KTIRIO - ΤΕΥΧΟΣ ΙΟΥΛΙΟΥ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 2019

T7 23x30.qxp_Layout 1 6/18/19 3:54 PM Page 1

ΜΗΝΙΑΙΟ ΤΕΧΝΙΚΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ • ΤΕΥΧΟΣ 7 • ΙΟΥΛΙΟΣ - ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2019 • 15,00 €

ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΕΣ & ΑΠΟΨΕΙΣ

ΕΡΓΑ ΕΛΛΗΝΩΝ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ REACT ARCHITECTS | AK - A | K-STUDIO | ΒΑ ΒΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΣΙΛΕΙΟΣ ΝΤΟ ΝΤΟΒΡΟΣ Τ ΒΡΟΣ ΤΟ URBAN SOUL PROJECT | GIRAFFE CONSTRUCTIONS AETER ARCHITECTS | EKKY STUDIO | SIMPRAXIS ΦΩΤΟΓΡΑΦΟΙ - ΤΟ ΚΤΙΡΙΟ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΟ ΦΑΚΟ

ΟΨΕΙΣ - ΓΛΥΠΤΑ ΣΤΑ ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΚΤΙΡΙΑ: ΤΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΙΔΕΕΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ

www.ktirio.gr w www

ΙΔΕΕΣ ΓΙΑ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΥΣ ΧΩΡΟΥΣ

Πρώτες Σελίδες 20 Ανακαίνιση και εσωτερικός σχεδιασμός βικτοριανής κατοικίας στο Λονδίνο, ALÓS, Λυδία Ξυνογαλά

86 "Ergon House". Ξενοδοχείο, εστιατόριο και παντοπωλείο στην Αθήνα, Urban Soul Project

22 Μουσείο της Αργούς, Α’ βραβείο ευρωπαϊκού αρχιτεκτονικού διαγωνισμού, Kizis Architects

96 Κατοικία "Hidden cross" στη Χαλκίδα, Βασίλειος Ντόβρος

32 Υφαντές κατασκευές "οριγκάμι" με δομική ευελιξία & μεταβαλλόμενα χαρακτηριστικά Εξώφυλλο: Κατοικία στο Βώλακα της Τήνου, Aristides Dallas Architects Φωτογραφία εξωφύλλου: Παναγιώτης Βουμβάκης Απαγορεύεται η αναδημοσίευση κειμένων & φωτογραφιών, χωρίς τη γραπτή άδεια του εκδότη. Το περιεχόμενο των άρθρων εκφράζει το συντάκτη και όχι απαραίτητα τη διεύθυνση του περιοδικού.

Εργοτάξιο Εφαρμογές

26 Υποθαλάσσιο εστιατόριο στη Νορβηγία. Κατασκευή βυθισμένου κελύφους, Snohetta

104 Κατοικία "Well 58"σε δασώδη περιοχή στην Κύπρο, Ekky Studio 112 Μελέτη & κατασκευή κεντρικών γραφείων διαφημιστικής εταιρείας στην Αθήνα, Giraffe Constructions

Αρχιτέκτονες Απόψεις

Αρχιτεκτονική Θέματα

34 Όψεις - γλυπτά στα σύγχρονα κτίρια. Τάσεις και ιδέες κατασκευής

122 Ι. & Α. ΒΙΚΕΛΑΣ & ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΕΣ 126 BUERGER KATSOTA ARCHITECTS 130 GEM ARCHITECTS

Αρχιτεκτονικό Έργο

7/2019 ΙΟΥΛΙΟΣ - ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ

P.PERIEXOMENA T7.qxp_Layout 1 6/21/19 3:00 PM Page 1

134 HHHARCHITECTS 138 PARTHENIOS architects+associates

42 "Αστέρας Βουλιαγμένης". Αναβάθμιση, επέκταση και επαναλειτουργία ως "Four Seasons Astir Palace Hotel Athens", Aeter Architects

142 ARISTIDES DALLAS ARCHITECTS

56 Σχολή εικαστικών & κατοικία 1306, κτιριακό σύνολο με εσωτερική αυλή, Simpraxis Architects

154 ASPASIA TAKA ARCHITECTS

146 T&T ARCHITECTS 150 PATSIOS ARCHITECTURE + CONSTRUCTION

Φωτογραφία 62 "Lollo’s Atene", σχεδιασμός ιταλικού εστιατορίου στο Χαλάνδρι, AK-A Αρχιτέκτονες

το ΚΤΙΡΙΟ μέσα από το φακό

158 ERIETA ATTALI 162 ΝΙΚΟΣ ΔΑΝΙΗΛΙΔΗΣ

70 Ξενοδοχείο "Dexamenes" σε παλαιό κέλυφος εργοστασίου στην Πελοπόννησο, k-studio

Ιδέες

78 "Viewmaster" κατοικία στην Πάρο, React Architects

166 Ιδέες για διαμόρφωση εσωτερικών χώρων

οι αρχιτέκτονες προτείνουν

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ...

P.EKDOTIKO T7.qxp_Layout 1 6/24/19 12:21 PM Page 1

•Ε Κ ΔΟΤ Ι ΚΟ ΤΟ "ΚΤΙΡΙΟ" ΚΑΙ Η ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ "Τα κτίρια καταγράφουν την ιστορία μας. Και εμείς καταγράφουμε τα κτίρια που παράγονται στον ελληνικό χώρο. Και είμαστε περήφανοι που στα 33 χρόνια κυκλοφορίας του περιοδικού "ΚΤΙΡΙΟ" έχουμε ανθολογήσει τα σημαντικότερα έργα των Ελλήνων δημιουργών."

Το τεύχος αυτό σηματοδοτεί πάντα την αρχή του καλοκαιριού και την αρχή του νέου έτους για το "ΚΤΙΡΙΟ". Νέο έτος, διότι το περιοδικό μας ακολουθεί το σχολικό ημερολόγιο. Με την επιστροφή από τις καλοκαιρινές διακοπές, αρχίζουμε να συγκεντρώνουμε την ύλη του επόμενου έτους. Πάντα έτοιμοι και με κέφι για νέες αναζητήσεις, νέες προκλήσεις, νέες ανακαλύψεις. Διότι τίποτα στον κλάδο μας δεν μένει στατικό. Η τεχνολογία, αλλά και οι ιδέες τρέχουν απίστευτα γρήγορα στην εποχή μας, τα υλικά αποκτούν νέες ιδιότητες, η νομοθεσία ωθεί σε νέες κατασκευαστικές λύσεις, οι δυνατότητες των προγραμμάτων των υπολογιστών καλπάζουν. Τρέχουμε λοιπόν και εμείς να προλάβουμε να σας μεταφέρουμε ένα μέρος από όλα αυτά, όσα χωρούν στις σελίδες των δέκα τευχών μας και των βιβλίων μας. Το αποτέλεσμα όλης αυτής της εξέλιξης βρίσκεται στα έργα που παράγονται στον κόσμο των κατασκευών. Τα κτίρια καταγράφουν την ιστορία μας. Και εμείς καταγράφουμε τα κτίρια που παράγονται στον ελληνικό χώρο. Και είμαστε περήφανοι που στα 33 χρόνια κυκλοφορίας του περιοδικού "ΚΤΙΡΙΟ" έχουμε ανθολογήσει τα σημαντικότερα έργα των Ελλήνων δημιουργών. Για μία ακόμη φορά, λοιπόν, στο τεύχος αυτό έχουμε συγκεντρώσει έργα, απόψεις αρχιτεκτονικών γραφείων, άρθρα για πρωτότυπες εφαρμογές, ιδέες εσωτερικών χώρων και τη ματιά δύο φωτογράφων, που μέσα από το φακό τους δίνουν τη δυνατότητα σε όλους μας να γνωρίσουμε αυτό το έργο. Εμείς περάσαμε μερικούς ευχάριστους και δημιουργικούς μήνες, συγκεντρώνοντας όλο αυτό το υλικό. Ειδικά μετά την αρχιτεκτονική έκδοσή μας "ΕΞΟΧΙΚΕΣ ΚΑΤΟΙΚΙΕΣ 3", που κυκλοφόρησε το Μάιο, τα μάτια μας, το μυαλό μας και η ψυχή μας γέμισαν αρχιτεκτονική. Το "ΚΤΙΡΙΟ" γέμισε ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ. Ελπίζουμε να σας μεταφέρουμε κάτι από όλη αυτή την ατμόσφαιρα. Ετοιμάζοντας τώρα το τεύχος Σεπτεμβρίου, το οποίο είναι αφιερωμένο στην ΕΝΕΡΓΕΙΑ, ελπίζουμε να σας κρατήσουμε συντροφιά όλο το καλοκαίρι και γυρίζοντας, να σας προσφέρουμε για μια ακόμη φορά χρήσιμη και ενδιαφέρουσα πληροφόρηση, μιας και τα zero energy buildings έχουν μπει πλέον στην ατζέντα των μηχανικών υποχρεωτικά. Καλό καλοκαίρι!

Δήμητρα Τσιώρα - Παπαϊωάννου αρχιτέκτων - διεύθυνση σύνταξης

18 ΚΤΙΡΙΟΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ 7 | 2019 ΙΟΥΛΙΟΣ - ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ

P.ALOS-DIM.qxp_Layout 1 6/21/19 12:26 PM Page 1

•Π ΡΩΤΕ Σ Σ ΕΛ ΙΔ Ε Σ | ΕΡΓΑ |

Ανακαίνιση και εσωτερικός σχεδιασμός βικτοριανής κατοικίας στο Λονδίνο

1 1. Στο χώρο εισόδου σχεδιάστηκαν αρχιτεκτονικά στοιχεία από διάτρητη λαμαρίνα, ενώ διατηρήθηκε το μαρμάρινο δάπεδο.

2. Η μεταλλική κατασκευή στην είσοδο επιτρέπει πολλαπλές χρήσεις.

3. Άποψη της κύριας εισόδου.

4. Λεπτομέρεια της ειδικής κατασκευής που λειτουργεί ως ζαρντινιέρα.

5. Στο καθιστικό αφαιρέθηκαν οι βαριές πρόσθετες διακοσμήσεις, ενώ το τζάκι ανακατασκευάστηκε με μια σύγχρονη αισθητική.

6. Στο υπνοδωμάτιο χρησιμοποιήθηκαν απαλές αποχρώσεις.

7. Άποψη του χώρου της τραπεζαρίας και του διπλού τοξωτού κουφώματος της πόρτας του υπνοδωματίου.

8. Το διαχωριστικό από διάτρητη λαμαρίνα στο χώρο του παταριού.

2

3

Το έργο αφορά στον επανασχεδιασμό του εσωτερικού ενός σημαντικού βικτοριανού κτιρίου στην περιοχή Knightsbridge του Λονδίνου. Η διατηρητέα κατοικία βρίσκεται απέναντι από το μεγάλο δημόσιο κήπο, Ennismore Gardens. Στόχος του σχεδιασμού ήταν να ενισχύσει τη σχέση με τον κήπο, να αναδείξει τα χαρακτηριστικά του χώρου και να φέρει φυσικό φωτισμό στους σκοτεινούς εσωτερικούς χώρους. Η αφαίρεση υπερβολικών διακοσμητικών στοιχείων, που είχαν προστεθεί με τα χρόνια από τους διάφορους ιδιοκτήτες, έδωσε μια σύγχρονη αισθητική στο εσωτερικό του βικτοριανού κελύφους. Η αρχιτεκτονική παρέμβαση εντοπίστηκε κυρίως στο σχεδιασμό νέων στοιχείων στο χώρο εισόδου της κατοικίας. Χρησιμοποιήθηκε διάτρητη λαμαρίνα χάλυβα, βαμμένη σε λευκό χρώμα, ένα υλικό που επιτρέπει πολλαπλές προγραμματικές διαμορφώσεις. Μια ειδική κατασκευή, λειτουργεί ως ζαρντινιέρα, εμπνευσμένη από τα παλαιά δοχεία εξωτικών φυτών "Wardian cases", εικαστική επιφάνεια, ράφια και κάθισμα. Δημιουργείται έτσι μια ακολουθία με οπτική συνέχεια από τους εξωτερικούς κήπους με τα φυτά προς το οικιακό περιβάλλον με τα αντικείμενα. Όλα τα νέα στοιχεία έχουν λευκό χρώμα, για να αντισταθμίσουν την έντονη αντίθεση με το διατηρημένο μαρμάρινο δάπεδο. Η κουζίνα ήταν προηγουμένως κρυμμένη πίσω από μια βαριά μαρμάρινη σκάλα, η οποία αντικαταστάθηκε με μια νέα μεταλλική κατασκευή. Ο υπερυψωμένος χώρος επάνω από την κουζίνα μετατράπηκε σε γραφείο και ξενώνα. Η διάτρητη λαμαρίνα χρησιμοποιήθηκε επίσης για τη νέα ανάλαφρη κατασκευή της σκάλας, επιτρέποντας το φυσικό φως να εισέρχεται. Διάτρητη λαμαρίνα χρησιμοποιήθηκε και για το πτυσσόμενο διαχωριστικό στο χώρο επάνω από την κουζίνα. Όταν ο χώρος χρησιμοποιείται ως ξενώνας, το διαχωριστικό παρέχει ιδιωτικότητα, επιτρέποντας όμως στο φως να διεισδύει, ενώ όταν χρησιμοποιείται ως γραφείο το διαχωριστικό διπλώνεται, επιτρέποντας τη θέα προς τον κήπο. Το χρώμα στο καθιστικό χρησιμοποιείται για να εστιάσει την προσοχή σε ιστορικά στοιχεία και να δημιουργήσει ένα διάλογο με τους θερμότερους τόνους των επίπλων. Το υφιστάμενο δάπεδο αφαιρέθηκε για να αποκαλυφθεί και να αποκατασταθεί το αρχικό δάπεδο. Το τζάκι επανασχεδιάστηκε, δίνοντας μια πιο σύγχρονη αισθητική στο καθιστικό. Στους ιδιωτικούς χώρους, το υπνοδωμάτιο, το σαλόνι και το μπάνιο χρησιμοποιήθηκαν πιο απαλές αποχρώσεις σε ένα παιχνίδι υφής και βάθους. ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ: ALÓS, Λυδία Ξυνογαλά ΣΥΝΕΡΓΑΤΗΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΑΣ: Bernard O'Driscoll ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ: Pavel Bachulski, PBC Developments ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ: Knightsbridge, Λονδίνο ΧΡΟΝΟΣ ΑΠΟΠΕΡΑΤΩΣΗΣ: 2016 ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ: Λυδία Ξυνογαλά ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: Nicholas Worley

20 ΚΤΙΡΙΟΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ 7 | 2019 ΙΟΥΛΙΟΣ - ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ

P.ALOS-DIM.qxp_Layout 1 6/21/19 12:26 PM Page 2

4 5 6 6

4

5 7 2

3

1

7 ΚΑΤΟΨΗ ΙΣΟΓΕΙΟΥ ΚΑΙ ΠΑΤΑΡΙΟΥ 1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

Είσοδος. Κουζίνα Καθιστικό - τραπεζαρία. Υπνοδωμάτιο. Ιματιοθήκη. Λουτρό. Ξενώνας - γραφείο.

8

www.ktirio.gr

21

P.SNOHETTA UNDER.qxp_Layout 1 6/21/19 12:32 PM Page 1

•Ε Ρ ΓΟΤΑ Ξ Ι Ο | Ε ΦΑΡΜ ΟΓ ΕΣ |

ΥΠΟΘΑΛΑΣΣΙΟ ΕΣΤΙΑΤΟΡΙΟ ΣΤΗ ΝΟΡΒΗΓΙΑ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΒΥΘΙΣΜΕΝΟΥ ΚΕΛΥΦΟΥΣ ΤΟ ΠΑΡΑΛΛΗΛΕΠΙΠΕΔΟ ΚΕΛΥΦΟΣ ΑΠΟ ΣΚΥΡΟΔΕΜΑ, ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΗΚΕ ΣΕ ΜΙΑ ΠΛΩΤΗ ΠΛΑΤΦΟΡΜΑ ΚΑΙ ΜΕΤΑΦΕΡΘΗΚΕ ΣΤΗΝ ΤΕΛΙΚΗ ΤΟΥ ΘΕΣΗ, ΟΠΟΥ ΔΙΑΜΟΡΦΩΘΗΚΑΝ ΟΙ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΙ ΧΩΡΟΙ. ΤΟ ΜΕΓΑΛΟ ΠΑΝΟΡΑΜΙΚΟ ΠΑΡΑΘΥΡΟ ΣΤΟ ΚΑΤΩ ΕΠΙΠΕΔΟ ΠΡΟΣΦΕΡΕΙ ΠΛΟΥΣΙΕΣ ΟΠΤΙΚΕΣ ΕΜΠΕΙΡΙΕΣ ΣΤΟΥΣ ΕΠΙΣΚΕΠΤΕΣ. Το υποθαλάσσιο εστιατόριο από σκυρόδεμα, παραπέμπει σε ημιβυθισμένο ναυάγιο.

Το πρώτο υποθαλάσσιο εστιατόριο της Ευρώπης, κατασκευάστηκε σε μία βραχώδη ακτή, στην περιοχή Lindesnes, στα νότια της Νορβηγίας. Το μικρόκλιμα της περιοχής χαρακτηρίζεται από θυελλώδεις ανέμους, οι οποίοι προκαλούν μεγάλα κύματα, ενώ τα νερά της θάλασσας χαρακτηρίζονται από πλούσια βιοποικιλότητα. Επίσης, σε κοντινό σημείο βρίσκεται ο παλαιότερος φάρος της Νορβηγίας, ένα σημαντικό τοπόσημο της χώρας. Το εστιατόριο παραπέμπει σε ημιβυθισμένο ναυάγιο. Έχει τη δυνατότητα να εξυπηρετήσει σαράντα άτομα, ενώ στο άμεσο μέλλον πρόκειται να λειτουργήσει ως κέντρο θαλάσσιων ερευνών, με κύριο αντικείμενο μελέτης τη συμπεριφορά των θαλάσσιων οργανισμών στο φως, στους ήχους και στις μεταβολές του καιρού. Σύμφωνα 26 ΚΤΙΡΙΟΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ 7 | 2019 ΙΟΥΛΙΟΣ - ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ

με τον αρχιτέκτονα του έργου Rune Grasdal, το κτίριο διαφέρει σε μεγάλο βαθμό από ένα ενυδρείο, καθώς σκοπός είναι ο επισκέπτης να νοιώθει ασφαλής σε ένα προστατευμένο περιβάλλον, την ώρα που έντονα καιρικά φαινόμενα της Βόρειας Θάλασσας εξελίσσονται γύρω του.

Κατασκευή Οι μελετητές του έργου θέλησαν να σχεδιάσουν μία σήραγγα, η οποία θα οδηγεί από την επιφάνεια στο βυθό της θάλασσας, χωρίς να διαταράσσεται στο ελάχιστο το θαλάσσιο οικοσύστημα. Για αυτό το λόγο, κατασκευάστηκε ένα μονολιθικό παραλληλεπίπεδο από σκυρόδεμα, μήκους τριάντα τεσσάρων μέτρων. Η κατασκευή του διήρκησε έξι μήνες και πραγματο-

ποιήθηκε σε μια πλωτή πλατφόρμα, είκοσι μέτρα μακριά από το τελικό σημείο τοποθέτησης. Λόγω της πολυπλοκότητας της δομής, πραγματοποιήθηκαν ναυπηγικές μελέτες, ενώ για λόγους ασφαλείας διεξήχθη προσομοίωση για την αντοχή της κατασκευής στο μεγαλύτερο κύμα, που στατιστικά θα μπορούσε να δημιουργηθεί (hundred-year wave). Οι εξωτερικοί τοίχοι έχουν πάχος πενήντα εκατοστών, ώστε να αντέχουν τις δυνάμεις που ασκούνται από την πίεση του νερού και ταυτοχρόνως οι καμπύλες ακμές του κελύφους προσφέρουν υδροδυναμικές ιδιότητες. Επιπλέον, το ανεπεξέργαστο σκυρόδεμα έχει τραχιά υφή με σκοπό να προσκολλήσουν επάνω του φύκια και άλλοι μικροοργανισμοί. Με το πέρασμα του χρόνου, ο όγκος θα

P.SNOHETTA UNDER.qxp_Layout 1 6/21/19 12:32 PM Page 2

Μετά από τη βύθιση του κελύφους, κατασκευάστηκαν οι ξύλινες επενδύσεις και διαμορφώθηκαν οι εσωτερικοί χώροι.

Με το πέρασμα του χρόνου, ο όγκος θα μετατραπεί σε τεχνητό ύφαλο και θα ενταχθεί στο υδάτινο περιβάλλον.

μετατραπεί σε τεχνητό ύφαλο και θα ενταχθεί πλήρως στο υδάτινο περιβάλλον. Μετά την τοποθέτηση των κουφωμάτων το κέλυφος μεταφέρθηκε μέσω γερανού και ρυμουλκού στην επιφάνεια της θάλασσας, επάνω από την τελική θέση τοποθέτησης. Εκεί οι μηχανικοί πλημμύρισαν το κέλυφος με νερό, ώστε να μην αντισταθεί στην άνωση και το βύθισαν σε βάθος πέντε μέτρων, σε σημείο όπου είχε πακτωθεί μία πλάκα έδρασης. Το 2.500 τόνων κέλυφος, συνδέθηκε και ασφαλίστηκε με την πλάκα μέσω δεκαοχτώ αγκυρίων. Ύστερα αποστραγγίστηκε το νερό και στεγανοποιήθηκε η κατασκευή, με σκοπό να διαμορφωθούν οι εσωτερικοί χώροι. Μετά τη βύθιση της κατασκευής, η προσέγγιση της περιοχής από τους εργαζομέ-

ΑΞΟΝΟΜΕΤΡΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΓΜΑ ΚΤΙΡΙΟΥ

www.ktirio.gr

27

V.OPSEIS.qxp_Layout 1 6/21/19 12:35 PM Page 1

•ΑΡ Χ Ι ΤΕ Κ Τ ΟΝΙ ΚΗ | ΘΕΜ ΑΤΑ |

ΟΨΕΙΣ - ΓΛΥΠΤΑ ΣΤΑ ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΚΤΙΡΙΑ

ΤΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΙΔΕΕΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ

Παρουσίαση: Μαρτσέλα Τζιουλιάνα Ανθρακοπούλου, αρχιτέκτονας μηχ. - μηχανικός πολεοδομίας, χωροταξίας και περιφερειακής ανάπτυξης

Ο σχεδιασμός των όψεων - γλυπτών στα σύγχρονα κτίρια διαχειρίζεται ένα εύρος ζητημάτων, από την εικόνα του κτιρίου ως χαρακτηριστικό γνώρισμα, τα τεχνολογικά χαρακτηριστικά κίνησης και δυναμικότητας μέσω του ψηφιακού σχεδιασμού και της ψηφιακής κατασκευής

έως τα ζητήματα εξοικονόμησης ενέργειας. Οι τάσεις στο σχεδιασμό περίπλοκων ή μη όψεων περιλαμβάνουν διάτρητα πετάσματα από σκυρόδεμα, χαλύβδινα πλαίσια, δικτυωτά πλέγματα από ανοξείδωτο χάλυβα ή ξύλο, φωτοδιαπερατά πετάσματα από υαλοπίνακες ή

2

1

1. Κατά τη μετατροπή παλαιού ζυθοποιείου σε μουσείο τέχνης, η πρόσοψη του κτιρίου επενδύθηκε με συμπαγείς πλάκες αλουμινίου. Αρχιτεκτονική μελέτη: Aranguren & Gallegos Arquitectos - Maria Jose Aranguren López, Jose Gonzalez Gallegos. Φωτογραφία: Jesus Granada.

2. Επένδυση κελύφους με οργανικό χωροδικτύωμα σε κτίριο γραφείων στην Αθήνα. Αρχιτεκτονική μελέτη: People | Κωνσταντίνος Παυλίδης, Δημήτριος Πτωχός. © George Fakaros.

34 ΚΤΙΡΙΟΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ 7 | 2019 ΙΟΥΛΙΟΣ - ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ

μάρμαρο, ανάγλυφες επιφάνειες με τη χρήση διάφορων υλικών, καθώς και τη χρήση κινητικών συστημάτων. Τα υλικά που χρησιμοποιούνται με βάση πρόσφατα παραδείγματα όψεων είναι το αλουμίνιο και τα σύνθετα αλουμινίου, το αλουμίνιο σε απομίμηση άλλων υλικών, τα πο-

V.OPSEIS.qxp_Layout 1 6/21/19 12:35 PM Page 2

λυμερή υλικά, ο δομικός χάλυβας, το ξύλο, το γυαλί και το προκατασκευασμένο σκυρόδεμα. Η ιδιαίτερη μορφολογία των όψεων συντελεί στην αισθητική αναβάθμιση των περιοχών και στη δημιουργία τοπόσημων. Η όψη αποτελεί ένα σημαντικό στοιχείο ενός κτιρίου, καθώς αντιπροσωπεύει ένα μεγάλο εύρος λειτουργιών. Είναι η πρωταρχική εικόνα και το πρώτο χαρακτηριστικό γνώρισμα του οικοδομήματος που “μιλάει” στις αισθήσεις και ορίζει το κέλυφος και την αρχιτεκτονική του. Επιπλέον, παίζει καθοριστικό ρόλο στην ενεργειακή απόδοση του κτιρίου και στη ανάπτυξη του κτιριολογικού προγράμματος και των εσωτερικών διαρρυθμίσεων. Σήμερα πολλές όψεις χαρακτηρίζονται από στοιχεία, που δημιουργούν χώρο, κίνηση, ρευστότητα, ροή και δυναμικότητα. Παράλληλα, η εκτεταμένη επίλυση των προβλημάτων που παρουσιάζονται αναδεικνύει την πολύπλευρη γοητεία των διαδικασιών του σχεδιασμού και της κατασκευής. Οι νέες εξελίξεις

στον κλάδο της τεχνολογίας και της επιστήμης των υλικών είναι το νευραλγικό σημείο για τη συνεχή πρόοδο στον τρόπο σχεδιασμού και κατασκευής των όψεων. Σ’ αυτό συντελούν ο ψηφιακός σχεδιασμός και η ψηφιακή κατασκευή. Πρόκειται για τη διαδικασία σχεδιασμού σε διαδραστικά περιβάλλοντα με σκοπό τη δημιουργία πρωτοτύπων, τα οποία συντελούν στην κτιριακή προεργασία και στην επίλυση μελλοντικών ζητημάτων κατασκευής και συναρμολόγησης. Επιπροσθέτως, θεσπίζονται οι παράμετροι και οι οδηγίες για εκείνα τα τμήματα που κατασκευάζονται ψηφιακά από εργαλειομηχανές CNC (computer numerical control), δηλαδή από μηχανές που ελέγχονται από υπολογιστή. Η ψηφιακή κατασκευή έχει αρχίσει να χρησιμοποιείται ευρέως σε έργα μεγάλης κλίμακας και ειδικότερα σε κατασκευές όψεων. Η υψηλή απόδοση της ψηφιακής κατασκευής και οι επιλογές ως προς την τυποποίηση και προκατασκευή διευκολύνουν

την ολιστική διαχείριση του έργου, την επίλυση των κατασκευαστικών ζητημάτων και σε ορισμένες περιπτώσεις καθιστούν τη διαδικασία οικονομικά αποδοτική.

Ψηφιακός σχεδιασμός και κατασκευή όψεων Ο ψηφιακός σχεδιασμός και η ψηφιακή κατασκευή χαρακτηρίζονται ως εργαλεία και δεν αναιρούν τις αρχικές διαδικασίες των σκίτσων και της ανάπτυξης της αρχιτεκτονικής ιδέας. Προγράμματα, όπως τα BIM (building information modelling), το Rhinoceros, το πρόγραμμα αεροδιαστημικής μηχανικής CATIA, το Tekla κ.ά., προσφέρουν το σχεδιαστικό έλεγχο ως προς τις διαστάσεις, τον αριθμό και τις απαιτούμενες συνδέσεις των στοιχείων και επιλέγονται ανάλογα με τις δυνατότητές τους και το σκοπό της μελέτης. Τα στάδια της κατασκευής των όψεων ή των επί μέρους τμημάτων αυτών πραγματοποιούνται με διαφορετικές

3 4 5 3. Η πρόσοψη επενδύθηκε με μια λευκή μεμβράνη από PVC, ενώ μπλε τρύπες προεξέχουν από την επιφάνεια, για να παρέχουν φυσικό αερισμό και φωτισμό στο στάδιο χάντμπολ στο Λονδίνο, για τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Αρχιτεκτονική μελέτη: PTW και Ove Arup.

4. Κτίριο με πολυγωνικό σχήμα στη Χιλή. Είναι επενδυμένο με τραπεζοειδή φύλλα αλουμινίου. Αρχιτεκτονική μελέτη: Bebin & Saxton Architects.

5. Επέμβαση σε όψη σχολείου στην Αυστρία από το γραφείο Wiesflecker Architecture. Η τρισδιάστατη δομή από σκυρόδεμα μοιάζει με υφή χαρτιού.

www.ktirio.gr

35

•Α ΡΧ Ι ΤΕ Κ ΤΟΝΙΚ Η | ΕΡΓΑ |

ΑΣΤΕΡΑΣ ΒΟΥΛΙΑΓΜΕΝΗΣ ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ, ΕΠΕΚΤΑΣΗ ΚΑΙ ΕΠΑΝΑΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΩΣ FOUR SEASONS ASTIR PALACE HOTEL ATHENS

42

ΚΤΙΡΙΟΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ 7 | 2019 ΙΟΥΛΙΟΣ - ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ

P.ASTIR FINAL-DIM.indd 42

6/25/19 10:33 AM

www.ktirio.gr

P.ASTIR FINAL-DIM.indd 43

43

6/25/19 10:33 AM

•Α ΡΧ Ι ΤΕ Κ ΤΟΝΙΚ Η | ΕΡΓΑ |

78

ΚΤΙΡΙΟΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ 7 | 2019 ΙΟΥΛΙΟΣ - ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ

P.VIEWMASTER.indd 78

6/21/19 1:47 PM

ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ - ΕΠΙΒΛΕΨΗ: REACT ARCHITECTS / ΝΑΤΑΣΣΑ ΔΕΛΗΓΙΑΝΝΗ, ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΠΥΡΙΔΩΝΟΣ ΣΥΝΕΡΓΑΤΗΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΑΣ ΕΠΙΒΛΕΨΗΣ: ΙΩΑΝΝΗΣ ΒΑΓΙΑΣ ΣΤΑΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ: ΧΡΗΣΤΟΣ ΣΜΥΡΝΗΣ Η/Μ ΜΕΛΕΤΗ: ΝΙΚΟΣ ΧΡΙΣΤΟΦΥΛΛΑΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΜΕΛΕΤΗ: ΝΙΚΟΣ ΧΡΙΣΤΟΦΥΛΛΑΚΗΣ ΦΩΤΟΡΕΑΛΙΣΤΙΚΕΣ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΕΙΣ: ΔΑΦΝΗ ΡΕΤΖΙΠΗ ΧΡΟΝΟΣ ΜΕΛΕΤΗΣ: 2015 ΧΡΟΝΟΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ: 2016 ΕΜΒΑΔΟ ΟΙΚΟΠΕΔΟΥ: 7.000 m² ΕΜΒΑΔΟ ΚΑΤΟΙΚΙΑΣ: 195 m² ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ: REACT ARCHITECTS ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: ΓΙΩΡΓΟΣ ΜΕΣΣΑΡΙΤΑΚΗΣ

"VIEWMASTER" ΚΑΤΟΙΚΙΑ ΣΤΗΝ ΠΑΡΟ

www.ktirio.gr

P.VIEWMASTER.indd 79

79

6/21/19 1:47 PM

•Α ΡΧ Ι ΤΕ Κ ΤΟΝΙΚ Η | ΕΡΓΑ | ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ: EKKY ARCHITECTS - ΕΛΙΝΑ ΚΡΗΤΙΚΟΥ, KENZO YAMASHITA ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ: SUPERNOVA STUDIO ΣΤΑΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ: ΟΡΕΣΤΗΣ ΣΑΒΒΑ Η/Μ ΜΕΛΕΤΗ: ΑΝΤΡΕΑΣ ΛΑΟΥΤΑΣ (ηλεκτρ. μηχ.), ΜΑΡΙΝΟΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΥΣ (μηχαν. μηχ.) ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ: ΓΙΑΝΝΟΣ ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΙΔΗΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΤΟΠΙΟΥ: ΝΙΚΟΛΑΣ ΣΟΛΩΜΟΥ ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ: ΜΟΣΦΙΛΩΤΗ, ΚΥΠΡΟΣ ΧΡΟΝΟΣ ΜΕΛΕΤΗΣ: 2015 - 2017 ΧΡΟΝΟΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ: 2017 - 2019 ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ: EKKY ARCHITECTS ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: CREATIVE PHOTO ROOM

104

P.WELL 58.indd 104

ΚΤΙΡΙΟΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ 7 | 2019 ΙΟΥΛΙΟΣ - ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ

6/21/19 2:08 PM

ΚΑΤΟΙΚΙΑ "WELL 58" ΣΕ ΔΑΣΩΔΗ ΠΕΡΙΟΧΗ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ

www.ktirio.gr

P.WELL 58.indd 105

105

6/21/19 2:08 PM

•Α ΡΧ Ι ΤΕ Κ ΤΟΝΙΚ Η | ΕΡΓΑ |

ΜΕΛΕΤΗ & ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΚΕΝΤΡΙΚΩΝ ΓΡΑΦΕΙΩΝ ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ

ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ - ΕΠΙΒΛΕΨΗ: GIRAFFE CONSTRUCTIONS ΜΕΛΕΤΗ ΕΠΙΠΛΩΝ: GIRAFFE CONSTRUCTIONS ΣΥΝΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΩΝ: ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ ΤΣΟΛΑΚΗΣ H/M ΜΕΛΕΤΗ: GIRAFFE CONSTRUCTIONS / ΓΙΑΝΝΗΣ ΣΤΑΥΡΟΥΛΑΚΗΣ ΜΕΛΕΤΗ ΦΩΤΙΣΜΟΥ: ΚΑΥΚΑΣ Α.Ε. ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ: GIRAFFE CONSTRUCTIONS ΙΔΙΟΚΤΗΤΗΣ: PUBLICIS GREECE (PUBLICIS GROUPE) ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ: ΧΑΛΑΝΔΡΙ, ΑΤΤΙΚΗΣ ΕΜΒΑΔΟ: 1.850 m² ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΜΕΛΕΤΩΝ: 1,5 ΜΗΝΑΣ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ: 1,5 ΜΗΝΑΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ: GIRAFFE CONSTRUCTIONS - ΣΤΕΡΓΙΟΣ ΜΑΝΤΖΑΒΙΝΟΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: ΒΑΣΙΛΗΣ ΜΑΚΡΗΣ

112

ΚΤΙΡΙΟΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ 7 | 2019 ΙΟΥΛΙΟΣ - ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ

P.GIRAFFE-DIM.indd 112

6/21/19 2:00 PM

www.ktirio.gr

P.GIRAFFE-DIM.indd 113

113

6/21/19 2:00 PM

P.BUERGER.qxp_Layout 1 6/21/19 2:42 PM Page 1

•ΑΡΧ Ι Τ ΕΚ ΤΟ ΝΕΣ | Α ΠΟ ΨΕ ΙΣ | BUERGER KATSOTA ARCHITECTS O Stephan Buerger και η Δήμητρα Κατσώτα δημιούργησαν το γραφείο buerger katsota architects το 2005 με έδρα στην Αθήνα και στη Βιέννη. Το μελετητικό αντικείμενο του γραφείου περιλαμβάνει έργα ιδιωτικά και δημόσια, καθώς επίσης ακαδημαϊκή και επιμελητική έρευνα και δραστηριότητα σχετικά με την αρχιτεκτονική. Έργα και μελέτες του γραφείου έχουν δημοσιευθεί εκτενώς σε επιθεωρήσεις και εκδόσεις, έχουν παρουσιασθεί διεθνώς σε αρχιτεκτονικές εκθέσεις και έχουν διακριθεί σε διεθνείς αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς. Το 2014 και το 2012 το γραφείο συμμετείχε στις Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής της Βενετίας. Το 2015 και το 2013 έργα του γραφείου προτάθηκαν για το Ευρωπαϊκό Βραβείο Σύγχρονης Αρχιτεκτονικής Mies van den Rohe. Έχουν βραβευτεί από το ΕΙΑ στην κατηγορία "δημόσια και κοινή χρήση" (2013) και από τον ΣΑΔΑΣ στην κατηγορία "αρχιτεκτονική εκτός συνόρων" (2010). www.buerger-katsota.com

HOUSE H, ΚΕΡΚΥΡΑ, © BUERGER KATSOTA ARCHITECTS.

126 ΚΤΙΡΙΟΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ 7 | 2019 ΙΟΥΛΙΟΣ - ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ

BUERGER KATSOTA ARCHITECTS

P.BUERGER.qxp_Layout 1 6/21/19 2:42 PM Page 2

ΝΕΑ ΣΧΕΔΙΑΣΤΙΚΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΚΑΙ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΕΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΓΙΑ ΤΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΑΣΤΙΚΟΤΗΤΑΣ “Οι μελέτες μας προσπαθούν να διαπραγματευτούν τα ιδιαίτερα κάθε φορά πολιτισμικά, οικονομικά και χωρικά δεδομένα του εκάστοτε τοπίου.”

Κ Ποια είναι η σχέση της αρχιτεκτονικής με το τοπίο και το φυσικό περιβάλλον στο έργο σας; Ποιες περιβαλλοντικές παραμέτρους λαμβάνετε υπόψη στο σχεδιασμό; Κάθε μελέτη μας τροφοδοτείται από το φυσικό περιβάλλον, την κατανόηση και ευαισθητοποίηση των πολιτιστικών και κλιματικών δεδομένων του εκάστοτε τόπου. Το εμπειρικό δυναμικό του φωτός και των υλικών, των λεπτομερειών και της κατασκευής έχουν πρωτεύουσα σημασία, παράλληλα με τις περιβαλλοντικές, κοινωνικές και οικονομικές πλευρές της βιωσιμότητας. Η συνεχής επανεξέταση "δεδομένων" και "βεβαιοτήτων" κατά τον σχεδιασμό παράγει μια διαδικασία αφαίρεσης, που οδηγεί σε ανανεωτικές αρχιτεκτονικές οπτικές προς "νέες" πραγματικότητες. Κ Ποια είναι η συμβολή της αρχιτεκτονικής στο μετασχηματισμό του δημόσιου χώρου; Μπορείτε να δώσετε κάποιο παράδειγμα έργου σας, μικρής ή μεγάλης κλίμακας, το οποίο συμβάλλει στην αναβάθμιση του δημόσιου χώρου και με ποιο τρόπο γίνεται αυτό; Τα τελευταία χρόνια, ο δημόσιος χώρος της ελληνικής πόλης έχει υποβαθμιστεί κυρίως λόγω της παντελούς έλλειψης ιδιωτικής και δημόσιας ευθύνης. Το 2012 - 2014, υπό δύσκολες συνθήκες, μέσω της πρωτοβουλίας "ΠΧΑΘΗΝΑ", που αφορούσε στη μελέτη, τον επανασχεδιασμό και την ανακαίνιση κοινόχρηστων χώρων και παιδικών χαρών στο κέντρο της Αθή-

νας, προσπαθήσαμε με παρεμβάσεις στην καθημερινότητα, να απαντήσουμε στην ανάγκη για ποιότητα ζωής, κοινωνική συνοχή και πρόοδο απέναντι στην κρίση μέσω παραδειγμάτων αρχιτεκτονικού σχεδιασμού. Στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας και με χρηματοδότηση του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος ανακαινίσθηκαν οι παιδικές χαρές επί των οδών Καλλισπέρη στου Μακρυγιάννη, καθώς και επί των οδών Ραφτοπούλου, Σουλιωτών, Σουλιέ, στον Νέο Κόσμο. Κ Ποια η σχέση των έργων σας με τον τόπο, την ιστορία και την παράδοση; Έχουμε μελετήσει έργα σε πολύ διαφορετικά πλαίσια: αστικά, περιαστικά, προαστιακά, παράκτια, νησιωτικά ή ηπειρωτικά, στην Ελλάδα και στη Μεσόγειο, στην Αυστρία, στην Κεντρική Ευρώπη, στην Ασία. Οι μελέτες του γραφείου μας προσπαθούν να διαπραγματευτούν τα ιδιαίτερα κάθε φορά πολιτισμικά, οικονομικά, χωρικά δεδομένα του εκάστοτε τοπίου, να αμφισβητήσουν "παραδοχές", απενοχοποιώντας το "κτισμένο" με στόχο να επινοηθούν νέα σχεδιαστικά εργαλεία και αρχιτεκτονικές στρατηγικές, που απαντούν στα προβλήματα της σύγχρονης αστικότητας. Στη μελέτη της παραθαλάσσιας "κατοικίας Η" στην Κέρκυρα, για παράδειγμα, ο απαράμιλλης ομορφιάς ελαιώνας, οι βραχώδεις σχηματισμοί και η μοναδική θέα προς το Ιόνιο όρισαν τη δημιουργία μιας μονώροφης κατοικίας, η οποία ελίσσεται ανάμεσα στις διατηρούμενες πανύψηλες αγριελιές, αναδεικνύοντας τη

www.ktirio.gr

127

P.PATSIOS.qxp_Layout 1 6/21/19 2:53 PM Page 1

•ΑΡΧ Ι Τ ΕΚ ΤΟ ΝΕΣ | Α ΠΟ ΨΕ ΙΣ | PATSIOS ARCHITECTURE + CONSTRUCTION Το γραφείο PATSIOS architecture + construction βρίσκεται στη Θεσσαλονίκη και εξειδικεύεται εδώ και 35 χρόνια στο συνδυασμό αρχιτεκτονικού σχεδιασμού και υλοποίησης της κατασκευής. Επικεφαλής του γραφείου σήμερα είναι οι αρχιτέκτονες Ιωακείμ Πάτσιος, απόφοιτος του Τμήματος Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και η Αναστασία Πάτσιου, απόφοιτος του Τμήματος Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και του μεταπτυχιακού προγράμματος του Politecnico di Milano. Σκοπός του γραφείου είναι η ολιστική προσέγγιση κάθε έργου, που συνδέει άμεσα τον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό με την ποιοτική και εξειδικευμένη κατασκευή του, δίνοντας προτεραιότητα στην αισθητική και στη λειτουργικότητα σε άμεση σχέση με τους εκάστοτε περιβαλλοντικούς παράγοντες και τις ανάγκες των χρηστών. Η παρακολούθηση και των δύο διαδικασιών από την ίδια ομάδα δίνει τη δυνατότητα για ολοκληρωμένο έλεγχο του έργου σε όλα τα στάδια του. patsiosac.gr

"CHOUREAL - CHOUX&PROFITEROLE", ΑΘΗΝΑ, 2019, © N. VAVDINOUDIS - CH. DIMITRIOU / STUDIOVD.

150 ΚΤΙΡΙΟΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ 7 | 2019 ΙΟΥΛΙΟΣ - ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ

PATSIOS ARCHITECTURE + CONSTRUCTION

P.PATSIOS.qxp_Layout 1 6/21/19 2:53 PM Page 2

Ο ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΣΜΟΣ ΕΙΝΑΙ ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΑΙ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΝΕΩΝ ΙΔΕΩΝ “Η χρήση ψηφιακών εργαλείων, που επιτρέπουν τη σύνδεση σχεδιασμού και κατασκευής χωρίς την απώλεια πληροφορίας, είναι πολύ σημαντική για εμάς.”

Κ Ποια είναι η σχέση της αρχιτεκτονικής με το τοπίο και το φυσικό περιβάλλον στο έργο σας; Ποιες περιβαλλοντικές παραμέτρους λαμβάνετε υπόψη στο σχεδιασμό; H σύγχρονη αρχιτεκτονική αξιολογεί τη σχέση κτιρίου περιβάλλοντος από την αποτελεσματικότητα της διαχείρισης των πόρων που απαιτούνται κατά την κατασκευή του, όπως και από την ποσότητα της ενέργειας που καταναλώνεται από την ολοκλήρωση του κτιρίου και μετά. Ο σχεδιασμός στο γραφείο ξεκινάει ύστερα από ανάγνωση του περιβάλλοντος του κτιρίου. Στη σύνθεση χρησιμοποιούνται σύγχρονα αλλά και παραδοσιακά τοπικά υλικά, παθητικά συστήματα που αξιοποιούν τις ιδιαιτερότητες της κάθε τοποθεσίας αλλά και προηγμένα Η/Μ συστήματα, που εξασφαλίζουν την εξοικονόμηση ενέργειας. Σκοπός της παραπάνω διαδικασίας είναι το κτίριο να συνδέεται με το περιβάλλον στο οποίο βρίσκεται και να αλληλοεπιδρά καθημερινά τόσο σε επίπεδο επιδόσεων, όσο και σε επίπεδο εικόνας. Το σχεδιασμό μας καθοδηγούν επίσης, τα πολιτιστικά χαρακτηριστικά κάθε τόπου. Το κτίριό μας διαλέγεται με τα υπόλοιπα κτίρια και το γύρω δημόσιο χώρο και συμβάλλει κι αυτό με τη σειρά του σε μια σχέση αλληλεπίδρασης στη συγκρότηση της πολιτισμικής ταυτότητας του τοπίου. Κ Ποια είναι η σχέση των έργων σας με τον τόπο, την ιστορία και την παράδοση; Μία από τις ευκαιρίες που είχαμε για το σχεδιασμό και την υλοποίηση έργου σε περιοχή με έντονα τοπικά χαρακτηριστικά, ιστορία και παράδοση ήταν ο επανασχεδιασμός boutique hotel και η αποκατάσταση του παραδοσιακού Καπετανόσπιτου στην Οία της Σαντορίνης, όπου στεγαζόταν. Στόχος του

σχεδιασμού ήταν να απομονώσει και να ενισχύσει χαρακτηριστικά στοιχεία της τοπικής αρχιτεκτονικής με τέτοιο τρόπο, ώστε, όταν ο πελάτης του ξενοδοχείου έρχεται σε επαφή με το χώρο, να μπορεί να ζει έντονα την εμπειρία κατοίκησης σ’ αυτό το ιδιαίτερο νησί. Όγκοι με λευκό επίχρισμα και απαλές μορφές χρησιμοποιήθηκαν ως κύρια στοιχεία του χώρου. Τα υπόλοιπα στοιχεία επιλέχθηκαν με προσοχή, ώστε να δημιουργηθεί ένας συνδυασμός από σύγχρονα έπιπλα και παλαιά αντικείμενα, που έχουν αναφορές στην παράδοση του νησιού, αλλά και στη ζωή της οικογένειας των καπεταναίων, που κατοικούσαν αρχικά στο συγκεκριμένο σπίτι. Κ Ποιες αρχές κατά την άποψή σας θα πρέπει να διέπουν το σχεδιασμό σύγχρονων τουριστικών εγκαταστάσεων; Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται στη χώρα μια συνεχής άνοδος του τουρισμού γεγονός που συμβαδίζει με μια θεαματική ανάπτυξη στο χώρο της κατασκευής τουριστικών εγκαταστάσεων. Ως γραφείο έχουμε ασχοληθεί με το κομμάτι των τουριστικών εγκαταστάσεων που αφορούν σε καταλύματα μικρής κλίμακας, όπως τα boutique hotel. Αυτά τα καταλύματα έχουν σχεδιαστεί με τέτοιο τρόπο, ώστε να εξυπηρετούν τουρίστες, οι οποίοι δεν αρκούνται στην απλή διαμονή που προσφέρει ένα τυπικό ξενοδοχείο, αλλά έχουν έρθει από πολύ διαφορετικά μέρη του κόσμου με σκοπό να βιώσουν ξεχωριστές "εμπειρίες". Ο σχεδιασμός μας παίρνει υπόψη του αυτές τις νέες συνθήκες προσέλκυσης τουριστών και φροντίζει να εξυπηρετεί τις σύγχρονες ανάγκες, εξασφαλίζοντας ανέσεις και παράλληλα ικανοποιώντας τις αυξημένες απαιτήσεις των τουριστικών εγκαταστάσεων σε σχέση με τη διαχείριση της ενέργειας και των φυσικών πόρων.

www.ktirio.gr

151

P.DANIHLIDHS.qxp_Layout 1 6/21/19 3:03 PM Page 1

•ΦΩΤΟ ΓΡΑΦ ΙΑ | Το ΚΤΙΡΙΟ μέσα από το φακό | “Το ζητούμενο είναι να περιγράφεται σύντομα, ξεκάθαρα και σωστά ένα αρχιτεκτονικό έργο, εάν είναι δυνατόν με μια κεντρική φωτογραφία.”

ΝΙΚΟΣ ΔΑΝΙΗΛΙΔΗΣ Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1960. Πήρε δίπλωμα αρχιτεκτονικής από το Ε.Μ.Π. το 1983 και Master of Fine Arts στη φωτογραφία από το San Francisco Art Institute το 1985. Δίδαξε στο Τμήμα Φωτογραφίας των Τ.Ε.Ι. Αθήνας ως επίκουρος καθηγητής φωτογραφίας το διάστημα 19871998. Επαγγελματικά ξεκίνησε δουλεύοντας για περιοδικά. Τώρα φωτογραφίζει αποκλειστικά τεχνικά έργα. Από προσωπικό ενδιαφέρον έχει φωτογραφίσει αρκετά βουνά της Ελλάδας. Έχει εκδώσει ένα φωτογραφικό λεύκωμα με τίτλο “Ελλάς Άνωθεν”, που περιλαμβάνει αεροφωτογραφίες του ελλαδικού χώρου. daniilidis.gr

162 ΚΤΙΡΙΟΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ 7 | 2019 ΙΟΥΛΙΟΣ - ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ

ΔΗΜΑΡΧΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ, © ΝΙΚΟΣ ΔΑΝΙΗΛΙΔΗΣ, 2009.

Κ Πως αποφασίσατε να ασχοληθείτε με την αρχιτεκτονική φωτογραφία; Από μικρός ασχολούμουν με τη φωτογραφία και σκεφτόμουν ότι θα ήθελα να ακολουθήσω το επάγγελμα του φωτογράφου. Επηρεασμένος όμως από το οικογενειακό περιβάλλον σπούδασα αρχιτεκτονική στο Ε.Μ.Π.. Κατά τη διάρκεια των σπουδών σιγουρεύτηκα ότι δεν θα ασκούσα την αρχιτεκτονική και με τη βοήθεια της οικογένειάς μου συνέχισα σπουδές σε μεταπτυχιακό επίπεδο στη φωτογραφία στις Η.Π.Α. στη Σχολή Καλών Τεχνών του Σαν Φρανσίσκο. Επιστρέφοντας στην Ελλάδα, δούλεψα για μικρό χρονικό διάστημα ως αρχιτέκτονας στο γραφείο Παπαγιάννη. Κατόπιν με προσέλαβαν στα Τ.Ε.Ι. Αθήνας ως εκπαιδευτικό στο Τμήμα Φωτογραφίας.

Παράλληλα, εργαζόμουν ως ελεύθερος επαγγελματίας φωτογράφος για περιοδικά. Από κάποιο ρεπορτάζ που αφορούσε ένα κατασκευαστικό έργο (γέφυρα Χαλκίδας) συνδέθηκα με τις τεχνικές εταιρείες και μου ανέθεταν τη φωτογραφική καταγραφή τεχνικών έργων. Σταδιακά οι απαιτήσεις μεγάλωναν, μέχρι που υποχρεώθηκα να εγκαταλείψω τη διδασκαλία για να προλαβαίνω να ασχοληθώ με τη φωτογράφηση τεχνικών έργων. Δεν αποφάσισα, λοιπόν, ποτέ να ασχοληθώ με την αρχιτεκτονική φωτογραφία, απλώς τα πράγματα ήρθαν έτσι. Κ Πιστεύετε ότι οι σπουδές αρχιτεκτονικής έχουν επηρεάσει τη φωτογραφική σας ματιά; Η ματιά, δηλαδή η σκέψη, επηρεάζεται από τα πάντα. Άρα σίγουρα επηρεάστηκε από ένα με-

P.DANIHLIDHS.qxp_Layout 1 6/21/19 3:03 PM Page 2

ΜΟΥΣΕΙΟ ΑΚΡΟΠΟΛΗΣ, © ΝΙΚΟΣ ΔΑΝΙΗΛΙΔΗΣ, 2009.

ΚΤΙΡΙΟ ΓΡΑΦΕΙΩΝ ΣΤΗΝ ΠΑΙΑΝΙΑ, ΝΙΚΟΣ ΔΑΝΙΗΛΙΔΗΣ, 2013. ©

ΜΟΥΣΕΙΟ ΑΚΡΟΠΟΛΗΣ, © ΝΙΚΟΣ ΔΑΝΙΗΛΙΔΗΣ, 2009.

γάλο κομμάτι της ζωής που είναι οι σπουδές. Η σκέψη είναι η ανάλυση του θέματος, η μέθοδοι λύσης των προβλημάτων, η συνεννόηση με τον εντολέα. Σκοπός της αρχιτεκτονικής φωτογραφίας είναι να προβληθεί η κατασκευή, να αποτυπωθεί με τη χρήση του φωτογραφικού μέσου. Ο τρόπος που φωτογραφίζω κρύβει μια λογική προσπάθεια καταγραφής του αρχιτεκτονικού έργου. Ο προφανής - λογικός τρόπος φωτογράφησης δεν είναι απαραίτητα όμως ο καλύτερος. Εκεί μπορεί οι κλασικές σπουδές να εμποδίζουν. Πρέπει κανείς να αποφύγει τις κοινοτυπίες, τα προφανή. Τα μη προφανή είναι κομμάτι του ζητούμενου που οι ίδιοι οι αρχιτέκτονες αποζητούν να δουν μέσω μιας φωτογραφίας. Δεν ζητούν την επιβεβαίωση της δική τους άποψης για

την εικόνα του κτιρίου, αλλά την υποκειμενική ματιά του κόσμου ή του φωτογράφου, όπως αυτοί το αντιλαμβάνονται. Κ Πρέπει να υπάρχουν πάντα κάποια στοιχεία ενός έργου που θα σας εμπνεύσουν στη φωτογράφησή του; Η έμπνευση είναι μια έννοια που δεν μου αρέσει να χρησιμοποιώ. Όταν πρέπει να φωτογραφηθεί κάτι ενδιαφέρον, τα πράγματα είναι εύκολα. Αν ένα έργο είναι εντυπωσιακό, ακόμη και κάποιος χωρίς ιδιαίτερη εμπειρία θα μπορούσε να φέρει ένα καλό αποτέλεσμα. Ας μην συζητήσουμε, λοιπόν, αυτήν την περίπτωση. Το δύσκολο είναι να υπάρξει καλό αποτέλεσμα σε ένα μη ενδιαφέρον θέμα. Εκεί ξεχωρίζει ο καλός επαγγελματίας.

Εκεί χρειάζεται εμπειρία και ευρηματικότητα, ώστε κάθε φορά ανάλογα με τα δεδομένα και τα εργαλεία που διαθέτει να φέρει ένα ικανοποιητικό αποτέλεσμα. Κ Ποια μεθοδολογία ακολουθείτε στη φωτογράφηση ενός αρχιτεκτονικού έργου; Το ζητούμενο συνήθως είναι να προκύψουν λίγες, ας πούμε δέκα, φωτογραφίες που να παρουσιάζουν το έργο. Η απαίτηση είναι να περιγράφεται σύντομα, ξεκάθαρα, σωστά το προϊόν, εάν είναι δυνατόν με μία και μόνο μία φωτογραφία. Εκτός όμως από αυτή τη μία φωτογραφία, την κεντρική ιδέα, πρέπει να προβληθούν και άλλες επί μέρους ιδέες, οι δευτερεύουσες. Δεν πρέπει να κουράσεις το θεατή για να καταλάβει τι έχει

www.ktirio.gr

163

P.IDEES 2019-DIM.qxp_Layout 1 6/21/19 12:56 PM Page 1

•Ο Ι ΑΡ Χ Ι Τ ΕΚΤ ΟΝ Ε Σ Π ΡΟ ΤΕ ΙΝΟ ΥΝ | ΙΔΕ ΕΣ |

Ο αρχιτεκτονικός σχεδιασμός συγκεντρώνει όλες τις κλίμακες του χώρου σε μια ενιαία σύνθεση. Οι αρχιτέκτονες καλούνται να σχεδιάσουν όχι μόνο τους όγκους, τα κενά και τα πλήρη ενός κτιρίου, αλλά και τους εσωτερικούς χώρους με διαρρυθμίσεις και διαμορφώσεις απαραίτητες για την αρμονική ολοκλήρωση μιας κεντρικής ιδέας σχεδιασμού. Το τεχνικό περιοδικό ΚΤΙΡΙΟ ετοίμασε για το ειδικό, ετήσιο τεύχος ΚΤΙΡΙΟ + ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ αυτό το αφιέρωμα και συγκέντρωσε προτάσεις Ελλήνων και ξένων αρχιτεκτόνων με πρωτότυπες ιδέες για μπάνια, κουζίνες, σκάλες και εσωτερικούς χώρους γενικότερα.

Διαρρύθμιση λουτρού σε αποκατάσταση αρχοντικού στο Πήλιο. Ο συνδυασμός κλασικών και σύγχρονων στοιχείων, αλλά και η χρήση παραδοσιακών υλικών, συνθέτουν ένα χώρο με ιδιαίτερη ατμόσφαιρα και αισθητική. Αρχιτεκτονική μελέτη: Δημήτρης Φιλιππιτζής Φωτογραφία: Γιάννης Γιαννέλος

Στο λουτρό της κατοικίας σε ιστορικό κτίσμα στον Παρνασσό το υπάρχον λίθινο κέλυφος διατηρήθηκε και συνδυάστηκε με επιφάνειες από πατητό τσιμεντοκονίαμα και ξύλινα στοιχεία, προσδίδοντας μια ξεχωριστή υλικότητα στο χώρο. Αρχιτεκτονική μελέτη: Tsolakis Architects - Γιώργος Τσολάκης, Φωτεινή Λιάκου Φωτογραφία: Παναγιώτης Βουμβάκης

166 ΚΤΙΡΙΟΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ 7 | 2019 ΙΟΥΛΙΟΣ - ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ

P.IDEES 2019-DIM.qxp_Layout 1 6/21/19 12:56 PM Page 2

Μετατροπή αρχοντικού του 19ου αιώνα σε boutique hotel, στη Σαντορίνη. Στο λουτρό του "μπλε δωμάτιου" επιλέχθηκε εξοπλισμός με "παλιομοδίτικο" ύφος, ενώ στα δάπεδα τοποθετήθηκαν πλακίδια με παραδοσιακά μοτίβα σε συνδυασμό με πατητό τσιμεντοκονίαμα. Αρχιτεκτονική μελέτη: Αρχιτεκτονικό Γραφείο 3 - Δρίτσα & Πλαΐνη Φωτογραφία: Παναγιώτης Τερζόπουλος

Στην ανακαίνιση του διαμερίσματος "The Transparent Apartment" το λουτρό διαχωρίζεται με καμπύλο υαλοπέτασμα. Τον ιδιαίτερο σχεδιασμό του χώρου συμπληρώνει το πράσινο μάρμαρο Τήνου στον πάγκο και στο δάπεδο και ο κρεμαστός στρογγυλός καθρέφτης. Αρχιτεκτονική μελέτη: Urban Soul Project Φωτογραφία: Kimberley Powell

Στη μονοκατοικία διακοπών στη Ζάκυνθο, το λουτρό με το λιτό σχεδιασμό και τα μεγάλα υαλοπετάσματα δίνει την αίσθηση ότι βρίσκεται κανείς σε άμεση επαφή με τον εξωτερικό χώρο. Αρχιτεκτονική μελέτη: Κατερίνα Βαλσαμάκη Φωτογραφία: Κωνσταντίνος Θωμόπουλος

www.ktirio.gr

167

EPOMENO T7 2019.qxp_Layout 1 6/21/19 2:19 PM Page 1

ΕΠΟΜΕΝΟ ΤΕΥΧΟΣ 8/2019 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ

Μ ΗΝ Ι ΑΙ O TE X N IKO ΠE P I O Δ I KO

EKΔOTHΣ - ΔIEYΘYNTHΣ Πέτρος X. Παπαϊωάννου, πολιτικός μηχ.

ΕΝΕΡΓΕΙΑ

ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΣΥΝΤΑΞΗΣ Δήμητρα Tσιώρα - Παπαϊωάννου, αρχιτέκτονας μηχ. ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ

ΕΙΔΗΣΕΙΣ - ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ • Υπόσκαφο οινοποιείο στην κοιλάδα Νάπα της Καλιφόρνιας, Signum Architecture

ΚΤΙΡΙΑ - ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ • Νέο δημαρχείο στο Freiburg, το πιο "πράσινο" δημόσιο κτίριο στον κόσμο, Ingenhoven Architects • Βιοκλιματική κατοικία "Issa Megaron" στην Κροατία, PROARH • "Ecosuites", επέκταση ξενοδοχείου στη Σιθωνία Χαλκιδικής, ALPHATAF Studio - Αλέξανδρος Α. Τσολάκης • Ενεργειακά αυτόνομη κατοικία στη Νότια Ιταλία, Reisarchitettura

Δημήτρης Αραβαντινός δρ. πολιτικός μηχ., καθ. Εργ. Οικοδομικής & Φυσικής των Κτιρίων Α.Π.Θ. ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟI ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ Αναστάσιος Κωτσιόπουλος δρ. αρχιτέκτονας μηχ., ομότ. καθ. Aρχιτεκτονικού Σχεδιασμού Α.Π.Θ. Άγις Μ. Παπαδόπουλος δρ. μηχανολόγος μηχ., καθ. Εργ. Κατασκευής Συσκευών Διεργασιών Α.Π.Θ. Κλειώ Αξαρλή δρ. αρχιτέκτονας μηχ., καθ. Εργ. Αρχιτεκτονικής & Τεχνολογίας Α.Π.Θ. Γεώργιος Πενέλης δρ. πολιτικός μηχ., ομότ. καθ. Εργ. Κατασκευών Οπλισμένου Σκυροδέματος και Φέρουσας Τοιχοποιίας Α.Π.Θ. Δημήτρης Μπίκας δρ. αρχιτέκτονας μηχ., ομοτ. καθ. Εργ. Οικοδομικής & Φυσικής των Κτιρίων Α.Π.Θ. Κωνσταντίνος Παπακώστας δρ. μηχανολόγος μηχ., αναπλ. καθ. Εργ. Κατασκευής Συσκευών Διεργασιών Α.Π.Θ. Χάρης Δημουλιάς δρ. ηλεκτρολόγος μηχ., αναπλ. καθ. Εργ. Ηλεκτρικών Μηχανών Α.Π.Θ. Μαρία Στεφανίδου γεωλόγος, δρ. πολιτικός μηχ., αναπλ. καθ. Εργ. Δομικών Υλικών Α.Π.Θ. Γεώργιος Ι. Μαντάνης επιστήμων ξύλου, καθ. Εργ. Επιστήμης & Τεχνολογίας Ξύλου, Παν. Θεσσαλίας

ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΣΕΛΙΔΕΣ • Ενεργειακός σχεδιασμός και φύτευση αιθρίων.

• Διάγνωση προβλημάτων στα κτίρια με τη μέθοδο της θερμογραφίας.

• Εγκατάσταση φωτοβολταϊκών για ιδιοκατανάλωση.

• Χτίζοντας με άψητη γη. Τεχνικές και σύγχρονα παραδείγματα.

ΕΡΓΟΤΑΞΙΟ - ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ • Ευρωπαϊκή Ακαδημία Βιωσιμότητας στην Κρήτη. Τεχνική δόμησης με αχυροπηλό, Αντωνία Διαμαντάκη, Ζέτα Χρυσαφάκη • Πειραματική βιοκλιματική κατοικία LEED Platinum, Studio 804

ΤΜΗΜΑ ΣΥΝΤΑΞΗΣ Τεχνικά θέματα: Τέτη Λάλου, τεχνολόγος μηχ. Αρχιτεκτονικά θέματα: Τατιάνα Τζάκα, αρχιτέκτονας μηχ. Α.Π.Θ., MSc. ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΣΥΝΤΑΞΗΣ SOCIAL MEDIA Βασιλική Αντωνούδη, logistics - social media marketing ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣ Απόστολος Κ. Μιχόπουλος, δρ. μηχανολόγος μηχ. Α.Π.Θ. Ελευθερία Τιτόνη, αρχιτέκτονας μηχ. Α.Π.Θ., MSc. Μαρτσέλα Ανθρακοπούλου, αρχιτέκτονας μηχ., μηχανικός πολεοδομίας, χωροταξίας & περιφερειακής ανάπτυξης Αθανασία Χάρη, πολιτικός μηχ. Α.Π.Θ., MSc. Θεόδωρος Δ. Κοντορήγας, μελετητής αρχιτεκτονικού φωτισμού MBA, MSc, PLDA, SLL

GRAPHIC DESIGN Παναγιώτης Τσακίρης ΦΩTOΓPAΦIEΣ Studio KONTOS, M. Παππούς - K. Eυαγγελίδης O.E. TMHMA EΞYΠHPETHΣHΣ ΣYNΔPOMHTΩN Iωάννης Κωνσταντινίδης, Παναγιώτης Χάιδας, Διονυσία Χατζοπούλου ΤΜΗΜΑ ΔΙΑΦΗΜΙΣΗΣ Λευτέρης Παχής, Αφροδίτη Γουσιοπούλου ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΤΜΗΜΑ Βαγγέλης Ταλίπης, Αντώνης Χατζόγλου EKTYΠΩΣH - ΒΙΒΛΙΟΔΕΣΙΑ ThessPrint A.E. ΔIANOMΗ: ΑΡΓΟΣ Α.Ε.

KTIΡΙΟ ΕΚΔΟΣΕΙΣ Ι.Κ.E. ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ: Τ.Θ. 8136, Ι. Κρανιδιώτη 2, Τ.Κ. 570 01, Θέρμη Έκδοση - Σύνταξη: τηλ.: 2310 480356, e-mail: ktirio@ktirio.gr Πωλήσεις - Συνδρομές: τηλ.: 2310 480340, e-mail: sales@ktirio.gr, φαξ: 2310 480544 Διαφήμιση: τηλ.: 2310 480540, e-mail: adv@ktirio.gr, φαξ: 2310 478547 AΘΗΝΑ: Λεωφ. Αλεξάνδρας 3, Τ.Κ. 114 73, τηλ.: 210 7234591, φαξ: 210 7239079 ΕΓΓΡΑΦΗ ΣΥΝΔΡΟΜΗΤΩΝ Ταχυδρομήστε την Κάρτα Συνδρομής ή τηλεφωνήστε στο τηλ.: 2310 480340 Για εγγραφή μέσω διαδικτύου: www.ktirio.gr EΞΥΠΗΡΕΤΗΣΗ ΣΥΝΔΡΟΜΗΤΩΝ Για αλλαγές διευθύνσεων, παραγγελίες προηγούμενων τευχών και λοιπών εκδόσεων, προβλήματα στην παραλαβή των τευχών κτλ., τηλεφωνήστε στο τηλ.: 2310 480340 ή στείλτε e-mail στο: sales@ktirio.gr Νο 306 • www.ktirio.gr - Ιούλιος - Αύγουστος '19 Κωδικός ΕΛ.ΤΑ.: 2554

176 ΚΤΙΡΙΟΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ 7 | 2019 ΙΟΥΛΙΟΣ - ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ