ه تۆڕی جیهانیی ئینتێرنێت دا: ماڵپه‌ڕی ناوه‌ندیی حیزبی دێموکراتی کوردستان ،رۆژنامه‌ی «کوردستان» ل www.kurdistanukurd.com info@kurdistanukurd.org info@kurdistanukurd.com www.kurdch.tv Hotbird:6 13 MHz 11137
ئیمەیل و ته‌له‌فوونی ته‌شکیالتی نهێنی: +9647508578190 Tashkilat.kdp92@gmail.com
polarization: horezental-SR: 27500 - FEc : 3/4
بەرێوەچوونی چوارەمین کۆنفرانسی ژنانی رۆژهەاڵتی کوردستان ناوەندی پرسی ژن لە رۆژهەاڵتی کوردستان کۆنفرانسی چواری خۆی ل ه واڵتی نۆڕوێژ به‌ڕێوه برد. ئه‌و کۆنفڕانس ه ڕۆژانی شه‌ممه‌و یه‌کشه‌ممه 26 ،و 27ی ڕه‌زبه‌ر لە شاری ئۆسڵۆ و لە ژێر ناونیشانی «بزوتنەوەکانی ژنانی رۆژهەاڵتی کوردستان پێش شۆڕشی گەالنی ئێران تاکوو بە ئێستا و کێشەو گرفتەکانی بەردەم ئەم بزوتنەوانە» به‌ڕێو ه چوو. ئه‌و کۆنفڕانس ه ک ه بە بەشداریی دەیان ژن‌و پیاوی یەکسانیخوازو کۆمەڵێک حیزب‌و رێکخراوی رۆژهەاڵت‌و باشووری کوردستان بەڕێوەچوو ،ب ه سروودی یەکسانی ده‌ستی پێکردو کۆنفڕانس خوێندنەوەی پەیامی کومیتەی ئامادەکاری له‌الیه‌ن فریشتە گوڵپەروه‌وه ده‌ستی پێکرد. ل ه بڕگه‌یه‌کی دیکه‌ی کاری کردنه‌وه‌ی کۆنفڕانس‌دا پەیامی ناوەندی پرسی ژن لە الیەن گوڵڕوخ قوبادی ،ئەندامی ئه‌و ناوەند ه خوێندرایەوە پاشان به‌رنامه‌کانی کاری کۆنفڕانس درێژه‌ی پێدرا. لە پانێلی یەکەمی ئه‌و کۆنفرانسه‌دا دا خاتوو مەرزە جەوانمەرد لهسهر پێویستیی بوێری ژنان ل ه تێکۆشانی کۆمه‌اڵیه‌تی ،موعتەسەم تاتایی لهسهر چۆنیەتیی گەشەکردنی باری ئابووری لە جیهان‌و خۆدیتنه‌وه‌ی ژنان له‌و بازاڕه‌داو؛ شەهال دەباغی لهسهر بەرجەستەبوونی فێمینیزمی کوردی باسه‌کانی خۆیان پێشکێش کردو هونەرمەند شەهێن تاڵەبانی، باسێکی سەبارەت بە کێشەو گرفتەکانی ژنانی هونەرمەند لە رۆژهەاڵتی کوردستان کرد و بە کورتی ئاوڕێکی لە بارودۆخی ژنانی هونەرمەند لە ئێرانی دوای هاتنه‌سه‌رکاری کۆماری ئیسالمی دایەوە. هه‌ر له‌و پێوه‌ندییه‌دا پوخته‌یه‌ک ل ه ژیان‌و به‌سه‌رهاتی فه‌تان ه وه‌لیدی پێشکێش کراو له‌و کۆنفڕانسه‌دا ڕاگه‌یه‌ندرا ک ه کومیتەی به‌ڕێوه‌به‌ریی کۆنفڕانس بۆ رێزگرتن لە هونەرمەند فەتانە وەلیدی سندوقێکی کۆکردنەوەی یارمەتی بۆ ئەو هونه‌رمه‌نده داناوه. لە پانێلی دووهەم‌دا عیسمەت سۆفیا لهسهر پەیوەندیی خەباتی ژنان ،فێمیسنیسم و ناسیۆنالیسم قسەی کردو خاتوو ئێوا هۆما باسێکی لهسهر دیاردەی خۆسووتاندن‌و خۆکوژیی ژنان لە ڕۆژهەاڵتی کوردستان کرد .بەیان عەزیزی کۆڕگێڕیکی دیکه‌ی ئه‌و پانێل ه بوو کە باسێکی لەژێر ناوی رێکخراوەکانی ژنانی کورد ،گەشەکردن و مەترسی کارکردن لە ساڵەکانی ( 1370تا )1390دا پێشکێش کرد ودوای هەرکام لە پانێلەکان، بەشداربووانی کونفرانس پرسیارو تێبینییەکانی خۆیان لەگەڵ کۆڕگێڕان دەخستە بەرباس. گێڕانه‌وه‌ی بینینه‌کانی ئەندامێکی حیزبی سووری نوڕوێژ ل ه
کۆبانی‌و دیدار لەگەڵ چەند ئەندامی بەڕێوەبەریی ئه‌و کانتۆنە دوایین بابه‌تی ڕۆژی یه‌که‌می کۆنفڕانس بوو. به‌رنامه‌کانی چوارەمین کۆنفرانسی ژنانی رۆژهەاڵتی کوردستان ل ه ڕۆژی دووهه‌می خۆیدا ب ه بابه‌تێکی حه‌لیم ه ڕه‌سووڵی له ژێر ناوی لە ژێر ناوی وەزعیەتی ژنانی کوردو بزوتنەوەکانی ژنان لە کوردستان ده‌ستی پێکرد ک ه بابه‌ته‌که‌ی ی ناردبوو، ل ه باشووری کوردستانه‌و ه ب ه ویدیۆ بۆ کۆنفرانس باڵو کرایه‌وه. ل ه درێژه‌ی کاری کۆنفڕانس‌دا مینۆ عه‌لی‌نیا باسێکی لە سەر باردۆخی ژنان‌و پێویستیی کەمرەنگ‌کردنەوەی کلتووری دنه‌دان بۆ توندو تیژی‌و کوشتن لە کوردستان کردو سیمین چایچی ک ه لە رێگەی سکایپه‌و ه بەشداریی کۆنفرانسکەی
کردبوو ،باسێکی لهسهر رۆلی «ئێن جی ئۆ کان « لە رۆژهەاڵتی کوردستان‌و نەبوونی ئازادی‌و سنووردار کردنی کاری رێکخراو ه مه‌ده‌نییه‌کان بە لە رۆژهەاڵتی کوردستان کرد. ناهید موکری یەکێکی دیکە لە ئامادەبووانی کۆنفرانس بوو کە باسی ڕۆڵی ئایین لە سنووردارکردنی ئازادییەکانی ژنانی کردو لە کۆتایی کاری کۆنفڕانس‌دا هونەرمەندان شەهێن تاڵەبانی‌و ئارەزو عومەرزادە چەند گۆرانییه‌کیان پێشکێش ب ه ئاماده‌بووانی کۆنفڕانس کرد. شایانی باس ه کومیتەی ئامادەکاری چوارەمین کۆنفرانسی ژنانی رۆژهەاڵتی کوردستان ل ه فریشتە گوڵپەروەر ،عیسمەت سوفیا ،مەحبوبە رەحیمی، کوێستان عومەرزادە ،نگین قادرزادەو رۆژە عەزیزی پێک هاتبوو.
داعشییه‌کانی ئێران‌و سیاسه‌تی «اسیدپاشی» ئاماری قوربانیانی تێزاب ل ه ئیسفه‌هان گه‌یشت ه سه‌رووی 10که‌س. یه‌کێک ل ه قوربانییه‌کان گیانی له‌ده‌ست دا. ل ه چه‌ند حه‌وتووی رابردوودا تێزاب کردن ب ه ده‌موچاوی چه‌ند ژنان‌دا ل ه ئیسفه‌هان ،ئه‌و شاره‌ی تووشی حاڵه‌تی نائه‌منی و به‌تایبه‌تی ژنانی تووشی ترس‌و نیگه‌رانی کردوه .به‌جۆرێک ک ه ژنان له‌ترسی ئه‌م کرده‌و ه نامرۆڤانه‌ی ه که‌متر له ماڵه‌کانیان دێنه ده‌ره‌وه.
مریه‌م ئه‌سه‌دی هه‌واڵنێر ،دانیشتووی شاری ئیسفه‌هان ب ه ڕادیۆ «فردا»ی راگه‌یاند کاتێک ب ه شه‌قامه‌کان‌دا ده‌ڕۆی وا دێته‌به‌رچاو ک ه ژیان ئاساییه .به‌اڵم کاتێک له‌گه‌ڵ خه‌ڵک قس ه ده‌که‌ی ،به‌تایبه‌ت له‌گه‌ڵ ژنان ،ده‌بینین هه‌لومه‌رجه‌ک ه جۆرێکی دیکه‌یه .هه‌موو تووشی دڵه‌ڕاوکێ‌و نیگه‌رانین .ئه‌و دڵه‌ڕاوکێی ه ل ه هه‌موو ک هس‌دا خۆی ده‌رده‌خا .هه‌موو یه‌کتر ئامۆژگاری ده‌که‌ن ک ه شیشه‌ی ئاگاتان هه‌ڵده‌نه‌وه، ماشێنه‌کانتان
له‌خۆتان بێ‌وله‌م جۆر ه قسانه. فه‌رمانده‌ی سپای پاسدارنی ئیسفەهان، ده‌لێ ئه‌م رووداوانه‌ی ئه‌و چه‌ند وتوویه نابێت ه هۆی ئه‌وه‌ی ئه‌منییه‌تی حه ئیسفه‌هان خه‌وشدار بێ! ئه‌حمه‌د به‌خشایش ،ئه‌ندامی کومیسیۆنی ئه‌منییه‌تی میللی‌و سیاسه‌تی خاریجی مه‌جلیس ،ل ه کاردانه‌و ه ب ه رووداوه‌کانی ئیسفه‌هان‌دا ،ئه‌م کار ه نامرۆڤانه‌ی خسته ئه‌ستۆی خاریجییه‌کان! و گوتی به‌دڵنیاییه‌و ه به‌سیجی‌و حیزبوڵاڵییه‌کانی ئێمه له‌وجۆره‌کاران ه ناکه‌ن»! عه‌بباس عه‌لی مه‌نسووری ئارانی یه‌کێکی دیک ه ل ه ئه‌ندامانی ئه‌و کومیسیۆن ه ده‌ڵێ ب ه دڵنیاییه‌و ه تاوانبارانی ئه‌سیدپاش ل ه الیه‌ن دامودهزگا سیخوره‌کانی بێگانه‌و سه‌هیۆنیسته‌کانه‌وه یارمه‌تی ده‌درێن»!
KURDISTAN The Official Organ Party of Kurdistan The Organ ofDemocratic Kurdistan Democratic Party-Iran - I ran
NO: 642 22 octob 2014 No: 493 5 Sep 2008
به‌ر له مااڵوایی
شار به‌ته‌نیا ب ه ئێوه ناپارێزرێ ،لێمان گه‌ڕێن! ئازایه‌تیی کچان و ژنانی کۆبانی بیره‌وه‌رییه‌کی شیرینی منداڵیمی وه‌بیر خستمه‌وه ،بیره‌وه‌رییه‌ک ک ه ره‌نگ ه هه‌ر ئه‌و ه بووبێ به هه‌وێنی هاندانم بۆ خه‌بات. ....حه‌میده خانمی مامۆستا ،قه‌ولی به قوتابییه‌کان دابوو هه‌رکه‌س ده‌رسخوێنی چاک بێ 2ڕۆژ له‌گه‌ڵ خۆی ده‌یبا بۆ سه‌فه‌ری شار! من و کچێکی هاوپۆلم شانسی ئه‌و سه‌فه‌ره‌مان وه‌به‌ر که‌وت. دوانیوه‌ڕۆیه‌ک گه‌یشتینه‌ماڵه‌که‌ی «داده حه‌میده« له سه‌قز - ،ئه و کوێستان فتوحی قه‌ت نه‌یده‌هێشت پێی بڵێین «خانم معلم» -جانتای سه‌فه‌رمان داناو گوتی بابڕۆین دوو ڕۆژتان فرسه‌ت ه با بتانبه‌م بۆ گه‌ڕان! یه‌که‌م شوێن که بردینی بنکه‌یه‌کی پێشمه‌رگه بوو! دیار بوو بۆخۆی له‌وێ کاری هه‌بوو ،ئێمه‌شی له‌گه‌ڵ خۆی برد! هه‌ڵبه‌ت هه‌موو جێیه‌ک بۆ ئێم ه سه‌رنجڕاکێش بوو. کچه‌کانی ئه‌و بنکه‌ی ه هه‌موویان که‌واو پانتۆڵیان له‌به‌ر بوو ،رووسه‌ریه‌که‌ی سه‌ریان جامانه (ئاغابانوو) بوو .یه‌کێک له کچه‌کان ناومانی پرسی و گوتی پێتان خۆشه ببن ب ه پیشمه‌رگه! هه‌ردووکمان خێرا واڵممان داوه؛ به‌ڵێ! بوو ب ه ئێواره ،هاڕه‌و گرمه‌ی هێلیکۆپتێره‌کان ،پرسیاری الی خه‌ڵک دروست کرد .هه‌موو ی شار دروست بووه؟ ب ه پرسیاریان له‌یه‌کتر ده‌کرد چ باسه ؟ ئه‌م جموجوڵه چی ه ل ه پادگان قسهو باسه‌کان‌دا وا ده‌رده‌که‌وت خه‌ڵک خۆیان بۆ رووداوێک ئاماد ه ده‌که‌ن .شار شڵه‌ژابوو. حه‌میده‌ی مامۆستا و کۆمه‌ڵێک ژن و کچی دیک ه ل ه ده‌وری یه‌ک کۆببوونه‌وه دوای ه چووین بۆ ماڵی دایکی حه‌مید ه خانم .دره‌نگانی شه‌و گوێم ل ه ده‌نگی دایکی بوو پێی ده‌یگوت رۆڵه! ئه‌م مندااڵنه‌ت بۆ هێناوه ؟ شتێک بێ چیان لێ ئه‌که‌ی؟ ئه‌ویش گوتی دایکه گیان چوزانم چ ده‌بێ....؟ هیچ نابێ ئه‌گه‌ریش بوو به‌یانی فکرێکیان بۆ ده‌که‌مه‌و ه تۆ نیگه‌ران مه‌به .ڕۆژی دووهه‌می سه‌فه‌ره‌که‌مان بوو...تاریک‌و روونی به‌یانی به ته‌قه‌ی تفه‌نگ‌و گرمه‌ی ته‌قینه‌وه‌‌و ده‌نگ ه ده‌نگی ژنان وه‌خه‌به‌ر هاتین .حه‌میده هات ه ژووره‌ک ه و گوتی کچه‌کان مه‌ترسن ،تاوێکی‌تر لێره‌تان الده‌به‌م ،ئێره نزیک پادگانه! ئێمه نایه‌ڵین شار بکه‌وێته ده‌ستیان! که هه‌وا به‌ته‌واوی رووناکی کرد حه‌وشه‌ی ماڵ ه دایکی حه‌مید ه خانم پڕ ببوو ل ه کچانی جه‌وان ،پانتۆڵ له‌ب هر‌و توند و تۆڵ. حه‌میده له‌وێش وه‌ک مامۆستایه‌ک قسه‌ی بۆ ده‌کردن ...دابه‌شی ده‌کردن به‌سه‌ر شه‌قامه‌کان‌دا ک ه هه‌رکه‌س ل ه کوێ ده‌بێ چ بکا! چاکم هه‌موو قسه‌کان له‌بیر نیه ،به‌اڵم ده‌مدی «گوونی» (ته‌لیس)ی ده‌دا ده‌ستی کچه‌کان ،ده‌یگوت ماشینه‌کان گڵ دێنن ،و ئێوه خێرا خێرا ته‌لیسه‌کان پڕ که‌ن دێن ده‌یانبه‌ن به‌سه‌ر کۆاڵنه‌کان‌دا دابه‌شی ده‌که‌ن ...دوایه رووی کرده من و کچ ه وه بۆ هاوپۆله‌که‌م گوتی :ئێوه‌ش مه‌ترسن به‌ڕێتان ده‌که‌م بۆ شاری بۆکان ،له‌وێو ه ده‌تانبه‌نه ماڵه‌وه‌تان! منیش گوتم نا من ناترسم‌و ناچمه‌وه ،ده‌توانم گڵ بکه‌م ه ته‌لیسه‌وه! حه‌مید ه ب ه پێکه‌نینه‌و ه گوتی «شاگرد»ی خۆمن ئافه‌رین! ده‌زانم کچه باغلووجه‌یی ناترسێ! ئه‌و ڕۆژ ه ئازایه‌تیی کچانی سه‌قزیم دیت که چۆن سه‌نگه‌ریان دروست ده‌کردو پۆل پۆل له ماڵه‌کان ده‌هاتنه‌ده‌ر‌و نه‌ترسانه خه‌ریکی خۆئاماده‌کردن بوون بۆ شه‌ڕێکی نابه‌رابه‌ر له‌گه‌ڵ هێزه‌کانی ئه‌رته‌شی کۆماری ئیسالمی ک ه ده‌یانه‌ویست ده‌ست به‌سه‌ر شاردا بگرن .به‌اڵم دیمه‌نێک ک ه هه‌رگیز له‌بیرم ناچێ‌و ته‌نانه‌ت ترساندمی ،ئه‌وه بوو پیاوێک هات ه حه‌وشه‌که‌‌و خۆی کرد به‌ناو کچه‌کان‌دا ،پیلی یه‌کێک ل ه کچه‌کانی گرت‌و ڕاکێش ڕاکێش به‌دوای خۆیدا ده‌یبرد .کچه‌ک ه خۆی ڕاده‌پسکاند له‌ده‌ستی‌و ده‌یگوت وازم لێ بێن ه باوکه! من ئه‌چم ،بۆ لێم ناگه‌ڕێی ....ئه‌ویش وه‌به‌ر جنێو‌و زلله‌ی داو ....حه‌مید ه خانم لێی چووه پێشێ و ب ه باوکی کچه‌که‌ی گوت بۆ وازمان لێ ناهێنن؟ شار به‌پیاوی وه‌ک‌ئێوه ناپارێزرێ! پیاوه‌ک ه گوتی تۆ ده‌مت داخه! ...کچه‌ک ه له‌ده‌ست باوکی ڕایکردو گوتی هه‌ر نایه‌مه‌و ه ئه‌و ماڵه! .... ی ئه‌م بیره‌وه‌رییه‌وه ،بڵێم :ئه‌گه‌ر دوێنێ کچانی سه‌قزی(وه‌ک ویستم ل ه ده‌القه‌ی گێڕانه‌وه نمونه) ل ه بیر و زه‌ینی زۆرمان‌دا تابۆی پیاوساالرییان شکاند ،ئه‌مڕۆش کچانی کۆبانێ ب ه ئازایه‌تی‌و وره‌یه‌کی پۆاڵیینه‌وه ل ه گه‌ڵ کوڕانی هاوڕێیان خه‌ریکن هێز ه ڕه‌ش‌و بێزراوه‌که‌ی داعشی دڕند ه پاشه‌کش ه پێ ده‌که‌ن .به‌اڵم ئه‌وه‌ی گرنگ ه ئه‌وه‌یه بڵیین ،ل ه نێو مێژووی خه‌باتی خوێناویی نه‌ته‌وه‌ی کورد‌دا ژنان هه‌میش ه هه‌وڵیان داو ه له‌و خه‌باته‌دا وێڕای پیاوانی کورد رۆڵ بگێڕن‌و خۆیان جیا نه‌که‌نه‌وه؛ به‌اڵم به‌داخه‌و ه کۆمه‌ڵی پیاوساالری کوردستان تا ئه‌مڕۆشی له‌گه‌ڵ بێ ،ده‌ستی له‌م جیاکاریی ه هه‌ڵ‌نه‌گرتوه .ڕاست ه ده‌بینین ئه‌مڕۆ پیاوانێک به‌سه‌ر ئازایه‌تیی ژنانی کۆبانێ‌دا هه‌ڵده‌ڵێن و به‌ڕواڵه‌ت شانازی به بوونی ئه‌و ژنانه‌و ه ده‌که‌ن، به‌اڵم هه‌ر ئه‌و پیاوان ه ک ه کچ‌و خوشک‌و هاوسه‌ری خۆیان له‌ماڵه‌کان هاتنه‌ده ر یان قسه‌یه‌کیان پێ بوو بۆ گوتن ،وه‌ک هه‌مان پیاوه‌که‌ی سه‌قز پێیان ده‌ڵێن تۆده‌مت داخه! هه‌ر جۆر ه پیاوانه‌شن ژنانی کۆبانێیان کردۆت ه سه‌نگه‌رێک بۆ لێدانی ژنان‌و سه‌نگه‌ره‌کانی دیکه‌ی خه‌باتی ژنان .له‌م رۆژانه‌دا ئه‌گه‌ر چاو ل ه الپه‌ڕی فه‌یسبووک‌و کۆمێنتی هاوڕێ پیاوه‌کان بکه‌ین ،باش ئه‌م ڕوانگه‌یه‌مان بۆ ده‌رده‌که‌وێ‌و ته‌نانه‌ت که‌سانێک ب ه وشه‌ی نه‌شیاو‌و ب ه ناحه‌ق روو ل ه ژنانی دیک ه ده‌که‌ن‌و ده‌ڵێن شه‌رم بتان گرێ! ئێو ه چ ده‌که‌ن؟! وه‌ک ئه‌وه‌ی تاز ه ببینن ژنی کورد ل ه سه‌نگه‌ری به‌رگری ل ه نیشتمان‌دایه .به‌ڕاستی ئه‌وان ه ده‌بێ به‌پێی چ بنه‌مایه‌ک رێگ ه به‌خۆیان بده‌ن ل ه په‌نا ژنانی کۆبانێوه سه‌نگه‌ر ل ه ژنانی دیکه‌ی کوردستان بگرن‌و وه‌به‌ر تانه‌و ته‌شه‌ره سواوه‌کانیان بده‌ن! ئه‌وان ئه‌گه‌ر زۆر غه‌م ل ه سه‌نگه‌ری بێ ژن ده‌خۆن! با له ماڵی خۆیانه‌و ه ده‌ست پێ بکه‌ن ،ئه‌و کات شۆڕشێک ده‌ست پێ‌ده‌کا ک ه هه‌موومان ده‌بێ شانازی پێوه بکه‌ین. ڕاسته ئه‌وه‌ی ژنانی کۆبانێ کردیان و ده‌یکه‌ن ،حاشای لێناکرێ ئه‌وپه‌ڕی ئازایه‌تی‌و وره‌ی ه له‌به‌رابه‌ر هێزێکی پڕچه‌کی دڕنده‌ی ده‌ستدریژیک هر‌دا ،دیفاع ه له شه‌ره‌ف‌و که‌رامه‌تیان ک ه مرۆڤه ل ه شه‌ڕێکی ڕه‌وادا. نیشتمانه‌که‌یانه .ئه‌وه‌ی ئه‌وان ده‌یکه‌ن نموونه‌ی به‌رزی ئازایه‌تیی به‌اڵم ناڕه‌وای ه به ناوی ئازایه‌تی ژنانی کۆبانێوه هێرش بکرێت ه سه‌ر ژنانی دیکه‌ی کورد. ژنی کورد ئه‌گه‌ر پیاوان رێگر نه‌بووبن هه‌موو کات ل ه ریزی پێشه‌وه‌ی سه‌نگه‌ری به‌رگری‌دا بوون .ل ه هه‌موو به‌شه‌کانی کوردستان ،پشتیوان و دڵسۆزی بزووتنه‌وه‌ی شۆرشگێران ه و رزگاریخوازانه‌ی نه‌ته‌وه‌که‌یان بوون .ل ه کاری رێکخستنه نهێنییه‌کان و پێشمه‌رگایه‌تی‌دا هیچکات خۆیان نه‌بواردوه ،هیچ به‌شێکی کوردستان نیه ک ه به سه‌دان کچ و ژن نه‌چووبن ه به‌ندیخان ه و ئه‌شکه‌نجه نه‌کرابن. ژنی کورد مێژوویه‌کی پڕشنگداری ل ه بزووتنه‌وه‌ی نه‌ته‌وایه‌تی‌دا هه‌یه ،ئه‌وانه‌ی ئه‌م مێژوو ه نابینن ،کاتی ئه‌وه‌یه چاوه‌کانیان بکه‌نه‌وه .ئیتر کاتی ئه‌و ه هاتوه ته‌پوتۆزی پیاوساالری له‌بیر‌و زه‌ینیان ب ه ته‌واوی بسڕنه‌وه‌‌و چی دیکه ژنانی ئه‌م نیشتمانه نه‌که‌ن ه په‌یژه‌ی سه‌رکه‌وتنه‌کانی خۆیان .کاتی ئه‌و ه هاتو ه هه‌موو حیزب‌و رێکخراو ه نه‌ته‌وه‌ییه‌کانی کوردستان لهپێوهندی له‌گه‌ڵ پرسی یه‌کسانی‌دا الپه‌ڕه‌یه‌کی نوێ هه‌ڵده‌نه‌وه .ئه‌وانه ک ه تفه‌نگ‌و چه‌قۆی «شه‌رفپارێزی»یان به‌ده‌سته‌و ه ده‌گرت بۆ کوشتنی ژنان‌و سیمای کوردیان ل ه جیهان‌دا پێ ناشیرین ده‌کرد ،شه‌رم له‌و مێژوه‌‌و له له‌وره‌ی به‌رزی ئه‌مڕۆی ژنانی کۆبانێ بکه‌ن. ژنانی کوردستانیش ک ه ئێستا هه‌موو جیهان ل ه لوتکه‌ی به‌رزی شه‌ڕی کۆبانێ‌و ه ژنی کورد ده‌بینێ ،با ئه م ئه‌م لوتکه‌یه چۆڵ نه‌که‌ن‌و بیپارێزن‌و به‌ره‌و لوتکه‌کانی دیکه‌ش بڕۆن.
ژماره٦٤٢ : ٣٠ی رەزبەری ١٣٩٣
٢٢ی ئۆکتۆبری 2014
سینەمای گوێ لەمستی دەسەاڵت‌و چەواشەکارییەکانی!. سەرنجێک بۆ دوو فیلمی (چە) و (شورشیرین).
عەلی لەیالخ بە ئامرازکردنی سەنعەت و هونەری سینەما لەالیەن دەسەاڵتە سەرەڕۆکانەوە شتیکی تازە نیەو رەنگە بتوانین سیستمی فاشیزمی ئیتالیاو دەسەاڵتی «مۆسۆلینی»بە باشترین نموونە بێنینه‌وه .پرسیار ئەمەیە بۆ لە هەموو هونەر و زانستەکان رێژیمە ناڕەواکان هەوڵ دەدەن ئەم هونەرە بە کەیفی خۆیان دەستەمۆ بکەن و بەکاری بهێنن بۆ بانگەشەو پرۆپاگەندەی خــۆیــان،؟ ئــایــا سینەما نــاحــکــومــەتـی‌و پشت بە دەســەاڵت و روو لە خەڵک ،بۆ مانەوەی دەسەاڵتدارەکان لە حاکمییەتێکی نا مەشرووع جێگەی مەترسییە؟ ئایا سینەما دەوری هەیە لە بۆژاندنەوەی خەڵکی چەوساوەو بەرزکردنی ئاستی زانست وبیرکردنەوەی کۆمەڵگا؟ ئەمانە پرسیارگەڵیکن کە ئەگەر سەرنجێک بدرێت لە رابردوو و ئێستاکەی ئەم هونەرە مەزنە رەنگە بۆ هەرکام لەم پرسیارانە وەاڵمان هەبێت. هونەری حەوتەم واتا سینەما دەتوانین بڵێین کــۆکــراوەی ســەرجــەم هونەرەکانەو کە هەر لەسەرەتای دەسپێکیەوە بوو بە تریبۆنێک بۆ گەیاندنی دەنگە جیاوازەکان و ورووژاندنەوەی فیکری و رێگایەک بۆناساندنی میللەتەکان‌و کەلتوورەکان. هــونــەری سینەما بەتایبەت لە دنیای ئەمرۆ تێکاڵوێکە لە هونەری ئەدەبیات و ئەکتەری و مۆسیقاو دەرهێنەریی کە ماوەی چەند کات جاری روایە باسیێکی دوورودرێژ یان بابەتێکی گرینگ دەخــاتــە بــەر دیـــدەی بــیــنــەران و بە ئەسپایی له‌سەر بیروزەینی ئەوان کاریگەریی دادەنــێــت .رەنگە لەسەردەمی ئەمرۆ بەهۆی تەنگی ک ــات‌و نــەبــوونــی مــەجــال‌و سەرقاڵی مرۆڤەکان بەژیانه‌وه ئەوەندە دەرفەت نەبێت بۆ خویندنەوەی کتێبە مێژووییەکان و رۆمان وچیرۆکەکان ،هەربۆیە لەم نێوانەدا سینەما هەوڵی داوە ئەو دابڕان و بۆشاییە پربکاتەوە. بەاڵم هەر ئەم کاریگەرییە ئەرێنییه‌ی سینەما بۆتە هۆکارێک کە دەسەاڵتە پاوانخوازەکان وەکوو ئامرازێک لەم سەنعەتە گرنگە بەشیوەی نەرێنی کەڵک وەربــگــرن بۆ دەستەمۆکردنی مێشک‌و بیری کۆمەڵگە و چــەواشــە کردنی راستییەکان بــە قــازانــجــی خــۆیــان .هەربۆیە مقۆمقۆی ئەمە کە هونەر بەتایبەتی هونەری سینەما دەبێ لە ژیر ڕکیفی سیاسەتی حاکمییەت دەربێت و رەها و سەربەخۆبێت ،ئه‌م باس ه لە
مێژە لە ئێران لەالیەن رەخنەگرانەوە هاتووتە ئاراوە ،تا ڕادەیەک بۆتە هۆی تەرەبوون وکۆچ کــردنــی هێندیک لــە دەرهــیــنــەرو سینەماکارە بەناوبانگەکان ،کەسانێک وەکــوو «عەبباس کیارۆستەمی و موحسێن مەخمەڵباف و..هتد. ســەرەتــا نارەزایەتییه‌کان لە سینەمای گوێ لەمستی حاکمیەت بەنیسبەت نزم بوونی ئاستی هونەریی و پرۆپاگەندەی ن ــارەوا بۆ شەڕو بــەربــەرەکــانــی لــەژێــر نــاوی سینەمای «دفــاع مقدس» کە چەندین ساڵە لە کۆماری ئیسالمیدا پەرەی پێدەرێت ،کەوتە سەر زاری رەخنە و هەڵویست گرتنەکان ،بەرەبەرە پێشل کردنی مافەکۆمەاڵیەتییەکان و هەاڵواردنی رەگەزی و ئایینی و میللی بەم جۆرە بەرهەمە سینەمایانە ئیزافە کراو رۆژبەرۆژ لە زیادبوون دایە. ئەم چه‌ند دێر ه باس و رەخنەیەکی جیدییە لە سینەمای ئێران و بۆ خۆی هەڵگری بابەتێکی تێروتەسەڵە .مەبەستی ئەم بابەتە تیشک خستنە بــەســەر نــوانــدنــی دوو بــەرهــەمــی سینەمایی لــەچــەشــنــی ســیــنــەمــای دیــفــاعــی م ــوق ــەدەس بەناوەکانی« .چە چمران»و «شورشیرین». فیلمی یەکەم بە دەرهێنەریی «برایم حاتمی کیا» ،کە دەرهێنەرێکە لە بــواری سینەمای شــەڕ و رەوایـــی بەخشین بــە ٨ســاڵ شــەڕی ئــێــران وعــێــراق ،ئــەمــجــارە ویــســتــوویــەتــی لە یەکێک لە پاسدارەکانی رێژیم بە ناوی مستەفا چەمران ،سیمایەکی شۆرشگێرانەو مافخوازنە نێشان بــدات .ئیستارتی سناریۆی ئەم فیلمە دەگەڕێتەوە بۆ سەردەمانی دەسەاڵتداریەتی ئەحمەدی نیژاد ،کە پەیوەندی لە نێوان ئێران و واڵتانی ئەمریکای التین چڕوپڕتر بوو ،هەر لەوسەروبەندە بوو کە کچ وکــوری چگوارە، شورشگێری سوسیالێزمیی ناسراوی ئامریکای التین بانگهێشت کران بۆ تاران و لە زانستگای فێردەوسی پێشوازییان لێکرا .دەسەاڵتدارانی کـــۆمـــاری ئــیــســامــی ویــســتــیــان کــەســایــەتــی چەمران بە چگوارە کە نازناوی جیهانی هەیە گــرێ بــدەن! چۆنکە چەمرانیش مــاوەیــەک بۆ سەقامگیر کردنی بیرۆکەی ئیسالمی سیاسی شیعە ،لە دەروەی سنوورەکانی ئێران ،واتە لە لوبنان و حەوزەی هەاللی شیعە لە رۆژهەاڵتی ناڤین چەک هەڵگربووە! ئەم قیاسە نەگونجاوە هەر لەسەرەتاوە شکستی هێنا چونکە چیتر پرۆپاگەندەی حاکمییەت ناتوانێ لەمە زیاتر لە گەڵ کۆمەڵگە درۆ‌و دەلەسە بکات ،هەربۆیە پـــــرۆژەی ســیــاســی،فــەرهــەنــگــیــی «چـ ــە ،مثل چــگــوارە» کە بە میلیارد هەزینەو موچەیان بۆ تەرخان کردو کرا بە فیلمێکی سینەمایی بەاڵم بێ داهات! نموونەی ئەم شکست هێنانە پێشوازی نەکردنی خەڵک لە نیشاندانی ئەم
فیلمەوە دەیان رەخنەی توندوتیژ لە کارگێران ودەرهــێــنــەری ئ ــەم فیلمە گــیــرا بــۆ نموونە کەسانێک وەکــوو «عەبباسی کیارۆستەمی» سینەماکاری ناودارا ،لەم بارەوە وە دەنگ هات! بەاڵم خاڵی جێگەی سەرنجی ئەم فیلمە ئەمەیە کە دیسان سینەمای گوێ لە مستی حاکمییەتی کۆماری ئیسالمیی ویستوویەتی لەم رێگاوە چــی بــزووتــنــه‌وه‌ی کـــوردی هــەیــە بەتایبەت لە ســەردەمــی سەرکەوتنی شۆرشی گەالنی ئــێــران بــە هێزێکی شەڕئەنگیزو بــێ بەزەیی وتیرۆریست و بــەدوور لە پشتیوانی خەڵک نێشان بدات .هەر لە سەرەتاوە فیلمەکەش بە
بیرۆکەی داخراوی خۆی بدات. فیلمی دووهــــەم بــەنــاوی «شـــور شــیــریــن»، ڕاستەوخۆ بێ‌رێزی کردنە بە خەڵکی کوردو و تاوان و توانج خستنە لەسەر حیزبی دیموکراتی کوردستانە بەتایبەت ئەوکات کە کونترۆڵی چەند شارێک وەکــوو بۆکانی بەدەست بوو. رەوایەتێکی بــەالرێ بردنی راستییەکانە ،لە شێوەی هەڵسوکەوتی حیزبی دێموکرات لە گەڵ خۆی و هێزە نیزامییەکانی رێژیم .لەم فیلمەدا سرگوردعەلیار،فەرماندەی هێزی پێشەوا لە بەرانبەر پاسدار مەحموودی کــاوەی خەڵکی خوراسان وەکوو ده نوێنەروکەسایەتی ئەرینی
چەند دیڕی پاوانخوازنەوە دەست‌پێ‌دەکات. مــێــژووی ئــەم جـــۆرە سینەمای بــێ بنەماو چەواشەکارە بە نیسبەت رووداوە مێژوییەکانی دوای هــاتــن ـه‌س ـه‌رکــاری کــۆمــاری ئیسالمی دەگەڕێتەوە بۆ دەیــەی ٦٠بەمالوە.کە رێژیم ویستی لەهەموو رێگایەکەوە نیزامیی ،سیاسی و فەرهەنگیی ،دەسەاڵتی دیکتاتۆرانەی خۆی بــەســەر کۆمەڵگەی ئــێــران بەتایبەت گەالنی بــن دەســـت‌دا بسەپێنێت .لــە فیلمی «چە»کە گۆشەنگایەکی یەک الیەنەی کۆماری ئیسالمییە بەسەر رووداوەکــانــی ســەرەتــای ئینقالب لە کوردستان و بەتایبەت گەمارۆی شاری پاوە، هیزە سیاسییه‌کانی کــورد بــە «موهاجم»و داگیرکەر نیشان دەدات! ئەمە لە کاتێک دایە الیــەنــە سیاسییەکانی کــوردســتــان دوای بێ ئاکام بوونی دانوستانەکان لەگەڵ حکوومەتی نـــاوەنـــدی و هــێــرشــی هــەمــەالیــەنــە بــۆســەر کوردستان بۆ پاراستنی کەرامت وکیانی خاکی خۆیان و بەرگریکردن لە خەڵکی هەژاری کورد دەستیان بــۆچــەک بــردو شــەڕی نــەخــوازراو دەستی پێکرد .لەم فیلمەدا پاسدار چەمران پیاوێکی لەسەرخۆو جلوبه‌رگی(مه‌ده‌نی) لەبەر نێشان دەدرێ کە نیەتی خێرخوازانەی هەیە! بەاڵم کەسایەتیی چەمران لەباری فیکری کە ب ــاوه‌ڕی بە پــاوانــخــوازی و پاراستنی خاکی ئــیــران و پــەرەپــێــدان بــە بــیــرۆکــەی ئینقالبی ئیسالمی هەبوو بە هــەر قیمەتێک ،هەروەها رووداوە مێژووییەکان دەرخــەری ئەمەن کە مستەفا چەمران دوای هاتنەوەی لە لوبنان،گرێ پۆتینەکانی توند کردو بە پشتیوانی ئەرتەش و سپا ،هێرشی کردە سەر کوردستان و شەڕیان بەرسەر خەڵکی بێ دیفاعی کــورد داسەپاند. ئەگەرچی لــەم فیلمە هــەوڵ دراوە چەمران وەکوو مەسیح نیشان بدات هەتا فەرماندەرێکی پــاســدار!کــە بێجگە پاراستنی سنوورەکانی ئایینی و ئێرانی ،هیچ بڕوایەکی بە مافی گەالنی بــن دەســت نــەبــوو ،بــەاڵم وەک باسمان کرد پێشوازی نەکردنی خەڵکانی غیرە کوردیش لــەم فیلمە و بایکوت کــردنــی لــە شارەکانی کــوردســتــان نــیــشــان ل ــەوەی ــە کــە سینەمای دەستەمۆی حاکمییەت شکستی هێناوەو چیتر ناتوانن لەم رێگاوە رەوایــی بە نــاروا بوونی
و نەرێنی نیشان دەرێـــت! وەک ــوو سەرجەم فیلمە سینەماییەکانی ئێران .کە بە ناوەڕۆکی رووداوی سیاسی و مێژوویی ســازکــراوە، دیــســان ب ــەداخ ــەوە نــووســەر ی سیناریۆی فیلم ودەرهێنەر «جــواد اردکانی»بە شێوەی سفارشی و بە ئەنقەست هەوڵی داوە بۆ بە الرێ بردنی ڕاستییه‌کانی شەڕی کوردستان و حیزبە کوردییەکان بەتایبەت حیزبی دیموکرات بە هێزێکی میلیشای بی پڕنسیپ و بــەدوور لە ئیخالق و مرۆڤایەتی پێشان دەدا .جیگەی ســه‌رســوورمــان ئــەمــەیــە حــیــزی دیــمــوکــرات کــە هــەڵــقــوواڵوی خــەڵــکــی کــوردســتــانــەو لە کوروکچانی ئەوخەڵکە پێکهاتووە بە داگیرکەر دەناسێنێت! و هێرشی سپاو ئەرەتەشی ناوەند بــۆ ئــازادکــردنــی پــارچــەیــەک لەخاکی ئــێــران! بەفیداکاری و بە باشی وەسف دەکرێ.. ب ـێ‌ســەروبــەنــی حــیــزب و ب ـێ‌رێــزی کردنیان بە خەڵک و بیروباوری ئایینی و سەربرینی سەربازو کوشتنی بریندارەکان،،کە لەم فیلمە زۆر نــاشــیــانــەو بێ‌ئاگایانە نیشان دەرێ ــت، نێشاندەری ئەوەیە کە دەرهێنەری ئەم فیلمە بەتەواوی خۆی ماندوو کردوە کە سیمایەکی نــائــیــنــســانــی ل ــە بـــزووتـــنـــەوەی رۆژهـــەاڵتـــی کوردستان نیشان بدات و رواڵەتێکی ئاسمانی بە هێزەکانی سەرنەیزەوپوتین رەشی رێژیمی تــاران ببەخشێت! لەمێژە ئــەم شێوە سینەما تەنانەت بۆ غەیرەکوردەکانیش برەو و باوی نــەمــاوەو بــەس مــن دەتــوانــم بڵێم س ــەرەڕای ئەوهەموو چەواشەکارییانەی کە لەو هەردوو فیلمە دەبیندرێت لەچەند روانــگــەوە جێگای سه‌رنجی زیاترن؛ کۆماری ئیسالمی پاش ٣٠ساڵ زیاتر ،هێشتادان بەهەڵەکانی خــۆی ناهێنێت و لــەهــەوڵ دایە لەهەموو رێگاکەوە بیروڕای کۆمەڵگە بە نیسبەت رووداوەکــانــی سەرەتای ئینقالب بە الرێ‌دا ببات. _دەســـــەاڵتـــــدارانـــــی کــــۆمــــاری ئــیــســامــیــی ناوەندەفەهەنگییەکانیان بەتەواوی خستووتە گەڕ بۆ بانگەشه‌ی بیری دواکەوتووانەی خۆیان و رەنگی جوان و بریقدرا دەبەخشن بە سەرجەم جینایەتەکانی خۆیان کە لەسەروبەندی ئینقالب ئەنجامیان داوەو هێشتاش وەکوو مانیفستێکی
سیاسیی پێره‌وی دەکەن، _هــەرئــەوەی لــە دوو فیلمە ژنــانــی کــورد لە نێو شــورش و خەباتی چەکدارانە هەرچەند بە سووک و تەشهیر نیشان دەرێت بۆ خۆی نیشان لەوەیە کە دۆژمنانیش لە ئەوە پەڕی داخراویی فیکرییەوە بە رۆڵ و نەقشی ژنان وکچانی کورد ئیعتراف دەکەن. _سیاسەتی بــەرهــەمــە سینەماییەکانی ژێر چاودێری کۆماری ئیسالمیی بێجگە سانسۆری رەش ،هەمیشە تێکۆشاوە کە خەڵکی سیڤیل و کۆمەڵگەی ئایینی لە بزووتنەوەی نەتەوەیی کــوردســتــان جــیــابــکــاتــەوەو ،ئــاگــربــەردان لە مــزگــەوت وکوشتنی بــێ بــەزەیــیــانــەی مــەالی گوندەکە،کە سکانسێکە لە فیلمی شوری شیرین نموونەیەکە لــەم بـــارەوە .ئەمه لەکاتێکدایە کــە هیچ کــات حیزبی دیــمــوکــرات و تەنانەت حیزبە چەپەکان بــەو شێوە بێ‌رێزییان بە پەرەستگەومزگەوتەکان نــەکــردوە ،بەڵکوو هــەمــیــشــە وه‌ک جــێــگــە و مــەڵــبــەنــدێــک بۆ رێکخستنەکان وسوخرانیەکان .خالێکی دیکە لــەم فیلمە شێوەی نامرۆڤانەی هەڵسوکوت کردنی حیزبی دیمۆکراتی بە درۆنیشان داوە، چۆنکە بە پێی ئامارەکان حیزبی دێموکرات نزیک بــە چه‌ند ه ــەزار ئەسیری بــە بــێ هیچ چاوەروانی و معاملەی سیاسی ئازاد کردوە. یەک لە ئامۆژگارییەکانی دکتور قاسملووی نەمر ئەمەیە «کــە زیندانی حیزب ،ئاوێنەی حیزبە» _نیشان دان وبەرجەستەکردنی ئەوکەسانەی کــە هــاوکــاری نــیــزامــیــان کــــردووە و بونەتە بەکرێگیراو لــەو دوو فیلمە جــێ تێڕامانە، یانێ رێژیم لەم رێگەوە بە فێرودانی هێندێک کەسی نەفس نزم و نائاگا یان بەفشاروگۆشار خستنەسەر ئەوان یان بارمتەگرتنی کەسوکاری ئەوان ،توانی زۆرکەس لە رێزەکانی پێشمەرگە دوور بخاته‌و ه و تەنانەت بیانکات بە دوژمنی گ ــەل ،بـــەدوو ئامانج یــەکــەم کوشتنی کــورد بەدەستی کــورد ،دووهــەم پــەرەدان بەشەری براکۆژی وبۆغزاندنی تاکی کورد بە نیسبەت یەکتر، کۆتایی: چەند ساڵ لەمەو بەر رەخنەگرێک لەبواری سینەماوە بەتایبەت سینەمای دیفاع موقدەس لە ئێران گوتی تەنیا دەرهێنەرانێک وەکوو «برایم حاتمی کیاو مەسعوود دێهنەمەکی وجەمال شورجە ،بۆ ساز کردنی فیلمەکانیان ئیزنی ئەوەیان پێدەدرێت کە تەنانەت تانک و تۆپیش بهێنەسەر شەقام» .مەبەستی لەم قسە ئەم بوو کە زۆرن ئەو فیلم سازو سینەماکارانە کە کەمترین ئیمکاناتیان بۆ دابین ناکرێت و ناچارن یان لە کپی دا بمێنەوە یان رێگەی هەندەران بگرنەبەر یــان مل بەسانسۆری رەش بــدەن. بەاڵم حاکمیەتی ئیسالمی ئێران هەموو جۆرێک لەباری مادی ومەعنەوییەوە پاڵپشتی لە بەناو هونەرمەندانە دەکات کە بەتەواوی لەخزمەتی بیرۆکەی کۆماری ئیسالمین و هونەری ئەوان وسینەمای ئەوان گوێ لەمستی دەسەاڵتە ،نەک هونەرێکی دەروەست ورەها. پێویستە بــگــوتــرێــت کــە ئــەرکــی ســەرشــانــی کۆمەڵگەی رووناکبیرو هونەرمەندی ئێرانی و کوردستانییە کە لە بەرانبەر ئــەم چەشنە بەرهەمە سوک و نزمانە کە بێچگە بێ رێزی و سووکایەتی بە گەلی کوردو بزووتنەوەی مافخوازانەی ئەو گەلە ،هیچ ئاکام ودەسکەوتێکی تەنانەت ئابووریشی تێدا نیە و پڕاوپڕە لە بێ رێزی ودەمارگرژی ،بێ هەڵویست نەبن.
سەرچاوە: فیلم سینمایی (چە) ابراهیم حاتمی کیا/فیلم (شور شیرین) جواد اردکانی،سایت سینمایی ایران. ئارشیڤی حیزبی دیموکرات کردستان.
10
٣٠ی رەزبەری ١٣٩٣
٢٢ی ئۆکتۆبری ٢٠١٤
بیرو رای ئازاد
ژماره٦٤٢ :
سیستمی پیاوساالری له رۆژهه‌اڵتی کوردستان
رێبوار مەعروف‌زادە بـ ه پێی پێناسه‌ی ئـه‌دریــیـه‌ن ریچ ( )Adrienne Richپــیــاوســاالری سیستمێکی کۆمه‌اڵیه‌تی ،ئیدئۆلۆژیک و سیاسیی ه ک ه له‌ودا پیاوان ل ه رێگه‌ی به‌کارهێنانی زۆر یــان ب ه شێوه‌یه‌کی نــاتــونــدوتــیــژ ل ـ ه رێــگ ـه‌ی دابــون ـه‌ریــت، زمان ،پ ـه‌روه‌رده ،یاسا ،دابه‌شکردنی کــار و ...واده‌کــــه‌ن ژن ــان ل ـ ه ژیانی شه‌خسی و گشتی دا پاشکۆی پیاوان بن .پیاوساالری بڕوابوون ه به‌وه‌ی ک ه پیاوان کۆمه‌ڵیک تایبه‌تمه‌ندییان هه‌ی ه ک ه واده‌کــا ل ه ژنان له‌سه‌رتر بن و بۆ زۆر کار وه‌ک به‌رێوه‌به‌ری ،سیاسه‌ت، بــازرگــانــی ،ش ـه‌ڕ و ...گۆنجاوتر بن. سیستمی پــیــاوســاالری توانێوێتی بۆ سااڵنێکی دوورو درێژ ل ه نێو کۆمه‌ڵگه، ئایین ،ره‌گه‌ز و چینی جیاوازدا به‌رده‌وام بێ .سه‌رکوتی ژنان فۆرمی جیاوازی هه‌بووه ،هه‌ر ل ه فۆرم ه کۆنه‌که‌ی ک ه زاڵبوونی بــاوک به سه‌ر بنه‌ماله ،ژن و منداڵه‌کانی‌دا بــوو ه هه‌تا کۆنترۆل کردنی گۆڕه‌پانی سیاسه‌ت‌و ئابووری ب ه ده‌ستی پیاوان وه‌ک فۆرمێکی نوێ. ئه‌گه‌رچی پــیــاوبــوون و ژن بــوون ل ه ههلومهرجی جیاواز پێناسه‌ی جیاواز به‌خۆو ه ده‌گرێ به‌اڵم ئامانجی سه‌ره‌کی سیستمی پیاوساالری ئه‌وه‌ی ه که وێنه‌ی پــیــاوبــوون لــ ه کــۆم ـه‌ڵــگ ـه‌دا هه‌میش ه ئه‌رێنی‌تر و به‌هێزتر ل ه وێنه‌ی ژن بوون ده‌ربــک ـه‌وێ .بۆ نموون ه ل ه دێهاته‌کان ک ه زۆرتر کاری مه‌زرا و وه‌رزێرییان هه‌یه ،توندوتول بوون و توانایی فیزیکی ئێستاش به‌های پێ ده‌درێ ،به‌اڵم چ ل ه شاره‌کان و چ ل ه دێهاته‌کان ،سه‌ره‌رای جیاوازییان ل ه پێناسه‌کردنی ژن بوون، هــه‌ر پــیــاو هــێــژمــونــی ب ـه‌س ـه‌ر ژن دا هه‌یه .له‌و وتاره‌دا باس له‌و ه ده‌که‌م ک ه ژنان له رۆژهه‌اڵتی کوردستان ل ه ژێر ده‌سه‌اڵتی کۆماری ئیسالمی ئێران ل ه بواری یاسایی ،سیاسی و کۆمه‌اڵیه‌تی پـــه‌راوێـــز خـــــراون ،بــــه‌اڵم یـه‌کــســانــی ره‌گــه‌زی ده‌کــرێ ب ـه‌دی بــێ .هه‌روه‌ها بۆ ده‌سته‌به‌ربوونی یه‌کسانی ره‌گه‌زی ل ه رۆژه ـه‌اڵتــی کوردستان ئــامــاژ ه ب ه کۆمه‌لێک پێشنیار ده‌که‌م. یاساکانی کــۆمــاری ئیسالمی ده‌رهه‌ق ب ه ژنان یاسای بنه‌ڕه‌تی کۆماری ئیسالمی ئێران ژنانی چ ل ه نێو بنه‌ماڵه‌دا و چ ل ه فــه‌زای گشتی ئۆتۆریته‌ی پیاوانی ب ه سه‌ر ژنان دا زاڵ کردو ه و ب ه پێی ئه‌و یاسایان ه گیان و ژیانی ژنان له‌ژێر ده‌ستی پیاوان دایـه .سیمۆن دۆبــووار لــ ه کــتــێــبـه‌کـه‌ی خــۆیــدا لــ ه ژێ ــر نــاوی «ره‌گه‌زی دووهه‌م» (The Second )Sexڕه‌خن ه ل ه سیستمی پیاوساالری ده‌گ ــرێ بـ ـه‌وه‌ی ل ـه‌و سیستمه‌دا پیاو وه‌ک نۆرم و ئه‌رێنی ته‌ماشا ده‌کرێ و خۆدی ژن بوونێکی سه‌ربه‌خۆی نیی ه و بوونه‌که‌ی ل ه پێوه‌ندی له‌گه‌ڵ پیاودا پێناس ه ده‌ک ــرێ .جێگه‌ی ئــامــاژه‌یـ ه ل ه زمانی ئینگلیسی دا وشه‌ی پیاو ()men ه ـه‌م بۆ پیاو ب ـه‌کــاردێ و هه‌میش ب ه گشتی بۆ مرۆڤایه‌تی بـه‌کــاردێ ،ئه‌و ه ل ه حالێکدای ه وش ـه‌ی ژن ()women ته‌نیا بۆ ژن به‌کاردێ و وشه‌که‌ش ل ه پێوه‌ندی له‌گه‌ڵ پیاودا پێناس ه کــراوه. دی ــار ه مه‌به‌ستی دۆبـــووار ته‌نیا ئه‌و وشه‌ی ه نییه به‌ڵکوو ئه‌و ب ه گشتی پێی وای ـ ه تایبه‌تمه‌ندی بــاش ده‌درێــت ـه پال پیاوان و تایبه‌تمه‌ندی نه‌رێنیش ده‌درێت ه پال ژنان .ئه‌وه‌ی دۆبووار باسی کردو ه ب ه ڕوونــی ل ه یاسای بنه‌ڕه‌تی ئێران ره‌نگی داوه‌ته‌وه .ئه‌و ه ل ه حالێکدای ه ئه‌و یاسایان ه ب ه گشتی ته‌نیا پیاو دایناون به‌اڵم هه‌ر دووک ره‌گه‌ز ده‌بێ ره‌چاویان بکه‌ن .بۆ نموون ه ب ه پێی یاسای مه‌ده‌نی ژمــار ه ،1117مێرد ده‌تــوانــێ رێگ ه ل ه ژنه‌که‌ی بگرێ بۆ ئ ـه‌وه‌ی ل ه ده‌ره‌و ه کار بکا ئه‌گه‌ر مێرده‌ک ه پێی وابــێ ک ه ئه‌و کار کردن ه خه‌سار ب ه ژیانی خێزانی یا هه‌ڵسوکه‌وتی ژنه‌که ده‌گه‌یه‌نێ .هه‌ر بۆی ه مێرد ب ه پێی یاسا ده‌توانێ رێگ ه ب ه ژنه‌که‌ی بدا ک ه بۆ کار بچێت ه ده‌ره‌و ه
یان ل ه ماڵ بمێنێته‌وه .یاسای مه‌ده‌نی ژمار ه 105ته‌واوی به‌رپرسیاره‌تی ل ه نێو مــاڵــدا بـ ه پیاو داو ه چونک ه ده‌لــێ «ل ه پێوه‌ندی ژن و پیاودا ،پیاو وه‌ک سه‌رپه‌ره‌ستی بنه‌ماڵ ه به‌رپرسیاره». ژنــان لـه ئــێــران بـ ه پێی یاسا ناتوانن هــێــنــدێــک پــۆســت وه‌ربـــگـــرن .بــ ه پێی یاسای 115ژنان ناتوانن ببن ه سه‌رۆک کۆمار و ب ه پێی یاسای ژمــار ه ،162 ژنــان ناتوانن ببن ه سه‌رۆکی ده‌زگــای دادوه‌ری .ی ــاس ــای ژمـــــار ه 209ش به‌ڕوونی ده‌لێ «ژیانی یه‌ک ژن ب ه قه‌ت نیوه‌ی ژیانی پیاوێک به‌های هه‌یه«. هه‌ر بۆی ه ئه‌گه‌ر ژنێک ل ه ڕووداوێکی هــاتــووچــۆدا بــکــۆژرێ ،بنه‌ماڵه‌ی ئه‌و ژن ه نیوه‌ی دییه‌که‌ی وه‌رده‌گرن ک ه بۆ پیاوێک هه‌یه .ل ه به‌رامبه‌ر ئـه‌و یاسا نادادپه‌روه‌رانه‌دا ،کۆمه‌لێک ل ه چاالکانی ژنـــان ل ـ ه تــــاران ل ـ ه 22ج ــۆزه‌ردان ــی ،1385دێکۆمێنتێکیان ئاماد ه کرد ک ه له‌ودا ته‌واوی ئه‌و یاسا نادادپه‌روه‌ران ه ریــز کــراون و کاریگه‌ری ئـه‌و یاسان ه له‌سه‌ری ژیانی ژنان شی کراوه‌ته‌وه. سێ مانگ دواتر ئه‌و چاالکان ه که‌مپه‌ینی «یه‌ک میلیۆن واژۆ» یان ڕاگه‌یاند ک ه ئامانج کۆکردنه‌وه‌ی یه‌ک میلیۆن واژۆ بۆ گۆرینی ئه‌و یاسایان ه بوو .ئه‌گه‌رچی ئه‌و هه‌وڵه‌ی ژنانی ئێرانی نه‌یتوانیو ه هیچ یاسایه‌ک بگۆرێ ،به‌اڵم توانیوێتی پێوه‌ندێکی ب ـه‌ریــن ل ـه نیو چاالکانی فێمێنیست و ژنــانــی نـه‌خــوێــنــده‌وار و ن ــاچ ــاالک دروســــت بــکــا و هــه‌روه‌هــا باسی یه‌کسانی یاسایی و پێگه‌ی ژنان ل ه ئیسالم دا ب ه شێوه‌یه‌کی جیدیی ل ه نێو کۆمه‌ڵگه‌ی ئێراندا بێنێت ه به‌رباس. ژنانی کــورد ل ه ئێران ل ه الی ـه‌ک هیچ ده‌سه‌اڵتێکیان نه‌بوو ه تا یاساکانی ئێران بخه‌ن ه ژێر پرسیار و ل ه الیه‌کی دیک ه ئه‌وان ب ه هۆی کێشه‌ی نێوان کورد و ناوه‌ند حه‌زێکی ئه‌وتۆیان نیشان نه‌دا بۆ ئه‌وه‌ی ببنه به‌شێک له‌و که‌مپه‌ینه. ژنانی رۆژهه‌اڵت و سیاسه‌ت ژنـــانـــی کـــــورد لـــه رۆژهــــه‌اڵتــــی کــوردســتــان لـ ه ڕوانــگ ـه‌ی سیاسییه‌و ه چ ل ه نێو کۆماری ئیسالمی دا و چ ل ه نێو بزووتنه‌وه‌ی ناسیۆنالیستی کورد دا ده‌سه‌اڵتێکی ئه‌وتۆیان نه‌بووه .ب ه پێی ئاماری رێکخراوی ئاشتی نه‌ته‌و ه یه‌کگرتووه‌کان ژنــان %3.1پارڵمانی ئێران پێکدێنن و زۆرترین به‌شداری ژنان ل ه پارڵمانی ئێراندا ل ه ساڵه‌کانی 2000-1997ل ـ ه ده‌ورانـــــی خاتەمی دا بــوو ه ک ه %4,9بــووه .ل ه مێژووی ده‌ســه‌اڵتــدارێــتــی کــۆمــاری ئیسالمی دا ژنــان ل ه ده‌وڵـه‌تــدا توانیویان ه چه‌ند پۆستێکی که‌م به‌ده‌ست بێنن .ل ه ساڵی 2009بۆ یه‌که‌مجار ژنێک وه‌ک وه‌زیر هــه‌ڵــده‌بــژێــردرێ و مــه‌رزیــ ه وه‌حــیــد ده‌ستگێردی وه‌ک وه‌زیری ته‌ندروستی دیاری ده‌کرێ .سه‌ره‌رای ئه‌وه‌ی %70 ژنــان ده‌نگیان بـ ه حه‌سه‌نی روحانی دا بـه‌اڵم ل ه کابینه‌ی روحانی دا هیچ وه‌زیرێکی ژن نیه .ئه‌گه‌رچی به‌شداری ژنانی ئێرانی ب ه گشتی ل ه پارلمان و ده‌وڵه‌ت دا زۆر که‌م بووه ،به‌اڵم پێگه‌ی ژنانی کورد له‌وان زۆر الوازتر بووه. ل ه مێژووی کۆماری ئیسالمی دا وات ه ل ه 36ساڵی ڕابــردوودا هیچ ژنێکی کورد نه‌بووه‌ت ه پارلمانتار .هیچ ژن یا پیاوێکی ک ــوردی ــش لــ ه ک ــۆم ــاری ئــیــســامــی دا نه‌بووه‌ت ه وه‌زیر .هه‌ر بۆی ه به‌شداری و پێگه‌ی سیاسی ژنانی ئێرانی (فارس) ل ه پێگ ه و به‌شداری پیاوان و ژنانی کورد باشتر بووه .ژنانی کورد ل ه رۆژهه‌اڵتی کوردستان نه‌ک هه‌ر نه‌یانتوانیو ه ل ه نێو کۆماری ئیسالمی دا خاوه‌نی ده‌سه‌اڵتی سیاسی بــن ،به‌ڵکوو ل ه نێو ئه‌حزابی کــوردیــشــدا ده‌س ـه‌اڵتــێــکــی ئ ـه‌وتــۆیــان نه‌بووه .ته‌واوی حیزبه‌کانی رۆژهه‌اڵتی کــوردســتــان ل ـ ه 70ســاڵــی ڕابــــردوودا سکرتێری پیاویان هه‌بووه. بۆ یه‌که‌م جــار ل ه کۆنگره‌ی 4ی حــیــزبــی دێــمــوکــراتــی کــوردســتــان ل ه مه‌هاباد فه‌وزی ه قازی وه‌ک کۆمیته‌ی ناوه‌ندی هه‌لده‌بژێردرێ .دواتر ناوبراو له‌گه‌ڵ گرووپی حه‌وت که‌سی ده‌که‌وێ و حیزبی دێموکرات تا کۆنگره‌ی 11 هیچ ئه‌ندامێکی کۆمیت ه ناوه‌ندی ژنی نابێ .ل ه کۆنگره‌ی 11تا ،14خه‌دیج ه مــه‌ع ــزوور تـه‌نــیــا ئ ـه‌نــدامــی رێــبـه‌ریــی حیزبی دێموکراتی کوردستان بووه .ل ه
کۆنگره‌ی 14و ل ه ساڵی 2007به‌مالو ه هه‌اڵواردنی ئه‌رێنی بۆ ژنان به‌کار دێ و ئێستا 5ژن وه‌ک ئه‌ندامی رێبه‌ری حیزبی دێــمــوکــراتــی کــوردســتــان کار ده‌کـ ـه‌ن .دی ــار ه ئ ـه‌و هــه‌اڵواردنــه‌ش ب ه واتای ئه‌وه نیی ه ل ه کرده‌وه‌دا ده‌سه‌اڵتی ژنــان ل ـه‌و حیزبانه‌دا زیاتر بــووه .بۆ نموون ه کوێستان فتووحی ،ئه‌ندامی کۆمیته‌ی ناوه‌ندی حدک ،ئاماژ ه به‌و ه ده‌کا ک ه له‌و هه‌یئه‌ته‌ی حدک و حدکا بــۆ پــرســی ی ـه‌کــگــرتــن ـه‌وه‌دا دایــانــنــاوه، هیچ ژنێکی رێــبـه‌ری تێدا نیه .ل ه نێو رێــکــخــراوی کــۆم ـه‌ڵ ـ هش‌دا بـه‌شــداریــی ژنــان ل ه ئاستی رێبه‌ریی زۆر الواز ب ــووه .بـ ه وتــه‌ی فه‌ریبا محه‌ممه‌دی، ئ ـه‌نــدامــی ده‌ف ــتــه‌ری ســیــاســی حیزبی کومه‌له‌ی زه‌حمه‌تکێشانی کوردستان، له سه‌ره‌تای چاالکیی حیزبی کومه‌ل ه ل ـ ه ســااڵنــی 1362-1357هیچ ژنێک ل ه ئاستی رێبه‌ریی کومه‌له‌دا به‌شدار نه‌بووه .ل ه ساڵی 2000و ل ه کۆنگره‌ی 9ی کــوم ـه‌ل ـه‌دا ژن ــان بــۆ ی ـه‌ک ـه‌م جار توانیویان ه ببن ه ب ه ئه‌ندامی کۆمیته‌ی نـــاوه‌نـــدی .ل ـ ه ئــێــســتــادا ل ـ ه کــومـه‌لـه‌ی زه‌حمه‌تکێشانی کوردستان دا ته‌نیا یه‌ک ژن هه‌ی ه ک ه ئه‌ندامی کۆمیته‌ی ناوه‌ندی بێ ک ه ئه‌ویش فه‌ریبا محه‌ممه‌دی‌یه. له‌کۆمه‌له‌ی زه‌حمه‌تکێشانی کوردستانی یه ئێرانیش ته‌نیا یـه‌ک ژن بوونی هه ک ه ئه‌ندامی کۆمیه‌تی ناوه‌ندی بێ ک ه ئه‌ویش ناهید به‌همه‌نی‌ی ه و وه‌ک ئه‌ندامی ده‌فــتــه‌ری سیاسیش ه ـه‌لــبــژێــردراوه. جــێــگ ـه‌ی ئ ــام ــاژه‌یـ ـ ه کــومــه‌لــه‌کــان ل ه «ه ـه‌اڵواردنــی ئه‌رێنی» بۆ به‌شداری زیاتری ژنان که‌ڵک وه‌رناگرن. ل ه بــواری نیزامیش ل ه مێژووی خه‌باتی دێموکراته‌کان و کومه‌له‌کان، هیچ ژنێک نه‌بۆت ه فه‌رمانده‌ی نیزامی. ب ه پێی ئاماری کۆمیسیۆنی کۆمه‌اڵیه‌تی حیزبی دێموکراتی کوردستانیش ل ه رێــژه‌ی نزیک 5000شه‌هیدی حیزبی دێموکرات ته‌نیا 28که‌س ژن بوون. ل ه راستیدا پیاوساالری خاڵی هاوبه‌شی حیزبه‌کانی رۆژه ـه‌اڵتــی کوردستانه. هه‌مووی ئه‌و ئاماران ه ئه‌و ه ده‌رده‌خه‌ن کــ ه ب ــۆ نــاســیــۆنــالــیــزمــی کـــــوردی ل ه رۆژهه‌اڵتی کوردستان بابه‌تی یه‌کسانی ره‌گــــه‌زی و پێگه‌ی ژنـــان بایه‌خێکی ئه‌وتۆی نه‌بوو ه و ل ه پراکتیکدا ئه‌وان حیزبگه‌لێکی پیاوساالرن .دیــار ه زۆر جار نه‌بوونی ژنان ل ه نێو ئه‌و حیزبان ه به‌مجۆر ه واڵم ده‌ده‌نه‌و ه ک ه ژنان هه‌ر وه‌ک پیاوان مافیان هه‌ی ه خۆ کاندید بکه‌ن یان ئه‌وه‌ی ژنی به‌توانامان نییه. ب ـه‌اڵم کــاری حیزبێکی ناسیۆنالیستی ئه‌وه‌ی ه نه‌ته‌وه‌که‌ی به‌هێز بکا و ژنانیش نیوه‌ی ئه‌و نه‌ته‌وه‌یه‌ن .بۆ نموون ه ئه‌گه‌ر ئ ـه‌وه‌نــده‌ی دوکــتــور قاسملوو لهسهر چــه‌پ و سوسیالیزمی دێموکراتیک نووسی و پیداگری کرد ،هه‌ر ئه‌وه‌نده‌ش لهسهر فێمێنیسم کاری کردبا ،گومانم نــیــیـ ه حــیــزبــی دێ ــم ــوک ــرات ئــێــســتــا ب ه نیسبه‌ت به‌شداری ژنان ل ه کوردایه‌تی و سیاسه‌تدا زۆر سه‌رکه‌وتووتر ده‌بوو. ژنان له کۆمه‌ڵگه‌ی رۆژهه‌اڵتی کوردستان به گشتی ژنان ل ه کۆمه‌ڵگه‌ی ئێران دا ل ه ژێر سه‌رکوتی پیاوان دان ،به‌اڵم ڕاده‌ی ئ ـه‌و توندوتیژیی ه ده‌رهـ ـه‌ق ب ه ژنــان ل ه نێو کــورده‌کــان زۆر زیاتره. توندوتیژی ده‌رهــه‌ق ب ه ژنــان ده‌کرێ ب ه شێوازی جۆراوجۆر ئه‌نجام بدرێ. کوشتنی نامووسی یه‌کێک له‌و شێواز ه ه ـه‌ر ه قێزه‌ونان ه ک ه ل ـه‌ودا ب ه شێوه‌ی گشتی خزمی نزیکی ژنێک ،ئه‌و ده‌کۆژن بۆ ئ ـه‌وه‌ی ل ه نێو کۆمه‌ڵگه‌دا نازناوی خۆیان بپارێزن .ب ه پێی لێکۆلینه‌وه‌ی ناوه‌ندێکی زانیاری سه‌ربه‌خۆی نوروێژ ( ،)Ladinfoکــوشــتــنــی نــامــووســی لـ ه تـــه‌واوی ئــێــرانــدا ڕوو ده‌دا ،بـه‌اڵم دیــارده‌ی کوشتنی ژنــان ل ه ژێر ناوی نامووس له‌و ناوچ ه غه‌یر ه فارسه‌کان باو و بـه‌رچــاوه .ب ه پێی لێکۆلینه‌وه‌ی ئــه‌و رێــکــخــراوه‌ی ـ ه دیــــارده‌ی کوشنی ژنــان لـه‌ژێــر نــاوی نــامــووس لـ ه ناچ ه کوردییه‌کان زۆر ه و پارێزگای ئیالم زۆرترین ئاماری کوشتنی نامووسی هه‌یه .خۆسووتاندنی ژنان دیارده‌یه‌کی دیکه‌ی ه ک ه له‌ودا ژنان خۆیان هۆکاری راسته‌وخۆی کوشتنی خۆیانن به‌اڵم که‌سانی دیکه‌ش ل ه خۆسووتاندنی ژنان
رۆل ده‌گێرن .ل ه ئاستی جیهانی دا ئێران ل ه دوای هێندوستان زیاترین ژماره‌ی خۆسووتاندنی تێدا ئه‌نجام ده‌درێ و ژنــان %71قوربانیانی خۆسووتاندن پێک دێنن .خۆسووتاندنیش ل ه ناچ ه غ ـه‌یــر ه فــارسـه‌کــانــی ئــێــران زیــاتــر ه و ئێالم و لــورســتــان زیــاتــریــن ژمــاره‌ی خـــۆســـووتـــانـــدنـــی ژنـ ــانـ ــیـ ــان هــه‌یــ ه ( .)Boostaniئ ـه‌و ه نیشان ده‌دا ک ه ژنانی کورد ب ه به‌راورد ب ه ناوچه‌کانی دیک ه به‌تایبه‌ت ب ه بــه‌راورد ب ه ناوچ ه فارسه‌کان زیاتر ڕووبه‌روی توندوتیژی ده‌بنه‌وه .توندوتیژی ده‌رهه‌ق ب ه ژنان ته‌نیا ل ه رێگه‌ی پیاوان ئه‌نجام نادرێ و زۆر جــار ژنــان خۆیان توندوتیژی ده‌رهــــه‌ق ب ـ ه ژنــانــی دیــکـ ه ده‌کــــه‌ن .ل ه لێکۆلینه‌وه‌یه‌کی مه‌یدانی ک ه شه‌هێن ب ــایــه‌زی ــدپ ــوور لــ ه پــێــوه‌نــدی ل ـه‌گ ـه‌ڵ دیارده‌ی خۆکوشتنی و خۆسووتاندنی ژنان ل ه بۆکان کردویه‌تی ،نزیک %80 قــوربــانــیــانــی ئــه‌و کـه‌یــســانـه ل ـ ه الی ـه‌ن ژنــێــکــی دیــک ـ ه ( دایــــک ،خــوشــک و)... لۆم ه ک ــراون و قسه‌ی سووکیان پێ وتراوه .هه‌ر بۆی ه زۆرێک ل ه ژنانیش ل ه رۆژهه‌اڵتی کوردستان پیاوساالریان ل ه ناخی خۆیاندا جێ کردۆته‌و ه و ئه‌وان ب ه بیرکردنه‌و ه پیاوان ب ـه‌اڵم خاوه‌نی جسمێکی ژنانه‌ن. ئاکام گیری چاالکانی فێمێنیست ل ه رۆژهه‌التی کــوردســتــان پێویست ه هــاوکــات دوو خــه‌ب ــات بــگــرنــه‌بــه‌ر .یــه‌کــه‌م خ ـه‌بــات بکه‌ن ل ه دژی پیاوساالری بزووتنه‌ی ناسیۆنالیستی کورد و دووهه‌م خه‌بات بکه‌ن ل ه دژی پیاوسااری کۆمه‌ڵگه‌ی کوردی .پیاوانی کورد ئه‌و ده‌رفه‌ته‌یان هه‌بوو ه ک ه بچن ه پارڵمانی ئێران ،ئه‌وان بزووتنه‌وه‌ی ناسیۆنالیستیان رێبه‌ری کردو ه و ب ه گشتی پیاوان نوێنه‌رایه‌تی گه‌لی کوردیان ل ه رۆژهه‌اڵتی کوردستان کردوه .به‌اڵم سیاسه‌تی پیاوانی کورد ل ه هیچ بوارێکدا نه‌یتوانیو ه چالێشێک بۆ ده‌سه‌اڵتدارێتی نه‌ته‌وه‌ی فارس دروست بکا .که‌وای ه ژنانی کورد ل ه رۆژهه‌اڵتی کوردستان پێویست ه شۆناسی سیاسی خۆیان ل ه بزووتنه‌وه‌ی ناسیونالیستی په‌یدا بکه‌نه‌وه .ب ه واتایه‌کی دیک ه ئه‌گه‌ر ژنانی کــورد ده‌یانهه‌وێ نوێنه‌رایه‌تی خـه‌بــاتــی ن ـه‌ت ـه‌وای ـه‌تــی ل ـه رۆژه ـه‌التــی کوردستان بکه‌ن ،با ئه‌و خه‌بات ه چیدێک ه ل ـه‌رێــگ ـه‌ی حــیــزبـه‌کــانــی پــیــاوســااڵری رۆژهه‌اڵتی کوردستان نه‌که‌ن .ره‌نگ ه ئایدیای رۆیا تلوعی له‌مه‌ر دامه‌زراندنی حیزبێکی فێمینیستی ژنــانــی کــورد ی ژنــــان ل ه رێــگــه‌یــه‌ک ب ــێ ب ــۆ ئـــــه‌وه رۆژه ـه‌اڵتــی کــوردســتــان بـ ه شۆناسی خۆیان خه‌بات و کوردایه‌تی بکه‌ن. سه‌رچاوه‌کان M. Bennet, Judith. «Feminism
»and History and
»Power
«Gender
Connell,
RW.
Nicholson, Linda. «The Second
Wave,» Published in Great Britain in
1997
LANDINFO, «Report Iran: Honour
2009 Killings» Published In May
Official Laws against Women in
Iran from www.wfafi.org/laws.pdf a
«Women
Dariush.
self-immolation:
Study in Iran,
2012 Published in
of
Boostani,
›‹Grounded Theory
www.feministshcool.com
«in
victims
women
by
held
:national parliament» from
States
http://data.un.org/Data.aspx?q=ir
%3A557%an&d=MDG&f=seriesRowID 3A364%3BcountryID
Tisdall, Simon. «Iran Appoints
Years,» 30 First Female Minister for :Published in Guardian
http://www.theguardian.com/
iran-woman- /03 /sep /2009 /world
cabinet-minister
Esfandiari, Haleh. «The women›s
:Movement» from
h t t p : / / i r a n p r i m e r. u s i p . o r g /
resource/womens-movement
رۆژنامەی
ژیاننامه‌ی تۆماس جێفرسۆن ن :فرانک فریدێڵ و هاگ سیده‌ی
()٣
و :ل ه ئینگلیزیه‌وه :خه‌سره‌و ئه‌ڵماسی
سێیه‌م ســـه‌رۆک کــۆمــاری ئه‌مریکا (خوله‌کانی سه‌رۆکایه‌تی )1801-1809 ڵ و هاگ ن .فــرانــک فریدێ ســیــده‌ی و .لــ ه ئینگلیزیه‌وه: خه‌سره‌و ئه‌ڵماسی ل ه گه‌رماوگه‌رمی ملمالنێی حیزبی ل ه ساڵی 1800دا ،تۆماس جێفرسۆن ل ه نامه‌یه‌کی تایبه‌تی‌دا ده‌نـــووســـێـــت « :ســوێــنــدم ل ه به‌رده‌م خوای مه‌زندا خواردوو ه ک ـ ه دوژمــنــی هه‌میشه‌یی هه‌ر جۆر ه زۆردارییه‌ک بم به‌رامبه‌ر میشکی مرۆڤ». ئـــه‌م پـــارێـــزه‌ر ه ب ـه‌هــێــزه‌ی ئــازادی ،ل ه ساڵی 1743ل ه گه‌ڕه‌کی ئالبێماڵی ڤیرجینیا ل ه دایک بوو. ل ه باوکییه‌وه ،ک ه باخه‌وان و نه‌خشه‌داڕێژ بوو ،ده‌وروب ـه‌ری 20000 مه‌تری چوارگۆشه‌ی زه‌وی به میرات بۆ مابوو ،و ه ل ه دایکییه‌وه ،ک ه ل ه خێزانی راندۆڵفه‌کان بوو ،پێگه‌یه‌کی کۆمه‌اڵیه‌تی به‌رزی بۆ به‌جێمابوو. ل ه کۆلێژی ویلیام و ماری ده‌رسی خوێند و دواتر بوو ب ه خوێندکاری به‌شی یاسا .ل ه ساڵی 1772دا ،ژیانی هاوسه‌ری له‌گه‌ڵ بێوه‌ژنێک ب ه ناوی مارتا وایڵێس سکێڵتۆن پێکهێنا و گواستییه‌و ه بۆ مۆنتسێلۆ ،ماڵ ه ته‌واو نه‌بووه‌که‌ی که به لووتکه‌ی شاخێکه‌وه بوو. جێفرسۆن ک ـ ه دمــوچــاوێــکــی ش ـڵ‌و قژێکی خه‌نه‌یی و بااڵیه‌کی به‌رز و ناقۆاڵی هه‌بوو ،وه‌ک په‌یامنێر که‌سێکی قسه‌زان بوو ،به‌اڵم قسه‌که‌رێکی گشتیی باش نه‌بوو .ل ه ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌رانی ڤیرجینیا و کۆنگره‌ی کانتینێنتاڵ ،زیاتر ل ه ده‌نگی ،پێنووسه‌که‌ی خستبوو ه پرسی نیشتمانه‌وه .جێفرسۆن ،وه‌ک «نوێنه‌ر ه بێده‌نگه‌که‌ی» کۆنگره ،کاتێک 33ساڵ ته‌مه‌نی بوو ،ڕه‌شنووسی راگه‌یاندنی سه‌ربه‌خۆیی نووسیه‌وه. ل ه سااڵنی دواتردا ،کاری بۆ ئه‌و ه کرد که وشه‌کانی ل ه ڤیرجینیا ببن ه ڕاستییه‌کی حاشاهه‌ڵنه‌گر .ل ه هه‌موو سه‌رنجڕاکێشتر ،پرۆژه‌یاسایه‌کی بۆ ده‌سته‌به‌رکردنی ئازادی ئایینی نووسیه‌و ه ک ه ل ه ساڵی 1786دا وه‌ک یاسا په‌سند کرا. ملمالنێی توندی حیزبایه‌تی گه‌شه‌ی کرد ،و ه دوو پارتی جیاواز، فێدڕالیسته‌کان و کــۆمــاری -دێموکڕاته‌کان ،خه‌ریک بــوو دروســت ده‌بوون .جێفرسۆن هێدی هێدی رێبه‌رایه‌تی کۆمارییه‌کانی گرت ه ده‌ست ک ه هاوسۆزی پرسی شۆڕشی فه‌ڕه‌نسا بــوون .ب ه هێرشکردن ه سه‌ر سیاسه‌ته‌کانی فێدڕالیسته‌کان ،دژی حکوومه‌تێکی ناوه‌ندیی به‌هێز و الیه‌نگری مافی ویالیه‌ته‌کان بوو. وه‌ک کاندیدێکی ناڕازیی سه‌رۆکایه‌تی ل ه ساڵی ،1796جێفرسۆن سێ ده‌نگی که‌م هێنابوو .سـه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ی دژبـه‌ری سه‌رۆک کۆمار ئه‌ده‌مز بوو ،ب ه هۆی هه‌ڵه‌یه‌ک ل ه ده‌ستووری واڵتدا بوو ب ه جێگری ســه‌رۆک کــۆمــار .ل ه ساڵی 1800دا ،ئ ـه‌و که‌موکوڕییه‌ی ده‌ســتــوور، کێشه‌یه‌کی گه‌وره‌تری لێکه‌وته‌وه .ده‌نگده‌رانی کۆماری ،ک ه هه‌وڵیان دا هه‌م سه‌رۆکی واڵت و هه‌م جێگره‌که‌ی ل ه پارته‌که‌ی خۆیان هه‌ڵبژێرن، ب ه رێژه‌یه‌کی یه‌کسان ده‌نگیان ب ه جێفرسۆن و ئــارۆن بێڕ دابــوو. ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌ران کێشه‌ی ئه‌و ده‌نگ ه یه‌کسانه‌ی چاره‌سه‌ر کرد. هامیلتۆن ،ک ه هیچ یه‌ک ل ه جێفرسۆن و بێڕی خۆش نه‌ده‌ویست ،له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا پێداگری ل ه سه‌ر هه‌ڵبژاردنی جێفرسۆن کرد. کاتێک جێفرسۆن سه‌رۆکایه‌تی واڵتــی گرت ه ده‌ســت ،قه‌یرانه‌که‌ی فه‌ڕه‌نسا کۆتایی پێهاتبوو .خه‌رجییه‌کانی سوپا و هێزی ده‌ریایی که‌م کرده‌وه ،ل ه بودجه‌ی بڕی ،و ه باجی سه‌ر ویسکی البرد ک ه ل ه رۆژئاوا زۆر خه‌ڵکی بێتاقه‌ت کردبوو ،و ه به‌م شیوه‌ی ه ته‌نیا توانی ب ه رێژه‌ی یه‌ک ل ه سه‌ر سێ قه‌رزی گشتیی واڵت دابه‌زێنێت .هه‌روه‌ها ده‌سته‌یه‌کی هێزی ده‌ریایی ره‌وانه‌ی شه‌ڕ کرد دژی دز ه ده‌ریاییه‌کانی بارباری ک ه ته‌نگیان ب ه بازرگانیی ئه‌مریکا ل ه مه‌دیته‌ران ه هه‌ڵچنیبوو .جگ ه له‌مانه‌ش، سه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ی ده‌ستووری واڵت ڕێگه‌ی به وه‌ده‌ستهێنانی خاکی نوێ نه‌ده‌دا ،بێ هیچ دوودڵی و گومانێک ل ه ده‌ستووریبونی هه‌نگاوه‌که‌ی، ده‌رفه‌تی وه‌ده‌ستهێنانی ناوچه‌ی لوویزیانای ل ه ناپیلیۆن ل ه ساڵی 1803 قۆسته‌وه. ل ه ماوه‌ی خولی دووه‌می سه‌رۆکایه‌تیدا ،سه‌ره‌ڕای ده‌ستێوه‌ردانه‌کانی ئینگلیستان وفه‌ڕه‌نسا ل ه مافه‌کانی بێالیه‌نانه‌ی بازرگانانی ئه‌مریکی، جێفرسۆن زۆربـه‌ی کات و هه‌وڵی خۆی ته‌رخان کردبوو بۆ ئه‌وه‌ی نه‌هێڵێت گه‌لی ئه‌مریکا ل ه شه‌ڕه‌کانی ناپیلیۆنه‌و ه بگلێت .ئه‌و چاره‌سه‌ره‌ی ک ه جێفرسۆن هه‌وڵی بۆ ده‌دا ،وات ه ئابلۆقه‌ی سه‌ر گواستنه‌وه‌ی ئه‌مریکی، ئه‌نجامی باشی لێ نه‌که‌وته‌وه‌و خه‌ڵکی بێزار کردبوو. دوای خانه‌نشینبوونی ،گه‌ڕایه‌و ه مۆنتسێلۆ و کاته‌کانی ته‌رخان کرد بۆ بیر کردنه‌و ه ل ه نه‌خش ه گه‌وره‌کانی بۆ زانکۆی ڤیرجینیا .پیاوێکی خانه‌دانی فه‌ڕه‌نسی تێبینی کرد ک ه جێفرسۆن ماڵ و مێشکی خۆی ته‌رخان کردبو و «بــۆ پێگه‌یه‌کی ب ـه‌رز ک ه ده‌کــرێ لێیه‌و ه ل ه جیهان بڕوانێت». جێفرسۆن ل ه رۆژی 4ی مانگی جوالی ساڵی ،1826مااڵوایی ل ه ژیان کرد. سه‌رچاوه:
http://www.whitehouse.gov/about/presidents/thomasjefferson
9
٣٠ی رەزبەری ١٣٩٣
سیاسی
٢٢ی ئۆکتۆبری ٢٠١٤
ژماره٦٤٢:
رۆژنامەی
بایه‌خی کۆبانی بۆ فاکته‌ری گه‌وره‌ی کورد له ناوچه‌دا
ئاسۆ حەسەن زادە پاش مانگێک له چڕ بوونهوهی گه‌مارۆی دژمنکارانه‌ی گرووپی ناسراو به ده‌وڵه‌تی ئیسالمی یان به‌ناو داعشی پێشوو بۆ سه‌ر شـــاری کــۆبــانــیــی رۆژئـــــاوای کــوردســتــان، بیروڕای گشتیی جیهانی چ له ئاستی مێدیایی دا و چ لــه ئاستی سیاسیدا به‌شێوه‌یه‌کی که‌موێنه و پێشتر نه‌دیتراو سه‌رنجی خۆی خسته سه‌ر خۆڕاگریی ئازایانه‌ی شه‌ڕڤانانی کورد و ئه‌و کاره‌ساته ئیسانییه‌ی له ئه‌نجامی ئــه‌و شــــه‌ڕه‌دا دروســـت بـــووه .ب ـه‌درێــژایــی مێژووی کورد لهڕاستیدا ئه‌وه یه‌که‌م جاره که خۆڕاگریی رۆڵه‌کانی ئه‌و گه‌له له یه‌كێک له ده‌ڤه‌ره‌کانی نیشتمانی کوردستان له‌کاتی ئه‌نجامدرانی هێرش و گه‌مارۆیه‌که‌دا تا ئه‌و ڕاده‌یه سه‌رنجی دنیای ده‌ره‌و ه بۆ الی خۆی رابکێشێ. لـــه روانــــگــــه‌ی ســیــاســی و تــه‌نــانــه‌ت کۆمه‌ڵناسییه‌وه ،مه‌سه‌له‌ی کۆبانی ره‌هه‌ندی جۆربه‌جۆری هه‌ن و ده‌کــرێ خوێندنه‌وه‌ی جــیــاواز و فــره‌چـه‌شــن بــۆ ئ ـه‌و مۆدێله له خۆبه‌ڕێوه‌بردن و گه‌مه‌کردن له هاوکێشه ئیقلیمییه‌کاندا بکرێ که کورده‌کانی رۆژئاوا له کۆبانی و کانتۆنه‌كانی دیکه‌ی رۆژئــاوادا خه‌ریکی بنتاتنانی بوون .به‌اڵم ئه‌وه‌ی هه‌موو الیه‌ک که‌م و زۆر له‌سه‌ری کۆکن له‌الیه‌ك بریتییه له‌وه که چا‌ره‌نووسی کۆبانی له‌به‌ر هه‌ڵکه‌وتی ستراتیژیی ئه‌و ده‌ڤه‌ره و هه‌روه‌ها له‌ڕووی حه‌یسییه‌ت و رووحییه‌ی نیزامییه‌وه لــه‌‌‌س ـه‌ر نه‌خش ه و ئــاجــێــنــدای گشتیی ئه‌و شه‌ڕه‌دا که هاوپه‌یمانیی جیهانیی دژه تێرۆری بــه‌ره‌وڕووی ده‌وڵه‌تی ئیسالمی کردۆته‌وه، بایه‌خی په‌یدای کــردووه .له‌الیه‌کی دیکه‌وه، بۆ گه‌لی کورد وه‌ک خه‌تی پێشه‌وه و ته‌نیا بـه‌ره‌ی تا ئێستای شه‌ڕی جیددیی مه‌یدانی
له‌گه‌ڵ داعش ،ئه‌و ئۆدیسه‌یه که هه‌ر ئێستا له کۆبانی ده‌گـــوزه‌رێ ،ده‌روازه‌ی ـه‌کــی زۆر گرینگی ناساندنه‌وه‌یه‌کی زیاتر و باشتری کورده‌کان و سروشت و نێوه‌رۆکی خه‌ون و جه‌هانبینیی سیاسیی ئه‌وان به کۆمه‌ڵگای نێونه‌ته‌وه‌ییه. ئه‌گه‌ر هه‌ردووکی ئه‌م دوو خیسڵه‌تانه پێکه‌وه گرێ بده‌ین و بمانه‌وێ فاکتۆریان لێ بگرین ،به‌و ئاکامه ده‌گه‌ین که پرسی کۆبانی ته‌نیا کاتێك جێگه و پێگه‌ی شیاوی خۆی لهسهر نه‌خشه‌ی شه‌ڕی هاوپه‌یمانان له‌گه‌ڵ داعــش و له‌نێو ئاجێندای مه‌وجوودییه‌تی سیاسیی نـه‌تـه‌وه‌ی کــورددا وه‌رده‌گـــرێ که ه ـه‌رچــی زووتــــر هـ ـه‌م کـــورده‌کـــان و هـه‌م ده‌وڵه‌تانی به‌شدار له شـه‌ڕی دژه تێرۆردا
واڵمێکی یه‌کده‌ست و گشتگیر به مه‌ترسیی داعــش له هــه‌ردوو واڵتــی سوریه و داعش بداته‌‌وه. شــــه‌ڕی کــۆبــانــی راســــت لـــهو بــــاره‌وه گرینگه که کاریگه‌ریی راسته‌وخۆی لهسهر یه‌کالکردنه‌وه‌‌ی پرسه‌کانی پێوه‌ندیدار به جوغرافیای شه‌ڕ و که‌یفییه‌تی هاوپه‌یمانه‌تیی دژه‌تــێــرۆ‌ر هه‌یه .بـه‌و مانایه که ئه‌والتر له قه‌ناعه‌تی هاوپه‌یمانان بۆ فراوانکردنه‌وه‌ی بازنه‌ی کرده‌وه سه‌ربازییه‌کان بۆ سوریه‌ش، به‌له‌به‌رچاوگرتنی سیاسه‌تی (النــیــکـه‌م تا ئــێــســتــا) لــێــڵ و نــاب ـه‌رپــرســان ـه‌ی ده‌وڵــه‌تــی تورکیه لهپێوهندی له‌گه‌ڵ پرسی کۆبانی و داعش به‌گشتیدا ،ده‌وڵه‌تانی به‌نفووز‌ی نێو هاوپه‌یمانیی دژ ه تێرۆر به‌تایبه‌تی ئه‌مریکا
و نێوده‌وڵه‌تییه‌کان و کاریگه‌ری وه‌رگرتنی کــوردیــش لــه‌و داب ـه‌شــبــوونــانــه ،ده‌وڵـه‌تــانــی رۆژئــــاوایــــی ب ـه‌ل ـه‌ب ـه‌رچــاوگــرتــنــی خ ـه‌ونــی پێشکه‌وتنخوازانه و نه‌خشی بنیاتنه‌رانه‌ی کــورده‌کــان له دیزاینی ئاینده‌ی رۆژهه‌اڵتی نێوه‌ڕاستدا ،فاکته‌ری کوردی لهسهر ئاستی هه‌ر چوار ده‌وڵه‌تی ناوچه به‌سه‌ریه‌که‌وه چاو لێ بکه‌ن و ته‌نانه‌ت رۆژهه‌اڵتی کوردستان و نه‌خشێکی گرینگ که بزوتنه‌وه‌ی کورد لـــهو بــه‌شــه‌ی کــوردســتــانــدا ده‌تـــوانـــێ له هاوکێشه‌کانی ئێستا و داهــاتــووی ناوچه‌دا بیگێڕێ ،وه‌به‌رچاو بگرن. بۆ هه‌موو ئه‌مانه به‌اڵم مه‌رج ئه‌وه‌یه که خودی کورده‌کانیش ئاگاداری ئه‌و راستییه بــن کــه سیناریۆ گشتگیره‌کانی نــاوچــه و
له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌دا که هێشتا ناکرێ هاوکێشه ئیقلیمییه‌كان نادیده بگیرێن ،قازانجی کورد له گواستنه‌وه‌ی خانه‌ی ئانالیزی به‌رژه‌وه‌ندییه‌کانی بۆ سه‌ر ئاستی جیهانی دایه. پێداچوونه‌وه‌یه‌کی جــیــددی و ریشه‌یی به روانگه‌ی ستراتیژیی خۆیان لهپێوهندی له‌گه‌ڵ پێناسه‌کردنی فاکته‌ری کوردی له‌نێو قه‌یران و ئاڵۆزییه‌کانی ئێستای ناوچه و ده‌ره‌نجامه درێژخایه‌نه‌كانیدا بکه‌ن. لــه ئاستی بـــه‌ره‌ی هاوپه‌یمانانی دژی داعشدا ،نه‌ک ته‌نیا ئامانج و به‌رژه‌وه‌ندیی پێچه‌وان ه و رکابه‌رانه‌ی ده‌وڵه‌‌تان له‌ئاستی جیهانی و ناوچه‌ییدا (بــۆ نموونه له‌نێوان ئـه‌مــریــکــا و روســیــه یــا ل ـه‌نــێــوان ئــێــران و تورکیه) لهپێوهندی له‌گه‌ڵ قه‌یرانی سوریه‌دا، به‌ڵکوو ئاجێندا و بـه‌رژه‌وه‌نــدیــی جیاوازی نێوان ده‌وڵه‌تانی رۆژئاواش له‌و پێوه‌ندییه‌دا به‌ستێنێکی لــه‌ب ــار و هــانــاب ـه‌خــشــیــان بۆ سه‌رهه‌ڵدان و په‌ره‌ئه‌ستاندنی داعش دروست کــرد .جــیــاوازی و دژایه‌تیی ئــهم روانــیــن و ئاجێندایانه به چه‌شنێک بوون که کۆمه‌ڵگای نێوده‌وڵه‌تی تا ئێستا نه‌یتوانیوه له کرده‌وه‌دا
و فه‌ڕانسه به‌و ئاکامه گه‌یشتوون که نه‌ک ته‌نیا کورد له باشووری کوردستان به‌ڵکوو کــورد له رۆژئـــاوای کوردستانیش ده‌کــرێ وه‌ک هاوپه‌یمانێکی موعته‌به‌‌ر و جێگای متمان ه حیسابی لهسهر بکرێ .له‌و پێوه‌ندییه‌دا هه‌م قسه‌کانی چه‌ند رۆژی دوایی وته‌بێژی وه‌زاره‌تـــــی ده‌ره‌وه‌ی ئه‌مریکا س ـه‌بــاره‌ت به دام ـه‌زرانــی پێوه‌ندیی راسته‌وخۆ له‌گه‌ڵ پـه‌یـه‌ده و ه ـه‌م به‌تایبه‌تی وتــاری س ـه‌رۆک وه‌زیـــری فه‌ڕانسه لــه پارلمانی ئ ـه‌و واڵتــه لهپێوهندی له‌گه‌ڵ کۆبانیدا موژده‌ی ئه‌گه‌ری فـــراوانـــبـــوونـــه‌وه‌ی بـــازنـــه‌ی هـــاوکـــاری و هه‌ماهه‌نگییه‌کانی نێوان به‌شه لێكدابڕاوه‌کانی نه‌ته‌وه‌ی کورد و هاوپه‌یمانانی رۆژئاوایی ده‌ده‌ن. ئه‌م وه‌رچه‌رخانه تازه‌یه به‌شێوه‌یه‌کی سروشتی ئومێد و چاوه‌ڕوانی دروست ده‌کا ک ه ســه‌ره‌ڕای دابه‌شبوونه قووڵه ناوچه‌یی
رووبـــه‌ڕووبـــوونـــه‌وه‌ی هـه‌مـه‌الیـه‌نـ ه له‌گه‌ڵ داعش ده‌توانێ ببێته هۆی ئه‌وه که ئه‌وانیش هــه‌ر ه ـه‌مــوویــان ب ـه‌شــێــوه‌ی ی ـه‌كــده‌ســت یا النیکه‌م هه‌ماهه‌نگ ئه‌رکدار بکرێن و نه‌خشیان بدرێتێ .له‌و سۆنگه‌یه‌شه‌وه کورد به‌تایبه‌تی له باشوور و باکوور/رۆژئاوای کوردستان پێویستی بــه پــێــداچــوون ـه‌وه‌ی ـه‌کــی هه‌رچی زووتــر و جیددیتر به روانــگ ـه‌ی ستراتژی و شێوازی مامه‌ڵه‌ی له‌گه‌ڵ ئـه‌و هاوکێشه جیهانی و ئیقلمییان ه هه‌یه کــه لــه ئاکامی مه‌ترسیی داعشدا چڕ بوونه‌وه .بزوتنه‌وه‌ی کورد له پار چه جۆربه‌جۆره‌کانی کوردستان ئێستا له هه‌موو کاتێک زیاتر له به‌رامبه‌ر ئه‌و به‌رپرسیارێتییه نه‌ته‌وه‌یی و مێژووییه‌دا وه‌ســـتـــاوه کــه فــاکــت ـه‌ری کــــوردی ل ـه‌س ـه‌ر نه‌خشه‌ی جیهانیی دژه تێرۆردا بکاته هه‌ل و هۆکارێکی چاره‌نووسساز بۆ په‌سندکردنی دیدێکی ک ــارای ستراتژیی نـه‌تـه‌وه‌یــی و له
ئاکامدا که‌مکردنه‌وه له ناکۆکی و نالێکییه نێوخۆییه‌کانی و بــردنــه ســه‌ری ئــاســت و که‌یفییه‌تی هاوفکری و هاوهه‌نگاوییی نێوان هێزه سه‌ره‌کییه‌کانی. هــه‌تــا ئـــه‌و دیــــده ســتــراتــژیــی ـه‌ی هــێــز ه کوردییه‌کانی هـه‌ر پارچه‌یه‌کی کوردستان که‌متر گرێدراو و پشتبه‌ستوو به ئاجێندای ده‌وڵ ـه‌تــانــی نــاوچــه بــێ ،کــورده‌کــان باشتر ده‌توانن داینامیزمی نێوخۆیی مه‌سه‌له‌ی کورد و کارتێکه‌رییه ده‌ره‌کییه‌کان بخه‌نه خزمه‌ت خه‌ون و ئامانجی درێژخایه‌ن و هاوبه‌شی هه‌موو نه‌ته‌وه‌ی کورد .سه‌رده‌مانێک ره‌نگه کـــوردی پارچه‌یه‌کی کــوردســتــان لــه‌ڕووی تاکتیکی یا ته‌نانه‌ت ناعیالجییه‌وه قازانجی خــۆی لــه‌وه‌دا دیتبێ که زۆرتــر گرینگی به هاوکێشه نــاوچـه‌یــیـه‌کــان بــدا و لــه خانه‌ی پــێــوه‌نــدی لـه‌گـه‌ڵ ده‌وڵ ـه‌تــانــی دیــکـه‌ی حاکم به‌سه‌ر کوردستاندا بــه‌دوای به‌رژه‌وه‌ندیی خۆی دا بگه‌ڕێ .به‌اڵم ئه‌مڕۆ له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌دا که هێشتا ناکرێ ئه‌م هاوکێشه ئیقلیمییانه نادیده بگیرێن ،قازانجی کورد له گواستنه‌وه‌ی خانه‌ی ئانالیزی به‌رژه‌وه‌ندییه‌کانی بۆ سه‌ر ئاستی جیهانی دایه. ئاستی جیهانی و هاوپه‌یمانیی نێوده‌وڵه‌تیی دژه تێرۆر له‌گه‌ڵ هه‌موو که‌موکوڕیییه‌کانی ی و ل ـه‌گ ـه‌ڵ ئ ـــه‌وه‌دا کــه ئێستاش هۆکارێک به‌هێزراگرتنی هاوکێشه ناوچه‌ییه‌کان و بــــواردان بــه ده‌وڵ ـه‌تــانــی بــه‌دخــوازی کــورد بـه‌تــایــبـه‌تــی کــۆمــاری ئیسالمییه ،النیکه‌م ئێستا ئـه‌م ده‌رف ـه‌ت ـه‌ی بۆ کــوردی زیاتر له پارچه‌یه‌کی کوردستان دروست کردووه که ببنه به‌رده‌نگی راسته‌وخۆ و پارتنێری جێگای متمانه‌ی ده‌وڵه‌تانی هه‌ره ده‌ستڕۆیشتووی جــیــهــان .ئـــه‌وه‌ش ل ـه‌درێــژخــای ـه‌نــدا ده‌تــوانــێ ده‌ره‌نجامی زۆر باش و به‌سوودی له‌بواری بـه‌ڕه‌ســمــی ناسین و پــتـه‌وکــردنــی جێگه و پێگه‌ی کورد له ئاینده‌ی سیاسیی هه‌رکام له ده‌وڵه‌تانی ناوچه‌دا و ته‌نانه‌ت له سیناریۆی گۆڕانکاریی گه‌وره له نه‌خشه‌ی رۆژهه‌اڵتی نێوه‌ڕاستدا بهدواوه بێ.
مین ل ه کوردستان ،خه‌می خه‌ڵک‌و بێ‌خه‌میی کاربه‌ده‌ستانی حکومه‌ت
عه‌لی بداغی ســاڵــیــک لــه‌مــه‌وبــه‌ر لــ ه ڕۆژی 26ی ڕه‌زبه‌ردا ،کۆمه‌ڵیک منداڵی قوتابی ل ه ئاوایی «نشکاش»ی مـه‌ریــوان ک ه خه‌ریکی کایه‌و گه‌مه‌ی مندااڵنه‌یان ل ه نیزیک کۆن ه پایه‌گایه‌کی سپای پاسداران ل ه ئاواییه‌کاندا بوون ،مینێکی نه‌ته‌قیوه‌یان پێدا ته‌قییوه‌و شین‌و گریانی خست ه گه‌مه‌ی مندااڵنه‌یان. له‌و رووداوه‌دا 7منداڵ بریندار بوون ک ه برینه‌کانی یه‌ک له‌وان ب ه ناوی گه‌شبین س بوو .گه‌شبین له‌و ڕووداوه‌دا که‌ریمی قور په‌نجه‌کانی القێکی‌و چاوێک‌و گوێچکه‌یه‌کی ل ـ ه ده‌س ــت دا ،ئ ـه‌ویــش ل ـ ه ڕووداوێ ــک ــدا ک ه پێشتر کاربه‌دستانی ئه‌منیه‌تی‌و نــاوه‌نــد ه پێوه‌ندیداره‌کان ڕایانگه‌یاندبوو ک ه ناوچه‌یه‌یان ل ه مین خاوێن کردۆته‌وه. ئێستا دوای ساڵێک «کۆمه‌ڵه‌ی ئێرانی بهبێ مین»و ژماره‌یه‌کی دیک ه ل ه چاالکانی مه‌ده‌نیی کــورد ڕۆژی 26ی ڕه‌زب ـه‌ریــان، ب ه ڕۆژی هاوخه‌می‌کردن له‌گه‌ڵ قوربانیانی ڕووداوی ته‌قینه‌وه‌ی مین ناودێر کردوه‌و ،ل ه ڕاگه‌یه‌ندراوی ئه‌و کۆمه‌ڵ ه که‌س‌و الیه‌نانه‌دا هاتوو ه که« :وه‌رن پێکه‌وه‌و له‌گه‌ڵ یه‌کتر له‌الی ئه‌و که‌سان ه بین ک ه قوربانیی شه‌رێکن ک ه 26ساڵ ه ته‌واو بووه». ئه‌م هه‌وڵه‌و هه‌موو هه‌وڵێکی له‌و چه‌شن ه بۆ به‌ڕۆژ هڤ‌کردنی بابه‌تی مین ل ه کوردستان گرینگ‌و له‌جێی خۆی دایه .له‌به‌ر ئه‌وه‌ی ک ه ده‌بینین دوای تەواوبوونی شــەڕی ئێران‌و عــێــڕاق نیزیک بــە هــەشــت هـــەزار کــەس لە کوردستان بوونه‌ت ه قوربانیی ته‌قینه‌وه‌ی مین. ئامار ه ڕه‌سمییه‌کان ده‌ڵێن ک ه ل ه دوای کۆتایی هاتنی شه‌ڕی ئێران‌و عێڕاقه‌وه ،دوو هــەزار و ٤٣٣کــەس لە پارێزگاکانی سنە،
ورمێ ،ئیالم ،کرماشان‌و خوزستان بە هۆی تەقینەوەی مین گیانیان لە دەست داوەو ،پێنج هــەزارو ٦٠١كەسی دیكەش بریندار بوون. له‌و ماوه‌یه‌دا ل ه كرماشان ٩٩٣که‌س به‌هۆی ته‌قینه‌وه‌ی مین گیانیان ل ه ده‌ست داوه ،ل ه پارێزگا سنە ٣٦٨که‌س ،ل ه ئیالم ٣٢٦که‌س و ل ه پارێزگای ورمێ‌ش ٣٠٩که‌س گیانیان ل ه ده‌ست داوه‌و خۆیان‌و بنهماڵهکانیان بوونه‌ت ه قوربانیی که‌مته‌رخه‌می‌و ناده‌روه‌ستییه‌کانی ده‌وڵـــه‌ت ل ـ ه پــێــوه‌نــدی ل ـه‌گ ـه‌ڵ بابه‌تی مین ه له‌کارنه‌خراوه‌کان له کوردستاندا. ب ه پێی ئامارەكان 6 ،میلیون هێكتار ناوچه‌و زه‌وی ل ه ئێران ئێستاش ب ه مینڕێژکراوی پشتگوێ خــراون‌‌و زیاتر لە 20میلیون مین ب ه کۆنه‌کراوه‌یی‌و له‌کارنه‌خراوه‌یی ل ه بن پێی خـه‌ڵـک‌دا وه‌ک قاسییدی م ـه‌رگ ماونه‌ته‌و ه ک ه نیزیک ب ه تــه‌واوی ل ه چــوار پارێزگاکە رۆژهــەاڵتــی کوردستان واتــە( ورمــێ ،سنە، ئیالم و كرماشان)ن. به‌اڵم ئێستاش ئامارێکی ورد‌و ده‌قیق ل ه قوربانییانی ته‌قینه‌وه‌ی مین ل ه کوردستان له‌به‌ر ده‌ستدا نین .خه‌ڵک ل ه هه‌موو گوندو نــاوچ ـه‌کــان ده‌زانــــن چ ـه‌نــد ،ی ــان کـــه‌ی‌و ل ه ێ لێیان کــوژراو بریندار بــووه ،بـه‌اڵم تا کو ئێستاش هیچ ناوه‌ندێکی حکومه‌تی خۆی ب ه به‌رپرسیاری کۆکردنه‌وه‌ی زانیارییه‌کانیش نــه‌زانــیــوه‌و؛ ڕێ ل ـه ڕێــکــخــراوه‌و نــاوه‌نــد ه مه‌ده‌نییه‌کانیش گیراو ه له‌و چوارچێوه‌یه‌دا کاری خۆیان بک هن. س ــی ــاسـ ـه‌ت ــی هــــــــــــه‌اڵواردن‌و فـــــه‌رق‌و جیاوازیدانانی ده‌وڵ ـه‌ت ده‌ره ـه‌ق ب ه خه‌ڵکی ک ــورد هــه‌ر ل ـ ه مــافــی ب ـه‌شــداریــی سیاسی، کۆمه‌اڵیه‌تی ،ئابووری ،پڕۆژه‌کانی ئاوه‌دانی‌و وه‌به‌رهێناندا کورت ناکرێته‌وه ،به‌ڵکوو له‌و بواره‌ش‌دا قوربانیانی ڕووداوی ته‌قینه‌وه‌ی ل ه کوردستان سیستماتیک غه‌دریان لێ ده‌کرێ‌و مافه‌کانیان ژێرپێ ده‌نرێ. تۆ ل ه واڵتــی خــۆت ،ل ه ژینگه‌و شوێنی ژی ــان ــی خــــۆت ،لـ ـ ه مـــووچـــه‌و ســــه‌ر ڕێ‌و کــوێــســتــانــی خـــۆت قــوربــانــیــی ســیــاسـه‌تــی
دوژمــنــکــاران ـه‌ی ده‌وڵــــه‌ت‌و که‌مته‌رخه‌می‌و خه‌مساردییه‌کانیان بی ،به‌هۆی ته‌قینه‌وه‌ی مین بکوژرێی ،ده‌ست‌و القت بپه‌ڕێ ،بریندار بی‌و ل ه ژیان بکه‌وی ،که‌چی ده‌وڵ ـه‌ت خۆی ب ه به‌رپرسیاری ئ ـه‌و ه نـه‌زانـێ‌و ئــاوڕت لێ نـه‌داتـه‌وه؛ ئـه‌و ه غه‌درێک ه له‌و ئێرانه‌دا هه‌ر ل ه خه‌ڵکی کورد ده‌کــرێ .ب ه ه ـه‌زاران که‌س ل ه قوربانیانی ته‌قینه‌وه‌ی مین ل ه کوردستان ئ ـه‌و ه بــارودۆخــیــانـه ،ئ ـه‌وان ـه‌ی ب ـه‌و هۆیه‌و ه گیانیان ل ه ده‌ست داوه ،بنهماڵهکانیان له‌الیه‌ن
ئێران هه‌م مین ل ه دژی دژبه‌رانی ده‌کار ده‌کا، ه ـه‌م ده‌یــفــرۆشــێ؛ ه ـه‌ر بــۆیـه‌ش پێملی هیچ کام له‌و په‌یماننامه‌و کۆنڤانسیۆنانه‌ش نه‌بو ه کـ ه لـ ه پێناو کـه‌مــکــردنـه‌وه‌ی خه‌ساره‌کانی مین په‌سند کــــراون ،تــا بـه‌مــجــۆر ه خه‌ڵکی کوردستان ئه‌و که‌م ه ده‌ره‌تانه‌شیان نه‌بێ تا ل ه ئه‌گه‌ری ئه‌ندامه‌تیی ئێران له‌و په‌یماننامه‌و کــۆنــڤــانــســیــۆنــانـه‌دا چــاویــان ل ـ ه یــارم ـه‌ت ـی‌و به‌هاناوه‌هاتنی ئ ـه‌و ڕێــکــخــراو ه جیهانییان ه بێ .هۆکاره‌که‌شی ڕوونه ،ئه‌گه‌ر ئێران یه‌ک
ده‌وڵه‌ته‌و ه ک ه به‌پێی قانوون ده‌بێ به‌رعوده‌ی پاراستنی ئه‌منیه‌ت‌و گیانی خه‌ڵکه‌که‌ی بێ هه‌ر الیان لێ نه‌کراوه‌ته‌وه‌و؛ ئه‌وانه‌ش ده‌ست‌و القیان په‌ڕیوه‌و نقوستان بوون‌و که‌وتوونه‌ت ه سووچی ماڵه‌کانیان ،ل ه هه‌ر چه‌شن ه مافێکی پێکران ،دابینبوونی کۆمه‌اڵیه‌تی‌و چاره‌سه‌ری پزیشکی‌و ده‌رمانیی ده‌وڵه‌تی بێبه‌ش کراون‌و ئه‌وه‌ی له‌و نێوه‌دا بایه‌خی نیهو مه‌زاده ،گیان‌و ژیانی خه‌ڵکی کورده... جیا له‌وه‌ش خێرو بێری مین بۆ کۆماری ئیسالمیش جێی سـه‌رنـج‌و وردبــوون ـه‌وه‌ی ـه.
له‌و په‌یماننامانه ،بۆ نموون ه په‌یماننامه‌ی « ئــۆتــاوا» ئیمزا بکا ک ه تا ئێستا 158واڵت ئیمزایان کـــردوه ،ده‌ب ــێ ده‌رب ـه‌ســتــی ئ ـه‌و ه بــێ کـ ه دوای کۆتایی هاتنی ه ـه‌ر شه‌رێک ل ه واڵتـه‌کـه‌ی ،ل ه مــاوه‌ی د ه ســاڵ‌دا هه‌موو مه‌یدانه‌کانی شه‌ڕ ،مه‌زراو مووچه‌و له‌وڕگه‌و کــوێــســتــان‌و نــاوچــه‌کــانــی شــوێــنــی ژیــانــی خه‌ڵکه‌که‌ی ل ه مین پاک بکاته‌وه ،چ بگا دوای 25ساڵ؛ هه‌ر بۆی ه ئێران پێچه‌وانه‌ی واڵتانی دراوسێی شه‌ڕلێدراوی ئه‌و دواییانه‌ی وه‌ک عێڕاق‌و ئه‌فغانستانیش نه‌چۆت ه ژێرباری ئه‌و
په‌یماننامه‌یه ،چونکی به‌و ه جیا ل ه ده‌روه‌ستی بـ ـ ه خــه‌ڵــکــه‌کــه‌ی ،ئــیــزنــی دروس ــت ــک ــردن‌و فرۆشتنی مینیشی ب ه واڵتانی دیکه‌و گڕووپ ه سه‌رهه‌ڵداوه‌کان نامێنێ.... قوربانیانی ڕووداوه‌ک ــان ــی ته‌قینه‌وه‌ی مین ل ه کوردستان کۆڵبه‌ران‌و کاسبکارانی نــاوچـ ه سنوورییه‌کانن ،ش ــوان‌و مــنــدااڵن‌و خه‌ڵکی ئــاســای ـی‌و بــێــدره‌تــانــی گونده‌کانی شــار ه سنوورییه‌کانی کوردستانن ،ئ ـه‌وان ئــه‌وه‌نــد ه هـــه‌ژارو بــێ ده‌ره‌تــانــن ک ـ ه دوای توشبوونیان به‌و کاره‌ساتانه‌ش نه‌ک ئاوڕیان لێ نادرێته‌وه ،پشتگیری ناکرێن‌و ل ه ماف‌و خزمه‌تگوزارییه ده‌وڵه‌تییه‌‌کان بێبه‌ش ده‌بن، به‌ڵکوو لۆمه‌ی ئــه‌وه‌ش ده‌کــرێــن ک ه چۆن ه پارێزیان نه‌کردوه‌و ئاگایان ل ه خۆیان نه‌بوه‌و بۆ مین ه نوستووه‌کانیان وه‌خه‌به‌ر هێناوه! ل ه کۆتاییدا پێویست ه بگوترێ ڕێگه‌گرتن ل ه دووپاتبوونه‌وه‌ی ئه‌و ڕووداو ه دڵته‌زێن‌و ناخۆشان ه ل ه کوردستان ،به‌هاناوه‌چوونی قوربانیانی ته‌قینه‌وه‌ی مین‌و بنهماڵهکانیان ئه‌رکێکی گشتی‌و نیشمانییه ،ب ه تایبه‌ت ل ه کاتێکدا ک ه ناوه‌ند ه به‌رپرسیاره حکومییه‌‌کان خــۆیــان ل ـه‌ه ـه‌ر چه‌شن ه به‌رپرسایه‌تییه‌ک ده‌دزنه‌وه ،ئه‌و ه چاالکانی مه‌ده‌نی ،نوێنه‌رانی شـــاره‌کـــانـــی کـــوردســـتـــان لـــ ه م ـه‌جــلــیــس، کاربه‌ده‌ستانی ده‌روه‌ست‌و دڵسۆزی نیشتمان ه ک ه به‌گرتن ه پێشێی هه‌موو ڕێگه‌قانوونییه‌کان‌و فشارخستن ه سه‌ر ئۆڕگان ه پێوه‌ندیداره‌کان ل ـه‌الی ـه‌ک ده‌وڵـــه‌ت نــاچــار بـ ه هه‌ڵگرتنه‌وه‌و له‌کارخستنی مێنه‌کان ل ه کوردستان بکه‌ن، ل ـ ه الی ـه‌کــی دیــک ـه‌ش ل ـ ه خـه‌مــی قوربانیانی ن تا ژیان‌و ڕووداوه‌کانی ته‌قینه‌وه‌ی مین‌دا ب ئارامی‌و ماف ه ڕه‌واکانیان ب ه ڕه‌وا بزانرێ‌و ئیمکاناتی ژیانێکی شــایــان‌و چــاره‌س ـه‌ری پزیشکییان بۆ دابین بکرێ.
8
٣٠ی رەزبەری ١٣٩٣
سیاسی
٢٢ی ئۆکتۆبری ٢٠١٤
ژماره٦٤٢ :
رۆژنامەی
وه‌زارتی ئیتالعات‌و به‌رژه‌وندیی کۆماری ئیسالمیو کۆمه‌ڵگای ئێران
عومه‌ر باڵه‌کی وه‌زارتـــی ئیتالعاتی کۆماری ئیسالمیی ئــێــران ل ـه ح ـه‌وتــووی ڕابـــــــــــردوودا یــــادی30ســــاڵــــه‌ی دامه‌زرانی خۆیدا به‌ڵگه‌نامه‌یه‌کی ل ـه کــاروکــرده‌وکــانــی خ ــۆێ لـه‌و مـــــاوه‌یـــــه‌دا بـــــاوکـــــردوه‌و لــه‌و به‌لگه‌نامه‌یه‌‌دا ئاماده‌کاران هه‌وڵیان داوه روخــســارێــک لــه وه‌زارتـــی ئیتالعات نیشان بــده‌ن که بێجگه له چاکه‌و پاراستنی ئه‌منییه‌ت و که‌رامه‌تی خه‌ڵک‌و نیزام هیچ کارو کــرده‌ویـه‌کــی ئه‌وتۆیان نه‌کردوه که زیــان به ب ـه‌رژه‌وه‌نــدی خه‌ڵک بگه‌یه‌نێ. ب ـه‌اڵم ئ ـه‌وه جێگای سه‌رنجه له سه‌ر دروست بون‌و پێکهاتنی وه‌زاره‌تی ئیتالعاته که به کورتی چه‌ند خاڵێک ئیشاره پێ‌ده‌که‌ین. یه‌که‌م ته‌مه‌نی وه‌زاره‌تی ئیتالعات که ده‌زگایه‌کی گرنگه بۆپاراستنی نیزامی کۆماری ئیسالمی که له گه‌ڵ ته‌مه‌نی کۆماری ئیسالمیدا یـه‌ک ناگرێته‌وه .پرسیار ئه‌وه‌یه بۆکاربه‌ده‌ستان و دامه‌زرێنه‌رانی کــــۆمــــاری ئــیــســامــی هـــــه‌ر لـه سه‌ره‌تای دروست بوونی ده‌وڵه‌ت ل ـه‌و نــیــزامـه‌دا ئ ـه‌و وه‌زاره‌تــه‌یــان دانـــه‌مـــەزرانـــدوه؟ ئ ـه‌گ ـه‌ر واڵمــی ئه‌و پرسیاره ئ ـه‌وه بێ که دوای رووخـــانـــی نــیــزامــی پــاشــای ـه‌تــی کــۆمــه‌ڵــه ک ـه‌ســێــک بـــه‌ده‌ســـه‌اڵت گه‌یشتن که له‌سه‌رده‌می نیزامی پاشایه‌تی‌دا به‌ده‌ستی سازمانی ئــیــتــاعــات و ئ ـه‌مــنــیــی ـه‌ت واتـــه ســاواک گیرابوون‌و ئه‌شکه‌نجه‌و زیندانی کرابوون هه‌ربۆیه پێیان وابــوو که سازمانێکی دیکه له‌و بابه‌ته بــۆ ده‌وڵـــه‌ت بــەو شێوه‌ی پــێــویــســت نــیــه هــــه‌ر بــۆیــه ه ـه‌ر ناوه‌ندو دام‌وده‌زگــای ـه‌ک بۆخۆی ده‌زگ ــای کــۆکــردنـه‌وه‌ی ئیتالعات و زانیاری پێک ده‌هێنا له‌و کاته‌دا ته‌نیا پێگه‌یه‌ک که ده‌وڵ ـه‌ت کاری
له‌گه‌ڵ ده‌کــرد ئــیــداره‌ی ئیتالعات ل ـه ده‌ف ــتــه‌ری‌ســـه‌رۆک‌وه‌زیـــرا ن بــــوو .بــــه‌اڵم ب ــه‌تــێــپ ـه‌ڕ بــوونــی زه‌مــان‌وکــات بــۆ ده‌ســــه‌اڵت‌داران کۆماری ئیسالمی ده‌رکــه‌وت که بهبێ ده‌زگــای ـه‌کــی ئه‌منییه‌تی له چەشنی ساوک ناتوانن پارێزگاری له‌ده‌سه‌اڵتی خۆیان بکه‌ن .هه‌ر بۆیه له‌ساڵی 1362ل ـه سه‌ر پێشنێاری ڕه‌جــــایــــی ســــه‌رۆک‌وه‌زیــــرانــــی ئـــه‌وکـــات بــــڕیــــاردرا وزاره‌تـــــی ئیتالعات پێک ب ـێ‌و هـه‌مــوو ئه‌و داموده‌زگایانه‌ی دیکه به قانوون بخرێنه‌ژێرکنتڕۆڵ‌و چاودێری ئه‌و وه‌زاره‌ته‌وه. دووهـــــــــــه‌م لــــه‌ســــه‌رده‌مــــی پــاشــای ـه‌ت ـی‌دا ئــه‌و ئــۆرگــان ـه‌ی به ئیستالح پـــارێـــزه‌ری ئه‌منییه‌ت بــوو لـه ئۆرگانیزمی ده‌وڵ ـه‌ت ـی‌دا ســـازمـــان واتــــا ڕێ ــک ــخ ــراو بــوو ڕاس ــتـ ـه‌وخ ــۆ لـ ـه‌ژێ ــر چ ــاودێ ــری شــا دابــــوو بــــه‌اڵم لــه‌ســه‌رده‌مــی کــۆمــاری ئیسالمی ئ ـه‌و نــاوه‌نــده ئه‌منییه‌تییه ناوی گــۆڕدرا بوو به وه‌زاره‌تی ئیتالعات که به رواڵه‌ت ل ـه‌ژێــر ده‌ســه‌اڵتــی‌ده‌وڵــــه‌ت واتــا سه‌رکۆمار‌دایه بـه‌اڵم لهڕاستیدا هــــه‌مــــوو کــــاروکــــرده‌وه‌کــــانــــی ده‌درێــــتــــه‌وه ب ــه‌شـــــورای عــالــی ئـه‌مــنــیــیـه‌تــی‌مــیــلــلــی کــه ئ ـه‌ویــش ڕاســت ـه‌وخــۆ ل ـه‌ژێــر چــاوه‌دێــری‌و ئــه‌مــری ڕێ ــبـ ـه‌ردایـ ـه .ئــه‌وه‌ت ــا له قــانــوونــی پێکهێنانی وه‌زاره‌تـــی داڕه‌شتن‌و به‌ڕێوه‌بردنی گه‌اڵڵه‌ی تیرۆری دژبه‌رانی کۆماری ئیسالمی ک ه دادگای میکۆنۆس ئیتالعات له مــاده‌کــانــی7و8دا که باس له دامودهزگـــای ئیتالعاتیی ب ه ڕوونی په‌رده‌ی لهسهر ڕوخساری وه‌زاره‌تی ئیتالعات الدا سپای پاسداران‌و ئه‌رته‌ش ده‌کات، ته‌ئکید ده‌کاته‌وه که دام‌و ده‌زگای زانیاری ‹›ئیتالعات›› ئه‌رت هش‌و سپا هه‌ر کامیان وه‌ک دوو ئیداره‌ی ئ ـه‌و وزاره‌تــخــانـه‌یــه ه ـه‌ر له‌الیه‌ن شێوه‌به‌ڕیوه‌به‌رییه‌ی تۆ وای له‌و ده‌تــــرســــن چ ــون ــکــه لــــه‌وجــــۆره سه‌ربه‌خۆ کارده‌که‌ن به‌اڵم ده‌بێ ڕێــبـه‌ره‌وه نازناوی «سه‌ربازانی وزاره‌تــخــانـه‌یـه ک ــردوه کـه زیاتر واڵتـــانـــه‌‌دا دام‌وده‌زگـــــــای ئه‌منی هـه‌مــاهـه‌نــگــی لــه‌گــه‌ڵ وه‌زاره‌تـــــی ئیمامی زه‌مان»یان پێ به‌خشراوه .وه‌ک شـــاره‌داری‌و ته‌شکیالتێکی له‌خزمه‌ت پاراستنی به‌رژه‌وه‌ندی ئیتالعات بپارێزن‌و له‌هه‌مان حاڵ‌دا هــــــه‌ر کـــاتـــێـــک یـــه‌کـــێـــک لــه بێ‌که‌ڵک ده‌چ ــێ هـه‌ربــۆێـه که‌س سیستمی ده‌ســــه‌اڵت دایـــه هه‌تا ب ـه‌رپــرســانــی هــــه‌ردوو ئــیــداره‌ی وه‌زیره‌کانی ئه‌و وزاره‌تخانه‌یه له لێتان ناترسێ». پاراستنی بـه‌رژه‌وه‌نــدی کۆمه‌ڵگا. ئیتالعات ئه‌رته‌ش‌و سپا ده‌بێ به سه‌رده‌مه‌جیاوزه‌کانی ته‌مه‌نی ئه‌و دیــــــــاره هـــــه‌ر واڵتــــێــــک بــۆ چ ل ـه‌س ـه‌رده‌مــی پــاشــایـه‌تـی‌داو چ په‌سندی ڕێبه‌ری بگاو البردنیشی وزاره‌تخانه‌یه به پێی ههلومهرجی پـــارێـــزگـــاری لـــه چ ــوارچ ــێ ــوه‌ی له‌سه‌رده‌می کۆماری ئیسالمیدا ده‌بـــێ ب ـه ئــیــزنــی ڕێ ــبــه‌ری‌و ئـه‌و سیاسی نێوخۆی ئێران هه‌وڵی ج ــوغ ــراف ــی ــای ســیــاســی خـــۆی‌و ل ـه‌ڕوانــگ ـه‌ی» ســـاواک و واجــا» سه‌لمێنه‌ری ئه‌و ڕاستییه‌یه ،کاتێک دابێ جۆرێک له کردنه‌وه ئاوه‌ڵه ب ـه‌رژه‌وه‌نــدیــی ـه‌کــانــی ئه‌منییه‌تی کۆمه‌ڵگای ئیران به سه‌رخودی‌و به‌رپرسی دوو ئیداره‌ی ئیتالعات‌و بــــوون لــــه‌بــــواری ئــه‌مــنــی‌یــه‌ه‌وه شاره‌وه‌ندی پێویستی به ڕێکخراو ناخودی‌دا دابه‌ش بووه وئه‌وانه‌ی ســپــاو‌ئـ ـه‌رتـ ـه‌ش ده‌بــــێ تـه‌ئــیــدی ب ــۆ شــــاروه‌نــــدان دروســـــت بکا یــا ته‌شکیالتێکی ئـه‌مــنــی هـه‌یـه .ب ـه‌خــودی داده‌ن ــرێ ــن بـه‌هــۆکــاری ڕێــبـه‌ری له‌سه‌ربێ چــۆن دانــان‌و البــردنــی وه‌زیــــری ئیتالعات ک ه سه‌رپه‌ره‌ستی وه‌زارتخانه‌یه‌کی به‌ربه‌رین ده‌کــا ته‌ئیدی ڕێبه‌ری پێویست نییه .ئه‌گه‌ر سه‌رنج بده‌ینه به‌رپرسانی یه‌که‌می ئه‌و وه‌زاره‌ته ئه‌و ڕاستییه باشتر ده‌رده‌کـه‌وێ که هه‌موو وه‌زیــره‌کــان له چینی ڕووحانی واتا ئاخوندو «آیت‌الله» ب ــوون‌و ده‌رچـــووی قوتابخانه‌ی حه‌قانین‌و کارمه‌ندان‌و کارگێڕانی
درێژەی :سەرکوت‌و توندوتیژیخوازی بەرەوکوێمان دەبات؟ ڕێژیمی بەعسی سەددام بۆ هێرش‌کردنە سەر ئێران بە مەبەستی پێشگرتن لە پەرەسەندنی کۆمۆنیزم، ڕادیکالیزمی ئیسالمی هەتا قۆناغێک سەرکێش و بێ‌کۆتوبەند کردووە کە ئەمڕۆکە هەر ئەو واڵتانە لــە فکری سەرکوتی ئــەو مەترسییە نــوێ‌یــەدان. داعش نوێترین و پێشکەوتووترین شەپۆلی تێکدەرە کە ڕەنگدانەوەی کردەوەکانی هەم میلیۆنان کەسی بێ‌تاوانی لە ڕۆژهەاڵتی ناوەڕاست کردۆتە قوربانی هەم دەسکەوتەکانی ڕۆژئــاوا ب ــەردەوام تووشی مەترسی دەکــاتــەوە .دیــاردەی داعــش دەری‌خست توندڕەوی و بناژۆخوازیی مەزهەبی و ڕۆژئاوایی هیچ کامیان کۆتاییان نیە و جاریکی دیکە دەبێ بــەدوای رێگەچارەیەکی نوێ بۆ تێپەڕبوون لەم مەترسییە پێشبینی نەکراوە بدۆزرێتەوە .دروستترین و لۆژیکیترین ڕێــگــەچــارە ،دێــمــوکــراتــیــزەبــوون و شــک ـڵ‌گــرتــنــی دەوڵــــەتــــە ســـێـــکـــۆالرەکـــان لە ڕۆژهـــەاڵتـــی نــاوەڕاســتــە ،بـــەاڵم تــا ئ ــەو کــاتــەی هێزە دەسەاڵتدارەکانی جیهان بە چــاوی بــازاڕی بەکارهێنان ،هێزی کاری هەرزان ،خەزێنەی کانگا سرووشتییە مفتەکان و تاقیگەی مرۆیی لە واڵتانی دواکەوتوو و لەحاڵی گەشە بڕوانن ،شەڕی نێوان توندڕەویی گرووپەکانی وەک داعش و ئەلقاعیدە و ئەو مندااڵنەی کە لە ئەزموون و کردەوەکانی ئەم الیەنانە لەدایک دەبن لەگەڵ بەرژەوەندیخوازیی هێزە جیهانییەکان ،هەرگیز کۆتایی پێ‌نایەت. پەیوەست‌بوونی سەدان هاوواڵتیی ڕۆژئاوایی بە گرووپە توندڕەو و تیرۆریستییەکانی وەک داعش و هەڕەشە میدیاییەکانی وەک سەربڕینی هەواڵنێرە ڕۆژئــاوایــیــەکــان لــەالیــەن هاوشارییەکانییانەوە
بەڵگەیەکە کە وتەکانی ســەرەوە بە باشی نیشان دەدا ،هەڕەشەگەلێک کە وەک ئۆکسیژن ،ترس لە تــەواوی دنیادا لەنێو پەیکەری کۆمەڵگەی مرۆیی باڵو دەکاتەوە و دەیسووڕێنێتەوە. دەبینین کە سەد ساڵ دوای شــەڕی جیهانیی یــەکــەم ،جیهان ڕووبــــەڕووی شــەڕ و کێشەگەلی زۆر توندوتیژتر و نامرۆڤانەتر بۆتەوە کە تەنانەت هیچ بەزەییەکی بە مندااڵنیش دانــایــەتــەوە .ڕۆژ نیە کــە ڕاگــەیــەنــە نێونەتەوەییەکان هەواڵەکانی ڕۆژهەاڵتی نێوەڕاست باڵو نەکەنەوە .کۆیلەداری و کــڕیــن و فرۆشتنی ژن و مــنــداڵ و تەنانەت ئەندامانی جەستەیان بۆتە پیشە و ئەمڕۆکە تەنیا چاڵە نەوتەکان و سامانی نەتەوە ژێردەستەکان نــاســووتــێ بەڵکو تــــەواوی بـــوون ن ـه‌بــوونــی ئەم نەتەوانە لەژێر چەرخەکانی دەسەاڵتی ڕۆژئاوا و گرووپە تووندڕەوەکاندا دەپڵیشێتەوە. ئــەمــڕۆ ،ڕۆژهـــەاڵتـــی نــێــوەڕاســت و ئەفریقا گەیشتوونەتە خاڵی تەقینەوە و لێبڕاوانە دەتوانین بڵێین ڕێز و یارمەتیی و هەوڵدان بۆ دەستەبەربوونی مافەکانی خەڵکێک کە هەموو شتێکیان هەیە بەاڵم لە نەبوونی و نەداریدا ڕاگیراون و ژیان بەسەر دەبــەن ،بۆ چاالکانی سیاسی و مەدەنی و بواری مافی مرۆڤ پێویستییەکی حەیاتییە کە پێوەندییەکی ڕاســتــەوخــۆی بــە ســامــەتــی جــیــهــان و تـــەواوی مرۆڤەکانی گۆی زەوییەوە هەیە و هەر چرکەیەک وەدرەن ـگ‌کــەوتــن لە کــاردا وەک ڕابـــردوو زیانی قەرەبوونەکراو بە مرۆڤ و ژیان دەگەیەنێ.
له‌الیه‌ن دامودهزگـــای ڕێبه‌ریه‌وه یــا کــارب ـه‌ده‌ســتــانــی پــای ـه‌ب ـه‌رزی کــۆمــاری ئیسالمییه‌وه ڕخنه‌یان لێگیراوه‌و هــوشــداریــان پــێــدراوه کــه ن ـه‌کــا لــه ئ ـه‌ســڵــی وه‌زیــفــه‌ی خـــۆتـــان لـــه‌ســـه‌رکـــوتـــی خ ـه‌ڵــک البــده‌ن .ئه‌وه‌تا یوونسی که‌خۆی وه‌زیــری ئیتالعات بــووه پێ له‌و ڕاستیه ده‌نێ‌و ده‌ڵێ :کاتێک بووم بــه وه‌زیـــری ئیتالعات دوو جار ئاغای رفسنجانی پێی گوتم ئه‌و
به‌اڵم له‌و واڵتانه‌ی که به‌شێوه‌ی دێموکراتیک بـه‌ڕێــوه ده‌چ ـن ئه‌و دامودهزگا ئه‌منییه‌تیانه الی خه‌ڵک بێزراو نین‌و خه‌ڵک لێیان ناترسێ چونکه دامودهزگـــای واڵته‌که‌یان لـه‌خــزمـه‌تــی بـــه‌رژو‌ه‌نـــدی ئــه‌وان دای ـه ب ـه‌اڵم له‌ئێران‌و هه‌موو ئه‌و واڵتانه‌ی به‌شێوه‌ی دیکتاتوری جا له‌ژێر هه‌ر ناوێک‌دابێ شاروه‌ندانی ئێران‌و ئه‌و واڵتانه له نێو کرداری ئـــه‌و دام‌وده‌زگــــــــا ئـه‌مــنــیــیـه‌تــیــان
جـــــــۆراوجـــــــۆرو داتــــــاشــــــراوو ده‌ســتــب ـه‌س ـه‌ر ده‌کـــرێـــن‌و هـه‌رلـ ه الی ـه‌ن دام‌وده‌زگــــای ئیتالعاته‌وه وه‌ک س ــاواک ــی ســـه‌رده‌مـــی شا ده‌کــرێــن‌و هــه‌ر ل ـه چــوارچــێــوه‌ی زیــنــدانــه‌کــانــی ئ ــی ــت ــاع ــات‌دا لێ پرسینه‌وه‌یان لێ ده‌کرێ و حوکم به سزاوانیشان ده‌درێ بێ‌ئه‌وه بدرێن به مه‌حکه‌مه‌و له دادگایه‌کی عــاداڵن ـه‌و دادپــــه‌روه‌ردا به‌بوونی پارێزه‌ر دادگایی بکرێن‌و ڕاست به‌پێچه‌وانه‌ی ئـه‌و قانوونه‌یه که وه‌زاره‌تــی ئیتالعات پێی دروست بووه‌و کارو ئه‌رکی بۆ ده‌ست‌نیشان کـــــردوه ئـــه‌وه‌تـــا لـــه‌مـــاده‌ی 4ی ئــه‌و قــانــوون ـه‌دا ده‌ڵـــێ« :هـه‌مــوو کاروباری ئیجرایی بۆ ئه‌منییه‌تی نێوخۆ له ئه‌ستۆی به‌ڕێوه‌به‌رانی ده‌زگای قه‌زاییه « وله تێبینی 1ی هـه‌رئـه‌ومــاده‌ێـه ده‌ڵــێ :وه‌زاره‌ت ــی ئیتالعات پێش له ده‌ست پێکردنی چاالکی ،زانیاری پێویست ده‌دا به به‌ڕێوه‌به‌رانی ده‌زگــای قه‌زایی» ولێره‌دا ده‌توانین چه‌ند نمونه‌یه‌ک لـــهو شــێــوه کـــــاره‌ی وه‌زاره‌تـــــی ئیتالعات بــاس بکه‌ین :ئێعدامی به‌کۆمه‌ڵی زیندانیانی سیاسی ،67 به‌ڕێوه‌بردنی قه‌تڵه زه‌نجیره‌یه‌کان، داڕه‌شتن‌و به‌ڕێوه‌بردنی گه‌اڵڵه‌ی تـــیـــرۆری دژبــــه‌رانــــی کــۆمــاری ئیسالمی کـه دادگـــای میکۆنۆس بـــه ڕوونــــــی پـــــــه‌رده‌ی لــه‌ســه‌ر ڕوخــســاری وه‌زاره‌تــــی ئیتالعات الداو خـــودی وه‌زیــــری ئـه‌وکــات فالحیانی به تۆمه‌تباری سه‌ره‌کی ل ـه‌و تــیــرۆره‌دا دان ــا ،له‌ناوبردنی ئــه‌و کـه‌ســانـه ڕۆژێــــک لــــه‌ڕۆژان هــاوکــارو هاوکێشه‌یان بــوون له وه‌زاره‌تــی ئیتالعات وه‌ک سه‌عید ئیمامی‌و سه‌عید حه‌ججاریان‌و ده‌یان کرداری له‌و چه‌شنه که‌نه‌ک له‌گه‌ڵ یاساو ڕێسا باوه‌کان له‌م سه‌رده‌مه‌دا یه‌ک ناگرنه‌وه‌و به‌ڵکوو وه‌زاره‌تی ئیتالعات سنووری یاسا نێوده‌وڵه‌تییه‌کانیشی به‌زاندنه‌ووه ت ـه‌نــیــا ب ـه‌م ـه‌ب ـه‌ســتــی پــاراســتــنــی نیزامی کــۆمــاری ئیسالمی نه‌ک به‌رژه‌وه‌ندی گشتی خه‌ڵکی ئێران.
وشک بوونی گۆلی‌ورمێ‌و هه‌ڵویستی ئێران قاره‌مان قه‌جه‌رنیا
گۆلی ورمێ به‌مێژوویه‌کی سه‌دان ساڵه له‌ناوچه‌ی باشووری شــاری ورمـێ هه‌ڵکه‌وتوه و له ڕۆژهه‌اڵتی شــاره‌وه پێوه‌ندی نێوان ورمێ و ته‌ورێزه .هه‌ر چه‌ند ئاوی ئه‌م گۆل ه سوێره‌‌و ناکرێ بۆکشت‌وکاڵ‌و وه‌رزێری که‌ڵکی ل ـێ‌وه‌رگــیــرێ ،بـ ـه‌اڵم لــه بــواره‌کــانــی مێژویی، ئابووری‌و فه‌رهه‌نگی گرنگی‌و بایه‌خی تایبه‌ت به‌خۆێ هه‌یه .بـه‌داخـه‌وه لـه‌مــاوه‌ی ئـه‌م چه‌ند ساڵه‌ی دوای ـی‌دا ئاوی ئه‌م گۆل ه به‌ڕاده‌یه‌کی به‌رچاو که‌می کردوه‌و هه‌ر ڕۆژوهـه‌رمــانــگ تێده‌په‌ڕێ ،زیاتر ب ـه‌ره‌و وشــک بوون ده‌چێ. له هۆیه‌کانی وشکبوونی گۆلی ورمێ: -1نه‌بارینی به‌فرو بــاران بــه‌ڕاده‌ی پێویست له‌م سااڵنه‌ی دوایی‌دا. -2دابڕانی دووچۆمی چه‌غه‌ته‌ووو ته‌ته‌هوو له‌م گۆل ه و ناردنی ئه‌وان بۆ ناوچه‌ی ته‌ورێز. -3سازکردنی پردی سه‌رگۆلێ بۆپێوه‌ندی نێوان شاره‌کانی ورمێ‌و ته‌ورێز. -4سازکردنی سه‌دده‌کانی حه‌سه‌نلوو ل ه ناوچه‌ی نــه‌غــه‌ده ،ســێــلــوێ‌و گــرده‌بــن ل ـ ه نــاوچــه‌ی پــیــرانــشــار، چه‌په‌رئاوێ له‌ناوچه‌ی شنۆ ک ه پێشترئاوی به‌فرو بارانی ئه‌م ناوچانه گشتی دڕژای ـ ه ناو گۆلی ورمــێ .دروست کردنی سـه‌د لـه‌و ناوچانه کارێکی باشه ،ب ـه‌اڵم بهبێ به‌رنامه ،بێ تۆژینه‌وه‌و بێ پرس‌و ڕای کارناسانی ئه‌م بوار ه به‌ڕێوه چووه ،هه‌ربۆێ ه به‌جێگای قازانج ،زه‌ره‌رو زیانی بۆ گۆلی ورمێ بووه. به‌اڵم ئه‌گه‌ر ئاوی ئه‌م گۆالن ه وشک بێ‌و له‌ناوبچێ، زیان‌و خه‌ساره‌تێک که له‌م بواره‌وه ڕووبه‌ڕووی ناوچه‌و خه‌ڵکی ناوچه ده‌بێته‌وه ،بریتین له: -1فـه‌وتــان‌و له‌ناوچوونی تــه‌واوی زه‌وی‌و زاری کشت‌وکاڵی ناوچ ه به‌هۆی باڵو بوونهوهی ئه‌م خوێیه ک ه
له‌شوێنی گۆله‌که ده‌مێنێته‌وه، -2ل ه ناوچوونی ئاسه‌وارێکی گرنگی مێژویی‌و ئابووری ناوچهیه، -3کۆچ‌کردنی ئه‌و هه‌موو باڵند ه جۆراوجۆرانه‌ی ک ه سااڵن ه له‌ناو گۆله‌که‌‌دا ده‌ژیان یان بۆ سه‌فه‌ر ده‌هاتن بۆ ئه‌و ناوچهیه، -4که‌مبوونه‌وه‌ی ،گه‌شت‌و گوزار بۆ ئه‌و ناوچهیه. هه‌رچه‌ند له‌م سااڵنه‌ی دوایی‌دا زۆربه‌ی ڕێکخراو ه نێونه‌ته‌وییه‌کانی ژینگه‌‌پارێزی و ئاسه‌واری مێژوویی ب ـه‌ده‌یــان‌و ســه‌دان جــار له ڕێگای میدیاکانی جیهانی داوایان ل ه حکوومه‌تی ئێران کردوه ک ه چاره‌یه‌ک بۆ ئه‌م کێشه‌یه بدۆزێته‌وه ،به‌اڵم هه‌تا ئێستاش ڕێژیمی ئێران له‌م باره‌وه هیچ جم‌و جۆڵێکی نیشان نه‌داوه. ئاخۆ ئێران بۆچی س ـه‌بــاره‌ت بـه‌چــاره‌سـه‌ری ئه‌م کێشه‌ی ه که‌مته‌رخه‌مه؟ ئه‌م هه‌ڵوێسته‌ی ده‌وڵه‌تی ئێران ده‌توانێ چه‌ندهۆێ هه‌بێ: -1بێ مودیرییه‌تی رێژیمی ئێران ل ه ئاست ئه‌و کێشانه‌دا، -2بـ ه هــۆی ئــه‌وه‌ی کـه ڕێژیمی ئــێــران بایه‌خێک بۆژینگ ه دانانێ ،هیچ بایه‌خێکیش بۆئه‌م گۆل ه دانانێت، وه‌ک دارستانه‌کانی ئێران .چونک ه سااڵن ه ده‌بینین له‌ده‌یان شوێن وه‌ک ه ـه‌ورامــان ،پارێزگای ئیالم ،ڕۆژهه‌اڵتی ئێران‌و زۆرشۆێنی دیکه ئـه‌م هه‌موو دارستان ه ئاگر ده‌گرێ‌و ده‌سوتێ ،هیچکه‌س بایه‌خی پێ‌نادات. -3ئێران ده‌یهه‌وێ له‌بواره‌کانی مێژوویی ،فه‌رهه‌نگی‌و ئابووری زیان له‌جه‌سته‌ی کورد بدات که‌وشک بوونی ئه‌م گۆله وێنه‌یه‌ک له‌م هه‌ڵوێسته‌ی ئێرانه. -4ئێران واده‌زانــێ به‌م کــاره کورده‌کان له‌بواری وه‌رزێری ده‌سته‌و ئه‌ژنۆ ده‌مێنن‌و بۆ وه‌دست خستنی به‌شێک له بژیوی ژیان چاوله ده‌ستی ڕێژیم ده‌بن.
7
٣٠ی رەزبەری ١٣٩٣
٢٢ی ئۆکتۆبری ٢٠١٤
سیاسی
ژماره٦٤٢:
رۆژنامەی
ئایا رۆژهه‌اڵتی کوردستان به‌ره‌و هه‌لومه‌رجێکی نوێ ده‌چێ؟
مستەفا مەعرووفی مــــــێــــــژووی رۆژهــــــه‌اڵتــــــی ک ــوردس ــت ــان لــه دوای شــه‌ڕی دووەمی جیهانیه‌وه تا کۆتاییه‌کانی ده‌یـــــه‌ی 60ی هـــه‌تـــاوی بـه‌بــێ حیزبی دیموکراتی کوردستان مێژوویه‌کی سـه‌قـه‌ت و به‌تاڵه. بـ ـه‌اڵم ل ـه 20ســاڵــی دوایــیــدا بە حوکمی هێندێک هۆکاری وەک: تــا رادەیـــەک دوور کەوتنەوەی فیزیکیی حیزب لە ناوخۆی واڵت و بەرچاوتر بوونی جوواڵنەوە خۆرسکە مــەدەنــی ،فەرهەنگی و کۆمەاڵیەتییەکان لە ناوخۆی واڵت ،دەک ــرێ ئــەم ئێدیعایە بە جۆرێکی دیکە پێناسە بکرێ. له ده‌یه‌ی 70و 80ی هه‌تاویدا هــێــزه کــوردیــیـه‌کــان حـــوزووری فیزیکیان له نێو کۆمه‌اڵنی خه‌ڵکدا کــەم رەنــگ بــۆتــەوە و زیــاتــر به کێشه نێوخۆییه‌کانیانه‌وه خه‌ریک بــوون ،بزووتنه‌وه مه‌ده‌نییه‌کان لــه ئاستێکی الوازدا بـــوون و کــۆنــتــرۆڵ و دی ــدی ئه‌منییه‌تیی کـــۆمـــاری ئــیــســامــی ده‌رفــه‌ت ــی چاالکی و شوێندانه‌ریی ئه‌وانی بــڕیــبــوو .ل ـه‌و مــاوی ـه‌دا چاالکییه م ـه‌ده‌نــی و سیاسییه‌کان زیاتر لـه پێوه‌ندی لـه‌گـه‌ڵ پارچه‌کانی دیـــکـــه‌ی ک ــوردس ــت ــان ــدا بــــوون، لـــه‌بـــه‌ر ئــــــه‌وه‌ی کـــه کـــۆمـــاری ئیسالمی بــه‌و م ـه‌رج ـه‌ی باسی کێشه نه‌ته‌وایه‌تییه‌کانی کــورد
له‌نێوخۆی ئێراندا نه‌کرێ ،زۆری پــێ حـه‌ســاس نیه ،هه‌زینه‌یه‌کی که‌می بۆ ئه‌وان بهدواوه ده‌بوو. لـــه هــاویــنــی ئــــه‌م ســـاڵـــدا 3 رووداو له ناوچه‌و رۆژهه‌اڵتی کوردستان روویــان دا که جێی لێ‌وردبوونه‌وه‌ن و ره‌نگه شوێن لـه‌سـه‌ر رووداوه‌کـــانـــی داهــاتــوو دابنێن و ببنه هۆی هاتنه پێشی هه‌لومه‌رجێکی نوێ بۆ رۆهه‌اڵتی کوردستان: یه‌که‌م ،سه‌رهه‌ڵدانی گرووپی داعـــش ل ـه عــێــڕاق و ســووریــیـه وه‌ک هــه‌ڕه‌شــه‌یــه‌ک ــی جــیــددی بۆسه‌ر ناوچه و واڵتانی رۆژئاوا. هــه‌رچــه‌نــد داعــــش ه ـه‌تــا ئێستا زیانی به ئێران و هاوپه‌یمانه‌کانی نـــه‌گـــه‌یـــانـــدوه و تـــه‌نـــانـــه‌ت له کاتێکدا ده‌ی توانی به‌غدا بگرێ ک ـ ه ئــێــران لـــه‌وێ حــوزوورێــکــی پــڕڕه‌نــگــی ه ـه‌ی ـه ،هێرشی کــرده ســـه‌ر ه ـه‌رێــمــی ک ــوردس ــت ــان و رۆژئــاوی کوردستان ،به‌اڵم به‌و حاڵه‌ش ئێران نیگه‌رانیی توندی خــۆی لـه داعــش ن ـه‌شــاردۆت ـه‌وه. جموجۆڵی داعش له چه‌ند شارو ناوچه‌ی رۆژهه‌اڵتی کوردستان، په‌ره‌گرتنی گرووپه سه‌له‌فییه‌کان و بێده‌نگیی کــۆمــاری ئیسالمی له به‌رامبه‌ریاندا بۆ ئـه‌وه‌ی ببنه ئاڵتێرناتیڤی هێزه دێموکرات‌و کــورد، نیشتیمانپه‌روه‌ره‌کانی مه‌ترسیی نفووزی داعشی له‌م بـه‌شـه‌ی کوردستانیشدا خۆش کردوه .سه‌رکوتی هێزه سیاسی و نیشتیمانپه‌روه‌ره‌کانی کورد له الی ـه‌ن کــۆمــاری ئیسالمییه‌وه بۆشایی سیاسیی له رۆژهه‌اڵتی کــوردســتــانــدا ب ـه‌جــێ هێشتوه، کۆماری ئیسالمی له کاتێکدا که کــوردی له هه‌موو مافه سیاسی و نه‌ته‌وییه‌کانی بێبه‌ش کــردوه
ناتوانێ ئه‌و بۆشاییه پڕ بکاته‌و ه لـــه کــاتــێــکــی وا دا لـــه جــیــاتــی ئۆپۆزیسیۆنێکی پێشکه‌وتنخواز و نیشتیمانپه‌روه‌ر پڕی بکاته‌وه هێزه الوه‌کیه‌کان و سه‌له‌فییه‌کان پڕی ده‌که‌نه‌وه .ئه‌وه‌ش بۆخۆی مه‌ترسییه‌کی گ ـه‌وره‌ی ـه بۆسه‌ر رۆژهـــــه‌اڵتـــــی کــــوردســــتــــان و ته‌نانه‌ت بۆسه‌ر خودی کۆماری ئیسالمییش.
رۆژهـــه‌اڵتـــی کــوردســتــانــدا بــوو و ده‌کـــــرێ وه‌ک ســه‌رتــایــه‌ک لـه قۆناغێکی نــوێ لـه مێژووی رۆژهـــــــــه‌اڵت ســــه‌یــــری بــکــرێ کــه بــێــگــومــان ئــه‌مــه‌ش ده‌بــێــتـه سه‌ره‌تایه‌کی نوێ بۆ ئاڵوگۆڕه‌کان و رووداوه‌کانی دواتر. سێیه‌م ،رێپێوانی دیان هه‌زار که‌سیی خـه‌ڵــک ل ـه زۆر شــار و ناوچه‌ی رۆژهه‌اڵتی کوردستان
داخـــوازه ئــابــووری ،فه‌رهه‌نگی، کــۆمــه‌اڵیــه‌تــی‌و سیاسییه‌کانی بێنێته گــۆڕێ ،له کاتێکدا دۆست و هاوپه‌یمانێکی نیه دیفاع له داوا ره‌واکانی بکا تا له کاتی ته‌نگانه‌دا بــه ه ــان ــایــه‌وه بـــێ ،ســـــه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ش که خه‌باتی چه‌کداریی له گۆڕێدا نیه به‌اڵم ئێعدام و کوشتنی خه‌ڵک هه‌ر به‌رده‌وامه ،پێویسته به که‌ڵکوه‌رگرتن له رووداوه‌کانی
دووه‌م ،هــــه‌رچــــه‌نــــد لـ ـه‌م 3 ،2ســاڵــه‌ی دوایـــیـــدا حیزبی دی ــم ــوک ــرات ــی کـــوردســـتـــان له هه‌لومه‌رجێکی یه‌کجار سه‌خت و ن ــزی ــک بـــه نــامــومــکــیــنــدا به فــیــداکــاریــی تێکۆشه‌رانی خۆی تا راده‌یــه‌ک جـه‌وی بێده‌نگیی له رۆژهـه‌اڵتــی کوردستان شکاندو حــوزوورێــکــی ســـنـــوورداری له رۆژهه‌اڵتی کوردستاندا هه‌بوو، به‌اڵم حه‌ره‌که‌تی ئه‌م دوواییانه‌ی تێکۆشه‌رانی حیزبی دیموکراتی کـــوردســـتـــان بـــه پـــارێـــزه‌رانـــی رۆژهـــــه‌اڵتـــــه‌وه لـــه ن ــێ ــوخ ــۆدا، گۆڕانێکی نــوێ ل ـه بــارودۆخــی
بۆ پشتیوانی له خه‌ڵکی کۆبانێ، ئ ـه‌و دروشـــم و په‌یامانه‌ی له‌و خۆپێشاندانانه‌دا ده‌هاتنه گوڕێ، بـــه تــایــب ـه‌تــی هـــاوکـــات ل ـه‌گ ـه‌ڵ پشتیوانی له کورده‌کانی رۆژئاوا دروشم و داخوازه سیاسیه‌کانی خۆشیان وه‌ک کوردی رۆژهه‌اڵت هێنایه گـــۆڕێ ،ده‌رخــــه‌ری ئه‌و راســتــیــیـه‌ن ک ـه تین و گوڕێکی به‌هێزی نه‌ته‌وه‌یی و ئازادیخوازی له رۆژهه‌اڵتی کوردستان دا هه‌یه. ئه‌زموونی ئه‌م چه‌ند ساڵه‌ی دوایی نیشانی داوه که کورد له رۆژهه‌اڵتی کوردستان له کاتێکدا له رێی قانوونیه‌وه ناتوانێ ویست
ن ــاوچــه‌و هــێــزو ت ــوان ــای خــۆی، ده‌رووی ـه‌ک بۆ ده‌ربڕینی ده‌نگی ن ــاڕه‌زایـ ـه‌تـ ـی‌و مــه‌تــره‌ح کــردنــی ویــســت و داخ ــوازه‌ک ــان ــی خــۆی بکاته‌وه. ئه‌زموونی واڵتانی د هو‌روبه‌ر ئ ـه‌وه‌مــان پێ ده‌ڵــێ که هه‌رکات ئۆپۆزیسیۆن به‌هێز و چاالک بێ، حاکمییه‌ت ناچار به پاشه‌کشه‌و دانی ئیمتیاز ده‌بــێ .ئه‌گه‌ر هێزه سیاسییه‌کانی کــورد له عێڕاقدا نه‌بووایه‌ن کورد ئه‌و پێگه‌یه‌ی له عێڕاقدا نه‌ده‌بوو ،ئه‌گه‌ر پ.ک.ک له تورکیه نه‌بووایه ،ئه‌و کرانه‌وه‌یه ب ـه رووی کــــورددا نــه‌ده‌بــوو و
حیزبی قانوونیی کـــوردی پێک نـــه‌ده‌هـــات و م ـه‌س ـه‌ل ـه‌ی کــورد نـه‌ده‌بــوو به گرینگترین کێشه‌ی سیاسیی تورکیه. رووداوه‌کـــــانـــــی ئـــه‌م ســاڵــی رۆژهـــــه‌اڵتـــــی کــــوردســــتــــان و چاالکیی تیکۆشه‌رانی س ـه‌ر به حیزبی دیموکراتی کوردستان و ئـه‌و پوتانسیه‌له به‌هێزه‌ی له رۆژه ـه‌اڵتــی کورداستاندا هه‌یه،
حیزبی دیموکراتی کوردستان به‌و راستیی ه گهیشتوه ک ه بۆ ئه‌وه‌ی بزووتنه‌وه‌یه‌کی به‌هێزی ن ـه‌ت ـه‌وه‌یــی و حه‌ره‌که‌تێکی به‌هێزی مه‌ده‌نی ل ه نێوخۆی رۆژهه‌اڵتی کوردستان هه‌بێ، پێویست ه ئۆپۆزیسیۆنێکی ب ه هێزیشی هه‌بێ.
ئــایــا نــیــشــان ـه‌ی ده‌ســتــپــێــکــردنــی هـــه‌لـــومـــه‌رجـــێـــکـــی نــــــوێ ل ـ ه رۆژهــهاڵتــی کــوردســاتــنــدا نین؟ حیزبی دیموکراتی کوردستان بــه‌و راستییه گهیشتوه ک ـه بۆ ئه‌وه‌ی بزووتنه‌وه‌یه‌کی به‌هێزی نه‌ته‌وه‌یی و حه‌ره‌که‌تێکی به‌هێزی مه‌ده‌نی له نێوخۆی رۆژهه‌اڵتی ک ــوردس ــت ــان هـ ـه‌ب ــێ ،پێویسته ئۆپۆزیسیۆنێکی ب ـه هێزیشی هه‌بێ.
سەرکوت‌و توندوتیژیخوازی بەرەوکوێمان دەبات؟
ئاره‌ش لورستانی له فارسییه‌وه بۆکوردی، سیروان مووساپوور دی ــک چینی جــێــگــری دەبلیۆ بۆش « :شەڕ بە دژی تیرۆریزم لەوانەیە پەنجا ساڵ یان زیاتریش بخایەنێ». بەپێی توێژینەوەی ١١ ،٢٠٠٢ Sydne MorninB Herald, Februaryلە ڕێکەوتی ١٧ی ئــۆکــتــۆبــر تــا ١٠ی دیــســامــبــری ٢٠٠١دوور لە چاوی کامێراکانی تەلەویزیۆنی النیکەم ٣٧٦٧کەس لــە هــاوواڵتــیــانــی ئەفغان بەهۆی بۆمبە ئەمریکییەکانەوە کوژراون واتــە بەشێوەیەکی مامناوه‌ندی ڕۆژانە ٦٢مرۆڤی بێتاوان گیانیان لەدەست داوە .ئەمەش لە واڵتێکدا کە ڕێژەی بودجەی سااڵنەی ٨٣ میلیۆن دۆالر واتە یەک دەیەمی نرخی بۆمب هاوێژێکی ب ٥٢یە. پــڕۆفــیــســۆر ڕوک پزیشکی سوپای ویالیەتە یەکگرتووەکان کە بەرپرسایەتیی پاکسازیی کوەیتی لەئەستۆ بــوو ،لە چاوپێکەوتنی کە لەگەڵ جان پیلجێر بۆ کتێبی
ئەربابە نوێ‌یەکانی جیهان ــ بەشی دووەم ،دانی نرخ ــ کردوویەتی ،لە ڕێکەوتی ١٤ی ژانوییەی ٢٠٠٠دا دەڵێ لە شەڕی کەنداوی فارسدا زیــاتــر لــە ٣٠٠تــۆن ئۆرانیۆمی الوازکــراو بەسەر ئێراقدا ڕژێنرا. فڕۆکە شەڕکەرەکانی وارتۆگ ئا ــ ١٠زیاتر لە ٩٠٠٠٠٠گوللەیان هاویشت .هەر دەسڕێژێک گوللە ٣٠٠گەڕەم ئۆرانیۆمی پیتێنراوی ٢٣٨ی تــێــدابــوو .هـــەر تانکێک کــە بــۆمــبــارانــی دەکـــرد هــەریــەک ل ــە بــۆمــبــەکــانــی ٢٥٠٠گـــەڕەم ئۆرانیۆمی خالیسی تێدابوو .ئەم بۆمبانە سەرپۆشیان نەبوو بەڵکو ئۆرانیۆمی تــەواو بــوون .بێجگە لــەوەش ئێمە چەند بەڵگەیەکمان لەبەردەستدان کە دەری‌ده‌خ ــەن پــلــۆتــۆنــیــشــیــان تــێــکــەاڵو کــــراوە. ئــــــەوەی لـــە شـــــەڕی کـــەنـــداودا ڕووی‌دا ،جۆرێک شــەڕی ناوکی بوو. دەنــــیــــس هـــالـــیـــدی ب ــەه ــۆی ناڕەزایەتیی لە شوێنەوارەکانی ســەرچــاوەگــرتــوو لــە گــەمــارۆی ئـــابـــووریـــی ڕۆژئــــــــاوا لــەســەر هــاوواڵتــیــانــی عــێــراق ،لــە ساڵی ١٩٩٨دەستی لە بەرپرسایەتیی هاوئاهەنگیی « یارمەتییەکانی مــرۆڤــدۆســتــانــە»ی ڕێــکــخــراوی نەتەوە یەکگرتووەکان کێشایەوە و بێجگە لەوەش زۆر لە بەرپرسانی دیکەی ئەم ڕێکخراوە هەنگاوی لەم شێوەیان هەڵێنایەوە.
ئەمانە تەنیا چەند نموونەیەکی بارودۆخی ڕۆژهەاڵتی نێوەڕاستن کــە سیاسەتی زلهێزەکانی دنیا بــەتــایــبــەت ئــەمــریــکــا لــەهــەمــبــەر توندڕەوی‌خوازی زیاتر ئیسالمیی گرووپە توندڕەوەکان دەردەخــا.
الیەکەی دیکەی دراوەکــە ،گەشە و پەرەسەندنی نفووزی گرووپە ڕادیـــکـــاڵـــەکـــان لـــە ڕۆژهـــەاڵتـــی نــاوەڕاســتــە کــە ڕێــگــەچــارەکــانــی ڕۆژئ ــاوا نەتەنیا لەناویان نابات بەڵکوو ئەم گرووپە توندڕەوانە بـــــەردەوام بــــەدوای گونجانیان لەگەڵ هەلومەرجی نوێ و تەنانەت
بەدوای دەسپێشخەری و داهێنان لە کار و چاالکییەکانیان‌دان. ٧٠میلیۆن کــوژراوی شەڕی دووەمـــــی جــیــهــانــی کــاریــگــەریــی زۆری لەسەر کۆمەڵگەی ڕۆژئاوا دانا .بنەماکانی کۆمەڵگەی مەدەنی
و میتۆدەکانی دوورکەوتنەوە لە توندوتیژیی و بابەتەکانی مافی مــرۆیــی کــەم کــەم لــە توێژینەوە کــۆمــەاڵیــەتــیــیــەکــانــدا گــرنــگــیــی پــــــــێ‌دەدرا .بــــــەدوای ئــەویــشــدا گــۆڕیــنــی دامــــــەزراوەی کۆمەڵی نەتەوەکان بۆ ڕێکخراوی نەتەوە یەکگرتووەکانیش بــە ئامانجی
پێشگرتن لە کارەساتگەلێکی وەک شــەڕی جیهانیی دووەم لەالیەن ٥١واڵتەوە دامەزرا .بەاڵم واڵتانی ئەمریکا ،بریتانیا ،چین ،ڕووسیە و فــەڕانــســە کــە بــە بەهێزترین واڵتانی دنیا دێنە ئــەژمــار ،وەک
ئەندامانی هەمیشەیی ئەنجومەنی ئاساییشی ڕێــکــخــراوی نــەتــەوە یــەکــگــرتــووەکــان مــافــی ڤیتۆیان بۆخۆیان دیاری کرد کە لە بیاڤی مەسەلە نێونەتەوەییەکاندا ئازادیی کــردەوەی زیاتری پ ـێ‌دەدان .ئەم واڵتــانــە لــەژێــرنــاوی هەڕەشە ئــەمــنــیــیــەتــیــیــە جــیــهــانــیــیــەکــان
زۆرجـــــار دەســــت لــە ســیــاســەت و ئــابــووریــی واڵتــــان بەتایبەت واڵتــانــی دواک ــەوت ــوو و لەحاڵی گــەشــە وەردەدەن و فــــۆرم و شـــێـــوازی گ ــەش ــەی ئـــابـــووری، سیاسیی و کولتووریی جیهان کــۆنــتــرۆڵ دەکــــــەن .ب ــۆ باشتر بەرەوپێشبردنی ئــەم مەبەستە لــە ســاڵــی ١٩٤٩و بــە ئامانجی بــەرگــریــی بــەکــۆمــەڵ ڕێکخراوی پەیمانی ئاتالنتیکی باکوور (ناتۆ) یان لە واشینگتۆن دامەزراند کە گرنگترین ئامانجی ئەم ڕێکخراوە مــاددەی ٥ی بــوو .لەو پەیمانەدا واڵتانی ئەندام لەسەر ئەوە ڕێک کەوتوون کە هێرشی سەربازیی بــۆســەر ی ــەک ی ــان چــەنــد واڵتــی ئەندام لە ئورووپا یان ئەمریکای باکوور وەک هێرش بۆ تــەواوی واڵتانی ئەندام دابنرێ و بە دژی بوەستنەوە .کردەوەی ئەم واڵتانە لــە ئەفغانستان ،عــێــراق ،وێتنام، چیچان ،پاکستان ،ئەندۆنیزیا و ...پــێــوانــە و نــمــوونــەیــەکــی زۆر ڕوونی سیاسەتی یەک ڕەهەندی و تیکدەرانەی ئەوان نیشان دەدا و جــێــی هــیــچ شــک و گومانێک ناهێڵێتەوە. پشتیوانیی و بەهێزکردنی گرووپە توندڕەوە ئایینییەکان لە زۆر لــە ناوچەکانی ڕۆژهــەاڵتــی نێوەڕاست و هاندان و یارمەتیدانی ل٨
6
٣٠ی رەزبەری ١٣٩٣
٢٢ی ئۆکتۆبری ٢٠١٤
ژماره٦٤٢ :
رۆژنامەی
تێچووی بەردەوامیی بزووتنەوە لە کوردستان
هەتا کەنگێ لە سەر بەشێکی کەمی خەڵک بێت؟ چەند قسەیەکی ڕاشکاوانە لەگەڵ خەڵکی ڕۆژهەاڵتی کوردستان
قادر وریا هەوڵدان بۆ ئەوەی نەتەوکەت لە بندەستی و ڕۆژرەشی رزگاری بێت ،ئەرکێکە پێویست و پیرۆز .لە جێبەجێکردنی ئەم ئەرکە دا ،ئەوانە پتر دەسپێشخەر دەبن و زیاتر دەچنە پێش ،کە هەم تێگەیشتنی سیاسی و نەتەوەیی و گشتییان لە سەرترە ،هەم هەستکردن بە بەرپرسایەتی و دەروەستبوون لەوان دا زیاترە .بەم پێیە بۆ ئەوەی کەسانێک ،بەشێک یا هەموو ژیانی خۆیان بۆ خزمەت بە نەتەوەکەیان و خەبات لە پێناوی ئازادبوونی دا تەرخان بکەن ،دەبێ لە الیەکەوە هەست بە بندەستی و بێبەشیی نەتەوەکەیان بکەن ،لە الیەکی دیکەوە ئازایەتیی ئەوەشیان هەبێ بۆ نەهێشتنی ئەو بندەستی و بێبەشییە، هەنگاوی پێویست هەڵ بگرن. نەتەوەی کورد بە گشتی و خەڵکی ڕۆژهەالتی کوردستان بە تایبەتی ،مێژوویەکی دەوڵەمەندیان لە خەبات لە پێناوی بە دەستهێنانی ئــازادی دا هەیە .زۆر بۆ دواوە ناگەڕێینەوە .سەیرێکی مــێــژووی نــوێــی نــەتــەوەکــەمــان لــە پێکهاتنی کۆمەلەی ژێکاف و حیزبی دیموکراتی کوردستان و کــۆمــاری کــوردســتــان لــە نــیــوەی دووهــەمــی ســەدەی بیستەمەوە تا ئیستا بکەن .ئەوانەی لە ٧٠ساڵی ڕابــردوو دا ،لەم ڕێیە دا گیانیان بەخشیوە ،تووشی بەندیخانە و دەربـــەدەری بوون ،بریندار و کەم ئەندام بوون ،زیانی ماڵی و ماڵوێرانیان پێ بڕاوە ،یا لە سەر ئازادیخوازی و پشتیوانی لە خەباتکاران و ئازادیخوازان تااڵویان چێشتوە ،کەم نین. دیارە خەبات لە پێناوی ئازادی و پێشکەوتنی نەتەوە و کۆمەڵ دا ڕێگای جۆراوجۆری هەیە. کەسانێک ،تێکۆشانی سیاسی و خەباتی نهێنی بــۆ ئــەم مەبەستە هــەڵ دەبــژێــرن .ژمــارەیــەک، دەچنە نێو بواری زانست و کولتوور و هونەر وفکر و مەعریفەت بۆ ئــەوەی لــەم ڕێگایەوە، خزمەت بکەن .کەسانێک ،سامان و توانای ماڵیی باشیان هەیە و لە ڕیگای ئابوورییەوە ،هەوڵی بەرەوپێشبردنی واڵت و نەتەوە و کۆمەڵی خۆیان دەدەن .هەمووی ئەوانە و زۆر ڕێگای دیکەش بە مەرجێک هەوڵەکان ،نیازی خزمەتکردنی نەتەوە و خەڵک و بەرەوپێشبردنی کۆمەڵیان لە پشت بێ ،جێگای ڕێزن. شتێکی سروشتییە کە لە نێوان ئەم جۆرە کەسانە و کەسانێک کــە تەنیا بــەژەوەنــدەی تاکەکەسیی خۆیان بە الوە گرنگە و ئــەوەی بیری لێ نەکەنەوە نەتەوەکەیان ،خەڵکەکەیان، کۆمەڵ و نیشتمانەکەیانە ،جیاوازیی زۆر گەورە هەیە.بەاڵم لەنێو هەر کام لەو دوو بەشەش دا،
و شۆڕشگێڕانەی کوردستانیان بــۆ خزمەت و تیکۆشان هــەڵــبــژاردوە ،لــە ڕیــزی حیزب و ڕێکخراوە سیاسییە خەباتکارەکانی نێو ئەم بزووتنەوەیە دا کاریان کــردوە و کار دەکــەن، بوون بە پێشمەرگە و بە هەزارانیان لێ‌شەهید بوون ،یا تووشی کەمئەندامی ،ئاوارەیی ،ژیانی نائاسایی و دوورە واڵتی بــوون ،سەبارەت بە هاوکاری لە گەڵ ئەم بزووتنەوەیە کەوتوونە بەندیخانە و ئەشکەنجە و ئێعدام بەشیان بووە، ئەمانە ،ســەرچــڵ و سەرتۆپی مــرۆڤــە بــاش و خۆبەخشەکانی نەتەوە و کۆمەڵگەی خۆیانن. لە راستیدا ئەو دەستەیە و بنەماڵەکانیانن کە گــەورەتــریــن و زۆرتــریــن تێچووی گەیشتنی نەتەوەکەیان بە ئازادی و مافەکانی ،دەدەن. وەک وتــرا لە نێو ئەو بەشەی خەڵکیش دا کە هیچ ئەركێکیان لە بارەی خزمەت بە نەتەوە و کۆمەڵ و نێشتمان نەخستوەتە سەرشانی خۆیان ،دەستەیەکی تایبەت هــەن .ئەو دەستە تایبەتە هەر بەوەندە ڕازی نەبوون و نابن کە هیچ سوود و خێرێکیان بۆ نەتەوە و خەڵکی خۆیان نەبێ ،بەڵکوو ڕێــک ڕێگای دژایــەتــی و خەیانەت بەرامبەر بە گەل و نیشتمان و کۆمەڵی
حیزبی دیموکراتی کوردستان لێبڕاوە بە بردنەپێشی سیاسەت و تێکۆشانێکی هەمە الیەنەی ڕۆژهەاڵتتەوەر ،گیانێکی نوێ بە بەر بزووتنەوەی نەتەوەیی و شۆڕشگێڕانە لە ڕۆژهەالتی کوردستان دا ،بکاتەوە خۆشیان هەڵبژاردوە .ئەوانە دەستیان لە گەڵ دامودەزگا بەدناو و سەرکوتکەرەکانی ڕێژیمێک کە گەلەکەیانی لە بندەستی دا ڕاگرتوە ،تێکەڵ کـــردوە .بــە شــێــوەی ئاشکرا و نــیــوە ئاشکرا، هاوکاریی ئەو دامودەزگایانە دەکەن کە کاریان سەرکوت و چەوساندنەوەی خەڵکی کوردستانە. تێیان دایە چەکی خەیانەتی هەڵگرتوە و دەستی بــە خوێنی تیکۆشەرانی کــورد ســوور بــووە، یا بــوون بە چــاو و گوێی ئیتالعات و سوپای پــاســداران و بەسیج ،بــۆئــەوەی باشتر بتوانن دەست لە ڕۆڵەکانی میللەتەکەی خۆیان بوەشێنن. ژمارەیەکیش بە گوێرەی پیشەکەی خۆیان و لە شوێنی کار و هەڵسوورانیان ،بەرنامە و مەبەستە دژی گەلییەکانی ئەو ڕێژیمە جێبەجێ دەکەن .بۆ وێنە مینبەری مزگەوت و پێشنوێژی و پیشەی مەالیەتی بۆ خۆشخزمەتی بە ڕێژیم و دژایەتی لە گەڵ بزووتنەوەی کوردستان بە کار دێنن .یا بە پشتگیریی کاربەدەستان و مۆرە گرنگەکانی ڕێژیم ،لە بازار و بواری ئابووری دا ،مەیدانداری دەکـــەن و لــە ڕێــگــای لــە مــەیــدان وەدەرنــانــی خەڵکی دیکە و پاوانکردنی بوارەکە بۆ خۆیان، سوودێکی زۆر بۆ خۆیان و شەریکەکانیان، دابین دەکەن .ئەمانە نەک هەر لە گەڵ ئەخالق، ویـــژدان ،نەتەوەپەرستی و نیشتمانپەروەری
ئەرکی هێزێکی سیاسیی خاوەن ڕۆڵ لە نێو بزووتنەوەی نەتەوەیی و شۆڕشگێڕانەی کوردستاندا ئەوەیە ،زۆربەی چین و توێژەکانی کۆمەڵ بۆ هاوکاری لە گەڵ بزووتنەوەکە ڕابکێشێ و هەر کامیان بە جۆرێک بەشداری مەیدان و بوارە جیاوازەکانی خەبات لە پێناوی مافە نەتەوەییەکانیاندا بکا کە دەکــرێ بە بــاش و خــراپ پۆلێنیان بکەین، گرووپێکی تایبەت هەیە کە ئاوێنەی بااڵنوێنی تایبەتمەندیی سەرەکیی بەشەکەی خۆیانن .لەنێو بەشە باشەکەی خەڵک و کــۆمــەڵ و والتێک، کەسانێک هەن کە نەک هەر ڕێگای خزمەت بە کۆمەڵ و واڵت و نەتەوەی خۆیان هەڵ دەبژیرن، بەڵکوو دژوارترین ڕێگاش هەڵ دەبژێرن .ئەگەر خەڵکی دیکە ،لە پەنا ژیانی ئاسایی خۆیان دا، بەشێک لە کــات و بیر و توانا و سەرمایەی ماددی و مەعنەویی خۆیان ،بۆ خزمەتی کۆمەڵ و خەڵکەکەیان تەرخان دەکەن ،ئەمانە ،هەموو ژیانی خۆیان و گیانی خۆشیان بۆ ئەو ڕێگایە تەرخان دەکەن .با ڕاشکاوانە بڵێین مەبەستمان چ کەسانێکە .ئەوانەی بزووتنەوەی نەتەوەیی
مەیدان و بوارە جیاوازەکانی خەبات لە پێناوی مافە نەتەوەییەکانیاندا بکا .نابێ هەرچی تێچوو و پێداویستیی بەردەوامی و بەرەوپێشچوونی بزووتنەوەیەکە ،تەنیا لە سەر بەشێکی کەمی خەڵک و کۆمەڵ بێت ،بەشێکیش هیچ قورساییەک نەکەوێتە سەرشانیان .لە مانەش گرنگتر ئەوەیە نــابــێ،تــاقــمــێــک مــشــەخــۆر ،لــە ســـەر حیسابی دوژمنایەتیی نەتەوەکەی خۆیان و خەیانەت بە خەڵک ،بە بەردەوامی سامان پێکەوە بنێن ،پلە و پایەیان بچتە سەر و بە ڕێشی کۆمەڵگە و بزووتنەوە پێ بکەنن. حیزبی دیــمــوکــراتــی کــوردســتــان لێبڕاوە بە بردنەپێشی سیاسەت و تێکۆشانێکی هەمە الیەنەی ڕۆژهەاڵتتەوەر ،گیانێکی نوێ بە بەر بــزووتــنــەوەی نــەتــەوەیــی و شۆڕشگێڕانە لە ڕۆژهەالتی کوردستان دا ،بکاتەوە .جێبەجێکردنی ئــەم ئــەرکــە قــورس و پــیــرۆزە ،پێش هــەمــوان، هاوکاری و پشتیوانیی دلسۆزانی هەمیشەیی بزووتنەوەکەی پێویستە .دیارە لە پلەی یەکەم دا لــە س ــەر پشتیوانی و هــاوکــاریــی ئــەوانــە حیساب دەکەین کە لە درێژایی مێژوو دا بنکە و پێگە و پشتیوانی ئەم حیزبە و بزووتنەوەی
و سوودگەیاندن بە خەڵک و نەتەوەی خۆیان بێگانەن ،بە پێچەوانەوە ڕاست لە سەر حیسابی ژێرپێخستنی هــەمــووی ئــەوانــە و خــزمــەت بە دوژمنانی نەتەوەکەیان ،بوون بە خاوەن سامان و سەرمایەیەکی خەیاڵیی و ژیانێکی مشەخۆرانە. ئەو تاقمە لە راستیدا ،گاڵتەیان بەو کەسانە دێ کە سەربەرزانە و شەرافەتمەندانە دەژین و پێێان شەرمە نیشتمانفرۆشی و خۆفرۆشی بکەن. ** ئەرکی هێزێکی سیاسیی خــاوەن ڕۆڵ لە نێو بزووتنەوەی نەتەوەیی و شۆڕشگێڕانەی کوردستاندا ئەوەیە ،زۆربەی چین و توێژەکانی کــۆمــەڵ بــۆ هــاوکــاری لــە گــەڵ بــزووتــنــەوەکــە ڕابکێشێ و هەر کامیان بە جۆرێک بەشداری
ســۆڕشــگــێــرانــەی کــوردســتــان بـــوون .بەشێکی دیکەی کۆمەڵ ،ئەوانەن کە لە ڕیزی پشتیوانان و دڵــســۆزانــی بــزووتــنــەوە دان ،بــەاڵم بــە هەر هۆیەک هەیە ،نەیانتوانیوە ئەرکەکانی خۆیان لە ئاست بزووتنەوە جێبەجێ بکەن .لەوانەیە هەلیان بــۆ نەڕەخسابێ ،یــا بــە هــۆی سیاسی و ئەمنییەتی ،بــۆیــان نــەگــونــجــاوە ،پشتیوانی و هــاوکــاریــی پیویستی بــزووتــنــەوە و حیزبی دیموکراتی کوردستان بکەن .ئەو بەشە ئەگەر پێشمەرگایەتی و چوونە بەندیخانە و ئاوارەیی و زۆر نەهامەتیی دیکەشیان لە پێناوی داهاتووی نەتەوەکەیان دا ،نەگرتووەتە خۆ ،النیکەم پێویست بــوو و پێویستە لە بــاری ماڵییەوە هــاوکــار و پستیوانی بزووتنەوەی نەتەوەیی و شۆڕشگێڕانە لە ڕۆژهەالتی کوردستان بن .یا النیکەم دەبوا ئاگایەکیان لــەو بنەمااڵنە بــێ کەلە سۆنگەی بەشداری لە بزووتنەوەی کوردستان دا ،یەک یان چەند کەسیان شەهید یا نەقوستان بووە یا کەوتوونە بەندیخانە ،و لە گەڵ کێشە و ئاستەنگی جــۆراوجــۆر بــــەرەوڕوون .حیزبی دیموکراتی کوردستان لە دەورەی نوێی تێکۆشانی خۆی دا ،ئەم بەشە لە خەڵکی کوردستان وەبیر ئەو ئەرکانە دەخاتەوە کە لێیان کەمتەر خەم بوون و گوێی خۆیان لێ خەواندوە .لەم بارەیەوە بە ڕاشکاوی و بێپەردە چاوەڕوانیی خۆی لە گەڵیان باس دەکا و ئەرکداریان دەکا. بــەاڵم حیسێبی ئــەو مــشــەخــۆرانــەی کــە لە سۆنگەی خەیانەت بە گەل و نیشتمان و دەست تیکەڵکردن لە گەڵ دامودەزگا سەرکوتکەرەکانی ڕێــژیــم ،دەستیان بۆ ڕاورووت و گەندەڵی و پێکەوەنانی سامانی خــەیــاڵــی ،ئـــاوەال ک ــراوە، شتێکی جیاوازە .لە ڕاستی دا ،سامانی ئەوان، سامانی دەستبەسەرداگیراوی خەڵکە .هەر بۆیە پێویستە تاکەکانی کۆمەڵ هاوکار و ڕێخۆشکەری حیزبی دیموکراتی کوردستان بن بۆ لەقاودانی گەندەڵییەکانی ئەم تاقمە و دەستبەسەرداگرتنی سامانیان بە قازانجی بزووتنەوەی نەتەوەیی و شۆڕشگێڕانەی کوردستان ،بە قازانجی بەرنامە و پڕۆژەکانی خەباتی ئازادیخوازی لە رۆژهەالتی کــوردســتــان .ئــەم تاقمە وەک زەروو دەمیان نــاوەتــە خوێنی خەڵک و نــەتــەوەکــەی خۆیان. بۆیە پێویستە کۆمەاڵنی خەڵک و هێزەسیاسیە خەباتکارەکان هــەر کــام لە ڕێگای خۆیانەوە، تەنگ بــەم مشەخۆرانە هــەڵ بچنن و دەستی تااڵن و دزیکردنیان لە سەر خۆیان و کۆمەڵ و نیشتمانەکەیان کورت بکەنەوە .لە داهاتوو دا لەم بارەیەوە لە گەڵ خەڵکی ڕۆژهەاڵتی کورستان پتر دەدوێین.
کۆبوونه‌وه‌ی یه‌کگرتنی ئوسوولگه‌راکان! رۆژی شه‌ممه19 ،ی ره‌زبـه‌ر کۆبوونه‌وه‌یه‌ک ل ه ژێر ناوی «کۆبوونه‌وه‌ی یه‌کگرتنی ئوسوولگه‌راکان» پێک هات .ئه‌م جڤین ه بۆ ماوه‌ی زیاتر ل ه یه‌ک حه‌وتوو یه‌کێک ل ه باس ه گه‌رمه‌کانی رۆژنامه‌کان و ب ه گشتی راگه‌یه‌نه‌کانی ئێران بوو. پرسیار ئه‌وه‌ی ه ک ه ئه‌م کۆبوونه‌وه‌ی ه بۆ پێکهات؟ چ که‌سانێک و ،چ ره‌وتگه‌لێکی ئــوســوولــگـه‌را له‌و حه‌سه‌ن شێخانی کــۆبــوونـه‌وه‌یـه‌دا بـه‌شــدار بــوون؟ ئایا کۆبوونه‌وه‌ی هه‌موو ئوسوولگه‌راکان بوو یان ته‌نیا به‌شگه‌لێک ل ه ئوسوولگه‌راکان تێیدا به‌شدار بوون؟ )1هه‌رچه‌ند هه‌ڵبژاردنه‌کانی مه‌جلیسی ده‌ی ـه‌م ل ه ره‌شـه‌مـه‌ی 1394دا به‌ڕێوه‌ده‌چێ ،وات ه ساڵێک و چه‌ند مانگی بۆ به‌ڕێوه‌چوونی ئه‌و هه‌ڵبژاردنان ه مــاوه ،به‌اڵم هه‌م کۆبوونه‌وه‌ی ئاماژ ه پێکراو و ،هه‌م کۆبوونه‌وه‌کانی باڵی به‌رامبه‌ر(ریفۆرمخواز) نیشان ده‌دا ک ه باڵه‌کانی نێو سیستمی کۆماری ئیسالمی، هه‌ر له ئێستاوه خه‌ریکی خۆئاماد ه کردنن بۆ ئه‌و هه‌ڵبژاردنانه. ب ه هۆی جــۆراوجــۆر ئوسوولگه‌راکان توانیان زۆرینه‌ی کورسییه‌کانی مه‌جلیسه‌کانی 7و 8و 9به‌ده‌ست بێنن .ئوسوولگه‌راکان ل ه حه‌وته‌مین خۆلی هه‌ڵبژاردنه‌کانی مه‌جلیس دا ،به‌ره‌یه‌کیان ب ه سه‌ر لیستی حه‌داد عادڵ و ئه‌حمه‌د ته‌وه‌ککوولی پێکهێنا و توانیان زۆرینه‌ی کورسییه‌کانی مه‌جلیس بۆ خۆیان مسۆگه‌ر بکه‌ن .ل ه هه‌ڵبژاردنه‌کانی مه‌جلیسی 8دا ب ه پێکهێنانی به‌ره‌یه‌ک ب ه ناوی ،6+5کێبه‌رکێکانی ئه‌و خوله‌یان برده‌وه .له‌و مه‌جلیسه‌دا فه‌راکسیۆنگه‌لێکی نوێ ،له‌وان ه فه‌راکسیۆنی شۆڕشی ئیسالمی و ل ه کۆتایی ئه‌و مه‌جلیسه‌ش دا فه‌راکسیۆنی به‌ره‌ی پایه‌داری ،بوونی خۆیان راگه‌یاند1. ل ه هه‌ڵبژاردنه‌کانی مه‌جلیسی 9دا هه‌رچه‌ند ئوسوولگه‌راکان نه‌یانتوانی ب ه به‌ره‌یه‌کی یه‌کگرتوو به‌شداری هه‌ڵبژاردنه‌کان بن ،به‌اڵم(هه‌روه‌ک جاره‌کانی پێشوو) ب ه هۆی ره‌ددی سه‌الحییه‌تی پاڵێوراوه‌کانی سه‌ر ب ه باڵی به‌رامبه‌ر، ل ه الیه‌ن شورای نیگابانه‌وه ،و له‌م نێوه‌دا ب ه هۆی بایکۆتی ئه‌و هه‌ڵبژاردنان ه ل ه الیـه‌ن ریفۆرمخوازه‌کانه‌وه ،توانیان زۆرینه‌ی کورسییه‌کانی مه‌جلیسی 9ش به‌ده‌ست بێنن .به‌و پێی ه ل ه مه‌جلیسی 9دا ئوسوولگه‌را توندڕه‌وه‌کان ل ه چــوارچــێــوه‌ی فه‌راکسیۆنی «ئــوســوولــگـه‌رایــان» دا خۆیان رێکخست و ئوسوولگه‌را میانه‌ڕه‌وتره‌کانیش فه‌راکسیۆنی «ره‌هره‌وانی ویالیه‌ت»یان ،ک ه زۆرینه‌ی نوێنه‌رانی مه‌جلیس له خۆده‌گرێ ،پێکهێنا. ی ـه‌کــگــرتــوویــی ئــوســوولــگ ـه‌راکــان هــۆکــارێــکــی س ـه‌رک ـه‌وتــنــیــان ب ــوو ل ه هه‌ڵبژاردنه‌کانی س ـه‌رکــۆمــاری نــۆیـه‌م و ده‌یـ ـه‌م دا .بــه‌اڵم لـ ه هه‌ڵبژاردنی سه‌رکۆماری یازده‌یه‌م دا ،چه‌ند پاڵێوراویی ،یه‌کێک ل ه هۆیه‌کانی شکستیان بوو .ئوسولگه‌راکان بۆ به‌رگرتن له شکستێکی دیک ه و ،بۆ دووباره‌کردنه‌وه‌ی سه‌رکه‌وتنه‌کانی پێشوویان ،کۆبوونه‌وه‌ی 19ی ره‌زبه‌ریان پێک هێنا ک ه ل ه راستیدا چواره‌مین کۆبوونه‌وه‌یانه ل ه ماوه‌ی ساڵێک دا. )2ره‌وت ـه‌کــانــی ئــوســوولــگـه‌را بریتین ل ـه :ئـه‌لــف) تــونــدڕه‌وه‌کــان :ب ـه‌ره‌ی «پ ــایــه‌داری»« ،جه‌معییه‌تی ئــیــســارگـه‌ران» و «جه‌معییه‌تی ره‌هــپــوویــان» ب) ئوسولگه‌را نوێ یان میانه‌ڕه‌وه‌کان ،ک ه گرووپه‌کانی سه‌ر ب ه موحسین ره‌زایــی ،قالیباف و هه‌روه‌ها به‌شێکی به‌رباڵو ل ه فه‌راکسیۆنی «ره‌هره‌وانی ویالیه‌ت»ی (سه‌ر ب ه عه‌لی الریجانی) ده‌گرێته‌وه .ج) ئوسوولگه‌را نه‌ریتییه‌کان، ک ه کۆمه‌ڵه‌کان(کۆمه‌ڵی رووحانییه‌تی خه‌باتگێڕ و کۆمه‌ڵی وانه‌بێژانی حه‌وزه‌ی زانستیی قوم) ،حیزبی «موئتلفه« و ...ل ه خۆ ده‌گرێ. ب ه گشتی ل ه کۆبوونه‌وه‌ی 19ی ره‌زبه‌ر دا دوو ره‌وتی توندڕه‌و و نه‌ریتی به‌شدار بوون ،به‌اڵم ره‌وتی میانه‌ڕه‌و(ک ه پێگه‌یه‌کی به‌رینتری جڤاکیان هه‌یه) به‌شدار نه‌بوون .ب ه دڕبڕینێکی دیک ه عه‌لی ئه‌کبه‌ر ویالیه‌تی ،ناتق نووری، حوسێن شه‌ریعه‌تمه‌داری ،عه‌لی ئه‌کبه‌ر ئه‌بوو تۆرابی ،ئه‌میر موحبیان ،مورته‌زا نه‌به‌ویی ،محه‌ممه‌د ره‌زا باهونه‌ر ،عه‌لی الریجانی ،موحسین ره‌زایی ،قالیباف و ...ل ه که‌سایه‌تیی ه دیاره‌کانی ئوسوولگه‌را ،له‌و کۆبوونه‌وه‌ی ه دا به‌شدار نه‌بوون. وه‌ک ده‌رده‌که‌وێ ل ه دوو ره‌وتی به‌شدار بووش ،ب ه تایبه‌ت له ره‌وتی نه‌ریتی، رووخسارگه‌لێکی دیار به‌شدارییان نه‌کردووه. ل ه نێو ئوسوولگه‌راکان دا لهسهر ئ ـه‌وه‌ی ک ه کێ چه‌قی یه‌کگرتن بێ، جیاوازیی بیروڕا هه‌یه؛ به‌ره‌ی پایداری ک ه خۆیان ب ه ئوسوولگه‌رای راسته‌قین ه ده‌زانــن ،لهسهر ئایه‌تووڵاڵ میسباح پێداده‌گرن ،به‌شی زۆری ئه‌وانی دیکه، کۆمه‌ڵه‌کان ب ه چه‌قی یه‌کگرتن ده‌زانن .ئه‌سه‌دووڵاڵ بادامچیان ئه‌ندامی حیزبی موئتلفه ،سه‌ره‌ڕای به‌شداریی ل ه کۆبوونه‌وه‌ی یه‌کگرتنی ئوسوولگه‌راکان دا، ده‌ڵێ :ئه‌گه‌ر ده‌مانه‌وێ ل ه کاتی هه‌ڵبژاردنه‌کان دا تووشی کێش ه نه‌بین ،ده‌بێ کۆمه‌ڵه‌کان ب ه ته‌وه‌ری یه‌کگرتن بزانین .به‌ره‌ی پایه‌داری ک ه ئێستا بۆت ه حیزب، له هه‌ڵبژاردنه‌کانی مه‌جلیسی 9دا کۆمه‌ڵه‌کانی ب ه ته‌وه‌ری یه‌کگرتن قبووڵ نه‌کرد، هه‌ر بۆیه‌ش ب ه لیستی جیا به‌شدارییان کرد؛ هه‌رچه‌ند نه‌یانتوانی کورسی زۆر به‌ده‌ست بێنن. حیشمه‌تووڵال فه‌الحه‌ت پیش ه ک ه چاالکێکی ئوسوولگه‌رایه ،ده‌ڵی :ب ه قس ه و کۆبوونه‌و ه یه‌کگرتن پێک نایه ،جیاوازیی قووڵ ل ه نێوان ئوسوولگه‌راکان دا هه‌ی ه و هه‌ر چه‌شن ه یه‌کگرتنێکیش ده‌بێ ب ه ئااڵهه‌ڵگریی ئوسوولگه‌را میانه‌ڕه‌وه‌کان بێ. وه‌ک ئاماژه‌ی پێکرا ،کۆبوونه‌وه‌ی 19ی ره‌زب ـه‌ر ،ک ه ب ه مه‌به‌ستی لێک نزیک بوونهوهی ئوسوولگه‌راکان پێک هات ،لێکدانه‌و ه و کاردانه‌وه‌ی زۆری ل ه نێو هه‌ر دوو باڵی ئوسوولگه‌را و ریفۆرمخواز دا لێکه‌وته‌وه .ب ه تایبه‌ت به‌شداربووه‌کان ،ئه‌و کۆبوونه‌وه‌یان وه‌ک سه‌ره‌تایه‌کی باش بۆ لێک نزیک بوونه‌و ه وێنا کرد ،ل ه به‌رامبه‌ردا ریفۆرمخوازه‌کان ،گومانیان خست ه سه‌ر پێکانی ئامانجه‌کانی ئه‌و کۆبوونه‌وه‌یه .د .سادق زیباکه‌الم ده‌ڵێ :ئوسوولگه‌راکان تا هه‌نووک ه ب ه خۆیان دا نه‌چوونه‌وه ،ئه‌وان ل ه دوای هه‌ڵبژاردنی 92رێبه‌رییان ب ه توندڕه‌وه‌کان سپاردووه ،بۆی ه ناتوانن ئامانجیان به‌دی بێنن. ریفۆرمخوازه‌کان هه‌ڵبژاردنه‌کانی مه‌جلیسی 9یــان بایکۆت کــرد ،به‌اڵم ئه‌مجار ه ب ه نیازن به‌جیددی به‌شدار بن ،ئه‌گه‌ر پاڵێوراوه‌کانیان ب ه شێوه‌یه‌کی به‌رباڵو ل ه الیه‌ن شۆرای نیگابانه‌و ه ره‌دی سه‌الحییه‌ت نه‌کرێن ،ده‌بن ه رکابه‌رێکی جیددی بۆ ئوسوولگه‌راکان و ،له‌وانه‌ی ه مه‌جلیسی ده‌یه‌م پێکهاته‌یه‌کی جیاوازیی له مه‌جلیسی 9هه‌بێ. په‌راوێز: )1وه‌رگیراو ل ه رۆژنامه‌ی سیاسه‌تی روز 19 ،ره‌زبه‌ر
5
٣٠ی رەزبەری ١٣٩٣
سیاسی
٢٢ی ئۆکتۆبری ٢٠١٤
ژماره٦٤٢:
رۆژنامەی
چاالکیی پارێزه‌رانی ڕۆژهه‌اڵتی کوردستان و پشتیوانیی حدک له‌و چاالکیانه
مسته‌فا شه‌ڵماشێ زیاتر ل ه مانگێک ه که‌ش و هه‌وای ڕۆژهه‌اڵتی کوردستان ل ه ژێر تیشکی چاالکی پارێزه‌رانی ڕۆژهــه‌اڵت دایـه. ئه‌وه‌نده‌ی زانیاری من ده‌ری خستبێ کــاردان ـه‌وه‌ی ـه‌کــی زۆر و بــه‌رفــراوان، ل ـ ه گۆشه‌نیگای ج ــی ــاوازه‌و ه بــۆ ئه‌و چاالکیان ه هه‌بووه .کۆمه‌اڵنی خه‌ڵکی ڕۆژهـه‌اڵتــی کورستان ب ه گشتی پێی دلخۆش بــوون و هیوایه‌کی تــاز ه ل ه دڵ و ده‌رونــیــان دا س ـه‌ری هـه‌ڵــداوه. کــۆمـه‌اڵنــی خـه‌ڵــک ته‌نیا ب ـ ه لـه‌ده‌ســت دانی ڕۆڵه‌یه‌کی ب ه وه‌فای گه‌له‌که‌مان پــێــشــم ـه‌رگ ـه‌ی قــاره‌مــانــی ش ـه‌هــیــد « هـــه‌ژار قاسمی» نــاڕه‌ح ـه‌ت ب ــوون و بــاقــی ه ـه‌واڵ ـه‌کــانــی ئــه‌و ده‌رک ـه‌وتــن ـ ه تازه‌یه ،زۆر دڵخۆشکه‌ر بوو ه بۆ چین و تــوێــژ ه جــیــاوازه‌کــانــی ڕۆژه ـه‌اڵتــی نیشتمانی خۆشه‌ویستمان .دیار ه له‌و نێو ه دا الیــه‌ن وکه‌سانی واش هه‌ن ک ه قازانجی رێکخراوه‌یی و شه‌خسیی خۆیان ل ـه‌وه‌دا نابینن ک ه ڕۆژهه‌اڵتی کــوردســتــان و خـه‌بــاتــکــاره‌کــانــی ئه‌و مه‌یدان ه جموجووڵی زیاتریان هه‌بێ، چونک ه ل ـ ه گــه‌ڵ بـه‌رژه‌وه‌نــدیــیـه‌کــانــی ئه‌وان نایه‌ته‌وه .تا ئه‌و جێگای ه ی ک ه په‌یوه‌ندی هه‌بێ ب ه ڕێژیمی کۆماری ئیسالمی و خۆفرۆشه‌کانی سه‌ر به‌و ڕێــژیــم ـه ،ئــاســایـی‌یـ ه ک ـ ه ب ـ ه چاالکتر ب ــوون ــی خ ـه‌بــاتــکــارانــی ڕۆژهـــه‌اڵتـــی کوردستان ،ناڕه‌حه‌ت بن و ب ه ڕیگای جۆراوجۆر هه‌وڵ بده‌ن له کاریگه‌ری ئـه‌و جموجۆڵ ه شۆڕشگێڕانه‌یه ،که‌م بکه‌نه‌وه .ڕێژیمی کۆماری ئیسالمی ب ه درێژایی ته‌مه‌نی خۆی نیشانی داوه، ک ه ل ه هیچ جوواڵنه‌وه‌یه‌ک و به‌ر ه ه ڵستکارییه‌ک ،ب ه ڕادده‌ی جوواڵنه‌وه‌ی گـــه‌لـــی کــــــورد تـــرســـی ن ــی ــیــه .هــه‌ر جوواڵنه‌وه‌یه‌کیش ک ه ل ه کوردستان خۆی ده‌رخــا ،به‌تایبه‌ت ئه‌گه‌ر سه‌ر ه هه‌ودایه‌کی ئه‌و جوواڵنه‌وه‌ی ه بچێته‌و ه الی حــیــزبــی دێـــمـــوکـــڕات ،زراوی کاربه‌ده‌ستانی ڕێژیم ده‌با و ب ه ڕاستی ب ـه ه ـه‌ڕه‌ش ـه‌ی ـه‌کــی جــیــددی بــۆ سـه‌ر نیزامه‌که‌یانی ده‌زانن. هه‌ر چه‌ند جوواڵنه‌وه‌ی گه‌لی کورد و حیزبی دێموکڕات ب ه درێژایی مێژوو خۆیان نیشانیان داو ه ک ه جوواڵنه‌و ه و حیزبێکی ئاشتیخوازن و ل ه ڕابــردوو و ئێستاش دا ب ه ڕێگای جۆراوجۆر و
ته‌نانه‌ت ب ه ل ه ده‌ســت دانــی ڕێبه‌رانی گـــــه‌وره‌ی وه‌ک پــێــشــه‌واو قاسملو ڕایانگه‌یاندو ه ک ه ڕێگاچاره‌ی گۆنجاو بۆ چاره‌سه‌رکردنی مه‌سه‌له‌ی کورد ل ه ڕۆژهه‌اڵتی کوردستان ،وتووێژه، به‌اڵم چ ڕێژیمی پاشایه‌تی و چ کۆماری ئیسالمی ل ه هه‌ر قۆناغێک دا ،هه‌وڵیان داو ه ئ ـه‌و مه‌سه‌له‌ی ه گــرێ ب ــده‌ن ب ه مه‌سه‌له‌ی ئه‌منییه‌تیه‌وه‌و ته‌نیا ڕێگایه‌ک ک ه تا ئێستاشی له‌گه‌ڵ بێ ،ل ه کرده‌وه‌دا ب ـه‌کــاریــان هــێــنــاوه ،ڕێــگــای کوشتار، ئێعدام ،تیرۆر و زه‌بر و زه‌نگ بووه. تا ئێستاش کۆماری ئیسالمی به‌زاهیر ویستویه‌تی نیشانی بدا ک ه توانای ل ه نێوبردنی جــوواڵنــه‌وه‌ی گه‌لی کــورد و حیزبی دێموکڕاتی هه‌یه .ب ـه‌اڵم ل ه ڕاستی‌دا هه‌موو ئه‌و جینایه‌تانه‌ی ل ه ترس و الوازییه‌و ه سه‌رچاو ه ده‌گرن . ڕێژیمی کۆماری ئیسالمی ل ه الیه‌که‌و ه غیره‌تی ئه‌وه‌ی نیی ه ک ه چاوێک به‌سه‌ر هه‌ڵوێست‌و کــرده‌وه‌کــانــی ڕاب ــردووی خۆیدا بخشێنێته‌وه‌و خه‌سارناسییه‌ک بۆ ئه‌و هه‌موو کرده‌و ه دژی گه‌لیانه‌ی ک ه هیچ چاره‌سه‌رێکیان بۆ مه‌سه‌له‌ک ه ب ه ده‌ســتـه‌و ه نـ ـه‌داوه ،بکا و ته‌نانه‌ت ئه‌گه‌ر ب ه قازانجی مــانـه‌وه‌ی خۆشی بووه ،هه‌نگاوێکی جیددی بۆ گۆڕینی سیاسه‌ته‌کانی و گرتن ه به‌ری عه‌قاڵنیی ڕێــگــاچــاره‌کــان ببینێته‌وه .هه‌رچه‌ند ه گومان له‌و ه دا هه‌ی ه ک ه ماهییه‌تی ئه‌و ڕێژیم ه ڕیگا ب ه کاربه‌ده‌ستانی بدا، وه‌رچه‌رخانێکی سیاسی ئــاوا بکه‌ن. هه‌ربۆی ه ئێستاش ب ه زیاتر ل ه ڕیگایه‌ک دا ،پڕوپاگاند ه ده‌کــا ک ه گۆیا حیزبی دێموکڕاتی کوردستان شه‌ڕی چه‌کداری ده‌ســت پێ کــردوه‌ت ـه‌وه .هــه‌روا بزان ه حیزبی دێموکڕات ل ه سه‌ره‌تای هاتن ه سه‌رکاری ڕێژیم دا شه‌ڕی چه‌کداری ده‌ست پێ کردبوو ،دوای ه بۆ چه‌ند ساڵ ڕای گرتبو ،ئێستاش دیسان ده‌ستی پێ کردوه‌ته‌وه .ڕاستیه‌که‌ی ئه‌وه‌ی ه ک ه حیزبی دێموکڕات هیچ کاتێک شه‌ڕی چـه‌کــداری ده‌ســت پێ نـه‌کــردوه .چ ل ه زه‌مانی شاداو چ ل ه سه‌رده‌می خۆمه‌ینی دا و چ دواتر حیزبی دێموکڕات و گه‌لی کــورد لـ ه بـه‌رامــبـه‌ر هیرشی ن ــاڕه‌واو جــیــنــایـه‌تــکــارانـه‌ی حکومه‌ت ه یــه‌ک ل ه دوای یه‌که‌کانی ئێران ،ته‌نیا به‌رگرییان ل ـ ه خــۆیــان کـــردو ه ک ـ ه هیچ زمانێک نــازانــن جگ ه ل ه کوشتار و جینایه‌ت. ئێستاش ڕۆڵ ـه‌کــانــی گـه‌لــی ک ــورد ل ه ڕیزه‌کانی پارێزه‌رانی ڕۆژهــه‌اڵت دا، ته‌نیا به‌رگری له‌خۆیان و گه‌له‌که‌یان ده‌کــــه‌ن و کــــادرو پــێــشــمـه‌رگـه‌کــانــی حیزبی دێموکڕاتی کوردستانیش وه‌ک هه‌میش ه ل ه نێو خۆی واڵت دا سه‌رقاڵی ن و ئه‌گه‌ر کاری سیاسی و ته‌شکیالتی بۆسه‌شیان بۆ دابــنــرێ ،یا هێرشیان
بکرێت ه س ـه‌ر بێگومان تا دوا دڵۆپی خوێنیان به‌رگری ده‌که‌ن. ده‌س ــتـ ـه‌یـ ـه‌ک ــی دیـــکـــه‌ی ت ـه‌نــگــاو بــ ه چــاالکــتــر ب ــوون ــی خ ـه‌بــاتــکــارانــی ڕۆژهه‌اڵت ،جاش و خۆفرۆش و مه‌واد فرۆشه‌کانی ڕۆژهه‌اڵتی کوردستانن، ک ه ل ه ژێر سایه‌ی حکوومه‌تی کۆماری ئیسالمی دا خۆیان مه‌اڵس داو ه و بۆ قازانجی شه‌خسی خۆیان ،ڕۆژ نیی ه الوانی واڵته‌که‌مان ل ه گه‌ڵ مه‌رگ ڕوو به‌ڕوو نه‌که‌ن .جا چ ب ه باڵو کردنه‌وه‌ی مادده‌ی هۆشبه‌ر ،چ ب ه هێرش بۆ سه‌ر کۆڵبه‌ران و چ ب ه جاسوسی و ب ه گرت دانــی ڕۆڵه‌کانی ئـه‌م ئــاو و خاک ه بێ. ئ ـه‌و خۆفرۆشان ه ب ه چاالکتر بوونی ڕۆڵه‌کانی گه‌ل ته‌نگاو ده‌بن و ترسیان وه‌بــــه‌ر ده‌نــیــشــێ .ئــــه‌وان ب ـه‌ڕاســتــی ده‌زان ــن ک ه خه‌باتکارانی گه‌له‌که‌مان چــی دی ڕێگایان پــێ ن ــاده‌ن گیان و سه‌ر و سامانی الوانی واڵته‌که‌مان ب ه
جــۆراوجــۆره‌و ه ده‌یــان هـه‌وێ سابیت بکه‌ن ک ه حیزبی دێموکڕاتی کوردستان شه‌ڕی چه‌کداری ده‌ست پێکردوه‌ته‌و ه و پاشان شێر و ڕێوی بێننه‌و ه ک ه ئه‌و ه بۆ جوواڵنه‌وه‌ی کورد ل ه پارچه‌کانی دیــکــه‌ی کــوردســتــان و بــۆ چــاالکــی مه‌ده‌نی ل ه ڕۆژهه‌اڵتی کوردستان ب ه قازانج نییه .به‌ر ل ه هه‌موو شتێکیش بـــۆ ئــــــه‌وه‌ی ب ــۆچ ــونــه‌کــه‌ی خــۆیــان بچه‌سپێنن ،دوو تێرمی ته‌واو جیاواز ل ه یه‌کتر ،تێکه‌ڵ ده‌کــه‌ن و ب ه یه‌کی داده‌نــێــن .ئه‌ویش تێرمه‌کانی شه‌ڕی چه‌کداری و خه‌باتی چه‌کدارییه .کورد بۆ وه‌ده‌ستهێنانی مافه‌ڕه‌واکانی خۆی ده‌یــان ساڵ ه خه‌باتی چه‌کداری ده‌کا. ئـه‌ویــش ب ـه‌و مانایه‌ی کـ ه بـ ه خاتری دڕنــده‌یــی دژبــه‌ره‌کــانــی ،ل ـ ه خه‌باتی سیاسی خۆی دا ،ناچار بووه بۆ دیفاع ل ه خۆی چه‌ک ل ه شانی بکا ،بۆ ئه‌وه‌ی خۆی و گه‌له‌که‌ی ل ه هێرشی دوژمنان
ک ـه حیزبی دێــمــوکــڕاتــی کــوردســتــان مــه‌ســه‌لــه‌ی ڕۆژهــــــه‌اڵت مــیــحــوه‌ری بــۆ خـه‌بــاتــی کــورده‌کــانــی ڕۆژهـــه‌اڵت هێناوه‌ت ه گۆڕێ و بێگومان کۆمه‌ڵێک الوی خوێن گه‌رمی ڕۆژهه‌اڵتی وه‌اڵمی ئه‌و داوا ئوسولی و ڕه‌وای ـه‌ی حیزبی دێموکڕاتی کوردستان ده‌ده‌نه‌وه. الوانــــی کــــورد تــیــنــوی خـه‌بــاتــی ڕه‌واو و ئوسولین .جگ ه له‌و ه حیزبی دێموکراتی کوردستان جێگای متمان ه و بــاوه‌ڕ پێکردنی کۆمه‌اڵنی خه‌ڵکی کــوردســتــانــه .هــه‌مــوو الیــــه‌ک ده‌بــێ بزانن ک ه حیزبی پێشه‌وا ،قاسملو و شه‌ڕه‌فکه‌ندی و ده‌یان ڕێبه‌ری شه‌هیدی دیکه ،لهسهر الوانی ڕۆژهه‌اڵت نفوزی زۆره‌و ئه‌گه‌ر بیرۆکه‌یه‌ک ل ه شێوه‌ی خـه‌بــات و بۆچاالکتر کــردنــی خه‌بات بێنێت ه گۆڕێ ،بێگومان هانده‌ر ده‌بێ بۆ الوانی واڵت .پێوسیت ه ئه‌وه‌ش ڕوون بکرێته‌و ه ک ه چاالکتر بوونی خه‌بات
قازانجی خۆیان بخه‌ن ه مه‌ترسیه‌و ه و کوڕان و کچانی ئه‌م نیشتمان ه به‌ره‌و کــوشــتــارگــای مــــادده هــۆشــب ـه‌ره‌کــان ڕاکــێــشــن .ه ـه‌ربــۆی ـه ب ـ ه هــه‌ر نرخێک بۆیان بکرێ ،ده‌یانهه‌وێ مه‌سه‌له‌ک ه ئه‌منییه‌تی بکه‌ن ،تا ل ه سه‌نگه‌ره‌کانی هێز ه سه‌رکوتکه‌ره‌کان دا بۆ ماوه‌یه‌ک ژیــانــی س ـه‌رشــۆڕان ـه‌ی خــۆیــان درێــژ بکه‌نه‌وه .تا ئێر ه هه‌ڵوێستی ئه‌و دوو ده‌سته‌ی ه ده‌رک ده‌کــرێ و ده‌زانــرێ بــۆچــی ب ـ ه ئــاشــکــرا بــوق و ک ـه‌ڕه‌نــای هه‌ڵگیرساندنه‌وه‌ی شـه‌ڕی چه‌کداری لێده‌ده‌ن. بـــــه‌اڵم ئــــــه‌وه‌ی ده‌رک نــاکــرێ هـه‌ڵــوێــســتــی هــێــنــدێــک کــ ه ســانــی خۆ بــ ه ڕۆژنـــامـــه‌نـــووس و ڕوونــاکــبــیــر زان ـه ،ک ه ب ه هێنانه‌وه‌ی بڕ و بیانوی
بــپــارێــزێ‌و دیــفــاع بکا .بــه‌اڵم هه‌رگیز ش ـه‌ڕی دژی هیچ هێزێک ده‌ســت پێ نه‌کردو ه و په‌الماری هیچ دراوسێیه‌ک و واڵتێک و گرووپێکی نه‌داوه .که‌وابوو ئه‌وه‌ی ک ه شه‌ڕی چه‌کداری دژی گه‌لی کورد ده‌ست پێ کردوه ،دوژمنه‌کانی ئه‌و گه‌ل ه بوون و ئیستاش پارێزه‌رانی ڕۆژهــــه‌اڵت و ک ــادر و ئه‌ندامه‌کانی حیزبی دێموکڕاتی کــوردســتــان هه‌ر ئه‌و کار ه ده‌که‌ن و ل ه وه‌ته‌ی حیزبی دێــمــوکــڕاتــیــش دروســــت بــــوو ه ه ـه‌ر ئه‌وکاره‌ی کردوه .هیچ مه‌سه‌له‌یه‌ک ن ه گۆڕاو ه ته‌نیا ئه‌وه‌ند ه نه‌بێ ک ه ڕه‌نگ ه له‌و مانگانه‌ی دوایی‌دا سه‌رنجی زۆرتر درابێ ب ه چاالکی سیاسی ،ته‌بلیغاتی‌و ته‌شکیالتی ل ه نێو خــۆی ڕۆژهه‌اڵتی کـــوردســـتـــان دا ،بـــ ه هــــۆی ئــــه‌وه‌ی
ل ـ ه هــه‌ر پــارچـه‌یـه‌کــی کــوردســتــان دا ئه‌گه‌ر نه‌بێت ه هۆی ب ه هێز بوونی هێز ه خه‌باتگێڕه‌کان ل ه پارچه‌کانی دیکه‌ی کوردستان ،ب ه هیچ جۆر نابێت ه هۆی الوازییان .هه‌روه‌ک چۆن به‌هێزبوونی ح ــک ــوومـ ـه‌ت ــی هـــه‌رێـــمـــی بـــاشـــوری کــوردســتــان ،بـه هێزبوونی ئــیــداره‌ی خــۆ جێیی ڕۆژئــــاوای کــوردســتــان و ب ه هێزبوونی جــوواڵن ـه‌وه‌ی کــورد ل ه بــاکــوری کــوردســتــان ده‌بــنـ ه هــۆی ب ه هێز بوونی خه‌باتگێڕانی ڕۆژهه‌اڵتی کـ ــوردسـ ــتـ ــان ،هــــه‌ر بــــه‌و جــــۆره‌ش به‌هێز بوونی جــوواڵن ـه‌وه‌ی کــورد ل ه ڕۆژه ـه‌اڵتــی کوردستان ده‌بێت ه هۆی ب ه هێزبوونی جــوواڵن ـه‌وه‌ی کــورد ل ه پارچه‌کانی دیکه .ده‌بێ هه‌موو الیه‌ک ئـه‌وه‌یــان ل ه بیر بێ ک ه جــوواڵنـه‌وه‌ی
کورد ل ه ڕۆژه ـه‌اڵت هه‌میش ه پشت و په‌نای جوواڵنه‌وه‌ی کورد ل ه به‌شه‌کانی دیــکـه بـــووه .ڕێــبـه‌ریــی جــوواڵنــه‌وه‌ی هه‌موو پارچه‌کان ل ه سااڵنی پێشودا ل ه ڕۆژه ـه‌اڵت گیرساونه‌و ه و یارمه‌تیان دراوه .مــاوه‌یـه‌کــی زۆر جــواڵن ـه‌وه‌ی ڕۆژهه‌اڵت به خاتری باشوور ده‌ستی ل ه زۆر پێداویستی خۆی هه‌ڵگرتوه .ل ه هه‌موی گرنگتر ،تا ئێستاشی له‌گه‌ڵ بــێ ،هه‌رگیز هێز ه ڕۆژهه‌اڵتییه‌کان کارێکیان نه‌کردو ه ک ه ب ه پێچه‌وانه‌ی قازانجی به‌شه‌کانی دیکه‌ی کوردستان بێ .بـه‌اڵم ئه‌وان ه هه‌مووی به‌ومانای ه نییه ،ک ه ڕۆژه ـه‌اڵت ده‌ست ل ه خه‌بات هه‌ڵگرێ. تـه‌نــانـه‌ت لـ ه شــه‌ڕی داعــش دژی بــاشــوردا ،هێزه‌کانی ڕۆژهــه‌اڵت زۆر ن ـه‌ت ـه‌وه‌یــی ج ــوواڵنـ ـه‌و ه و هـه‌مــویــان ئ ــام ــاده‌ی ــی خ ــۆی ــان ب ــۆبـ ـه‌رگ ــری ل ه باشور ڕاگـه‌یــانــد .ه ـه‌ر ب ـه‌و جــۆره‌ش بۆ پشتیوانی ل ه ڕۆژئــاوا هه‌ڵوێستیان گرت .که‌وابو با هیچ که‌س نه‌ته‌وه‌یی بــوون بـه ڕۆژهــه‌اڵتــی کــوردســتــان و حیزبی دێموکڕات نه‌فرۆشێ .مێژووی حیزبی دێموکڕات و جوواڵنه‌وه‌ی گه‌لی کــورد ل ه ڕۆژه ـه‌اڵتــی کــوردســتــان ،ل ه مه‌یدانی خه‌باتی نه‌ته‌وه‌یی و پشتیوانی نه‌ته‌وه‌ییه‌وه ،جێگای شانازیی ه و که‌س ناتوانێ فه‌خرفرۆشی به‌سه‌ره‌و ه بکا. ئـــه‌وه‌نـــده‌ی پـه‌یــوه‌نــدیــشــی هه‌بێ ب ـ ه خـه‌بــاتــی م ـه‌ده‌نــی ل ـه ڕۆژه ـه‌اڵتــی کــوردســتــان ،ب ه هیچ شێوه‌یه‌ک نابێ تێکه‌ڵ ب ه جواڵنه‌وه‌ی سیاسی بکرێ. کــۆمــاری ئیسالمی ب ـ ه درێــژایــی مــێــژووی خــۆی نیشانی داو ه ک ـ ه ل ه هـه‌ر حــاڵ دا ناتوانێ هیچ جیابیرێک تـه‌حـه‌مــمــول بــکــا .خـه‌بــاتــی چ ـه‌کــداری ب ـه‌هــێــز بـــووبـــێ ،ی ــا الواز کــۆمــاری ئــیــســامــی هـ ـه‌م ــوو ڕێــگــاکــانــی ه ـه‌ر داخستوه .ته‌نانه‌ت زۆرجار بۆ خاتری هــێــورکــردن ـه‌وه‌ی خ ـه‌ڵــک ڕاســـت له‌و کــات ـه‌دا ،بڕێک چــاوپــۆشــی کـــردو ه ل ه خه‌باتی مه‌ده‌نی ،ک ه خه‌باتی سیاسی و چه‌کداری به‌هێزتر ده‌رکه‌وتبێ .ئه‌گه‌ر ل ه کوردستان تا ڕادده‌یه‌ک مه‌سه‌له‌ی فه‌رهه‌نگی و کۆمه‌اڵیه‌تی ڕێگای پێ دراوه ،ڕاســت بــۆ ئــه‌و ه بــوو ه کـ ه ل ه کوردستان خه‌باتی سیاسی ب ه هێزتر بووه ل ه ناوچه‌کانی دیکه‌ی ئێران. قـــســـه‌ی کـــۆتـــایـــی ئــــه‌وه‌یــــ ه کـ ه ڕۆژه ـه‌اڵتــیــی ـه‌کــان ب ـ ه ه ـه‌مــوو حیزب و ڕێــــکــــخــــراو و کـــه‌ســـایـــه‌تـــی و ئه‌نجومه‌نه‌کانی ده‌ره‌و ه و نێو خۆوه، ته‌نیا دوو ڕێگایان ل ه به‌رده‌مه ،یا ب ه یه‌کگرتوویی زۆر چاالکتر بێن ه مه‌یدان، یا ب ه تێپه‌ڕبوونی زه‌مــان ،بـه‌ر ه به‌ر ه شکست و تێداچوونی خۆیان قه‌بووڵ بکه‌ن.
درێ ژەی :هەوا ڵ و ر اپ ۆ ر ت
دیداری هەیئەتی نوێنەرایەتیی کوردانی سویس لەگەڵ باڵویزخانەی ئەمریکا لە شاری بێرن هەیئەتێکی نوێنەرایەتیی خۆپێشاندەرانی پشتیوانی لە كۆبانی کە پێشتر لە خۆپیشاندانێکدا به بەشداری ن بۆ پشتیوانی كوردانی هەر چوار پارچەی کوردستا لە کۆبانی لە بــەردەرگــای باڵوێزخانەی ئەمریکا لە شاری «بیرن»ی واڵتی سویس کۆببوونەوە ،سەردانی باڵوێزخانەی ئــەو واڵتــەیــان کــرد و لە الیــەن خاتوو ڕاچایل دۆهێرتی ،بەرپرسی سیاسیی باڵوێزخانەوە پێشوازیان لێکرا. لــەم دیــدارو چاوپێکەوتنەدا بــارۆدۆخــی کۆبانی، هــێــرشــی داعـــش بــۆ س ــەر کــوردســتــان ،بــارودۆخــی زیندانیانی سیاسی‌و پێشێلکارییەکانی مافی مرۆڤ لە ئێراندا کەوتنە بەر باس‌و ئاڵوگۆڕی بیرورایان لە سەر کرا. هەر لە چوارچێوەی باسەکانی ئەو دیدارەدا ئاماژە بە ڕۆڵی کۆماری ئیسالمیی ئێران کرا کە بە سیاسەتە دژەمرۆیی و ئاژاوە گێڕییەکانی لەناوچەکەدا لە ماوەی ئەو ٣٥ساڵەی تەمەنی خۆیدا بۆتە سەرچاوە‌و ماکەی سەرەکیی سەرهەڵدانی بیری توندڕەوی‌و لە ئێستادا پشتیوانی سەرەکیی گرووپە تیرۆریستییەکانە.
لەو دیدارەدا ئەو شاندە ڕاپۆرتێکی تێرو تەسەلەیان لە بابەت بارودۆخی زیندانیانی سیاسیی کوردو ئێرانی‌و هەڕەشەی جیددی لەسێدارەدانی زیندانیانی سیاسی‌و پێشێلکارییەکانی مافی مرۆڤ لە ئێران پێشکەش بە بەرپرسی سیاسی باڵوێزخانەی ئەمریکا کرد. شایانی باسە خانمی دۆهێرتی گوتی کە بڕیارنامەکە و تـــەواوی ئــەو داواکــاریــیــانــە بــە ئــامــانــەتــەوە لەگەڵ واشێنگتۆن دێنێتە بەرباس.
بەڕێوەچوونی خۆپێشاندان بۆ پشتیوانی له خەڵکی کۆبانێ دانمارک
رۆژی هەینی رێکەوتی 11ی ڕه‌زبه‌ر له الیەن فدراسیۆنی کۆمەڵه ی کوردانی دانمارک ئینسیاتیف و به هاوکاری کۆمەڵەی کوردانی رۆژئاوای کوردستان خۆپێشاندانێک به بەشداری کوردان و حیزب و الیەنه سیاسیەکانی هەر چوار پارچەی کوردستان ،جێگیر لە واڵتی دانمارک ،به مەبەستی مەحکوم کردنی هێرشی دڕنــدانــەی چەکداره دڕنده‌کانی دەوڵەتی ئێسالمی عیراق و شام (داعــش)و پشتیوانی له خەلکی کۆبانێ بەرێوه چوو .شاندێکی کومیته‌ی دانمارکی حیزبی دیموکراتی کوردستان ،پێکهاتوو له به‌رێزان ڕەحیم خالید نژاد و ڕەشید قازی و خالید رەواندوست ئه‌ندامانی کومیته و به هاورێیه‌تی رادەیەکی بەرچاو له ئەندامانی حیزب بەشداری خۆ پێشاندانەکه بوون .ئەو خۆپێشاندانه که له بەر دەرگای پارلمانی دانمارک بەرێوه چوو ،سەرەتا به خولەکیک بێدەنگی بۆ رێز گرتن له شەهیدانی رێگای رزگــاری کوردستان وســروودی نەتەوایەتی ئەی رەقیب دەستی پێکرد. سەرەتا پەیامی ئینسیاتیف و کۆمەڵەی کوردانی رۆژئاوا به زمانی کــوردی و دانمارکی خۆێندراوه پاشان خاتوو ئۆزلەم چیچەک ژنه پارلمانتاری کورد به زمانی دانمارکی
وتارێکی له سەر بارودۆخی ناوچەکە به گشتی و خۆرئاوای کوردستان به تایبەتی و هەرەشەکانی داعش و هەڵوێستی واڵتانی ڕۆژئاوا و پێویستی یەکڕیزی گەلی کورد و حیزب و الیەنە سیاسیەکانی کوردستانی پێشکەشی ئاماده بووان کرد .پاش وتارەکەی خاتوو ئۆزلەم ،بەیاننامەی دەفتەری سیاسی حیزبی دیموکراتی کوردستان بۆ پشتیوانی له خەڵکی کۆبانێ و دهوروبەری له الیەن خالید ڕەواندوست، ئەندامی کۆمیتەی حیزب له دانــمــارک خــوێــنــدرایــەوه .له درێژەی بەرنامەی کاری خۆپیشاندانەکە دا په یامی بەشێک له حیزب و الیەنە سیاسیەکانی دیکەش خــوێــنــدراوه و خوپێشاندانەکه له سەعات ٥ی پاش نیوەڕۆ کۆتایی پێ هات.
4
٣٠ی رەزبەری ١٣٩٣
٢٢ی ئۆکتۆبری ٢٠١٤
لە خوێنەرانەوە
ژماره٦٤٢ :
رۆژنامەی
سه‌رنج بده‌ن! « کوردستان» هەوڵ دەدا هه‌موو ژماره‌یه‌ک هه‌ڵبژارده‌یه‌ک له‌و راپۆرت‌و هه‌وااڵنه‌ی له‌الیه‌ن ئه‌ندامان‌و الیه‌نگرانی حیزب ،یان خوێنه‌رانی ئه‌م رۆژنامه‌ی ه ب ه راگه‌یه‌نه‌کانی حیزب ده‌گه‌ن له‌م الپه‌ڕه‌یه‌دا باڵو‌بکاته‌وه. داوا ل ه خوێنه‌ران ده‌که‌ین له‌گه‌ڵ راپۆرت‌و هه‌واڵه‌کانیان‌دا وێنه‌ی پێوه‌ندیدار ب ه بابه‌ته‌که‌ش بنێرن.
خوێندکارانی کورد لە شیراز پشتیوانیی خۆیان لە خۆڕاگریی کۆبانی ڕاگەیاند شیراز .خوێندکاری کورد هاوار: ئێمە کاتژمێر ٥ی دوان ــی ــوەڕۆی چــوارشــەمــە ١٦ی ڕەزبــەر ،نارەزایەتی‌دەربڕینێکمان لە حەوشەی زانکۆی شیرازوەڕێخست کە موجەویزی نەبوو .سەرەتا ویستیان بــەربــ ه بــەڕێــوەچــوونــی بــگــرن ،پــێــیــان وتــیــن کــە دەبــێ موجەویزمان هەبێت .بــەاڵم ئێمە هــەر بــەڕێــوەمــان برد. دروشمەکانی خوێندکارانی بەشداری ئەم کۆبوونەوەیە ئەوە بوو« :کۆبانی! کۆبانی! تۆ قەالی بەرخۆدانی .کۆبانی تەنیا نییە ئێمە هەموو کۆبانین» .لە کۆتایی کۆبوونەوەکە دا بەیاننامەیەک خوێندرایەوە .لە بەیاننامەکە دا بێدەنگی و بیتەفاوەتیی والتانی بەرەی دژە داعش لە ئاست هێرش و هەرەسەی داعش بۆ سەر کۆبانێ و هەر وەها پشتیوانیی واڵتانی کەنداو لە داعش مەحکووم کرا.
دەیان سەر واڵغی کاسبکاران کوژران و دەست بە سەر بارەکانیشیان‌دا گیرا! ش ــەوی ١٥لــە ســەر ١٦ی رەزبــــەر دوو دەستە کاروانچی لە شوێنێک بە ناوی کونە مار دەکەونە کەمینی دەستەیەک لە جاشەکان بە سەرپەرستتیی کەسێک بە نــاوی سەید سەعدوون و لە الیــەن ئەو جاشانەوە تەقەیان لێ دەکرێ .لە ئاکامی تەقەی جاشەکان دا ٢٢ سەر واڵغی کاسبکاران دەکوژرێن و بارەکانیشیان بە تااڵن دەبرێن .شایانی باسە خۆفرۆش سەید سەعدوون و جاشەکانی ژێر فەرمانی ئەو ،ئەوە چەندەمین جارە کە کەمین بۆ کاسبکاران دادەنێنەوە و واڵغەکانیان دەکوژن و بارەکانیان تااڵن دەکەن. شایانی باسەچەند شەو پێشتریش ،هەر لە ناوچەی سەردەشت دەستەیەک لە کاروانچییەکان لە پشتی گوندی چەکۆ ،دەکەونە کەمینی هێزە نیزامییەکانی ڕیژیم و تەقەیان لێ دەکرێ .لە ئاکامی ئەو تەقەیەش دا ١٢ ،ئەسب دەکوژرێن و کەسێکیش بە توندی بریندار دەبێ .بارەکانیش لەالیەن هیزەکانی ڕیژیمەوە دەستیان بە سەر دا دەگیرێ. سەردەشت ،لە «خدر.پ» و «تاهیر .م»ەوە
بە ناوی خەڵکی مەهابادەوە ڕیز لە هیزی ئینتیزامی گیرا!! ئــەمــڕۆ پــێــشــنــیــوەڕۆ(١٦ی رەزبــــــەر) لــە مــەهــابــاد ڕێورەسمێک بەڕێوەچوو بۆ ڕێزگرتن لە هێزی ئینتیزامی. بــە رواڵـ ــەت بــۆ قــەدرزانــیــی خەڵکی مــەهــابــاد لــە هێزی ئینتیزامی و بەخشینی خەاڵت و دیاری لە الیەن خەڵکەوە بــەو هیزە پێکیان هێنابوو!! لــەو ڕێورەسمە دا هەموو کارمەندانی هێزی ئینتزامی بەشدار بوون و ئەو هێزەش «رزمایش»(مانۆڕ)ێکی بەڕێوە برد .دیارە وەک عادەتیش ئیمام جومعە و فەرماندار و نوێنەرای شووڕا و هێندێک لە «پیاوماقووڵ»انی شار بۆ ئەو مه‌راسمە بانگ کرابوون. دیــارە خەڵک هێزی ئینتیزامی وەک یەکێک لەو هێزانە سەیر دەکــا کە لە زۆربــەی تاوانەکانی ڕیژیم بەرامبەر خەڵکدا دەستیان هەیە ،هەر بۆیە تەنانەت ئەوانەش کە بۆ تەماشا هاتبوونە سەیری ڕیورەسمەکە ،گاڵتەیان بە ناودێرکردنی ڕێورەسمەکە وەک قەدرزانیی خەڵکی مەهاباد لە هێزی ئینتزامی دەهات .دەتوانم بڵێم کەمیی حوزووری خەڵک لە مراسمەکە بۆ خۆی بەڵگەیەکی باش بوو کە خەڵك چۆن سەیری ئەم هێزە دەکا و چەندە ڕێزی لێ دەگرێ! عەلی لە مه‌هابادەوە
هێرش بۆ سەر شیرکەتی شەروینی مەهاباد سەبارەت بە کەلکوەرگرتنی لە ئااڵی کوردستان شیرکەتی شەروینی مەهاباد کە بەهەمهێنەری شیروماست‌و رۆن‌و خامەو پەنیرە ،یەک لە کۆمپانیا بە ناوبانگەکانی پارێزگەی ورمێیە ،ئەو شیرکەتە لە سەر ماڵپەرەکەی خۆی زانیاری و ڕێکالمی بە چوار زمانی ئینگلیسی ،فارسی ،کوردی و عەڕەبی داناوە .لە گەڵ ناوی هەر کام لەو زمانانەش ئااڵیەکی داناوە .بۆ ئینگلیسی( ئاالی بریتانیا) بۆ فارسی( ئااڵی کۆماری ئیسالمیی ئێران) ،بۆ عەڕەبی( ئااڵی واڵتی سەعوودی) و بۆ زمانی کوردییش( ئااڵی کوردستان). مــاڵــپــەڕی دۆڕنـــا نــیــوز و ژمــارەیــەکــی بــەرچــاو لــە ماڵپەرەکانی ســەر بــە ئیتالعات و دامــودەزگــا ئەمنییەتیەکانی ڕێژیم ،هەروەها سایتەکانی زمانحاڵی ناسیۆنالیستە تــونــدڕەوەکــانــی تــورک ،بــە توندی دژکردەوەیان بەرامبەر بەکارهاتنی ئااڵی کوردستان لە الیەن سایتی شیرکەتی شەروین ،نیشان داوە .ئەو ماڵپەرە ،ئاالی کوردستان وەک «پرچم مجعول» ناو دەبا و رەخنە لەوە دەگرێ کە هەرێمی کوردستان نە واڵتیکی سەربەخۆیە و نە هیچ کەس لەم دنیایەیە ئەو سەربەخۆییەی بە ڕەسمی ناسیوە ،بۆچی دەبێ ئاالکەی لە الیەن ئەم ماڵپەرەوە وەک هێمایەک بۆ زمانی کوردی، گەورە بکرێتەوە؟ دۆرنانیوز وەبیر دەزگا بەرپرسەکان دێنیتەوە کە پیویستە لەم ڕووداوە بە ڕوالەت کەمبایەخانە کە لە ڕاستی‌دا پێخوۆرێکی چەورن بۆ وژمنانی نیزام ،بکۆڵنەوە و پێشی خراپ کەلکوەرگرتن لە هەر بەرگێک و لە هەر قالبێک دا بگرن. ع.الف لە ورمێ‌وە:
برینداربوونی کاسبکارێکی دیکەبە تەقەی هێزی ئینتیزامی ڕۆژی ١٣ی رەزبەر لە نزیک ماڵەدۆم ،هیزی ئینتیزامی کاروانچییەکانی دایە بەر دەسڕێژ .لە ئاکامدا ،کاسبکارێک بە ناوی ڕەحیم غەففاری ٣٠ ،ساڵە ،کوڕی عەبدوڵال ،خەڵکی ئەنجێنەی بەری مێرگ ،بە سەختی بریندار دەبێ. ناوبراو ئیستا لە نەخۆشخانەی بانەیە. لە بانەوە ،قەاڵتەرەشی
کاریگەریی چاالکیی پاریزەرانی ڕۆژهەاڵتی کوردستان لە سەر ورەی خەڵک چاالکییەکانی ئــەم دوایــانــەی پێشمەرگەکانی حیزبی دیموکراتی کوردستان و پارێزەرانی ڕۆژهەاڵتی کوردستان، کە شەهیدبوونی پێشمەرگە هــەژار قاسمی لە الیــەک و کــوژرانــی چەندین پاسدار وبەکرێگیراو و برینداربوونی ژمارەیەک لە هیزەکانی ڕیژیمی بــەدواوە بوو ،لە ناوچەی ئێمەیش ،کاریگەری باشی لە سەر ورە و بیر کردنەوەی خەڵک دان ــاوە .دیــارە بۆ شەهیدبوونی هــەژار خەلک فرە بــەداخ بوون.ژمارەیەک لەو کەسانەی من دیومن و گوێم بۆ گرتوون ئێژن ئەم چاالکیانە دەری ئەخەن کە حیزبی دیموکرات و هێزی پێشمەرگە هەر کات ئیرادە کەن ئەتوانن لە هەر شوێنێ پێویست بێ حوزوور پەیا کەن .بەالم دەستوپێوەندەکانی ڕێژیم لە گەڵ ئەوەشا کە هەست بە ترس و نیگەرانیان ئەکرێت لە تەبلیغاتی خراو دژی پێشمەرگە و پارێزەرانی ڕۆژهەاڵتی کوردستان غافڵ نین. ئەڵێن ئەمانە تیرۆریستن ،بەستراوە بە سەلەفییەکانن و ...دیارە بە خۆشییەوە خەڵک سەیری راگەیەنە کوردییەکان ئەکەن و تەبلیغاتی دەستوپێوەندەکانی ڕێژیم ناچێت بە گوێچکەیانا. لەیالخ ،٢٥لە سنەوە
دەستبەسەرکرانی مەالیەک بە تاوانی هەبوونی پێوەندی و هاوکاری لەگەڵ داعش لە سەرەتای مانگی ڕەزبەرەوە ،کەسێک بە ناوی مەال هادی لە الیەن ئیتالعاتەوە دەستبەسەرکراوە و ڕاپێچی دادگای ئیسالمیی شاری سەقز کراوە .بەو جۆرەی باس دەکرێ ئیتیهامی مەال هادی هەبوونی پێوەندی لە گەڵ داعش بووە .بە پێی چەند زانیارییەک ،هێندێک چەک و تەقەمەنی و بەڵگەنامەش کە دەگوترێ هی ناوبراو بوون، لەمزگەوتی ئاوایی هەرمیدۆڵی سەرشیوی سەقز ،دەستیان بەسەردا گیراوە .بۆ ئاگاداریی خوێنەرانتان ،مەال هادی کوڕی حاجی سەعیدی هەرمیدۆڵە .ناوبراو دوو ژنی هەیە .دەگوترێ ژنی یەکەمی بە هۆی بەستراوەیی ژنی دووهەمی ناوبراو بە داعش ،لێی جیابووەتەوە .مەال هادی لە شاری سەقز ،دوکانی فرۆشتنی دەرمانی گیایی هەبوە و لەم ڕێگایەوە دەیتوانی ئەو کەسانە ببینێ و پێوەندییان پێوە بکا کە مەبەستی بوون .با ئەوەش بڵێم ناوبراو پێشتریش دژی هەموو حیزبە کوردییەکان بوو و لە تەبلیغات بە دژیان خۆی نەدەپاراست ،بەاڵم رێژیم لەگەڵ ئەوە دا کێشەی نەبوو. هەباس لە سەقزەوە
کوژرانی کەسێکی بێتاوان و بێدیفاع لەالیەن هێزەکانی ڕێژیمەوە ڕۆژی ١٩ی ڕەزبەر کەسێکی خەڵکی گوندی ئاڵوەتی بانە بە نــاوی لوقمان خــزری ،کــوڕی عەبدوڵال ،لە کاتی هێنانەوەی بــار لــە نزیک گــونــدی زەڵــێــی نــاوچــەی بانە، دەکەوێتە کەمینی هێزە چەکدارەکانی کۆماری ئیسالمی و بە دیل دەگیرێ ،پاشان زۆر بێڕەحمانە لە چۆمی چۆمانی بانە لە ئاودا دەیخنکێنن .ئەو کاک لوقمانە لە بنەماڵەیەکی زەحمەتکێش و دڵسۆزدا لە دایک ببوو .مرۆڤێکی گەلدۆست و نیشتمانپەروەر بــوو .یەکێک لە باشترین هاوکارانی پێشمەرگەکان و تێکۆشەران لە ناوچەی بانە بوو .ڕێز و خۆشەویستییەکی تایبەتی بۆ حیزبی دیموکراتی کوردستان هەبوو و لە هاوکاری لە گەڵ تێکۆشەرانی حیزب درێغی نەبوو .بە دڵنیایەوە ،یەکێک لە هۆیەکانی گیان لێ ئەستاندنی لە الیەن هیزە جینایەتکارەکانی ڕیژیمەوە دوای بە دیلگرتنی ،ئەو تایبەتمەندیانەی بووە. هــاودەردی و هاوخەمی :ڕۆژنامەی «کوردستان» وێڕای بەداخبوونی بۆ هەموو ئەو مرۆڤە بێتاوان و بیدیفاعانەی بە دەستی بەکرێگیراوانی جینایەتکاری کۆماری ئیسالمییەوە گیانیان لێ دەستێندرێ و تووشی برینداربوون و زیانی گیانی و ماڵی دەبن ،بە بۆنەی کوژرانی لوقمان خزری ،سەرەخۆشی لە بنەماڵەی ئەو مرۆڤە دلسۆز ونیشتمانپەروەرە دەکا. «دڵسۆز› لە بانەوە
پشتیوانیی مندااڵن و شاخەوانانی حەسەناوا و سنە لە منداالنی کۆبانی و شنگاڵ چەند ڕۆژ لەمەوبەر مندااڵن و شاخەوانانی حەسەناوا و سنە ڕێپێوانێکیان بۆ پشتیوانی لە منداالنی کۆبانی و شنگاڵ بەڕیوە برد .لەم ڕێپێوانە ،دەیان کەس لە مندااڵن و شاخەوانانی خەڵکی حەسەناوا و شاری سنە بەشدار بوون .بەشداران بە ڕێپیوان چوونە سەرشاخێک لە نێوان ئاویەر و مەرەبزان(عنبربزان) ،بە دانانی پالکارد و وێنە لە سەر شاخەکە ،هەر وەها ١دەقیقە بیدەنگی ،یادی ئەو مندااڵنەیان کردەوە کە بە هۆی هێرشەکانی داعش لە شنگاڵ و کۆبانی شەهیدکراون یا تووشی ئاوارەیی بوون .و بەم جۆرە پشتیوانی‌و هاوپێوەندیی خۆیان لە خەڵکی شنگاڵ و کۆبانی راگەیاند. ئارەش لە سنەوە
دەردی کورمانجەکانی خۆراسان ،نەخوێندەواریی خۆمان و هەاڵواردنی بە ئەنقەست لە الیەن دەسەاڵتدارانەوەیە بە ڕاستی ئێمە لێرە لە هەلومەرجێکی دژواردا دەژین. هەاڵواردن و جیاوازیدانان لێرە هەموو سنوورێکی تێپەڕاندوە. یەکێک لە گەورەترین کێشەکانی ئێمە کورمانجەکان لێرە، نەخوێندەوارییە .کــوردانــی خــۆراســان لێرە دوور لە یەک دەژین .بە داخەوە ئێمە شارێکی گەورەمان نییە کە هەمووی کورمانج بــن .ئەگەر شارێکی وامــان هەبا ،بە دڵنییایەوە وەزعێکی دیکەمان دەبوو.ژمارەیەکی کەم لەکورمانجەکان لێرە ئاگاداری مێژوو و رابردووی خۆیانن .نازانن لە کوێیوە هاتوون بۆ ئێرە و بۆ چی هێنراون بۆ ئێرە .تکایە لە ڕێگای راگەیەنەکانی خۆتانەوە باس لە دەردی ئێمە بکەن .دەردی ئێمە نەخویندەواریی خۆمان و هەالواردنی بە ئەنقەست لە الیەن دەسەالتدارانەوە. نوراللە ،کورمانجێک لە خوراسانەوە
3
٣٠ی رەزبەری ١٣٩٣
٢٢ی ئۆکتۆبری ٢٠١٤
هەواڵ‌و راپۆرت
ژماره٦٤٢:
به‌رێوه‌چوونی کۆڕیادی شه‌هید هه‌ژار قاسمی
کۆیە یـه‌کــیـه‌تــیــی الوانــــی دێــمــوکــڕاتــی ڕۆژهــه‌اڵت ــی کــوردســتــان کــۆڕیــادێــکــی بــۆ ڕیــزگــرتــن ل ـه‌یــادو بیره‌وه‌ریی شه‌هید هه‌ژار قاسمی ،نوێترین شه‌هیدی ڕۆژهه‌اڵتی کوردستان‌و ئه‌ندامی ئه‌و یه‌کیه‌تییه پێک هێنا. لــه‌و ڕێــوڕه‌ســمــه‌دا ک ـه دوانـــیـــوه‌ڕۆی ڕۆژی شه‌ممه19 ،ی ڕه‌زبـه‌ر به‌به‌شداریی زیاتر له 600 که‌س له کادرو پێشمه‌رگه‌کانی حیزبی دێموکراتی کوردستان ،بنه‌ماڵه‌و ئه‌ندامانی یه‌کیه‌تیی الوانی دێموکڕاتی ڕۆژهـه‌اڵتــی کوردستان به‌ڕێوه‌چوو، یادو بیره‌وه‌ریی شه‌هید هه‌ژار قاسمی به‌رز راگیراو الوان به‌ڵێنیان دا سه‌نگه‌ری شه‌هید هه‌ژار ئاوه‌دان بێڵنه‌وه. ئ ـه‌و ڕێــوره‌ســمـه شایانه بـه ڕێـــژه‌ی نیزامیی پۆلیک له الوانی دێموکڕات‌و پارێزه‌رانی ڕۆژهه‌اڵی کــوردســتــان ده‌ســتــی پێکردو پــاش خوێندنه‌وه‌ی سروودی نه‌ته‌وه‌یی ئه‌ی ڕه‌قیب ،تاجه گوڵی وه‌فای یه‌کیه‌تیی الوان پێشکێش به یادی هه‌ژار قاسمی‌و وێنه‌ی ئه‌و شه‌هید سه‌ربه‌رزه کرا. له به‌رده‌وامیی به‌رنامه‌کانی ئه‌و ڕێوڕه‌سمه‌دا که له یه‌کیک له ساڵۆنه‌کانی بۆنه‌و ڕێوره‌سمه‌کانی
حیزب درێ ــژه‌ی پــێــدرا ،په‌یامی یه‌کیه‌تیی الوانــی دێموکڕاتی ڕۆژه ـه‌اڵتــی کــوردســتــان ب ـه‌و بۆنه‌یه ل ـه‌الی ـه‌ن شــکــۆفـه قـــادرســـووری ،ئ ـه‌نــدامــی ئه‌و یه‌کیه‌تییه خوێندرایه‌وه. له‌و په‌یامه‌دا ئاماژه دڵنیایی ئه‌وه درابوو که الوانی رۆژه ـه‌اڵتــی کوردستان به ئاوه‌دانتر کردنه‌وه‌ی سه‌نگه‌ری شه‌هید هه‌ژار و شه‌هیدانی کوردستان ،تا
گه‌یشتن به مافه ره‌واکانی نه‌ته‌وه‌که‌مان کۆڵ ناده‌ن و درێژه ده‌ری رێگای شه‌هیدانی کوردستانن. لــه بــڕگ ـه‌ی ـه‌کــی دی ــکــه‌ی ئـــه‌و بــه‌رنــامــه‌یــه‌دا ســروودی «تۆ بەهێزی نامری» لەالیەن کۆرسی هونەریی یەکیەتیی الوانــه‌وه بە هاوکاری کۆڕی هونەری حیزبی دێموکرات پێشکێش کراو دواتر پەیامی پارێزەرانی رۆژهــەاڵت که لە رۆژهەاڵتی
کوردستانەوە بۆ ئه‌و بۆنه‌یه نێردرابوو ،له‌الیه‌ن کاک خالید وه‌نه‌وشه‌وه خوێندرایه‌وه. له به‌شێک له‌و په‌یامه‌دا هاتبوو بۆ ئێمە پارێزەرانی رۆژهــەاڵتــی کــوردســتــان ،جێگای ســەربــەرزی و شانازییە کەلەگەڵ رۆڵەی پێشمەرگە و تێکۆشەری بەتوانای وەک هــەژار قاسمی ،لە قوواڵیی خاکی رۆژهــــەاڵت و لــەبــاوەشــی خەڵکی ئــازادیــخــوازی کوردستاندا ،بۆ ماوەیەک هاوئەرک و هاوسەنگەر بووین .رێزگرتنی ئیوە الوانی دێموکرات لە هەژاری قاسمی ،پێشمەرگەی شەهید ،مانایەکی بــەرز و پیرۆزی هەیە .ئەم رێزگرتنە نیشان دەدا کە الوانی کوردستان رێگای شەهیدەکان ون ناکەن ،بەتایبەتی ئەو شەهیدانەی کە لە چەشنی راخوشینی ئەستێرە لە تاریکە شەودا هەرێمیک روون دەکەنەوە. ل ـه بــه‌رده‌وامــیــی ئــه‌و کـــۆڕیـــاده‌دا شێعرێکی فەرەیدوون ئەرشەدی بە دەنگی سۆهەیال قادری خوێندرایه‌وه‌و؛ ســروودی «بێلالچۆ» بە دەنگی هــون ـه‌رم ـه‌نــد چیا مــەدەنــی ک ـه بــەرهــەمــی بەشی ڕاگەیاندنی الوان بــوو ،پیشان دراو؛ له کۆتاییدا سه‌باره‌ت به ڕاهێنانی نیزامیی ئه‌ندامانی یه‌کیه‌تیی الوان ،لـه‌الیـه‌ن یه‌کیه‌تیی الوانـــه‌وه رێزنامه‌یه‌ک پێشکێش به مامۆستا خالید حەسەن خاڵی کرا. شــایــانــی بــاسـه کــۆڕیــادی ڕیــزگــرتــن ل ـه یــادو بیره‌وه‌ریی شه‌هید هه‌ژار قاسمی به نوێکردنه‌وه‌ی به‌لێن‌و وه‌فا له‌گه‌ڵ ئه‌و شه‌هیده سه‌ربه‌رزه کۆتایی پێهات.
دانمارک
سوئیس کۆمیتەی سوئیسی حیزبی دێموکراتی کوردستان بــە بــەشــداری دەی ــان کــەس لــە ئــەنــدامــان‌و دۆستانی حیزبی دێموکراتی کوردستان‌و نوێنەر و بەرپرسانی حیزب والیەنە سیاسیەکانی کوردستان لەو واڵتە ،ل ه ڕێوڕسمێکدا یــادو بیره‌وه‌ریی شەهید هــەژار قاسمی به‌رز ڕاگرت. ئه‌و ڕێوڕه‌سمه‌دا ڕۆژی یه‌کشه‌ممه 13 ،ی ڕه‌زبه‌ر لە شاری بێرن پایتەختی واڵتی سوئیس ب ه سروودی نەتەوایەتیی ئەی ڕقیب‌و ڕاگرتنی دەقەیەک بە بێدەنگی وەستان بۆ ڕێزگرتن لە گیانی پاکی سەرجەم شەهیدانی ڕێگای ڕزگاری کوردو کوردستان ده‌ستی پێکرد. لـه ســەرەتــای ڕێــوڕه‌ســمـه‌کـه‌دا پەیامی کۆمیتەی سوئیسی حیزبی دێموکراتی کوردستان بە بۆنەی شەهید بوونی پێشمەرگەی بەوەجی حیزبی دموکراتی کوردستان هــەژار قاسمی لە الیــان زاهید شاعیری، بەرپرسی کۆمیتەی سوئیسی حیزبی دێموکراته‌و ه پێشکێش کرا.، لەم پەیامه‌دا وێڕای باس ل ه چۆنیه‌تیی شه‌هیدبوونی شه‌هید هه‌ژار قاسمی‌و کاردانه‌وه‌کان ب ه شه‌هیدبوونی ئه‌وو جموجۆڵی ئه‌م دواییانه‌ی پارێزه‌رانی ڕۆژهه‌اڵت‌و کــاردانـه‌وه‌کــان به‌و هـه‌واڵنـه‌دا هاتبوو ک ه بە بــاوەڕی حیزبی دێموکرات سەرەکیترین‌و ماکه‌ی ئەم گرووپ‌و تاقم و دەوڵەتە ترۆریستییانەی له‌و ماوه‌یه‌دا ئارامی‌و ئه‌منیه‌تیان ل ه ناوچ ه هه‌ڵگرتوه ،کۆماریی ئیسالمی ئێرانە. پاشان عەزیز ئەحمەدی ئەندامی کۆمیتە وتاریکی لەم بابەتە پێشکێش کرد و لە بەشێک لە قسه‌کانی دا پڕژایە سەر سیاسەتی دەستێوەردان و پاوانخوازی کۆماری ئیسالمی ئێران.
لـ ه ب ـه‌رده‌وامــیــی کــۆڕیــاده‌ک ـه‌دا لــە الیــان نەشمیل بــەروەنــدیــەوە پەیامی یەکیەتیی الوان ــی دێموکراتی ڕۆژهەاڵتی کوردستان پێشکێش کراو پەیامی هاوخه‌می کومیتەی کــۆمــەڵــەی شــۆڕشــگــێــری زەحمەتکێشانی کوردستانی ئێران لە الیان نوێنەری کۆمەڵە لەدەرەوەی واڵت خوێندرایه‌وه. دواتر لەالیه‌ن بەرپرسی ڕیکخستنی پارتی دێموکراتی کوردستان ل ه سوئیس بەم بۆنەیەوە پەیامێک پێشکەش کرو .لە ناوئاخنی ئەم یادەوەرییه‌دا کەماڵ ماملێ شاعیر و هونەرمەند بە چەند پارچە هــۆنــراوەو مووزیک و پەروین شەکووری و زاهید شاعیری هه‌ر کام بە پارچە هۆنراوەیەک بەشدارییان له‌م یادەوەریەدا کرد.
رۆژی یەک شەممه رێکەوتی ٥ی ئوکتٶبری ٢٠١٤کۆرێکی پرسه و ســەره خۆشی بــۆ رێزگرتن له نوێترین شەهیدی حیزبی دیموکراتی کوردستان له الیەن کۆمیته حیزبی دیموکراتی کوردستان له دانمارک و خزم و کەسانی شه هیدی سوورخه اڵت هـــــەژار قــاســمــی پــێــک ه ــات. کــۆرەکــه کاتژمێر ٢ی پاشنیوەڕۆ به بەخێر هێنانی میوانان له الیه ن کاک ڕەشید قازی ئەندامی کۆمیتەی حدک و به سروودی ئەی شەهیدان و خولەکێک بێده نگی بٶ رێزگرتن لــه یــاد و روحــی پاکی شەهیدانی حیزب و گەل دەستی پێکرد پاشان پەیامی کۆمیتەی حیزب له الیەن کــاک ڕەحــیــم خالید نــژاد ئەندامی کۆمیتەوه خوێندرایەوه ،که تێیدا باس له گەورەیی و شکۆ و مەقامی شەهید و رۆلــی گرنگی شەهید له هــانــدان و ســوورتــر کــردنــی رێبه ری و کــادر و ئەندامانی حیزب و گەلی کورد له خەبات و تێکۆشان بــۆ وەدی هێنانی ئامانجەکانیان که ڕزگ ــاری گــەل و سەربەخۆیی کوردستانه کرابوو. پاشان پارچه شیعرێک به نێوی (بۆ هەژاری شه هید ) خوێندرایەوه لــه درێــــژەی رێــوڕەســمــەکــه دا که ژمـــارەیـــەکـــی زۆر بـ ــەر چـ ــاو له
ئەندامانی حێزب و بنەماڵه‌کانیان و حــیــزب والی ــەن ــه سیاسیەکانی پــارچــەکــانــی دیــکــەی کوردستانی تـــێـــدا بــــه شــــــدار بــــــوون پ ــارچ ــە پەخشانێک له الیه ن کاک ئەحمەد ڕەحمانییەوه خوێندرایه و پاشان کــاک نــاســر پــیــران ـی‌و تێکۆشەری دێرینی حیزب له الیــەن بنەماڵەی شەهیدەوه وتارێکی پێشکەش کرد له وتارەکه دا گرینگی و پێویستی خەباتی چــەکــداری و تێکٶشان له نــێــوخــۆی واڵتـــدا ئــامــاژەی پێکرا، له درێــژه دا له الیــەن کاک هیوای زەبیحی ئه‌ندامی دێرینی حیزب، چەند وشەیەکی له بارەی گرێنگی چــونــەوه نــاو کــۆمــەاڵنــی خــەڵــک و خەبات له نێوخۆی والتدا پێشکەش کــرد .ئینجا وتارێک له الیــەن کاک موسا ڕەشید لێپرسراوی ناوچەی پــارتــی دێموکراتی کــوردســتــان له والتی دانمارک بۆ سەرەخٶشی و هاوخەمی لەگەڵ بنەماڵەی شەهید و حیزب پێشکەش کرد .نوێنەری پارتی دیموکراتی کوردستان لە وتارەکەیدا
درێژەی:
لە بارەی شەپۆلی نەتەوەیی هاوپێوەندی لە گەڵ خەڵکی کۆبانێ حیزبی دیموکراتی کوردستان،هەر لە سەرەتای هێرش‌و پەالمارەکانی دەوڵەتی ئیسالمی بۆ سەرناوچەکانی خــۆراوای کوردستان،هاوخه‌می‌‌و هاوپێوه‌ندیی خۆی لە گەڵ خەڵکی ئەو بەشەی کوردستان ڕاگەیاندوە .هەروەها لە چەند بەیاننامە و پەیامی ڕەسمیی پێشتری خــۆی‌دا‌و لە کەناڵی دیکەشەوە لە سەر پێویستیی فــره‌وانــکــردنــه‌وه‌ی بــازنــه‌ی پشتیوانیی نێوده‌وڵه‌تی بە جۆرێک کە کورده‌کانی رۆژئــاوای کوردستانیش بگرێتەوە ،پێی داگرتوە.ئیستا کــە ئــەم داوایـــە لەالیەن میلیۆنان خەڵکی کوردستان بەرەوڕووی ئەو هاوپەیمانەتییە کراوەتەوە‌و لە هەموو کاتێکیش زیاتر هەست بە پێویستییەکەی دەکــرێ،جــارێــکــی دیــکــە پــێــی لــە ســەر
رۆژنامەی
دادەگــریــنــەوە .وەبیریش دێنینەوە کە لە نەبوونی ئەو پشتیوانییە نێودەوڵەتییەدا، کــارەســاتــی مــرۆیــی گــەورەتــر ل ــەوەی لە شەنگاڵ ڕووی دا،چاوەروان دەکرێ. ئـــێـــمـــەهـــاودەردی‌و هــاوپــێــوەنــدیــی نەتەوەیی کە خەڵکی بەشەجۆراوجۆرەکانی کــوردســتــان لــە گــەڵ خەڵکی خـــۆراوا بە تایبەتی کۆبانێ ،نیشانی دەدەن ،بەرز
دەنرخێنین و ڕێزی لێ دەگرین .هەر لەو کاتە دا بە پێویستی دەزانــیــن سەرنجی خەڵکی ڕۆژهــەاڵتــی کــوردســتــان بــۆ الی چەند خاڵی گرنگ رابکێشین .دام ودەزگا کــۆمــاری تەبلیغاتی‌وئەمنییەتییەکانی ئیسالمی دەزانن کە ناتوانن بەر بە الفاوی خەڵکی خرۆشاو بگرن،هەر بۆیە هەوڵ دەدەن بە ڕێگای خۆیان دا دەست بخەنە
ئ ــێ ــم ــەه ــاودەردی‌و هــاوپــێــوەنــدیــی نــەتــەوەیــی کــە خەڵکی بەشەجۆراوجۆرەکانی کوردستان لە گەڵ خەڵکی خۆراوا بە تایبەتی کۆبانێ ،نیشانی دەدەن ،بەرز دەنرخێنین و ڕێزی لێ دەگرین. هەر لەو کاتە دا بە پێویستی دەزانین سەرنجی خەڵکی ڕۆژهەاڵتی کوردستان بۆ الی چەند خاڵی گرنگ رابکێشین
نێو ڕێپێوان و کۆبوونەوەکان تا لە الیەکەوە ڕوخــســار‌و ناوەرۆکێکی دژبــە ئەمریکا‌و هاوپەیمانەکانی بەم ناڕەزایەتیدەربڕینانە بــدەن ،لە الیەکی دیکەوە نەهێڵن خەڵکی ڕۆژهــەاڵتــی کــوردســتــان لــەم دەرفــەتــەدا باسێک لە بندەستی‌و بێمافییەکانی خۆیان لە ئێران دا بێننە گۆڕێ.هیوا‌و چاوەڕوانیی ئێمە ئەوەیە ڕێگا نەدەن دامودەزگاکانی ئەو ڕێژیمە هاوپیوەندیی نەتەوەیی ئێوە لە گەڵ خەڵکی کۆبانێ بە ئاقارێکی دیکە دا ببەن‌و،بۆ وێنە بۆ دژایەتیی کۆماری ئیسالمی لە گــەڵ دەوڵەتانی دیکە یا بۆ
وێـــــرای دەرب ــڕی ــن ــی هــــــاودەردی، رایــگــەیــانــد کــه شــەهــیــد هــــەژار و شــەهــیــدانــی حــیــزب بــه شــەهــیــدی خۆیان دەزانن و هیچ جیاوازێک له نێوان شەهیدانی کوردستان دانانێن و جەختی لــه پێویستی یەکریزی گەلی کورد له بەرامبه ر دوژمنان کـــردەوه .پــاشــان پەیامی پرسه و ســەره خۆشی کۆمیتەی یەکیەتی نــیــشــتــمــانــی لـــه والتــــی دانـــمـــارک ل ــه الیــــەن کـــاک هــیــمــداد عــەوێــز، بەرپرسی ئەو کۆمیتەیه پێشکەش کرا .له درێــژەی کۆڕەکه دا پارچه شیعرێکی شاعیری پایەبەرز شێرکۆ بێ کەس به نێوی له شەوێکدا ،له الیەن خالید ڕەواندووست بۆ ئاماده بـــووان خــوێــنــدرایــەوه .بروسکەی سەرەخۆشی کۆمەڵەی شۆرشگێری کوردستان پێشکەش کرا. کــاتــژمــێــر ٤ی پـــاش نــیــوەڕۆ کۆڕەکه به ســروودی نەتەوایەتی ئەی ڕە قیب کۆتایی پێ هات.
سەرپۆشدانان لە سەر تاوانەکانی خۆی لە دژی خەڵکی کوردستان بەکار بێنێ .ئێوە باش دەزانــن کە نەکبەتیی ئەو ڕێژیمە، نەک هەر خەڵکی ڕۆژهەالتی کوردستان، بەڵکوو لە سۆنگەی هاوپەیمانەتی لە گەڵ ڕێژیمی دڕن ــدەی ســووری ـە‌و یاریکردنی بــە کــارتــی کـــورد لــە بــەشــەکــانــی دیــکــە، تەنانەت خەڵکی خۆراوای کوردستانیشی گرتوەتەوە .هەر بۆیە جێی خۆیەتی ڕێگای پێنەدرێ خۆی وەک دڵسۆز و پشتیوانی ک ــورد لــە بەشەکانی دیــکــە ،بناسێنی و ئەم حەرەکەتانەی ئێوە بکاتە دەسمایەی ساتوسەودا لە گەڵ دەولەتانی ناوچە. ب ــە ه ــی ــوای ســەرکــەوتــنــی خــەبــاتــی نەتەوەکەمان دژی داگیرکاری‌و زۆرداری‌و تـــیـــرۆر‌و کــۆنــەپــەرســتــی ل ــە خـــــۆراوا‌و ڕۆژهەالت وهەمووبەشەکانی کوردستان. حیزبی دیموکراتی کوردستان دەفتەری سیاسی ١٣٩٣/٧/١٧ ٢٠١٤/١٠/٩
2
٣٠ی رەزبەری ١٣٩٣
هەواڵ‌و راپۆرت
٢٢ی ئۆکتۆبری ٢٠١٤
ژماره٦٤٢ :
رۆژنامەی
دیدارو چاوپێکەوتنەکانی سکرتێری گشتیی حیزبی دێموکراتی کوردستان لە دەرەوەی واڵت چاوپێکەوتن لەگەڵ نوێنەرایەتیی حکوومەتی هەرێمی کوردستان لە ئەمریکا
سه‌ردانی ل ه وه‌زاره‌ت ی ده‌ره‌وه ی ئه‌مریكا ی ی حیزب ی گشتی کاک خالید عه‌زیزی ،سكرتێر ی وه‌زاره‌تـــی ی كــوردســتــان ســه‌ردان ـ دیــمــوكــراتـ ی ده‌ره‌وه‌ی ئه‌مریکای کرد و له‌گه‌ڵ به‌رپرسان ی ئه‌مریكا کۆبۆوه. وه‌زاره‌تی ده‌ره‌وه ڕۆژی هه‌ینی 18 ،ی ڕه‌زبه‌ر ( 10.10.2014ی زایینی) کاک خالید عه‌زیزی ،سکرتێری گشتیی حــیــزبــی دێــمــوکــراتــی ک ــوردس ــت ــان ،ســه‌ردانــی وه‌زاره‌ت ــی ده‌ره‌وه‌ی ئه‌مریکای کــردو ل ه الیان به‌رپرسانی ئـه‌و وه‌زاره‌تــخــانـه‌وه‌یـه ب ه گه‌رمی پێشوازیی لێکرا. ی ئـه‌م ی چــه‌كــداریــ لـ ـه‌م دیــــــداره‌دا ،چــاالكــی ـ اڵت ل ه ڕۆژهه‌اڵتی ی پارێزه‌رانی رۆژهه دواییانه ی داعش بۆ سه‌ر كوردستان، کوردستان ،هێرش ی رۆژهــــــه‌اڵت ،ب ــارودۆخ ــی خــۆپــێــشــانــدان ـه‌كــان ـ ی ئیسالمیو زیندانیانی سیاسی ،دۆخی كۆمار ی كوردستان‌و ی رۆژهه‌اڵت دوایین گۆڕانگارییه‌كان ناوچه‌ک ه که‌وتن ه به‌ر باس‌و ئاڵوگۆڕی بیروڕایان لهسهر کرا.
ســکــرتــێــری گــشــتــیــی حــیــزبــی دێــمــوکــراتــی ی له‌گه‌ڵ به‌رپرسانی کوردستان جگ ه ل ه كۆبوونه‌وه ی ئه‌مریكادا ،کاتژمێر 1ی ی ده‌ره‌وه وه‌زاره‌تـــ ی پاشنیوه‌ڕۆی ڕۆژی هه‌ینی ،له‌گه‌ڵ به‌رپرسان ناوەندی توێژینەوەی رۆژهەاڵتی نێوەڕاستیش چاوپێکه‌وتنی کـــردو لــه‌م کــۆبــوون ـه‌وه‌ی ـه‌ش‌دا کۆمه‌ڵێک بابه‌ت هه‌ڵسه‌نگێندران‌و قسهو باسیان لهسهر کرا.
کاک خالید عەزیزی ،سکرتێری گشتیی حیزبی دێموکراتی کوردستان کە بۆ سەفەرێکی کاری سەردانی ئەمریکای کردوە، لەالیەن نوێنەرایەتیی حکوومەتی هەرێمی کوردستانەوە لە واشنگتۆن پێشوازیی لێکرا. رۆژی سێشەممە 22 ،ی ڕەزبــەر لە سەر بانگهێشتی رەسمیی نوێنەرایەتیی حکوومەتی هەڕیمی کوردستان لە ویالیەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا کاک خالید عەزیزی، سکرتێری گشتیی حیزبی دیموکراتی کوردستان سەردانی ئەو نوێنەرایەتییەی کرد و لە الیەن نجات عەبدوڵاڵ و کاروان زێباری‌یەوە بە گەرمی پێشوازیی لێکرا. لەو دیدارەدا کاک خالید عەزیزی‌و نوێنەرانی حکوومەتی هەرێمی بــاشــووری کوردستان ،ســەبــارەت بە بارودۆخی ت بە گشتی‌و کــوردســتــان ،نــاوچــەی خۆرهەاڵتی نــاوەڕاس ـ ڕەوش ــی ئێستای کــوردســتــان بــە تایبەتی قسە‌و باسیان کرد و لەسەر دوایین پێشهاتەکانی شەڕ دژی ڕیکخراوی تێرۆریستی داعش ئاڵوگۆری بیروڕایان کرد.
کۆبوونەوەی 43حیزب‌و الیەنی سیاسیی لەسەر کۆبانێ لە هەولێر
کۆبوونه‌وه‌یەک له‌گه‌ڵ نوێنه‌رانی حیزب ه سیاسییه‌کانی کوردستان له واشنگتۆن بە ئامادەبوونی کاک خالید عه‌زیزی ،سکرتێری گشتیی حیزبی دێموکراتی کوردستان کۆبوونه‌وه‌یه‌کی هێز ه الیه‌ن ه سیاسییه‌کانی کوردستان ل ه واشنگتۆن به‌ڕێوه‌چوو. رۆژی شەممە 19 ،ی ڕه‌زبه‌ر نوێنەرایەتیی حیزبی دێموکراتی کوردستان بەبۆنەی سه‌فه‌ری سکرتێری گشتیی حیزبی دێموکراتی کــوردســتــان بــۆ ئه‌مریکا کۆبوونه‌ویه‌کی بۆ حیزب‌و الیەنە کوردستانییەکان له‌و واڵت ه ڕێک خست. له‌و دانیشتنه‌دا سکرتێری گشتی حیزبی دێموکراتی کوردستان لەسەر بارودۆخی رۆژهەاڵتی نێوەراست، کــوردســتــان ،بــەتــایــبــەت رۆژه ــەاڵت ــی کــوردســتــان و هــەروەهــا چاالکییەکانی پــارێــزەرانــی رۆژهـ ــەاڵت بۆ به‌شداران دواو دوایین ئاڵوگۆره‌کانی پێوه‌ندیدار ب ه
پرسی کــورد له‌الیه‌ن به‌شدارانه‌و ه خران ه به‌ر باس‌و ئاڵوگۆڕی بیروڕایان لهسهر کرا. شایانی باس ه نوێنه‌رانی ئه‌و حیزبانه‌ی به‌شداری ئـــه‌و دانــیــشــت ـه‌ن بــــوون ،بــریــتــی بــــوون لــــه :پــارتــی دێموکراتی کوردستان ،یەکیەتیی نیشتیمانی کوردستان، بزووتنەوەی گۆران ،پارتی دێموکراتیکی گەالن HDP و هەروەها چەند کەسایەتیی سیاسی و ئەکادیمی کورد ک ه نیشته‌جێی واشنگتۆن ل ه ئه‌مریکان.
بەشداریی نوێنەرانی حیزبی دێموکراتی کوردستان لەکۆنفڕانسی کۆشکی میدێچی فلۆرانسی ئیتالیا به‌به‌شداریی هه‌یئه‌تێکی حیزبی دێموکراتی کوردستان کۆنفرانسێک له سه‌ر پرسە سیاسی‌و ئەمنیەتییەکانی رۆژهــهاڵتــی نێوه‌ڕاست له کۆشکی مێدیچی فلۆرانسی ئیتالیا به‌رێوه چوو. رۆژی هـه‌یــنــی 18 ،ی ڕەزب ــەر بــه مــیــوانــداری ف ـه‌رمــانــداری شــاری ف ــل ــۆران ــس ــی ئــیــتــالــیــاو ســنــدیــکــای روژنامه‌نووسانی ئیتالیا کۆنفرانسێک لــه ســـه‌ر بـــاروودخـــی رۆژهــه‌اڵت ــی نێوه‌ڕاست گیراو لەو کۆنفڕانسەدا گــــواڵلــــه شــــه‌ڕه‌فــــکــــه‌نــــدی‌و کــــاوه ئاهه‌نگه‌ری کە له‌الیه‌ن به‌ڕێوه‌به‌رانی ئه‌م کۆنفرانسەوە بانگهێشت کرابوون، وتارو باسیان پێشکێش کرد. ئەو کۆنفرانس ه له سێ پانێل و لە سەر سێ ته‌وه‌ری جیا به کورته باسێک له الیه‌ن فه‌رمانداری فلۆرانس ده‌ستی به‌کار کرد .سه‌ره‌تا ستێفانۆ مــارســێــلــی ،ســه‌رۆک ــی ریــکــخــراوی ئه‌منیه‌تی زانیاری‌و مه‌به‌ست لە گرتنی ئــهم کــۆنــفــرانــســەی شــی کــــردەوەو پاشان فه‌رمانداری فلۆڕانس وێڕای به‌خێرهێنانی میوانه‌کان خۆشحاڵیی خ ــۆی لــە بــەشــداریــی که‌سایه‌تییە سیاسی‌و ئاکادیمی‌و ژورنالیستەکان لەو کۆنفرانسه‌دا ده‌ربڕی. له پانێلی یه‌که‌می کۆنفڕانسەکەدا چه‌ند که‌سایه‌تیی ئێرانی ،حەسەن شەریعەتمەداری ،شەهریار ئاهی، جەمشید ئەسدی ،موحسێن سازگارا، نوشابه ئەمیری ،و ماریتا سخاک، ئه‌ندامی پاڕلمانی ئورووپا له سه‌ر پێوه‌ندی‌و چۆنیەتیی هه‌ڵسوکه‌وتی ئــورووپــا و ئامریکا ل ـه‌گ ـه‌ڵ ئێران وتاریان پێشکه‌ش کرد. پانێلی دووهه‌م ته‌رخان کرابوو به کۆمه‌لێک رۆژنامه‌نووس‌و که‌سایه‌تی سیاسی له سه‌ر کێشه‌کانی رۆژهه‌اڵتی
رۆژی شه‌ممه26 ،ی ره‌زبه‌ر ئیبراهیم زێوه‌یی ،نوێنه‌ری حیزبی دێموکڕات ل ه هه‌ولێر ل ه کۆبوونه‌وه‌ی نوێنه‌رانی حیزب ه کوردستانییه‌کانی هه‌ر چوار پارچه‌ی کوردستاندا به‌شداری کرد ک ه بۆ پشتیوانی ل ه رۆژاوای کوردستان پێک هاتبوو. لــه‌و دانــیــشــتــنـه‌دا نــوێــن ـه‌رانــی بــه‌شــدار ل ـ ه ســه‌ر کــارو چاالکییه‌کانی ڕابــــردووی خــۆیــان لـ ه م ـه‌ر چـه‌نــدو چۆنیی هــاوکــاری‌و هاوپێوەندییان لە‌گه‌ڵ خوشک‌و براکانیان لە ێ دوان‌و خــۆراگــری و به‌ربه‌ره‌کانیی گیانبازانه‌ی کۆبان ڕۆڵــه‌ک ــان ــی گــه‌لــی کـــوردیـــان بــــەرز نــرخــانــد .هـــەر لــەو کــۆبــوونــەوەیــەدا ب ـه‌رنــام ـه‌ی داه ــات ــووی کــۆبــوونـه‌وه‌کــانــی نوێنه‌رانی ئەو حیزب‌و الیەنە سیاسییانە ،پرسی یه‌کریزی هێزه‌سیاسییه‌کان ،رۆڵی هاوپه‌یمانان ل ه بۆمبارانی هێزه‌کانی داعش ،ب ه ڕەسمی ناساندنی کانتۆنه‌کان له الیه‌ن پارلمانی کوردستان‌و هه‌وڵه‌کانی سه‌رۆکی هه‌رێمی کوردستان لە پێناو لێک‌نزیکترخستنه‌وه‌ی هێزه‌کانی رۆژاوای کوردستان تاوتوێ‌کران‌و ئاڵوگۆری بیروڕایان لەسەر کرا . ل ـ ه کــۆتــایــیــی ک ــۆب ــوون ــەوەک ــەش‌دا نــوێــن ـه‌رانــی حیزب ه سیاسییه‌کانی کوردستان داوایان کرد ک ه لێژنه‌ی ئاماده‌کاری
ناوه‌ڕاست‌و لەو پانێلەش‌دا گێرمانۆ دۆتــــــۆری ،ریـــکـــاردۆ کریستیانۆ، عه‌بدوال موهتەدی ،سه‌عد کەیوان، عێرفان ره‌شید ،ولۆدێک گۆلدکۆڕن لە سەر پرسە سیاسی‌و ئەمنیەتییەکانی سوریه ،عێراق ،کوردستان‌و ئێران بۆ بەشداران دووان. لە پانێڵی کۆتایی کۆنفڕانسەکەش‌دا کە له ژێر ناوی› ڕزگارکردنی خه‌ڵکانی ڕۆژهه‌اڵتی نێوه‌ڕاست» گیرا ،کارلۆتا سامی ،نوێنه‌ری کومیساریای به‌رزی پ ـه‌نــاب ـه‌ری لــه بــاشــووری ئــورووپــا ئوروپا ،گواڵله شه‌ڕه‌فکه‌ندی ،ئەندامی کۆمیتەی ناوەندیی حیزبی دێموکراتی کـــوردســـتـــان ،ع ــی ــزه‌دی ــن ئ ـه‌لــزیــر، ســـەرۆکـــی کــۆم ـه‌ڵــگــای ئیسالمیی فۆڕانس ،نه‌بی ئه‌لموره‌یدن ،نوێنه‌ری کــۆم ـه‌ڵــگــای ســووریــیــە لــه ئیتالیا، ریکاردۆ نوری ،نوێنه‌ری رێکخراوی لــێــبــوردنــی نــێــوده‌وڵ ـه‌تــی لــه ئیتالیا باسەکانیان پێشکێش کرد. گواڵله شه‌ڕه‌فکه‌ندی ،کۆمیتەی نـــاوەنـــدیـــی حــیــزبــی دێــمــوکــراتــی کوردستان له وتاره‌که‌یدا سه‌ره‌تا به ئاماژه به دابه‌شبوونی کوردستان ب ــەس ــەر چــــوار واڵتــــــدا ،بــاســی له مــامــەڵــەو چۆنیەتیی هەڵسوکەوتی ئەو چــوار واڵتــە لەسەر پرسی کرد کرد که هه‌میشه له سه‌ر دژایەتیی چـــــارەســـــەری پـــرســـی کــــــورد بــۆ
کــۆنــگــره‌ی نــه‌تــه‌وه‌یــی ده‌ســـت بــ ه کــاره‌کــانــیــان بــکـه‌نـه‌و ه ی هاوبه‌شی بەشدارانی کۆبوونەوەکە باڵو وراگـه‌یـه‌نــدراو کرایەوە. لە بەشێک لەو راگەیەندراوەدا هاتووە کە ئێمە دەستخۆشی لە تەواوی گەلی كوردستان لە هەرچوار پارچەی کوردستان‌و رەوەنــدی كورد لە دەرەوەی واڵت دەكەین كە بە چاالكی جۆاوجۆرو خۆپیشاندان تیرۆریسته‌کانیان مەحکووم کردو ئەم یەكدەنگییەی کورد لە سەرتاسەری كوردستان دەری دەخا کە ئێمە یەك دڵ و یەك جەستەین و چارەنووسمان هەر یەكە.
بەشداریی ئەندامانی حیزب لە واڵتانی بریتانیا ،سویس‌و نۆڕوێژ لە خۆپیشاندانەکانی پشتیوانی لە کوبانی ئــەنــدامــانــی کۆمیتەکانی حیزبی دێــمــوکــراتــی کــوردســتــان لــە واڵتــانــی دەرەوەی کوردستان لە هەموو ئەو خۆپیشاندان‌و ئاکسیۆنانەدا بەشدارن کــە بــۆ پــشــتــیــوانــی لــە کــوبــانــی رێــک دەخرێن.
به‌ڕێوه‌بردنی به‌رنامه‌کانیان لەگەڵ یەک کۆک بوون. گواڵڵە شه‌ڕه‌فکه‌ندی لە بەشێکی دیــکــەی بــاســەکــەی‌دا پ ـه‌ژرایــه سه‌ر ئه‌و کاره‌ساته‌ی ئێستا له کوردستان بــەهــۆی داع ــشـ ـه‌وه بــەســەر خەڵک هاتووەو گوتی هەر یارمه‌تیی پزیشکی و ئینسانی به ته‌نیا بۆ کوردستان بــــەس نــیــه و ده‌بـــــێ کــۆمــه‌ڵــگــای نــێــوده‌ول ـه‌تــی هه‌ڵوێستی جیددیتر له خۆی به نیسبەت داعش بنوێنێ. ئــەو ه ـه‌روه‌هــا ئــامــاژه‌ی بــه‌وه کرد که کۆماری ئیسالمی له سه‌ره‌تای شـــۆڕشـــه‌وه وه‌ک داعــیــش ل ـه‌گ ـه‌ڵ خه‌ڵکی کوردستان ره‌فتاری کردوه‌و کــۆمـه‌ڵــگــای نــێــون ـه‌ت ـه‌وه‌یــی بێدەنگ ڕاگــرتــووه و لــه کێشه‌ی ســوری ـه‌دا له حالی حازر به هۆی چۆنیەتییتی ته‌عامولی رۆژئاوا ،کۆماری ئیسالمی بــە نــیــشــان دانـــی قــورســایــی خــۆی زیاترین قازانجی لێ دەکا. شــایــانــی بــاســه شــانــدی حیزبی دێموکراتی کوردستان جیا لە بەشداری لە باسەکانی ئــەو کۆنفڕانسەدا ،لە پ ــەراوێ ــزی کـــاری کۆنفڕانسیش‌دا کۆمەڵە دیدارو چاوپێکەوتنێکی لەگەڵ بەشداران‌و نوێنەرانی الیەنەکان لەو کۆبوونەوەیەدا پێک هێنا.
هەر لەو دیدارە دا باس لە پێویستیی یەکخستنی هەموو تواناکانی گەلی کــورد بۆ بەرەنگار بــوونــەوەی دوژمنانی کوردو بە تایبەت تاقمی تێرۆریستیی داعش کرا و هەردووک ال هــاوڕا بــوون لە ســەر ئــەوەی کە یەکخستن‌و یەکدنگی ڕێــکــخــراوە کــوردیــیــەکــان ،بــە تایبەت لــە دەرەوەی واڵت، بیگومان دەورو کاریگەریی خۆی لە سەر بیروڕای گشتی خەڵک و حکومەتە ڕۆژئاواییەکان دەبێ. شایانی باسە لەو سەردانەدا کامران بالنوور ،نوێنەری حیزبی دیموکراتی کــوردســتــان لــە ئەمریکا هاوڕێیەتیی سکرتێری حیزبی دێموکراتی کوردستانی دەکرد.
بریتانیا
لــەدرێــژەی ک ــارو چاالکییەکانی کــــۆمــــیــــتــــەی هـــــــاوکـــــــاری ح ــی ــزب ــە کوردستانییەکان و هــەروەهــا لیگی هــەرێــمــەکــانــی کــوردســتــان کــە لــەژێــر ئــــەو دوو نــــــاوەدا لـــە بــریــتــانــیــا دا کــاروچــاالکــیــەکــانــی دەکـــــەن ،ڕۆژی یەکشەممە 20 ،ی ڕەزبەر بەمەبەستی پــشــتــیــوانــی لــە ک ــوردان ــی رۆژئـــــاوا و بەتایبەت شاری کۆبانی ،خۆپیشاندانێکی بەرین بە بەشداری کۆمەڵێکی بەرچاو لە کوردستانییانی نیشتەجێی بریتانیا ڕێک خرا. لەو خۆپێشاندانەدا وێڕای پشتیوانی لە خۆڕاگریی خەڵکی کوبانی ،رۆل و نــەخــشــی گــەلــی کـــورد لــە رۆژهــــەاڵت ن وەڕێخستنی خۆپیشاندان کوردستا لە شــارو شارۆچکەکانی ڕۆژهــەاڵت‌و هەروەها پشتگیریی زیندانیانی سیاسی کوردیش بە مانگرتن لە بەندیخانەکانی ڕێژیمی ئیسالمی ئێراندا بەرز نرخێندرا. لــەو خۆپێشاندانە دا بەیاننامەی پــشــتــیــوانــی ح ــی ــزب ــی دێ ــم ــوک ــرات ــی کوردستان‌و نامەیی مانگرتنی زیندانیانی سیاسیی کورد کەمال شەریفی و عەلی مـــورادی بــۆ پشتیوانی لــە رۆژئـــاوی کــوردســتــان‌و خــۆڕاگــریــی کــوبــانــی لە نێو بــەشــداربــووانــدا بــاو کــرایــەوەو سیاسەتی دوو فاقەی ڕێژیمی تاران کە بێ‌شك لەگەڵ تێرۆریستانی داعش هیچ جیاوازییەکیان نیە ،مەحکووم‌و ڕیسوا
کرا. شــایــانــی بــاســە هــەر هــەمــان ڕۆژ بــە دەسپێشخەری کومیتەی حیزبی دیــمــوکــراتــی کــوردســتــان لــە شــاری ســوانــزی بــریــتــانــیــاو ،بــە پشتگیری‌و بــەشــداریــی چــەنــدیــن حــیــزب‌و الیەنی سیاسی‌و ڕەوەنــدی کــورد لەو شارە، خــۆپــیــشــانــدانــێــک بـــۆ پــشــتــگــیــری لە خۆرئاوای کوردستان‌و شاری کۆبانێ بەڕێوە چوو.
سویس
لــەســەر بانگهێشتنی کۆمیتەی ئامادەکاری بۆ خۆپیشاندانی پشتیوانی کۆبانی ،ڕۆژی شەممە 19 ،ی ڕەزبەر خۆپیشاندانێک به بەشداریی كوردانی
هــــەرچــــوار پـــارچـــەی ک ــوردس ــت ــان‌و کــۆمــەڵــێــک کــەســایــەتــیــی ئــێــرانــی بۆ پشتیوانیی کــۆبــانــی لــە بــەر دەرگ ــای باڵوێزخانە ئەمریکا بەڕێوەچوو. ئەو خۆپیشاندانە بە خوێندنەوەی ســرودی نەتەوایەتیی ئــەی ڕەقیب لە الیــەن بــەشــدارانــەوە دەســتــی پێکردو پاشان داوانــامــەی خۆپیشاندەران بە زمانەکانی ئینگلیسی ،ئەڵمانی ،فەڕانسی، کوردی و فارسی خوێندرایەوە. لــەو داوانــامــەی خۆپیشاندەران‌دا
ســــــــەرەڕای ڕاک ــێ ــش ــان ــی ســەرنــجــی کۆمەڵگای نێودەوڵەتی بۆ کێشەی کورد بە گشتی‌و کۆبانی بەتایبەتی ،چەندین داوای ڕەوا بۆ پشتیوانی لە کۆبانی بـــەرەوڕوی نــاونــدە نێونەتەوەییەکان بەتایبەتی ئیدارەی ئەمریکا کرابوون.
نۆڕوێژ
رۆژی شه‌ممه 19 ،ی ڕەزبــەر کــوردســتــانــیــانــی دانــیــشــتــووی شــاری تــڕۆنــدهــایــمــی واڵتـــی نــۆڕوێــژیــش ،ب ه ب ــەش ــداری ــی چــه‌نــد کـه‌ســای ـه‌تــیــی ـه‌کــی نــــــۆڕوێــــــژیــــــی دۆســــــتــــــی کـــــــورد، خۆپێشاندانێکی گه‌وره‌یان وه‌ڕێخست. لــەو خۆپیشاندانەدا جگ ه ل ه کوردانی هـه‌رچــوار پارچه‌ی کوردستان ،چه‌ند
حیزب‌و الیه‌نی نۆڕوێژی و خه‌ڵکێکی زۆری غه‌یر ه کــوردی دیک ه ل ه نه‌ته‌و ه جۆراوجۆره‌کانی جیهان به‌شدار بوون‌و ده‌نگی خۆیان خست ه پاڵ ده‌نگی خه‌ڵکی لــێــق ـه‌ومــاوی کــوبــان ـێ‌و هـــــاوده‌ردی‌و پشتگیریی خۆیان دووپات کرده‌وه. شایانی باسە ئه‌ندامانی حیزبی دێــمــوکــراتــی کــوردســتــان لــه هـه‌مــوو خۆپیشاندانه‌کان بۆ پشتیوانی ل ه خه‌ڵکی کۆبانێ ،چاالکانه به‌شدارییان کردوه.
گەاڵڵەی پشتیوانی لە «ئەمر کردن بە چاکەو نەهی کردن لە خراپە» پێشێلکردنی مافی خەڵکە تریبۆنی ئازادی پارێزەران سەر بە ناوەندی پشتیوانانی مافی مرۆڤ بە باڵوکردنەوەی بەیاننامەیەک دەڵێ گەاڵڵەی بەناو «ئەمر کردن بە چاکەو نەهی کردن لە خراپە» بە پێچەوانەی قانوونە‌و دژایەتی لەگەڵ مافەکانی خەڵك هەیە
دامه‌زرانی کۆماری کوردستان ل ه چوارچێوه‌ی ئێرانێکی دێموکراتیکی فیدراڵ‌دا
تریبۆنی ئازادی پارێزەران وێڕای ڕەخنە لەم گەاڵڵەیە لە مەجلیسی شووڕای ئیسالمی ،ئەوەیان بە بیانوویەك بۆ هێندێك لە گرووپە توندڕەوەكانی سەربە حكوومەت لە سەركوتی خەڵك زانی و داوایان لە نوێنەرانی مەجلیس كرد كە ماددەكانی
چوار‌شەممە 30ی رەزبەری 22 _ ١٣٩٣ی ئۆکتۆبری ٢٠١٤
ئەم گەاڵڵەیە تاوتوێ بكەنەوەو لە دژایەتی بوەستنەوە. جێی ئاماژەیە كە لە ماوەی چەند ڕۆژی ڕابردوودا بەهۆی پێداكردنی ئەسید بە ژنان‌و كچان لە شاری ئیسفەهان لەالیەن هێزەكانی پێوەندیدار بە ناوەندە ئەمنیەتییەكانەوە لە ژێر دروشمی «ئەمر کردن بە چاکەو نەهی کردن لە خراپە» زیاتر له 10ژن بریندار بوون و ژنێکیش گیانی له‌ده‌ست داوه.
ژماره 642
www.kurdistanukurd.com
خەڵکی ڕۆژهەاڵتی کوردستان لە خرۆشانێکی یەکگرتووانە و سەرانسەری‌دا:
کوردستان یەک واڵتە کۆبانێ رۆژهەاڵتە بەیاننامە
لە بارەی شەپۆلی نەتەوەیی هاوپێوەندی لە گەڵ خەڵکی کۆبانێ سێ حەوتوو چاوەڕوانیی بێئاکام ل ــە دەوڵــــەتــــی ت ــورک ــیــە‌و هــاوپــەیــمــانــە ڕۆژاوایــیــەکــان بۆ بە دەنگەوە‌چوونێکی جــیــددیــی خــۆڕاگــریــی خەڵکی کۆبانێ ل ــە ب ــەرام ــب ــەر پـــەالمـــاری ڕێــکــخــراوی تیرۆریستی‌و پڕچەکی داعشدا لە الیەک‌‌و، نزیکبوونەوەی مەترسیی کوشتاری بە کۆمەڵ لە دەیــان هــەزارلــە دانیشتوانی ئــەو شارە،سەرئەنجام کاسەی سەبر‌و چاوەڕوانیی ڕۆڵەکانی نــەتــەوەی کورد لە هەموو بەشەکانی کوردستانی لێوڕێژ کرد.وەک ناڕەزایەتیدەربڕین لە هەڵوێستی کەمتەرخەمانەی هاوپەیمانەتیی دژە تــیــرۆر بــەرامــبــەرچــارەنــووســی خەڵکی کــۆبــانــێ‌و ئ ــەگ ــەری داگــیــرکــرانــی ئــەو شــارەی خــۆراوای کوردستان لە الیەن چەکدارەکانی داعشەوە ،شارەکانی هەر هەموو بەشەکانی کوردستان‌و پێتەخت‌‌‌و شــارە گــەورەکــانــی زۆر واڵتــی جیهان، بوون بە گۆڕەپانی کۆبوونەوەو ڕێپێوانی بەرینی کۆردەکان‌و دلسۆزان‌و دۆستانی پرسی ڕەوای کورد. ب ــۆ س ــێ ڕۆژ دەچــــێ شــەپــۆلــێــکــی گەورەی هاوپێوەندیی ئینسانی‌و نەتەوەیی لــە گــەڵ خەڵکی کۆبانێ ،سەرانسەری کوردستانی گــرتــوەتــەوە .لــە بــاکــووری کــوردســتــان ،نــاڕەزایــەتــی دەربڕینەکان، بە داخــەوە گیان لە دەستدانی زیاترلە ١٥کــەس‌و بریندار بوونی ژمارەیەکی زۆر زیــاتــریــان لــێ ک ــەوت ــووەت ــەوە .لە ڕۆژهــەاڵتــی کوردستانیش ،لە مەریوان نــارەزایــەت ـی‌دەربــڕیــنــی خــەڵــک لــە گــەڵ خۆتێهەڵقوتاندن‌و توندوتیژی نواندنی پۆلیس بــەرەوڕوو بووە‌و ژمارەیەک لە بەشداران ،قۆڵبەست کراون.بەشدارانی ئەم کۆبوونەوەو ڕێپێوانانە لە ڕۆژهەاڵتی کــوردســتــان‌و شــارە گــەورەکــانــی ئێران، وێــڕای ڕێزگرتن لە خۆڕاگریی کۆبانێ، هــــاودەردیــــی خــۆیــان لــە گـــەڵ خەڵکی لــێــقــەومــاو‌و ئـــاوارەبـــووی ئ ــەو ش ــارە‌و نــاوچــەکــانــی دەوروبـــــەری دەربــڕیــوە و داوایـــان لــە کۆمەڵگەی نیودەوڵەتی بە تایبەتیی هاوپەیمانیی دژبە داعش کردوە فریای کۆبانێ کەون‌و بەر بە کارەساتی چاوەڕوانکراو بگرن. ل3
چاالکیی پارێزه‌رانی ڕۆژهه‌اڵتی کوردستان و پشتیوانیی حدک له‌و چاالکیانه
٥
تێچووی بەردەوامیی بزووتنەوە لە کوردستان هەتا کەنگێ لە سەر بەشێکی کەمی خەڵک بێت؟
٦
ئایا رۆژهه‌اڵتی کوردستان به‌ره‌و هه‌لومه‌رجێکی نوێ ده‌چێ؟
٧ لە ڕۆژانێک دا کە سەرەڕای خۆڕاگریی شیاوی پێزانینی ڕۆڵەکانی نەتەوەی کورد لە کۆبانی ،مەترسیی دەستبەسەرداگیرانی ئەو شارە‌و قەالچۆی خەڵکەکەی لە الیەن چەکدارەکانی داعشەوە ،ساتبەسات نزیکتر دەبۆوە ،ڕەخنە‌و تووڕەیی لە بەدەنگەوەنەچوون‌و بێهەڵوێستیی واڵتانی ئەندامی هاوپەیمانیی دژە تیرۆر ،هەموو ویژدانێکی ئاگا‌و هەموو هیزێکی الگری پێشکەوتن‌و ئازادی‌و دادپەروەریی ورووژاند. خەڵکی وشیار‌و بە هەڵوێستی ڕۆژهەاڵتی کوردستان ،لە سەر بانگەوازی کەسایەتی و چاالکانی بوارە جۆراوجۆرەکان‌و دڵگەرم بە هاودەنگی‌و پشتیوانیی ڕێژەیەکی بەرچاو لە بژاردەکانی نەتەوەکانی دیکەی ئێران ،لە هەموو پاریزگەکان‌و لە زۆربەی هەرە زۆری شارەکان ،هاتنە سەر شەقام .بۆماوەی زیاتر لە حەوتوویەک، شەقامەکان جارێکی دیکە خەڵکی ئازادیخواز‌و بە هەڵویستی ڕۆژهەالتی کوردستانیان گرتەوە ئامێز .خەڵکێک کە شانبەشانی ڕاگەیاندنی پشتیوانیی خۆیان لە خۆراگریی خوشک‌و براکانیان لە کۆبانی ،نمایشێکی سەرانسەری‌و یەکگرتووانە‌ی بێزاری لە ژیان لە
دوو بەندیی سیاسیی دیکەی کورد هاوپیوەندیی خۆیان لەگەڵ کۆبانی رادەگەیاند
سێبەری دیکتاتۆری ،کۆنەپەرستی ،تیرۆر ،ژێردەستی و بێبەشی لە نێونیشتمانەکەی خۆیان و ئێران دا ،بە دنیا نیشان دا. خەڵکی ڕۆژهەاڵتی کوردستان ،بە شێوەیەکی هێمنانە‌‌و شارستانی هاتنەوە سەرشەقام .ڕێگەشیان نەدا کۆماری ئیسالمی خرۆشانی وشیارانەی ئەوان بە قازانجی خۆی‌و بۆ دژایەتی لە گەڵ ئەمریکا‌و ڕۆژاوا ،بقۆزێتەوە .سەربەخۆ‌و لەدەرەوەی ملمالنێی ئەو ڕێژیمە‌و نەیارانی ،هەم پشتیوانیی خۆیان لە خۆڕاگریی خەڵکی کۆبانی راگەیاند ،هەم پەیامی خۆیان کە داوای ئازادی و مافی نەتەوەیی بۆ ڕۆژهەاڵتی کوردستان بوو ،بە گوێی دۆست‌و دوژمن گەیاند. ئەگەر چی هێزە چەکدار‌و ئەمنییەتییەکان راسپێردرابوون پێش بە بەرزبوونەوەی ئەو جۆرە پەیامە بگرن و لەم راستایەش‌دا دەیان کەسیان قۆڵبەست کرد ،بەاڵم پەیامی خەڵكیان پێ کپ نەکرا .بانگ کردن و دەستبەسەرکردن ،لە دوای ڕێپێوانەکانیش ،هەر وا درێژەی هەیە ،بەاڵم ئەوەی پاشەکشە‌و گەڕانەوەی بۆ نییە ،ئیرادەی خەڵکی وشیاری ڕۆژهەاڵت ،بۆ داواکردنی مافە نەتەوەییەکانیانە.
ی مورادی، كه‌مال شه‌ریفی‌‌و عه‌ل ی دوو زیندانی‌‌و دوو دوورخراوه ی میناب ل ه ی كورد بۆ زیندان سیاسی ی ی ده‌ست ی ئیران ،خۆیان زیندان باشور ی ئێرانن ،به‌الم ل ه پێناو كۆبانێ داعش ی داعش بۆ سه‌ر و ل ه به‌رامبه‌ر هیرش كۆبانێ ده‌ستیان دای ه مانگرتن. بەمەبەستی ده‌لین»: ئه‌وان راکێشانی سەرنجی بیرورای گشتی جیهانی بۆ سەرمەترسیەکانی سەر خەلکی کۆبانێ زیاتر لە ٣رۆژە مانیان لە خواردن گرت. لە دەقێک دا کە پیكه‌و ه بە هاوبەشی نووسیویانە ،ده‌لین»:هەرچەند دەکرێ ئەم مانگرتنە لە زینداندا بۆ ئێمە ئاکامێکی باشی نەبێ ،بەاڵم پشتیوانی لە خەلکی کۆبانێ و پارێزەرانی کۆبانی بە ئەرکی نیشتمانی و نەتەوەیی خۆمان دەزانین». ی 30سال زیندانیان بۆ ی هه‌ر یه‌كه‌یان سزا ی موراد كه‌مال شه‌ریفی‌‌و عه‌ل براوه‌ته‌وه ،ماوه‌نه‌ته‌وه. ی بنه‌ماله‌‌و كه‌س‌و كاریان نیهو ل ه حوكمه‌كه‌یان داهاتووه، ی بینین ئه‌وان ماف ی 30سال زیندانی‌‌و ی سزا ی ئیسالم ی له گه‌ل خوا‌و كۆمار ب ه تاوانی دژایه‌ت دورخستنه‌وه له كوردستان به سه‌ریان ده‌سه‌پینریت.
سەرکوت‌و توندوتیژیخوازی بەرەوکوێمان دەبات؟
٧
وه‌زارتی ئیتالعات‌و به‌رژه‌وندیی کۆماری ئیسالمیو کۆمه‌ڵگای ئێران
9
نۆیەمین فستیڤالی نێودەوڵەتیی شانۆی سەرشەقام لە مەریوان بەڕێوەچوو نۆیەمین فستیڤالی نێودەوڵەتیی شانۆی سەرشەقامی مەریوان لە ڕۆژی شەممەوە بە ئامادە بوونی هونەرمەندان‌و خەڵكی شاری مەریوان لە «پاركی شانۆ»ی ئەم شارەدا دەستی پێ كردووە. ئەم فستیڤالە لە ڕێكەوتی 25تا 30ڕەزبەر لە 10شوێنی سەرەكی‌و لەنێو شارەكەدا ،لە گۆلی زرێوار ،كۆمەڵێك لە قوتابخانە دیاریكراوەكانی نێو شار ،لە بینای زانكۆكانی پەیامی نوور‌و زانکۆی ئازاد ،لە پادگانی عیبادەت ،لە شارەكانی كانی‌دینار و بەردەڕەشە و هەروەها لە چەند ئاواییەكی سەر بە شاری مەریوان بەڕێوە دەچێ. بەپێی ڕاپۆرتی به‌شی میدیایی ئه‌و فستیڤاڵ ه 178بەرهەم لە بەشی كێبڕكێ‌و 46بەرهەم بۆ بەشداری كردن لە بەشی ئایینی لە 25پارێزگای ن و ئێرانەوە بۆ ده‌ڤیرخانه‌ی فستیڤال نێردراو هه‌روه‌ها لەم ڕێوڕەسمەدا لە پاركی شانۆ پەردە لەسەر پەیكەرەی ئەم شانۆیە الدراوە. جێی وەبیر هێنانەوەیە كە چەند بەرهەمێك لە واڵتانی لەهێستان ،ئیسپانیا ،ئازەربایجان، ئەرمەنستان ،هەرێمی كوردستان ،سێربستان، پورتەغال و تاجیكستان بۆ ده‌بیرخانه‌ی فستیڤال نێردراوە كە لەنێو ئەم بەرهەمانەدا ،لە واڵتانی
ئازەربایجان و ئەرمەنستان 2گرووپ‌و هەروەها بەرهەمێکی هەرێمی كوردستانیش بۆ پیشاندان هەڵبژێردراوە.