KUNSTLETTERS
DRIEMAANDELIJKS • JULI — SEPTEMBER 2019
#006
2
KUNSTLETTERS
Achter de cover Patrick Ceyssens
4
Mijn favoriet 6 Gregor Schneider, 19-20:30 Uhr 31.05.2017 Tentotips
8
Overpeysing
12
Mijn job: tekenaar Omer Van de Kerckhove Ik ga op reis en ik neem mee Ateliergesprekken Elias Cafmeyer
14 18 20
Uit de webgalerie 24 De keuze van Jill en Ellen Keppens: Fabienne Verhulsel Danielle Goffa Bezoeken najaar 2019 Werken aan een kunstwerk
30
Vers talent Adriaan Marin
32
Kunst met een missie Marieke Selhorst
35
Coupee Collage Collective
38
Colorlab Kleuren tussen kunst en biotechnologie
42
Carte Blanche Rebekka Lรถffler
48
Welkom in het zomernummer van Kunstletters. We maken je in Kunstletters heel graag warm voor boeiende kunst en tonen daarbij veel beeldend werk. We verwelkomen je dan ook met een beeld.
W E L KO M
Op de volgende bladzijde zie je een werk van Ellen Nauwynck. Haar creaties vielen ons op tussen de vele inzendingen die we kregen voor Buren bij Kunstenaars. Dat atelierweekend loopt op 18, 19 en 20 oktober 2019 in West-Vlaanderen. Meer over Ellen en haar werk lees je op www.kunstletters.be. p. 3
Social Habitat, 2010-2013, 1m x 1m60
4
KUNSTLETTERS
Achter de cover Patrick Ceyssens
Patrick Ceyssens leverde het werk voor de cover van dit nummer van Kunstletters. Het schilderij typeert het oeuvre van deze kunstenaar: een zoektocht naar de betekenis en werking van beelden.
AC H T E R D E COV E R
In the background lies the real desire #6, 150x100 cm, olieverf, print, spuitverf.
KUNSTLETTERS
De herinnering en haar bedrieglijke betovering spelen een belangrijke rol in Patricks werk. Hij gaat aan de slag met gevonden foto’s of beeldopnames. Het zijn stukjes verwaarloosde, maar met emotie beladen beelden. Ze tonen in hun onbevangenheid poëtische elementen van de werkelijkheid. Maar Patricks werk verliest zich niet in melancholie. Want altijd is er een verstoring of een breuk.
5
www.patrickceyssens.com
Patrick Ceyssens toont werk in de groepstentoonstelling ‘L’heure Bleue’. Die kan je nog tot en met 28 juli 2019 bezoeken in Kunstgalerij De Mijlpaal in Knokke.
www.demijlpaal.com
PATRICK: Het werk op de cover maakt deel uit van
de reeks 'In the background lies the real desire’. In de achtergrond speelt het echte verlangen. In de visuele waarneming wordt alles spontaan georganiseerd in een voor- en een achtergrond. Onze aandacht gaat vanzelf naar de figuren en voorwerpen op de voorgrond. We onderdrukken wat zich afspeelt op de achtergrond. Toch kan dat soms doordringen tot de voorgrond. Dat spel versterk ik door met meerdere lagen te werken, die ik door transparantie verschillende dieptes geef.
AC H T E R D E COV E R
In ons hoofd spelen voortdurend beelden. Onze speeltuin van beeldgedachten. Denk aan een foto uit je kinderjaren die je al op verschillende plaatsen ophing, na elke verhuis. Het beeld laat zich telkens opnieuw openbaren door ander licht en nieuwe kleuren. Zo krijgt hetzelfde beeld een andere aanwezigheid en kan het zich aanpassen aan de context van de omgeving.
6
KUNSTLETTERS
Mijn favoriet Gregor Schneider, 19-20:30 Uhr 31.05.2007
© Nicolas Kantor, Staatsoper Unter den Linden Berlin. Thyssen-Bornemisza Art Contemporary, Vienna
IN BEELD
7
KUNSTLETTERS
In deze rubriek vertelt een medewerker van Kunstwerkt over een kunstenaar, expo of beeldend werk dat een diepe indruk heeft nagelaten. Deze keer: Marianne Sneijers. Zij is de drijvende kracht achter projecten als Drawing Days en A paper / A day.
‘19 - 20:30 Uhr 31.05.2007’ is een performance van de Duitse kunstenaar Gregor Schneider. De titel klinkt nogal technisch, maar het werk heeft een grote impact op mij gehad. Op dat moment leefde en werkte ik in Berlijn en om eerlijk te zijn: op 31.05.2007 had ik geen zin om naar het zoveelste ‘niet te missen’ kunstevenement te gaan. Ik was moe en wou naar huis, maar al mijn toenmalige collega’s hadden een ticket. ‘Dit is een must, Marianne! Iedereen gaat!’ Onder invloed van die groepsdruk en door mijn enthousiasme over het werk van Gregor Schneider, sloot ik me aan bij de massa die ‘s avonds richting Deutsche Staatsoper Berlin trok. Ik zou dit hoogtepunt waarbij de hele Berlijnse hippe kunstscène aanwezig was toch niet missen…
We schoven langzaam vooruit, maakten inschattingen over snelheid en afstand, praatten over koetjes en kalfjes. Het duurde te lang vond ik, mijn geduld was bijna op. Wat een amateurisme! Waarom ben ik niet thuis? Toen we eindelijk aan de ingang kwamen, bleek het wachten nog niet ten einde. Het zette zich verder in het depot van de Staatsoper, de locatie van de performance. Een fijne gedachte achteraf: we hadden toen geen smartphones, iedereen praatte nog met elkaar. Maar de gespreksstof raakte zo langzamerhand op. Eigenlijk had ik ook geen zin meer om nog met de mensen om me heen te praten. Ik probeerde vooral uit te zoomen en mijn laatste restje geduld te bewaren. De deur waar de rij eindigde, was nog veraf. Ik had er geen idee van hoelang we al aan het aanschuiven waren, maar het was echt heel lang. Wat liep hier toch mis? Na de vicieuze cirkel van inwendige opstand, dagdromen en berusting nog
ontelbare keren te hebben doorlopen, bereikte ik eindelijk de deur aan de andere kant van de wachtruimte. Eindelijk zou het oeverloze wachten beloond worden en zou ik dit nieuwe meesterwerk kunnen aanschouwen! Een suppoost opende de deur… en ik stond op straat. Het duurde even vooraleer ik besefte dat dit de performance was waarvoor ik 15 euro betaald en deze beproeving doorstaan had. Met dit besef kwam ook frustratie en woede tegenover Gregor Schneider. Hoe durft hij! Nooit bezoek ik nog een evenement van deze oplichter! Enkele weken later vond ik een catalogus van de performance in de bus met foto’s van de aanschuivende meute, omschrijvingen van het hele opzet en filosofische teksten over wachten. Mijn frustratie had ondertussen al plaatsgemaakt voor een diep respect voor het lef van de kunstenaar en de uitgekiende organisatie van dit massagebeuren. Telkens ik terugdenk aan die avond is het met een glimlach en, oh verrassing, een zekere trots dat ik erbij was, die avond in Berlijn.
IN BEELD
Het is intussen 12 jaar geleden maar ik denk nog regelmatig terug aan die avond. Het was echt onvergetelijk. We konden al van ver zien dat er een lange rij stond aan te schuiven voor het operagebouw. De massa kwam tot aan Unter den Linden. De rij was belachelijk lang. Meestal vind ik het niet erg om te wachten. Maar nu begon mijn innerlijke
stem opstandig te grommen. Ik troostte me met de gedachte dat het wel echt de moeite zou zijn.
8
KUNSTLETTERS
Tentotips HOME SWEET HOME
ANA MENDIETA
Filip Dujardin, Chamber, 2016. Copyright: Filip Dujardin. Courtesy Van der Mieden Gallery and the artist.
Na een verre zomervakantie kan het zalig zijn om terug te keren naar ‘home sweet home’, om thuis te komen in je vertrouwde omgeving bij familie en vrienden. In deze groepstentoonstelling plaatsen verschillende kunstenaars vraagtekens bij het idee van die ideale thuis. Is een huis wel altijd een thuis? Biedt een huis geborgenheid, of moet je er net uitbreken? Je huis binnenstappen betekent niet altijd thuiskomen. Het kan ook een opgave zijn om een plek te vinden waar je je thuis voelt. Migratie is bovendien een brandend actueel thema: een (t)huis zoeken is tegelijk een globaal en erg persoonlijk verhaal. Perfect voer voor een tentoonstelling, op een bijzondere locatie. Curator Jan Leysen nodigde zowel internationaal bekende artiesten als jonge kunstenaars uit. Met schilderkunst, fotografie, video, sculpturen en installaties geven ze vorm aan het thema ‘home sweet home’. Onder meer Berlinde De Bruyckere, Nick Ervinck, Robert Devriendt en Sofie Muller tonen er werk. EXPO
Kunstenhuis Harelbeke Tot 21 juli 2019 Magalie Lagae
Ana Mendieta, Blood and Feathers (2), 1974 Color photograph 10 x 8 inches (25.4 x 20.3 cm) (GL6844) © The Estate of Ana Mendieta Collection, LLC. Courtesy Galerie Lelong & Co.
In het Middelheimmuseum kan je deze zomer naar de mooie expo 'Earthbound' van de Cubaanse kunstenares Ana Mendieta (1948-1985). In zijn boek ‘Facing Gaia’ lanceerde de Franse filosoof Bruno Latour het begrip ‘Earthbound’. Daarmee bedoelt hij de mindset van de nieuwe mens die een sterke verbondenheid ervaart met Moeder Aarde. Die staat in tegenstelling tot de mens die een crisis veroorzaakt door onze planeet op een respectloze manier te plunderen. Ana Mendieta focuste een halve eeuw geleden al op hetzelfde thema. In haar artistieke werken zoekt ze, via rechtstreeks lichamelijk contact met de natuur, naar een universele voorouderlijke energie. Ze legt de nadruk op de zuiverende krachten van de vier elementen die onze Aarde aansturen: stromend water, vuur dat
KUNSTLETTERS
9
Ana Mendieta Creek, 1974 Super-8mm film transferred to high-definition digital media, color, silent Running time: 3:11 minutes (GP1190) © The Estate of Ana Mendieta Collection, LLC. Courtesy Galerie Lelong & Co
voor wedergeboorte zorgt, verzwelgende aarde en verfrissende wind. Voor Mendieta kan ieder mens vanuit de vier elementen en hun onderlinge samenhang een spirituele kracht ontwikkelen. Ze breekt een lans voor een vernieuwende en bezielende kracht die religie, politiek, wetenschap en identiteit overstijgt. Haar video’s en foto’s tonen een interactie tussen de natuur en een vrouw die zich een weg zoekt in het landschap.
staand object over. Een liggende vorm geboetseerd in zand wordt weggespoeld door zeewater, een vrouwelijk silhouet opgebouwd met bladeren, mossen en bloemen wordt weggeblazen door een stormwind… Het werk van Mendieta is meer dan ooit actueel. Haar oeuvre is een inspiratiebron voor de grote uitdagingen in onze samenleving vandaag. Middelheimmuseum, Antwerpen Tot 22 september 2019 www.middelheimmuseum.be
De tentoonstelling in het Braempaviljoen in Antwerpen brengt acht films en een reeks monumentale foto’s. Daarin staat het silhouet van de kunstenares zelf centraal. Het zijn zelfportretten waarbij ze haar lichaam letterlijk in de natuur wegschrijft in aarde of in water. Met rituelen voor genezing en transformatie versmelt ze mens en natuur in een universele band die de oorsprong van alle dingen symboliseert.
EXPO
Mendieta stelt ook de grenzen van de hedendaagse beeldhouwkunst in vraag. Ze bestempelt zichzelf eerder als beeldhouwer en niet zozeer als performer. Haar foto’s en films zijn voor haar voorstellingen van sculpturen. In haar latere werken verdwijnt ze zelfs volledig uit het beeld. Er blijft enkel een op zichzelf
André De Nys
10
KUNSTLETTERS
DESIGN ON AIR
Oskar Zieta, Installation View. © Simona Cupoli
Lucht is onzichtbaar en ongrijpbaar, gratis en van iedereen. Maar in de 21e eeuw is zuivere, gezonde lucht stilaan kostbaarder dan goud en diamant. Lucht is een krachtige metafoor voor onze tijd. Ze is vluchtig, bestaat uit levensnoodzakelijke zuurstof en tegelijkertijd uit een uiterst complexe samenstelling van ziekmakende bestanddelen. Niet alleen schilders en schrijvers keken door de eeuwen heen gefascineerd naar luchtbellen en kleurwisselingen aan de hemel. Uit de tentoonstelling in CID blijkt dat opgeblazen lucht, bubbles en schuim ook sterk tot de verbeelding spreken van designers.
EXPO
Via goedkope, opblaasbare plastic zitmeubeltjes uit de jaren zestig, kom je in deze expo terecht bij de actualiteit. In Japan en China is het mond- en neusmasker tegen luchtvervuiling al jarenlang ingeburgerd. De vuilwerende mondkapjes duiken ook in het westerse straatbeeld op als modieuze accessoires. Sta er even bij stil hoe lucht kan ingezet worden voor onze veiligheid. Denk maar aan zwembandjes, airbags of reddingsvesten. Lucht laat zich in deze expo verplaatsen door allerlei speelse varianten van de ventilator. Ballonnen, wolken en zeepbellen vervolledigen deze tentoonstelling met een hoog poëtisch accent. CID, Grand-Hornu Tot 13 oktober 2019 www.cid-grand-hornu.be André De Nys
Jun Kamei, Amphibio, 2018 © Jun Kamei
KUNSTLETTERS
11
LABIOMISTA ‘Labiomista is een ode aan de mix van het leven’, aldus kunstenaar Koen Vanmechelen. Al meer dan 20 jaar werkt hij op de snijlijn van kunst, gemeenschap en wetenschap. Vanmechelen droomde al lang over een ontmoetingsplek voor alle soorten ter wereld, waar universele thema’s tastbaar en bespreekbaar zijn dankzij kunst. Het domein van de Zoo van Zwartberg, pakweg 24 hectare groot, bood mogelijkheden. Het terrein lag al twintig jaar braak. Koen Vanmechelen investeerde, samen met de stad Genk en enkele toeristisch georiënteerde instanties, zo’n twintig miljoen euro in de reconversie. Labiomista is opgevat als een onderzoekscentrum waar de focus ligt op een harmonieus evenwicht tussen mens, plant en dier. Het grootste gedeelte van het domein is voorbehouden aan de wilde natuur. Het is de habitat van levende kunstwerken. Je maakt er kennis met de diersoorten die Vanmechelen inspireren en die een essentiële rol spelen in zijn artistieke oeuvre.
Foto: Philippe van Gelooven
De ‘snake’ is een zwevend platform van meer dan één kilometer lang. Dit wandelpad in betonaggregaat slingert doorheen het park waar emoes, lama’s en alpaca’s hun thuisbasis kregen. Even verder houden metersdiepe greppels de rondzwervende struisvogels op afstand. Het gekende ‘Cosmopolitan Chicken Project’ kreeg een centrale plaats in het park. Om een open en vrij gevoel tijdens de wandeling te bewaren, zijn er zo weinig mogelijk afsluithekken en gebouwen zichtbaar. ‘La bio mista’ betekent mengeling van leven. Het is een plaats waar al wat leeft een gelijkwaardige plaats krijgt toebedeeld. De droom van Vanmechelen is dat deze harmonieuze microkosmos een inspiratiebron is voor projecten op macroniveau. Foto: Pieter Simons Labiomista, Genk Van 6 juli tot 3 november 2019 www.labiomista.be André De Nys
EXPO
12
KUNSTLETTERS
Overpeysing Meer info op blz. 50
EXPO
KUNSTLETTERS
13
EXPO
14
KUNSTLETTERS
Mijn job: tekenaar Omer Van de Kerckhove Wetenschappelijk plantentekenaar
P O RT R E T
15
KUNSTLETTERS
Omer Van de Kerckhove werkt als tekenaar in de Plantentuin in Meise. Zijn tomeloze fascinatie voor paddenstoelen en planten levert prachtige wetenschappelijke aquarellen op. We trokken naar zijn atelier voor een inkijk in de fascinerende wereld van deze plantentekenaar.
IN DE BAN VAN DE PADDENSTOEL
FOTO OF BOTANISCHE TEKENING?
Wie een rommelige kunstenaarsstudio verwacht, heeft het mis. Hier is alles nauwkeurig opgeruimd. Enkel potloden, penselen en een doosje aquarelverf verraden dat hier een tekenaar aan het werk is. ‘Mijn werk is niet creatief, mijn tekeningen zijn natuurgetrouw en wetenschappelijk’, oppert Omer. Zijn kleurrijke illustraties zitten opgeborgen in grote, zwarte kaften. In keurig geordende schriftjes houdt hij alles nauwgezet bij. Het zijn tekendagboeken met informatie over de bestudeerde specimen: het herbariumnummer, de datum en vindplaats van de paddenstoel, het aantal uren dat hij aan de tekening besteedde, een korte beschrijving. ‘De geur is onaangenaam - schoteldoek’ lees ik. Bij bepaalde soorten helpt de geur om te determineren. Na meer dan 30 jaar toegewijd onderzoek kan je Omer gerust een paddenstoelenspecialist noemen. Hij schrijft er ook artikels over.
De planten die Omer tekent, zijn bedoeld voor wetenschappelijke publicaties. Het is voor Omer zo klaar als een klontje dat een illustratie hiervoor geschikter is dan een foto. ‘Bij tekeningen heb je dingen beter in de hand’, legt hij uit. ‘Zo kan je schaduwen en reflecties vermijden. Bovendien kan je alle specifieke kenmerken van een plant letterlijk in de verf zetten. Planten vertonen gelijktijdig jonge bloemen en ook knoppen. Op een tekening kan je dat in detail tonen.’ Omer is altijd binnen aan het werk. Soms is hij gebonden aan zijn microscoop en bovendien gebruikt hij steeds dezelfde lampen. In het buitenland gaan de mycologen op pad om paddenstoelen te zoeken, terwijl hij binnen zit te tekenen. Het model is altijd een echte paddenstoel. Zijn prachtige tekeningen ontstaan dus nooit uit een foto.
P O RT R E T
16
KUNSTLETTERS
OOG VOOR DETAIL Omers paddenstoeltekeningen zien er uitzonderlijk gedetailleerd en waarheidsgetrouw uit. Je zou vermoeden dat daar heel wat schetswerk aan vooraf gaat, maar dat klopt niet. ‘Ik teken alleen de omtreklijnen van de paddenstoelen eerst uit op kalkpapier. Als die overgezet zijn op het aquarelpapier, begin ik meteen te schilderen’, vertelt Omer. Het is heel eigen aan zijn werk dat hij de kleuren niet vooraf mengt. Hij bouwt zijn werk heel langzaam op met zuivere pigmenten. Bij paddenstoelen heeft hij daardoor zeker twintig lagen nodig vooraleer de tekening af is. De detaillering in de tekeningen doet vermoeden dat Omer met een superdun penseeltje werkt. ‘Nee, toch niet. Minder dan een nummer drie gebruik ik niet. Het topje van mijn penseel is wel dun. Maar met een dun penseel kan ik niet fijner werken. Bovendien neemt het te weinig verf op. Dat werkt vertragend.’
EEN LADING VERSE PADDENSTOELEN Op dit moment onderzoekt Omer melkzwammen en gordijnzwammen. De meeste paddenstoelen komen vers binnen. Hij gaat meteen aan de slag, want het is belangrijk dat ze niet uitdrogen en hun kleur behouden. In een gesloten doos in een koelkast blijven ze 3 tot 4 dagen goed, maar op de tekentafel blijven ze maar enkele uren fris. Dit betekent natuurlijk ook dat de klok tikt. Gelukkig heeft Omer niet veel last van stress. Bij een opdracht in het buitenland tekent Omer 11 tot 12 uur per dag. Hij tekent daar paddenstoelen die in België niet voorkomen. Het is zijn enige kans om ze op papier vast te leggen. UREN EN UREN EN UREN
P O RT R E T
Bij mij thuis hangt al jaren een poster met prachtige paddenstoeltekeningen van Omer. ‘Hoe ging je daarbij te werk?’: vraag ik hem. ‘Ik heb hem in één stuk geschilderd, in totaal heb ik er 500 uur aan gewerkt. De paddestoelen zijn per seizoen gerangschikt en elk exemplaar staat
in zijn eigen biotoop. Het is heel belangrijk dat de habitat realistisch is. Dat elk getekend bloemetje ook echt bij de paddenstoel in de buurt kan staan.’ HOE HET BEGON Als kind van tien was Omer gefascineerd door het werk van Paul Barruel. Hij tekende de natuurgetrouwe illustraties voor de boeken van Artis Historia. Hier is Omers interesse voor tekenen ontstaan, hij tekende de dieren over. Door zijn liefde voor de tekenkunst, startte hij midden jaren ’70 zijn studies voor grafisch tekenaar. In die tijd werd alles met de hand uitgetekend. Er ging grote aandacht naar het uittekenen van letters voor affiches en boektitels. Nu tekent Omer vooral in zijn werkplaats in Meise. Thuis komt hij er niet vaak toe. Hij is verhuisd naar het ouderlijk huis in Ursel en het pendelen vergt veel tijd. Als hij een moment vrij heeft, schildert hij weleens landschappen, naakten of stillevens. Marianne Sneijers
KUNSTLETTERS
17
P O RT R E T
18
KUNSTLETTERS
Ik ga op reis en ik neem mee Vakantie. Dan trekken ook kunstenaars de deur achter zich dicht en zoeken andere oorden op. Maar artistieke invallen of inspiratie kunnen op elk moment de kop opsteken. Je bent maar beter goed voorbereid. Welke voorwerpen mogen niet ontbreken in de reiskoffer van een kunstenaar?
POLIEN BOONS
We legden 5 kunstenaars deze vragen voor: wat neem je zeker mee op reis en wat teken of maak je zoal in vakantiemodus?
NEL AERTS
KUNST ANDERS
Ik neem altijd twee kleine schetsboekjes mee: één met carbonpapier waar ik al jaren mee werk en één om notities te maken. Daarnaast neem ik ook altijd een paar zwarte Schneider (Slider Rave XB) balpennen mee. Bij langere reizen gaan ook kleurpotloden en een groter schetsboek in de koffer. Meestal zit daar ook een wegwerpcamera in. Mijn reisschetsen zijn onvermijdelijk beïnvloed door de omgeving waar ik verblijf. Of door de tentoonstellingen die ik bezoek. In eerste instantie werk ik verder op schetsen die in mijn schetsboek stonden. Enkele jaren geleden was ik op reis in Spanje met kunstenaarsvrienden. We tekenden voortdurend. Uit die reis is zelfs een tentoonstelling ontstaan.
Ik heb altijd een klein schets- en ideeënboekje op zak. Ik neem zeker ook een fototoestel mee. Een boek (van auteurs als Perec, Calvino, Pessoa) ontbreekt ook nooit. Ik haal er veel inspiratie uit. Op vakantie verzamel ik ideeën. Ik teken of schrijf ze op, fotografeer of film ze: van grappige momenten tot mooie kleuren. Ik observeer graag de natuur, die er meestal anders is dan bij ons.
19
KUNSTLETTERS
GEOFFREY DE BEER Eigenlijk ben ik altijd een beetje op reis. Mijn atelier is in Frankrijk, op 550 km van huis. Het over en weer reizen zelf en de tussenstops die ik maak, hebben een belangrijk aandeel in mijn productieproces. De kapel van Le Corbusier in Ronchamp, het CRAC Alsace in Altkirch en het Consortium in Dijon zijn inspirerende plekken die ik vaak bezoek. Mijn smartphone, een klein schetsboekje en wat potloden gaan altijd mee. Mijn schetsboekjes staan vol tekeningen en ontwerpen, maar er staan net zo goed boodschappenlijstjes, adressen of staalkaartjes in. EPHAMERON In mijn reistas zitten zeker: een setje aquarelverf en een schetsboek met dik papier op A5-formaat. Schetsboeken gebruik ik ook voor speciale projecten, zoals tijdens Kunstenfestival Watou. Op reis gebruik ik tekenen als een manier om de omgeving op een intensere manier in mijn geheugen op te slaan. Door een uur lang op een plek te zitten, te voelen en schilderen, kan ik die indrukken later beter oproepen. Andere zintuigen helpen om beter te herinneren. MAAIKE HUYS
Sarah Poesen / Annemie Vingerhoets
KUNST ANDERS
Mijn schetsboekje en tekenmateriaal gaan altijd mee op vakantie. De schetsboeken zijn een vorm van dagboek en die lopen gewoon door. Het maakt niet uit of het vakantie is of niet. Wat ik nog meeneem, hangt af van waar ik op dat moment mee bezig ben. Dat kan porselein, textiel, was zijn. Bij mijn laatste tripje naar de Ardennen nam ik boetseerwas mee om verder te werken aan mijn porseleinen beenderen.
20
KUNSTLETTERS
Ateliergesprekken Elias Cafmeyer Het kunstenaarsatelier: de plek waar het allemaal gebeurt. Welke objecten verzamelt een kunstenaar om zich heen, uit noodzaak of uit genegenheid? In deze reeks selecteert Tamara Beheydt voorwerpen uit een atelier en gaat op zoek naar de verhalen erachter. Deze keer: Elias Cafmeyer.
P O RT R E T
21
KUNSTLETTERS
Als ik iets omvorm, wil ik dat elk element vals is en verwarring schept.
Het atelier van Elias Cafmeyer ligt aan een verborgen binnenpleintje in Borgerhout. Omringd door ateliers van andere kunstenaars en grafische vormgevers dient zijn eigen studio als werkplaats, maar ook als opslag voor zijn grootschalige sculpturen en maquettes. Op de werktafel prijkt een maquette van een huis, dat boven de grond balanceert. Het lijkt of een stalen constructie het huis plots optilt. ‘Maquettes zijn mijn ongerealiseerde projecten,’ vertelt Elias. ‘Zo heb ik inmiddels vijf projectvoorstellen. Voor mij zijn het sculpturen op zich. Ik werk graag aan deze maquettes. Het is echt knutselwerk. Ik maak alles volledig zelf in hout, maar het hoeft niet perfect te zijn.’ De grote installaties die hij wél verwezenlijkt, bestaan niet als maquette.
P O RT R E T
Elias’ oeuvre draait voornamelijk rond architectuur, urbanisatie en verkeer.
22
KUNSTLETTERS
WALHALLA VAN DE LIJN Voor zijn recente project bij Extra City werd hij uitgenodigd door Ria Pacquée. Hij toverde de exporuimte om tot een grote parking. In 2017 vormde hij een galerieruimte om tot een metrostation. ‘Mensen waren in de war,’ vertelt hij daarover. ‘Als ik iets omvorm, wil ik dat elk element vals is en verwarring schept.’ Leuk detail: de schermen die de komst van de tram aankondigen, kreeg hij uit het depot van De Lijn. ‘Ik heb tientallen e-mails moeten sturen, tot op een dag iemand me uitnodigde in het metrostation op de Groenplaats. Hij liet me binnen in een opslagplaatsje vol met oude toestellen van De Lijn. Het was een walhalla,’ lacht Elias. TRAGEDIE MET VERKEERSLICHTEN In een hoek van het atelier staat een opmerkelijk sculptuur. De vorm is samengesteld uit delen van verkeersborden en kleuren die typisch in het verkeer voorkomen. Het is één van twee gelijkaardige beelden. ‘De ene sculptuur heeft rode en witte strepen,’ verklaart Elias. ‘De andere gele en zwarte. Dat heeft te maken met de verkeerslichten in Vlaanderen. Ooit is officieel beslist dat alles in het Belgische verkeer de kleuren rood en wit zou dragen. Denk maar aan onze nummerplaten. Op een later moment
P O RT R E T
besliste Vlaanderen om alle palen van verkeerslichten de Vlaamse kleuren te geven. Dat vind ik een boeiend en absurd gegeven om rond te werken.’ Op het moment van ons gesprek bevindt één van de twee beelden zich in Keulen, in een expo gecureerd door Guillaume Bijl. Als de twee beelden wel samen zijn, communiceren ze met elkaar. ‘Het is een tragisch verhaal,’ zegt Elias. ‘Een beetje zoals de mythe van Orpheus en Eurydice. Ze kijken elkaar aan, maar kunnen hun onderlinge afstand niet verkleinen.’
23
KUNSTLETTERS
MAGRITTE FOR PRESIDENT Aan de overkant van de ruimte kijkt een ietwat kitscherig beeldje van Magritte op het atelier neer. De duif die voor zijn gezicht hoort te hangen, is eraf gevallen. ‘Ik werk deeltijds in een winkel van Toerisme Vlaanderen, waar je dergelijke objecten kan kopen,’ zegt Elias. Magritte heeft geen directe invloed op zijn eigen oeuvre, maar bewondering voor de surrealist heeft hij wel. ‘Als België een republiek was, was Magritte de president,’ lacht hij. ‘Ook mijn werk is gekenmerkt door dat wrange, humoristische zelfbeklag. Ik word weleens een typisch Belgisch kunstenaar genoemd. Dat is geen belediging, want mijn werk draait om ‘typisch Belgische’ oplossingen en gedragingen.’
Zo bouwde Elias tijdens zijn studies een halfgevulde boekenkast, als ode aan de splitsing van de Leuvense universiteit in 1968. Toen werd de volledige bibliotheek genummerd en systematisch verdeeld: de even nummers gingen naar Leuven, de oneven naar Louvain-la-Neuve. ‘Ken je de term ‘brusselization’? Die slaat op onlogische urbane oplossingen, zoals het bouwen van moderne wolkenkrabbers in historische wijken, zonder oog voor de bestaande esthetiek. Potsdammer Platz in Berlijn is een voorbeeld van die verbrusseling. Onze aanpak van urbanisatie is bedenkelijk, maar krijgt internationale weerklank.’
In het najaar neemt Elias Cafmeyer deel aan een nieuw kunstenfestival in Brugge. Er volgt ook een project in het Rotterdamse kunstencentrum Witte de With. www.eliascafmeyer.com Tamara Beheydt
P O RT R E T
24
KUNSTLETTERS
Uit de webgalerie De keuze van Jill en Ellen Keppens
IN BEELD
25
KUNSTLETTERS
Tweelingzussen Ellen en Jill Keppens werken samen aan de restauratie van het schilderij 'Cupido en Psyche' van Jacob Jordaens. Ze vertellen erover in ‘De restaurator’, een videoreeks van het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten in Antwerpen. We vroegen Jill en Ellen om een keuze te maken uit de webgalerie op www.kunstwerkt.be
De zussen kozen werken van Fabienne Verhulsel, Hilde Orye, Danielle Goffa en Koen van Reybrouck. Op de volgende pagina’s stellen we werk van Danielle Goffa en Fabienne Verhulsel voor. Op www.kunstletters.be lees je meer over de geselecteerde werken van de 4 kunstenaars.
Samen een schilderij restaureren: hoe pak je dat aan? Neemt iemand het voortouw bij keuzes of hakken jullie samen knopen door? Praktisch gezien is het handig om met twee te zijn. Zeker als een schilderij groot is, is het gemakkelijk om samen het werk te tillen. Het grootste voordeel is dat we gemakkelijk met elkaar kunnen overleggen. Maar toegegeven, we doen dat net zo graag met andere collega’s als met elkaar. Iedereen heeft een eigen ervaring en kennis. Daardoor is het echt een verrijking om met verschillende collega’s te overleggen. Aan wat voor soort schilderijen werken jullie? Enkel oude kunst of ook nieuw werk? We focussen voornamelijk op oude kunst. Dat omvat een brede tijdspanne van midden 16e eeuw tot begin 20e eeuw. Onze focus ligt op schilderijen uit de 17e eeuw. Moderne en hedendaagse kunst komt bij collega’s terecht die hierin zijn gespecialiseerd. Die werken vragen een andere benadering.
Bepaalt jullie beroep als restaurator hoe je naar beeldende kunst kijkt? Hebben jullie veel aandacht voor techniek, voor materiaalkeuze? Restaureren doet je inderdaad anders naar kunst kijken. We onderzoeken bij een opdracht uit welke lagen het kunstwerk is opgebouwd en welke materialen er zijn gebruikt. Je probeert eigenlijk door de lagen heen te kijken. Zonder er echt bij stil te staan, doen we dat altijd als we kunstwerken bekijken. Maar dat voelt als een meerwaarde en niet als een belemmering om van kunst te genieten. Maken jullie zelf kunst? We beschouwen onszelf zeker niet als kunstenaar. Maar ja, we maken ook wel zelf werken, als we er tijd voor kunnen vrijmaken. Tijdens onze opleiding was restauratie van portretminiaturen op ivoor één van onze scriptieonderwerpen. We waren zo geïntrigeerd door de schildertechniek dat we zelf begonnen te experimenteren en portretminiaturen zijn gaan schilderen. Uit deze fascinatie voor miniaturen, die vaak in juwelen verwerkt zitten, zijn we achteraf ook een avondopleiding goudsmeden gestart. De combinatie van zulke precisietechniek en je eigen ontwerp ontwikkelen, vonden we heerlijk. www.kmska.be Ward Desloovere
IN BEELD
Hoe lang werk je aan een opdracht? Dat varieert sterk. Het hangt ervan af hoeveel schade een schilderij heeft opgelopen en welke behandeling je moet uitvoeren. Uiteraard speelt het formaat van het schilderij ook een rol. We combineren altijd meerdere opdrachten. Voor ‘Cupido en Psyche’ hebben we ongeveer 7 maanden - deeltijds - werk gerekend. Sommige kleinere opdrachten, vaak conservaties, nemen maar een paar dagen of weken in beslag.
Over welke eigenschappen moet een goede restaurator beschikken? Dat is wellicht de moeilijkste vraag die je kan stellen. Elke restaurator heeft eigenschappen die hij of zij tijdens een opdracht kan inzetten. Belangrijke kwaliteiten zijn: precisiewerk leveren, kunnen wikken en wegen, technieken bestuderen en verder uitbouwen. Uiteraard horen daarbij: liefde en waardering voor kunst, voor het werk en de mensen waarmee je samenwerkt.
26
KUNSTLETTERS
FABIENNE VERHULSEL Humpy Bumpy! grafiet aquarel, 148 x 210 mm
Enkele jaren geleden botste ik in Lissabon toevallig op een potje grafiet aquarel. Sindsdien ben ik me de grafische mogelijkheden van dit product van Portugese makelij eigen gaan maken. Ik hou van de korrel of grain van dit materiaal. Het voegt een extra gevoeligheid toe aan mijn beeldende expressie.
IN BEELD
Mijn werk vloeit voort uit wat ik zie en wat ik voel. Ik ga heel associatief te werk. Een losstaand feit of frustratie kan in een serie van werkjes een verhaal vormen. Ik werk realistisch, maar soms heeft mijn werk een surrealistisch en ook wel humoristisch kantje. Er is veel mogelijk in mijn universum. Het is mijn manier om mijn hoofd leeg te maken en te communiceren wat in mij zit. Dit kan zowel een twee- als driedimensionale vorm aannemen. Ik heb een voorkeur voor directe technieken.
‘Humpy bumpy!’ is ontstaan vanuit het besef dat het leven een hobbelig parcours kan afleggen. Het oude mannetje met bochel en gekromde rug symboliseert die weg van het leven. Overeind blijven ondanks alle pieken en dalen. Ik trek mijn mooie pak aan en ga gewoon door. Van de tekenacademie, over de kunsthumaniora tot een master in de beeldende kunsten: ik heb altijd de drang gevoeld om te tekenen, schilderen en creëren. Toch ben ik ook jarenlang minder artistiek actief geweest. Maar de drang in mij om te creëren stapelde zich steeds hoger op. Tot ik besefte dat er geen andere uitweg is: ik heb die beeldende communicatie nodig om te overleven. JILL EN ELLEN KEPPENS:
Dit werk van Fabienne sprak ons onmiddellijk aan. De figuur is met grote souplesse en trefzekerheid geschilderd. Deze aquarel heeft pit en er schuilt bovendien een tikkeltje humor in.
KUNSTLETTERS
27
IN BEELD
28
KUNSTLETTERS
DANIELLE GOFFA Ring in witgoud met roze en groene toermalijn.
Milaan vormt de inspiratiebron voor deze ring. Rijkelijk, stijlvol, design: dat waren de kernwoorden bij mijn indruk van deze modestad. Het bracht me ertoe om gebruik te maken van witgoud en toermalijn, in de kleuren van Italië (of toch min of meer). Om koele, stijlvolle vormen te ontwerpen, zoals bij deze ring, werk ik rechtstreeks uit het edelmetaal door te zagen, vijlen, souderen, schuren of polijsten. Als ik naar organische, warme vormen op zoek ben, gebruik ik de verloren wastechniek. Ik heb edelsteenreizen gemaakt naar landen als Myanmar, Vietnam, Tanzania of Sri Lanka. Ik ging er tot in de mijnen en werkte soms enkele dagen mee. Die unieke belevenissen waren een inspiratiebron voor het ontwerpen van unieke juwelen. Ik maakte er ook elke keer een tentoonstelling rond.
IN BEELD
In de woestijn in Egypte trof ik een plaats aan die vol lag met keutels van kamelen. Ik stond vol bewondering. Het was het uitgangspunt voor mijn project ‘Juwelen met een grote boodschap’. Sieraden geïnspireerd op uitwerpselen van dieren: het klinkt misschien raar. Maar ieder dier maakt eigen, soms heel mooie, vormen. Ik kwam in contact met Dr. Luc Colemont, medeoprichter
van vzw Stop darmkanker. Hij vroeg me om 20 items te maken, omdat 1 op 20 mensen darmkanker krijgt. Nog tot september 2019 kan je mijn juwelen zien en kopen in de Zoo van Antwerpen (ten voordele van Stop Darmkanker). Ik volgde Sierkunsten aan Sint-Lucas in Antwerpen en koos nadien voor juweelontwerpen, een vrij unieke opleiding, met maar enkele studenten. Ik wilde altijd al iets doen wat een ander niet deed. Ook met mijn juwelen kleur ik graag buiten de lijntjes, wars van het gangbare, het conventionele. Ik experimenteer graag met vormen, kleuren en materialen. Het leverde me al heel wat prijzen en nominaties op. JILL EN ELLEN KEPPENS:
Tijdens onze avondopleiding goudsmeden hebben we een voorliefde ontwikkeld voor juwelen die klassiek en modern verenigen. We vinden dit ontwerp mooi doordacht. Het heeft een elegante kleurencombinatie van stenen en mooie plaatsing van de zettingen: recht en gekanteld. De strakke en kwaliteitsvolle uitwerking van deze ring lijkt een beetje te flirten met art deco, maar tegelijkertijd oogt het heel fris en hedendaags.
KUNSTLETTERS
29
IN BEELD
30
KUNSTLETTERS
Bezoeken najaar 2019 Werken aan een kunstwerk De realisatie van een kunstwerk is in de eerste plaats de verdienste van de kunstenaar. Maar een kunstwerk is ook vaak een object. Om het te maken werken kunstenaars soms nauw samen met bedrijven of ateliers. Dit najaar nemen we een kijkje achter de schermen van enkele ateliers.
1
KUNST ANDERS
31
KUNSTLETTERS
3
3. KUNSTGIETERIJ VAN GEERT Aalst, donderdag 14 november
Jo Van Geert werkt al 20 jaar samen met zijn team van gedreven vaklui in deze kunstgieterij. Ze vertalen ideeën of creaties van kunstenaars in brons, doorlopen samen met hen het hele proces. Het is een uitdaging die altijd opnieuw voldoening schept. Tijdens ons bezoek krijg je een goed beeld van dit boeiende ambacht. Van Geert werkt onder meer voor Delphine Boël, Kasper Bomans, Thomas Lerooy, Arne Quinze, Rein Dufait. Ook veel niet-professionele kunstenaars doen een beroep op het vakmanschap van Jo en zijn team.
2
4
De nakomelingen van Victor Claessens kiezen bewust voor een kleinschalige aanpak en houden de ambachtelijke behandeling van schilderdoek in ere. Intussen gebeurt een groot deel van het werk machinaal, maar de kern van het productieproces is al die tijd onveranderd gebleven. 2. ATELIER DERYCKE / KUNSTINLIJSTINGEN Gentbrugge, zaterdag 12 oktober
Foto: Dominque Van Huffel, 2013.
1. CLAESSENS CANVAS Waregem, donderdag 26 september
We leren methodes kennen die actueel zijn en krijgen inzicht in het maakproces zelf. Aan de hand van een demonstratie ontdekken we de verschillende stappen. De resultaten zijn uiteraard ook aanwezig. Een kleine greep uit de klandizie: Museum Dhondt-Dhaenens, S.M.A.K, Mario De Brabandere, Renato Nicolodi, Willy De Sauter, Bieke Depoorter.
Boom, donderdag 5 december
Moker is een metaalatelier gespecialiseerd in kunst, architectuur en design. Het bedrijf werkt nauw samen met kunstenaars en maakt voor hen beelden en vormen in metaal. Daar komt heel wat specifieke technische kennis bij kijken. Al meer dan 15 jaar gaat Moker tot het uiterste om nieuwe toepassingen te bedenken en de grenzen van materialen af te tasten. Steeds meer kunstenaars met internationale faam weten de weg naar Moker te vinden. Koen Vanmechelen, Luk Van Soom, Marie-Jo Lafontaine en Dan Graham werken regelmatig met Moker samen. Tijdens ons bezoek werkt Moker aan een beeld van Guillaume Bijl.
INSCHRIJVEN? De plaatsen zijn beperkt tot maximum 20 personen per bezoek. Reageer dus snel. Inschrijven kan via www.kunstwerkt.be. Een atelierbezoek kost 8 euro.
KUNST ANDERS
In 1906 stichtte Victor Claessens een onderneming waar hoogwaardig schilderdoek werd geproduceerd. Meer dan een eeuw later is nv Claessens nog altijd actief in de oorspronkelijke gebouwen in Waregem. Het bedrijf is één van de laatste én belangrijkste spelers in kwalitatieve schilderdoeken en mag Borremans en Tuymans onder haar klanten rekenen.
Atelier Derycke maakt inlijstingen op maat voor kunstenaars, musea, galeries en verzamelaars. Tijdens de rondleiding in het atelier door Claus Derycke krijgen we een goed beeld van het belang van de juiste inlijsting en hoe die een werk maximaal tot zijn recht laat komen.
4. MOKER / METAL & CREATION
32
KUNSTLETTERS
Vers talent Adriaan Marin
De leugenaar, ets op papier, 415 x 615 mm
Adriaan Marin won de recente editie van de Prijs Frans Dille. Die wordt elke drie jaar uitgereikt aan een veelbelovend talent in de teken- en/of grafiekkunst. We gingen op bezoek bij deze jonge kunstenaar die van etsen in zwart-wit zijn handelsmerk heeft gemaakt, maar ook droomt van geschilderde kleuren.
P O RT R E T
KUNSTLETTERS
33
Het is druk in de lokalen van de Antwerpse Academie. Daarom besluiten we rustige oorden op te zoeken. Voor we vertrekken trekt Adriaan een van de tientallen laden open die het lokaal vullen. Hij toont me enkele werken. ‘Wat vind je ervan?’ Ik zoek een houvast in bekende namen: Ensor danst met Bosch, terwijl Bruegel om de hoek komt kijken. Marin knikt bevestigend, maar verduidelijkt dat namen niet belangrijk voor hem zijn. ‘Ik kijk naar beelden, niet naar namen. Beelden stapelen zich op in mijn hoofd. Daar schep ik al mijn werk.’ Familie en vrienden wisten de jonge Adriaan al snel te overtuigen om verder te gaan met zijn tekenpassie. ‘Ik kon me als tiener echt verliezen in mijn tekeningen. Als ik potlood en papier vastnam, hield de tijd op te bestaan, om me een halve dag later opnieuw tot de realiteit te roepen. Na een opleiding mechanica ging ik op zoek naar een studierichting die bij mijn passie aanleunde. Ik belandde op de Antwerpse Academie in de opleiding grafiek. Ik maakte kennis met elke druktechniek, zoals lino en steendruk. Maar ik voelde me vooral aangetrokken tot etsen.’ ETSEN ALS MEDITATIE
Thick as a brick, ets op papier, 210 × 297 mm
Etsen is een zenmoment, een meditatie bij mijn beelden.
Sindsdien zweert Adriaan bij de etstechniek. Ook al kan hij die alleen maar beoefenen in de Academie. ‘Thuis in Sint-Niklaas heb ik geen mogelijkheid tot etsen. Dan geef ik me over aan mijn tekenpen. Maar toch geef ik de voorkeur aan de ets. Het biedt me de mogelijkheid om een zuiver lijnenspel uit te werken. Etstechniek maakt het mogelijk om frivoler te werk te gaan. Tegelijkertijd dwingt de materie me ook om geconcentreerd te werken. Etsen is voor mij een zenmoment, een meditatie bij mijn beelden.’ Toch wil Adriaan zich ook toeleggen op schilderkunst. ‘Nu werk ik in zwart-wit, maar de beelden in mijn hoofd zijn in kleur. Ik wil die kleuren ook aan mijn werken kunnen toevoegen.’ Eén van de drie werken waarmee Adriaan de Prijs Frans Dille won, heet ‘Ummagumma’. De titel verwijst naar het gelijknamig album van Pink Floyd. ‘Voor mij is dit werk de verbeelding van de muziek’, vertelt Adriaan. Het werk is niet groter dan 51,5 op 61,5 cm en zoals vaker in zijn werk lijkt het alsof elke vierkante centimeter een verhaal vertelt.
P O RT R E T
Op dit moment werkt hij aan een ets waarin de moord op een fictieve paus centraal staat. Hypocritus II dook eerder op in werk van Marin, maar krijgt nu een prominentere plaats. ‘Het is niet noodzakelijk de moord op een mens die centraal staat, maar de moord op een idee’, legt hij uit. ‘Hypocritus mag dan wel verwijzen naar de centrale rol van religie, tegelijk is hij ook de verpersoonlijking van alle huichelarij. Met de moord op de paus moet alle hypocrisie uit de wereld verdwijnen.’
34
KUNSTLETTERS
Ummagumma, ets op papier, 515 x 615 mm
TOEKOMSTPLANNEN
P O RT R E T
Ik vraag hoe hij weet wanneer een werk klaar is. Hij vertelt dat het voor hem geen enkel probleem oplevert. Het beeld dat in zijn hoofd zat, mag dan niet altijd op dezelfde manier uitgewerkt op papier verschijnen, maar hij weet wel exact wanneer de laatste lijn gezet is. Diezelfde vastberadenheid vind ik ook terug in zijn toekomstplannen. Het winnen van de Prijs Frans Dille is een aangename deuropener, maar hij is er zich ook van
bewust dat verdere stappen nodig zijn. Netwerken en gezien worden, deelnemen aan wedstrijden en vooral geloven in jezelf. Adriaan dankt veel aan zijn docenten. ‘Ze wisten me steeds opnieuw uit te dagen met de antwoorden op mijn vragen.’ Ten slotte belanden we bij de verkoop van zijn werk. Er valt een korte stilte waarin de jonge kunstenaar zijn woorden wikt. ‘Prijszetting is een kwestie van goede afspraken tussen galeriehouder en kunstenaar. Wie te
weinig vraagt, wordt niet naar waarde geschat. Mijn prijzen zijn correct voor het werk dat ik maak. Ik werk in beperkte series en weet perfect hoeveel tijd ik aan een werk besteed.’
Adriaan Marin stelt tentoon: Galerie Solo, Antwerpen, van 5 tot 28 september 2019.
Yves Joris
KUNSTLETTERS
35
Kunst met een missie Marieke Selhorst Marieke Selhorst heeft een missie: kunst toegankelijk maken voor iedereen. Als zaakvoerder van Het Objectief voorziet ze creatieve ruimte voor beeldmakers. Met haar recente project Kunstbox maakt ze kwaliteitsvolle prints van huiskunstenaars beschikbaar aan democratische prijzen. Wat drijft haar?
Wat is het opzet van Het Objectief? In Het Objectief kan je genieten van de voordelen van een professioneel atelier, zonder zelf zware investeringen te maken. Er is een digitaal atelier, donkere kamer en fotostudio. Je huurt er de werkruimte met het materiaal dat je nodigt hebt en betaalt per uur. Het opzet past binnen het idee van deeleconomie. In maart 2016 openden we de deuren. Dit jaar verhuisden we naar een nieuwe locatie.
Hoe kies je de kunstenaars? Het zijn kunstenaars die hier over de vloer komen en die we een warm hart toedragen. Ik noem ze mijn huiskunstenaars. Ze vielen mij onmiddellijk op door hun talent, hun werk en hun gedrevenheid. Dat zijn drie capaciteiten die er naar mijn mening voor zorgen dat je succes boekt. Ik kies voor toegankelijke, laagdrempelige, niet zwaarmoedige kunst. Het visueel aspect, zoals kleur, speelt een grote rol. Zelf vind ik het zalig me met deze kunstwerken in Het Objectief
IN BEELD
Hoe is het idee voor Kunstbox gerijpt? Bij de expo’s die ik met Het Objectief organiseerde, viel me op dat er een publiek over de vloer kwam dat enorm geïnteresseerd is in kunst, maar het budget niet heeft om werken aan te kopen. Ik besloot het grotendeels jong publiek niet alleen met kunst te laten kennismaken maar ook de mogelijkheid te bieden waardevolle kunst aan te kopen.
Wat krijg ik als ik een kunstbox koop? Kunstbox bevat een kwalitatieve afdruk van een beeldend werk, genummerd en met handtekening, te koop aan een democratische prijs. De oplage is beperkt: 20 exemplaren. Een certificaat maakt de box compleet. Het aanbod wisselt zesmaandelijks. De prints zijn ook online te koop.
36
KUNSTLETTERS
te omringen. Met Kunstbox krijgt iedereen de kans om van bij de start nieuw talent mee te ontdekken en te steunen. Als we wachten tot de kunstenaars publiekelijk erkend zijn, is hun kunst voor de meesten onder ons niet meer betaalbaar. In het slechtste geval heeft ook de kunstenaar er dan weinig aan. Waar komt je passie voor fotografie en kunst vandaan? De interesse voor kunst is een familietrekje. Mijn pa Piet Selhorst is fotograaf, mijn zus Ilse tekent en schildert en mijn broer Guust werkt als architect. Zelf volgde ik de opleiding Fotokunst aan de Academie voor Beeldende Kunsten te Gent. Tijdens mijn studies fotografie rijpte het idee voor Het Objectief. Na 10 jaar verliet ik een nine-to-fivejob, een veilige haven, voor een nieuw project waar ik ten volle mijn vaardigheden kan benutten: organiseren, ondersteunen, fotograferen… Het ondernemerschap zit me in het bloed. Waar let je zelf op als je kunst koopt? Authenticiteit is wat telt. Ik wil in een kunstwerk de kunstenaar herkennen. Het werk moet ruimte laten voor een eigen verhaal en interpretatie. Bovendien is het boeiend als een werk je een andere blik biedt op gewone dingen. Ik ondersteun vooral
kunst. Ik bied een draagvlak aan de kunstenaar om met zijn werk naar buiten te komen. Kunstbox en de tentoonstellingen tijdens de Gentse feesten zijn 2 projecten waarvan Het Objectief de kosten voor haar rekening neemt. Een expo tijdens de Gentse Feesten? Community Gent en Het Objectief slaan de handen in elkaar om maatschappelijke thema's onder de loep te nemen. We werken rond het thema ‘digitalisering en diversiteit’ met 1 groepstentoonstelling en 5 debatavonden. Voor de expo lanceerde Het Objectief een open call voor Gentse kunstenaars om bestaand of nieuw werk rond dat thema in te sturen. We selecteerden kunstenaars met een duidelijk visie op digitalisering voor een groepstentoonstelling. Voor Community Gent gaat Lisbeth Imbo gesprekken aan over dit onderwerp met bekende Gentenaars.
IN BEELD
Hoe wil je Het Objectief verder zien evolueren? Wat is je ambitie voor de toekomst? Mijn ambitie reikt verder dan een creatieve ruimte voor beeldmakers. Ik wil evolueren naar een breed
37
© Het Objectief
© Het Objectief
KUNSTLETTERS
© Het Objectief
ondersteuningspunt voor beeldende kunst. Creatieve mensen hebben lumineuze inventieve ideeën, maar soms moeite met de realisatie. Ik wil ze graag begeleiden bij de uitvoering, de organisatie en ze helpen een netwerk uit te bouwen. Een partnership aangaan met andere organisaties hoort ook tot de mogelijkheden. Het Objectief Oude Houtlei 144, Gent
Kathleen Ramboer
IN BEELD
www.hetobjectief.com
38
KUNSTLETTERS
Coupee Collage Collective Collagekunst is springlevend. De mogelijkheden van het medium worden volop verkend en er vinden veel experimenten plaats. Het bracht Bram Antheunis en Brunhilde Borms een jaar geleden op het idee voor Coupee Collage Collective. Een expo in 2 delen in de Verbeke Foundation toont wat voor moois Belgische hedendaagse collagemakers in huis hebben.
39
KUNSTLETTERS
BRAM: Met dit initiatief willen we het werk van collagemakers van bij ons in kaart te brengen. Het gaat niet echt om een kunstenaarscollectief, maar om een platform waarmee we projecten organiseren om Belgische hedendaagse collagekunst onder de aandacht te brengen.
een verwantschap voelden, lieten Dooreman een logo ontwerpen en gingen op zoek naar een professionele partner. In Geert Verbeke vonden we een kenner met een scherpe blik en een passie voor collagekunst.
BRUNHILDE: We merkten dat er heel
BRAM: Geert heeft een bijzondere collectie collages, die grof geschat uit een 5000-tal werken bestaat. Zijn verzameling overspant de hele 20e eeuw, met een nadruk op de periode tussen de jaren 40 en 70. Een samenwerking met Geert biedt dan ook veel voordelen. Onze focus op hedendaagse collages zit mooi gekaderd in zijn brede historische visie en door onze initiatieven houden we hem mee op de hoogte van trends in collagekunst van nu.
wat respons kwam op onze oproep aan collagekunstenaars om met hun werk naar buiten te komen. Dus wilden we dat werk een duidelijke plaats geven. Een platform leek ons een geschikte formule. Om goed uit de startblokken te schieten, namen we contact op met collagekunstenaars met wie we
BRUNHILDE: De samenwerking met Geert Verbeke heeft ook geleid tot een expo in 2 delen, waarbij hij de selectie maakte. We legden hem het werk van 60 collagemakers voor. Geert koos 18 Belgische hedendaagse collagekunstenaars. Het komende jaar
BRUNHILDE: Onze eerste realisatie was de expo ‘COUP/E/E’, zoals in knippen, maar ook met een verwijzing naar treincoupés. We toverden de oude houten telefooncellen op de perrons van Brussel-Noord om tot een kunstgalerie: 24 Belgische hedendaagse collagekunstenaars toonden elk in 1 cel hun werk.
tonen we in 2 expo's hun werk in de Verbeke Foundation. EXPO’S IN VERBEKE FOUNDATION BRUNHILDE: Op 11 mei 2019 was het World Collage Day. Naar aanleiding daarvan pakten we uit met ons eigen project ‘World Collage Atlas’. We namen de wereldatlas ‘Patria’ als vertrekpunt. Dat boek uit 1939 bestaat uit 366 pagina’s foto’s en kaarten. Via Instagram lanceerden we een open oproep, die internationale weerklank vond. We stuurden 2 originele bladzijden van het boek op naar collagemakers van over de hele wereld. BRAM: De opdracht was: werk op A3-formaat en in je eigen stijl een collage uit die een interpretatie is van de atlas. Gebruik minstens een deel van de originele pagina’s. Minimaal, abstract, aangevuld met tekeningen of andere extra’s: alles kon. De collage moest wel analoog gemaakt zijn. Met de inzendingen maakten we een mooie expo in Verbeke Foudation. Belgian Contemporary Collages: tot november 2019 / deel 2: november 2019 – april 2020 www.coupee.org verbekefoundation.com
Ward Desloovere Foto: David Boon
EXPO
Bram Antheunis maakte 2 werken met de collages van de deelnemers aan Belgian Contemporary Collages. Je vindt ze op de volgende pagina’s. Met werk van: Eveline Kurylak, David Delruelle, Isabelle Cordemans, Nicolas Van Parys, Sander Jacobs, Bram Antheunis, Brunhilde Borms, Sophie Vanhomwegen en Bénédicte Henderick (foto links). Wim Maes, David Boon, Jesse Willems, Eva Vermeiren, Thijs Van der Linden, Annelies Vanoost, Frederic Castiau, Dirk Van en Jolien De Roo (foto rechts).
40
KUNSTLETTERS
EXPO
KUNSTLETTERS
41
EXPO
42
KUNSTLETTERS
Colorlab Kleuren tussen kunst en biotechnologie
TECHNIEK
De chlorociboria aeruginosa is een zwam die op hout leeft en deze een prachtige blauwgroene kleur geeft.
Sinds 3 jaar runnen modedocente/schoenontwerpster Kristel Peters en de Spaanse onderzoekster María Boto Ordóñez het Colorlab. Met dit project aan het KASK in Gent willen ze inzicht krijgen in hoe kleuren ontstaan en zelf nieuwe kleuren ontwikkelen. In september stellen ze de kleurexperimenten van het Colorlab voor tijdens de expo ‘Unlabelled’.
43
KUNSTLETTERS
De bloedregenalg bevat hoge concentraties van de antioxidant astaxanthine. Deze geeft de alg een opvallende rode kleur en wordt onder meer in cosmetica gebruikt.
Print met Spirulina (blauwgroene algensoort) op papier. Verschillende verhoudingen van Spirulina, water en textielmedium leveren andere kleuren op, gaande van groen tot blauw.
Waarom wilden jullie een kleurlabo opstarten? KRISTEL: Het KASK dacht al langer aan een biolabo. Dat is een uniek gegeven binnen een kunsthogeschool, denk ik. Een labo doet denken aan een klinische setting, waar heel nauwgezet, rationeel en omzichtig te werk wordt gegaan. Het labo is dus in veel opzichten de tegenpool van het artistieke atelier. Toch worden in beide settings vernieuwende ideeën geboren. Een biolabo zou studenten nieuwe tools en materialen aanreiken en hun horizon verbreden, was het idee. Toen ik María leerde kennen, bleek zij de geknipte persoon om het labo mee op te richten. We waren het er meteen over eens dat we zoveel mogelijk mensen wilden bereiken en kwamen zo al snel bij kleur uit. Kleur is een essentieel onderdeel van elk creatief proces. Het is ook een gemeenschappelijke taal, zowel tussen beoefenaars van verschillende kunstdisciplines als tussen kunstenaars en wetenschappers.
TECHNIEK
Wat onderzoeken jullie in het labo? MARÍA: Ik was eerst vooral in plantaardige verven geïnteresseerd. Een gesprek met de docenten van de
textielafdeling bracht aan het licht dat dat in de opleiding nauwelijks aan bod komt. Die kennis was dus verloren aan het gaan. Wellicht omdat natuurlijke kleurstoffen de neiging hebben om onder invloed van licht te veranderen, te vervagen en zelfs te verdwijnen. Hun instabiele karakter ervaren wij in het Westen als negatief. Ik heb leren plantaardig verven in het Industriemuseum (het vroegere MIAT). Daar kweken ze nog hun eigen verfplanten. Ik ging op zoek naar nieuwe bronnen van natuurlijke kleurstoffen, zoals algen. Ik heb ook geprobeerd om de levensduur van die natuurlijke kleuren te verlengen, maar zonder succes. Na een tijdje kwam ik tot het besef dat die eigenschappen vanuit artistiek oogpunt net heel interessant zijn. KRISTEL: Klopt. Zo hebben wij ooit een poster voor een evenement laten bedrukken met inkt op basis van algen. Posters hebben, net als natuurlijke kleuren, een beperkte levensduur. We vonden het een leuk gegeven dat tegen de tijd dat het evenement voorbij was, ook de aankondiging verdwenen was.
44
KUNSTLETTERS
3D-printen met filament op basis van polymelkzuur dat werd gekleurd met algen. De kleur verdwijnt na een tijdje.
Brengen jullie studenten in contact met de oorsprong van kleuren? KRISTEL: Ja, veel studenten kennen alleen de ‘readymade’ kleuren die je in de winkel koopt, of de artificiële kleuren van een computerscherm. Ze beseffen ook niet dat de namen van kleuren vaak naar hun natuurlijke oorsprong verwijzen. Wij leren ze hoe je je eigen kleuren kweekt, extraheert, mengt… In plaats van alleen maar kleuren te consumeren, hopen we dat ze via het labo inzicht krijgen in hoe kleuren ontstaan. Ze kunnen nadenken over nieuwe toepassingen, misschien zelf nieuwe kleuren ontwikkelen. Daarnaast willen we hen bewustmaken van het belang van duurzaamheid. Vandaar dat we binnen het labo ook onze eigen materialen kweken, zoals kombuchaleder op basis van groene thee en bioplastics, een mix van zetmeel, azijn en glycerine. TECHNIEK
Heeft het al mooie resultaten opgeleverd? MARÍA: Ik vind van wel. We hebben al heel wat gepassioneerde studenten en mooie projecten de revue zien passeren. Robbe Van Assche, een
student instrumentenbouw, is gefascineerd door chlorociboria aeruginosa. Dat is een zwam die op hout leeft en een prachtige blauwgroene kleur heeft. Het gekleurde hout wordt al langer in de meubelindustrie gebruikt, maar is zeldzaam en dus duur. Daarom wil hij proberen om dit proces binnen het labo na te bootsen. Vanessa Müller, laatstejaarsstudente Autonoom Vormgeven, is er even bij komen zitten. Ze is een archief aan het samenstellen van alle kleurexperimenten die de voorbije 3 jaar in het labo hebben plaatsgevonden en zal ook aan de expo deelnemen. Op welke manier heeft het Colorlab jouw artistieke praktijk beïnvloed? VANESSA: Normaal vertrek je als kunstenaar van een materiaal, waarvan de kenmerken vastliggen. In het lab kan je het materiaal zelf vormgeven en dus ook de uitkomst beïnvloeden. Ik vind het razend interessant dat we ons hier op een kruispunt bevinden van enerzijds heel oude kennis - zoals die over plantaardig verven - en anderzijds nieuwe technologieën, als 3D-printen.
45
KUNSTLETTERS
Cyanobacterie (blauwalg) van het geslacht Arthrospira.
Kleur is een essentieel onderdeel van elk creatief proces. Het is ook een gemeenschappelijke taal.
TECHNIEK
46
KUNSTLETTERS
In het lab kan je het materiaal zelf vormgeven. Ik heb er grondstoffen en ambachten door leren waarderen. (Vanessa, studente)
Porphyridium purpureum, rode algensoort.
Prints met verschillende algensoorten op textiel.
TECHNIEK Print met pigment onttrokken aan porphyridium purpureum.
47
KUNSTLETTERS
Als ontwerper moet je weloverwogen beslissingen nemen: kies ik voor die nieuwe technologie of grijp ik beter terug naar het verleden? Hoe kan ik combineren? Dankzij het labo kom je in aanraking met nieuwe inzichten, buitenlandse scholen en experten, andere disciplines. Dat is heel verfrissend. Wat ik hier ook heb geleerd, is om geduld te oefenen. Je kan biologische processen niet versnellen, want anders mislukken ze. En je kan hun uitkomst niet voorspellen. Dat staat haaks tegenover de snelheid van het leven en de gestroomlijnde productieprocessen binnen onze consumptiemaatschappij. Ik heb er grondstoffen en ambachten door leren waarderen. Iets laten groeien geeft mij bovendien een goed gevoel. KRISTEL: Studenten leren hier inderdaad om geduldig te zijn, maar ze leren ook volharden. Ik merk bij kunststudenten vaak dat ze snel opgeven. Misschien omdat ze bang zijn om te falen? Binnen een labo heerst een andere mentaliteit. Daar maakt mislukking deel uit van het proces en zoek je verder naar oplossingen. Het is belangrijk dat studenten leren omgaan met falen, in een maatschappij die gericht is op succes en waarin producten aan hoge esthetische en kwaliteitsstandaarden moeten beantwoorden.
Print met algen (Spirulina) op papier.
KRISTEL: Deze zomer organiseren we een workshop over RGBkleuren, binnen een seminarie over deeltjesfysica. Wat zullen de mensen op jullie expo dit najaar te zien krijgen? KRISTEL: Het wordt een boeiende mix van films, levende sculpturen en muziek. Kleur vormt de rode draad. Behalve projecten van de voorbije 3 jaar is er ook werk te zien, gemaakt van levende organismen die we binnen het labo kweken. Het labo zal tijdens de expo open zijn en als een levend archief fungeren. Je zal er de materialen uit de expo in hun ruwe, nog levende staat kunnen bewonderen en misschien zelfs aanraken. Daarnaast voorzien we ook workshops rond biohacking en levende kunst. Alice Lefebvre en Bert Puype zijn de curatoren. MARÍA: We willen ook graag wetenschappers betrekken bij de expo. Zo werken we samen met Dr. Stijn van Hulle en Larissa Alahiro van de UGent. Zij onderzoeken of we afvalwater kunnen zuiveren door er algen op te laten groeien. Die algen zijn achteraf natuurlijk niet meer geschikt voor menselijke consumptie, maar ze gewoon vernietigen is ook zonde. Daarom willen we bekijken of we ze nog als bron van natuurlijke pigmenten kunnen gebruiken. laboratorium.bio De expo ‘Unlabelled’ loopt van 18 september tot 6 oktober 2019 in de Zwarte Zaal, KASK, Gent. Olu Vandenbussche
TECHNIEK
Is het labo ook toegankelijk voor buitenstaanders? MARÍA: Ja, we krijgen regelmatig aanvragen van kunstenaars die onze toestellen of materialen willen gebruiken, of een beroep willen doen op onze expertise. Ook studenten van andere kunsthogescholen, zoals La Cambre in Brussel, komen hier graag werken. We hadden ook leerlingen van methodeschool De Buurt te gast. Zij kwamen inspiratie opdoen voor een wetenschapsopera. Ze lieten zich daarbij inspireren door
de ‘schimmelschoenen’ van Kristel (schoenen gemaakt van mycelia of zwamdraden).
48
KUNSTLETTERS
Carte Blanche Rebekka Lรถffler Meer info op blz. 50
IN BEELD
50
KUNSTLETTERS
(Links) Verortete Worte - Versonnene Orte, 2018, 180 x 140 cm, acryl en olieverf op doek. (Rechts) Du färbst meine Gedanken, 2018, 180 x 140 cm, acryl en olieverf op doek.
CARTE BLANCHE: REBEKKA LÖFFLER In ‘Carte Blanche’ (blz 48 en 49) krijgt een kunstenaar vrij spel. BLANCO, de platformfunctie van de atelierorganisatie NUCLEO, duikt geregeld op met projecten waarin het kunstenaars vraagt te reageren op een 'lege zone'. Deze keer vormen 2 lege vellen papier en een carte blanche het speelveld. De kunstenaars worden geselecteerd i.s.m. de partners binnen de Vlaamse koepel van atelierorganisaties UFO: NUCLEO uit Gent, Studio Start uit Antwerpen, Cas-co uit Leuven,
Vonk uit Hasselt/Genk en De Tank van het Entrepot uit Brugge. In dit nummer: Rebekka Löffler (via NUCLEO) REBEKKA: ‘Ieder op zoek naar een plek, op zoek naar een definitie van de ligging ervan, om zich zo in de ruimte te kunnen oriënteren. De plek bestaat door ons, de plek leeft in ons. (…) Mijn land is jouw land is ons land. Je hoeft het gewoon maar te benoemen: braakland, akkerland, achterland en niemandsland. Ik heb een voorkeur voor dat laatste, niemandsland. Een terugtrekland voor iedereen die tevergeefs staken hakt en wortels giet. Het
is de ruimte tussen jou en mij, het ertussenland als eenheidsland. Het vergezichtenland gevoelsmatig, als liefdesland. Alsjeblieft, reik me toch je hand, al was het maar omdat mijn land ook dat van jou is.’ Citaat uit ‘Landschappenland’ www.rebekkaloeffler.de Meer over Rebekka lees je op www.kunstletters.be
OVERPEYSING
CO LO F O N
In ‘Overpeysing’ (op blz 12 en 13) zet cultuurwetenschapper en illustrator Charlotte Peys haar indrukken over een expo, een atelierbezoek of oeuvre om in tekst en beeld. Het resultaat zijn poëtische reportages in tekeningen en gebiedende wijsheden. Charlotte trok naar De Centrale in Brussel voor de expo van Sophie Whettnall en Etel Adnan. Sophie Whettnall (1973) werkt met video, foto, installaties en performance. Ze koos schilderijen, tekeningen, aquarellen en etsen van Etel Adnan (1925). Het resultaat is een intieme dialoog tussen 2 visies, 2 generaties. De expo loopt nog tot 4 augustus 2019. www.centrale.brussels
KUNSTLETTERS
WERKTEN MEE AAN DIT NUMMER: Bram Antheunis, Tamara Beheydt, André De Nys, Yves Joris, Magalie Lagae, Rebekka Löffler, Jonas Nachtergaele, Ellen Nauwynck, Charlotte Peys, Sarah Poesen, Kathleen Ramboer, Marianne Sneijers, Olu Vandenbussche, Annemie Vingerhoets. Hoofdredactie: Ward Desloovere Vormgeving: Wilderzicht
WORD JE ABONNEE? PRIMA IDEE! Een abonnement kost 15 euro (4 nummers). Een groepsabonnement kost 35 euro (5 ex. van 4 nummers) Alle info: www.kunstwerkt.be | 09 235 22 70 Je vindt Kunstletters ook op Facebook en Instagram. Vragen, tips, opmerkingen: info@kunstletters.be
Verantwoordelijke uitgever: Hilde De Leeuw
MEEWERKEN AAN KUNSTLETTERS? Heb jij een eigen kijk op wat er aan beeldende creativiteit te ontdekken valt? Een kunstenaar, trend, project of techniek die zo de moeite waard is dat je het graag wil of móet delen? Werk mee.
Kunstletters is een magazine van Kunstwerkt vzw, Bijlokekaai 7C, 9000 Gent
Stuur je idee met een schets van wat je in een stuk wil vertellen of tonen naar info@kunstletters.be.
Druk: Stevens Print
51
Meer lezen, meer bekijken? Kunstletters leeft ook online. Op kunstletters.be vind je uitgebreide versies van artikels, met extra beeldmateriaal. Bovendien kan je er ook terecht voor meer artikels, expotips en video.
CO LO F O N
KUNSTLETTERS.BE