Een jaar lang inspiratie: Kunst voor iedereen by Kunstloc Brabant

12 x inspiratie voor Cultuurparticipatie

Zo kan het ook!

Jaarkalender 2024 JA N UA R I

F E B RUA R I

29 30 31

10 11 12 13 14

10 11

15 16 17 18 19 20 21

12 13 14 15 16 17 18

11 11 12 13 14 15 16 17

16 15 16 17 18 19 20 21

22 23 24 25 26 27 28

19 20 21 22 23 24 25

12 18 19 20 21 22 23 24

17 22 23 24 25 26 27 28

29 30 31

26 27 28 29

13 25 26 27 28 29 30 31

18 29 30

MEI M

18 29 30

10 11 12

26 27 28 29

JUNI

22 27 28 29 30 31

10 11 12 13 14

JULI V

APRIL

M A A RT

A U G U ST U S

10 11 12 13 14

31 29 30 31

10 11

20 13 14 15 16 17 18 19

24 10 11 12 13 14 15 16

28 15 16 17 18 19 20 21

33 12 13 14 15 16 17 18

21 20 21 22 23 24 25 26

25 17 18 19 20 21 22 23

29 22 23 24 25 26 27 28

34 19 20 21 22 23 24 25

22 27 28 29 30 31

26 24 25 26 27 28 29 30

30 29 30 31

35 26 27 28 29 30 31

SEPTEMBER M

35 26 27 28 29 30 31

40 30

10 11 12 13

10 11 12 13 14 15

42 14 15 16 17 18 19 20

46 11 12 13 14 15 16 17

10 11 12 13 14 15

38 16 17 18 19 20 21 22

43 21 22 23 24 25 26 27

47 18 19 20 21 22 23 24

51 16 17 18 19 20 21 22

39 23 24 25 26 27 28 29

44 28 29 30 31

48 25 26 27 28 29 30

52 23 24 25 26 27 28 29

44 28 29 30 31

D EC E M B E R

48 25 26 27 28 29 30

N OV E M B E R

40 30

O K TO B E R

30 31

Werk jij ook aan het toegankelijk er maken van kunst en cultuur voor meer mensen? Petje af, wa nt naast bevlogenheid heb je vee l energie nodig om jouw initiatief, club, beleid of vereniging op te zetten en voort te laten bestaan . De Nederlandse overheid stimulee rt het maken van kunst in de vrije tijd, omdat het van essentieel belang is voor onze sociale verbindingen en indi vidu ele mentale gezondheid. Ook tonen steeds mee r internationale wetenschappelijke onderzoeken aan dat kunst maken en ervan gen ieten van groot belang is voor de gez ondheid van een samenleving. Cultuur blijft echter in de ogen van veel mensen en beleidsmakers een leuke vrijetijdsbesteding. Dat is het nat uurlijk ook maar het is tevens een vak geb ied. Je hebt professionals, makers, dee lnemers, leden of amateurs. Hoe je ze ook noemt, iedereen die iets maakt, alleen of met elkaar, is een liefhebber. De Provincie Noord-Brabant ziet ook het belang van kunsten cult uurparticipatie voor een gezonde samenleving. Met deze publicatie willen wij als Kun stloc Brabant jou inspireren door 12 goede voo rbeelden uit Brabant uit te lichten. Je krijgt maandelijks een kijkje in de keuken bij mensen die cultuur toegankelijk er maken voor meer mensen. Ze delen gra ag hun kennis met jou. Wil je meer weten over een van dez e initiatieven? Neem contact met hen op. Bij ons kun je terecht om mee te denken hoe we jouw beleid, initiatie f, vereniging of club verder kunnen helpen. We adv iseren artistiek inhoudelijk, zakelijk en financieel en delen ons netwerk. We organis eren ook netwerkbijeenkomsten om te inspireren, kennis te delen en een steun in de rug te krijgen van gelijkgestemden . Samen staan we sterker! Hartelijke groet,

Team Cultuurparticipatie

Kunstloc Brabant 013-7508400 Bezoekadres: LocHal Burgemeester Brokxlaan 1000 5041 SG Tilburg

Atty Bax

info@kunstlocbrabant.nl www.kunstlocbrabant.nl Volg ons @kunstloc!

Frank de Jong Suzanne Schlachmuijlders

Staycie van Gogh

Naomi Weerman Deze kalender is een uitgave van Kunstloc Brabant, december 2023. REDACTIE Atty Bax, Sanne van de Loo, Evelien Nelemans, Anouck Storms INTERVIEWS Simone Vos, Schrijfbureau Vos (simonevos.com)

ONTWERP Janine Hendriks, Kaftwerk (kaftwerk.nl) ILLUSTRATIES Jeroen de Leijer (studiodeleijer.nl) DRUKWERK Thijsen Drukkerij BV | OPLAGE 1.000 ex.

Deze kalender is mede mogelijk gemaakt door het Fonds voor Cultuurparticipatie. Het Fonds voor Cultuurparticipatie stimuleert het meedoen aan cultuur.

Josephine Voets

• Zo kan het ook! • w w w.kunstlocbrabant .nl • 2024 • Zo kan het ook! • w w w.kunstlocbrabant .nl • 2024 • Zo kan het ook! • w w w.kunstlocbrabant .nl • 2024 • Zo kan het ook! • w w w.kunstlocbrabant .nl • 2024 • Zo kan het ook! • w w w.kunstlocbrabant .nl • 2024 • Zo kan het ook! • w w w.kunstlocbrabant .nl • 2024 •

‘Mensen hoeven niet beter te leren tekenen, het gaat om kunst als middel om bij het gevoel te komen.’

jnders

Foto: Daan Mi

Daan Mijnders – Verwerkplaats

“Veel mensen die bij de Verwerkplaats komen, hebben al gesprekken met een psycholoog of psychiater. Ze komen vaak via de huisarts of welzijnsorganisaties. Al dat praten gaat in je hoofd zitten, bij de Verwerkplaats zijn mensen juist met hun handen bezig. Kunstzinnig werken is een aanknopingspunt. Mensen hoeven niet beter te leren tekenen, het gaat om kunst als middel om bij het gevoel te komen”, vertelt Daan. “Sommigen zitten al decennialang in de rouw. Juist door beeldende kunst in te zetten, te kleien of te schilderen bijvoorbeeld, gaat het weer stromen.” Luikjes openen “Voorafgaand aan de cursus maak ik kennis met de deelnemers, met hun behandelaar erbij. Dat is belangrijk. We werken aan een behandelplan waar de Verwerkplaats onderdeel van is. Ook ondersteunt een zorgaanbieder ons als er problemen zijn. Er zijn vijf bijeenkomsten met een vaste opbouw. Uitleg over rouw, meditatie en verbinding onderling zijn onderdeel daarvan”, zegt Daan. “Kunstzinnig werken doet een beroep op je onderbewuste. Ik zie luikjes opengaan die al heel lang dicht waren. En: mensen gaan thuis verder met kunst.”

Verwerkplaats

1 2

“Kunst is altijd een toegevoegde waarde, zeker in het sociaal domein. In de Verwerkplaats bieden we mensen die op welke manier dan ook met verlies te maken hebben, een plek. Tijdens de bijeenkomsten komen deelnemers uit hun hoofd en werken met hun handen”, vertelt Daan Mijnders, kunstzinnig dynamisch coach bij de Verwerkplaats van Centrum voor de Kunsten Muzelinck in Oss.

Samenwerken in Oss De Verwerkplaats is in 2020 ontstaan, als antwoord op een vraag vanuit de praktijkondersteuners in een aantal Osse wijken. In die wijken werken onder meer zorginstellingen, woningcorporatie, politie, gemeente en Muzelinck samen. In deze ‘samenwerkwijze’, werken alle partijen met elkaar. Ze maken één gezamenlijk plan met de bewoner. Daar passen we de financieringsoplossingen op aan. In wekelijkse bijeenkomsten bespreken de instanties en wijkbewoners welke onderwerpen urgent zijn. “In coronatijd was de verlieservaring heel sterk en zo is de Verwerkplaats ontstaan”, vertelt Angelique Alma, projectleider Verwerkplaats vanuit Muzelinck.

rs tips voor beleidsmakeMuz , elinck, een Centrum voor de Kunsten

uit “De Verwerkplaats is opgezet van den we . Als we dat wel zouden zijn, had lling inste zorg erde acte ontr geen gec t doordat Juis get van mensen die deelnemen. recht op een deel van het zorgbud kelijk is mak de wijken, zou je zeggen dat het we in Oss zoveel samenwerken in elen.” om die budgetten anders te verd

Ontzorgen “Er zijn zelfs deelnemers die minder psychologische hulp nodig hebben sinds dit bestaat. Dat is heel mooi en we willen juist samenwerken met zorg. Veel mensen hebben een bepaald budget vanuit de WMO of WLZ; als een deel van dat budget naar ons gaat, kunnen wij blijven bestaan én is de zorg voor een deel ontzorgd. Dan komen ze de ene week bij ons, de andere week bij hun persoonlijk begeleider. In plaats van ieder week persoonlijke begeleiding. Het is een hele klus om dat voor elkaar te krijgen, maar we zetten de eerste stappen”, vertelt Angelique. De Verwerkplaats valt onder de subsidieaanvraag van Kunst en Geluk, die Muzelinck een paar jaar geleden deed. Daarnaast zijn Angelique en Daan hard op zoek naar structurele financiering. “De gemeente subsidieert Muzelinck als Centrum voor de Kunsten, dat is niet voldoende voor extra projecten. Daarin zetten we in op welzijn”, zegt Angelique. “Onze missie is: alle partijen laten zien wat de Verwerkplaats doet en budget vinden om het voort te zetten.”

Nieuwjaarsdag

3 4 5 6 7

Orthodox Kerstmis

9 10 11 12 Mercurius is ochtendster 13 14 15 16 17

WATERMAN (20 januari - 19 februari) Vrijheid, vrijheid en nog eens vrijheid: niets is voor een Waterman zó belangrijk als een autonoom leven leiden. Het uiten van je emoties doe je niet graag en áls je het doet, is daar steeds weer die sarcastische ondertoon. Stop daarmee.

18 19 20 21

Waterman

tips voor andere organisaties tips voor beleidsmakers “We bieden niet alleen zangles, maar ook ontmoetingsplekken en muziekateliers voor jongeren. En de Verwerkplaats, daarin voelen mensen ruimte om over hun gevoel te praten en verbinding met anderen aan te gaan. Daarin zouden we meer steun vanuit de gemeente willen, zodat we deze projecten voort kunnen zetten met een budget. Ook de zorgverzekeringen hebben daarin een rol. Hoe mooi zou het zijn als je kunt zeggen; ik wil graag naar de Verwerkplaats in plaats van naar een psycholoog, of in de tijd dat ik moet wachten voor de wachtlijst, ga ik naar de Verwerkplaats?”

“Als je de Verwerkplaats op een andere locatie wilt opzetten, is het heel erg van belang de juiste kunstenaar in te zetten. Je kunt niet zomaar iedereen dit laten doen. Daan heeft bijvoorbeeld veel kennis over zorg en onderwijs, dat is essentieel. Je moet een goed netwerk in de zorg hebben, zodat je kunt overleggen als iemand uitvalt of onverwachts reageert. En betrek altijd de behandelaar erbij, dan ben je onderdeel van het behandelplan en kun je zorgen dat diegene niet in een zwart gat valt als die thuiskomt. Er kan best veel loskomen bij zo’n bijeenkomst, dus dan is het goed dat een begeleider of behandelaar weet hoe daar mee om te gaan.”

23 24 25 Volle maan 26 27 28 29

Maak de tekening af en kom tot de kern van je gevoel:

30 31

[tekening met cijfertjes of doolhof]

Gemaakt in de s Verwerkplaat

Poppodium Phoenix “Veel jongeren zien Poppodium Phoenix als een familie. Het sociale contact is belangrijk; vriendschappen zijn hier ontstaan. Talentontwikkeling en jongeren stimuleren beter te worden in muziek maken, is ook belangrijk”, vertelt Jesse van der Meulen, programmadirecteur bij Poppodium Phoenix in Breda. “We willen jongeren kansen bieden en in hun kracht zetten door middel van muziek.” “De mensen die hier komen, willen we zelfvertrouwen meegeven. Veel mensen die binnenkomen, zijn onzeker en groeien enorm. Of het nou gaat om podiumangst overwinnen, je muzikale talent verder ontwikkelen of meedoen aan een jamsessie; we zijn er voor iedereen”, vertelt Jesse. Zijn doel? “De grootste muzikale vrijplaats van Nederland worden. Dat is het doel van iedereen die bij Phoenix werkt; dat maakt het zo sterk. We hebben allemaal dezelfde drijfveer. Iedereen die hier is, heeft iets met muziek. Muziek is belangrijk en juist omdat er geen plek zoals deze was, hebben we die opgezet.” Vrijwilligers begeleiden Phoenix organiseert onder meer workshops onder de noemer ‘Getting on stage’; alles om mensen het podium op te krijgen. De jongeren die komen, zijn tussen de 16 en 27 jaar. Ook programmeert Phoenix concerten en optredens. Van dubstep, rave, hiphop tot aan techno en reggae. Iedere zondag is er een jamsessie waar alle activiteiten samenkomen en iedereen samen op het podium staat. Daarnaast werken er vrijwilligers die allemaal iets met muziek hebben. Sommigen dragen een bepaald rugzakje mee, daar is extra aandacht voor. “Financiële of mentale problemen, een zwart gat na de studie; bij Phoenix zijn ze onderdeel van de community en is er begeleiding”, vertelt Jesse. “Een van de vrijwilligers die hier werkt, is een jongen van 18 jaar. Hij kwam op zijn 15e bij de

club en onder begeleiding van de oudste vrijwilliger is hij geluidstechnicus geworden. Hij heeft zo’n ontwikkeling doorgemaakt. Hij was heel rustig en staat nu echt voor zichzelf.” Geschiedenis en toekomst Poppodium Phoenix heeft een flinke voorgeschiedenis. Het begon in 1983 met popworkshops voor jongeren in jongerencentra, in 2007 ontstond een samenwerking met welzijnsorganisatie Surplus, onder de naam Popcorner. Sinds 2017 draagt het de naam Phoenix en zijn Peter Westerlaken en Jesse de programmadirecteuren. Ze werken veel met welzijnsorganisaties en de Nieuwe Veste. Phoenix is zowel een stichting als coöperatie. “Alle winst die we behalen, stoppen we terug in de stichting. We zijn

niet afhankelijk van subsidies van de gemeente, maar halen inkomsten uit eigen horeca, optredens en het verhuren van repetitieruimtes”, aldus Jesse. “Soms vragen we een projectsubsidie aan, maar het is fijn om niet te afhankelijk te zijn.” Podium bieden aan iedereen “We noemen het een poppodium, omdat muziek mensen aantrekt. Eerder waren het workshops in een jongerencentrum, dat spreekt minder aan. Vaak zijn jongeren zoekende; waar kan ik terecht met mijn muziek? Hoe begin ik?”, zegt Jesse. “Het zijn mensen die muziek willen maken, maar niet op het podium durven. Of getalenteerde mensen die al jaren op hun zolderkamer zitten. Er zijn veel mensen talentvol, maar ze moeten wel een podium krijgen.”

1 2 3

‘Ons doel? De grootste muzikale vrijplaats van Nederland worden.’ Jesse van der Meulen – Poppodium Phoenix

4 5 6 7 8 9 10 Carnaval 11 Carnaval 12 Carnaval (alweer) 13 Carnaval (nog steeds) 14 15

Chinees Nieuwjaar: Jaar van de Draak

16 17

VISSEN (20 februari - 20 maart) Je bent dromerig en gevoelig, wat het dagelijkse leven doet veranderen in poëzie. Sensitief als je bent, neem je de energie en persoonlijkheid over van de mensen om je heen. Als een spons, eigenlijk. Beetje oppassen dus met de types waarmee je je omringt.

18 19 20

Vissen

21 22 23 24 Volle maan 25 26 27 28 29

tips voor beleidsmakers “Phoenix is al best vaak verhuisd in korte tijd, het zou heel fijn zijn om een vaste thuisbasis te hebben. Dan hoeven we niet telkens alle meubels te verplaatsen en hebben we een fijne plek voor de jongeren. We hebben veel contact met andere culturele instellingen, die lopen ook tegen deze problemen aan. Het is heel fijn om een netwerk van gelijkgestemden om je heen te hebben. We willen de gemeente laten zien dat cultuur heel belangrijk is en dat het heel waardevol is voor jongeren om een plek te hebben waar ze zich thuis voelen.”

Drumfanfare Exempel EMPEL – Het aantal bekende Nederlanders stijgt onrustbarend. Volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek waren er in 2023 ruim twee keer zoveel bekende Nederlanders als in het jaar daarvoor. Momenteel is ruim 4 op de 10 Nederlanders is een bekende Nederlander. Als de huidige ontwikkeling zich doorzet is in 2024 meer dan de helft van de bevolking een bekende Nederlander. Aldus het Centraal Bureau voor de Statistiek. De exponentiële groei van het aantal BN-ers zou komen door het toegenomen aantal vloggers, bloggers, influencers, volkszangers, reaguurders en betweters. Volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek is er echter geen reden tot bezorgdheid omdat in 2032 de gehele bevolking uit Bekende Nederlanders zal bestaan.

“Het belang van samen muziek maken? Als één groep werken we toe naar een show. Als we een muzikant missen, dan mist er een deel van die show. Muziek is iets heel moois. Niet tastbaar, maar een taal die iedereen spreekt”, vertelt Dennis van Rooij, bestuurslid en showinstructeur van de jeugdafdeling bij Drumfanfare Exempel in Empel. Kunstbeoefening in de vrije tijd, zo kun je het noemen, zegt Dennis. Maar dan wel de crème de la crème in de muziekverenigingswereld. “We werken met docenten en instructeurs van een hoog niveau en onze shows, bij taptoes bijvoorbeeld, behoren tot de top. Daarnaast heeft iedereen bij Exempel echt een hart voor de vereniging, zo’n tachtig procent heeft een nevenactiviteit in de vereniging.” Gezelligheid én een hoog niveau Exempel ontstond in 1967 als jeugd-showdrumband, tegenwoordig behoort het orkest tot de betere Nederlandse showen marchingsbands. Een hobby? “Op een Brabantse wijze, gezellig, maar wel een zo hoog mogelijk niveau behalen. Dat staat bij ons centraal”, vertelt Dennis. Exempel biedt het opleidingstraject ‘Exempel ACADEMY’ waarin kinderen vanaf vijf jaar al lid worden van de vereniging en een leven lang blijven leren en spelen. Focus op de jeugd Eerst is er de samenspeelgroep, waarin kinderen kennismaken met alle instrumenten en algemene muzikale vorming krijgen, dan is er Mini Exempel (gemiddeld 7-8 jaar), een opstaporkest. Vervolgens komt Jong Exempel (8-18 jaar), de juniorband, en uiteindelijk stromen leden door naar de Marchingband. De Stageband NEXT is het verlengde van de Marchingband. Muzikanten treden daarmee op een podium op, in plaats van op een plein of in een zaal, vertelt Dennis. De focus ligt bij Exempel op de jeugd; de gemiddelde leeftijd van de Marching-

bandleden is 30 jaar. Juist door de laagdrempelige doorstroom en alles binnen de vereniging aan te bieden, blijven leden bij Exempel, vertelt Dennis. “Op hun veertiende mogen de Jong Exempels al stagelopen bij de Marchingband. Dan doen ze mee in repetities binnen en buiten, voor de marsen. Ook heeft iedere leerling per week privémuziekles. In totaal heeft Exempel ongeveer 120 leden, waarvan 60 bij de Marchingband zitten. “Dat is in vergelijking met andere muziekverenigingen wel veel. We hebben regelmatig contact met besturen van harmonieorkesten en fanfares in de regio. Maar dat zijn toch net andere verenigingen. Wij krijgen bijvoorbeeld betaald voor shows bij een taptoe of bloemencorso en halen daar een deel van onze financiering uit”, zegt Dennis. Durf te investeren Ook subsidie vanuit de gemeente is een belangrijke inkomstenbron, net als de lesgelden die de leden betalen. “Verder zijn we afhankelijk van sponsoren, die zijn echt essentieel. We brengen jaarlijks een magazine uit en doen een loterij. Zo proberen we onze begroting zoveel mogelijk te dichten. Maar het is ieder jaar een uitdaging”, zegt Dennis. “We focussen op groei; meer jeugdleden, een grote oefenruimte; je moet durven te investeren. Keuzes maken voor je vereniging. Ik geloof dat je daardoor groeit.”

Jan Klaasen de Trompetter Rob de Nijs Watusi Warrior Drums Slagerij van Kampen You’ll Never Walk Alone Gerry & The Pacemakers The Beat Goes On Sonny & Cher

‘Een hobby? Op een Brabantse wijze, gezellig, maar wel een zo hoog mogelijk niveau behalen.’ Dennis van Rooij – Drumfanfare Exempel

1 2 3 4 5 6 7 8 Foto: Max ter Bur

9 10

tips om jonge leden te trekken “We zetten in op communicatie via social media, hebben een duidelijke website met veel informatie. Daarnaast doen we mee aan Sjors Creatief, een programma in Den Bosch, waarin kinderen allerlei proeflessen kunnen volgen op het gebied van kunst en cultuur. Daarnaast organiseren we twee keer per jaar een open dag en adverteren we in wijkbladen en op scholen. Alles om maar bij de jongeren te komen.”

11 12 13 14 15

Internationale Vrouwendag

Foto: Max ter Burg

tips voor investeren en keuzes maken “Volgens mij is het heel belangrijk om te blijven investeren en in contact te zijn met je leden. De jeugd repeteerde bijvoorbeeld jarenlang op de vrijdagavond, nu hebben we besloten dat ze naar de zaterdagochtend gaan. Dat heeft veel impact op de leden, dus zijn we in gesprek gegaan met ze. Je kunt weerstand krijgen, maar als je gelooft in je keuzes, dan straal je dat uit. Nu heeft iedereen ruimte om op vrijdagavond bij elkaar te komen en aan de spelletjesavond mee te doen die op vrijdag is.”

RAM (21 maart - 20 april) Het eerste sterrenbeeld van de dierenriem. Dat brengt verantwoordelijkheden met zich mee. Jij bent een geboren leider, Ram. En sta je een keer niet aan de top, dan komt dat doordat je toevallig net aan iets nieuws begonnen bent.

17 18 19 20 21 Lente

Ram

22 23

maandag

dinsdag

woensdag

donderdag

vrijdag

zaterdag

24 25 Maansverduistering 26 27 28 29 Goede Vrijdag 30 31 Eerste Paasdag. Begin van de Zomertijd.

Bel Kunstloc: 013-7508400

zondag

3 4

3 5

4 1

8 4

Volg ons @kunstloc! • Zo kan het ook! • w w w.kunstlocbrabant .nl • 2024 • Zo kan het ook! • w w w.kunstlocbrabant .nl • 2024 • Zo kan het ook! • w w w.kunstlocbrabant .nl • 2024 • Zo kan het ook! • w w w.kunstlocbrabant .nl • 2024 • Zo kan het ook! • w w w.kunstlocbrabant .nl • 2024 • Zo kan het ook! • w w w.kunstlocbrabant .nl • 2024 •

tips voor organisaties en beleidsmakers s “Wanneer je een groep opzet, wee Een g. ellin enst je bewust van de sam gemixte groep werkt goed als het een gelijkwaardige groep is. Zorg voor een balans in verschillende perspectieven en mogelijkheden.”

TILBURG – (van onze correspondent) De poging van de Tilburger HubertJan Naaktgeborenindewei om het wereldrecord om het grootste paasei ter wereld te verstoppen is mislukt. Het chocolade-ei, dat speciaal voor deze gelegenheid was gemaakt door chocolaterie Huize Geers, had een hoogte van 2 meter vijftig en een diameter van 1 meter 60. Het paasei woog circa 180 kilo. Hubert-Jan Naaktgeborenindewei trachtte het gevaarte te verstoppen achter een boom. Die poging is mislukt. “Misschien komt het omdat ik een hoogwerker heb gebruikt”, aldus de Tilburger. Ook het feit dat het gevaarte was gewikkeld in goudkleurig metallic aluminiumfolie zal niet meegeholpen hebben.

‘Ik vind onderscheid niet nodig; de artistieke kwaliteit moet voorop staan.’ Sanne Arbouw – Speels Collectief

Speels Collectief “Gerepresenteerd worden, het gevoel hebben dat je met je eigen talent mensen kunt raken. Én de bevestiging dat je meer bent dan alleen je beperking. Dat maakt Speels Collectief waardevol”, vertelt Sanne Arbouw, artistiek leider en medeoprichter van het collectief in Tilburg en Arnhem. “We willen dat iedereen zich herkent en ontwikkelt in de podiumkunsten. We schudden de kunstwereld op met onze voorstellingen.”

Foto: Pietro Carbucicchio

Speels Collectief is een theatergezelschap met een niet-normatieve samenstelling. Dat houdt in dat mensen die te maken hebben met maatschappelijke uitsluiting, volwaardig onderdeel zijn van het gezelschap. “We zitten op het snijvlak van professionele kunst en amateurkunst. Sommigen hebben potentie professional te worden, sommigen willen vooral een ontmoeting. Het is heel divers”, vertelt Sanne. Geen onderscheid “Ik vind dat onderscheid niet nodig; de artistieke kwaliteit moet voorop staan. Niet per se dat je een opleiding moet hebben gehad. De programmering bij theaters is veel te eenzijdig. En het is vaak de blik van het publiek of iets amateurkunst is of professioneel. Ik vind het vooral belangrijk dat een stuk raakt, vernieuwend is, en natuurlijk een bepaalde kwaliteit heeft. Iemand moet een presence hebben.” Arbouw richtte met mede-artistiek leider Merel van Lieshout het collectief op. De oorsprong ligt in Arnhem bij ArtEZ

Hogeschool voor de Kunsten, waar ze studeerden. Het begon als stageproject, groeide uit tot een steeds groter traject waarbij meer zorg-, onderwijs- en cultuurinstellingen aansloten. In 2020 werd Speels Collectief officieel een stichting. Ze werken vanuit het Landpark Assisië in Biezenmortel (waar zorg wordt geboden aan mensen met een verstandelijke beperking) en bij ArtEZ in Arnhem. “Het is mooi om te zien dat mensen voelen dat ze de kans krijgen op een podium te staan. Veel mensen met een beperking worden klein gehouden door de norm, wet en het systeem. Bij ons worden ze gezien, ontmoeten ze anderen en komen ze in contact met theater.” Company en community Door de meerjarensubsidie van het Fonds voor Cultuurparticipatie, contributie en lokale fondsen, heeft de stichting dit jaar voldoende financiering. De nieuwe aanvragen zijn ingediend. Speels Collectief is opgedeeld in twee trajecten: de community en de company. “Bij de community

Foto: William van der Voor

is plek voor iedereen. Bewoners van Landpark Assisië en amateurspelers uit regio Tilburg kunnen een keer per week les volgen. Het is veelal bewegingstheater, niet iedereen kan zich uitdrukken in taal. Er zijn ook kunstdocenten en stagiaires van sociaal werk en een kunstopleiding bij, die begeleiden. In Arnhem is het een dag per week.” “De spelers in de company zijn per voorstelling anders. Ze maken een stuk rondom een thema en toeren daarmee door Nederland. Ze denken mee met het concept en repeteren zo’n twee dagen per week in aanloop naar de voorstelling. Hun tijdsinvestering is groter en ze willen een professioneel niveau bereiken. Vooral motivatie en commitment is belangrijk.”

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Inclusief theater? “Om inclusief theater te maken, is er nog heel wat werk te doen. Veel theaters zijn niet toegankelijk voor rolstoelgebruikers, kleedruimtes ook niet altijd. En de schouwburg hoeft niet altijd alleen geschoolde acteurs te programmeren. Dat spreekt mij minder aan. Wij blijven daarom wel opschudden.”

Tweede Paasdag

11 12 13 14 15

Eid al-Fitr

16 17

“Er zou meer budget mogen komen voor toegankelijkheid. Het kost bij ons veel meer moeite en tijd om spelers op locatie te krijgen. Sommigen komen met een rolstoel, sommigen zijn snel overprikkeld en kunnen niet twee uur reizen om bij ons te komen. Daardoor halen wij vaak spelers op van het station of regelen we vervoer voor hen. Dat kost veel tijd, maar dat is vaak niet in de financiering meegenomen. Niks is vanzelfsprekend, ook de begeleiding is intensiever. Emotionele steun en praktische ondersteuning zijn essentieel. Het zou mooi zijn als daar in budgetten rekening mee gehouden wordt.”

18 19 20

Stier

tips voor organisaties en beleidsmakers 22 23 Volle maan 24 25 26 27 Koningsdag 28 29 30

Boe! tips voor organisaties en beleidsmakers

STIER (21 april - 20 mei) Jij staat bekend om je rust en sensualiteit, Stier. Je houdt van vaste gewoonten, wat je soms tegenhoudt om vóórwaarts te gaan. Dwing jezelf om dingen te veranderen en een kijkje te nemen buiten je comfortzone.

“Als andere organisaties iets verg elijkbaars als Speels Collectief willen oprichte n, nodig ik ze van harte uit eens te komen kijke n bij een voorstelling. We komen in heel Ned erland. En: zoek gelijkgestemden. Samenwerki ngspartners in de zorg, andere theatergroepen. Wij werken veel samen Prisma, Fontys, Studio Assisië, mbo- en hbo-opleidingen en dive rse theaters. We werken ook veel met stagiaire s, dat is voor ons en hen leerzaam.” Foto: Lammert Aling • Zo kan het ook! • w w w.kunstlocbrabant .nl • 2024 • Zo kan het ook! • w w w.kunstlocbrabant .nl • 2024 • Zo kan het ook! • w w w.kunstlocbrabant .nl • 2024 • Zo kan het ook! • w w w.kunstlocbrabant .nl • 2024 • Zo kan het ook! • w w w.kunstlocbrabant .nl • 2024 • Zo kan het ook! • w w w.kunstlocbrabant .nl • 2024 •

tips voor andere organisaties “Zoek de samenwerking op met scholen, welzijnsinstellingen en zorgorganisaties, dan heb je een groter netwerk en kun je daar ook mee overleggen over de aanpak voor die doelgroep.”

Goeikes HELMOND – (SHO WNI EUW S) Love Islan d-dee lnem er Job word t ervan beschuldigd dat hij thuis gewoon een vriendin op de bank heeft zitten. Hij riskeert daarmee dat hij het populaire realitydatingprogramma moet verlaten. Volgens Job klopt er helemaal niets van dit bericht. “Ik heb helemaal geen bank.”Aldus Love Island-deelnemer Job. .

Een pinhole camera is een camera zonder lens. Het licht komt binnen door een klein gaatje: een speldenprik. Wil je hier mee experimenteren? Dan kun je ook zelf een pinhole camera maken!

“Exposeren hoeft niet per se in een museum. Juist in een park, de bibliotheek of op het station, trek je een ander publiek. Met Goeikes laten we fotoseries van amateurfotografen in een openluchtfestival zien. Zo is het voor iedereen toegankelijk en kunnen mensen laagdrempelig met elkaar in gesprek”, vertelt Tahné Kleijn, oprichtster van Goeikes in Helmond. “‘Amateur’ komt uit het Latijn en betekent liefhebber. Ik zie de Goeikes-fotografen dus als liefhebbers van het vak en mensen die passie hebben voor fotografie. De fotografen doen mee voor hun plezier, het is geen wedstrijdje wie de mooiste foto maakt of wie het meest verdient”, zegt Tahné. “De fotoseries zijn voor iedereen te begrijpen, het moet laagdrempelig blijven. De deelnemers delen hun verhaal in hun foto’s. Die brengen we samen in het openluchtfestival en een boek.” Expo en begeleiding Goeikes heeft inmiddels drie edities achter de rug, waarvan de laatste in juni 2023. Het begon in 2017, nadat ze net was afgestudeerd als fotograaf, met Tahné’s idee voor een fotoboek voor en door Helmonders. Dat boek werd een expositie op grote bouwhekken en de jaren erna groeide het uit tot openluchtfotografiefestival met telkens een ander thema. Dit jaar bood ze ook een jaar lang begeleiding aan de deelnemende fotografen. Ook zette ze een project op met kinderen en ouderen, om ze kennis te laten maken met fotografie. Gesprek en steun “De fotografen beleven veel plezier aan het maken en krijgen er zelfvertrouwen door. Als jouw foto’s daar hangen, jouw verhaal verteld is, dat is zo bijzonder. Dat merkte ik bij de kinderen en ouderen ook”,

zegt ze. “Niet alleen het feit dat hun foto’s geëxposeerd zijn, maar ook de gesprekken die daardoor loskomen onderling. Zo mooi dat fotografie dat doet. Herinneringen uit de oorlog, of bij een serie over doodgeboren kindjes; mensen raakten daar in gesprek met elkaar en vonden steun. Het is voor de fotograaf, de gefotografeerden én het publiek bijzonder.” De deelnemers vinden het festival via fotoclubs, social media en via-via. Iedereen mag een voorstel insturen. Dit jaar waren er zo’n zeventig aanmeldingen. Uiteindelijk selecteert Goeikes tien deelnemers. Ze letten op de kwaliteit van de foto’s, de coachbaarheid van de mensen en het idee voor een serie. “Ik vind het mooi om mensen verder te helpen en creatief te stimuleren. Ik heb vanuit huis niet veel over kunst meegekregen, maar had wel een leerkracht die mij stimuleerde. Dat was levensbepalend. Mensen mogen zich bij Goeikes verder ontwikkelen.”

Foto: Dave van Hout

Groeien met Goeikes De toekomstplannen voor Goeikes zijn voor Tahné duidelijk: ze wil een platform voor amateurfotografie bieden, en is op zoek naar een grotere sponsor. “Ik vraag ieder jaar subsidies aan en heb een structurele subsidie van de gemeente. Toch is het niet kostendekkend en willen we groeien. Meer projecten om het festival heen en een groter team, dat is heel belangrijk voor Goeikes.”

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11

Dit heb je nodig: • luciferdoosje • 35mm fotorolletje • leeg 35mm fotorolletje • aluminiumfolie • stevig zwart tape • zwart gaffertape • gewoon plakband

• een dun vel karton • liniaal • zwarte markeerstift • pen of potlood • stanleymes • schaar • naald Succes!

tips voor andere organisaties “Bij de eerste twee edities deed ik de organisatie vrijwel helemaal alleen. Nu werk ik wel met een team, maar uiteindelijk zit het vooral in mijn hoofd wat er allemaal moet gebeuren. Dus maak duidelijke afspraken met elkaar en zorg ervoor dat de taken verdeeld zijn. Het liefst wil ik een onafhankelijk bestuur dat erboven hangt en dat ik wat minder praktische zaken regel. Om te groeien, is er ook meer geld nodig. Vandaar dat we echt op zoek zijn naar een groot bedrijf dat kan sponsoren.”

Bevrijdingsdag

12 13 14 15

Hemelvaart

16 17 18 19 Eerste Pinksterdag 20 Tweede Pinksterdag

Tweelingen

21 22 23 Volle maan 24

Foto: Corry door Margot Bleijenberg

25 26

‘Het is voor de fotograaf, de gefotografeerden én het publiek bijzonder.’ Tahné Kleijn – Goeikes

27 28 Bloemenkrans vlechten 29 30 31

Foto: Martin Janssen

aties tips voor andere organis met een festival

ben “Zoek mensen op die ervaring heb graag mee als er in help Ik n. erke enw sam Ga opzetten. soortgelijk festival. andere steden interesse is voor een r wil anderen verder Ik geloof niet in concurrentie, maa helpen met fotografie.”

Foto: Mark de Greef

Foto: Danielle Tempelaars

TWEELINGEN (21 mei - 20 juni) Het sterrenbeeld Tweelingen is een positief, extravert en beweeglijk luchtteken. Tweelingen doen duizenden dingen tegelijk en hun gedachten staan geen moment stil. Vaak hebben ze zelfs het gevoel dat ze twee kanten tegelijk uit gaan. Dat is niet vol te houden. Pak wat rust, Tweelingen.

‘Kunst is er altijd, het is niet voorbehouden aan één groep.’ Guilherme Miotto en Heleen Volman – Corpo Máquina Society

Corpo Máquina Society “Een ode aan nieuwsgierigheid, de fascinatie van het mens-zijn en de fysieke ontmoeting; dat is voor Corpo Máquina Society essentieel”, vertellen Guilherme Miotto en Heleen Volman, ze vormen de directie van het choreografisch platform dat werkt vanuit Tilburg en Breda. “In ons werk betrekken we vaak mensen die minder snel in aanraking komen met kunst en dans. Dat proces gaat heel natuurlijk.” “Kunst is er altijd, het is niet voorbehouden aan één groep. Het is onderdeel van de samenleving. Het moet voor iedereen bereikbaar zijn. Kunst is een manier om richting te geven”, zegt Heleen. In hun werk komen de focus op professionele kunsten, lichamelijke ontmoeting, talentontwikkeling en cultuurparticipatie samen. Ook wel: een dialoog tussen kunst, straat en systeem. In 2017 startte Guilherme als choreograaf en artistiek leider, later stapte Heleen als mededirecteur in. Grenzen vervagen met dans Een mooi voorbeeld van hoe kunst, systeem en straat samenkomen, is een project dat in coronatijd ontstond. “Met studenten van de dansacademie in Tilburg, freestyle voetballers en acteurs waren we bezig met een voorstelling rondom dans en voetbal. We repeteerden in een gymzaal in Tilburg-Noord, toen drie jongetjes uit de wijk kwamen kijken”, vertelt Guilherme. “We hebben ze uitgenodigd mee te doen. De performers lagen net in een groot, menselijk sculptuur, met

allemaal ballen eromheen. Ik vroeg de jongetjes of ze ballen erin wilden stoppen. Dat ging zo door en na de pauze kwamen ze terug met dertig kinderen.” “Dat is zoiets moois, daarom heb ik het repetitieplan omgegooid en scènes gemaakt met kinderen en volwassenen samen. Uiteindelijk presenteerden we het en was iedereen supertrots. Ook oudminister Van Engelshoven en de Tilburgse wethouder Marcelle Hendrickx (beiden van cultuur) kwamen, dat was een mooi moment om te laten zien wat we doen”, zegt hij. “Het is vaak lastig uitleggen, maar we blijven uitleggen, want we veranderen telkens. Dat is belangrijk, we blijven nieuwsgierig.

ders

Foto’s: Sanne Don

tips voor beleidsmakers en andere makers

“Onze oproep aan de overheid is vooral: ‘Maak ruimte voor wat ontdekt mag worden. Omarm andere vormen van kunst, probeer mee te denken wat het bijdraagt aan de maatschappij. Sommige projecten passen niet binnen de hokjes, maar zijn wel heel waardevol voor de samenleving.”

”Uiteindelijk groeide de voorstelling football meets dance uit tot een groter project waarin Corpo Máquina onder meer samenwerkt met Theaterfestival Boulevard. Het landde ook in Breda, Den Bosch en andere Tilburgse wijken. Het is onderdeel van de reeks It takes a child to raise a village, die, met bijdrages van kinderen, in de theaters komt en in gymzalen kan spelen. Iedereen is kunstenaar “We zien iedereen als kunstenaar. Sommige mensen worden kunstbeoefenaar, dat zijn dan de professionals”, zegt Guilherme. “We bewegen ons op drie vlakken, maar het loopt ook door elkaar. Dat is juist mooi. Er is een playing ground,

daarin doen we projecten met onbevangen “kunstenaars” en kunstbeoefenaars in de wijk. Er is een learning ground, voor talentontwikkeling. Dan is er de creating ground, daarin maken we voorstellingen zoals voor het professionele kunstenplan 2021-2024,”

Financiering Voor Corpo Máquina is de financiering van de professionele lijn tot en met 2024 geregeld. Ze krijgt structurele ondersteuning van gemeenten Breda en Tilburg, provincie Noord-Brabant en Fonds Podiumkunsten. Voor participatieve projecten die leiden naar breed gedragen kunstbeleving is de Europese subsidie ForwArt tot mei 2024 en financiering van Fonds Cultuurparticipatie tot en met 2026. “Onze manier van werken kán. We nemen ons werk serieus, zijn met kunst bezig, in dialoog met allerlei domeinen; dwarsverbanden leggen. Kunst moet onderdeel zijn van het publieke domein, geen kers op de taart.”

2 3 4

6 7 8 9 10 11 12 13 14 Snoei bladverliezende haagplanten 15

Foto: Sanne Donders

16 17

KREEFT (21 juni - 22 juli) De Kreeft is een echte homebody, een echt familiemens en iemand met veel – en krachtige – emoties. Een beetje een softie dus, die het gevoel van een fijn thuis nodig heeft om zich veilig en beschermd te voelen.

18 19 20 Langste dag 21 Zomer

Kreeft

22 Volle maan

tips voor beleidsmakers en andere makers

“Corpo Máquina Society is een poging om kunst onderdeel van de verzorgingsstaat te maken. Het is belangrijk dat het deel uitmaakt van onze systemen, dat begint al bij het onderwijs. Ook de manier waarop beleidsmakers naar projecten kijken, is soms lastig. Ze kijken veelal naar cijfers, opbrengsten, maar het gaat veel meer om de inhoud. En wat het teweeg brengt bij mensen die meedoen of komen kijken.”

23 24 25 26 27 28 29 30

“Kunst is er altijd al, het is niet voorbehouden aan één groep. Het is onderdeel van de samenleving, laat het geen egotrip zijn, maak het niet exclusief doordat je er tickets voor moet kopen, laat het bereikbaar zijn voor iedereen. In het onderwijs, in de wijken, in de zorg; draai het om en begin daar.”

Stoute Schoenen “‘Ik heb het nog nooit gedaan, dus ik denk dat ik het wel kan’, is het motto van Stoute Schoenen. Daar staan we voor: een ander perspectief bieden, creatief talent naar boven halen, een goed gevoel en zelfvertrouwen geven”, vertelt oprichtster Jessica Donders uit Tilburg. Sinds 2017 organiseert ze met Stoute Schoenen activerende en vitaliserende kunsten cultuurprogramma’s voor ouderen. “We werken op het snijvlak van kunst en zorg en welzijn. Die combinatie maakt het zinvol. Dat vind ik belangrijk; impact genereren met kunst. Vanuit verschillende kunstdisciplines bieden we workshops aan senioren (55+) aan, in twaalf weken maken ze kennis met zes disciplines. Daarna kunnen ze de verdieping in”, vertelt Jessica. Stoute Schoenen komt op verschillende wijklocaties in Tilburg. Om het laagdrempelig te houden, maar ook omdat een vast thuishonk nog niet helemaal in beeld is. Jessica werkt met professionele kunstdocenten, vrijwilligers en een onbezoldigd bestuur. Per cursus doen zo’n vijftien senioren mee. Tot nu toe namen 1300 mensen deel en zijn er 55 kunstprojecten geweest. Via flyers en advertenties in de krant komen ouderen op bijeenkomsten af die Stoute Schoenen ter kennismaking organiseert, daarna volgt de cursus.

Tabletje minder “We werken in de workshops met de persoonlijke verhalen van deelnemers. De docenten zijn getraind om te werken met het in eigen beheer ontwikkelde format. Het gaat om talentontwikkeling en het creatieve proces. Kunst is geen middel, geen bezigheidstherapie; het is de bedoeling een bijdrage te leveren aan de ’Positieve Gezondheid’. Sommigen gaan na de workshops thuis aan de slag met kunst of ze hebben nieuwe contacten opgedaan via de lessen. Laatst zei iemand die met depressies kampt: ‘Ik ga hier met zo’n goed gevoel de deur uit. Dat scheelt me een tabletje per dag’. Daar doen we het voor.”

tips voor andere organisatiesik

ette, heb “Voordat ik Stoute Schoenen opz Zet) die vanuit gesproken met Wies Arts (Wij Zijn stukken vanuit haar werk veel participatievraag ik heel veel zorg en welzijn begeleidt. Daar heb van welzijn en aan gehad. Juist de combinatie konden we kunst maakt het relevant. Daarna de visie en missie op papier zetten.”

Knelpunt: financiering “Iedereen vindt het belangrijk om ouderen te betrekken, maar er echt beleid op inrichten en er structureel geld voor vrijmaken blijkt lastig vanuit de overheid. Dat is het knelpunt om onze aanpak te verduurzamen en te verstevigen. Ieder jaar vragen we subsidies aan, zowel bij het sociaal domein als bij cultuurfondsen. De gemeente heeft ons opgenomen in het beleidsplan, maar dat heeft nog niet geleid tot structurele financiering. We vragen de ouderen een kleine bijdrage, maar willen niet te veel vragen, om het laagdrempelig te houden. Dit concept zou in andere steden ook goed werken, maar structurele financiering is echt noodzakelijk.”

‘Tot nu toe namen 1300 mensen deel en zijn er 55 kunstprojecten geweest.’ Jessica Donders – Stoute Schoenen

LEEUW

(23 juli - 23 augustus)

De zon, jouw belangrijkste hemellichaam, maakt je een hartverwarmende persoonlijkheid, Leeuw. Je bent speels, gul en zit boordevol creativiteit. Vol vuur neem jij van nature de leiding. Waak ervoor dat jouw grote ego niet tegen je gaat werken.

1 2 3 4 5 6 7

Gezien worden “De kunstenaars die de workshops geven, moeten wel kunnen aansluiten bij de belevingswereld van ouderen. Het gaat om de deelnemers, de verrijking van hun leven en om ze meer perspectief te bieden. Veel mensen willen gezien worden, zeker als ze wat ouder zijn. Dan doe je vaak ineens niet meer mee in de maatschappij. Ik ben voor inclusie, ik wil deze steeds groter wordende groep serieus nemen en betrekken”, zegt ze.

8 9 10 11

Foto: Jessica Donders

Keti Koti

ders

Foto: Jessica Don

13 14 15 16 17 18 19 20 21 Volle maan 22 23

Leeuw

24 25

tips voor andere organisaties “Ik werk vanuit mijn persoonlijke motivatie om zingeving te creëren. Ik wil mensen graag verder helpen. Doordat ik mijn eigen ervaringen meeneem in mijn werk, merk ik dat het werkt. En: evalueer je project, dat heb ik ook gedaan. Het was echt trial and error, pionieren met pilots. We halen continue nieuwe informatie op, vragen wat de mensen van de workshops vinden en hoe we dat kunnen verbeteren.”

26 27 28 29 Maximum van de meteorenzwerm δ-Cassiopeiïden 30 31

Dansnest “Op plekken waar mensen dans niet snel verwachten, daar komt Dansnest. We creëren met mensen, zorgen voor ontmoeting en verbinding via dans. Vaak vinden bewoners het na afloop heel mooi dat ze het samen zijn aangegaan”, vertellen Nana van Moergestel en Neel Brans, ze doen de conceptontwikkeling en hebben samen de artistieke eindverantwoordelijkheid bij Dansnest in Breda. “Plekken die aandacht nodig hebben in een stad of wijken waar mensen vanuit zichzelf minder met kunst en cultuur in aanraking komen, daar doen we dansinterventies. Dans zit in ons DNA. We noemen het ook wel sociaal, artistiek werk, op locatie, in buitenwijken. Daarbij komen de professionele dansers van Dansnest samen met bewoners of mensen die nieuwsgierig zijn”, vertelt Nana. De wijken in “Sinds 2019 werken we intensiever met organisaties in de wijken. In Breda zijn dat onder meer WIJ begint bij jou en Surplus Welzijn. We werken ook met Centrum voor de Kunsten Nieuwe Veste. Dat is belangrijk, want om grotere thema’s in een stad aan te pakken, heb je elkaar nodig.” Dat samenwerken is in ‘De Ader’ mooi terug te zien. In dit traject uit 2023 trekt Dansnest met sociale partners uit Breda Zuid-West, Nieuwe Veste en een aantal studenten van BUas (Breda University of Applied Sciences) de wijk in. “Met De Ader stellen we de vraag wat het betekent om verbonden te zijn. Daarnaast loopt De Ader door het gebied langs belangrijke pleinen die de verschillende wijken met elkaar verbinden. De Ader is ons podium”, zegt Neel. “Van onderaf bouwen we aan een community.” Interactie en ontmoeting “In dit gebied hadden meerdere groepen weinig contact met elkaar. Eenzaamheid ligt dan op de loer. Het is lastig voor de bewoners om dat isolement zelfstandig te

doorbreken. Wij zoeken interactie in de wijk op”, zegt Neel. Zo spraken de studenten met bewoners om te horen wat er zoal leeft. Er bleek onder meer vraag te zijn naar toegankelijke deelname aan cultuur dichtbij huis, waarbij ontmoeting centraal staat.” “We zetten uiteenlopende dansontmoetingen op, waarin bewoners van alle leeftijden met regelmaat samen dansen. De fysieke nabijheid, het contact met anderen ervaren en het gesprek achteraf; daar gaat het vooral om. De mensen die komen, fungeren meteen als ambassadeurs”, zegt Neel. “Op een andere plek in de wijk vertelde de sociaal werker over een wooncomplex waar veel wrijving tussen bewoners was. Een uitdagende plek voor dansers, ze zien het als podium. Terwijl de dansers het complex ontdekten, gingen wij in gesprek met de bewoners. Steeds meer mensen sloten aan in de loop van de tijd.” “Door zulke interventies komen mensen meer naar buiten en is er op een nieuwe manier verbinding door dans”, zegt Nana. “Tot slot brengen we alle onderzoeken, workshops en performances samen in een programma voor publiek, om te laten ervaren in welke mate je verbonden kunt en wil zijn.” Toekomst “We willen ‘De Ader’ voortzetten, want juist structurele verbinding is essentieel. Dat is een kwestie van beleid en financiering, er is een stuurgroep opgericht met alle betrokken organisaties. Iedereen wil, dus laten we ervoor zorgen dat dit blijft.”

‘De fysieke nabijheid, het contact met anderen ervaren en het gesprek achteraf; daar gaat het vooral om.’

2 3 4 5

Neel Brans – Dansnest 6 7 8

tips voor andere makers en beleidsmakers

“Als je een soortgelijk project wilt opzetten als maker, zorg dan dat je echt op de locaties aanwezig bent. Dat je weet wat er speelt en wie er in het netwerk zit waarbij je aan kunt sluiten. Er moet een intrinsie ke motivatie zijn om mensen te betrekken en met hen in contact te komen. Daar gaat het om.”

9 10 11 12 13 14 15

Oogst de tomaten

en beleidsmakers tips voor andere makersen die elkaar steeds meer lzijn zijn wereld “Kunst, cultuur, zorg en we en op de schotten op beleidsniveau ontmoeten. Zorg ervoor dat ten op jec ijnen. We zitten met onze pro financieringsgebied verdw de k Oo ieel voor de maatschappij. preventie, dat is heel essent is het rom daa , mensen wordt gestimuleerd positieve gezondheid van rk we net iale soc ering goed te krijgen. Het juist zo mooi om de financi .” rijk ang zich gezien, dat is heel bel breidt uit en mensen voelen

MAAGD

Maagd is attent, perfectionistisch, aardig, kieskeurig en een beetje geheimzinnig. Je vindt het niet nodig alles over jezelf te vertellen. Je bent nuchter en laat je niet meesleuren door emoties.

19 Volle maan

(24 augustus - 23 september)

20 21 22 23

Maagd

24 25 26 27 28 29 30 31

Foto: Ilse Wolf

Pauzepunt

tip: laat zien wat je doet rstander van dit concept.

“De jongeren die bij Pauzepunt komen, kunnen hier zichzelf zijn. Ze voelen zich gezien en gehoord en herkennen zich in elkaar. Ze horen ergens bij. Kunst is het middel om ze op hun gemak te stellen en zo kunnen ze hun verhaal kwijt”, vertelt Catalijn van Broekhoven. Ze is de oprichtster van Pauzepunt, een creatief oplaadpunt voor jongeren in Roosendaal. “Hier gaat het om de persoon en waar die voor staat; daar helpt het beeldende vak bij.” Het idee voor Pauzepunt ontstond toen Catalijn docent beeldende kunst was in het middelbaar onderwijs. “Ik merkte dat bepaalde leerlingen bij tekenen en schilderen tot rust kwamen. Ze waren zo vol van de hele dag en konden bij mij even ontladen. Het zijn vaak de jongeren die in een grote groep niet op hun plek zijn, op de achtergrond blijven”, vertelt ze. Jongeren bereiken In 2020 stopte ze als kunstvakdocente en startte ze met Pauzepunt in Cultuurhuis Bovendonk. Ze creëerde een plek waar jongeren creatief bezig kunnen zijn en sociaal-emotionele ondersteuning krijgen. Jongeren van 12 tot 19 jaar lopen bij Pauzepunt binnen. Ze hoeven niet op een vast moment te komen, maar moeten

wel vooraf aangeven dát ze komen. In 2022 bereikte Catalijn 35 jongeren, in 2023 al 48. “Er zijn geen doelen, er is geen prestatiedruk. De jongeren die hier komen, voelen zich op hun gemak bij elkaar. Ze openen zich en durven over hun gevoel te praten. En ze zijn met hun handen bezig, gaan letterlijk aan de slag”, vertelt ze. “Ze kiezen zelf een kunstvorm. Meestal hebben ze al een voorkeur of idee, anders help ik ze op weg. Er zijn materialen van goede kwaliteit, dus ze kunnen schilderen, tekenen, aquarellen, kleien; wat ze willen.” Uit de comfortzone “De meesten die hier komen, willen verder in de richting van kunst. Maar we zijn niet zozeer bezig met kunst met de grote K.

l is heel erg voo “De gemeente Roosendaa d en inclusie kers onderwijs, gezondhei Dat is heel fijn, de beleidsma lzijn we s corona is de focus op het denken mee. En zeker sind l goed hee gekomen. Dat is voor ons van jongeren meer in beeld kje boe en. Ik heb nu twee keer een en belangrijk voor de jonger ord wo waarin de jongeren aan het gemaakt over Pauzepunt, laten zien ze maken. Dat helpt om te komen en ik laat zien wat gemeente.” wat het doet. Ook voor de

‘De jongeren die hier komen, zaten vaak in hun eigen bubbel thuis, te gamen bijvoorbeeld. Ze zijn moeilijk bereikbaar, maar nu komen ze hier.’ Catalijn van Broekhoven – Pauzepunt

Soms reik ik nieuwe technieken of materialen aan. Zo is er een meisje dat heel perfectionistisch is. Ik heb met haar een hele losse verftechniek geoefend, waarbij ze alles los moest laten. Op een veilige manier hun grenzen verkennen, daar gaat het om. Ik haal ze uit hun comfortzone.” Behoefte aan pauze Vanuit de gemeente krijgt Pauzepunt twee jaar subsidie, die inmiddels is omgezet in een structurele financiering. “De gemeente zet in op preventie. De jongeren die hier komen, zaten vaak in hun eigen bubbel thuis, te gamen bijvoorbeeld. Ze zijn moeilijk bereikbaar, maar nu komen ze hier. Via onder meer school, jeugdzorg en psychologenpraktijken; ik heb heel hard gewerkt aan een goed netwerk. Dat werpt nu z’n vruchten af. Er is echt veel behoefte aan zo’n plek als Pauzepunt.”

1 2 3 4 5

Tekeningen: Vera Bruijns,

foto

: Catalijn van Broekhoven

6 7 8 9 10 11 12 13 14 15

Saturnus is in oppositie

‘Er zijn geen doelen, er is geen prestatiedruk.’ Catalijn van Broekhoven – Pauzepunt

17 18 Maansverduistering

WEEGSCHAAL

(24 september - 23 oktober)

Je bent charmant, grappig, slim en het meest beschaafde, diplomatieke, welgemanierde sterrenbeeld van de dierenriem. Je bent overtuigend en van nature een bemiddelaar in conflicten. Je bent recht door zee, rechtvaardig en onbevangen. Gebruik die kwaliteiten, beste Weegschaal.

19 20 21 Wereld Alzheimer Dag

Herfst

22 23

Neem een pauze. Omarm de leegte. Alles mag, niks hoeft.

Weegschaal

25 26 27 28 29 30

tip: maak het persoonlijk

“Pauzepunt is heel persoonlijk, dus neem vooral je eigen geschiedenis en vaardigheden mee als je iets vergelijkbaars wilt opzetten. Het werkt zo goed omdat ik herken wat de jongeren doen en hoe ze zijn. Zo was ik zelf ook vroeger. Daardoor kan ik andere vragen stellen en weet ik waar op te letten. Het lijkt me heel mooi als Pauzepunt ook op een andere plek komt, maar dan wel echt vanuit de persoonlijke drijfveer van degene die het opzet.”

Participatiekoor “Een artistieke uitdaging samen aangaan, je weer onderdeel voelen van de samenleving én je cognitieve vermogen trainen. Dat is onder meer de waarde van het Participatiekoor”, vertelt Erik Zwiers, de oprichter van het koor en van Stichting Participatie met Dementie in Haarlem. Het Participatiekoor is geen koortje voor mensen met dementie, vertelt Erik. “Het is een koor voor mensen die hun passie voor zingen delen; mensen met dementie zingen samen met mantelzangers. Zij bieden ondersteuning tijdens repetities en het optreden. Daarnaast is er een professionele dirigent, een pianist en werken ze toe naar twee grote concerten per jaar.” “Iedereen is zanger. Dat is de belangrijkste basis van het Participatiekoor. De gelijkwaardigheid van de deelnemers. We hebben samen de ambitie om een optreden neer te zetten. Een mantelzanger helpt bijvoorbeeld bij het lezen van de partituur. Mensen met dementie kunnen vaak nog goed zingen, maar raken dan net in de war welke notenbalk ze moeten

volgen. We zingen de Matthäus-Passion samen”, zegt Erik. Lerend vermogen De keuze voor de Matthäus-Passion komt vanuit Eriks persoonlijke motivatie. “In 2014 kwam er een enorme transitie in de zorg, waarbij de langdurige zorg van het Rijk naar de gemeenten ging. Ik ben ook journalist en deed onderzoek naar de effecten van langer thuis wonen voor mensen met dementie”, zegt hij. “Daarvoor liep ik twee jaar lang mee met zes mensen met dementie. Ik zag vooral dat de omgeving moeilijk daarmee om kon gaan. Mensen met dementie krijgen vooral te horen wat niet meer kan, terwijl er ook een perspectief is van wat wél kan. Lerend vermogen.”

tips voor andere makers en beleidsmakers

Eén van de mensen die hij volgde, Nico, koos voor euthanasie. “Ons laatste gesprek ging over leven en dood. Op een gegeven moment begon hij het slotkoor van de Matthäus-Passion te zingen. Het leven is geleefd. Dat was voor mij de spijker op z’n kop. Hij liet met dit muziekstuk zien hoe hij zijn eigen lijden zag. De Matthäus-Passion gaat daarover. Zo ontstond het idee voor een koor. Als mensen maar de juiste ondersteuning krijgen, dan kunnen ze dit zingen.” Wat begon als een eenmalig project in Haarlem in 2018 met vijftig zangers, waarvan vijftien met dementie, is inmiddels uitgegroeid tot drie koren met elk hun eigen projectcoördinator. Zo’n zevenhonderd zangers (mantelzangers en mensen met dementie) deden mee in de afgelopen jaren. Dit jaar komen er acht nieuwe koren bij in Nederland, waaronder een in Waalwijk.

“Wanneer je een Partic ipatiekoor wilt opzetten in je geme ente, zorg ervoor dat je verschille nde partijen betrekt. Er zijn mantelza ngers nodig, maar ook zorgen welzijnsinstellingen zijn van gro ot belang. Daarnaast is er een dir igent nodig en moet je mensen me t dementie kunnen bereiken. Heb je toegang tot al die partijen? Da t is essentieel. Een muziektherapeut en dirigent samenbrengen is al ee n hele goede eerste stap.”

Effect van kunst “Het effect van kunst op het welzijn is groot. Dat blijkt ook uit het onderzoek ‘Kunst in de zorg’ van de Leyden Academy in opdracht van het ministerie voor Volksgezondheid, Welzijn en Sport naar de effecten van kunst op welzijn afgelopen twee jaar. Daar deden we aan mee. Er komt nu een vervolgonderzoek over de zorguitgaven en wat kunstparticipatie oplevert. Hopelijk komt eruit dat projecten als het Participatiekoor een betaaltitel krijgen. Dat zorgverzekeraars het betalen”, zegt Erik. “Nu vraag ik financiering aan bij fondsen, betalen mensen abonnementsgeld en is er kaartverkoop voor concerten. Het Participatiekoor zorgt voor een positieve ervaring voor mensen met dementie, de mantelzangers en -zorgers. Laten we dit duurzaam houden.” 1

Foto: Cas Slagboom

2 3

Diversity Day (NL)

4 5 6 7 8 9 10 11 National Coming Out Day 12 Luciano Pavarotti (1935) 13 14 15

‘Iedereen is zanger.’ Eric Zwiers – Participatiekoor

17 Volle maan 18 19 20 21 22 23

Schorpioen

24 25 26 27 Terug naar de wintertijd 28 29 30 31

SCHORPIOEN

(24 oktober - 22 november)

Mysterieus. Onaantastbaar. Je lijkt zo koel, Schorpioen, maar diep van binnen is er altijd meer aan de hand. Je leeft op volle intensiteit en wil alles tot op de bodem uitzoeken. Je voelt haarfijn aan hoe iets écht zit, zelfs als anderen dit het liefst verborgen houden. Zelf ben je niet zo van het openbaren.

en beleidsmakers tips voor andere makers maatschappij. Haal die schotten

de “Faciliteer een samenhang binnen het is den weg. Zorg, welzijn en cultuur; ebie idsg bele e end tussen de verschill ecten voor zorg ervoor dat we er mooie proj allemaal met elkaar verbonden, en te k het mogelijk om die sectoren sam kunnen maken. Wees soepel en maa der.” ter de komma, dat mag wel iets min brengen. Verantwoording tot ach

Theater van de Stad OSS – (advertorial) Steeds meer mensen gaan vegetarisch eten en bevinden zich in een overgangsfase tussen het nuttigen van vlees en vegetarisch voedsel. Speciaal voor deze doelgroep komt Unox dit jaar met een nieuw product: Knakworstenvocht™. Knakworstenvocht™ zal op de markt verschijnen als mixdrankje. Het kan koud geserveerd worden en laat zich volgens de fabrikant uitstekend mixen met Frangelico. Ook zal Unox Knakworstenvocht™ als ijsjes gaan verkopen.

“Als publiek voel je die emotie, wanneer iemand in alle kwetsbaarheid op het podium staat. Een moeilijk thema bespreekbaar maken, als een artiest op het toneel staan en daardoor groeien; dat maakt Theater van de Stad mogelijk. Iedereen mag z’n stem laten horen”, vertelt Lobke van der Sanden, programmeur Theater van de Stad bij theater De Lievekamp. “Juist met mensen die niet snel naar het theater komen, gaan we in gesprek. Wat willen zij? We luisteren naar de Osse samenleving.” “Het theater heeft ook een maatschappelijke rol in de samenleving. Daarom is Theater van de Stad zes jaar geleden opgezet”, vertelt Lobke. In deze programmalijn produceert ze met inwoners uit Oss, om ze letterlijk een podium te bieden, en programmeert ze concerten of producties die mensen aandragen. Podium bieden “Het is niet dat mensen mij bellen en ik hun dromen laat uitkomen. Ik denk mee bij welk project de vraag aansluit of zet een nieuwe activiteit op”, vertelt Lobke. “Zo hebben we een productie gehad van jonge mantelzorgers die hun verhaal wilden delen in de vorm van een theaterstuk. Via de jongerenwerkers die zij kennen, werd het contact gelegd. Vanuit het theater is er een professionele theatermaker die met de jongeren het stuk maakt. Op deze manier verwerken de jongeren hun eigen verhaal en krijgen ze mogelijkheid op het podium te staan.” “Als je hun verhaal hoort, dan realiseer je je als publiek: dit is heel bijzonder. En voor hen is een fijne manier om samen bezig te zijn, om steun te vinden. Ze willen zelfs nog een voorstelling maken.” Via verschillende welzijnsinstellingen, mensen die een sleutelfunctie hebben in de wijken en andere samenwerkingspartners, komen vragen voor producties binnen. Het theater biedt alle faciliteiten; van geluid, marketing tot kaartverkoop. Van de deelnemers verwacht ze commitment: tijd en energie. Per jaar organiseert ze vijftig activiteiten binnen het programma.

Financiering Om Theater van de Stad te starten, zijn verschillende subsidies aangevraagd, is Lobke aangesteld als programmeur en inmiddels is er structurele financiering van de gemeente. Daardoor blijft het programma bestaan. De ticketprijs voor de geprogrammeerde voorstellingen houden ze laag om die toegankelijk te houden. Publiek “Wij hebben geen kastje met publiek. Wanneer mensen met een plan komen voor een project, zijn zij verantwoordelijk voor de werving van het publiek. Zij hebben de achterban”, vertelt Lobke. “Zo hebben we een middag met Turkse muziek geprogrammeerd voor Turkse vrouwen. Ik kan wel een poster ophangen in het theater, maar daarmee bereik ik de doelgroep niet. De vrouwen die meewerken, zij hebben het netwerk en zij zorgen voor het publiek.” Theater van de Stad produceerde ook met het Verdihuis, (crisisopvang van daken thuislozen). “De cliëntenraad van het Verdihuis benaderde mij. Deze mensen wilden hun verhaal delen om het stigma te doorbreken. Het is een proces voor de deelnemers; een man had een gedicht geschreven, maar wilde het niet zelf voorlezen. Uiteindelijk deed hij het wél. Hij had zo’n mooie stem, hij spreekt nu zelfs voice-overs in. Zo mooi dat hij z’n talent heeft ontdekt.”

inkel

Foto: Peter Boesew

‘De vrouwen die meewerken, zij hebben het netwerk en zij zorgen voor het publiek.’

2 3 4 5 6 7 8

Lobke van der Sanden – Theater De Lievekamp 9 10 11 Sint Maarten 12 13 Volle maan 14 15

tellingen tips en advies voor andere instheat ers in andere steden op te

in “Het concept Theater van de Stad is heel goed en die erin wonen. Hoe is de mens de naar stad, je zetten. Je moet luisteren naar Bereik je iedereen? Wij zijn inmiddels samenstelling van je publiek in het theater? onmisbaar geworden. Je moet er een plek waar iedereen terecht kan, zijn bijna ik heb een fulltimebaan, dat is nodig veel tijd en energie in steken. En geld. Want leeft in je stad. Ik wil anderen graag om je netwerk op te bouwen, te horen wat er helpen, doe ik dat zeker. Ga in ieder verder helpen, dus als ik andere theaters kan wijkcentra, bijeenkomsten, niet via geval aan de slag met contacten leggen, naar samen met de andere culturele de gebaande, georganiseerde paden. En werk instellingen in je stad.”

BOOGSCHUTTER

(23 november - 21 december)

Je bent avontuurlijk, recht door zee, optimistisch en je hebt een geweldig gevoel voor humor. En bijzonder geïnteresseerd in de natuur en in dieren. Boogschutters zijn echte filosofen, zoeken naar de zin van het leven, zijn sociaal en een meester in het sluiten van vriendschappen.

19 20 21 De Maan staat 1,8° N van Mars 22 23

maandag

dinsdag

woensdag

donderdag

vrijdag

zaterdag

Boogschutter

24 25 26 27 28 29 30

zondag

tips en advies voor beleidmakers

Foto: Peter Boesewinkel

Volg ons @kunstloc!

“We werken als theater aan maatschappelijke doelen, maar we zijn geen welzijnsinstelling. Kunst is een goed middel om belangrijke thema’s te behandelen. Maar een welzijnsinstelling heeft de tijd en ruimte niet om subsidies aan te vragen voor kunstprojecten, die zijn druk met zorg. Het zou goed zijn als daar meer ruimte komt. Wij kunnen nu zorgen voor de randvoorwaarden; het theater is er, de middelen en mensen zijn er, maar de deelnemers uit de zorg moeten er ook ruimte voor hebben.”

v.v. EIGENBELANG BREDA – In Ulvenhout is een bende struikrovers actief. Tot voor kort richtte de bende zich op diefstal van struiken, hagen en heesters. Tegenwoordig worden er vooral sparren, coniferen en dennebomen geroofd. De politie adviseert iedereen die in het bezit is van een kerstboom om deze goed in de gaten te houden en het huis goed af te sluiten. Ook raadt de politie met klem aan om geen kerstbomen aan te schaffen bij verkopers die hiervoor geen vergunning hebben. Diverse winkeliersverenigingen roepen mensen op om vooral door te gaan met het vieren van kerstmis. Naast een eerste en een tweede kerstdag zou er ook een derde, een vierde en zelfs een vijfde of zesde kerstdag moeten komen. Dit om de lokale middenstand te steunen. Consumeren is immers goed voor de economie en bovendien is het ook heel gezellig om samen het kerstfeest te vieren.

“Een podium voor knaldrang op het gebied van spoken word, poëzie en andere literatuurvormen, dat bieden we met v.v. EIGENBELANG”, vertelt Liek van Egmond, team captain (zoals ze het zelf noemt) van het podium en platform voor het geschreven woord in Breda. “We laten zien dat je op een laagdrempelige manier met literatuur in aanraking kunt komen. Met een biertje erbij.” “Onze stip op de horizon is Lowlands. Dat is de rock ’n roll van schrijven toch. Samen met Jesse Vos en Joep Span vorm ik v.v. EIGENBELANG. Zij schrijven al heel lang en gaan regelmatig naar open mic’s door het hele land. Ik ben niet zolang geleden begonnen met schrijven en het leek me tof om dit samen op te zetten”, vertelt Liek. “We willen het schrijversklimaat in Breda voeden en gezond maken. Er is niet zoveel voor schrijvers, behalve een veilig en een wat grijzer clubje. Maar onze doelgroep, daar was nog geen plek voor.” In 2022 organiseerde v.v. EIGENBELANG de eerste open mic, een avond waar meteen zo’n zeventig man op af kwam. Het evenement is gratis, de sprekers melden zich vooraf aan en de eis is: je moet er een biertje bij kunnen drinken. “Via via hebben we een grote achterban, daarom kwamen er meteen mensen op af. En we delen via socials nieuwe evenementen”, vertelt Liek. “De avonden zijn gratis, maar we spreken of een fee af, of een deel van de horecaomzet is voor ons. Wij nemen nieuw publiek mee, dat is voor de locatie gunstig. Sinds dit jaar zitten we bij Pier15, onze vaste locatie.” Schrijverscommunity “Door die open mic’s hebben we een flinke schrijverscommunity opgebouwd. Vaak terugkerende sprekers, maar ook nieuw publiek. We gaan ook festivals af, Ploegendienst afgelopen jaar, Breda

Barst en Trailerfest ook dit jaar. Dan nemen we beginnende schrijvers mee om zich te ontwikkelen. Juist die talentontwikkeling is mooi. Soms komen er nieuwe opdrachten binnen voor de schrijvers”, zegt ze. “Daarnaast gaan we regelmatig naar andere steden om aan open mic’s mee te doen. Dat regelen we samen, veel leuker dan in je eentje ergens heengaan.” Naast de open mic’s, biedt ze workshops performance aan en is er de Schrijverskantine bij de Nieuwe Veste, Centrum voor de Kunsten in Breda. Iedere week een schrijversavond voor wie wil. “Het is een veilige plek waar mensen hun verhalen delen en schrijven. De openheid, ruimte voor experiment en de toegankelijkheid voor iedereen, dat is belangrijk.” Structureel financiering “Om fulltime rond te komen van v.v. EIGENBELANG is nog lastig. Het is geen stichting, ik doe dit vanuit mijn zzp-schap. Daardoor kom ik lang niet voor alle subsidies in aanmerking. Ik heb de makersregeling gehad en werk daarnaast parttime in de culturele sector. Om structureel een goed programma te bieden, is er meer nodig. Consistente financiering is nodig om die kwaliteit van schrijvers in de stad te blijven bewaken. Daar werken we aan.”

Foto’s: Daniek van de Ven

‘Door die open mic’s hebben we een flinke schrijverscommunity opgebouwd. Met vaak terugkerende sprekers, maar ook nieuw publiek.’ Liek van Egmond – v.v. EIGENBELANG

1 2 3 4 5 6 7 8

tip: je hebt iets te bieden

s een evenement organiseert, “Geef je concept niet gratis weg. Als je ergen tage. Je hebt iets te bieden, vraag óf een fee óf een deel van het barpercen In Breda wilden heel veel denk niet dat er niemand op zit te wachten. versklimaat.” mensen juist evenementen voor een beter schrij

9 10 11 12

Pakjesavond

13 Volle maan

Schrijf een zeer kort verhaal :

tips voor andere makers en beleidsmakers “De financiering is altijd het punt waar het om gaat. Om een goed programma neer te zetten, is structurele financiering nodig. De gemeente moet zien wat je doet en daar de waarde ook van inzien. Daarom is het fijn als er mensen meedenken met jouw project, over financiering en over de langetermijnplanning. Wanneer er genoeg ademruimte is financieel gezien, kun je ook weer creatiever denken. Is daar meer ruimte voor. Samenwerken is dus heel belangrijk, zoek goede partners in je stad.”

15 16 17 18 19 20 21 Winter. Kortste dag.

Steenbok

22 23 24 25 Eerste Kerstdag 26 Tweede Kerstdag 27 28 29 30 31

STEENBOK

(22 december - 19 januari)

Je wordt vaak beschreven als traditioneel, verantwoordelijk en nuchter. Een harde werker met ambities. Steenbokken houden van structurele activiteiten zoals organiseren, efficiënt werken en stabiliteit. Jouw toewijding is bewonderingwaardig, Steenbok.