فثواًلیدِ هتٌلطی اٍلَهِ یِ گطیص فثواًلیدِ هتٌلطی اٍلَهِ یِ گطیص فثواًلیدِ هتٌلطی اٍلَهِ یِ گطیص فثواًلیدِ هتٌلطی اٍلَهِ یِ گطیص OSMANLICA METİNLERİ OKUMAYA GİRİŞ
فثواًلیدِ هتٌلطی ا ٍلَهِ یِ گطیص فثواًلیدِ هتٌلطی اٍلَهِ یِ گطیص ) ( Yeni Başlayanlar İçin
فثواًلیدِ هتٌلطی ا ٍلَهِ یِ گطیص فثواًلیدِ هتٌلطی اٍلَهِ یِ گطیص 2009
Tekin Açıkel
فثواًلیدِ هتٌلطی ا ٍلَهِ یِ گطیص فثواًلیدِ هتٌلطی اٍلَهِ یِ گطیص فثواًلیدِ هتٌلطی ا ٍلَهِ یِ گطیص فثواًلیدِ هتٌلطی اٍلَهِ یِ گطیص فثواًلیدِ هتٌلطی ا ٍلَهِ یِ گطیص فثواًلیدِ هتٌلطی اٍلَهِ یِ گطیص فثواًلیدِ هتٌلطی ا ٍلَهِ یِ گطیص فثواًلیدِ هتٌلطی اٍلَهِ یِ گطیص فثواًلیدِ هتٌلطی ا ٍلَهِ یِ گطیص فثواًلیدِ هتٌلطی اٍلَهِ یِ گطیص فثواًلیدِ هتٌلطی ا ٍلَهِ یِ گطیص فثواًلیدِ هتٌلطی اٍلَهِ یِ گطیص فثواًلیدِ هتٌلطی ا ٍلَهِ یِ گطیص فثواًلیدِ هتٌلطی اٍلَهِ یِ گطیص Bu bir TÜDİAD yayınıdır.
فثواًلیدِ هتٌلطی ا ٍلَهِ یِ گطیص فثواًلیدِ هتٌلطی اٍلَهِ یِ گطیص
2009
OSMANLICA METİNLERİ OKUMAYA GİRİŞ
بسم اهلل الرحمن الرحيم رب یسر وال تعسر رب تمم بالخير و به SUNUM
Bu kitap, 600 sene gibi uzun bir süre edebiyatta ve sanatta; bilimde ve günlük hayatın içinde kullanılmış olan Osmanlıcayı ve onunla yazılmış olan yazılı metinleri okumaya yönelik, siz meraklı öğrencilere yardımcı olması amacıyla hazırlanmıştır.
Osmanlı tarihi, bizim için altı asırdan ziyade süregelmiş, apayrı bir yeri olan ve içinde şanlı zaferler ve müjdeler barındıran bir tarihtir. Her Türk evladı şanlı geçmişini merak etmeli ve ona yabancı kalmamalıdır. İşte bu noktada şanlı geçmişimizin dilini ve yazısını öğrenmeli ve bunu bir fazilet bilmelidir.
Bu çalışma dört bölümden oluşmuştur.
İlk bölümde Osmanlıca alfabesi tanıtılmıştır. Bunu yaparken yazım kuralları üzerinde pek durulmamış, bu bilgilerin öğrenci tarafından bilindiği varsayılmıştır. Yalnızca harflerin başta, ortada ve sondaki halleri tabloda gösterilmiştir.
Osmanlı Alfabesi incelenirken klasik yolla gidilmemiş, bunun yerine ses sistemi takip edilmiştir. Böylece öğrencinin bugünkü alfabede karşılık gelen sesleri çabuk kavraması amaçlanmıştır.
İkinci bölümde Türkçe yazımda kullanılan dilbilgisi kaideleri yer verilmiştir. Buradaki hedef
Osmanlıca yazımını öğrenmek değil, yazılı metinleri daha iyi okumaktır.
Üçüncü bölümde ise Arapça dil kaidelerine yer verilmiştir. Zira Osmanlıcadaki Arapça kelimeler, Arap dilinden mastar haliyle aynen alınmış ve okunuş kaideleri bozulmamıştır.
Dördüncü bölümde ise Farsça dilinden Osmanlıcaya geçmiş kalıplar ve ekler yer verilmiştir. Çünkü Altı yüz küsur yıl içinde Osmanlı edebiyatında ziyadesiyle Fars etkisini görmekteyiz.
Bunları incelerken yeri geldikçe üç dile ait sayılar, günler ve ayların yazımı da yer verilmiş, böylece bilgi zenginliğimizin artması hedeflenmiştir.
Tamamlamış olduğumuz bu eserin mükemmel olduğu düşüncesinde ve iddiasında değiliz. Fakat mümkün olduğu kadar dikkatle hazırladığımız bu eserde aradığınız her konuyu ulaşmanız hedeflenmiştir. Buna rağmen görülen eksikleri ve yanlışlıkları tarafımıza bildirmeniz bir lütuf olacaktır.
İlim Müslüman‟ın yitik malıdır, düşüncesi ile kitabımızın tamamını veya bir bölümünü isim ve kaynak belirtmek şartıyla çoğaltabilir veya kullanabilirsiniz.
Tekin Açıkel
2
OSMANLICA METİNLERİ OKUMAYA GİRİŞ
2009
İçindekiler I. BÖLÜM ................................................................................................................................................ 5 Birinci Ders ............................................................................................................................................ 6 İkinci Ders ............................................................................................................................................. 7 Üçüncü Ders .......................................................................................................................................... 9 Dördüncü Ders ....................................................................................................................................... 9 Beşinci Ders ......................................................................................................................................... 10 Altıncı Ders.......................................................................................................................................... 11 Yedinci Ders ......................................................................................................................................... 12 Sekizinci Ders....................................................................................................................................... 13 Dokuzuncu Ders ................................................................................................................................... 14 Onuncu Ders ........................................................................................................................................ 16 On Birinci Ders..................................................................................................................................... 16 II. BÖLÜM............................................................................................................................................. 17 On İkinci Ders ...................................................................................................................................... 18 On Üçüncü Ders ................................................................................................................................... 18 On Dördüncü Ders ................................................................................................................................ 19 On Beşinci Ders .................................................................................................................................... 19 On Altıncı Ders .................................................................................................................................... 20 On Yedinci Ders .................................................................................................................................... 20 On Sekizinci Ders ................................................................................................................................. 21 On Dokuzuncu Ders .............................................................................................................................. 22 Yirminci Ders ....................................................................................................................................... 22 Yirmi Birinci Ders ................................................................................................................................. 23 Yirmi İkinci Ders .................................................................................................................................. 23 Yirmi Üçüncü Ders ............................................................................................................................... 24 Yirmi Dördüncü Ders ............................................................................................................................ 24 III. BÖLÜM ........................................................................................................................................... 26 Yirmi Beşinci Ders................................................................................................................................. 27 Yirmi Altıncı Ders ................................................................................................................................. 28 Yirmi Yedinci Ders ................................................................................................................................ 29 Yirmi Sekizinci Ders .............................................................................................................................. 30
3
OSMANLICA METİNLERİ OKUMAYA GİRİŞ
2009
Yirmi Dokuzuncu Ders .......................................................................................................................... 31 Otuzuncu Ders ..................................................................................................................................... 32 Otuz Birinci Ders.................................................................................................................................. 33 Otuz İkinci Ders ................................................................................................................................... 34 Otuz Üçüncü Ders ................................................................................................................................ 35 Otuz Dördüncü Ders ............................................................................................................................. 36 Otuz Beşinci Ders ................................................................................................................................. 37 Otuz Altıncı Ders ................................................................................................................................. 42 Otuz Yedinci Ders ................................................................................................................................. 44 Otuz Sekizinci Ders .............................................................................................................................. 45 Otuz Dokuzuncu Ders........................................................................................................................... 46 Kırkıncı Ders ........................................................................................................................................ 46 Kırk Birinci Ders .................................................................................................................................. 47 Kırk İkinci Ders.................................................................................................................................... 47 Kırk Üçüncü Ders ................................................................................................................................. 48 IV. BÖLÜM............................................................................................................................................ 49 Kırk Dördüncü Ders .............................................................................................................................. 50 Kırk Beşinci Ders .................................................................................................................................. 51 Kırk Altıncı Ders .................................................................................................................................. 52 Kırk Yedinci Ders ................................................................................................................................. 52 Kırk Sekizinci Ders ............................................................................................................................... 54
4
2009
OSMANLICA METİNLERİ OKUMAYA GİRİŞ
I. BÖLÜM OSMANLI ALFABESİ
Osmanlıca 28 harflik Arap alfabesini temel alan bir dildir. Arapçadan farklı olarak Türkçe sesleri karşılamak için Farsçadan (pe) پ, (je) ژve (çe) چharflerini almıştır.
Gelin şimdi bu harfleri sırasıyla inceleyelim. SE
TE
PE
BE
ELİF
ث
ت
پ
ب
اء
DAL
HI
HA
ÇE
CİM
د
خ
ح
چ
ج
SİN
JE
ZE
RA
ZEL
س
ژ
ز
ر
ذ
ZI
TI
DAD
SAD
ŞIN
ظ
ط
ض
ص
ش
ARABİ KEF
KAF
FE
GAYN
AYN
ك
ق
ف
غ
ع
MİM
LAM
TÜRKİ KEF
YAYİ KEF
FARSİ KEF
م
ل
ڭ
گ
ک
YE
LAM ELİF
HE
VAV
NUN
ى
ال
ى
و
ن
ESRE
ÜSTÜN
UN - ÜN
IN - İN
AN - EN
MED
CEZM
ŞEDDE
ÖTRE
ِ
َ
،~
ٌ
ْ
ٍ
ّ
ً
ُ
5
2009
OSMANLICA METİNLERİ OKUMAYA GİRİŞ
Birinci Ders
ا
ELİF
ا ء
ا ﺄ
ا آ
Arap alfabesinin de ilk harfi olan elif harfi, Osmanlıcada esas olarak (a) ve (e) seslerini karşılar.
Kelime sonlarında (a) sesini (He) هharfi karşılar. Elif harfi Kelime ortasında bazen yazılmaz ise yanlış olmaz. Türkçe kökenli kelimelerin başında (a) sesini karşılarken şeklini alır. Farsça
آ
ve Arapça kelimelerde ise bu uzun (â) olarak okunur.
آی آكضام ظلال آرابو آرسالن آو آت آری آش آبدال آدم آمر
Ay Akşam Sakal Araba Arslan Av At Arı Aş
Abdal Âdem Amir
آخر آتش آرزو
Ahir Ateş Arzu
آیيا آواز آسامن
Ayna Avaz Asuman
6
2009
OSMANLICA METİNLERİ OKUMAYA GİRİŞ
او امک ك اٌیل املا اش ات اروم ارهن
Ev Emek Elli Elma Eş Et Erkek Erken
Arapça
Farsça
اساس اجي امری ادب امني ارسار
ازبر اصم ابهل افگار ایواه اهدام
Esas Ecel Emir Edeb Emin Esrar
Ezber Eşek Ebleh Efkâr Eyvah Endam
İkinci Ders VAV YE
و ﯽ
و ﯿ
و ی
و ی
Osmanlıca alfabede bugün kullandığımız Latin kökenli Türk alfabesinde olduğu kadar sesli harf yoktur. Bu yüzden (vav) ve (ye) harflerini sessiz harflerin arasına koyularak sesli harf elde edilmiştir. Biz bunlara okutucu harfler diyoruz.
Türkçe kelimelerin başında (elif) ve (vav) harfleri (o,ö,u,ü) seslerini karşılar. 7
2009
OSMANLICA METİNLERİ OKUMAYA GİRİŞ
Türkçe kelimelerin ortasında (vav) harfi, kendinden önceki harf kalın ise (o,u), ince ise (ö,ü) seslerini karşılar.
Türkçe kelimelerin başında (elif) ve (ye) harfleri (ı,i) seslerini karşılar. Türkçe kelimelerin ortasında (ye) harfi, kendinden önceki harf kalın ise (ı), ince ise (i) seslerini karşılar.
Bu özellikler Arapça ve Farsça kelimelerde geçerli değildir. Zira bu tür sözcükler kendi dillerinin kurallarıyla okunurlar.
و اوجوز اوصاق اوتو اوت اورتو اوزون اوتوز اوتالق اودون اوگهل اوزوم اوکوز اوس تون اوﻍالن اوجاق اوفکو اوًﻎون اوراق
Ucuz Uşak Ütü Ot - Öt Örtü Uzun Otuz Otlak Odun Öğle Üzüm Öküz Üstün Oğlan Ocak Öfke Olgun Orak
ی ایلﯿق ایض ﯿق ایرماق ایعلﯿق ایزیج ایضچﯽ ایپ ایکﯽ اییلك ایگنو ایپیلك ایعرییق ایسو ایضمل ك ایض تو ایيجو ایعالق اچیون
Ilık Işık Irmak Islık İzci İşçi İp İki İlik İğne İplik Isırık İse İşlemek İşte İnce Islak İçün
8
2009
OSMANLICA METİNLERİ OKUMAYA GİRİŞ
Üçüncü Ders
ﺐ پ
BE PE
ﺒ پ
ب ﭘ
ب پ
Arap alfabesinin ikinci harfi olan (be) harfi, üç noktalı olursa (pe)
پ
sesine
dönüşür. Osmanlıca (pe) sesini Fars (İran) alfabesinden almıştır. Bundan dolayı (pe) harfi içeren kelimelerin birçoğu Farsça kökenlidir.
اباب ابش ابًﯿق ظابون جواب نتاب هبار بﯿاض
ﭘﯿده ﭘاجنار ظاﭘان ﭘاموق كارﭘوز چوپ پرالهتو پرست
Baba Baş Balık Sabun Cevab Kitab Bahar Beyaz
Pide Pancar Sapan Pamuk Karpuz Çöp Pırlanta Perest
Dördüncü Ders CİM ÇE
ﺞ ﭻ
ﺠ ﭽ
ج چ
ج چ
Arap alfabesinin beşinci harfi olan (Cim) harfi, üç noktalı olursa (Çe) sesine dönüşür. (Çe) harfi tıpkı (pe)
چ
پharfi gibi Farsçadan Osmanlıcaya
geçmiş bir harftir.
9
2009
OSMANLICA METİNLERİ OKUMAYA GİRİŞ
جاجيق حایج جامﻇ جاوزس هجان جوجو جوىردار جوصلون
چامقاق چوجوق چوربو چيره اچیون چاریق چاووش چضمو
Cacık Hacı Cami‟ Cansız Cihan Cüce Cevherdar Coşkun
Çakmak Çocuk Çorba Çehre İçün (İçin) Çarık Çavuş Çeşme
Beşinci Ders
تﺔ ﻃ د
TE TI DAL
ت ﻁ د
ت ﻂ د
ت ط د
تharfi ince, (tı) طharfi ise kalın ses değeri taşır. Bazı Türkçe kelimelerde (tı) طharfi kalın (dı) şeklinde okunur. Türkçe kelimelerde (dal) دharfi ince okunurken, Arapça ve Farsça Türkçe sesli uyumuna göre (te)
kelimelerde kendi dil kaidelerine göre ince veya kalın okunabilir.
تورك تپو اترخی اترهل-اترال تدبری تفسری
Türk Tepe Tarih Tarla Tedbir Tefsir
ﻂامقق ﻂاكمی ﻂاصلني آانﻂویل ﻂلوز ﻂاغ
Takmak Takım Taşkın Anadolu Dokuz Dağ
آﻂو ﻂوﻌری ﻂوًو ﻂاایق ﻂوﻌرامق ﻂوماتس
Ada Doğru Dolu Dayak Doğramak Domates
10
2009
OSMANLICA METİNLERİ OKUMAYA GİRİŞ
ده ده دره درس خاهو
دس تو داخي دادی
Dede Dere Dershane
دكيلو دگرزس دیضزس
Deste Dâhil Dadı
Dakika Değersiz Dişsiz
Altıncı Ders
ﺚ س ط
SE SİN SAD
ﺜ س ع
Peltek (Se) de denile (Se)
ﺛ س ظ
ث س ص
ثharfi sadece Arapça kökenli kelimelerde kullanılır.
Türkçe kelimelerde asla kullanılmaz. Türkçe kelimelerde (Sin)
سharfi ince okunurken (Sad) صharfi kalın okunur.
Arapça ve Farsça kelimelerde ise dilin kurallarına göre ince veya kalın okunabilir.
اثهﯿو ﺛﺒات ًﺛيا
ﺛواب اثر ﻈامثهلﯿجو
Saniye Sebat Sena
س سکز رست سفر سالح ساﻈت ساختو رسچو کس تاهو
Sekiz Sert Sefer Silah Saat Sahte Serçe Kestane
نرثت نﺜری مثال
Sevab Eser Osmanlıca
ص ظومیاق ظاﻍالم ظامچو ظاتﯿﺠﯽ ظاحﺐ ظالتو ظﯿمتو ظابون
Kesret Kesir Misal
Soymak Sağlam Saçma Satıcı Sahib Salata Sıtma Sabun
11
2009
OSMANLICA METİNLERİ OKUMAYA GİRİŞ
Yedinci Ders
ﺢ ﺦ ه-و
HA HI HE
Noktalı (Hı)
ﺤ ﺨ ي
ح خ ى
ح خ ه
خharfi tıpkı (Se) ثharfi gibi Türkçe kelimelerde kullanılmaz. Arapça
ve Farsça kelimelerde kullanılan bu harf (Ha) gibi okunur.
Türkçe kelimelerde (Ha)
حharfi kalın olarak okunur. Arapça ve Farsça kelimelerde
ise o dilin kurallarına göre okunur.
Türkçe kelimelerde (He)
هharfi ince olarak okunur. Ayrıca (He) harfi özellikle
kelime sonlarında (e) ve bazen de (a) sesini karşılar. Biz buna okutucu (He) diyoruz.
ه
Okutucu (He) kendisinden sonra gelen harfle birleşmez.
خادم خاﻂرالمق خاًط
خربیج خرابو خعوص
Hadim Hatırlamak Halis
خالفت خویزس خيال
Haberci Harabe Husus
ح رمحت حایج حارض حرصت حليلت حيهل حملوق آرابو اترهل ظریه
Araba Tarla Sıra
Hilafet Huysuz Hayal
ه ىپ جهوم صيادت ىﯿﭻ ىﯿلک اىاهت چيره
Rahmet Hacı Hazır Hazret Hakikat Hile Mahlûk
ایض تو ایگنو آش خاهو
İşte İğne Aşhane
Hep Hücum Şahadet Hiç Heykel İhanet Çehre
آمتاجو ابﻍالمو پرده
Atmaca Bağlama Perde
12
2009
OSMANLICA METİNLERİ OKUMAYA GİRİŞ
Sekizinci Ders
ﺬ غ ﻆ ز ﮋ
ZEL DAD ZI ZE JE
ﺬ ﻀ ﻄ ز ﮋ
Arapça kelimelerde kullanılan (Zel)
ذ ﺿ ﻅ ز ژ
ذ ض ﻅ ز ژ
ذ, (Dad) ضve (Zı) ﻅharfleri Türkçe kökenli
kelimelerde kullanılmazlar. (Zel)
ذharfine peltek (Ze) de denir. Fakat Osmanlıcada okunurken normal (Ze) زolarak
okunur. (Je)
ژharfi (Ze) زharfinin üç noktalı halidir ve bize bu harf Fars alfabesinden geçmiştir.
Türkçe kelimelerde kullanılmayan bu harf ya Fars kökenli kelimelerde veya dilimize Batı dillerinden geçmiş kelimelerde kullanılır. (Dad )
ضve (Zı) ﻅharfleri Arapçada kullanıldığı gibi Farsçada da kullanılmıştır. Fakat
Farslar (Dad) harfini mahreçten dolayı (Zad) olarak isimlendirmişler ve kalın ((Za) olarak seslendirmişlerdir. Bundan dolayı Osmanlıcada (Dad) harfiyle yazılmış kelimelerin bir kısmı (Da) sesiyle okunurken, bir kısmı da (Za) sesiyle okunmuştur. Türkçe kelimelerin yazımında ze sesini sadece (Ze)
كزی یوز دوز ژوری ژوًﯿده ژاهدارما
كازی ایزی کوزی
Kız Yüz Düz
Jüri Jülide Jandarma
Kazı Yazı Gözü
ژاهل ژیلت پﮋمرده
زharfi karşılar.
زورالمق زوگورت زایده
Jale Jilet Pejmürde
Zorlamak Züğürt Ziyade
زاده زمحت زیک اژدرىا مﮋده ىﮋاد
Zade Zahmet Zeki
Ejderha Müjde Nejad 13
2009
OSMANLICA METİNLERİ OKUMAYA GİRİŞ
ذات ذاکر ذمني مﺬىﺐ ذوق ﻉﺬاب
ﻅامل ﻅرافت ﻅفر ﻅيور مﻆلوم ﻅاىر
Zat Zakir Zemin Mezheb Zevk Azab
رمﻀان ﺿابﻃو رضبو كایض فﻀﯿلت ﻈرض
Zalim Zarafet Zafer Zuhur Mazlum Zahir
Ramazan Zabıta Darbe Kadı Fazilet Arz
Dokuzuncu Ders
ق ﻋ م ﮓ ﯔ
KAF GAYN ARABÎ KEF FARSİ KEF YAYİ KEF TÜRKÎ KEF
ل ﻎ ى گ گ ﯖ
ك ﻌ ن گ -
Osmanlı Türkçesinde kalın (ka) sesini (kaf)
ق غ ك ک گ ڭ
قharfi verirken ince (ke) sesini (kef) ك
harfi vermektedir.
ق كزی كاابق كاص ﯿق كارﻍو آكني كار
Kız Kabak Kaşık Karga Akın Kar
ك كازی كول كرییق چاكيي كوركاق كیش
Kazı Kol – Kul Kırık Çakıl Korkak Kış
نتاب هسىني الكم ایﯿكل لكو بم کوییل
Kitab Keskin Kelam İyilik Kelebek Köylü
اکني چکيي زیک کرم تورك چو کﯿلمی
Ekin Çekil Zeki Krem Türkçe Kilim
كل كيفم كل 14
2009
OSMANLICA METİNLERİ OKUMAYA GİRİŞ Osmanlı Türkçesinde kalın (ga - ğa) seslerini (gayn) (Farsi Kef)
گ
,( ğe) sesini (Yayi Kef)
غharfi verirken ince (ge ) sesini
harfi vermektedir.
(Yayi Kef) aslında ayrı bir harf olmayıp (Kef) harfinin kullanıldığı bazı Türkçe kelimelerin telaffuzunda kullanılır.
گ
Çoğu zaman
ve
harflerindeki çizgiler kullanılmaz. Bu kelimenin
yanlış yazıldığını göstermez.
غ ﻂاغ ظاﻍالم ظوﻍان ابﻍهل چيﻎلق ایﻍیل
Dağ Sağlam Soğan Bağla Çığlık Yağlı
ک ﻌرب ﻍاراژ یورﻍان ﻌروش ﻍازی ﻍریت
Garb Garaj Yorgan Guruş Gazi Gayret
اکری دکر اکر ایکنو دومکو دکیضمو
Eğri Değil Eğer İğne Düğme Değişme
(Kafi Nuni), (Nazal Ne), (Sağır Kaf) da denilen (Türki Kef)
کوای کﯿت کياه کووش کوًکو کرداب
Güya Git Eğer Güneş Gölge Girdab
( ڭNun) harfi gibi okunursa
da asıl söylenişi genizdendir. Türkçe kelimelerde kullanılan bu harf kelimelerin başında bulunmaz. Daha çok tamlamalarda, mülkiyet bildiren eklerde ve bazı kelimelerin yazımında kullanılır. Kullanıldığı kelimelerde (Türkî Kef)in noktaları çoğu kez gösterilmeyebilir.
آکدیرمق اولكﯽ س يم ایلكیش سوزك دنزی
Andırmak
Ünlü Senin Yanlış Sözün Deniz
چکو اتکری ظوك كارالكق لكدك ایزیىز
Çene Tanrı Son Karanlık Geldin Yazınız
بکزر باک آالك اوك اووجو اواکرمق
Benzer Bana Anla Ün Önce Onarmak
اواک آاک یکﯽ ظوهره اك كوكل
Ona Ana(Ona) Yeni Sonra En Kolun
(Kef) Harfinin (Vav) gibi okunduğu birkaç istisna kelime de vardır. Buna (Vavi Kef) de denir.
کوکرجني کوکده
Güvercin Gövde
دومکم هوهرتو
Dövmek Güverte
ادب يا هو
سومکم اونز
Sövmek Üvez
15
2009
OSMANLICA METİNLERİ OKUMAYA GİRİŞ
Onuncu Ders
ﻇ
AYIN
(Ayın)
ﻊ
ﻈ
ع
عharfi Arapçaya mahsus bir harftir. Türkçe kökenli kelimelerde asla kullanılmaz.
Arapça kelimelerde (a,ı,i,o,ö,u,ü) seslerinin hepsini karşılar. Kelimelerin sonunda yer alırsa cezimli okunur ve kesme işareti ile ifade edilir.
ﻉاصق ﻈراق ﻈﺒادت ﻈامثن
Âşık Irak İbadet Osman
ﻈسکر ﻈرق ﻉالج معر
ﻉابد ﻈرض ﻉربت ﻉلام
Asker Irak İlac Ömer
Abid Irz - Arz İbret Ulema
ﻉامل ﻈﯿال ﻈرفان ﻈيوان
Âlim Iyal İrfan Unvan
On Birinci Ders
ش ﻒ ﻢ ن
ŞIN FE MİM NUN
سسبت مشس ﯿو صویهل صير
Şerbet Şemsiye Şöyle Şehir
فاحت فرچو فلﻁ فلری
ض ف م ي Fatih Fırça Fakat Fakir
ص ف م ه ممکون مملکت مامور ميلﯿون
Mümkün Memleket Memur Milyon
ش ف م ن هو انزیل ىزاکت هﯿﭽون
Ne Nazlı Nezaket Niçün - Niçin
شفعات یا رسول اهلل 16
2009
OSMANLICA METİNLERİ OKUMAYA GİRİŞ
II. BÖLÜM OSMANLI TÜRKÇESİ
Osmanlı
Türkçesi kendi arasında kronolojik olarak üç sınıfa ayrılmıştır. Bu
dönemlerde gerek konuşma ve gerekse yazı dili açısında değişiklikler olmuştur. Birinci dönem Eski Osmanlıca dediğimiz 11. – 15. yy. Türkçesidir. İkinci dönem Klasik Osmanlıca 16. – 19. y.y. arasında görülür. Son olarak Yeni Osmanlıca dönemi ise 20. y.y. Osmanlıcasıdır. Bu kadar uzun bir geçmişe sahip Osmanlı yazı dili elbette bir takım değişimlere ve kalıcı kalıplara sahip olmuştur.
Kitabımızın
bu bölümünde Osmanlı Türkçesinin son dönemdeki gramer yapısını
inceleyeceğiz. Ayrıca Rik‟a dediğimiz el yazısını öğrenerek, elimizdeki matbu metinlerle kendimizi sınırlamayacağız. Rik‟a el yazısının yazımda sağladığı birçok kolaylıklar vardır. Bu yazı türü daha düz ve daha keskindir ayrıca noktalar birleşik yazılır. Bu avantajlar yazan kişiye büyük kolaylık sağlar.
ث
ت
پ
ب
ا
Cim
ث د
Se
ت خ
Pe
پ ح
Be
ب چ
Elif
ا ج
Dal
د س
Hı
خ ژ
Ha
ح ز
Çe
چ ر
Cim
ج ذ
Sin
س ظ
Je
ژ ط
Je
ز ض
Ra
ر ص
Zel
ذ ش
Zı
ظ ل
Tı
ط ك
Dad
ض ق
Sad
ص غ
Şın
ش ع
Lam
ل ی
Kef
ك ه
Kaf
ق و
Ye
ی
He
ه
Vav
و
Gayn
Nun
غ ن ن
Ayın
Mim
ع م م 17
2009
OSMANLICA METİNLERİ OKUMAYA GİRİŞ
On İkinci Ders
Çoğul Ekleri
پرَ رل
شاعترل
درَ رل
شوزرل
کملُ رل
Pireler
آوجیرل
Saatler
Dereler
Sözler
Kelimeler
كاپورل
صوفرَ رل
كویوىرل
کتابرل
Avcılar
Kapılar
Sofralar
Koyunlar
Kitaplar
َطیهدیرلد
َچوجوكرل
کیجُ رلی
َددَ رل
طوىرلی
Şimdilerde
Çocuklara
Geceleri
Dedelere
Şunları
On Üçüncü Ders
İsmin Halleri
کتابدڭ
َکتابد
ُکتاب
کتابی
کتاب
Kitaptan
Kitapta
Kitaba
Kitabı
Kitap
درَ دڭ
َدرَ د
ُدرَ ی
درَ یی
َدر
Dereden
Derede
Dereye
Dereyi
Dere
شوكاكدڭ
َشوكاكد
ُشوكاغ
شوكاغی
شوكاق
Sokaktan
Sokakta
Sokağa
Sokağı
Sokak
كاایدڭ
َكااید
ُكاایی
كااییی
كاای
Kayadan
Kayada
Kayaya
Kayayı
Kaya
Okutucu (He) هharfinden sonra gelen ekler birleşik olarak yazılmazlar.
ٌبٌ ده گچر یا ى 18
2009
OSMANLICA METİNLERİ OKUMAYA GİRİŞ
On Dördüncü Ders
İsim Tamlamaları ve Mülkiyet Ekleri اوىڭ كاملی
شوڭ كاملڭ
منب كاملم
Onun Kalemi
Senin Kalemin
Benim Kalemim
زسڭ كاملزن
بزم كاملهز
Onların Kalemi
Sizin Kaleminiz
Bizim Kalemimiz
ددَ ىڭ
محمدڭ
علی ىڭ
Dedenin
Muhammed’in
Ali’nin
چاىطُ ىڭ
ىٌُ ىڭ
اوكولڭی
Çantanın
Çantanın
ېېیولیڭی
طوزڭ
Okulunu
Yolunu
Tuzun
اوىرلڭ كاملی
آركداطڭ Arkadaşın
On Beşinci Ders
Sıfat Kelimeleri
طوىرل
بوىرل
او
طو
بو
Şunlar
Bunlar
O
Şu
Bu
كاجنچی
كاچ
کیهی
ره
اوىرل
Kaçıncı
Kaç
Kimi
Her
Onlar
بعض
ِاىگی
انصل
بر كاچ
ِچ
Ba’zı
Hangi
Nasıl
Birkaç
Hiç
هچ اولور می كه 19
2009
OSMANLICA METİNLERİ OKUMAYA GİRİŞ
On Altıncı Ders
Zamir Kelimeler ve(Ne) ile Başlayan Zarflar
زس
بز
شاڭ
شو
نب
Siz
Biz
Sana
Sen
Ben
ُى
خاىغی
ِاىگیصی
کمی
اوىرل
Ne
Hangi
Hangi
Kim
Onlar
ىُ در
ىُ دن
ُىُ ایص
ىیچون
ىُ یی
Nedir
Neden
Neyse
Niçin
Neyi
هنایت
ىُ جی
ُىُ ڭ
ىلدر
ىُ درلو
Nihayet
Neci
Neyine
Ne Kadar
Ne Türlü
On Yedinci Ders
Ki Bağlacı ve Ki Eki
Ki bağlacı okutucu (he) ile gösterilirken aitlik eki olan ki eki (ye)okutucuyla gösterilir.
ُايصان ک
ُچوىک
ُیوق ک
ُات ک
ُدَ دی ک
İnsan ki
Çünki
Yok ki
Ta ki
ُصوص ک
ُدیک
ُامتحال ک
ُنادام ک
Dedi ki
Sus ki
De ki
İhtimal ki
Madem ki
Belki
شٍڭکی
بٌهکی
Seninki
Benimki
دوىکی
اركُ دَ کی
Dünkü
Arkadaki
اوىڭکی Onunki
ُبلک
یا حضرت موالنه 20
2009
OSMANLICA METİNLERİ OKUMAYA GİRİŞ
On Sekizinci Ders
Fiil Çekimleri
لكري
کلُ جم
کلیور
کملض
کلدی
کملم
Gelir
Gelecek
Geliyor
Gelmiş
Geldi
Gelmek
كالري
كالُ جق
كالیور
كاملض
كالدی
كاملق
Kalır
Kalacak
Kalıyor
Kalmış
Kaldı
Kalmak
آرار
آر ایُ جق
اریور
آر انض
آرادی
آر انق
Arar
Arayacak
Arıyor
Aramış
Aradı
Aramak
ویرنز
ویرنُ یُ جم
ویرنیور
ویرنُ نض
ویرنُ دی
ویرنُ نم
Vermez
Vermeyecek
Vermiyor
Vermemiş
Vermedi
Vermemek
ابطالنُ ز
ابطال نُ یُ جق
ابطالنیور
ابطالنُ نض
ابطالنُ دی
ابطالنُ نق
Başlamaz
Başlamayacak
Başlamıyor
Başlamamış
Başlamadı
Başlamamak
Olumsuz emir kipleri şöyledir.
ُکورن
ُچزین
ُکرين
ُشیمل
ُویرن
Görme
Çizme
Girme
Silme
كاچام
صورنا
ایزنا
ُآر ان
Verme
Kaçma
Sorma
Yazma
Arama
Bakma
ابمقا
Bağ - Fiiller şöyledir.
َلكدیگیٌد
لكرينو
ُلكريش
کلُ رك
کلیب
Geldiğinde
Gelirken
Gelirse
Gelerek
Gelip
َکوردوگیٌد
نورورنو
ُنورورش
نورَ رك
کوروب
Gördüğünde
Görürken
Görürse
Görerek
Görüp
َكالدیغیٌد
كالريکو
ُكالريش
كالُ رق
كالیب
Kaldığında
Kalırken
Kalırsa
Kalarak
Kalıp
21
2009
OSMANLICA METİNLERİ OKUMAYA GİRİŞ İstek kipleri şöyledir.
كالصنی
ُكالص
آلصنی
ُآلص
کورشون
ُکورش
Kalsın
Kalsa
Alsın
Alsa
Görsün
Görse
صورشون
ُصورش
Sorsan
Sorsa
نورنُ یُ شڭ صورنا یُ شڭ Sormayasın
کورنُ شو کورَ شڭ
Görmeyesin
Göresin
Görmesen
On Dokuzuncu Ders
Mi Soru Ekinin Yazımı
نب نی
شوَ جکملرنی
نصافرنی
كاملض نی
لكدی نی
کلري نیصو
یومقی
دملگی
مشدی نی
بویلُ نی
Yirminci Ders
De eki ve De Bağlacı بٌدَ بر آت وار
یوزدَ طوكوز
کوىدَ ایکی کرَ یر
Bende bir at var
Yüzde dokuz
Günde iki kere yer
کید دَ کور
بر کرَ دَ زس کیدڭ
بردَ اویلُ دمیظم
Git de gör
Bir kere de siz gidin
Bir de öyle demiş
فانع یم فانع اوالنی ایسته مم 22
2009
OSMANLICA METİNLERİ OKUMAYA GİRİŞ
Yirmi Birinci Ders
Bazı Eklerin Yazılışı شوچتی
کتاجبی
چیچُ کچی
آوجی
طوزجی
Sütçü
Kitapçı
Çiçekçi
Avcı
Tuzcu
بیلگیزس
كاملزس
شوچزس
طکرزس
طوززس
Bilgisiz
Kalemsiz
Suçsuz
Şekersiz
Tuzsuz
اوغالجنق
اوفاجق
نیٍیجم
نوچوجم
برجم
Oğlancık
Ufacık
Minicik
Küçücük
Biricik
ُبٌج
ُكصُ ج
ُایطچ
ُكاابج
ُتورکچ
Bence
Kısaca
Yaşça
Kabaca
Türkçe
Yirmi İkinci Ders
Bazı Kelimelerin Yazılışı ُاط
ُكلع
َاپدطا
درزی
ُابچغ
Ada
Kale
Padişah
Terzi
Bahçe
متیام
یگرنی
ویرنم
Etmek
Yirmi
ُجیگ
ایل
Gece
El
ا چيون
آان
ایرنم
امتم
Vermek
İçin
Ona
Ermek
Etmek
Demek
دكمي
بر بربر بر بربرَ برَ بربر لگ برابر بر .بربر دکاىی آچامل دمیض
23
2009
OSMANLICA METİNLERİ OKUMAYA GİRİŞ
Yirmi Üçüncü Ders
Sayılar ١
١
٢
٢
٦
٦ آلتی اون
٦٠
٣
٧
٧ یدی
١٠
٢٠
٨
٢٠
اوتوز
٦٠
آلتهض
٧٠
تیهض
٣٠
صفر ٤٠
٤٠ ٩٠
٩٠
اللی
١٠٠
١٠٠ یوز نیلیار
اوجنچی
اوىٌجی
اوچر
برر
٥٠
٥٠
طوكصان
نیلیون
برجنی
٠
كريق
شکصان
بیڭ
٠
طلوز
٨٠
٨٠
بض ٩
٩
شکز
٣٠
٥
دورت ٨
یگرنی
٧٠
٤
اوچ
ایيك
بر
١٠
٣
٤
٥
اوًر
Yirmi Dördüncü Ders
Günler- Aylar - Mevsimler
بر ِفتُ یدی گوىدر چارطٍبُ
24
پرطٍبُ
مجعُ
اپزارایرتصی
صالی
مجعُ ایرتصی
اپزار
2009
OSMANLICA METİNLERİ OKUMAYA GİRİŞ
بر ییل اون ایکی آ یدر
اوجاق
طباط
آ غصتوس
ىیصان
نایس
خزیران
متوز
ایولل
اکمی
كامس
نومسرل
ایكل هبار
ایز
صوڭ هبار
نارت
آر اقل كیض
عامثىولجُ ىڭ اصالخی ادیبرل بیٌٍدَ ار اقل ار اقل عامثىلی کتابتٌدن حبث اولٌوبدَ ره خالدَ شادَ لگی کلفتُ ترجیح ایدن بریصی <جامن ایزیرل بو كادر نغقل ایزیلُ جغٌُ براز آچیق ایزلصُ دَ ره اوكواین اکالیُ بیلصُ یعٌی ایزیالن طیرلَ او كدر عربی و فارشی لغترل كاتملصُ دَ رهکصڭ ا الڭیُ بیلُ جگی کبی طویلُ كباجُ بر عامثىلیجُ ایزلصُ> دیدیگی زنان بو ذاتُ ایدنلی نلابلُ <كباجُ ایزملق ىصل ممکو اولور؟ عربی و فارشی ىصل ترك ایدیولر؟ عامثىلی لصاىٌدن
ً عربی ایلُ فارشی یی چیلارر ایصُ ك لصاىی متانا ترك متیاض اولورز> شوزرلىدن عبارت اولدیغی کورملکدَ در. 25
2009
OSMANLICA METİNLERİ OKUMAYA GİRİŞ
III. BÖLÜM ARAPÇA KELİMELERİN OKUNUŞU
Osmanlı
Türkçesinde özellikle Klasik dönemde Arapça isimlere, sıfatlara ve
tamlamalara çok sık yer verilmiştir. Hatta bazı beratların dua kısmında çekimli fiiller dahi kullanılmıştır.
Arapça kelimeler, mastar olarak üç harflik kök kelimelerden oluşur. Yeni üretilen bütün kelimeler, başlangıçtaki bu üç harflik kök kelimelere dayanır. Böylece kelimenin kökenini bildiğimizde yeni üretilen kelimeleri okumak ve anlamak kolaylaşır. Buradaki amacımız sizlere Arapçayı öğretmek değil, sadece Osmanlıca kelimeleri daha iyi kavramanızı sağlamaktır.
Kitabımızın bu bölümüne kadar Matbu ve Rik‟a yazı çeşitlerini gördük ve öğrendik. Bu bölümde Osmanlı‟nın özellikle Klasik Döneminde, Mühimme Defterlerinde ve Berat gibi resmi yazılarda kullandığı ve tamamen Müslüman Türklerin oluşturduğu Divani Yazı çeşidini, örnekleriyle birlikte göreceğiz. Bu yazının Celi Divani ve Divani kırması gibi çeşitleri vardır
Şimdi gelin Divani yazıyı Rik‟a ile karşılaştırarak hep beraber yakından inceleyelim. ذ
د
خ
ح
چ
ج
ث
ت
پ
ب
ا
ش
ز
خ
ح
ذ
ج
ث
ت
ج
ب
ا
غ
ع
ظ
ط
ض
ص
ش
س
ژ
ز
ر
ك
ؿ
ػ
ط
ؼ
ظ
ش
س
غ
ظ
ض
ی
ال
ه
و
ن
م
ل
گ
ك
ق
ف
ی
ال
ُ
ٍ
ى
م
ل
ي
ن
ق
ف
١٠
٩
٨
٧
٦
٥
٤
٣
٢
١
٠ 26
2009
OSMANLICA METİNLERİ OKUMAYA GİRİŞ
Yirmi Beşinci Ders
İsm-i Fâil
Arapçada bütün kelimeleri ve fiilleri
Yapan Kişi
( فﻊيyapmak) mastarıyla göstereceğiz.
فافِل
>=
فقل
فافل
فقل
فافل
فقل
فافل
فقل
فاهل
فول
ؽالن
ؽلن
واتة
وتة
Âmil
ضاوط
Zalim
ضىط
فالن
Şakir
ذالك
ذلك
ضاّس
فثس
خاّل
ضْس
لاتل
Habir
خْل
آهط
اهط
فاضف
فطف
Arif
لتل
Katil
İsm-i Fâil‟in üç şekilde cem‟i
علة
Âmir
Cahil
ذثط
عالة Talib
Şahid
Abid
ذاتط
فلن
Âlim
Halık
فاتس
Katib
ًاؽط
ًؾط
Nazır
(مجﻇÇoğulu) olur. Bunlardan biri veya bir kaçı meşhur
olabilir.
خُْال
اهطا
ضْسا
فلوا
ِخْل
ِعلث
ِفول
ِؽلو
خُّْال
وتاب
لتال
ضىاض 27
2009
OSMANLICA METİNLERİ OKUMAYA GİRİŞ
Yirmi Altıncı Ders
İsm-i Mef’ûl
Yapılan
هفقَل
>=
فقل
هفقَل
فقل
هفقَل
فقل
هفقَل
فقل
هقوَل
فول
هؾلَم
ؽلن
هىتَب
وتة
Mamul
هرلَق
Mazlum
ذلك
Mahluk
همتَل Memnu‟
فلن
هغلَب
Malum
لتل
Maktul
هوٌَؿ
هقلَم
Mektub
هدَْل
Matlub
خْل
هاهَض
Mechul
هٌـ
هلقَى
اهط
Memur
لقي
هقطٍف
Melun
İsm-i Mef‟ûl‟ün iki şekilde cem‟i
علة
فطف
Maruf
( مجﻇÇoğulu) olur. Bunlardan biri veya ikisi meşhur
olabilir.
هىتَتات
هدَْالت
هقلَهات
هقوَالت
هىاتیة
هغالیة
هقاضیف
هؾالین
ُفطك ایوص ّط ًِ ٍاض فالوس فلن تط لیل ٍ لال ایوص آًداق 28
2009
OSMANLICA METİNLERİ OKUMAYA GİRİŞ
Yirmi Yedinci Ders
İf’âl Bâbı
Geçişli Fiil
اِفقال
>=
فقل
اِفقال
فقل
اِفقال
فقل
اِفقال
فقل
اوطام
وطم
افالم
فلن
ازذال
زذل
İkram
اضضاز
İ‟lam
ضضس
اتغال
İrşad
اسٌاز
İdhal
تغل
İbtal
سٌس
الطاض
İsnad
اذطاج
ذطج
İhrac
لطض
İkrar
افغاض
فغط
İftar
Bütün üç harfli kökleri, İf‟al babına sokamayacağımız gibi; Bütün bablarda, kelimelerin Fa‟il ve mef‟ulleri olmayabilir veya Osmanlı Türkçesinde kullanılmayabilir.
اِفقاالت
>=
هُفقَل خوـ
>=
هُفقِل هفقَل
>=
فافل
هرثط
هفطط
هسلن
هسطف
هرثط
هٌىط
muhbir
müfrit
müslim
müsrif
muhbir
münkir
هىطم
هطاز
هٌىط
هثثت
mükrem
murad
münker
müsbet
ازذاالت اذثاضات ihbarat
idhalat
اٍت اٍ هٌقن ِ حمیمی تعزى اٍ لیتساض ًقوتلطُ هاللطُ تسل ایستس یگی .فیأت ایسِ اٍذ ضیسض تطی شوط تطی ضىط تطی فىطض 29
2009
OSMANLICA METİNLERİ OKUMAYA GİRİŞ
Yirmi Sekizinci Ders
Tef’îl Bâbı
Geçişli Fiil
تفقیل
>=
فقل
تفقیل
فقل
تفقیل
فقل
تفقیل
فقل
تَحیس
ٍحس
تىصیة
وصب
ًقلین
فلن
Tevhid
تقطیف
Tekzib
فطف
Ta‟rif
تمسین
تسضیس
Ta‟lim
زضس
Tedris
لسن
Taksim
تثطیه
تطىیل
ضىل
Teşkil
تطن
Tebrik
تسلین
سلن
Teslim
فافل => هُفقِِّل هفقَل => هُفقَّل خوـ => تفقیالت هرطب
هَحس
هفسط
Muharrib
Muvahhid
Müferris
Mutasavvıf
Müderris
Mu‟allim
ههض ض
ِهطف
همسم
هطوة
همسض
هسلن
Mükerrer
Müreffeh
Mukadder
Mürekkeb
Mukarrer
Müsellem
تطىیالت Teşkilat
هسضس هتػَف
هقلن
تسضیسات تىلیفات ترطیثات تمػیطات تقلیات Ta‟limat
Taksirat
Tahribat
Teklifat
Tedrisat
.آحطت گثی زًیا سقازتی زذی فثازتسُ ٍ اللِْ فسىط اٍلومسى گچط 30
2009
OSMANLICA METİNLERİ OKUMAYA GİRİŞ
Yirmi Dokuzuncu Ders
Mufâ’ale Bâbı
İşdeşlik Fiili
ِهُفافل
>=
فقل
ِهفافل
فقل
ِهفافل
فقل
ِهفافل
فقل
ِهحاوو
حىن
ِهماٍل
لَل
ِهحاضت
حطب
Muhakeme
ِهحافؾ
Mukavele
حفؼ
Muhafaza
هطاخقة
ِهساتم
Muharebe
سثك
Müsabaka
ضخـ
Müraca‟at
هٌاسثة
ُهصاوط
شوط
Müzakere
ًسة
Münasebet
هرالفة
ذلف
Muhalefet
Bu Bâbda ism-i meful çok az gelir.
فافل => هُفافِل هفقَل => هُفافَل خوـ => هُفافالت هالین
هْاخط
هٌاسة
هحافؼ
هراتط
هطاّس
Mülayim
Muhacir
Münasib
Muhafız
Muhabir
Müşahid
هطاّس هحاتطات هماٍالت هقاًٍات همایسات Mukayesat
Muavenat
Mukavelat
Muhaberat
Müşahed
هحاعة Muhatab
فثازته ؽاّطی تط آغیطلغی ٍاضزض فمظ هقٌاسٌسُ اٍیلِ تط ضاحتله .ٍ حفیفله ٍاضزض وِ تقطیف ایسلوع 31
2009
OSMANLICA METİNLERİ OKUMAYA GİRİŞ
Otuzuncu Ders
İnfi’âl Bâbı
فقل فقل
اًِفقِال
للة
اًمالب
اًِفقِال
=>
فقل
اًِفقِال
فقل
اًِفقِال
وطف اًىطاف
فلك
اًفالق
İnkılab
لسن
اًمسام
Dönüşlülük Fiili
İnkişaf
وسف اًىساف
İnkısam
İnfilak
فْن
İnkisaf
اًفْام İnfiham
Bu Bâbın ism-i meful ve cem‟i yoktur.
فافل => هٌُفِقل هٌىسط
هٌحػط
هٌدوس
هٌحسض
هٌحلِّ
هٌرسف
Münkiser
Münhısar
Müncimed
Münhirar
Münhill
Münhısaf
تط فمطُ ًػطالسیي ذَاخِ تط گَى هطوثٌی ضایـ ایتوص ّن آضاض ّن ضىط ایسض ایوص .سثة تطىطی غَضهطلط .اٍظضًسُ تَلٌوسیغوِ ضىط ایسییَضم .اگط تَلًَایسم تي زُ تطاتط غایة اٍلَضزم زیوص.
32
2009
OSMANLICA METİNLERİ OKUMAYA GİRİŞ
Otuz Birinci Ders
İfti’âl Bâbı
Dönüşlülük Fiili
اِفتقِال
>=
فقل
اِفتقِال
فقل
اِفتقِال
فقل
اِفتقِال
فقل
اضتطان
ضطن
اًتؾام
ًؾن
افتراض
فرط
İştirak
احتطام
İntizam
حطن
İhtişam
اضتداؿ
اختْاز
İftihar
خْس
İctihad
ضخـ
İrtica’
افتطاؼ
اختواؿ
خوـ
İctima‟
فطؼ
İ‟tiraz
احتوال
حول
İhtimal
Bu babın düzensiz kalıptaki fiillerinden bazıları şunlardır.
افتطا
فطی
İftira
اظزٍاج
اتفاق
ٍفك
İttifak
ظٍج
İzdivac
ازفا
اتحاز
ٍحس
İttihad
اضسضاب زفَی
İddia‟
ضطب
Izdrab
فافل => هُفتقِل هفقَل => هُفتقَل هٌتمل
هدتوـ
هطتعق
هطتْي
هتفه
هدتْس
Müntakil
Müctemi‟
Mürtazik
Mürtehin
Müttefik
Müctehid
هطتطن
هحتول
هحتطم
هحطن
هطتطن
هٌتؾن
Müştrek
Muhtemel
Muhterem
Muhteşem
Müşterek
Muntazam
33
2009
OSMANLICA METİNLERİ OKUMAYA GİRİŞ
Otuz İkinci Ders
Tefe’ül Bâbı
Dönüşlülük Fiili
تفقُّل
>=
فقل
تفقُّل
فقل
تفقُّل
فقل
تفقُّل
فقل
تحول
حول
تدسن
خسن
تطىط
ضىط
Tahammül
ًَلس
Tecessüm
ٍلس
Tevellüd
تستِّط
ِتَخ
Teşekkür
ٍِخ
Teveccüh
ستط
Tesettür
تطزز
تػطف
غطف
Tasarruf
ّضز
Tereddüd
تثسن
تسن
Tebessüm
فافل => هتفقِّل هفقَل => هتفقَّل هتقسز
هتػَف
هتَول
هٌفىط
هترػع
هٌطىط
Müteaddid
Mutasavvıf
Mütevekkil
Mütefekkir
Mutahassıs
Müteşekkir
هتطلة
هتػَض
هتَول
هتَلس
ِهتَخ
هتػطف
Mutarakkab
Mutasavver
Mütevekkil
Mütevellid
Müteveccih
Mutasarrıf
ذلك ایچٌسُ هقتثط تط ًسٌِ یَق زٍلت وثی اٍاهیِ زٍلت خْاًسُ تط ًفس غحت وثی 34
2009
OSMANLICA METİNLERİ OKUMAYA GİRİŞ
Otuz Üçüncü Ders
Tefâ’ül Bâbı
İşteşlik Fiili
تفافُل
>=
فقل
تفافُل
فقل
تفافُل
فقل
تفافُل
فقل
تسازف
سسف
تَاضـ
ٍضـ
تَاتط
ٍتط
Tesadüf
Tevazu‟
Tevatür
فافل => هتفافِل هفقَل => هتفافَل هتعایس
هتساًس
ِهتطات
Mütezayed
Mütesaned
Müteşabih
هتَاضـ هتوازؿ Mütemadi‟
Mütevazi‟
هتچاسط Mütecasir
ٌبٌ ده گچر یا ى َّ تَ زُ گچط یا
گ چ وب ده ر یا وه 35
2009
OSMANLICA METİNLERİ OKUMAYA GİRİŞ
Otuz Dördüncü Ders
İstif’âl Bâbı
Geçişli Fiili
استفقال
>=
فقل
استفقال
فقل
استفقال
فقل
استفقال
فقل
استمالل
للل
استوالن
هله
استرسام
ذسم
İstiklal
استمثال
İstimlak
لثل
İstikbal
استغفاض
İstihdam
غفط
İstiğfar
استمطاض
لطض
İstikrar
Bu babın fail ve mefullerinin yazılışı aynı olup cümle içerisindeki anlamına göre okunur.
فافل => هستفقل هفقَل => هستفقل ِّهستالل
ًستمین
هستططن
هستقدل هستحػل هستقفی
Müstakill
Müstakim
Müsteşrik
Müst‟fi
Müstahsil
Müst‟cil
هستطاض
ِّهستحك
هستْدي
هستسٌا
هستمثل
هستقدل
Müsteşar
Müstehakk
Müstehcen
Müstesna
Müstakbel
Müsta‟cel
مسب اهلل ارلنمح ارلمیح 36
2009
OSMANLICA METİNLERİ OKUMAYA GİRİŞ
Otuz Beşinci Ders
Arapça İsimlerin Çoğul Yapılması
Arapça İsimler üç halde bulunur. Müfret(Tekil), tensiye(İkili çoğul) ve cem‟(Çoğul). Tesniye Arapçaya özgü bir çoğuldur. Arapçada isimlerde Cem‟ ise düzenli (cem‟i Salim) ve düzensiz (Cem‟i Mükesser) olmak üzere ikiye ayrılır. Arapçada isimler erkek (müzekker) ve dişi (müennes) olmak üzere ikiye ayrılır. Bu yüzden cem‟i salim de müzekker ve müennes olarak ikiye ayrılır.
1. Tesniye(İkili Çoğul)
تط
تحط
عطف
هولىت
زلت
تطیي
تحطیي
عطفیي
هولىتیي
زٍلتیي
Berreyn
Bahreyn
Tarafeyn
Memleketeyn
Devleteyn
2. Cem’i Müzekkeri Salim (Düzenli Erkek Çoğul)
فاضف
غافل
عالة
هقلن
هسلن
فاضفیي
غافلیي
عالثیي
هقلویي
هسلویي
Arifin
Gafilin
Talibin
Muallimin
Müslimin
فاضفَى
غافلَى
عالثَى
هقلوَى
هسلوَى
Arifun
Gafilun
Talibun
Muallimun
Müslimun
3. Cem’i Müennesi Salim (Düzenli Dişi Çoğul)
ِفاضف
ِغافل
ِعالث
ِهقلو
ِهسلو
فاضفات
غافالت
عالثات
هقلوات
هسلوات
Arifat
Gafilat
Talibat
Muallimat
Müslimat
37
2009
OSMANLICA METİNLERİ OKUMAYA GİRİŞ
Efâl Vezni
Efâl Vezni
افقال
احثاب
الطاى
اًْاض
اٍلاف
اٍضاق
Ahbab
Akran
Enhar
Evkaf
Evrak
اسثاب
اضظاق
افىاض
اهالن
اضواى
Esbab
Erzak
Efkar
Emlak
Erkan
Ef’ilâ Vezni
افقال
اغفیا
اضمیا
الطاتا
اًثیا
اٍلیا
Asfiya
Eşkiya
Akraba
Enbiya
Evliya
Fu’ât Vezni
فقات
زاّی
غاظی
ٍالی
لاضی
فاغی
زّات
غعات
ٍالت
لضات
فػات
Duhat
Guzat
Vulat
Kuzat
Usat
Fu’ûl Vezni
فقَل
لثَض
حطٍف
تیَت
اهَض
فلَم
Kubur
Huruf
Buyut
Umur
Ulum
ًمَل
غیَف
هلَن
فتَح
للَب
Nukul
Suyuf
Müluk
Futuh
Kulub
آییٌِ سی ایطسض وطیٌه الفٌِ تالیلوع 38
2009
OSMANLICA METİNLERİ OKUMAYA GİRİŞ
Fi’âl Vezni
فقال
ضخل
زاض
فثس
تلس
خثل
ضخال
زیاض
فثاز
تالز
خثال
Rical
Diyar
İbad
Bilad
Cibal
Ef’ile Vezni
ِافقل
سالح
لثاس
لساى
هىاى
ظهاى
ِاسلح
ِالثس
ٌِالس
ٌِاهى
ٌِاظه
Esliha
Elbise
Elsine
Emkine
Ezmina
Fe’âil Vezni
فقائل
ٍِاسغ
ُفمیس
ِضسال
ًِتید
ٍِؽیف
ٍسائظ
فمائس
ضسائل
ًتائح
ٍؽائف
Vesait
Akaid
Resail
Netaic
Vezaif
Feva’il Vezni
فَافل
ِعائف
ِحازس
خَّط
ُلافس
ساحل
عَائف
حَازس
خَاّط
لَافس
سَاحل
Tevaif
Havadis
Cevahir
Kavaid
Sevahil
39
2009
OSMANLICA METİNLERİ OKUMAYA GİRİŞ
Feva’îl Vezni
فَافیل
زیَاى
ذاتَى
ذالاى
تاضید
لاًَى
زٍاٍیي
ذَاتیي
ذَالیي
تَاضید
لَاًیي
Devavin
Havatin
Havakin
Tevarih
Kavanin
Fe’âlil Vezni
فقالل
ِتطخو
فٌػط
خَّط
فسىط
زفتط
تطاخن
فٌاغط
خَاّط
فساوط
زفاتط
Teracim
Anasır
Cevahir
Asakir
Defatir
Fe’âlîl Vezni
فقالیل
ضیغاى
لطتاى
لٌسیل
سلغاى
خوَْض
ضیاعیي
لطاتیي
لٌازیل
سالعیي
خواّیط
Şeyatin
Karabin
Kanadil
Selatin
Cemahir
Tefâ’îl Vezni
تفافیل
تمطیط
تىلیف
تطویة
توثال
تػَیط
تماضیط
تىالیف
تطاویة
تواثیل
تَاغیط
Tekarir
Tekalif
Terakib
Temasil
Tevasır
40
2009
OSMANLICA METİNLERİ OKUMAYA GİRİŞ
Fu’al Vezni
فقل
ِتحف
ُظهط
زٍلت
اهّت
ِخول
تحف
ظهط
زٍل
اهن
خول
Tuhaf
Zümer
Düvel
Ümem
Cümel
Fu’ul Vezni
فقل
ٌِسف
عطیك
ِغحیف
وتاب
ضسَل
سفي
عطق
غحف
وتة
ضسل
Sufun
Turuk
Suhuf
Kütüb
Rüsul
Ef’ül Vezni
افقل
تحط
لساى
ضْط
ًفس
ًدن
اتحط
السل
اضْط
اًفس
اًدن
Ebhür
Elsül
Eşhür
Enfüs
Encüm
Tu’ât Vezni
فقات
زاّی
غاظی
ٍالی
لاؼ
فاغی
زّات
غعات
ٍالت
لضات
فػات
Duhat
Guzat
Vülat
Kuzat
Usat
41
2009
OSMANLICA METİNLERİ OKUMAYA GİRİŞ
Otuz Altıncı Ders
Arapça İsim Tamlamaları Arapça isimler belirli ve belirsiz olarak ikiye ayrılır. Kelimeyi belirli kılan ek ise ()ال (Harf-i Tarif) takısıdır. Bu İngilizcedeki (The), Almancadaki (Das), Fransızcadaki (La) takısı gibidir. Arapça harfler 14 Şemsi ve 14 Kameri olmak üzere toplam 28 harftir. İki kelimelik tamlamalarda Harfi Tarif ikinci kelimenin başında gelir ve birinci kelime ile birleşmez. Tamlamaların okunuşu ikinci kelimenin başındaki (Harfi Tariften sonra) ilk harfe göre okunur.
Şemsi Tamlamalar Birinci kelimenin son harfi ötre, ikinci kelimenin ilk harfi (Harfi tarif okunmadan) şeddeli ve üstün okunur. Arapça Şemsi Harfler
ت ث ز ش ض ظ س ش ظ ؼ ط ػ ل ى
ًَضُ الطَّوس Nurüş’şems
تاج التَاضید
ُزاضالسقس
Tacüt‟tevarih
Darüs‟saade
ذیط الٌاس
لغـ الغطیك
Hayrün‟nas
Katut‟tarik
فلَم السیي
فثس اهلل
Ulumud‟din
Abdul‟lah
هاض الصوط
زاض التقلین
Marüz‟zikr
Darüt‟talim
42
OSMANLICA METİNLERİ OKUMAYA GİRİŞ
2009
Kameri Tamlamalar Birinci kelimenin son harfi ötre, ikinci kelime Harfi tarif ile birlikte şeddesiz okunur. Arapça Kameri Harfler
ا ب ج ح خ ؿ ك ف ق ن م ٍ ُ ی
ًَضُ الموط Nurül’kamer
تیت الوال
ضید االسالم
Beytül‟mal
Şeyhül‟islam
زاض الفٌَى
غعات الوسلویي
Darül‟fünun
Guzatül‟müslimin
ُذاضق القاز
ضتیـ االٍل
Harkul‟ade
Rebiül‟evvel
سالف الثیاى
زاض الثسایـ
Salifül‟beyan
Darül‟bedayi
Birinci kelime zaman veya mekân zarflarından biri ise ilk kelime ötre değil üstün okunur.
تیي الولل
تیي الٌاس
Beynel‟milel
Beynen‟nas
لثل التاضید
تقس الیَم
Kablet‟tarih
Badel‟yevm
تحت الثحط
ُفَلالقاز
Tahtel‟bahr
Fevkel‟ade
هي الثاب
حسة المسض
Minel‟bab
Hasbel‟kader
ﷺ 43
2009
OSMANLICA METİNLERİ OKUMAYA GİRİŞ Birinci kelime ( ) بharfi ise (Bi) şeklinde, ( ) فیeki ise (Fi) şeklinde okunur.
ُتاالذط
ِتالىلی
Bil‟ahire
Bil‟külliye
تالصات
تالقىس
Biz‟zat
Bil‟akis
ِلی الحمیم
فی القػل
Fil‟hakika
Fil‟asıl
Üç kelimelik tamlamalarda ikinci kelimenin sonu mutlak esre ile okunur.
فی ًفس االهط
ذازم الحطهیي الططفیي
Fi nefsil‟emir
Hadimül‟harameynil‟şerefeyn
الی آذط القوط
فلی عطیك االًحػاض
İl ahiril‟ömür
Ala tarikil‟inhisar
وتاب هػالح الوسلویي
زیَاى لغات الته
Kitabü mesalihil‟müslimin
Divaül‟lugatit‟türk
Otuz Yedinci Ders
İsm-i Mekan Arapça fiilerin cereyan ettikleri yerleri bildiren kelimelere ism-i mekan denir. İsm-i mekan ikisi kıyasi ve ikisi semavi olmak üzere toplam dört vezindir. İsm-i mekan (Mefâ‟il) ( )مفاعلvezni ile çoğalırlar.
Mef’al ve Mef’il Vezni
هٌثـ
هرطج
هقثس
هسىي
هىتة
Menba‟
Mahrec
Ma‟bed
Mesken
Mekteb
هطخـ
هسدس
هَضـ
هٌعل
هدلس
Merci‟
Mescid
Mevzi‟
Menzil
Meclis
44
2009
OSMANLICA METİNLERİ OKUMAYA GİRİŞ
Mef’ale ve Mef’ile Vezni
هولىة
ِهسضس
ِهحىو
ِهغثق
Memleket
Medrese
Mahkeme
Matba‟a
هقطفة
ِهْلى
ُهسیط
هٌعلة
Ma‟rifet
Mehlike
Mesire
Menzilet
Mefâ’il Vezni
هحاون
هطاوع
هدالس
هىاتة
Mehakim
Merakiz
Mecalis
Mekatib
هقاضف
هطاتة
هٌاظل
هواله
Ma’arif
Meratib
Menazil
Memalik
Otuz Sekizinci Ders
İsm-i Alet Arapça kelimeler (Mif‟al)( )مفعل, (Mif‟âl)( )مفعالve (Mif‟ale) ( ) مفعلهvezinleri ile ism-i alet olurlar. İsm-i alet (Mefâ‟il) ( )مفاعلvezni ile çoğalırlar.
هسوـ
سوـ
Misma’
هقطاج Mişrebe
غفط
Miğfer
فطج
Mi’rac
ِهططت
هغفط همیاس ِهطوق Mişme‟a
لغـ
Mıkta‟
لیس
Mikyas
ضطب
همغـ هسَان
ٍسه
Misvak
ضوـ
ِهولح
هلح
Mimliha
45
2009
OSMANLICA METİNLERİ OKUMAYA GİRİŞ
Otuz Dokuzuncu Ders
İsm-i Mensub Arapça kelimelerde ism-i mensub bir ismin bir yere, bir kişiye, bir mesleğe aitliğini ifade eder. İsm-i mensub kelimenin sununa ( ) یeki getirilerek yapılır.
فىطی
هىی
هلی
فلوی
فطتی
هػطی
Fikri
Mekki
Milli
İlmi
Arabi
Mısri
سواٍی
زًیَی
هقٌَی
فلَی
هسًی
تَضسَی
Semavi
Dünyevi
Ma‟nevi
Alevi-Ulvi
Medeni
Bursevi
Kırkıncı Ders
İsm-i Mübalağa Türkçe kelimelerin başına çok, pek, fazla gibi zarflar getirilerek yapılan isimlerdir. Arapça kelimelerde ism-i mübalağa dört vezinde oluşturulur. Bunlar (Fa‟âl) ( ) فعّال, (Fa‟âle) ( ) فعّاله, (Fa‟ûl) ( ) فعول, (Mif‟âl) ( ) مفعالvezinleridir. Bunların dışında da mübalağa bildiren isimler vardır.
ِفْاه
ِفاله
لْاض
فیاش
ضظاق
سیاح
Fehhame
Allame
Kahhar
Ayyaş
Rezzak
Seyyah
هٌقام
هقواض
همسام
ضىَض
غفَض
خسَض
Min‟am
Mi‟mar
Mikdam
Şekur
Gafur
Cesur
هسىیي
ضحوي
لیَم
غسیك
ضحین
فلین
Miskin
Rahman
Kayyum
Sıddık
Rahim
Alim
﷽ 46
2009
OSMANLICA METİNLERİ OKUMAYA GİRİŞ
Kırk Birinci Ders
İsm-i Tafdil Arapça kelimeleri (Ef‟al) ( ) افعلveznine sokularak yapılan mukayese ve üstünlük gösteren kelimelerdir. Türkçede sıfatların başına daha,en,çok,en çok gibi zarflar getirilerek yapılır. İsm-i Tafdil Efa‟îl vezni ile çoğalır.
العم
اوطم
اسفل
اغغط
اوثط
افؾن
Elzem
Ekrem
Esfel
Asgar
Ekber
A‟zam
اًسض
احسي
اوول
احوك
ِاتل
افضل
Ender
Ahsen
Ekmel
Ahmak
Ebleh
Efdal
االظم
اواضم
اسافل
اغاغط
اواتط
افاؽن
Elazim
Ekarim
Esalif
Esagir
Ekabir
E‟azim
اًازض
احاسي
اواهل
احاهك
ِاتال
افاضل
Enadir
Ehasin
Ekamil
Ehamık
Ebalih
Efadıl
Kırk İkinci Ders
Bazı Arapça Kelimelerin Okunuşu Bazı Arapça kelimelerde yer alan Elif-i Maksure ( ) یve Elif-i Memdude ( ) أharfin normal okunuşunun dışındadır. Örneğin;
هقٌی
زفَی
یحیی
هػغفی
هَسی
فسی
Ma‟na
Da‟va
Yahya
Mustafa
Musa
İ‟sa
الػی
الی
فلی
وثطی
ضَضی
فتَی
Aksa
İla
„Ala
Kübra
Şura
Fetva
تمأ
ثٌأ
تٌأ
اهطأ
سفأ
خفأ
Beka
Sena
Bina
Ümera
Sefa
Cefa
47
2009
OSMANLICA METİNLERİ OKUMAYA GİRİŞ
Kırk Üçüncü Ders
Arapça Sayılar & Günler & Aylar
١٠
٩
٨
٧
٦
٥
٤
٣
٢
١
ُفطط
ِتسق
ِثواًی
ِسثق
ِست
ِذوس
ِاضتق
ِثالث
اثٌیي
ٍاحس
Aşere
Tis‟a
Semaniye
Seb‟a
Sitte
Hamse
Erba‟
Selase
İsneyn
Vahid
٢٠
١٩
١٨
١٧
١٦
١٥
١٤
١٣
١٢
١١
فططیي
تسقِ فطط
ثواًیِ فطط
سثقِ فطط
ستِ فطط
ثالثِ فطط
اثٌا فطط
احس فطط
Işrin
Tis‟a Aşere
Semaniye Aşere
Seb‟a Aşere
Sitte Aşere
Hamse Aşere
Erba‟ Aşere
Selase Aşere
İsna Aşere
Ehad Aşere
١٠٠
٩٠
٨٠
٧٠
٦٠
٥٠
٤٠
٣٠
٢٠
١٠
ِهائ
تسقیي
ثواًیي
سثقیي
ستِّیي
ذوسیي
اضتقیي
ثالثیي
فططیي
ُفطط
Mi‟e
Tis‟in
Semanin
Seb‟in
Sittin
Hamsin
Erba‟in
Selasin
Işrin
Aşere
اضتقِ فطط ذوسِ فطط
1205
ذوسِ ٍ هائتیي ٍ الف
١٢٠٥
1304
اضتقِ ٍ ثالثوائِ ٍ الف
١٣٠٤
1119
تسقِ ٍفطط هائِ ٍ الف
١١١٩
EYYAM
ایام
السثت
ِالدوق
الرویس
ِاالضتق
ِالثالث
االثٌیي
االحس
Es’sebt
El’cum’a
El’hamis
El’erba’
Es’sülase
El’isneyn
El’ehad
ŞÜHUR
ُخوازی االٍلی خوازی اآلذط
ضَْض
ضتیـ اآلذط
ضتیـ االٍل
غفط
هحطم
ج
خا
ض
ضا
ظ
م
Cümadel’ahire
Cümadel’evvel
Rebiül’ahir
Rebiül’evvel
Safer
Muharrem
ِّشی الحد
ُش المقس
ضَّال
ضهضاى
ضقثاى
ضخة
ش
شا
ل
ى
ش
ب
Zil’hicce
Zil’ka’de
Şevval
Ramazan
Şa’ban
Receb
ﷲﷻ 48
2009
OSMANLICA METİNLERİ OKUMAYA GİRİŞ
IV. BÖLÜM FARSÇA KELİMELERİN OKUNUŞU
Farsça dil özellikleri bakımından Türkçeye yakınlık arz eder. Fars dili sondan eklemeli bir dildir. Cümleler ise başta özne, sonda yüklem şeklindedir. Yüklemler şahıs ekleri ve zaman eklerini taşırlar.
Bütün
bu özellikleriyle beraber güçlü bir edebiyat diline sahip olan Farsçayı
Osmanlılar kullanmış ve edebi eserlerinde yer vermiştir. Hatta Selçuklular zamanında tamamıyla Farsça eserlerin yazıldığı görülmüştür (Mesnevi gb.).
Kitabımızın bu bölümünde Osmanlıcada kullanılmış olan Farsça ekleri ve kelimelerin yazılışını göreceğiz. Ayrıca İran kökenli olan Hatt-ı Ta‟lik yazısını inceleyeceğiz. Kalınlığı sülüs kadar olan bu yazıyı rivayete göre Hoca Ebul Al , Pehlevi ve Kufi yazılarını birleştirmek suretiyle icat etmiştir.
ش
ز
خ
ح
ذ
ج
ث
ت
ج
ب
ا
ذ
ذ
د
خ
ح
ج
ث
ت
ة
ب
ا
ك
ؿ
ػ
ط
ؼ
ظ
ش
س
غ
ظ
ض
غ
ع
ظ
ط
ض
ص
ش
س
ژ
ز
ر
ی
ال
ُ
ٍ
ى
م
ل
ي
ن
ق
ف
ی
ال
ُ
و
ف
ـ
ؿ
ؾ
ؽ
ؼ
ػ
۱ۺ
۹
۸
۷
۶
۵
۴
۳
۲
۱
ۺ
انجب قح ویل تعن اهجن هفیلخ روسل رب منّان یادشازمه ادنفمز 49
2009
OSMANLICA METİNLERİ OKUMAYA GİRİŞ
Kırk Dördüncü Ders
Farsça Ön Ekler
Farsçada en sık kullanılan ön ekleri burada yer vereceğiz. Farsça olumsuzluk ekleri olan ( )یبve ( )یاekleri kelimelere ön ek olarak gelir. Arapçada buna benzer olumsuzluk bildiren( )یالeki vardır.
یب رپوا
یب وسد
اکیبر
بیهده
یب ربخ
Bi nemek
Bi perva
Bi sud
Bi kar
Bi hude
Bi haber
یادان
یارحمم
یاوبقمل
یااسمدع
یازیچ
یااچر
یا ا انش
Na dan
Na mahrem
Na makbul
Na müsaid
Na çiz
Na çar
Na aşina
یالدیق
یال افهلص
Bila kayd
Bila fasıla
یب کمن یب ب Bi hesab
یالهکلهت Bila tehlike
ت ت یال ا أ ب یالتلهم یالالرب یالرپوا
Bila perva
Bila mazeret
Bilamühlet
Bila ücret
یب یا یال
Farsça (üzere) anlamı taşıyan ( ) برeki kelimelerin önüne gelir. Arapçada buna benzer ( )یلعeki vardır.
بر وم
بروهج
بریاد
برامکل
برقزار
بروخردار
Ber mucib
Ber vech
Ber bad
Ber kemal
Ber karar
Ber hurdar
یلع االکثس
لع اوصخلص
یلع االامجل
Alel‟ekser
Alel‟husus
Alel‟icmal
یلع العطالق Alel‟itlak
بردو Ber duş
یلع ادلوام یلع العجله یلع ااعلده Alel‟ade
Alel‟acele
بر یلع
Aled‟devam
Farsça (den) (dan) anlamı taşıyan ( ) ارeki kelimelerin önüne gelir. Arapçada buna benzer ( )نمeki vardır.
ار ن
ارون
اردقمی
اربر
اردل
اراضق
ارهلمج
Ez can
Ez nev
Ez kadim
Ez ber
Ez kaza
Ez cümle
نم رطف اهلل
ًنم ریغ دح
نم االول
لع نم ا شق
Ez dil
Min tarail‟lah
Min gayri hadden
Minel „evvel
Minel‟aşk
نم هلمج نم ا ان Minel‟an
Min cümle
نم دعب
ار نم
Min ba‟d
50
2009
OSMANLICA METİNLERİ OKUMAYA GİRİŞ
دریپ
در ن
درنیمک
دردهعه
درانکر
دراحل
درا ن
در
Der pey
Der miyan
Der kemin
Der uhde
Der kenar
Der hal
Der an
İçinde
مه رکف
اسمهل
مه سنج
مه
Hem fikir
Hem sal
Hem an
Hem cins
Birliktelik
ه م ش ه سی
Hem şehri
ریشمهه
زمهنیم
Hem şire
Hem zemin
ن
Kırk Beşinci Ders
Farsça Son Ekler
اغیپربم
رجن بر
رفسبر
رربه
یاربر
یاهم بر
دربل
بر
Peygam-ber
Renc-ber
Sefer-ber
Reh-ber
Bar-ber
Name-ber
Dil-ber
Ber
ا واره وار یک وار
زساوار
اخروار
اوتسار
شاوهار
ادیموار
وار
Yek-var
Seza-var
Har-var
Üstü-var
Şah-var
Var
ریگفک
یارریگ
ا ریگب
اهجیگثس
Ümid-var
Kef-gir
Bar-gir
Ab-gir
شنگثس
Avare-var
پشگثس
Şeb-gir
Piş-gir
احدنمتج
رطفگثس
ریگ
Cihan-gir
Taraf-gir
Gir
هلگ دنم
ریغدنمت
اردنمج
درددنم
دادنمشن
رهبدنم
دنم
Hacet-mend
Gile-mend
Gayret-mend
Ercü-mend
Derd-mend
Daniş-mend
Behre-mend
Mend
شااههن
یدراهن
اتسمهن
رمداهن
رغموراهن
اهن
Şah-ane
Peder-ane
Mest-ane
Merd-ane
Ma‟sum-ane
Ane
گنااکهر
دفااکر
افجاکر
هتسب اکر
اکتعنصر
ت خدمتکار
Mağrur-ane
هلیح اکر
اکر
Günah-kar
Feda-kar
Cefa-kar
Beste-kar
San‟at-kar
Hıdmet-kar
Hile-kar
زلگار Gül-zar
دواتسهن وصعمامهن Dost-ane
Mekan bildiren ekler ise şunlardır.
رخرار
وشره رار
زینار
الهل رار
ک ت شثسار
Har-zar
Şüre-zar
Ney-zar
Lale-zar
Kişt-zar
وکن
وباتسن
ن
اتسن راتسمن
Kuh-istan
Bu-istan
Şeb-istan
Zem-istan
Kabr-istan
ااقاگتمه
ابعداگته
ذگراگه
داگتسه
İkamet-gah
İbadet-gah
Güzer-gah
Dest-gah
مثسار
چ
Çemen-zar
را ر Zar
ت عمشنان
ااتسن
Gül-istan
Acem-istan
İstan
دراگه
داپشگاه
قزاراگه
اگه
Der-gah
Daniş-gah
Karar-gah
Gah
ن
51
2009
OSMANLICA METİNLERİ OKUMAYA GİRİŞ
Kırk Altıncı Ders
Farsça İsimlerin Çoğul Yapılması
Farsça isimlerde tıpkı Arapçada olduğu gibi Erkek ve Dişilik özelliği yoktur. Bu yönüyle Arapçaya nazaran Farsça kelimelerin çoğul yapılması daha kolaydır. Yalnız Farsça kelimelerde, canlı ve cansız nesnelerin çoğul yapılması sırasında kelime sonuna getirilen ekler farklılık arz eder. Canlı varlıkların çoğulunda kelimenin sonuna انveya گانeki , cansız varlıkların çoğul yapılmasında ise kelime sonlarına هاeki getirilir.
ا وهان
شاههان
وخاچ گان
رمدان
ان
ت یاهمس اه
Ahuan
Şahan
Hacegan
Merdan
An
همکت اه
امه اه
یا جه اه
ا ایساهب
اه
Tasmeha
Tükmeha
Mahha
Bahçeha
Asiyabha
Ha
اگن Bendegan
Kırk Yedinci Ders
Farsça İsim Tamlamaları
Farsça İsim tamlamarı ana esaslarıyla üç bölümde incelenir. Sırasıyla : a. İzafet kesresi ile b. İzafet ye‟si ile c. Kesik izafet ile tamlamadır. Eğer tamlama birden fazla kelimeden oluşuyorsa buna Zincirleme Tamlama denir. Üçlü tamlamalarda bazen son iki kelime kesik tamlama olabilir. Üçlü tamlamaların birçoğunda son iki tamlamanın Arapça kurallara göre yapılandığını görürüz. Üçlü tamlamaların bazılarında son iki tamlamanın arasını “ve” bağlacı girer.
52
2009
OSMANLICA METİNLERİ OKUMAYA GİRİŞ
دیمان ب
ت دولت هیلع
Meydan-ı harb
Devlet-i Aliyye
امهن
ت ا ر د و لت
Hatt-ı hümayun
Umur-ı devlet
دامهان امهن
اسعرک اشالهیم
Divan-ı hümayun
Asakir-i İslamiye
ولقب یا
رسدار ارکم
Kulub-ı nas
Serdar-ı ekrem
دریای ایسه
اوردوی امهن
Derya-yı siyah
Ordu-yı hümayun
ارمای تکلمم
وررای عطام
Umera-yı memleket
Vüzera-yı izam
ت در دب
رس رکسع
Der-saadet
Ser-asker
اعمل انپه
ریم االی
Alem-penah
Mir-alay
ت وایل والبت رصم
ت مماکل دولت هیلع
Vali-yi vilayet-i Mısır
Memalik-i devlet-i aliye
ورری دور ادنشی
اسعرک رفظ رربه Asakir-i zafer-rehber ت دولت ایب ادلوام
Vezir-i dur-endiş
ب رمرمب االالب Mektub-ı mergubu’l üslub ت د د و د و لت Düşman-ı din ü devlet
Devlet-i ile’d devam
ریشمش زغا و اهجد Şemşir-i gaza ve cihad
53
2009
OSMANLICA METİNLERİ OKUMAYA GİRİŞ
Kırk Sekizinci Ders
Farsça Sayılar & Günler & Aylar
هس
دو
یک
Se
Dü
Yek
تفه
شش
Heşt
Heft
Şeş
اهچرده
زیسده
یارده
Çehardeh
Sizdeh
Yazdeh
ونارده
هسده
دوارده Devazdeh ت ف ند ه
Bist
Nevazdeh
Hejdeh
Heftdeh
Şazdeh
اجنپه
لهچ
یس
Pencah
Çihil
Si
Bist
deh
دص
وند
اتشهد
اتفهد
تصش
Sad
ششصد
Neved
Heştad
Heftad
Şast
یادصن
اهچردص
Şeşsad
Pansad
د و هس ا ر Du hezar
جنپ
اهچر
Penc
Çehar
ده
هن
Deh
یابرده
Neh
Panzdeh
ت
یش
ت
ش
ت
شارده
یش
ده
Çeharsad
هسار
ن صد
ش صد Sisad ت ش صد
دوتسی Düvist ت فتصد
Hezar
Nühsad
Heştsad
Heftsad
RUZHA
روراه
هبنش
هعمج
جنپ هبنش
اهچر هبنش
هس هنش
دوهبنش
هبنشکی
Şenbe
Cuma
Pencşenbe
Çeharşenbe
Seşenbe
Düşenbe
Yekşenbe
MAHHA
امه اه ت
اوردبی ش
فز و ر د
رهشامهر
رمداد
ریت
رخداد
Şehriver
Mordad
Tir
Hordad
Urdibihist
Ferverdin
ادنپس
نمهب
دی
ا در
ا یا ن
رهم
İspend
Behmen
Dey
Azer
Aban
Mihr
54
2009
OSMANLICA METİNLERİ OKUMAYA GİRİŞ
جناب حق ولی نعت جهان خلیفه رسول پادشاهمز افندمز خٌاب حك ٍلی ًقت خْاى ذلیفِ ضسَل پازضاّوع افٌسهع انجب قح ویل تعن اهجن هفیلخ روسل رب منّان یادشازمه ادنفمز جناب حق ًلی نعت جيان خلیفو رسٌل پادشاىمز افندمز جناب حق ولی نعت جهان خلیفه رسىل پادشاهمز افندمز
55
2009
OSMANLICA METİNLERİ OKUMAYA GİRİŞ
جٌاب خق ولی ىعت هجان خلیفُ رشول اپدطامهز افٌدنز جناب حق ولی نعت جهان خلیفه رسىل پادشاهمز افندمز
جناب حق ولی نعت جهان خلیفه رسىل پادشاهمز افندمز
56