ژمارە ٦٤٥ی رۆژنامەی کوردستان بڵاوبوونەوە

‫ه تۆڕی جیهانیی ئینتێرنێت دا‪:‬‬ ‫ماڵپه‌ڕی ناوه‌ندیی حیزبی دێموکراتی کوردستان‪ ،‬رۆژنامه‌ی «کوردستان» ل ‌‬ ‫‪www.kurdistanukurd.com‬‬ ‫‪info@kurdistanukurd.org‬‬ ‫‪info@kurdistanukurd.com‬‬ ‫‪www.kurdch.tv‬‬ ‫‪Hotbird:6 13 MHz 11137‬‬

‫ئیمەیل و ته‌له‌فوونی ته‌شکیالتی نهێنی‪:‬‬ ‫‪+9647508578190‬‬ ‫‪Tashkilat.kdp92@gmail.com‬‬

‫به‌رێوه‌چوون‬

‫‪polarization: horezental-SR: 27500 - FEc : 3/4‬‬ ‫‪Radiodk59@gmail.com‬‬

‫ی سمینارێک به‌بۆنه‌ی ‪ 25‬ی نۆڤامبر‬

‫له‌الیه‌ن یه‌کیه‌تیی ژنانی دێموکراتی کوردستانه‌وه‌‬ ‫یه‌کیه‌تیی ژنانی دێموکراتی کوردستان به‌بۆنه‌ی هاتنه‌وه‌ی ‪ 25‬ی‬ ‫نۆڤامبر‪ ،‬ڕۆژی جیهانیی به‌ره‌نگاربوونه‌وه‌ی توندو تیژیی دژی ژنان‬ ‫سمینارێکی پێکهێنا‪.‬‬ ‫ئه‌و سمینار ‌ه ک ‌ه ڕۆژی سێشه‌ممه‌‪4 ،‬ی سه‌رماوه‌ز به‌به‌شداریی‬ ‫ده‌یان که‌س ل ‌ه کادرو پێشمه‌رگه‌کانی حیزبی دێموکراتی کوردستان‪،‬‬ ‫ئه‌ندامانی یه‌کیه‌تیی ژنانی دێموکراتی کوردستان‌و کۆمه‌ڵێک مێوان‌و‬ ‫رێکخراو ‌ه مه‌ده‌نییه‌کانی شاری کۆی ‌ه به‌ڕێوه‌چوو‪ ،‬ب ‌ه ڕاگرتنی ساتێک‬ ‫بێده‌نگی بۆ ڕێزگرتن ل ‌ه یادو بیره‌وه‌ریی قوربانیانی گیانبه‌ختکردووی‬ ‫ده‌ستی توندو تیژی ده‌ستی پێکرد‪.‬‬ ‫ل ‌ه سه‌ره‌تای به‌رنامه‌کانی ئه‌و سمیناته‌دا شلێر مه‌حموودی‪،‬‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ری به‌رنامه‌ک ‌ه باسێکی ل ‌ه سه‌ر ئه‌و بۆنه‌یه‌و توندوتیژی دژی‬ ‫ژنان پێشکێش کرا‪.‬‬ ‫ل ‌ه بڕگه‌یه‌کی دیکه‌ی کاری سمیناردا په‌یامی ده‌فته‌ری سیاسیی‬ ‫حیزب به‌و بۆنه‌یه‌و ‌ه له‌الیه‌ن خه‌دیج ‌ه مه‌عزووری‪ ،‬ئه‌ندامی کۆمیته‌ی‬ ‫ناوه‌ندیی حیزب خوێندرایه‌وه‌‪.‬‬ ‫ل ‌ه بڕگه‌یه‌کی دیکه‌ی ئه‌و سمیناره‌دا پەیامی کۆمیتەی بەڕێوەبەریی‬ ‫یەکیەتیی ژنانی دێموکراتی کوردستان بەو بۆنه‌ی ‌ه له‌الیه‌ن بێگه‌رد‬ ‫عه‌لیپووره‌وه‌ خوێندرایه‌وه‌‪.‬‬ ‫ل ‌ه بڕگه‌ی سه‌ره‌کیی کاری سمیناره‌که‌دا کوێستان فتووحی‪ ،‬ئه‌ندامی‬ ‫کۆمیته‌ی ناوه‌ندی باسێکی له‌ژێر ناوی جۆره‌کانی توندوتیژی دژی ژنان‬ ‫له‌ کۆمه‌ڵگه‌ی ئێران و کوردستان‌دا پێشکێش کرد‪.‬‬ ‫کوێستان ل ‌ه باسه‌که‌ی‌دا توندوتیژیی وه‌ک پێشێلکردنی ئاشکرای‬ ‫مافی مرۆڤ ناوبردو ب ‌ه ئاماژه‌یه‌کی کورت ب ‌ه جۆره‌کانی توندوتیژی ل ‌ه‬ ‫کوردستان‪ ،‬ل ‌ه ڕابردوو و ئێستادا؛ باسی ل ‌ه توندوتیژیی ‌ه شاراوه‌کانی‬ ‫نێو کۆمه‌ڵگا کرد ک ‌ه به‌هۆی بڤه‌بوون‌و ب ‌ه پاساوی پاراستنی‬

‫بەشداریی شاندێکی‬ ‫حیزبی دێموکراتی کوردستان‬ ‫لە ڕێوڕەسمی کردنەوەی‬ ‫هه‌ژده‌هه‌مین فێستیڤاڵی گه‌الوێژ‬ ‫بەبەشداریی شاندێکی حیزبی دێموکراتی کوردستان لە‬ ‫ڕێوڕەسمی کردنەوەی هه‌ژده‌هه‌مین فێستیڤاڵی گه‌الوێژدا‬ ‫کاروباری ئەو فستیڤاڵە ئەدەبییە لە شاری سلێمانی دەستی‬ ‫پێکرد‪.‬‬

‫شاندێکی حیزبی دێموکراتی کوردستان بە سەرپەرستیی‬ ‫کاک کەریم مەهدەوی‪ ،‬ئه‌ندامی کۆمیته‌ی ناوه‌ندیی حیزبی‬ ‫دێموکڕاتی کوردستان‌و به‌رپرسی پێوه‌ندییه‌کانی حیزب‬ ‫ی بەشداری لە هه‌ژده‌هه‌مین فێستیڤاڵی‬ ‫ل ‌ه شاری سلێمان ‌‬ ‫گه‌الوێژدا کرد کە له‌ژێر دروشمی «شه‌نگال و كۆبانێ‪،‬‬ ‫سه‌نگه‌ری به‌ره‌نگاری‌و ئاسۆی ئازادی» له‌ هۆڵی ته‌وار‬ ‫بەڕێوە دەچێ‪.‬‬ ‫شایانی باسە کە فێستیڤاڵی ک ‌ه ‪ 5‬رۆژی خایاند کۆمەڵێک‬ ‫بابەتی ئەدەبی وەک شێعر و چیرۆک‌و لێکۆڵینەوەوە‬ ‫هەروەها هزری‌و رووناکبیری پێشکەش دەکران‪.‬‬

‫‪The Official‬‬ ‫‪Organ‬‬ ‫‪Party of Kurdistan‬‬ ‫‪The Organ‬‬ ‫‪ofDemocratic‬‬ ‫‪Kurdistan Democratic‬‬ ‫‪Party-Iran - I ran‬‬

‫‪NO: 645‬‬ ‫‪6 Decem 2014‬‬ ‫‪No: 493 5 Sep 2008‬‬

‫به‌ر له‌ مااڵوایی‬

‫ئەدەبی مندااڵن‌و‬ ‫ئەرکی ئەمڕۆ‬ ‫حورمه‌ت‌و ئابرووی خێزان که‌متر ده‌نگی لێ ده‌ردێ‌و ده‌بینرێ‌و که‌متر‬ ‫به‌دواداچوونی بۆ ده‌کرێ‌‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها تیشکی خست ‌ه سه‌ر ئه‌وه‌ی ک ‌ه کۆمه‌ڵگای ئێران ب ‌ه‬ ‫کوردستانیشه‌و ‌ه کۆمه‌ڵگایه‌کی «ژن‌ئازار»ه‌‪ ،‬توندوتیژی دژی ژنان‬ ‫به‌هۆی به‌رده‌وامی‌و ره‌وایی پێدرانی ل ‌ه الیه‌ن عورف‌و ئایینه‌وه‌ بۆت ‌ه‬ ‫ن‬ ‫نۆڕمێک ل ‌ه ژیانی کۆمه‌اڵیه‌تی‌و ته‌نانه‌ت زۆرێک ل ‌ه ژنان ب ‌ه به‌شێك‌ژیا ‌‬ ‫و چاره‌نووسی ژن بوونی خۆیانی ده‌زانن‪.‬‬ ‫کوێستان فتووحی ل ‌ه ته‌وه‌رێکی باسه‌که‌ی‌دا په‌ڕژای ‌ه سه‌ر جۆری‬ ‫سیاسه‌ت‌و ره‌فتاری کۆماری ئیسالمی ل ‌ه هه‌مبه‌ر پرسی ژن‌و گوتی‬ ‫سیاس ‌هت‌و قانوونه‌کانی به‌ڕێوه‌به‌ریی کۆماری ئیسالمی توندوتیژیی‬ ‫دژی ژنانی ل ‌ه سێ به‌ستێنی خێزان‪ ،‬کۆمه‌ڵگاو حکومه‌ت نهادین ‌ه کردوه‌‌و‬ ‫ژنان له‌ زۆربه‌ی مافه‌کانیان بێبه‌ش کراون‪.‬‬ ‫شایانی باس ‌ه دوای هاتن ‌ه به‌رباسی سه‌رنج‌و تێ‌بینیی چه‌ند‬ ‫به‌شداربوویه‌ک سیمیناره‌که‌ کۆتایی هات‪.‬‬

‫بەرێوەچوونی سیمناری رۆژی بەرەنگاربوونەوەی‬ ‫توندوتیژی دژ بە ژنان لە نۆروێژ بەرێوەچوو‬ ‫رۆژی شەممە‪ ،‬رێکەوتی ‪٢٩‬ی نوامبری ‪٢٠١٤‬ی زایینی‪ ،‬سیمنارێک‬ ‫لە ژێر ناوی توندوتیژی دژ بە ژنان و خۆراگری ژنی کورد لەورۆدا‬ ‫لە الیەن یەکێتی ژنانی دێموکراتی کوردستان لە نۆروێژ بەرێوەچوو‪.‬‬ ‫مەحبوب ‌ه رەحیمی‪ ،‬بەرپرسی یەکێتی ژنان لەنۆروێژ‪ ،‬وێرای‬ ‫بەخێرهاتنی بەشداربوان باسێکی کورتی لەسەر رۆژی ‪٢٥‬ی نوامبر‬ ‫پێشکەش کرد‪.‬‬ ‫لە درێژەی سمینارەکەدا گواڵڵە شەرفکەندی‪ ،‬ئەندامی کومیتەی‬ ‫ناوەندی حیزبی دێموکراتی کوردستان‪ ،‬وێرای ‪ ٢‬ژنی نۆروێژی چاالک‬ ‫لە بواری ژناندا بە ناوەکانی «سیڤ سترۆم» و «ئینگویل لووندە»‬ ‫لەسەر تووندوتیژی‪ ،‬سەنتەری کیشەی ژنان و هێندێک کێشەو گرفتی‬ ‫دیکەی ژنان بابەتیان پێشکەش کرد‪.‬‬ ‫بەرێز شەرفکەندی لە گەل باس لە گرفتەکانی ژنان پێی وابوو‬ ‫پێویستە کە دوو رێگای بەرنگاری بەرامبەر بە ژنان هەبێ‪ :‬یەکەم ئەوەیکە‬ ‫سیستەم لە رێگا دارشتنی یاساوە پشتیوانی لە ژن بکات و دووهەم‪،‬‬ ‫کۆمەڵگا لە رێگای ریکخراوەکانی وەک ژنان‪ ،‬و ئەو رێکخراوانەی کە‬ ‫داکۆکی لە مافی ژن دەکەن هەنگاوی بۆ هەڵێنەوە‪.‬‬ ‫لە درێژەی باسەکەی دا گواڵڵە شەرەفکەندی باسی لە بارودۆخی‬ ‫ژنان لە ئەمرۆی کۆماری ئیسالمی ئێران دا کرد‪.‬‬ ‫ناوبراو باسی ئەسید پاشی‪ ،‬یاسای ئەمر بە مەعروف و نەهی لە‬ ‫منکر کرد کە بەو شێوەیە رێگای بۆ تووند وتیژی دژ بە ژنان خۆش‬

‫‪KURDISTAN‬‬

‫کردوە‪.‬‬ ‫لە درێژەی سمینارەکەدا کۆمەڵێک لە بەشداربووان بە پرسیارو‬ ‫تێبینییەکانیان بەشدسارییان لە باسەکەدا کرد کە دواتر لە الیەن خاتوو‬ ‫گواڵڵە شەرەفکەندی یەوە واڵمیان درایەوە‪.‬‬ ‫کۆرگێری دووهەم‪ ،‬سیڤ سترۆم لەسەر سەنتری پشتیوانی‬ ‫لە ژنان باسێکی پێشکەش کرد و بە وردی لە سەر گرفتی ژنان لە‬ ‫واڵتی نۆروێژ دوا‪ .‬دوایین کۆرگێر‪ ،‬ئینگویل لووندە‪ ،‬لێکۆڵەر لە بواری‬ ‫خەتەنەی ئافرەتان‪ ،‬باسێکی لەسەر خەتەنەی ژنان و گیروگرفتەکانی‬ ‫قسەی کرد‪ .‬ناوبراو لەم پێوەندییەدا باس ئەو گرفتانەی کرد کە ژنان‬ ‫لەبواری جسمی و رووحیەوە کە دوای خەتەنەکردن تووشی دەبن‪.‬‬

‫سۆئێد‪ :‬به‌ڕێوه‌چوونی سمینارێک سه‌باره‌ت‬ ‫ه «ساڵمه‌تی ده‌روونی ژنان»‬ ‫ب‌‬ ‫رۆژی شەممە یەکیەتیی ژنانی دێموکراتی کوردستان سمینارێکی لە ژێر ناوی‬ ‫« ساڵمەتی دەروونی ژنان» بۆ بە ئاگادار کردنەوەی ئەندامانی خۆی لەسەر‬ ‫بارودۆخی ژنانی کوردستان و بەتایبەتی ژنانی ئاوارە بوو لە ماڵ و نیشتەجێ لە‬ ‫کەمپەکان پێک هێنا‪.‬‬ ‫دوای خوێندنەوەی ڕیزی‬ ‫بەرنامە ل ‌ه الیه‌ن سکااڵ‬ ‫حەکیمزادەوه‌‪ ،‬پەیامی یەکیەتیی‬ ‫ژنانی دێموکراتی کوردستان‬ ‫لە الیەن لەیال محەممەدی‬ ‫خوێندراویە‪.‬‬ ‫پاشان کۆرتە کلیپێک کە‬ ‫هەر لە پێوەندی لەگەڵ خەبات‬ ‫دژ بە توندوتیژی دژی ژنان لە الیەن کۆمیتەی یەکیەتیی ژنانی دێموکراتی کۆمیتەی‬ ‫سوئێد‪ ،‬ئاماد ‌ه کرابوو نیشانی بەشداربووان درا‪.‬‬ ‫ل ‌ه درێژه‌ی سمیناره‌که‌دا سێ خاتوونی شارەزا ل ‌ه بواری ده‌روونی و پزیشکی‬ ‫بەڕیزان‪ :‬کەژاڵ ئەحمەدی سلێمانی ڕاوێژکاری کۆمەاڵیەتی‪ ،‬زێنەب کاواک ناسراو‬ ‫بە هێڤی ڕاوێژکاری کۆمەاڵیەتی و دوکتور سۆزان فەتحی باسه‌کانی خۆیان‬ ‫پێشکه‌ش کرد ک ‌ه پێوه‌ندی ب ‌ه ساڵمه‌تی ده‌روونی ژنانه‌وه‌ هه‌بوو‪.‬‬ ‫کەژاڵ ئەحمەدی سلێمانی باسێکی لە چەندین جۆری نەخۆشی و چۆنیەتی‬ ‫تووش بوون و هەروەها چارەسەریەکانی کرد‪ .‬هێڤی سەبارەت بە سەفەری خۆی‬ ‫بۆ کوردستان و یارمەتی کردن بە هاوواڵتییە ئێزیدیەکان و دوکتور سوزان فەتحی‬ ‫باسێکی تێروته‌سه‌لی له‌سه‌ر نه‌خۆشییه‌کانی ژنان پیشکەش کرد‪.‬‬ ‫بەشی کۆتایی سیمینار سپاسنامەی کۆمیتەی ئامادەکاری کۆڕو سمینارەکان‬ ‫لەالیەن کوێستان بابایی خوێندرایەوە‪.‬‬

‫ئەگەر زمان وەک سەرەکیترین توخمی ناسنامەی‬ ‫نەتەوایەتی ناسراوە ئەوا بۆ گەلی کورد نیشانە و هێمایەکیش‬ ‫بووە بۆ «بوون» و لە ڕەوتی مێژووی پڕهەوراز و نشێوی‬ ‫خۆی ئەرکی پاراستنی ئەم زمانە زیاتر کەوتۆتە ئەستۆی‬ ‫ئەدەبی زارەکی بە هەموو لق وپۆکانییەوە‪ ،‬لە الیە الیە و‬ ‫‌‌حەکایەتی دایکان بۆ مندااڵن‌ڕا بگرە تا شینگێڕی و شەڕەفڕی‬ ‫کیژان و کوڕان و بەیت و باو و بەند و حەیران و‪ ...‬لە بەرامبەر‬ ‫منوچێهر پوردل‬ ‫کورد‪ .‬بە‬ ‫ئەم خۆڕاگرییە پڕ لە سەروەرییەی نەتەوەی‬ ‫درێژایی سەدان ساڵ بگرە زیاتریش‪ ،‬دەسەاڵت واتە نەتەوەی‬ ‫بااڵدەست لە هیچ کۆششێک بۆ تواندنەوەی فیزیکی و ڕۆحی گەلی کورد درێغی‬ ‫نەکردووە‪ ،‬بێگۆمان حەوجێ بە کوتن ناکا سەدان نموونەی کوشت و بڕ و قەاڵچۆ‬ ‫و نەهامەتی کە بەسەریا هاتووە بەاڵم ئەم چەشنە حەولە کردەیی و فیزیکییانە‬ ‫نەیانتوانیوە کورد لە ناو بەرن و تەنانەت زۆر جار دژکردەوەیەکی وایان لە خۆیان‬ ‫نیشان داوە کە لە ئاکامدا بە زەرەری دەسەاڵتدا شکاوەتەوە هەر بۆیە لەم سەردەمی‬ ‫مۆدێرنیتەیەدا دەسەاڵت بە چەک‌و چۆڵی نوێی میدیایی (ماهوارە‪ ،‬تەلویزیۆن‪ ،‬ڕادیۆ‪،‬‬ ‫ئینترنێت‪ ،‬ڕۆژنامە و‪ )...‬خەریکی ئاسیمیالسیۆنی فەرهەنگی کوردە‪ ،‬ملمالنییەکی‬ ‫فەرهەنگی بە نهێنی‌ و ئاشکرا لە نێوان دەسەاڵت و نەتەوەی کوردا ئێستا لە هەموو‬ ‫کاتێک بە هۆی ئەم ئامرازانە دێتە بەر چاو‪.‬‬ ‫ئەوەی کەمتر‪ -‬ڕەنگە زۆر کەمتر‪ -‬ئاوڕی وێدرابێتەوە ئەوەیە کە دەسەاڵت‬ ‫بەشێوەیەکی نابەرهەست فەرهەنگ و ئەدەبیاتی مندااڵنی کردۆتە مەبەست‪ .‬لە‬ ‫ڕۆژهەاڵتی کوردستان بەتایبەتی بەهۆی سیستمێکی دیکتاتۆر و پاوانخواز زمانی‬ ‫کوردی هەر بڤەیە‪ ،‬مندااڵنی کورد وەک هەمیشە لە خوێندن بە زمانی زگماکی‬ ‫بێ‌بەشن‪ .‬مامۆستا ناسرباباخانی کوتەنی ئیدئۆلۆژی ئەم سیستمە لە سەر دوو‬ ‫بنەمای زڕە ناسیۆنالیستی فارس و شیعەگەرێتی دامەزراوە و واڵتێکی فرەنەتەوە‬ ‫و فرەکەلتوور وەک ئێران وەک یەکەیەکی گشتی چاو لێدەکا نەک واڵتێکی پێکهاتوو‬ ‫لە پاژە جۆربەجۆرەکان و بە گشتی نەتەوەکانی تری بە یەکجارەکی پشت گوێ‬ ‫خستووە‪ .‬هەرچەند دیارە بە هۆی ئیرادە و ویستی هەندێ ڕووناکبیر و نووسەر‪،‬‬ ‫تاقمێکی سنوردار کتێب و نامیلکەی جۆراوجۆر چاپ دەبێ کە زۆربەیان لە باشوور‬ ‫چاویان دەپشکوێ و زۆر جاران هەر ناگاتە ڕۆژهەاڵت‪ ،‬بەاڵم بەداخەوە لە بواری‬ ‫ئەدەبی مندااڵندا هەر هیچ نەکراوە و هەر دەڵێی ئەم بەشە بوونی نییە‪ .‬دیسان‬ ‫بەداخه‌و ‌ه به‌شێک له‌ نووسەرانی ئێمە بە چاوێکی سووکەوە سەیری ئەدەبی مندااڵن‬ ‫دەکەن و هەردەڵێی خۆ لە قەرەی ئەم ژانرەدان ئاستی کەسایەتییان دادەبەزێنێ! زۆر‬ ‫جاران بە هۆی تابیەتمەندیەکانی ئەدەبی مندااڵن لە سەرووی هەمووان ئەم زمانە‬ ‫تایبەتە و سەمبولیکەی کە هی ئەم چەشنە ژانرەیە‪ ،‬پەیام و مەبەستە کۆمەاڵیەتی و‬ ‫فەرهەنگییەکان زۆر باشتر دەگاتە جێ و بۆ منداڵ ڕێپیشاندەرترە‪.‬‬

‫تۆ کە سەیری ئەدەبی مندااڵن لە واڵتانی پێشکەوتووی جیهان دەکەی‬ ‫دەبینی کە پڕفرۆشترین و پڕتیراژترینی کتێبەکان هی مندااڵنە‪ ،‬ئەمە واتای‬ ‫ئەوەیە کە ئاستی فەرهەنگی ئەم نەتەوانە لەچاو ئێمە گەلێک بانترە و بە‬ ‫شێوەیەکی خەسارناسانە گەیشتوونە ئەم قۆناغەی ئێستا‪ .‬کەوا بوو کە ئەگەر‬ ‫نامانەوێ فەرهەنگ و زمانەکەمان تێدا بچێ نووسەرانی ڕۆژهەاڵت ئاورێکی‬ ‫جیدی بدنەوە ئەم بوارە که‌ چون دەسەاڵت لە ڕێی میدیا بینراوەکان و‬ ‫لەڕێی کتێبە دەرسییەکانی سەرەتایی قوتابخانە گوێی مندااڵنی لە شێعری‬ ‫مەبەستداری فارسی ئاخنیوەتەوە و ڕۆژ بە ڕۆژ ئەم مندااڵنە لە فەرهەنگ و‬ ‫کەلەپووری خۆیان پەراوێزتر دەخرێنەوە‪ .‬جگە لە نووسەران ئەرکی سەرشانی‬ ‫میدیای کوردییە جگە لە یەک دوو بەرنامەی سەرسەرەکی کارتۆنی مندااڵن‬ ‫بە کوردی‪ ،‬کۆمەڵە خەسارناسییەکی جیدی لەسەر شاشەی تلویزیۆنەکانی‬ ‫بۆ ساز دا‪ ،‬ڕەنگە ئەمەش خۆی لەخۆیدا لە ڕاستای پڕۆژەی شیاو و بەجێی‬ ‫ڕۆژهەاڵت مێحوەریدا پێناسه‌ بکرێ‪ .‬بەم مانایە ئەگەر دەسەاڵتی کۆماری‬ ‫ئیسالمی بە تەعبیری دۆستان خەریکی ئەنفالی سپییە ئەوە گۆشەنیگایەکی‬ ‫پڕۆژەی ڕۆژهەاڵت مێحوەری دەبێ مناڵە بێ‌نازەکانی کوردستان و لە‬ ‫هەمان کاتیشدا بنەماڵەکانیان بن‪ .‬منداڵی کورد وەک وەچەی دواڕۆژ بە‬ ‫گشتی خراوەتە پەراوێزەوە هیچ حەولێکی جیددی لەباری پەروەردە کردن و‬ ‫بارهێنانی بەدی ناکرێ‪ ،‬دەچێتە قوتابخانە و دەگەڕێتەوە ماڵەوە‪ ،‬لەم سیکلە‬ ‫چەندپاتەکراوەدا تووشی – فەیلەسووفەکان کوتەنی‪ -‬دەور و تەسەلسولێکی‬ ‫باتڵ بووە و لە ئاکامدا دەبێتە مرۆڤیکی خەسیو و بە دوور لە ئینتیما‬ ‫نەتەوەیی‌یەکان و نامۆ لە فەرهەنگ و ناسنامەی خۆی‪ ،‬بۆیە دەبێ پالن‬ ‫و بەرنامەیەکی تۆکمە بۆ ئەم دۆزە هەبێ‪ .‬سێ‌کوچکەی بنەماڵە‪ ،‬قوتابخانە‬ ‫و نووسەران بێگومان کاریگەرترین دەوریان دەبێ هەبێ لەم بەرنامەیەدا‬ ‫و دەوری میدیای حیزبەکانی ڕۆژهەاڵتیش وەک تاکە دەنگی ڕاستەقینەی‬ ‫نەتەوەی کورد لەم ساتەوەختەدا دەبێ تۆختر کرێتەوە‪ .‬کەوا بوو ئەم ئەرکە‬ ‫سەرەکی و قورسە واتە پاراستنی ناسنامەی نەتەوایەتی بۆ مندااڵنەیان لە‬ ‫ئەستۆیە بۆ پەروەردە و بارهێنانێکی باشتر بۆ فێرکاری مندااڵن بە زمانی‬ ‫کوردی‪ .‬وەچەکانی ئێمە و بەر لە ئێمە گۆشکراوی حەکایەتی دایکانی خۆیان‬ ‫بوون کە شەوانە بەدەم ئەم حەکایەتانەوە سەریان ناوەتەوە سەر سەرین‬ ‫و خەویان لێکەوتووە‪ ،‬شتێکی کە دەمێک ساڵە دەنگی لە مااڵن نابیسرێ‪،‬‬ ‫بەڕاستی تۆ بڵێی لەم سەردەمەدا بزنۆکە و مەڕۆکە لە کوێ بن؟‬

‫ژماره‌‪٦٤٥ :‬‬ ‫‪١٥‬ی سەرماوەزی‪١٣٩٣‬‬

‫‪٦‬ی دێسامربی ‪2014‬‬

‫وتووێژی به‌شی ئه‌ده‌ب وهونه‌ری رۆژنامه‌ی کوردستان‬

‫ه رۆژهه‌اڵتی کوردستانەوە‬ ‫له‌گه‌ڵ نووسه‌رو وه‌رگێرولێکۆڵه‌ری ئه‌ده‌بی «م‪ .‬ئاران» ل ‌‬ ‫عه‌لی له‌یالخ‪ :‬سه‌ره‌تا پێمان خۆش ‌ه کورته‌یه‌ک ل ‌ه‬ ‫ژیانی هونه‌ریی خۆتت بۆخوێنه‌رانمان باس بکه‌یت؟‬ ‫له‌که‌یه‌و ‌ه ب ‌ه جیدیی چاالکیی ئه‌ده‌بیت ده‌سپێکردوه‌؟‬ ‫هـــەر لــە تــەمــەنــی ‪ ١٤-١٣‬ســاڵــیــمــەوە بــە هـــۆی ئــەو‬ ‫کتێبەکوردیانەی لە ماڵماندا هەبوون‪ ،‬بە خوێندنەوەی کوردی‬ ‫ڕاهاتووم بە تایبەت چوارێنەکانی خەیام و بۆ کوردستانی‬ ‫هەژار زۆریــان کار تێکردووم‪ .‬دواتر بە گۆڤاری سروە و‬ ‫دواتریش بە مەهاباد ئاشنا بووم‪ .‬ساڵی ‪ ٨٦‬کۆمەڵە شێعرێکم‬ ‫بە ناوی «یەکەم ئەوین و دوانیشتمان» لە چاپ دا و ئێستاش‬ ‫دووهەم بەرهەمم ناردووە بۆ ئیزننامەی ئیڕشاد بە ناوی «‬ ‫منیش ڕادێم بە بێتۆیی»‪ .‬ناوەناوەش کاری وەرگێڕانی شێعر‬ ‫و کتێبیش دەکەم و ئێستاش ماوەیەکە لەسەر مامۆستا هەژار‬ ‫دەنووسم‪.‬‬ ‫عه‌لی له‌یالخ‪ :‬به‌رێزت ل ‌ه چه‌ند بــواری جیاجیای‬ ‫ئه‌ده‌بیاتدا هه‌ڵسووڕی وه‌کــوو هۆنینه‌وه‌ی شێعرو‬ ‫وه‌رگێرانی ئه‌ده‌بی ولێکۆڵینه‌وه‌ی زمانی‪ ،‬به‌ڕای جنابت‬ ‫ژانر ‌ه ئه‌ده‌بییه‌کان به‌یه‌ک گرێدراون؟ ئایا نووسه‌رێک‬ ‫ده‌توانێ ل ‌ه چه‌ند بواردا سه‌رکه‌وتووبێ؟‬ ‫کە ژیان ئاوێتەیەکە لە بیروهەستی جیاواز‪ ،‬ئەدەبیات‬ ‫و بە گشتی هونەریش ئاوێتەیەکە لە ژانرگەلی جۆراوجۆر‬ ‫کە پێکەوە پێوەندیان هەیە بە تایبەت لەم چاخەدا کە دنیا‬ ‫بۆتە دێیه‌کی بچووک‪ .‬ئەوەی کە نووسەرێکیش بتوانێ لە‬ ‫چەند بــواردا سەرکەوتوو بێت دەگەڕێتەوە بۆ توانایی و‬ ‫تایبەتمەندییە تاکەکەسییەکانی خودی نووسەرەکە‪.‬‬ ‫عه‌لی له‌یالخ‪ :‬وه‌کوو که‌سێک ک ‌ه ئه‌زموونی وه‌رگێرانی‬ ‫شێعرت هه‌یه‌‪،‬چ ئاسته‌نگ وگرفتێک ده‌بینی ل ‌ه کاری‬ ‫وه‌رگێرانی شیعر؟ ئایا بڕوات به‌م ‌ه هه‌ی ‌ه ک ‌ه وه‌رگێرانی‬ ‫شێعر زۆر جار جه‌فاکردن ‌ه ل ‌ه خودی شیعر! مه‌به‌ستم‬ ‫ئه‌وه‌ی ‌ه یان ب ‌ه هۆی ناشاره‌زایی وه‌رگێڕه‌ک ‌ه یان جیاوازیی‬ ‫زمانی و فه‌رهه‌نگی زۆر جار وه‌رگێڕان ‌ه شێعرییه‌کان‬ ‫سه‌رکه‌وتوو نابیندرێت‪ ،‬جه‌نابت چۆن له‌م پرس ‌ه ده‌روانی؟‬ ‫گرفتی کــاری وەرگــێــڕان گەلێک زۆرە بــەاڵم وەرگێڕان‬ ‫جەفاکردن نییە لە دەق و بە کارێکی نەلواو و نەکراوی نازانم‪.‬‬ ‫شێعرگەلێک هەن کە چێژەکەیان لە بیچم و هێمی زماندایە‪،‬‬ ‫ئەوانە بەڵێ بۆ وەرگێڕان ناشێن‪ ،‬بەاڵم زۆربەی شێعرەکان‬ ‫وەهــا نین‪ .‬قۆناغەکانی وەرگــێــڕان ئەمانەن‪ -١:‬تێگەیشتنی‬

‫دروست و تەواو لە دەقی سەرەکی ‪ -٢.‬دۆزینەوەی وشە‬ ‫و دەســتــەواژە و پەند و زاراوەکــانــی هاوتا ‪ -‬کە شێوازی‬ ‫وەرگێڕان کاریگەری دەبێت لەسەر شێوەی هەڵبژاردنیان‪-‬‬ ‫‪ -٣‬ڕاگوێستن و پاراستنی ئــەم وشــە و دەســتــەواژانــە بە‬ ‫شێوەیەک کە کێش و مۆسیقای دەروونی و بیچم و هێمی‬ ‫شێعرەکە هەڵبگرێ‪ .‬ئەگەر وەرگێڕانێک نەیتوانیوە سەرکەتوو‬ ‫بێت هۆکارەکەی دەگەڕێتەوە بۆ گرفتێک کە لە یەکێک لەم‬ ‫سێ قۆناغەدا پێش هاتووە‪.‬‬ ‫عه‌لی له‌یالخ‪ :‬هه‌ر له‌سه‌ر مه‌سه‌له‌ی وه‌رگێڕان‪،‬‬ ‫وته‌یه‌ک هه‌ی ‌ه ک ‌ه وه‌رگێڕان وا چاکتر ‌ه ک ‌ه دوو الیه‌ن ‌ه بێت‪.‬‬ ‫یان به‌و ڕاده‌ی ‌ه ک ‌ه پێویست ‌ه ئێم ‌ه له‌ هونه‌ری ئه‌ده‌بی‬ ‫گه‌النی دیک ‌ه ل ‌ه ریگه‌ی وه‌رگێرانه‌وه‌ ئاشنا ببین‪،‬هه‌ر به‌و‬ ‫ڕاده‌یه‌ش بگر ‌ه زیاتر ‌ه ده‌بێ ئه‌ده‌ب و شێعری کوردییش ب ‌ه‬ ‫نه‌ته‌وه‌کانی دیک ‌ه بناسێنین‪.‬له‌م باره‌و ‌ه چه‌ند ‌ه کار کراوه‌؟‬ ‫ئەم دوو کارە لێک جودان و پێکەوە پەیوەست نین‪ .‬هەست‬ ‫بە هیچ الوازییەک ناکەم لە بواری وەرگێڕان لە کوردی ڕا بۆ‬ ‫زمانێکی دیکە و پێم وایە تا ڕادەیەکی باشیش ئەم کارە کراوە‬ ‫بە تایبەت لە کوردی ڕا بۆ فارسی‪.‬‬ ‫عه‌لی له‌یالخ‪ :‬به‌رێزت خاوه‌نی به‌رهه‌می شێعریت‪.‬‬ ‫به‌تایبه‌تی ئه‌م ‌ه ک ‌ه سه‌رقاڵی ب ‌ه دانانی دووبه‌یتیت‪،‬‬ ‫ل ‌ه ئه‌مرۆک ‌ه زۆرب ـه‌ی شاعیران هۆگری شێوازی نوێی‬ ‫شێعرین‪ ،‬ئه‌م واز نه‌هێنانه‌ی که‌سانێک وه‌کوو به‌رێزت‬ ‫ل ‌ه قاڵب ‌ه کالسیکه‌کان وه‌کوو(غه‌زه‌ڵ‪ ،‬دوو به‌یتی‪...‬هتد)‬ ‫به‌جۆرێک هه‌ست ب ‌ه بۆشایی کردن ‌ه ل ‌ه نه‌بوونیان یان‬ ‫هه‌ر ویست و حه‌زی خۆتانه‌؟‬ ‫یەکەم حەز و ویستی تاکەکەسی خۆمە و دووهەم لەبەر‬ ‫هەست بە بۆشایی کردن و سێهەمیش لەبەر ڕەچاوگرتنی ئەم‬ ‫خاڵە گرینگەیە کە‪ :‬شێعر‪ ،‬چەشنی ئاوە کە سەرچاوەی ژیانە‬ ‫و لە چوارچێوەیەکی دیاریکراودا ناگونجێت‪ .‬نوێترین بیر‬ ‫دەکرێ لە کۆنترین بیچمدا دەربکەوێ و کۆنترین بیرۆکەش‬ ‫دەتوانێ لە نوێترین بیچمدا وەڕێبکەوێ‪ .‬بنەما سەرەکییەکانی‬ ‫شێعر بە بڕوای من ئەوانەن‪ :‬بیر‪ ،‬هەست‪ ،‬خەیاڵ‪ ،‬زمان‪ ،‬بیچم‬ ‫کە ئەوانە دەسووڕینەوە بە دەوری شێعرێکدا و ڕادەی دوور‬ ‫و نزیکیان بە ناوەند لە هەر شێعرێکدا جیاوازە ‌و کێش و‬ ‫مۆسیقا و قەریحە و ئەزموون بە مەودایەکی دوورتر دێنە‬ ‫ئــاراوە‪ .‬هەرکام لەم بنەمایانە تازەکرێنەوە شێعریش تازە‬

‫دەبێتەوە‪ .‬بڕوایەکی دیکەشم هەیە ئەویش تاقانە بوونی‬ ‫بیچمە بۆ شێعرێکی تایبەت‪ .‬جاری وا هەیە باشترە هەست و‬ ‫خەیاڵێک بخرێتە چوارچێوەی کێش و سەروا و جاری واش‬ ‫هەیە باشترە بیچمێکی نوێی بۆ دابڕێژرێ کە پێوەندی هەیە‬ ‫دیسان لەگەڵ تواناییەکانی نووسەر‪.‬‬ ‫عه‌لی له‌یالخ‪ :‬زۆر جار ل ‌ه تۆر ‌ه کومه‌اڵیه‌تییه‌کان‬ ‫وه‌کوو فیسبووک‪ ،‬ک ‌ه هه‌ڵێکی ره‌خساندوو ‌ه ک ‌ه به‌رهه‌می‬ ‫قه‌ڵه‌م به‌ده‌ستانی چینی تازه‌کارو الو بکه‌وێت ‌ه به‌ردیده‌ی‬ ‫خوێنه‌ران‪ .‬ده‌بینین ک ‌ه هێندێک نووسه‌ری کــورد ب ‌ه‬ ‫فارسییش شێعر ده‌نــووســن‪ ،‬که‌ گله‌ییان لێده‌کرێت‬ ‫ئه‌یژن‪ :‬ئێم ‌ه ره‌نگ ‌ه به‌فارسی بنووسین به‌اڵم فیکریه‌تمان‬ ‫کوردییه‌و‪،‬هونه‌ر زمان ناناسێت و ته‌نانه‌ت ده‌مانهه‌وێت‬ ‫ل ‌ه ریگه‌ی زمانه‌وه‌ ده‌نگی خۆمان ب ‌ه گوێ ئه‌وان(فارس)‬ ‫بگه‌ینین‪ ..‬ئه‌مه‌ت به‌الو ‌ه کارێکی دروسته‌؟ یان پاساو‬ ‫هێنانه‌وه‌ی ‌ه و به‌سووک زانینی‌زمانی کوردییه‌؟‬ ‫گەرەکت بێ ڕاشکاوانە وەاڵمێکی ڕاستەوخۆ ڕۆبنێی‬ ‫ناکرێ‪....‬بە ڕاستی کارێکی گرانە‪ .‬هەم کەڵکی هەیە و هەمیش‬ ‫زیان‪ ،‬بەاڵم وا وێدەچێ کە زیانەکانی زیاتر بن‪ .‬ئێستا تەنیا‬ ‫بە سەرچڵی ئاماژە بۆ کەڵک و زیانەکان دەکەم‪ :‬دەکرێ بەم‬ ‫شێوەیە خێراتر دەنگی خۆمان بە درواسێکان ڕابگەیێنین کە‬ ‫هەڵبەت ئەوە وریایی و لێزانی و زاڵبوونێکی زۆری پێدەوێ‬ ‫بە ســەر هــەر دوو زمانەکە دا و بە تایبەت ئاگاداربوون‬ ‫لە خواستی نەتەوەی خۆت و چۆنێتی خوێندنەوەی تۆ لە‬ ‫الیەن بیانییەکانەوە‪ .‬بەاڵم زیانەکانی زیاترە کە ئەمانەن‪-١:‬‬ ‫زمانەکەی خۆت پشتگوێ دەخرێ‪ -٢.‬ڕەنگە ئەم کارەی تۆ‬ ‫شەپۆلێکی ئەدەبی لە زمانی بیانیدا وەڕێبخا کە دەکرا ئەم‬ ‫شەپۆلە بۆ زمانەکەی خۆت بێت‪ -٣.‬ئاستی فام و مشووری‬ ‫نەتەوەیی و نیشتمانی گەلەکەی خــۆت دادەبـــەزێ و بەو‬ ‫ڕادەیــەش ئی گەلەکەی‌تر وەسەر دەخــەی‪....‬جــاری وا هەیە‬ ‫قازانجێک هێندە زۆرە کەسێ زیانەکە وەپــاش دەخــات و‬ ‫جاری واشە ئەم قازانجە هێندە بچووکە کە بە نیوەزیانێکیش‬ ‫دەبژێردرێ‪ .‬دەتوانین هەڵسەنگاندنێکی مێژوویش بکەین و‬ ‫بپرسین ئایا تا ئێستا بە فارسی و عەڕەبی نووسینی کوردان‬ ‫کەڵکێکی ئەوتۆی لێکەوتۆتەوە؟‬ ‫عه‌لی له‌یالخ‪ :‬به‌رێزت ماوه‌یه‌ک ‌ه خه‌ریکی وه‌ بیر‬ ‫هێنانه‌وه‌ولێکۆلینه‌و ‌ه و شێ کردنه‌وه‌ی زمانی ئه‌ده‌بی‬

‫وهونه‌ریی مامۆستا هه‌ژاری مۆکریانیت‪ ،‬چ شتێک بۆت ‌ه‬ ‫هۆکاری ئه‌م خۆ ماندووکردنه‌‪ ،‬یان چ که‌موکوریه‌ک ل ‌ه‬ ‫زمانی ئه‌مرۆی کوردیدا ده‌بینی ک ‌ه ب ‌ه له‌به‌رچاوگرتنی‬ ‫ژێرخانی زمانوانی که‌سانێک وه‌کوو مامۆستا هه‌ژار‪،‬‬ ‫قه‌ره‌بوو ده‌کرێته‌وه؟‬ ‫هــەژار بە باشی لەناو ئێمەدا جێنەکەوتووە‪....‬‬ ‫‌ ‬ ‫زمانی هەژار‪ ،‬چوارچێوەی پتوون و پتەوی ئێستای زمانی‬ ‫کوردییە‪ .‬هــەژار لەبەر گەلێک قسە و باسی بەرتەسکی‬ ‫حیزبی و سیاسی پشتگوێ خراوە و وەبن سێبەری هەندێک‬ ‫کەسایەتی دیکە کەوتووە کە نە وەک ئەو شارەزای زمان و‬ ‫ئەدەب بوون و نە شێعریان دەگاتە ئاستی ئەو‪ .‬بە بڕوای‬ ‫من هــەژار بێ کەموکووڕییە‪ .‬هەندێک کەس دەڵێن هەژار‬ ‫ئەدیب بووە و شاعیر نەبووە یان هەژار شێعری الوازە یان‬ ‫هەژار‪ ،‬هەستی بەرز نییە‪ ،‬ئەوانە قسەی بێ‌بنەمان‪ ،‬ئەوانە‬ ‫هەژاریان نەخوێندۆتەوە و نەیانناسیوە دەنا چوارێنەکانی‬ ‫هەژارانەی خەییام بۆ هەموومان ئاشکرایە و دەزانین کە‬ ‫ئەگەر کابرا خۆی شاعیرێکی لێهاتوو نەبێت چۆن دەتوانێ‬ ‫وەرگێڕی لێهاتووی شێعر بێت؟ بە داخەوە لەبەر نەبوونی‬ ‫میدیا و مەدرسەی ئازاد و خۆماڵی ڕستە و وشە و قسەکانی‬ ‫هەژار نەکەوتوونە سەر زاری خەڵک و نەبوون بە زاراوە و‬ ‫پەند‪ .‬من بۆ کوردستان وەک گوڵستان دەخەمڵێنم هەم بۆ‬ ‫فێربوونی کوردی و هەمیش کوردایەتی‪.‬‬ ‫عه‌لی له‌یالخ‪ :‬بۆ دوایین پرسیار شێعروئه‌ده‌بی‬ ‫رۆژهــه‌اڵت ب ‌ه نیسبه‌ت پارچه‌کانی دیکه‌ی کوردستان‬ ‫سه‌ره‌ڕای ئه‌و هه‌موو به‌ربه‌ست و له‌مپه‌ران ‌ه ک ‌ه له‌سه‌ر رێ‬ ‫قه‌ڵه‌می کوردی دا هه‌ی ‌ه ل ‌ه ئیران‪ ،‬به‌رێزت چ ل ‌ه ئاستێکدا‬ ‫ده‌یبینی؟‬ ‫زۆر بــاش؛ ئەدەبیات لە تەنگانەدا من پێم وایە‬ ‫ ‬ ‫باشتر خۆ دەکێشێتەوە‪ .‬پێشم وایــە ئــەو پێشکەوتنەی لە‬ ‫ڕۆژهەاڵت ڕوویداوە لە شێعری کوردیدا لە باشوور بەدی‬ ‫ناکرێ‪ ...‬نووسەرانی ڕۆژهەاڵت زۆر زیاتر سەرنجیان داوەتە‬ ‫کێشەی زمان لە شێعردا‪.‬‬ ‫زۆر سپاس ل ‌ه به‌رێزتان‬ ‫ب ‌ه هیوای سه‌رکه‌وتنی زیاتر‪.،‬‬

‫درێژەی‪:‬‬

‫د‪.‬ئەحمەد ئاباڵخی‪ :‬زمانی كوردی زمانێكی پاراوە بۆ وەرگێڕان و دەتوانێ خۆی لەبەكار هێنانی وشەی نامۆ بپارێزرێت‬ ‫هۆكارەكەی چیە؟‬ ‫د‪.‬ئەحمه‌د ئاباڵخی‪ :‬ك ــاری وەرگــێــڕانــی‬ ‫وشە بە وشە و ڕستە بە ڕستە مەگەر هەر بۆ‬ ‫فەرهەنگ دەست بدات‪ .‬من بۆ خۆم لە وەرگێڕاندا‬ ‫مەبەستم ئەوەیە بیر و بــاوەڕی نووسەرەكە‬ ‫بگەیەنم بەتایبەتی لە بابەتی سیاسیدا‪ ،‬لەبەر‬ ‫ئــەوە چ كــارم بــەســەر وشــە و ڕســتــەوە نییە‪،‬‬ ‫تەنانەت خاڵ بەندیەكانیش ئەگۆڕێت‪ ،‬جاری وا‬ ‫هەیە من لەكاری وەرگێڕاندا تووشی ئەوە بووم‬ ‫تەنیا وشەیەكی سەرەكی بە دێــڕێ‌ دوو دێڕ‬ ‫ێ بكەم تا بتوانم خوێنەر بەباشی‬ ‫گوزارشتی ل ‌‬ ‫لێم تێ بگات و لە مەبەستی نووسەرەكەش‬ ‫بگات‪ .‬ئەمە بۆ خۆی ئامانجی كاری وەرگێڕانە‪.‬‬ ‫هــەر ئــەمــەش وای كــــردووە جـــاری وا هەیە‬ ‫پەرەگرافێكی نیو الپەڕیی وەرئەگێڕیت كەچی‬ ‫الپــەڕەیــەك یــا زیــاتــر ئــەگــرێــتــەوە‪ .‬ئــەو جــۆرە‬ ‫وەرگێڕانە (واتە وشە بە وشە یا ڕستە بۆ ڕستە)‬ ‫تەنانەت بۆ تابلۆی ناونیشانی فەرمانگەیەك یا‬ ‫كۆمپانیایەكیش نابێ‪ .‬هەر بۆ نموونە هەندێك‬ ‫لەو وەرگێڕانانە وەرئەگێڕدرین زیاتر بۆ پێكەنین‬ ‫وەك ئــەوەی «مصلحە المبیعات الحكومیە»‬ ‫كراوە بە «بەرژەوەندیی فرۆشتنی میری»‪ .‬ئەمە‬ ‫نازانم یانی چی؟ «میری» ئەفرۆشرێت؟ ئەبوایە‬ ‫بكرایە بە «دەزگای فرۆشتنی سەر بە میری»‪،‬‬ ‫یان «دەزگــای فرۆشتن تایبەت بە میری»‪ ،‬یا‬ ‫ێ بكرایە‪ ،‬یان‬ ‫بەهەر شێوەیەكی تر گوزارشتی ل ‌‬ ‫لە نەخۆخشخانەكان «وحــدە الباگنیە االولی»‬ ‫كــراوە بە «یەكەی هەناوی یــەك» كە دەبــوو‬ ‫بە كوردییەكی جوان بنووسرابایە‪ .‬بۆ نموونە‬ ‫بكرابایەتە «بەشی هەناو ژووری یــەك»‪ ،‬یان‬ ‫«بەشی یەكەم بۆ نەخۆشییەكانی هەناو»‪ .‬بەم‬ ‫جۆرە ئەمە جیاوازی وەرگێڕانی وشە بە وشە‪،‬‬ ‫یان ڕستە بە ڕستەیە كە لە مەبەست دوورت‬

‫ئەخاتەوە و وەك پێویست نایەت بە دەستەوە‪.‬‬ ‫بــەڕێــزتــان دوكـــتـــۆراتـــان لــە بـــواری‬ ‫ژمیریاریدا وەرگرتووە‪ .‬ئەم بوارەش یەكێك‬ ‫لەو بوارانەیە كە كورد كاری تێدا نەكردووە‬ ‫و تەنیا چەند كەسێك هەوڵیان داوە كە تێرم‬ ‫و زاراوەكانی ئەو بوارانە بكەن بە كوردی‪،‬‬ ‫ێ زۆربــەی ئــەو تێرم و‬ ‫ئــەوەنــدەی دەبینر ‌‬ ‫زاراوەگەلەی كە لەو بوارەدا بەكار دەبرێن‬ ‫وشەی داتاشراوی كوردی نین و لە زمانەكانی‬ ‫ێ بپرسم بۆ بەڕێزتان‬ ‫دیكە وەرگیراون‪ .‬دەمەو ‌‬ ‫لە بوارەكەی خۆتاندا وەرگێڕانتان نەكردووە‬ ‫كە كورد زۆری پێویست پێیەتی؟‬ ‫د‪.‬ئەحمه‌د ئاباڵخی‪ :‬زمانە زانستییەكان‬ ‫وەك ژمـــیـــریـــاری‪ ،‬كــیــمــیــا‪ ،‬ئـــەنـــدازیـــاری و‬ ‫پزیشكی ئاسان نین بكرێن بە ك ــوردی‪ .‬هەر‬ ‫چەندە مامۆستای بەڕێز «جــەمــال عەبدول»‬ ‫فەرهەنگێكی كیمیایی داناوە‪ ،‬بەاڵم لە كتێبەكاندا‬ ‫زۆر دەســتــەواژە و زاراوە هەیە كە زانستین‬ ‫و هێشتا لە بەرانبەریاندا لە زمانی كوردیدا‬ ‫وش ــەم ــان نــیــیــە‪ ،‬بــۆیــە ئــەبــێ وەرگ ــێ ــڕ خــۆی‬ ‫وشەی بۆ دابتاشێ‪ ،‬كە ئەمەش ئاشنا نابێت بە‬ ‫ژمێریاران یا پزیشكان یا ئەندازیاران‪ .‬هەر وەك‬ ‫نموونەیەكی بچووك لە زمانی ژمێریاریدا الی‬ ‫ێ «من»‬ ‫ڕاستی حسابێكی ژمێریاری پێی ئەوتر ‌‬ ‫ێ «الی»‬ ‫یا»مدین» و الی چەپیشی پێی ئەوتر ‌‬ ‫یا «دائن» كە ئەم مەدین و دائنە قەرزار و قەرز‬ ‫دەر نین بەمانای ژمێریاری تاكو بە كوردی لە‬ ‫بەرانبەریان دابنرێت‪ .‬دەتوانین دەیان نموونەیەی‬ ‫لەم چەشنە باس بكەین‪ .‬ئەمانە هەموو گرفتن و‬ ‫پێویستە دەزگایەكی زمانەوانی بە هاوئاهەنگی‬ ‫و كۆدەنگی ئــەو زاراوە زانستیانە بكەن بە‬ ‫كوردی و بانگەشەی بۆ بكەن و بە گوێی خەڵكی‬ ‫ئاشنا بكەن‪ .‬لێرەدا مەبەستم لە خەڵك‪ ،‬خەڵكی‬

‫زانكۆكان وخوێندكارانە‪ .‬ئەوجا دوای ئەوە‬ ‫وەرگێڕەكان ئەتوانن كاری لەسەر بكەن و پشت‬ ‫بەو بڕیارەی ئەو دەستە زمانەوانییە ببەستن‪،‬‬ ‫چونكە ناكرێ هەر كەسە و یا هەر وەرگێڕەو بە‬ ‫ێ‬ ‫ئارەزووی خۆی وشە بۆ ئەو زاراوانە داتاش ‌‬ ‫و گێژاوێكی زمانەوانی و لێك حاڵی نەبوون‬ ‫دروست ببێت‪.‬‬ ‫ژمــارەیــەك لە وەرگێڕەكان گلەیی و‬ ‫ڕەخــنــەیــان لــە چۆنیەتی مامەڵە كردنی‬ ‫دەزگاكانی وەرگێران و چاپ و باڵوكردنەوە‬ ‫هەیە‪ ،‬ئێوە چۆن دەڕواننە چۆنیەتی مامەڵە‬ ‫كردنی ئەو ناوەندانە لەگەڵ وەرگێڕەكان و‬ ‫دەقەكانیان؟‬ ‫د‪.‬ئەحمه‌د ئاباڵخی‪ :‬ئ ــەو دەزگــایــانــەی‬ ‫كەسانی فەرمانبەری تێدایە‪ ،‬نــەك پسپۆڕی‬ ‫وەرگــێــڕان كە هیچ كــاری تریان نەبێت و بە‬ ‫بەرنامە خەریكی وەرگێڕان بن‪ .‬ئێستا وای لێ‬ ‫هاتووە كە خەڵكی بۆ خۆیان و بە ئــارەزوی‬ ‫خۆیان بابەت وەرئەگێڕنەوە و ئــەدرێــت بەو‬ ‫دەزگــا و نــاوەنــدانــە بۆ چــاپ و بــاوكــردنــەوە‪.‬‬ ‫ئیتر یــا پــێــدا ئــەچــنــەوە‪ ،‬یــا ئــەیــدەنــە كەسێكی‬ ‫دەرەوەی دەزگاكەیان بۆیان پێدا بچێتەوە‪ ،‬ئەوە‬ ‫بابەتێكی دیكەیە‪ .‬دیارە لە الیەكیشەوە ئەوانیش‬ ‫ناهەقیان نییە و كەموكورتی زۆرە و نەپالنێكی‬ ‫ڕوون و ئاشكرایان لەبەردەمایە و نە بوددجە‬ ‫ودەرماڵەیەكی وایــان هەیە كە وەاڵم ــدەر بێ‪.‬‬ ‫كەموكورتیش لەوانەدا بە دوای خۆیدا تەگەرە و‬ ‫ئاستەنگ دروست ئەكات‪ ،‬ئەگەر من بەرپرسی‬ ‫دەزگایەكی وابــم و دەستەاڵتم هەبێ و خۆم‬ ‫بەرنامەڕێژی بكەم و خۆم خەڵكی بۆ دابمەزرێنم‬ ‫و پارەشم لەبەردەستدا بێت‪ ،‬ئەو كاتە كۆمەڵێك‬ ‫وەرگــێــڕی بــاش بە مووچە و دەرمــاڵــەی باش‬ ‫دائەمەزرێنم كە جگە لە وەرگێڕان كاری دیكە‬

‫نــەكــەن‪ .‬ئــەوســا بــە پــێــی پالنێكی ب ــاش و بە‬ ‫ڕاپرسی كەسانی شارەزا دەیان كتێبی دانسقە‬ ‫و نایابم لە زمانەكانی دیكەوە وەك ئینگلیزی‪،‬‬ ‫عەرەبی‪ ،‬فارسی‪ ،‬فەرەنسی‪ ،‬ئەڵمانی‪ ،‬توركی و‪...‬‬ ‫هەڵئەبژارد و بەپێی تایبەتمەندی وەرگێڕەكە لە‬ ‫زمانەكاندا دابەشم ئەكرد بە سەریاندا و ماوەم‬ ‫بۆ دیاری ئەكردن كەلە ماوەی ئەوەندەدا وەك‬ ‫ئەركێكی فەرمی ئەبێ تەواوی بكەن و چاپخانەی‬ ‫باشم دا ئەنا و بە دیزاین و نەخشەسازی و‬ ‫تایپێست و هــەمــوو پێداویستییەكانی تــرەوە‬ ‫باشترین كارم دەكرد و لە ساڵێكدا الیەنی كەم‬ ‫پەنجا كتێبی باشم ئەخستە بەردەستی خوێنەران‬ ‫ێ دەوڵەمەند ئەكرد‪.‬‬ ‫و كتێبخانەی كــوردیــم پ ‌‬ ‫ئەمەی من ئەیڵێم تانە نییە بۆ بەڕێوەبەران و‬ ‫فەرمانبەرانی ئەو دەزگا و ناوەندانەی وەرگێڕان‬ ‫وچــاپ و بــاوكــردنــەوە و لــەو روانــگــەوە قسە‬ ‫ێ نــاكــرێ‪ .‬ئەو‬ ‫ناكەم كە ئــەوان وەك منیان پ ‌‬ ‫دەسەاڵت و داراییەی كە باسی ئەكەم بخرێتە‬ ‫بەردەستی ئەوانیش لــەو بــڕوایــەدام ئەوانیش‬ ‫ئەوەیان پێ ئەكرێت‪ .‬ئەمە لە ڕوویــەكــەوە‪ ،‬لە‬ ‫ڕوویەكی ترەوە ئەوانیش ستانداردێكی ڕێزمان‬ ‫و ئیمالی كوردیان لەبەر دەستا نییە كە هەموو‬ ‫دەزگاكان لەسەری ڕێكەوتبێتن و پێڕەوی بكەن‪،‬‬ ‫لەبەر ئەوە هەرچەندە گلەیی هەبێت‪ ،‬ئەوانیش لە‬ ‫وەاڵمدا بیانووی خۆیان هەیە‪.‬‬ ‫بە گشتی چۆن دەڕواننە بازاڕی وەرگێڕان‬ ‫لە كوردستان دا‪ ،‬هەندێ كەس پێیان وایە‬ ‫جۆرێك لە پاشا گەردانی و بێسەر وبەریی‬ ‫باڵی بەسەر ئەم مژارەدا كێشاوە‪ ،‬ئێوە چۆن‬ ‫دەڕواننە ئەم بۆچوونە؟‬ ‫د‪.‬ئەحمه‌د ئاباڵخی‪ :‬پێم وایە لە وەاڵمەكانی‬ ‫پــێــشــوودا تیشكم خــســتــە ســـەر ئـــەو پاشا‬ ‫گەردانییە‪ .‬بەدەر لە دەزگاكانی وەرگێڕانیش ئەو‬

‫پاشاگەردانی و شپرزەیی و بێسەروبەریەی بە‬ ‫وەرگێڕانەوە هەیە‪ ،‬پێوەندیی بە وەرگێڕەكانەوە‬ ‫هەیە‪ ،‬وەرگــێــڕی زمانی فــارســی‪ ،‬ئینگلیزی و‬ ‫عەرەبی ئەناسم بۆ ماوەی پانزە دەقیقە ناتوانێ‬ ‫لەگەڵ فارسێك‪ ،‬یان ئینگلیزێك و یان عەرەبێكدا‬ ‫قسە بكا‪ ،‬واتــە زمانی بەرانبەر شــارەزا نییە‪،‬‬ ‫كەچی كتێب لەو زمانانەوە وەرئەگێڕێتەوە سەر‬ ‫ك ــوردی‪ .‬زمانی هــەر گەلێك دەیــان و ســەدان‬ ‫ێ وەرگێڕانی‬ ‫ئیدیۆم و كنایەی تێ‌دایە و ناكر ‌‬ ‫وشــە بــۆ وشــە‪ ،‬واتــە تــەرجــەمــەی حــەرفــی بۆ‬ ‫بكرێت‪ ،‬كەچی ئەبینی كاری وەرگێڕان ئەكەن‬ ‫و زۆریــش لەو وەرگێڕانە كەوتوونەتە هەڵەی‬ ‫واوە كە بووەتە مایەی گاڵتە جاڕی و دەماودەم‬ ‫خەڵكی بۆ یەكتری ئەگێڕنەوە كە فاڵن وەرگێڕ‬ ‫بەرانبەر فاڵن ڕستە یان فاڵن وشە بە كوردی‬ ‫وای نووسیوە‪ .‬نموونەی زۆرم الیە گەر بیانڵێم‬ ‫وەرگێڕەكان كاری خۆیان ئەناسنەوەو لێمان‬ ‫زویــر ئــەبــن‪ ،‬بۆیە وەرگــێــڕ ئەبێ بــە تــەواوی‬ ‫بــەســەر هـــەردوو زمــانــەكــەدا زاڵ بــێ‪ ،‬ئەوسا‬ ‫ئەتوانێ كاری وەرگێڕان بكات‪.‬‬ ‫چ پێشنیازێكتان هەیە بۆ ئەوەی دۆخی‬ ‫وەرگــێــڕان لــە كــوردســتــان گەشە بكات و‬ ‫كەموكوڕییەكانی كەمتر بێتەوە؟‬ ‫د‪.‬ئەحمه‌د ئاباڵخی‪ :‬پێشنیاری من ئەوەیە‬ ‫حكوومەت و وەزارەتـــی ڕۆشنبیری دەزگــای‬ ‫تایبەت بە وەرگێڕان دروست بكات و كەسانی‬ ‫كارامە و بە توانای تێدا دابمەزرێنن و ئەوانەشی‬ ‫كە لە دەرەوەی ئەو دەزگایە‪ ،‬كاری وەرگێران‬ ‫ێ وەربگیرێت و‬ ‫ئەنجام ئەدەن بەرهەمەكانیان ل ‌‬ ‫بدرێتە كەسانی پسپۆڕ و شــارەزا تا لەالیەك‬ ‫بــە زمــانــەكــەیــدا بــچــنــەوە و لــە الیــەكــی تریش‬ ‫بــەراورد بكرێ لەگەڵ دەقە وەرگێڕاوەكەدا و‬ ‫ئەگەر پەسەند بوو بۆیان چاپكرێ و پاداشت‬ ‫بكرێن و زیاتر هان بدرێن‪ .‬پێویستە رێگاش‬ ‫نەدەن بەرهەمی سەقەت وەرگێڕاو تێپەڕ ببێ‬ ‫و لە هەمان كاتیشدا دەستورێك و ڕێزمانێك و‬ ‫ئیمالیەكی ستاندار و یەكگرتوو هەبێ و پێڕەوی‬ ‫بكەن و كارەكان هەمووی بە بەرنامە بكرێت‪.‬‬

‫‪10‬‬

‫‪١٥‬ی سەرماوەزی ‪١٣٩٣‬‬

‫فێمینیستی‬

‫‪٦‬ی دێسامربی ‪٢٠١٤‬‬

‫ژماره‌‪٦٤٥ :‬‬

‫فێمینیزەكردنی ناسیۆنالیزم‬ ‫بەشی دووهەم‌و کۆتایی‬

‫رۆئیا تلوعی‬ ‫وه‌رگــێــڕان ل ـ ‌ه فــارســیــیـه‌وه‌‪ :‬ســیــروان‬ ‫مووساپوور‬ ‫ب ـێ‌شــك فــێــمــیــنــیــزەكــردنــی نــاســیــۆنــالــیــزم‬ ‫ڕاگەیاندنی شەڕ بەدژی پیاوان نیە و بەدوای‬ ‫وەالنانی بەتەواوەتی پیاوان و دووپاتكردنەوەی‬ ‫دووالیەنەی ئەوەكە پیاوساالری بەسەر ژنانی‬ ‫هێناوە‪ ،‬نیە‪ .‬بەاڵم گومان لەوەدا نیە كە لەگەڵ‬ ‫خــۆڕاگــریــی پــیــاوە نەریتییەكان ڕووبــــەڕوو‬ ‫دەبێتەوە‪ .‬ئەگەر ژنان خوازیاری نیوەی بیاڤی‬ ‫سیاسی و نیوە پۆستەكانی بڕیاردان بن‪ ،‬نەتەنیا‬ ‫هیچ زوڵمێكیان لە پــیــاوان نــەكــردووە‪ ،‬بەڵكو‬ ‫خوازیاری گەڕاندنەوەی مافی لەدەستچووی‬ ‫خۆیانن‪ .‬بێ‌شك جیهانی پیاوساالر حەزی بە‬ ‫گەڕاندنەوەی مافی زەوتكراو نیە‪ .‬هەربۆیە پێم‬ ‫ێ لە قۆناغی تەعاروف و شەرمنی‬ ‫وایە ژنان دەب ‌‬ ‫تێپەڕ بن و داواكــاریــی خۆیان بەشێوەیەكی‬ ‫ڕادیكاڵ بخەنەڕوو و لەسەری سوور بن‪ .‬لەم‬ ‫پێناوەدا تەنانەت ژنانی ئەندامی حیزبەكانی‬ ‫ئێستاش دەتــوانــن خۆپێشاندان و مانگرتنی‬ ‫ئاشتیخوازانە بە پشتیوانی پیاوانی باوەرمەند‬ ‫بە مافی یەکسانی‪ ،‬لە بەردەم دەفتەری سیاسیی‬ ‫ێ بخەن و پێداگریی لەسەر‬ ‫حیزبەكانیان وەڕ ‌‬ ‫داواكارییەكانیان بكەن‪ .‬ژنانی نووسەر دەتوانن‬ ‫لــەم بــارەوە زیاتر بنووسن و زانیاریی باڵو‬ ‫كەنەوە‪.‬‬ ‫گرنگە سەرەتا فێمینیزەكردنی ناسیۆنالیزم‬ ‫بۆخۆمان پێناسە بكەین و ڕوونــی بكەینەوە‬ ‫ێ ڕاوەســتــاویــن؟ ئەگەر‬ ‫كــە بــــەوردی لــە كــو ‌‬ ‫ناسیۆنالیزم لەباری تووندی و تیژی لە سفرەوە‬ ‫بۆ دە پلەبەندی بكەین‪ ،‬بەشێوەیەك كە دە بە‬ ‫ناسیۆنالیزمێكی تــەواو پیاوانە‪ ،‬توندڕەوانە و‬ ‫وەاڵم نــەدەرەوەی ژنان و كەسانی تر دابنێین‬ ‫و سفر بۆ نەبوونی بەتەواوەتی ناسیۆنالیزم‬ ‫ێ فێمینیزەكردنی‬ ‫بگەڕێنینەوە‪ ،‬لەوانەیە بتوانر ‌‬ ‫نــاســیــۆنــالــیــزم لــە پــلــەی پێنجەم داب ــن ــرێ‌‪ .‬نە‬ ‫زێــــدەڕۆیــــی كــــردن و ن ــە درێ ــخ ــی كــــردن و‬ ‫كەمكاری‪ .‬نە چاونەقاندن لەڕاست حەقیقەتێك‬ ‫و نە وەها پێیەوەنووسان كە بەچی شێوەیەك‬ ‫ڕاستییەكانی تر نەبینرێن و قبووڵ نەكرێن‪.‬‬

‫ســوودی فێمینیزەكردنی ناسیۆنالیزم‬ ‫لەوەدایە كە توێژێك لە ژنان توانایی سیاسیی‬ ‫خۆیان دێننەنێو مەیدانی سیاسەتی كوردییەوە‪.‬‬ ‫ژنــانــی كــورد لــە چەند بەشی كــوردســتــان كە‬ ‫بەجۆرێك خــاوەن كیانی سیاسیین‪ ،‬دەتوانن‬ ‫بە وەدەسهێنانی نیوەی دەسەالتی سیاسی و‬ ‫مەیدانی سیاسی‪ ،‬توانایی گۆڕانكاری ئەرێنی لە‬ ‫تەواوی بوارە یاسایی‪ ،‬پەروەردەیی‪ ،‬كۆمەاڵیەتی‪،‬‬ ‫كولتووری و ئایینییەكان بە قازانجی یەكسانی‬ ‫ڕەگــەزیــی و البــردنــی توندوتیژی لە تــەواوی‬ ‫شێوازەكانیدا بــەدەســت بێنن‪ .‬بــە بەشداریی‬ ‫پەنجادەرسەدی ژنــان‪ ،‬بــەكــردەوە پێویستیی‬ ‫هەبوونی یەكێتی و ڕێكخراو و سازمانە الوەكییە‬ ‫سەرگەرمكەرەكانی ژنان لەو حیزبانەدا لەنێو‬ ‫ێ بە هەمان شێوە كە یەكێتیەكانی پیاوانمان‬ ‫دەچ ‌‬ ‫لەو حیزبانەدا نیە‪ .‬ئەگەرچی ژنانی ئێستای نێو‬ ‫حیزبەكان بەهیچ جۆرێك لە پیاوان كەم تواناتر‬ ‫نین كەچی زۆرن ئــەو ئەندامە پیاوانەی كە‬ ‫پێویستیان بە بەهێزكردن هەیە‪ .‬فمینیزە کردنی‬ ‫ناسیۆنالیزم لە تەواوی بەشەكانی كوردستان‬ ‫كە كیانێكی سیاسی دیاریكراویان نیە‪ ،‬چوونی‬ ‫ژنانی بەتوانا بۆ نێو گۆڕەپانی سیاسی هان‬ ‫دەدن‪ .‬لەوانەیە برێک لەو ژنە كــوردانــەی كە‬ ‫ڕوانینی یەكسانیخوازانەیان هەیە بتوانن بچنە‬ ‫نێو پەرلەمانی ئــەو واڵتــانــەی كوردستانیان‬ ‫بەسەردا دابەش كراوە و هەنگاوگەلێك لەپێناو‬ ‫باشتركردنی دۆخی كوردەكان و ژنان هەڵێننەوە‪.‬‬ ‫ئامادەبوونی ژنانی بەتوانا و پشت ئەستوور بە‬ ‫خۆ‪ ،‬نەك ژنانی گوێڕایەڵ و خزم‪ ،‬بۆ نیوەی‬ ‫مەیدانی ڕێبەرایەتیی سیاسی حیزبەكانی ئێستا‪،‬‬ ‫پێگە و سیما و بەرنامە و كــردەوەی سیاسیی‬ ‫ێ و بەرەوپێشی دەبــا‪.‬‬ ‫ئــەو حیزبانە دەگـــۆڕ ‌‬ ‫ژنانی كــوردی هاوواڵتیی واڵتانی ئورووپایی‬ ‫و ئەمریكاییش بۆ بەشداریی سیاسیی زیاتر لە‬ ‫واڵتانی شوێنی ژیانیان و هەنگاو هەڵێنانەوە بۆ‬ ‫خزمەت بە بردنەسەری ڕەوشی كوردەكان لە‬ ‫ئاستی جیهاندا هان دەدرێن‪.‬‬ ‫ێ بایەخ‬ ‫لە ناسیۆنالیزمێكی ژنانەدا دەب ‌‬ ‫ێ كە لە دوو شتی جیاواز خۆ بەدوو‬ ‫بەوە بدر ‌‬ ‫بگیرێ‌‪ .‬نەفرەت و نەخۆشیی خۆ بەكەم زانین‬ ‫ێ هیچ نەتەوەیەك بە‬ ‫‪ /‬خۆبەزل زانین‪ .‬ناتوانر ‌‬ ‫كەمتر یان باشتر دابنرێ‌‪ .‬ڕوانینی خۆبەزلزانانە‬ ‫دەرحەق بە نەتەوەیەك و سووكایەتی پێكردنی‬ ‫بە بەکار هێنانی وشەگەلێک وەک هەژاریی‬ ‫فــەرهــەنــگــی‪ ،‬گــەشــەنــەكــردن و دواكــەوتــوویــی‬ ‫ئــابــووری وەك كێبركێی ن ــادادپ ــەروەران ــەی‬ ‫ڕاكردنی مەیدانیی بۆ دوو ڕاكەرە كە یەكێكیان‬ ‫هیچ كۆسپێكی لەبەردەم نیە بەاڵم لە بەردەم‬

‫ێ و چاوەڕانیش بك‌ا‬ ‫ئەوەی تردا دیوارێك دابن ‌‬ ‫پێ‌بەپێی ئــەو ڕاك ــات! خۆ بە كەمترزانین لە‬ ‫نەتەوەیەكی دیكەش وەك ئەوە وایە كە ڕاكەری‬ ‫دووەم بە ئاگاداربوون لە نادادپەروەرییەكە‪،‬‬ ‫ێ و خۆ بەدەستەوە‬ ‫دەست لە هەوڵدان هەڵگر ‌‬ ‫بدا‪ .‬لەحاڵێكدا هێشتا درەفەتی ئەوە هەیە بە پشت‬ ‫بەستن بە خۆ و بەهرەوەرگرتن لە تواناییەكەی‬ ‫ێ و بــگــاتــەوە ڕاكــەری‬ ‫لــە لەمپەرەكە ڕەت بـ ‌‬ ‫یەكەم‪ .‬لە بابەتی دووەم واتە خۆ بەكەمزانین‪،‬‬ ‫ئــەگــەری بڵێسەسەندنی نــەفــرەت زۆر زۆرە‪.‬‬ ‫ئێمەی ژنان دەتوانین وەبیر خۆمان بێنینەوە كە‬ ‫بۆ دروستكردنی دنیایەكی دیكەی پڕ لە ڕێز و‬ ‫یەكسانیی كار دەكەین‪ .‬ئەزموونی زۆرمان لە‬ ‫سیستەمی پیاوساالر هەیە كە بەڕێكەوت لەم‬ ‫ئەزموونانەدا كــەم‌وزۆر لەگەڵ ژنانی جیهان‬ ‫بەتایبەت ژنانی ناوچەی ڕۆژهەاڵتی ناوەڕاست‬ ‫هاوشێوەین‪ .‬ژنانی دیكە ئەگەرچی لە نەتەوە‬ ‫ـ دەوڵەتەكانی دیكەن و ئەگەرچی ئاگایانە یان‬ ‫نائاگایانە لە بەرهەمهێنانەوەی ناسیۆنالیزمی‬ ‫پیاوساالرانەی نەتەوە ـ دەوڵەتەكانی خۆیان‬ ‫و لەبەرچاونەگرتن یان لەوانەیە پێشێلكردنی‬ ‫مافەكانماندا ڕۆڵیان هەبووە‪ ،‬بەاڵم لە ژن بوون و‬ ‫ڕەنج كێشان لە هەاڵواردنی ڕەگەزایەتیدا لەگەڵ‬ ‫ێ بتوانین ئەوانیش لە‬ ‫ئێمە هاوبەشن‪ .‬ئێمە دەب ‌‬ ‫گۆڕینی فۆرمی زێدەڕۆیانەی ناسیۆنالیزمی‬ ‫نەتەوەی خۆیان هان بدەین‪ .‬سۆشیال میدیا‪،‬‬ ‫وێبالگەكان و نووسین لە ماڵپەڕ و ڕاگەیەنەكاندا‬ ‫ڕێگەی گونجاوە بۆ هێور کردنەوەی كەشی پڕ‬ ‫لە توندوتیژی و بەدوور لە لێك تێگەیشتن‪ .‬لە‬ ‫ڕووبــەڕووبــوونــەوە لەگەڵ بۆچوونە جیاواز‬ ‫و دژبــەیــەكــەكــان ڕێــگــەچــارە تــونــدوتــیــژی و‬ ‫سووكایەتی پێكردن نیە‪ .‬لە بنەڕەتدا ئەگەر‬ ‫ئێمە بە لۆژیك تەیار بین بەوپەڕی ئارامییەوە‬ ‫بۆچوونەكانی خۆمان دەخەینەڕوو ئەگەر ‪180‬‬ ‫دەرەجەش لەگەڵ بۆچوونەكانی تر جیاواز یان‬ ‫دژیــەك بن و پێویستیش نیە حەتمەن یەكتر‬ ‫قانیع و ڕازی بكەین‪ .‬بەكەمەوە ناسیارییەكمان‬ ‫ێ بۆ‬ ‫ێ كە دەتوان ‌‬ ‫لە بۆچوونەكانی یەكتر دەبـ ‌‬ ‫دەسپێكی گفتوگۆ و تێگەیشتنی دووالیــەنــە‬ ‫خاڵێكی باش و گونجاو بێ‌‪ .‬توند پێكدادن و‬ ‫داخستنی دەرگەی گفتوگۆ لە نەبوونی لۆژیك‬ ‫و هەروەها ناكارامەیی تووندوتیژیی كەالمییە‪.‬‬ ‫لەوانەیە داخستنی دەرگەی گفتوگۆ سادەترین‬ ‫ێ بەاڵم باشترین ڕێگە نیە!‬ ‫ڕێگە ب ‌‬ ‫ب ــۆ نــمــوونــە هــەڵــگــرتــنــی الپــــەڕەی‬ ‫«ئــازادیــیــە پەنامەكییەكانی ژنـــان» (‪ )٦‬كە‬ ‫لـــەالیـــەن رۆژنـــامـــه‌نـــووســـی ئـــــازا «مــســیــح‬ ‫علینژاد» دام ــەزراوە و نووسینی كامێنتی پڕ‬

‫لە گاڵتەجاڕی و سوكایەتیی بە ژنە نووسەرە‬ ‫فێمینستەكان لەسەر ئەو بنەمایە كە «بڕۆن‬ ‫لە قاوەخانەكاندا بەدزییەوە سەرپۆشەكانتان‬ ‫الب ـه‌رن و بەخۆشییەوە قــاوە بخۆنەوە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫مــەنــووســن» بــە دوور لــە عەقڵ و لــۆژیــك و‬ ‫هــەروەهــا فۆرمێك لە سەركوتی ئاخاوتەیی‬ ‫دەزانم‪ .‬ئەم شێوازە هەڵسوكەوتە لە نەناسین و‬ ‫ێ كە‬ ‫تێ‌نەگەیشتن لە بارودۆخ سەرچاوە دەگر ‌‬ ‫هەر خودی ئێمە شكایەتمان لێی هەیە! یەكەم‬ ‫ئەوەكە مەسیحی عەلینژاد نە وەك فیمینیستێك‬ ‫و نــە وەك چــاالكــێــكــی بــزووتــنــەوەی ژن ــان‪،‬‬ ‫بەڵكو وەك هەواڵنێرێكی دەرخ ــەری ڕاستیە‬ ‫شاراوەكانی نێو جەرگەی كۆمەڵگەی ئێران‪،‬‬ ‫وەه ــا الپــەڕەیــەكــی خـــاوەن الیــەنــگــری زۆری‬ ‫كــردۆتــەوە‪ .‬ئــەگــەر ڕەخنەیەكتان لــە چەمكی‬ ‫ئازادییە پەنامەكیەكان یان كاری مەسیح هەیە‪،‬‬ ‫ێ وەك كوتكێك لەسەری ژنە نووسەرە‬ ‫بۆ دەب ‌‬ ‫ێ كە لەوانەیە هاوڕا‪ ،‬بێ‌الیەن‬ ‫فێمینیستەكان بدر ‌‬ ‫یــان تەنانەت دژی ئــەو ك ــارەی مەسیح بن؟‬ ‫لەالیەكی دیكەوە گاڵتەكردن بە ئازایەتییەكی‬ ‫بە بڕوای ئێوە بچووك چ جیاوازییەكی لەگەڵ‬ ‫سووك سەیركردنی ئازاییەتی پڕ لە ئێسترێسی‬ ‫وەك چەكداربوون و شەڕكردنی ژنانی كورد‬ ‫هەیە؟ ئێوەش خەریكن هەر ئەو هەڵەیە دووپات‬ ‫دەكــەنــەوە! ئــەگــەر كەمێك لــە گــەڵ پێكهاتەی‬ ‫كۆمەڵگە شیعە مەزهەبەكانی ئێران بەتایبەت‬ ‫لە شارستانەكان ئاشنا بن‪ ،‬دەبینن كە حیجاب‬ ‫تابۆیەكی قورس و گرانە كە شكاندنی لە زەینی‬ ‫كچان و ژنانێك كە لە نۆ ساڵییەوە بۆ پۆشینی‬ ‫هان دراون یان ناچار كــراون‪ ،‬كارێكی ئاسان‬ ‫نیە و ئازایەتی دەوێ‌‪ .‬پەرەپێدانی ئەم ئازایەتییە‬ ‫تــابــۆشــێــكــیــنــەرانــە‪ ،‬بــەهــێــزكــردنــی جــۆگــەلــەی‬ ‫ڕەوانــی گۆڕانكارییە قووڵ و لەسەرەخۆكانی‬ ‫كۆمەڵگەیەكە كە خــودی ئێوە لە بــارودۆخــی‬ ‫ئێستاكەی ڕازی نین‪ .‬كەوایە بۆچی گاڵتە بە‬ ‫هەوڵێك دەكەن كە لەپێناو گۆڕانكارییدا دەدرێ‌؟‬ ‫مەگەر لە ئیسفەهاندا بۆ كەمێك شلتركردنەوەی‬ ‫ح ــی ــج ــاب‪ ،‬تــــونــــدڕەوەكــــان ئ ــەس ــی ــدی ــان بە‬ ‫دەمــوچــاوی كچاندا نــەكــرد؟ سوتاندنی ژنان‬ ‫بە ئەسید چ جیاوازییەكی لەگەڵ كوشتن و‬ ‫دەستدرێژی كردنە ســەر ژنــان لە بەرەكانی‬ ‫شــەڕدا هەیە؟ ئەوانەیكە بە گاڵتەپێكردنەوە‪،‬‬ ‫كۆمەڵگەی تــارادەیــەك ئــازادتــری كوردستان‬ ‫لەباری حیجابەوە لەگەڵ كۆمەڵگە داخراوترە‬ ‫مەزهەبییەكانی ئێران بەراورد دەكەن‪ ،‬تووشی‬ ‫هەمان هەڵەیەك دەبــن كە لــەم دوایــیــانــەدا لە‬ ‫بــەراوردی بارودۆخی ئاشتی و هەلومەرجی‬ ‫نائاسایی شــەڕ و پێویستیی بەرگریی لەخۆ‪،‬‬

‫رۆژنامەی‬ ‫لــەالیــەن نــووســەرە فێمینیستەكانەوە هاتۆتە‬ ‫ێ‬ ‫كایەوە‪ .‬هەڵسەنگاندن و دادوەری كردن بەب ‌‬ ‫ناسین و تێگەیشتن لــە ب ــارودۆخ ــی یەكتر!‬ ‫نەبوونی ئاگایی و تێ‌نەگەیشتن ڕاســت ئەو‬ ‫ێ‬ ‫شتەیە كە لە فێمینیزەكردنی ناسیۆنالیزمدا دەب ‌‬ ‫دووری لێ بكرێ‌‪.‬‬ ‫بـــەاڵم چ گــرەنــتــیــەك هــەیــە كــە ژنـــان بە‬ ‫وەرگــرتــنــی لــەســەدا پــەنــجــای بیاڤی سیاسی‬ ‫و ڕێ ــب ــەرای ــەت ــی ــەك ــەی و فــێــمــیــنــیــزەكــردنــی‬ ‫كەشی ناسیۆنالیستی زاڵ‪ ،‬توندوتیژ نابن؟‬ ‫بــەكــردەوەوەهــا گرنتیەك نیە مەگەر بڕیاری‬ ‫ئاگایانەی ژنان لەسەر پەیمانێكی ئەخالقی كە‬ ‫وشیارانە لە توندوتیژییان دوور دەخــاتــەوە‪.‬‬ ‫بۆ گرەنتییەك نیە؟ ئەگەرچی ژنــان بەگشتی‬ ‫ڕوحییەی لەسەرخۆی و ئاشتیخوازییان هەیە‪،‬‬ ‫بەاڵم ئێستاش ژنی وا هەن كە زۆر توندوتیژ‬ ‫دەبــن‪ .‬هەبوونی بابەتگەلی وەك هەوڵەكانی‬ ‫ژنانی سیاسی بۆ وەالنانی ژنانی سیاسی نەیار‬ ‫یان سەربەخۆ‪ ،‬چەواشەكردن و زەوتكردنی‬ ‫مێژووی بزووتنەوەی فێمینیستیی ژنانی كورد‬ ‫بــە قازانجی كــەس یــان ڕێــكــخــراوی سیاسیی‬ ‫خۆیان‪ ،‬یان وەك نموونە لە ئاستی كۆمەاڵیەتی‪،‬‬ ‫هــەبــوونــی بــابــەتــەكــانــی ئـ ــازاردانـ ــی مــنــدااڵن‬ ‫بەدەستی ژن‪ /‬دایك بەڵگەی ئەم ئیددیعایەن‪.‬‬ ‫پێم خۆش نیە ئیالهەیەكی بێ‌كەموكوڕی لە ژن‬ ‫دروست بكەم كە وادەی سازكردی بەهەشتێكی‬ ‫بەرین لەسەر زەوی دەدا‪ .‬ژنــان هەنووكەش‬ ‫بــــەڕادەی پێویست لــە دەســەاڵتــی سیاسی و‬ ‫ێ‬ ‫ناوەندەكانی بڕیارداندا نەبوون كە بتوانر ‌‬ ‫ئامارێكی دروست لە چۆنییەنی بەڕێوەبردنی‬ ‫دەسەاڵتدارییان بخرێتەڕوو‪ .‬لەالیەكی دیكەوە‬ ‫نەبوونی وەها ئەزموون و ئامارێكیش هۆكارێك‬ ‫بۆ نیگەرانی لە داهاتوو و پێشگرتن لە ژنان بە‬ ‫گومانی ناكارامەیی و توندوتیژی نیە‪ .‬ئێستا لەو‬ ‫بابەتە كەمانەی كە ژنان دەسەاڵتیان هەبووە‪،‬‬ ‫زیاتر ئاشتیخواز بوون بەاڵم نموونەی وەك‬ ‫مارگاریت تاچێریش لە مێژووی دەسەاڵتداریی‬ ‫ژنان بەرچاو دەكەون‪.‬‬ ‫سەرچاوەكان‪:‬‬ ‫‪Fa.wikipedia.org/wiki‬‬ ‫‪ .1‬‬ ‫‪Fa.wikipedia.org/wiki‬فمینیسم‬ ‫‪ .2‬‬ ‫‪w w w. a f t a b i r. c o m / a r t i c l e s /‬‬ ‫‪ .3‬‬ ‫‪view/applied_sciences/social_science/‬‬ ‫‪feminism_nationalism__c12c1224320628‬‬ ‫‪php.p1‬فمینیسم ـ یا ـ ناسیۆنالیسم‬ ‫‪www.kurdishfeminists.com/‬‬ ‫‪ .4‬‬ ‫‪795 =more.php?id‬‬ ‫‪4/www.zannegaar.net/content‬‬ ‫‪ .5‬‬ ‫‪www.facebook.com/‬‬ ‫‪ .6‬‬ ‫‪StealthyFreedom‬‬

‫د‪.‬ئەحمەد ئاباڵخی‪:‬‬

‫زمانی كوردی زمانێكی پاراوە بۆ وەرگێڕان و دەتوانێ خۆی لەبەكار هێنانی وشەی نامۆ بپارێزرێت‬ ‫بەشی دووهەم‌و کۆتایی‬ ‫ئاماژە‪ :‬ئەزموونی وەرگێڕان لە كوردستان‬ ‫لەگەڵ كۆمەڵێك كەندوكۆسپ بەرەوڕوویە‪ .‬هەر‬ ‫كەس لە روانگەیەكەوە دەڕوانێتە كەندوكۆسپەكان‬ ‫و خوێندنەوەیان بۆ دەكات‪ .‬رەنگە كۆی روانگەكان‬ ‫بتوانن یارمەتیدەر بن لە دۆزینەوەی رێگا چارەی‬ ‫پێویست بۆ كەمكردنەوەی كەموكۆڕییەكان‪ .‬ئەوەی‬ ‫لە كوردستان لە پانتای وەرگێڕان و زماندا دەبینرێ‬ ‫لە ڕووی مەعریفییەوە كاریگەریی نەرێنیی داناوە و‬ ‫ئاڵۆزییەكی دروست كردوە كە زۆر كەس پێیان وایە‬ ‫ئەم ئاڵۆزییە سروشتییە و بێژنگی رۆژگار بەرهەمە‬ ‫خراپەكان ئەخاتە الوە و بەرهەمە نـــاوازە و‬ ‫باشەكانیش بۆ هەمیشە ئەمێننەوە‪ .‬بەپێچەوانەی‬ ‫ئەم بۆچوونە كەسانێكیش پێیان وایە ئەم دۆخە‬ ‫بەرهەمی بێسەروبەرەیی و بێ پالنییە و الیەنە‬ ‫پێوەندیدارەكان بە بەرپرسیار دەزانن‪ .‬لە پێوەندیی‬ ‫لەگەڵ گرفتەكانی بــواری زمــان و وەرگێڕان لە‬ ‫كوردستان پێویستە ئەو كەسانەی لەو مەیدانەدا‬ ‫جــیــاوازی نــێــوان وەرگێڕانی‬ ‫دەقێكی شانۆیی و چیرۆك ( كە‬ ‫هەردووكیان دەقی ئەدەبین) لەگەڵ‬ ‫وەرگێڕانی دەقێك لە بــواری بیری‬ ‫چــەپــدا كــە بــەڕێــزت كــارت لەسەر‬ ‫كــردووە‪ ،‬لە چی دایــە؟ وەرگێڕانی‬ ‫كامیان بە دەستەوەتر و ئاسانترە؟‬ ‫د‪.‬ئەحمه‌د ئاباڵخی‪ :‬پرسیارێكی‬ ‫زۆر بە جێ‌یە‪ ،‬ئەو بــوارەی كە كاری‬ ‫وەرگــێــڕانــی تــێــدا ئــەكــەیــت‪ ،‬جــگــە لە‬ ‫شــارەزایــی لە ه ــەردوو زمانەكەدا لە‬ ‫بابەتەكەشدا پێویستی بە شارەزایی‬ ‫هەیە‪ .‬كەسێك شێعرێك وەرئەگێڕێت‪،‬‬ ‫ێ پــرەنــســیــپــەكــانــی شێعر‬ ‫ئــەبــێ بــزانــ ‌‬ ‫نووسین چییە؟ (وەك وێنەی شێعری‬

‫ئا‪ :‬مادح ئەحمەدی‬

‫ئەزموونێكیان هەیە‪ ،‬قسەیان لەگەڵ بكرێ و لە‬ ‫ئەنجامی ئەم قسەو باسانەدا بەرەو ئەو ئاراستەیە‬ ‫بچین كە كەموكۆڕییەكان و گرفتەكان زیاتر بناسین‬ ‫و بە بەرچاڕوونی زیاترەوە هەوڵ بۆ كەمكردنەوەو‬ ‫نەهێشتنیان بدەین‪ .‬دوكتۆر ئەحمەد ئاباڵخی جگە‬ ‫لە ئەزموونی نووسین لە بــواری وەرگێڕانیشدا‬ ‫ئەزموونی هەیە و چەند بەرهەمێكی كــردووە بە‬ ‫كوردی كە شانۆنامە و چیرۆك و هەروەها چەند‬ ‫بەرهەمێكی دیكە لە بواری هزری چەپدا‪ ،‬لە خۆ‬ ‫دەگرێ‪ .‬بۆیە لە پێوەندیی لەگەڵ زمان و وەرگێڕان‬ ‫و ئەزموونی وەرگێڕان‪ ،‬ناوبراومان دواندووە‪.‬‬ ‫«ئەحمەد محەمەد ئاباڵخی» ساڵی ‪ 1953‬لە‬ ‫شاری سلێمانی لەدایك بووە‪ .‬خوێندنی ئامادەیی‬ ‫لە سلێمانی تەواو كردووە و دواتر چووتە بەغدا و‬ ‫لە زانكۆی ئەوێ درێژەی بە خوێندن داوە‪ .‬هەروەها‬ ‫لە لۆبنان لە ژمێریاریدا دوكتۆرای وەرگرتووە‪.‬‬ ‫د‪.‬ئەحمەد ئاباڵخی جگە لە زمانی كوردی‪ ،‬شارەزایی‬

‫و مۆسیقای شێعری و زمان پاراوی)‪.‬‬ ‫چیرۆك و شانۆنامە هەرچەندە دوو‬ ‫بابەتی ئەدەبین‪ ،‬بەاڵم كاركردن تێاندا‬ ‫جیاوازە‪ ،‬بۆ نموونە شانۆنامە بریتیە لە‬ ‫گفتوگۆی نێوان كارەكتەرەكان كە زۆر‬ ‫جار زمانی گفتوگۆ جیاوازە لە زمانی‬ ‫نووسین‪ ،‬هــەروەهــا پێویستە كۆتایی‬ ‫هێنانی قسەی كەسێك‪ ،‬وەرگرتنەوە‪،‬‬ ‫یان وەاڵمدانەوەی كارەكتەری بەرانبەر‬ ‫ڕەچاو بكرێ‪ .‬چیرۆكیش تایبەتمەندی‬ ‫خۆی هەیە‪ ،‬وەك دیالۆگە ناوخۆییەكان‬ ‫و سەردێڕی ڕووداوەكان و زۆر شتی‬ ‫تــر‪ ،‬بۆ نموونە ڕەنگە لە چیرۆكێكدا‬ ‫هاتبێت‪ ... ( :‬لەبەر خۆیەوە ئــەدوا و‬ ‫بیری لە ڕابردووی خۆی و خێزانەكەی‬

‫لە زمانەكانی عەرەبی و ئینگلیزیشدا هەیە و چەند‬ ‫بەرهەمێكی لە زمانی عەرەبییەوە وەرگێڕاوەتەوە‬ ‫سەر زمانی كــوردی و وەك نووسینیش خاوەن‬ ‫چەند كتێبە‪ .‬ســەرجــەم بەرهەمە نــووســراو و‬ ‫وەرگێڕاوەكانی ناوبراو بریتین لە‪ :‬وەرگێڕان‪1 :‬ـ‬ ‫لە چاوەڕوانی گۆدۆدا ـ شانۆگەری ـ نووسینی‪:‬‬ ‫سامویل بكێت‪2 ،‬ـ مرۆڤە ترسناكەكان‪ ،‬كۆمەڵەی‬ ‫چیرۆك‪ ،‬نووسینی‪ :‬چیرۆك نووسی ســووری‬ ‫« یاسین روفاعیە «‪3 ،‬ـ نامەیەك بۆ هاوڕێ‌‪،‬‬ ‫نووسینی‪ :‬لینین‪4 ،‬ـ ڕۆڵی ئافرەت لە كۆمەڵدا‪،‬‬ ‫نووسینی‪ :‬لینین‪5 ،‬ـ ئەلف و بێ كۆمۆنیستی‪،‬‬ ‫نووسینی‪ :‬برژنسكی‪6 ،‬ـ بەرەو هەڵسانەوەیەكی‬ ‫ێ چەپ‪ ،‬نووسینی‪ :‬كەریم مروە‪ .‬نووسین‪:‬‬ ‫سەرلەنو ‌‬ ‫‪1‬ـ بەهار و نێرگز و چاوەكانت ـ كۆمەڵە شێعر‪2 ،‬ـ‬ ‫لێكۆڵینەوەیەك دەربارەی خیام ـ لێكۆڵینەوە‪3 ،‬ـ‬ ‫تەبایی‪ ،‬شانۆنامە‬

‫ئــەكــردەوە ‪ .)...‬ئــەم دێــڕە لــە شانۆدا‬ ‫نانووسرێ‪ ،‬چونكە كاراكتەر ناتوانێ‬ ‫لــەســەر شــانــۆ ئ ــەوە جێبەجێ بكات‪.‬‬ ‫ێ‬ ‫ێ و بینەر گوێی ل ‌‬ ‫لەبەر خۆیەوە ئەدو ‌‬ ‫ێ ئەو‬ ‫نابێ یا بینەر چۆن و بە چیا بزان ‌‬ ‫بیری لە ڕابردووی خۆی و خێزانەكەی‬ ‫ئەكاتەوە‪ .‬بەشی دووەمی پرسیارەكەت‬ ‫كــە جــیــاوازی ئــەمــانــە لــەگــەڵ بابەتی‬ ‫سیاسیدا چییە؟ زۆر دەســتــەواژە و‬ ‫زاراوە هەیە كە لە بابەتی سیاسیدا‬ ‫بەكاردێ ولە بابەتی ئەدەبیدا نییە و‬ ‫وەرگێڕ پێویستی بەو زانیارانە هەیە‪.‬‬ ‫دەنا وەرگێڕ زۆر بە ئاسانی ئەكەوێتە‬ ‫هەڵەوە و ناتوانێ پەیامەكە بە دروستی‬ ‫لە زمانی سەرچاوە بۆ زمانی مەبەست‬

‫بــگــوازێــتــەوە‪ .‬بــەم پێیە هــەمــوو ئەو‬ ‫بــوارانــەی كــە كــاری وەرگــێــڕانــی تێدا‬ ‫ئەكرێ‪ ،‬پێویستە وەرگێڕ شارەزایی‬ ‫تێدا هەبێت‪ .‬بــۆ نموونە مــن ناتوانم‬ ‫بابەتێك لەسەر كیمیا یــان ماتماتیك‬ ‫وەربــگــێــڕم‪ ،‬چــونــكــە شـــارەزایـــم لــەو‬ ‫بوارانەدا لەو ئاستەدا نییە كە دەقێكی‬ ‫پێ بكەم بە كوردی‪.‬‬ ‫جیا لە وەرگێڕان بۆ خۆشتان‬ ‫كۆمەڵێك بەرهەمتان هەیە‪ .‬یەكێك‬ ‫لــەو بەرهەمانە كۆمەڵە شێعری‬ ‫« بەهار و نێرگز و چاوەكانت «‬ ‫ێ بپرسم جەنابت كە‬ ‫ـــە‪ ،‬دەمـــەو ‌‬ ‫شێعریشت هەیە‪ ،‬ئەی بۆ شێعرت‬ ‫وەرنەگێڕاوەتە سەر زمانی كوردی؟‬

‫یــان لــە بــنــەڕەتــدا ئــێــوەش وەك‬ ‫ژمارەیەك خاوەن ڕای دیكە لەگەڵ‬ ‫وەرگێڕانی شێعردا نین؟‬ ‫د‪.‬ئەحمه‌د ئاباڵخی‪ :‬دەقــاو دەق‬ ‫وایــە‪ ،‬من لەگەڵ وەرگێڕانی شێعردا‬ ‫نــیــم‪ .‬هــەرچــەنــدە هەندێك شێعریشم‬ ‫وەرگــێــڕاوە و باڵویشم كــردووەتــەوە‪.‬‬ ‫ێ تا چــوار شێعری «نزار‬ ‫بۆ وێنە س ‌‬ ‫قەبانی»م كــردووە بە كــوردی‪ .‬شێعر‬ ‫خەیاڵێكی چڕی شاعیرە كە ناكرێ سەد‬ ‫لە سەد خەیاڵەكەی من وەك شاعیرەكە‬ ‫بێت‪ .‬من بۆ خۆم لە نووسینی شێعردا‬ ‫ســەركــەوتــوو نیم و ڕازی نیم لەو‬ ‫شــێــعــرانــەی كــە نــووســیــومــن‪ ،‬ب ــەڕای‬ ‫ێ‬ ‫من كەسێكیش شاعیر نەبێ ناتوان ‌‬ ‫شێعر وەربگێڕێت‪ .‬دەبێ ئەوەی شێعر‬ ‫وەرئەگێڕێتەوە پارێزگاری لە تام و‬ ‫چێژی دەقە شێعرییە وەرگیراوەكە بكا‪.‬‬

‫زۆر جار لەگەڵ هاوڕێ ڕەخنەگرەكانم‬ ‫ێ تام و چێژ ئەخوێنینەوە‬ ‫كە شێعرێكی ب ‌‬ ‫ئەڵێین‪»:‬ئەڵێی شێعری وەرگێڕراوە»‪.‬‬ ‫ڕاســتــە كــە شێعر وەرئــەگــێــڕیــت بە‬ ‫ئامانەتەوە پــارێــزگــاری لــە گەیاندنی‬ ‫ئــایــدیــای شــاعــیــرەكــە ئــەكــەیــت‪ ،‬بــەاڵم‬ ‫زەحمەتە بتوانی پارێزگاری لە تام و‬ ‫چێژەكەی بكەیت‪.‬‬ ‫هەست دەكــرێ لە وەرگێڕاندا‬ ‫زیاتر شێوازی وەرگێڕانی « وشە‬ ‫بە وشە و ڕستە بە ڕستە « بەكار‬ ‫دێنن و خۆتان لەو شێوازە وەرگێڕانە‬ ‫بە دوور دەگــرن كە ناوەڕۆكی دەق‬ ‫لە زمانی سەرچاوە وەردەگـــرێ و‬ ‫بە زمانی مەبەست دایدەڕێژێتەوە‪.‬‬ ‫ئایا ئەم تێڕوانینەتان بەرانبەر بە‬ ‫وەرگێرانەكانت قبووڵە؟ ئەگەر وایە‬ ‫ل ‪١١‬‬

‫‪9‬‬

‫‪١٥‬ی سەرماوەزی‪١٣٩٣‬‬

‫‪٦‬ی دێسامربی ‪٢٠١٤‬‬

‫سیاسی‬

‫ژماره‌‪٦٤٥ :‬‬

‫رۆژنامەی‬

‫وەرگەڕانی تانکرەکانی هەڵگریی ماددەی کیمایی‪ ،‬مەترسییەک بۆ سەر ژیانی خەڵکی سنە‬ ‫ئا‪ :‬م‪.‬ئەلف‬ ‫بۆ جــاری چەندەم رۆژی ‪4‬ی خەزڵوەری‬ ‫ئەمساڵ تانکرێکی هەڵگری مــاددەی کیمیایی‬ ‫مازوت لە نزیک بەنداوی «قشالق»ی پارێزگای‬ ‫سنە وەرگ ــەڕا و دەوت ــرێ ئەمە بــووەتــە هۆی‬ ‫پیس بوونی ئاوی بەنداوەکە و نیگەرانی لە ناو‬ ‫خەڵکدا دروست کردووە‪ .‬وەرگەڕانی تانکرەکانی‬ ‫هەڵگری ماددەی کیمیایی لە الی بەنداوی قشالق‬ ‫چیرۆکێکی ت ــازە نییە و لــە مـــاوەی سااڵنی‬ ‫رابــردوودا چەندین جار رووداوی لەم چەشنە‬ ‫رووی داگــە و نیگەرانیی الی خەڵک دروست‬ ‫ک ــردووە و تەندروستی خەڵکیان خستووەتە‬ ‫مەترسییەوە‪ .‬ئەوەی لەم نێوەدا جێگەی پرسیارە‬ ‫ئەوەیە کە نابەرپرسانی کۆماری ئیسالمی لە‬ ‫شاری سنە بۆ تا ئیسە بیریان لە چارەسەری‬ ‫ئـــەم گــرفــتــە نــــەکــــردووەتــــەوە و بــــــەردەوام‬ ‫وەرگــەڕانــی تانکرەکان بــووەتــە مۆتەکەیەک‬ ‫لەسەر تەندروستی و ژیانی خەڵکی سنە؟‬ ‫دوایــیــن تانکر کــە رۆژی یەکشەممە ‪4‬ی‬ ‫خەزەڵوەر وەرگەڕا‪ ،‬هەڵگریی ماددەی کیمیایی‬ ‫مازوت بوو کە کاربەدەستانی کۆماری ئیسالمی‬ ‫لە سنە رایانگەیاندووە نەیانهێشتووە بگاتە‬ ‫نــاو ئــاوی بەنداوەکە و کۆنترۆڵیان کــردووە‪.‬‬ ‫بــەپــێــچــەوانــەی لــێــدوانــەکــانــی کــاربــەدەســتــانــی‬ ‫کــۆمــاری ئیسالمی‪ ،‬خەڵکی ناوچەکە جەخت‬ ‫لەسەر ئەوە دەکەنەوە کە ئەم ماددەیە تێکەڵ‬ ‫بە ئــاوی بەنداوەکە بــووە و نیگەرانی لە ناو‬ ‫خەڵکدا دروســت کــردووە و وەک مەترسییەک‬ ‫بۆسەر تەندرستی خۆیان چاوی لێ دەکەن‪ .‬بەم‬ ‫جۆرە دەکرێ بێژین درۆ کردنی کاربەدەستانی‬ ‫کۆماری ئیسالمی لە ناوچەکە بۆ ئەوەیە خەڵک‬ ‫نیگەران نەبن و درێژە بە ژیانی ئاسایی خۆیان‬ ‫بــدەن‪ .‬ئــەوەی لەم نێوەدا کاربەستانی بواری‬ ‫هاتوچوو و رێگاوبان وەک هۆکاری رووداوەکە‬ ‫باسی دەکەن‪ ،‬ئەوەیە کە رێگاوبانەکە خراوە و بۆ‬

‫ئەوە نابێ تانکرەکانی هەلگریی ماددەی کیمیایی‬ ‫هاتوچووی پێدا بکەن‪ .‬سەرەڕای ئەم قسەگەلە‪،‬‬ ‫ئــەوەی دیسان جێی پرسیارە ئــەوەیــە کە بۆ‬ ‫کاربەدەستان لەماوەی دوو دەیەی رابردوودا‬ ‫نەیانتوانیوە رێگاوبانەکە چاک بکەنەوە‪ ،‬یان رێگا‬ ‫لە هاتوچووی ئەو تانکرگەلە بگرن کە بوونەتە‬ ‫مۆتەکەیەک لەسەر ژیان و تەندروستی خەڵکی‬ ‫ناوچەکە؟‬ ‫لــەم نــێــوەدا خاڵی گرنگ و جێی سەرنج‬ ‫ئەوەیە کە ژمارەیەکی ئەم رووداوانــە لە یەک‬ ‫شوێن لــە نزیک بــەنــداوی قشالقی سنە روو‬ ‫دەدەن و دووبارە دەبنەوە و هەر جارە بڕێکی‬ ‫زۆری مــاددە کیمیاییەکان رژاوەتــە ناو ئاوی‬ ‫بەنداوەکەوە کە ئاوی خەڵکی سنە و دانیشتوانی‬ ‫دەورووبەری دابین دەکا‪.‬‬ ‫لە مانگی رەشەمەی ساڵی ‪1382‬ی هەتاوییدا‬ ‫تانکرێکی هەڵگری ماددەی کیمیایی «‪»MTBE‬‬ ‫لە الی بەنداوی قشاڵقی سنە وەرگەڕا و بەشیکی‬ ‫زۆری ئــەم م ــاددە کیمیاییە رژای ــە نــاو ئــاوی‬ ‫بەنداوەکە‪ .‬ســەرەڕای نیگەرانی و ناڕەزایەتی‬ ‫خەڵک‪ ،‬کاربەدەستان هەوڵی چارەسەرکردنی‬ ‫کێشەکە و رەواندنەوەی نیگەرانییەکانیان نەدا‪.‬‬ ‫تەنانەت لە وەاڵمی رەخنەی نوێنەرانی کوردی‬ ‫ئــەو کاتی پارلەمانی ئێراندا «بــیــژەن نامدار‬ ‫زەنگەنە» کە ئەوکاتیش وەزیــری نــەوت بوو‬ ‫زۆر بێ باکانە رایگەیاند کە ‪ 600‬لیتر لە ماددەی‬ ‫«‪ »MTBE‬رژاوەتە ناو ئاواکە و لە چاو ئەوەی‬ ‫کە بەنداوەکە ‪ 120‬ملیۆن مەتری سێ جا ئاوی‬ ‫تێدایە‪ ،‬کاریگەرییەکی ئەوتۆی نییە‪ .‬ئەمەش لە‬ ‫کاتێکدایە کە مــاددەی «‪ »MTBE‬ماددەیەکی‬ ‫کیمیایی مەترسیدارە و بۆ دروست کردنی بەنزین‬ ‫لە ژمارەیەک لە واڵتان کەڵکی لێ وەردەگیردرێ‪.‬‬ ‫هەروەها لە رێگای خــواردنــەوە و هەڵمژین و‬ ‫بەرکەوتنەوە دەتوانی زیان بە مرۆڤ بگەێنێ‬ ‫و سەرچاوەی چەند نەخۆشی مەترسیدارە کە‬ ‫یەک لەوانە نەخۆشیی شێرپەنجەیە‪ .‬سەرەڕای‬

‫ئەوەی ئەم ماددەیە بۆ مرۆڤ زۆر مەترسیدارە‬ ‫و کاریگەریی خــراوی لەسەر ژینگە هەیە و‬ ‫لە الیــەن دامـــەزراوەی ژینگە پارێزی ئەمریکا‬ ‫(‪ )EPA‬ئەم ماددەیە وەک هۆکاری هەندێ لە‬ ‫شێرپەنجە مەترسیدارەکان دەستنیشان کراوە‪،‬‬ ‫لەو کاتەوە تا ئێستا لە الیەن هیچ ناوەندێکەوە‬ ‫هیچ لێکۆلێنەوەیەکی زانستیی لە پێوەندیی لەگەڵ‬ ‫کاریگەرییە خراوەکانی ئــەم مــاددەیــە لەسەر‬ ‫خەڵکی کوردستان نەکراوە‪.‬‬ ‫ئـــەگـــەرچـــی ئــــەم رووداوە ئــــەو کــات‬ ‫دەنگدانەوەیەکی زۆر لە ناو خەڵکدا هەبوو و‬ ‫نیگەرانییەکی زۆری دروست کرد‪ ،‬بەاڵم هێشتا‬ ‫ئــەو نیگەرانییانە نــەڕەویــبــوونــەوە کە دیسان‬ ‫لە ساڵی ‪ 1383‬دا تانکرێکی هەڵگری مــاددەی‬ ‫کیمیایی لە هەمان شوێن وەرگەڕا و بەشێک لە‬ ‫ماددەکەی دیسان رژایە ناو ئاوی بەنداوەکەوە‪.‬‬ ‫رووداوی وەرگەڕانی ئەم تانکرگەلە وەک‬ ‫مۆتەکەیەکی هەمیشەیی لێ هاتو ‌ه و لەماوەی‬ ‫سااڵنی رابــــردوودا درێــژە هــەبــووە‪ 10 .‬ساڵ‬ ‫دوای وەرگــەڕانــی تانکری هەڵگری مــاددەی‬ ‫«‪ ،»MTBE‬واتە ساڵی ‪ 1392‬دیسان تانکرێکی‬ ‫هەڵگری گازۆییل لە هەمان شوێن وەرگــەڕا‬ ‫و بڕێکی زۆری گازۆییلەکە رژایــە نــاو ئاوی‬ ‫بەنداوەکەوە‪.‬‬ ‫بە وتەی بەڕێوەبەریی گشتیی ژینگەپارێزیی‬ ‫کوردستان‪ ،‬لە ماوەی ساڵی ‪ 1392‬و سێ مانگەی‬ ‫یەکەمی ساڵی ‪1393‬دا‪ 25 ،‬تانکری هەڵگری‬ ‫سووتەمەنی و مــاددەی کیمیایی لە جادەکانی‬ ‫رۆژهەاڵتی کوردستاندا وەرگەڕاون و بوونەتە‬ ‫هۆی پێس بوونی ئاو و خاک و ژینگەی خەڵکی‬ ‫کوردستان‪ .‬زۆربــەی ئــەو تانکرگەلە هەڵگری‬ ‫نەوتی خاو بوون و لە باشووری کوردستانەوە‬ ‫چــوونــەتــە نـــاو ڕۆژهــــەاڵتــــی ک ــوردس ــت ــان و‬ ‫زۆربـــەشـــیـــان ل ــە جـــــادەی مـــەریـــوان ـ سنە‬ ‫وەرگەڕاون‪ .‬بەڕێوەبەریی گشتیی ژینگەپارێزیی‬ ‫کوردستان‪ ،‬لە مانگی جۆزەردانی ئەمساڵدا بە‬

‫ئاماژە بەوە کە وەرگەڕانی ئەم تانکرگەلە لە الی‬ ‫جادە و لە نزیک رووبــارەکــان زیانێکی زۆری‬ ‫بە ئاو و خاک و ئاژەاڵن و ژینگەی کوردستان‬ ‫گەیاندووە رایگەیاند‪ :‬یەک لیتر لە ماددەی نەوتی‬ ‫ئەو تانکرگەلەی کە وەرگەڕاون‪ ،‬بە ملیۆن لیتر‬ ‫ئاو پیس دەکا و ئەمە مەترسییە بۆ سەر ژینگە‬ ‫و تەندروستی خەڵک‪.‬‬ ‫وەک لە سەرەتاوە ئاماژەی پێ درا‪ ،‬دوایین‬ ‫نموونەی بەرچاو و زۆر مەترسیداری وەرگەڕانی‬ ‫ئەم تانکرگەلە‪ ،‬رۆژی ‪4‬ی خەزڵوەری ئەمساڵ لە‬ ‫نزیک بەنداوی «قشالق»ی پارێزگای سنە رووی‬ ‫دا‪ .‬تانکرێکی هەڵگری ماددەی کیمیایی مازوت‬ ‫وەرگەڕا و بەشێکی ئەم ماددە کیمیاییە تێکەڵ‬ ‫بە ئــاوی بەنداوەکە بــووە‪« .‬م ــاددەی کیمیایی‬ ‫مازوت کە نەوتی کورە و نەوتی رەشیشی پێ‬ ‫دەوترێ‪ ،‬یەکێک لەو هیدرۆکەربۆنە نەوتییانەیە‬ ‫کە لە قۆناغی پااڵوتنی نەوتی خــاودا و دوای‬ ‫بەنزین و چەند بەرهەمی دیکە بەدەست دێ‪.‬‬ ‫ئەم ماددەیە زۆر هەرزانە و زیاتر لە کورەی‬ ‫حەمام و نانەواخانە و هەندێ وێستگەی وزەدا‬ ‫کەڵکی لێ وەردەگیردرێ»‪ .‬هەروەها یەکێک لەو‬ ‫ماددانەیە کە بۆ ژینگە مەترسیدارە و دەتوانێ‬ ‫کاریگەریی نێگەتیڤی لەسەر تەندروستی مرۆڤ‬ ‫دابنێ‪.‬‬ ‫ســەرەڕای ئەوەی ماوەی ‪2‬ـ ‪ 3‬ساڵە بڕیار‬ ‫دراوە کە هاتوچووی ئــەو تانکرگەلە قەدەغە‬ ‫بکرێ و بیر لە رێگایەکی دیکە بۆ گواستنەوەی‬ ‫سووتەمەنی بکرێتەوە‪ ،‬بەاڵم ئەم بڕیارە تا ئێستا‬ ‫جێبەجێ نەکراوە‪ .‬ئەوەی تا ئێستا شارەزایان‬ ‫و ژینگەپارێزان باسی دەکــەن‪ ،‬ئەوەیە کە ئەم‬ ‫ماددە کیمیاییانە مەترسین بۆسەر تەندروستی‬ ‫مرۆڤ و زیان بە ژینگە و ئاو و خاک و ئاژەاڵن‬ ‫دەگەێن‪.‬‬ ‫لەپێوندیی لەگەڵ ئەم رووداوانەدا سیاسەتی‬ ‫کاربەدەستانی کۆماری ئیسالمی دەتوانین بەم‬ ‫شێوەی خوارەوە پۆلێن بەندی بکەین‪:‬‬

‫له‌ په‌راوێزی راپرسییه‌که‌ی ده‌نگ و ره‌نگی کۆماری ئیسالمی ل ‌ه مهاباد‬

‫ته‌های ره‌حیمی‬ ‫ئه‌مڕۆژان ‌ه راپرسییه‌کی سه‌رپێییانه‌ی ده‌نگ‬ ‫و ره‌نگی کۆماری ئیسالمی ل ‌ه مهاباد ل ‌ه سه‌ر‬ ‫گۆرانیبێژیی نه‌ته‌وه‌یی و ئیمپراتۆری ده‌نگ و‬ ‫ئاوازی کوردی و دوو الوی فارس‪ ،‬ل ‌ه دنیای‬ ‫مه‌جازی و هه‌روه‌ها ژیانی رئیاڵی تاک و خه‌ڵکی‬ ‫ک ــورد ل ـ ‌ه نێوخۆی کــوردســتــان و ه ـه‌نــده‌ران‬ ‫کاریگه‌ریی و دژکرده‌وه‌یه‌کی خێراو پڕتاوی‬ ‫لێکه‌وته‌وه‌‪ .‬ئ ـه‌وه‌ی ک ‌ه روون و ئاشکرایه‌‪ ،‬ل ‌ه‬ ‫چــوارچــێــوه‌ی کــۆمــاری ئیسالمیداو ته‌نانه‌ت‬ ‫ده‌کرێ بڵێین بناخه‌ی دامه‌زرانی ئه‌و سیستم ‌ه‬ ‫سه‌قه‌ت ‌ه له‌ سـه‌ره‌تــاو ‌ه ب ‌ه گشتپرسییه‌کی له‌م‬ ‫چه‌شن ‌ه بێ به‌رنامه‌و به‌به‌رنامه‌و! نازانستییانه‌و‬ ‫داسه‌پاوان ‌ه ده‌ستی پێکرد‪ ،‬ک ‌ه هه‌ر ئه‌و کاتیش‬ ‫ل ‌ه الی ـه‌ن گه‌لی کــوردو بــزووتــنـه‌وه‌ی خــاوه‌ن‬ ‫رابردووی ئه‌م نه‌ته‌وه‌یه‌و ‌ه بایکۆت کرا‪ .‬که‌وات ‌ه‬ ‫ب ‌ه سه‌رنجدان ب ‌ه رابردوو و سیاسه‌ت و ئاکارو‬ ‫ره‌فــتــاری کۆماری ئیسالمی ده‌بــێ ل ‌ه هه‌موو‬ ‫گشتپرسی و راپرسی و کرده‌وه‌یه‌کی کۆماری‬ ‫ئیسالمیدا‪ ،‬ئـه‌گـه‌ر ئاکامێکی چــاوه‌ڕوانــکــراو‬ ‫به‌دی هات به‌شک بین‪ ،‬نه‌ک ئه‌م جۆر ‌ه ئاکام ‌ه‬ ‫به‌رنام ‌ه بۆ داڕێژراو و چه‌شن ‌ه پیالنانه‌ییه‌‪ .‬له‌م‬ ‫چه‌ند دێــڕه‌دا نامه‌وێ باس ل ‌ه گـه‌وره‌بــوون و‬ ‫نه‌خشی ئوستووره‌یی حه‌سه‌ن زیره‌ک بکه‌م‪ ،‬ک ‌ه‬ ‫هـه‌روه‌ک ده‌زانین ئوستوور ‌ه مێژووی گه‌لێک‬ ‫سازی ده‌کا و ب ‌ه هیچ ئامراز و که‌ره‌سته‌یه‌ک‬ ‫لێی ناستێندرێته‌وه‌‪ .‬ه ـه‌روه‌ک چۆن له‌ پیالنی‬ ‫سااڵنی راب ــردووی دوژمنانماندا هه‌وڵێک بۆ‬ ‫کاڵ کردنه‌وه‌ی کاوه‌ی ئاسنگه‌ر ل ‌ه نێو هزر و‬ ‫بیری کوردیدا درا ب ‌ه بیانووی ئه‌وه‌ی ک ‌ه کاو ‌ه‬ ‫ئه‌و کاراکتێره‌ی ‌ه که‌ راپه‌ڕین ل ‌ه دوایین پاشای‬ ‫ئیمپراتۆری ماد‪ ،‬سه‌ره‌کیترین ئه‌تنیکی پێکهێنه‌ری‬ ‫نه‌ته‌وه‌ی کورد کردوه‌‪ ،‬هیچ ئاکامێکی ئه‌وتۆی‬ ‫نه‌بوو ‌ه به‌ڵکو هه‌مێستاش کاو ‌ه هێمای ئازایی‬ ‫رۆڵه‌ کوردێکی ئازارچێشتو ‌و و جه‌ورچێشته‌یه‌‪.‬‬ ‫بـــه‌اڵم ئــه‌و مه‌ترسییه‌ی مــاوه‌ی ـه‌کــی زۆر ل ‌ه‬ ‫کۆمه‌ڵگه‌ی کوردی و به‌تایبه‌ت ل ‌ه رۆژهه‌اڵتدا‬ ‫خۆی ده‌رخستوه‌و له‌م الو ئه‌والش باسی لێو ‌ه‬ ‫ده‌کرێ و‪ ،‬به‌هۆی ئاڵۆزی و شپرزی ده‌سه‌اڵتی‬ ‫تاکه‌که‌سی و کۆمه‌اڵیه‌تی خــودی گه‌له‌و ‌ه ب ‌ه‬ ‫جیددی وه‌رناگیرێ به‌ڵکو به‌سه‌ریدا تێده‌په‌ڕین‪،‬‬ ‫پرسی توانه‌و ‌ه و ئاسیمیله‌ی زمان ‌ه ب ‌ه شێوه‌ی‬ ‫سیستماتیک و ب ـ ‌ه پێی ب ـه‌رنــام ـه‌ی تۆکم ‌ه و‬ ‫درێژخایه‌نی ده‌سه‌اڵتی داپلۆسێنه‌ری تئۆکراسی‬

‫ویالیه‌تی فه‌قیهـ و کلتوور و هه‌موو سه‌رخانی‬ ‫فارس‪ .‬ئه‌وه‌ی روون و ئاشکرای ‌ه و پێویستی ب ‌ه‬ ‫دوان نییه‌‪ ،‬دوژمنایه‌تی نه‌ته‌و ‌ه داگیرکه‌ران ‌ه دژی‬ ‫کورد ل ‌ه هه‌موو بوار و الیه‌نه‌کانی ژیانه‌وه‌‪ .‬جا‬ ‫له‌م نێوه‌شدا ئه‌گه‌رچی کۆماری ئیسالمی ب ‌ه‬ ‫بارته‌قای داگیرکه‌رانی دیک ‌ه روومایه‌کی هێمنتر‬ ‫و ته‌نانه‌ت زۆر جاران خه‌مخۆرانه‌ی بۆ گه‌لی‬ ‫کورد ب ‌ه بیانووی نزیکایه‌تی نه‌ته‌وه‌یی نواندوه‌‪،‬‬ ‫بــۆ ئــه‌و ‌ه ن ـه‌بــوو ‌ه بـه‌راســتــی نیازپاکه‌‪ ،‬به‌ڵکو‬ ‫ده‌سه‌اڵتدارانی ناوه‌ندنشین و ده‌سه‌اڵتبه‌ده‌ست‬ ‫ب ‌ه گورزی کلتووری فارسه‌و ‌ه هێدمه‌یه‌کی هێند‬ ‫جه‌رگبڕو گورچووبڕیان ل ‌ه په‌یکه‌ره‌ی شوناسی‬ ‫کوردبوون داوه‌‪ ،‬ک ‌ه ئه‌نفال و ته‌عریب و ته‌تریک‬ ‫و راگواستن و ‪ .......‬تــۆزی رێشی ناشکێنن‪.‬‬ ‫خزمایه‌تی کورد و فارس نه‌ک نه‌بووه‌ت ‌ه هۆی‬ ‫ده‌وڵـه‌مـه‌نــدکــردنــی کلتوور و شارستانییه‌تی‬ ‫به‌رانبه‌ر به‌ڵکو ته‌نیا داری هێژمۆنی له‌قی پان‬ ‫فارسیزم و شێڤێنیزمی ئێرانی پێ ئه‌ستوور‬ ‫کــراوه‌و ده‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا کلتوور و ده‌سه‌اڵتی‬ ‫بــااڵده‌ســت به‌پێی پالنی تۆکم ‌ه زۆر له‌مێژ ‌ه‬ ‫خه‌ریک بنه‌بڕ کردن و ژاکاندنی کلتوورێک ‌ه ک ‌ه‬ ‫خۆی پێی ده‌گه‌شێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ل ‌ه هه‌موو پارچه‌کانی کوردستان ئامانج‬ ‫دوژمــنــایـه‌تــی گه‌لێکی ره‌سـ ـه‌ن و سڕینه‌وه‌ی‬ ‫فیزیکی نه‌ته‌وه‌یه‌کی خاوه‌ن مێژووو داگیرکردنی‬ ‫خاکی ئه‌و نه‌ته‌وه‌یه‌و ئاسیمیل ‌ه و تواندنه‌وه‌ی‬ ‫که‌سانێک ‌ه ک ‌ه خۆیان ب ‌ه (ئه‌وی دیکه‌) ده‌زانن‪،‬‬ ‫وات ـ ‌ه که‌سانێک ک ‌ه ب ‌ه هیچ جۆرێک ملیان بۆ‬ ‫شۆرانه‌و ‌ه ل ‌ه شوناسێک هه‌ڵنه‌گرتو ‌ه ک ‌ه ئه‌ویش‬ ‫کوردبوونه‌‪ .‬نموونه‌ی به‌رچاوه‌ی ئه‌وه‌ش ئه‌و‬ ‫جاشه‌ی ‌ه ک ‌ه س ـه‌ره‌ڕای خیانه‌ت و پشت کردن‬ ‫ل ‌ه گه‌له‌که‌ی پێی بوترێ کورد نی‪ ،‬دژکرده‌وه‌ی‬ ‫توندی ده‌بــێ‪ .‬هه‌ر بۆیه‌ ده‌سه‌اڵتدارنی تاران‬ ‫لـه‌مــێــژه‌ بــه‌م شــتـه‌یــان زانــیــو ‌ه ک ـ ‌ه کـــرده‌وه‌ی‬ ‫توندوتیژان ‌ه به‌رهه‌مه‌که‌ی ته‌نیا دژکــرده‌وه‌ی‬ ‫توندوتیژانه‌تره‌‪ ،‬ئه‌نفال ‪ 180‬هـه‌زار جه‌سته‌ی‬ ‫گه‌رمی ب ‌ه کۆمه‌ڵ کرد ‌ه ژێر خاکه‌وه‌‪ ،‬هه‌زاران‬ ‫کانی کوێر بــوونـه‌وه‌‪ ،‬بـه‌اڵم بابه‌گوڕگوڕ هه‌ر‬ ‫پڕ ب ‌ه هـه‌نــاوی گــڕی کــوردایـه‌تــی چــڕی‪ .‬بۆی ‌ه‬ ‫تاران‌نشینان بیریان ل ‌ه چاره‌سه‌ری و پیالنێکی‬ ‫گــاوتــر کــرد کـ ‌ه هه‌نووک ‌ه به‌روبوویه‌که‌شی‬ ‫ده‌ڕننه‌وه‌‪ .‬شێواندنی شوناس باشترین رێگه‌ی ‌ه‬ ‫بــۆ بـ ـێ‌ده‌سـ ـه‌اڵت کـــردن و ب ـ ‌ه چۆکداهێنانی‬ ‫قاره‌مان‪ .‬دارێــک ریشه‌کانی پته‌و نه‌بن سۆز ‌ه‬ ‫بایه‌کیش ل ـ ‌ه بنی ده‌ردێ ــن ــێ‪ ،‬شــێــوانــدنــی ئه‌م‬ ‫ریشان ‌ه و هه‌ڵبڕینی له‌مێژوودا ده‌بێ کاری بۆ‬ ‫بکرێ‪ ،‬ده‌بێ مێژوو‪ ،‬زمان‪ ،‬هزر و بیر‪ ،‬روحی‬ ‫نه‌ته‌وه‌یه‌ک کڵۆڵ بکرێ هه‌تا یادگه‌ی ئه‌م گه‌ل ‌ه‬ ‫چــی دیک ‌ه بیر لـ ‌ه نۆستالۆژی و رابـــردوو و‬ ‫ئازایه‌تی خۆی نه‌کاته‌وه‌‪ ،‬هه‌تا ئوستووره‌کانی‬

‫خۆی له‌ به‌ر چاو سوک بێ‪ .‬خوێنی سووری‬ ‫شه‌هیدانی هه‌اڵڵ ‌ه ده‌ڕوێنێ‪ ،‬رق و هه‌ستی تۆڵ ‌ه‬ ‫ل ‌ه بیره‌وه‌ری تاکه‌کاندا چێ ده‌کا‪ ،‬رووشاندنی‬ ‫بستی خاکی نه‌ته‌وه‌‪ ،‬گوڕو تینی پیرۆزییه‌تی‬ ‫خ ــاک ه ـه‌ڵــده‌چــێــنــێ‪ .‬کــه‌واتــ ‌ه بـه‌چــۆکــداهــێــنــان‬ ‫و ده‌ســت ـه‌مــۆکــردن و ب ـ ‌ه کۆیل ‌ه ک ــردن ته‌نیا‬ ‫لـ ‌ه زه‌یــن ـه‌و ‌ه ده‌ســت پــێــده‌کــا‪ .‬هه‌ستاندنه‌وه‌ی‬ ‫سه‌ربه‌خۆیی و نامۆکردنی تاک ل ‌ه مێژوو و‬ ‫کلتور و ئوستوور ‌ه خۆی رێگه‌یه‌ک ‌ه بۆ پێمل‬

‫‪ ........‬هتد ئامراز ‌ه موسیقاییه‌کان پێوه‌ست نی ‌ه‬ ‫ب ‌ه زمانێکه‌وه‌‪ ،‬ده‌نگێکن وه‌ک هاژه‌ی رووباران‪،‬‬ ‫ک ‌ه ل ‌ه کوردستان الی شوانێک و ل ‌ه ئوتریش‬ ‫و ئاڵمان الی بێتهۆڤێن و باخیش یه‌ک هاژه‌ن‪،‬‬ ‫ره‌نــگــ ‌ه چــۆنــی ـه‌تــی چــیــژ وه‌رگـــرتـــن الی ئ ـه‌و‬ ‫کاراکتێران ‌ه جیاواز بێ ک ‌ه ئه‌مه‌ش ده‌گه‌رێته‌و ‌ه‬ ‫سه‌ر بواری ئیستاتیکا ک ‌ه پێوه‌ندی ب ‌ه زه‌وقی‬ ‫تاکه‌و ‌ه هه‌یه‌‪ ،‬که‌وات ‌ه راست ‌ه ئه‌وان ‌ه زمانێکی‬ ‫جیهانین‪ .‬ب ـه‌اڵم ئایا من خــۆم زیاتر ل ‌ه دێڕ ‌ه‬

‫کــردن و ب ‌ه ئامرازکردنی‪ .‬لێره‌وه‌ی ‌ه پــرۆژه‌ی‬ ‫فارس‌کلتوران‪ ،‬بیری کۆمه‌ڵگ ‌ه ده‌که‌ن ‌ه نیشانه‌‪،‬‬ ‫ک ‌ه ئه‌میش خۆی له‌ زماندا ده‌بینێته‌وه‌‪ .‬چونکی‬ ‫مرۆڤ به‌و زمان ‌ه بیر ده‌کاته‌و ‌ه ک ‌ه فرچکی پێ‬ ‫ده‌گرێ‪ ،‬پێی گه‌ش ‌ه ده‌کا‪ ،‬ژینگه‌ی پێ ده‌ناسێ‪،‬‬ ‫جیهانی پێ لێکده‌داته‌وه‌و‪ ،‬هه‌ر شنه‌بایه‌کی ده‌نگ‬ ‫و وشه‌ی ئه‌و زمانه‌ی پێ بێ‪ ،‬تاک خۆی تێدا‬ ‫ده‌بینێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ده‌وتــــرێ موسیقا زمانێکی جیهانیی ‌ه و‬ ‫پێوه‌ست نیی ‌ه ب ‌ه زمانێکی دیاریکراوه‌وه‌‪ ،‬دیار ‌ه‬ ‫ئــه‌و ‌ه خــۆی دیوێکی راســتــی تــێــدایـه‌‪ ،‬چونکی‬ ‫نۆته‌کان و هــاژ ‌ه و له‌رینی تاڵ ‌ه ژێیه‌کان و‬

‫شێعره‌ی شاعیرێکی کورد دا زیاتر هه‌م‪ ،‬یان ل ‌ه‬ ‫شێعری هه‌ر هۆنیارێکی بیگانه‌دا‪ .‬من ل ‌ه کوێ بم‬ ‫سه‌ر به‌و شوێنه‌م‪ ،‬بۆیه‌ش ‌ه هه‌وڵ بۆ پاراستنی‬ ‫ده‌ده‌م‪ .‬پێی دڵخۆش ده‌بم‪ ،‬خه‌مبار ده‌بم‪ .‬ده‌قێکی‬ ‫نــووســراو‪ ،‬زمــان‪ ،‬موسیقا و ‪ .....‬وه‌ک خاک‬ ‫شوێنن‪ .‬ئه‌و مه‌قامه‌ی منی تێدام به‌قه‌د خاکه‌که‌م‬ ‫خۆشم ده‌وێ‪ .‬یان باشتر بڵێم خۆشه‌ویستی بۆ‬ ‫خاکیش ل ‌ه هه‌ناوی ده‌نگه‌کانه‌و ‌ه داده‌چــۆڕێ‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌ر من ل ‌ه شێعر‪ ،‬په‌خشان‪ ،‬ره‌نگ و ده‌نگ‬ ‫و دواجـــاریـــش دیــســان ده‌نــگــی گ ـه‌ل ـه‌ک ـه‌م دا‬ ‫خــۆم نه‌بینییه‌و ‌ه که‌لێن ده‌که‌وێت ‌ه شوناس و‬ ‫ئایدێنتیتیم و ب ‌ه ئامراز بوونم هه‌مواره‌‪ .‬ئه‌وه‌ی‬

‫‪1‬ـ بەردەوام رێگرییان کردووە لە دەنگدانەوە‬ ‫رووداوەکـــــە و تــا ئــەو جێگەی بــۆیــان لوابێ‬ ‫سەرپۆشیان لەسەریان داناوە و نەیانهێشتو ‌ه لە‬ ‫میدیاکان وێنە و زانیاریی پێویست لەسەر ئەو‬ ‫رووداوگەلە باڵو بکرێتەوە‪.‬‬ ‫‪2‬ـ نــەهــاتــوون زان ــی ــاری بـــدەن بــە خەڵک‬ ‫و ئــاگــاداریــان بکەنەوە کە لەکاتی ئــەو جۆرە‬ ‫رووداوانەدا چ ڕیوشوێنێک بگرنەبەر بۆ ئەوەی‬ ‫کەمترین زیانیان بەر بکەوێ‪.‬‬ ‫‪3‬ـ تا ئێستا نەهاتوون لێکۆڵینەوەیەک لەسەر‬ ‫کاریگەرییەکانی ئەو رووداوانە لەسەر ژیان و‬ ‫تەندروستیی خەڵک ئەنجام بدەن‪.‬‬ ‫‪4‬ـ ســــــەڕەڕای نـــاڕەزایـــەتـــی ژم ــارەی ــەک‬ ‫لــە چــاالکــوانــانــی مــەدەنــی و خــەڵــک‪ ،‬تــا ئێستا‬ ‫گوێچکەیان بە داوای خەڵک و ناڕەزایەتییەکان‬ ‫نەداوە و گرفتەکە وەک خۆی بەردەوامە‪.‬‬ ‫‪5‬ـ ســەرەڕای ئــەوەی بۆ خۆیان بڕیارییان‬ ‫داوە کــە گــرفــتــە چ ــارەس ــەر بــکــەن! تــا ئێستا‬ ‫نەهاتوون هاتوچووی ئەو تانکرگەلە قەدەغە‬ ‫بکەن و هەروەها نەشهاتوون گرفتی رێگاوبان‬ ‫چاره‌سه‌ر بکه‌ن بۆ ئەوەی ئەو روواداوانە بگەنە‬ ‫النی کەمی خۆیان‪.‬‬ ‫کـــــۆی ئـــەمـــانـــە تــەعــبــیــر لــــە رەفــــتــــاری‬ ‫نابەرپرسانەی کاربەدەسانی کۆماری ئیسالمی‬ ‫لە ناوچەکە دەکا و‬ ‫بەئاماژە بــەوەی کە ئەم جۆرە رووداوانــە‬ ‫لە مــاوەی ‪10‬ـ ‪ 15‬ساڵی رابــردوودا بــەردەوام‬ ‫دووپات بوونەتەوە و کاربەدەستانی نەیانتوانیوە‬ ‫گرفتەکە چارەسەر بکەن‪ ،‬بەو ئەنجامە دەگەین‬ ‫کە ژیان و تەندروستی خەڵک الی کاربەدەستانی‬ ‫کۆماری ئیسالمی هیچ بایەخێکی نییە و بەردەوام‬ ‫نابەرپرسیارانە لەگەڵ کێشە و نیگەرانییەکانی‬ ‫خەڵک مامەڵە دەکەن‪.‬‬

‫هه‌ر دوو قوڵی (سه‌رکوت (هه‌موو داموده‌زگا‬ ‫فیزیکییه‌کانی وه‌ک سوپا و ده‌زگه‌ی ئه‌منیه‌تی‬ ‫و هتد) ئایدیۆلۆژی (په‌روه‌رده‌و ده‌نگ و ره‌نگ‬ ‫و هــتــد)) پ ــارێ ــزه‌ری ده‌ســــه‌اڵت و کلتووری‬ ‫بااڵده‌ست‪ ،‬به‌تایبه‌تی قۆڵی ئایدیۆلۆژی کارێکی‬ ‫نه‌پساو ‌ه و ب ‌ه به‌رنامه‌ی بۆ کردو ‌ه هه‌ستاندنه‌و ‌ه‬ ‫زمان ‌ه ب ‌ه شێوازێکی هه‌ست‌پێنه‌کراو‪ .‬ک ‌ه من‬ ‫وشــ ‌ه و چ ـه‌مــک و واژه‌ی خــۆم ال ســوک و‬ ‫بێگان ‌ه بوو‪ ،‬خۆشم نزم ده‌بینم و هه‌وڵ ده‌ده‌م‬ ‫له‌ ‌م نزم بوون ‌ه ده‌رچم‪ .‬چم له‌به‌رده‌ست ‌ه خۆی‬ ‫پێ هه‌ڵواسم‪ ،‬فه‌رهه‌نگ و کلتورێکی زرقـه‌و‬ ‫بیرقه‌داری درۆیین‪ ،‬مێژوویه‌کی دره‌وشاوه‌ی پڕ‬ ‫ل ‌ه چه‌واشه‌‪ ،‬روومایه‌کی پێشکه‌وتووی نوورانی‬ ‫هه‌ناو له‌رزۆک و گنخاو‪ .‬لێره‌وه‌ی ‌ه ئیدی من ل ‌ه‬ ‫شێعری نالی دا نیم‪ ،‬ل ‌ه خانی داته‌کاوم‪ ،‬مه‌الی‬ ‫جزیری ل ‌ه یادگه‌م نامۆیه‌‪ ،‬حه‌سه‌ن زیــره‌ک‪،‬‬ ‫عه‌لی ئه‌سغه‌ر کوردستانی‪ ،‬ته‌حسین ته‌ها ‪......‬‬ ‫ئاسمانێکی پڕ ل ‌ه ئه‌ستێر ‌ه به‌جێ دێڵم و خه‌رمان ‌ه‬ ‫ئوستووره‌کانی خۆم لێ کز ده‌بن و ده‌ریای بێ‬ ‫بنی زمانه‌که‌م ال ده‌بێ ب ‌ه شۆره‌کاته‌کانی لێوار ‌ه‬ ‫وشکبووه‌که‌ی گۆلی ورمــێ و‪ ،‬ده‌چــم د ‌ه نێو‬ ‫بۆڕه‌بۆڕو زیقه‌زیقی گه‌روویه‌کدا ل ‌ه «بوون»م‬ ‫ده‌گـه‌ڕێــم ک ‌ه گه‌رده‌‌لوولێک ‌ه خــودا ده‌زانــێ ل ‌ه‬ ‫کوێم هه‌ڵده‌دێرێ‪.‬‬ ‫هــــه‌روه‌ک ل ـ ‌ه ســـه‌ره‌تـــادا وت ــم نــاڵــێــم ئـه‌م‬ ‫راپرسییه‌ی ده‌نگ و ره‌نگی کۆماری ئیسالمی‬ ‫دروســــتــــه‌‪ ،‬بــــه‌اڵم خـــۆ ده‌تــــوانــــێ زه‌نــگــێــکــی‬ ‫مه‌ترسیدار بــێ بــۆ خـه‌مــخــۆران و رۆڵه‌کانی‬ ‫کــورد‪ .‬ئێستا ک ‌ه ده‌گــه‌ڵ الوێکی رۆژهـه‌اڵتــی‬ ‫ده‌دوێی وه‌ک زمانه‌که‌ی زمانی فارسی جارانی‬ ‫لێهاتوو ‌ه ک ـ ‌ه ل ـ ‌ه د ‌ه وش ــان ‪ 9‬ع ـه‌ره‌بــی بــوو‪،‬‬ ‫کوردییه‌کی نه‌ک هه‌ر الوان و تازه‌پێگه‌یشتوانی‬ ‫رۆژهـه‌اڵت‪ ،‬به‌ڵکو زمانی داپیران و داپیرانیش‬ ‫ل ‌ه گرێژن ‌ه ده‌رچـــوو ‌ه بۆی ‌ه الوانــی مه‌ڵبه‌ندی‬ ‫ی‬ ‫ناسیۆنالیستی رۆژه ـه‌اڵت خۆیان ل ‌ه چریکه‌ ‌‬ ‫زیره‌ک دا نابیننه‌وه‌و ل ‌ه توله‌رێگه‌کانی ده‌نگی‬ ‫بابایه‌کی فارسدا هه‌ڵوه‌دان‪ .‬ئه‌م ‌ه ته‌نیا له‌سه‌ر‬ ‫خه‌ڵکی مهاباد راست ده‌رناچی‪ ،‬به‌ڵکو له‌وسه‌ری‬ ‫رۆژهه‌اڵته‌و ‌ه بۆ ئه‌مسه‌ری دۆ ‌خ ئه‌مه‌ی ‌ه ک ‌ه ل ‌ه‬ ‫ساباڵغ ده‌رکه‌وت‪.‬‬ ‫به‌اڵم دیسانیش دڵخۆشم به‌ ‌و راپه‌ڕینه‌ی‬ ‫دوای ئ ـه‌و راپرسیی ‌ه لـ ‌ه زه‌یــنــی تــاک و کۆی‬ ‫کــۆمـه‌ڵــگـه‌ی کــــورددا رووی دا‪ ،‬رازانـــــه‌وه‌ی‬ ‫شه‌قامه‌کانی مهاباد ب ‌ه وێنه‌ی زیــره‌ک نیشان‬ ‫لـ ‌ه ن ـه‌کــوژان ـه‌وه‌ی ژیله‌مۆیه‌که‌‪ ،‬دژکـــرده‌وه‌ی‬ ‫که‌سایه‌تیی و هونه‌رمه‌ندانی رۆژه ـه‌اڵت باس‬ ‫لـ ‌ه پته‌وبوونی ریشه‌کانی دارێــکــی هـ ـه‌زاران‬ ‫ه ـه‌زار ساڵه‌ن‪ ،‬ب ـه‌اڵم دیسانیش گه‌لی کوردو‬ ‫به‌تایبه‌ت بزووتنه‌وه‌ی کوردی (ب ‌ه پانه‌وه‌) نابێ‬ ‫که‌مته‌رخه‌م بن ل ‌ه ئاست پیالنه‌کانی دوژمن و‬ ‫ده‌بێ ئه‌م راپرسیی ‌ه ب ‌ه راست و دروست وه‌رگرن‬ ‫و کار بۆ گه‌شاندنه‌وه‌و بووژاندنه‌وه‌ی ژێرخان‬ ‫و سه‌رخان ‌ه تۆزگرتوو ‌ه له‌بن‌نه‌هاتووه‌که‌ی ئه‌م‬ ‫گه‌ل ‌ه ره‌سه‌نه‌ بکه‌ن‪.‬‬

‫‪8‬‬

‫‪١٥‬ی سەرماوەزی ‪١٣٩٣‬‬

‫‪٦‬ی دێسامربی ‪٢٠١٤‬‬

‫سیاسی‬

‫ژماره‌‪٦٤٥ :‬‬

‫رۆژنامەی‬

‫دوو الیه‌ن بە دوای چی‌دا دەگەڕێن؟‬

‫عومه‌ر باڵه‌کی‬ ‫مــــاوەی ‪ ١١‬ســاڵــە کــێــشــەی نــاوەکــی‬ ‫ئــێــران بۆتە مەسەلەیەکی نێودەوڵەتی‌و‬ ‫رێکخراوە نێودەوڵەتییەکانی وەک « آژانس‬ ‫نــێــونــەتــەوەیــی وزەی ئــەتــۆم ـی‌و شــورای‬ ‫بڕیاردەری ئەو ئاژانسەو شورای ئەمنیەتی‬ ‫رێکخراوی نەتەوەیەکگرتووەکان‌و یەکیەتیی‬ ‫ئــوروپــاو چــەنــدیــن واڵت ــی پێشکەوتووی‬ ‫سەنعەتی دنیای بە خۆیەوە سەرقاڵ کردوە‪.‬‬ ‫لەو ماوەیەدا زیاتر لە ‪ ٢٩‬کۆبوونەوە لە‬ ‫پێتەختی ‪ ١٣‬واڵتــی دنیا لە نێوان ئێران‌و‬ ‫هەموو ئەوالیەنانە بە مەبەستی گەیشتن بە‬ ‫رێکەوتنێک بەڕێوە چووە کە ئێران نەتوانێ‬ ‫ببێتە خاوەنی چەکی ئەتۆمی‪.‬‬ ‫ئاخرین وتووێژ کە لە ساڵێک پێشترەوە‬ ‫ریکەوت‌و رۆژی بۆ دیاری کرابوو لەسەر‬ ‫وادەی دیاری‌کراو لە «مسقط» پێ‌تەختی‬ ‫عــمــان بــە بــەشــداری وەزیـــری دەرەوەی‬ ‫ئێران‌و وەزیرانی واڵتانی ‪ ٥+١‬بەڕێوەچووو‬ ‫هـ ــەمـ ــوو الیــــــەک چــــــاوەڕوانــــــی ڕۆژی‬ ‫دیاری‌کراو واتە ‪٢٤‬ی نوامبر بوون کە لەو‬ ‫رێکەوتە هــەردوو الیــەن بگەنە ئامانجێک‬ ‫بەاڵم نەگەیشتنە ئامانجی کۆتایی‌و شوێنی‬ ‫وتووێژەکەشیان گۆڕی بۆ وییەن پێ‌تەختی‬ ‫واڵتی ئۆتریش بەاڵم هەروەکی راگەیاندرا‬ ‫دوای ئ ــەو هــەمــوو ســاڵــەو ئ ــەو هــەمــوو‬ ‫وتووێژە دیسان وتووێژەکانیان بۆ حەوت‬ ‫مانگی دیکە وەدوا خــراو بــۆ نیشاندانی‬ ‫نیازپاکی بە یەکتر بڕیاریان دا مانگانە‬ ‫‪ ٧٠٠‬میلیۆن دۆالر لە مــاوەی ئەو حەوت‬ ‫مانگە لە پووڵی فرۆشی نەوتی ئێران کە‬ ‫بلوک کراون بدەن بە ئێران‌و ئێرانیش لەو‬ ‫ماوەیەدا بە کردارو رەفتار نیازپاکی خۆی‬ ‫بە الیەنەکەی دیکە واتە ‪ ٥+١‬نیشان بدا‪.‬‬ ‫ئەوەی جێگەی پرسیارە ئەوەیە کە لە‬ ‫ماوەی نزیک بە یازدە ساڵە ئەو دوو الیەنە‬ ‫بــە دوای چــی‌دا دەگــەڕێــن؟ و بۆالیەنێک‬ ‫نــاتــوانــێ الیــەنــەکــەی دیــکــە بــە کـــردەوەی‬ ‫خۆی رازی بکا؟ بەپێی راپۆرتی ئاژانسی‬ ‫نێونەتەوەیی وزەی ئەتۆمی ئیران دەیهەوێ‬ ‫دەستی بە چەکی ناوەکی را بگا کە ئەوەش‬ ‫بە دوو هۆ ئێران ناتوانێ‌و رێگەی پێ‌نادەن‬ ‫کە دەستی بگاتە زانستی ناوەکی‪ .‬یەکەم‬ ‫بەپێی پەیمانی رێگری لە باڵوبوونەوە یان‬ ‫پەرەگرتنی چەکە ناوەکییەکان‪ ،‬ئێران ئیزنی‬

‫ئێران بە هــۆی رابــردوویــەکــی کە‬ ‫هەیەتی لــە پێشێل‌کردنی مافی‬ ‫مرۆڤ‌و دەست‌تێ‌وەردان لە کاروباری‬ ‫واڵتــانــی دیــکــەو پــەروەدەکــردنــی‬ ‫تێرۆریست‌و نــاردنــی بۆ دەرەوەی‬ ‫سنوورەکا ‌ن ئەو ترس‌و دڵەراوکێیە‬ ‫الی دەوڵەتە زل‌هێزەکان‌و واڵتانی‬ ‫ناوچەکە دروست کردوە کە ئەگەر‬ ‫ئێران دەستی بە چەکی ناوەکی‬ ‫رابگا ئێحتمالی ئەوە هەیە ئاشتی‌و‬ ‫تەبایی لە ناوچەکەدا بکەوێتە‬ ‫مەترسی‌و هەڕەشەوه‌‬

‫پ ـی‌نــادرێ ببێتە خــاوەنــی چەکی ناوەکی‬ ‫چونکە لە خاڵی یەکەمی ئەو پەیماننامەیەدا‬ ‫کە ساڵی ‪ ١٩٦٨‬ئیمزا کــراوەو ئێرانیش لە‬ ‫دوایـی‌دا چۆتە ناو ئەو پەیمانە‪ ،‬دەڵێ «‪...‬‬ ‫ئــەو واڵتــانــەی کە چەکی ناوەکییان نییە‬ ‫پەیمان دەدەن کە کەرەسەی لەو بابەتە نە‬ ‫وەردەگرن‌و نە بەرهەمی دێنن‌و داواکاری‬ ‫لــەو واڵتــانــی دیــکــەش نــاکــەن بــۆ دروســت‬ ‫کردنی چەکێکی لەو بابەتە»‪.‬‬ ‫دووهەم‪ ،‬ئێران بە هۆی رابردوویەکی‬ ‫کە هەیەتی لە پێشێل‌کردنی مافی مرۆڤ‌و‬ ‫دەســـت‌تـــێ‌وەردان لــە کــاروبــاری واڵتانی‬ ‫دیکەو پەروەدەکردنی تێرۆریست‌و ناردنی‬ ‫بۆ دەرەوەی ســنــوورەکــان‌و هــەڕەشــە لە‬ ‫واڵتانی وەک ئیسرائیل کە لە سەر گۆی‬ ‫زەوی پاکی دەکاتەوە ئەو ترس‌و دڵەراوکێیە‬ ‫الی دەوڵەتە زل‌هێزەکان‌و واڵتانی ناوچەکە‬ ‫دروست کردوە کە ئەگەر ئێران دەستی بە‬ ‫چەکی ناوەکی رابگا ئێحتمالی ئەوە هەیە‬ ‫ئاشتی‌و تەبایی لــە نــاوچــەکــەدا بکەوێتە‬ ‫مەترسی‌و هــەڕەشــە بێت لــەســەر ئاشتی‬ ‫هەموو دنیا‌و ئەوە دەچێتە خانەی ڕەچاو‬ ‫نــەکــردنــی بــەشــی حــەوتــەم لــە جاڕنامەی‬ ‫گەردوونی مافی مرۆڤ‪.‬‬

‫دەسەاڵتێکی سیاسی دێموکراتیک‌و خەڵکی‬ ‫بوایە رەنگە ئێران توانیبای لە ناوچەکەدا‬ ‫وەک زل‌هــێــزێــکــی ئـــابـــووری‌و سیاسی‬ ‫دەرکەوتباو راستەوخۆ کاریگەری دەبوو‬ ‫لــەســەر سەقامگیری ئاشتی‌و تەبایی لە‬ ‫ناوچەکەدا‪ .‬بەاڵم رێژیمی کۆماری ئیسالمی‬ ‫ئەگەر دەرکــی بەو راستییەش کردبێ کە‬ ‫ئێران وەک واحیدێکی جوغرافیایی سیاسی‬ ‫جێگەو پێگەی گرینگی هەیە لە ناوچەکەدا‬ ‫نەیتوانیوە بە شێوەیەکی بــاش‌و ئەرێنی‬ ‫کەڵک لەو هەڵکەوتە جوغرافیاییە وەربگرێ‬ ‫بەڵکوو تەواو بە پێچەوانەی ئەو راستییە‬ ‫کەڵکی لــە گرینگی ئــێــران وەرگ ــرت ــووەو‬ ‫لــە مــــاوەی ‪ ٣٥‬ســاڵــی رابـــــــردوودا وای‬ ‫عەمەل کــردوە کە جیهانی دێموکراسی‌و‬ ‫پێشکەوتوو بە تــەواوی لێی بترسێ هەر‬ ‫بۆیە هەر کردارێکی ئێران بتوانێ هێزی‬ ‫نیزامی‌و ئابووری ئێران بە هێز بکا جیهان‌و‬ ‫بەتایبەتی رۆژئاوا دژایەتی لەگەڵ دەکەن‪.‬‬ ‫ئێستا با بزانین بۆ وتووێژەکانی نێوان‬ ‫ئێران‌و واڵتانی ‪ ٥+١‬بۆ هەردرێژ دەبێتەوەو‬ ‫بۆ ئەو مەبەستە پێویستە ئیشارە بە چەند‬ ‫خاڵ جێ ناکۆک لە نێوان ئەو دوو الیەنە‬ ‫بکەین‪:‬‬

‫سیاسی بێ ئەوالو ئەوال البچن‪.‬‬ ‫بـــــەاڵم واڵتـــانـــی رۆژئــــاووایــــی‬ ‫• ‬ ‫دەیانهەوێ وردەوردە ئــەو کــارانــە بکەن‬ ‫هەتا بەتەواوی لە ئێران دڵنیا بن‪.‬‬ ‫ــ واڵتانی رۆژئاوایی دەیانهەوێ ئێران‬ ‫توانای پیتاندنی ئۆرانیوم بێنێتەو خوارێ‌و‬ ‫نەتوانێ چەکی ناوەکی دروست بکا‪.‬‬ ‫ئێران سوورە لەسەر ئەوەی کە‬ ‫• ‬ ‫پیتاندنی ئۆرانیۆم لە هەر ڕادەیــەک دابێ‬ ‫مافی یاسایی خۆیەتی‌و هیچ الیانێک ناتوانێ‬ ‫لەو مافە بێبەشی بکا‪.‬‬ ‫ــ ئێران نایهەوێ ڕاپۆرتی دروست بدا‬ ‫لەسەر ئەو مادە تەقێنەوانە کە دەتوانری‬ ‫چەکی ئەتومی پێ دروست بکری‪.‬‬ ‫هـــەر بــۆیــە ئــاژانــســی ئــەتــومــی‬ ‫• ‬ ‫پ ــەروەن ــدەی نــاوەکــی ئــێــران وەک سکااڵ‬ ‫ب ــردۆت ــە بـــەردەمـــی شــــورای ئەمنییەتی‬ ‫رێکخراوە نەتەوە یەکگرتووکان‪.‬‬ ‫بێجگە لەوانە هەم ئێران‌و هەم واڵتانی‬ ‫‪ ١+٥‬دەبــێ لەسەر ئــەوانــەی خ ــوارەوەش‬ ‫بگەنە تەوافوق‪.‬‬ ‫ــ دیــاری کردنی چــوار چێوەیەک کە‬ ‫جــێــگــای پــەســەنــدی ه ــەر دووال بــێــت بۆ‬ ‫پیتاندنی ئورانیۆم‪.‬‬

‫بەشی حەوتەم لە جاڕنامەی گەردوونی‬ ‫مافی مــرۆڤ ئــەو ئیزنە دەدا بە شــورای‬ ‫ئەمنیەتیی سازمانی نەتەوە یەکگرتووەکان‬ ‫کە بۆ پاراستن‌و راگرتنی ئاشتی لە جیهان‌دا‬ ‫بــڕیــاری تایبەت بـــدەن‌و تــەنــانــەت ئەگەر‬ ‫پێویست بوو لە رێگەی هێزی نیزامییەوە‬ ‫واریــدی عەمەل بن بۆ پاراستنی ئاشتی‌و‬ ‫تەبایی لە جیهان‌دا‪.‬‬ ‫ئــێــران وەک واحیدێکی جوغرافیایی‬ ‫هــەمــوو کاتێک بــۆ واڵتــانــی رۆژئــاوایــی‌و‬ ‫رووسیە لە ناوچەکەدا گرینگی تایبەت بە‬ ‫خــۆی هــەبــووە‪ .‬رووســەکــان هەموو کات‬ ‫ئـــارەزوویـــان هــەبــووە لــە رێــگــەی ئێران‬ ‫بگەنە ئــاوە گەرمەکانی خەلیجی‌فارس‌و‬ ‫دەریـــای عــمــان‌و لــەوێــشــەوە بـــەرەو ئــاوە‬ ‫ئــازادەکــان بــڕۆن‌و بەپێچەوانەوە واڵتانی‬ ‫رۆژئاوایی بەتایبەتی ئەمریکاو بریتانیا لە‬ ‫پێوەندییەکانی خۆیاندا گرینگی تایبەتیان‬ ‫داوە بە ئێران‌و نەیان‌ویستووە رووسیە‬ ‫جێگەو پێگەی بەهێزی هەبێ لە ئێراندا‪.‬‬ ‫ئــەوەتــا ئایزنهاو ســەرکــۆمــاری ئەمریکا‬ ‫ل ــە دوای شــــەڕی دووهــــەمــــی جیهانی‬ ‫سەبارەت بە ئێران ئاوا دەڵــێ‪« :‬پێم شک‬ ‫نایە ناوچەیەک گرینگ‌تر لە ئێران لەسەر‬ ‫نەخشەی جوغرافیایی دنیادا هەبێ‪ .‬ئێران‬ ‫خاوەنی نەوتەو لەسەر چوارڕێیانی دنیا‬ ‫هــەڵــکــەوتــووە‪ .‬ئــەگــەر رۆژگــارێــک تــاران‌و‬ ‫مۆسکۆ ببنە هاوپەیمان‪ ،‬جێگەیەکی ئەمن‬ ‫بۆ رۆژئاوا لەسەر گۆی زەوی پەیدا نابێ‪.‬‬ ‫هەروەها نابێ هەل‌و مەرجێک پێک بێ کە‬ ‫ئێران بگەڕێتەوە بۆ سەردەمە دوورەکانی‬ ‫خۆی‌و ببێتەوە بە هێزێکی نیزامی گەورە‪.‬‬ ‫بەو تێڕوانینە دەبینین ئێران گرینگی‬ ‫خۆی هەیەو هەر ئەو گرینگیە ئەگەر بەدەست‬

‫_ ئ ــێ ــران دەزانــــــێ دن ــی ــای دەرەوە‬ ‫بــەتــایــبــەت زل‌هــێــزەکــانــی ئێستا قــەبــووڵ‬ ‫ناکەن ئێران ببێتە خاوەنی چەکی ناوەکی‪،‬‬ ‫بەاڵم دەسەاڵتدارانی ئێران دەیانهەوێ بە‬ ‫پێداگری خۆیان لەسەر پیتاندنی ئۆرانیوم‬ ‫ئێمتیازی زیاتر وەربگرن‌و زەمانەتی ئەوە‬ ‫بدەن بە ئێران دوای بەستنی پەروەندەی‬ ‫نــاوەکــی ئــێــران‪ ،‬باسێک لــە پــەروەنــدەی‬ ‫پێشێل‌کاری مافی مرۆڤ لە ئێران نەکرێ‌و‬ ‫هەوڵی ئــەوەش نــەدرێ دەســەاڵتــی ئێران‬ ‫لە ناوچەکەدا الواز بکەن‌و بێ سێ‌و دوو‬ ‫لێ‌کردن ئابلۆقەکان لەسەر ئێران البچێ‌‪.‬‬ ‫به‌اڵم مه‌به‌سته‌کانی واڵتانی ڕۆژئاوا یا‬ ‫‪ 1+5‬دروســت ب ‌ه پێچه‌وانه‌ی ویسته‌کانی‬ ‫کــۆمــاری ئیسالمی‌یه‌‪ .‬ئــه‌وان ده‌زان ــن ک ‌ه‬ ‫ئێران واڵتێکی گه‌وره‌ی ‌ه و خاوه‌نی کانگایکی‬ ‫ژێر زه‌وی زۆر ‌ه و ل ‌ه هه‌مان کاتدا بازاڕێکی‬ ‫گه‌وره‌ی مه‌سره‌فه‌‪ .‬بۆ ئه‌و ‌ه ناوچه‌ک ‌ه ئارام‬ ‫بێت به‌و ناسیاوییه‌ی ل ‌ه ئێران و کۆماری‬ ‫ن ل ‌ه پێشه‌‪.‬‬ ‫ئیسالمی هه‌یانه‌‪ ،‬دوو ڕێگایا ‌‬ ‫ی ـه‌ک ـه‌م هـــه‌وڵ بـــده‌ن سیستمی کــۆمــاری‬ ‫ئیسالمی بڕوا و ل ‌ه جێگای ئه‌و سیستمێکی‬ ‫دێموکراتیک و خه‌ڵکی بێن ‌ه سـه‌رکــار‪ ،‬ک ‌ه‬ ‫هه‌ر وه‌کــی ده‌ێبینن ئێستا ئه‌و هه‌وڵه‌یان‬ ‫ل ‌ه ده‌ستوری کاردا نییه‪ .‬دووهـه‌م‪ ،‬بتوانن‬ ‫ئـــێـــران‌و سیستمی کـــۆمـــاری ئیسالمی‬ ‫ده‌سته‌مۆ بکه‌ن بێجگ ‌ه له‌و ‌ه ک ‌ه پێشگیریان‬ ‫کرده‌و ‌ه ل ‌ه دروست کردنی چه‌کی ناوه‌کی‬ ‫چه‌ندین ئامانجی دیکه‌شیان پێکاوه‌‪.‬‬ ‫بەاڵم لە نیشانەکان را وادەردەکەوێ کە‬ ‫ئەو پرسەیە رێگایەکی دوورو درێــژی لە‬ ‫پێشە چونکە‪:‬‬ ‫ئێران دەیهەوێ هەر دوای مۆر کردنی‬ ‫رێککەوتنامەکە ئابلوقەکان چ ئابووری‌و چ‬

‫ــ دیاری کردنی ڕادەی سانترینیوژەکان‬

‫‪.‬‬

‫ــ دیاری کردنی چوارچێوەیەکی زەمانی‬ ‫بۆ چاالکییەکان‪.‬‬ ‫ــ دیاری کردنی شێوەو رێکاری ئابلوقە‬ ‫ئابووریەکان‪.‬‬ ‫روون کردنەوەو ئاشکرا بوونی چاالکی‬ ‫دام ــودەزگ ــای ئەتومی ئــێــران لــە «فــردو‪،‬‬ ‫ئ ــەراک» بە اڵم لە گــەڵ هەموو ئەوانەی‬ ‫لە سەرەوە باسمان کرد دەبێ ئیشارە بە‬ ‫چۆنیەتی البردنی ئابلۆقەی ئابووریەکان‌و‬ ‫کۆسپەکانی بــــەردەم البــردنــیــان بکەین‪.‬‬ ‫چونکە لە راستی دا چوار جۆرە ئابلۆقەی‬ ‫ئابوری خراوەتە سەر ئێران‌و هەرکامیان‬ ‫نیازی بە رێــکــاری یاسایی خــۆی هەیەو‬ ‫کات‌و زەمانی پێویستە‪.‬‬ ‫‪١‬ـ ئابلۆقەکانی شوڕای ئەمنیەتی نەتەوە‬ ‫یەکگرتووکان‬ ‫‪٢‬ـ ئابلۆقەی یەکێتی ئورووپا‬ ‫‪٣‬ـ ئابلۆقە یەک‌الیانەکان کە دەوڵەتان‬ ‫بە تەنیا کردوویانە وەک ئەمریکا‪ ،‬بریتانیا‪،‬‬ ‫کانادا‬ ‫‪٤‬ـ ئابلۆقەکانی کۆنگریسی ئەمریکا‪.‬‬ ‫لێرەدا زۆر بە کورتی باس لەو ئابلوقە‬ ‫ئابووریانە دەکــەیــن کە لە چــۆن پەسەند‬ ‫ب ــوون‌و دەبــی بــۆ البــردنــیــان چ رێگایەک‬ ‫بگریتە بەر‪.‬‬ ‫‪١‬ـ ئابلۆقەکانی شورای ئەمنیەتی نەتەوە‬ ‫یەکگرتووەکان‬ ‫دوای ئــەوەی شــورای حکام ئاژانسی‬ ‫وزەی ئەتومی جیهان پەروەندی ئەتۆمی‬ ‫ئێرانی نــاردە ب ــەردەم شــورای ئەمنیەتی‬ ‫نەتەوە یەکگرتووکان لە ساڵی ‪ ٢٠٠٦‬م هەر‬ ‫ئێستا بە ‪ ٦‬قەتعنامە ئێرانیان مەحکووم‬

‫کردوە (‪ )١٩٢٩ ،١٨٠٣ ،١٧٣٧ ،١٦٩٦‬و لە‬ ‫چوار قەتعنامەی دوایی را دەستنیشانی ئەو‬ ‫ناوەندو ریکخراوە‌و کەسایەتیانه‌یان کردوە‬ ‫کە دەستیان هەبۆە لەسەنعەتی ئەتۆمی‬ ‫کردنی ئێران کە ئەو راستەو خۆ درگای بۆ‬ ‫دەوڵەتەکان ئاواڵە کردۆتەوە کە بە نۆرەی‬ ‫خــۆیــان ئابلۆقەی ئــابــووری بخەنە سەر‬ ‫ئێران‪ .‬هەروەها بۆ باشتر بەرێوەچوونی‬ ‫نــــاوە ڕۆکــــی ئـــەو قــەتــعــنــامــانــە شـــورای‬ ‫ئەمنیەت بە چەندین کۆمیتەی چاوەەدێری‬ ‫تەحریمەکان دەست نیشان کردوە و هەموو‬ ‫دەوڵەتانی ئەندامی نەتەوە یەکگرتوەکان‬ ‫ئه‌رک ‌ه لەسەریان لە چوارچێوەی بەندەکانی‬ ‫ئــەو قەتعنامانە نەچنە دەرێ‪ .‬بــەاڵم هەر‬ ‫کــاتــێــک شــــورای ئــەمــنــیــەت بــیــهــەوێ ئــەو‬ ‫ئابلۆقە ئابووریانە لە سەر ئێران البەرێ‬ ‫پێویستی بەچەندین کۆبوونەوە هەیەو گوێ‬ ‫لە ڕاپۆرتی کومیتەکانی چاوەدێری بگرێ‌و‬ ‫هــەرکــام لــەو قەتعنامانە کە بۆ کۆنترۆڵ‬ ‫کردنی دەوڵەتی ئێران پەسەند کرابوون‪،‬‬ ‫دەبێ بە جیاو بە قەتعنامەو یەک بە یەک‬ ‫البچن‪.‬‬ ‫‪٢‬ــ تەحریمەکانی یەکێتی ئوروپا‪:‬‬ ‫دوا بــە داوی تەحریمەکانی شــورای‬ ‫ئەمنیەت‪ ،‬شورای وەزیرانی یەکێتی ئوروپا‬ ‫کۆبوونەوەو یەک ریزە تەحریمانە خستیانە‬ ‫سەر ئێران کە بە چەندین بانک‌و دامەزراوی‬ ‫پیشەسازی کەس یا کەسانی بەریوەبەری‬ ‫کۆماری ئیسالمی لە خۆ دەگرێ‪.‬‬ ‫هەرکاتێک ئێران‌و ‪ ١+٥‬گەیشتنە ئەنجام‬ ‫پێویستە ئابلۆقە ئابوورییەکان البچێ بەاڵم‬ ‫بۆ ئــەو کــارە پێوێستی بە کۆبوونەوەی‬ ‫شــورای وەزیــرانــی ئوروپا هەیە و دەبێ‬ ‫لە سەر ئەو مەسەلەیە کۆدەنگی تەواو لە‬ ‫شــورای وەزیرانی یەکێتی ئورپا دروست‬ ‫بێ‪.‬‬ ‫‪٣‬ـ ئامریکا یان کاناداو یا هەر واڵتێکی‬ ‫دیکە ئەگەر دەوڵەتەکە واتە هیزی ئیجرایی‬ ‫بە فەرمان‌و بڕیاریکی گەاڵڵەی تەحریمێکیان‬ ‫بە دژی ئێران پەسەند کردوە دەتوانن هەر‬ ‫وابە بریار یا فەرمانێکی سەرۆکی دەوڵەت‬ ‫ئــەو ئابلۆقانە ئابووریانە لە ســەر ئێران‬ ‫البچن‪.‬‬ ‫‪٤‬ـ تەحریمە کانی کۆنگرێسی ئامریکا‪:‬‬ ‫ئەو بەشە لە تەحریمەکان بە دژی ئێران‬ ‫رنگە دژاو ترین حاڵەت بن بۆ البردنیان‬ ‫چــونــکــە بــە پــێــی یــاســای ئــەمــریــکــا هــەر‬ ‫الیحەیەک‌و گەاڵلەیەک لە هەروو مەجلیس‬ ‫نوێنەران‌و سەنا تێپەری حوکمی قانون‬ ‫وەردەگرێ وبۆ هەڵوەشاندنەوەی پێویستی‬ ‫بە رەزامەندی هەر دوو مەجلیسی نوێنەران‌و‬ ‫سەنا هەیەو رەنگە هەڵبژاردنەکانی ئەو‬ ‫دوایانەی کۆنگریسی ئامریکا کە کۆماری‬ ‫خــوازەکــان تێدا بــااڵدەســت ب ــوون‪ ،‬کــاری‬ ‫دەوڵــەتــی ئۆباما دژاوت ــر بکا بۆ البردنی‬ ‫هەموو تەحریمانەبە یەکجاری‪.‬‬ ‫بــە پــێــی یــاســای نــێــو خـــۆی ئامریکا‬ ‫دەوڵــــەت هیچ دەســەاڵتــی ئیجرایی نییە‬ ‫لەسەر البردنی تەحریمەکانی کۆنگرێسی‬ ‫ئامریکاو تەنیا دەتــوانــێ ‪ ٦‬مانگ ئیجرا‬ ‫کــردن‌و بەرێوەچونیان وە درەنــگــی بخا‪.‬‬ ‫هەر وەکوو باسمان کرد ئەو تەحریمانە کە‬ ‫لەالیان کۆنگرێسی ئامریکا دەست نیشان‬ ‫کراون بوون بە قانوون‌و ئەو ترسە هەیە‬ ‫ئەگەر ئێران پابەند نەبێ بە رێکەوتنەکە‪ ،‬خۆ‬ ‫ماندوو کردن و زەحمەتی زۆری پێویستە‬ ‫جارێکی دیکە بکرینەوە بە قانوون‪.‬‬ ‫لـــە ک ــۆت ــای ــی دا تــــرس لـــە الب ــردن ــی‬ ‫تەحریمەکان دا هەتا تەوافوقی یەکجاری‌و‬ ‫دروســـــت ب ــوون ــی مــتــمــانــەی دووالیـــانـــە‬ ‫هــەر هەیە‪ .‬چونکە دوای ‪ ١١‬ســاڵ ئێستا‬ ‫کۆدەنگێکی جیهانی بــە دژی بەرنامەی‬ ‫چــەکــی ئــەتــۆمــی ئــێــران دروســــت ب ــووەو‬ ‫رەنگە جارێکی دیکە وا بە ئاسانی دروست‬ ‫نــەبــێــتــەوەو جارێکی تــر چــیـن‌و رووســیــە‬ ‫نەگەڕێنەوە نێو هاوبەندێکی وەک ئیستا کە‬ ‫هەیە چونکە هەر واڵتە بەدوای بەرژەوەندی‬ ‫خۆی‌دا دەگەڕێ‪.‬‬

‫‪7‬‬

‫‪١٥‬ی سەرماوەزی‪١٣٩٣‬‬

‫‪٦‬ی دێسامربی ‪٢٠١٤‬‬

‫سیاسی‬

‫ژماره‌‪٦٤٥ :‬‬

‫رۆژنامەی‬

‫چاوخشاندنێکی کورت به‌سه‌ر مودێرنیتەو رۆڵی‬ ‫لە گۆڕانکارییە سیاسی و کۆمەاڵیەتییەکانی ئێران‌‬

‫ئەگەر بڕوانینە یەکەم قۆناغی‬ ‫پێکهاتنی دەوڵــــەت ــــ نــەتــەوە لە‬ ‫ئــــێــــران‪ ،‬رەزا شــــای پــەهــلــەوی‬ ‫مودێرنیزم سەرەکیترین فاکتۆر‬ ‫بــۆ سەقامگیر کــردنــی حکوومەت‬ ‫و دەس ــەاڵت ــی خ ــۆی ب ـه‌کــاردێــنــێ‪.‬‬ ‫ئــەو مودیرنیزمەی کــە پاشەکشە‬ ‫بــە گرینگترین بــەربــەســتــی خۆی‬ ‫واتــە نــەریــت لــە رێــگــری ئەهرومی‬ ‫حــکــوومــەتــی نــاوه‌نــدیــی ـه‌و ‌ه دەک ــاو‬ ‫هـه‌وڵ ده‌دا شوناسی نەته‌وەیی و‬ ‫ئه‌تنیک ‌ه جیاوازکانی ئێران لە یەکەم‬

‫نێو چینەکانی کۆمەڵگەدا بە چه‌شنێک‬ ‫پــەرەی ساند کە محه‌مەد رەزا شا‬ ‫لــە ئــێــران هـــەاڵت‌و دەسەاڵتەکانی‬ ‫بــە شــاپــوور بــەخــتــیــار ســپــارد کە‬ ‫ئیدی بۆ ئەم کــارەش درەنــگ بوو‪.‬‬ ‫کۆمەڵگە ئامادەی تەقینەوەی ئێران‬ ‫بــە شــۆڕشــی ‪ ،١٣٥٧‬حکوومەتی‬ ‫پــەهــلــەوی ل ـێ‌خــس ـت‌و قۆناغێکی‬ ‫دیکەی دەست پێکرد‪.‬‬ ‫ئــاخــونــدو پــێــاوانــی ئایینی کە‬ ‫خۆیان بە نوێنەری ئیسالم‌و بە گشتی‬ ‫چینی نەریتی‌و تەنانەت مودیرنی‬ ‫ئــیــســام‌گــەرای ئــێــران دەنــاســانــد‪،‬‬ ‫توانییان کەڵک لە کێشەو ئارێشەی‬ ‫نێوان پــارت و الیەنە چەپه‌کان و‬ ‫هەروەها هەژاری و دواکەوتوویی‬ ‫هێندێک گەلی ئێران وه‌رگــرن و بە‬ ‫بەرێوەبردنی گشتپرسی(رێفراندۆم)‬ ‫ی ‪١٢‬ی خـــاکـــەلـــێـــوەی ‪١٣٥٨‬‬ ‫حکوومەتی کۆماری ئیسالمی ئێران‬ ‫دابمەزرینن‪.‬‬ ‫ب ــزوت ــن ــەوەی چـــەپ لــە ئــێــران‬ ‫بــە هـــۆی نــەبــووونــی ئــەزمــوونــی‬ ‫بەشداری لە پروسەی حکوومەت‌دا‪،‬‬

‫مانای حکوومەتی ناوەندیی‌دا نەک‬ ‫نەبەزی‪ ،‬بەڵکوو بە جۆرێک بوو بە‬ ‫پێگەو پەناگەی خەباتگێڕانی غەیرە‬ ‫کــورد بە تایبەت رەوتــی چــەپ‪ ،‬ک ‌ه‬ ‫چەندین ساڵ وەک پێشەنگی خەبات‬ ‫و شۆڕش دژی سیستمی ئایینی و‬ ‫پاوانخوازی دەسەاڵتدار دەناسرا‪.‬‬ ‫بــە گشتی لــە دەیـــەی یەکەمی‬ ‫پــــاش شـــۆڕشـــی ‪ ١٣٥٧‬جــگــە لە‬ ‫چه‌ند مانگێکی سەرەتایی‪ ،‬ره‌وتی‬ ‫مودێرنیتە ده‌وه‌ستێ‪ ،‬بەاڵم دوای‬ ‫شــــەڕی ‪ ٨‬ســاڵــە بــە ســەرنــجــدان‬ ‫ب ــە زەرەرو زیـــــان‌و کــاولــکــاری‬ ‫زۆری ئـــابـــووری‌و فـه‌رهـه‌نــگــی و‬ ‫پێویستی ئاوەدانکردنەوەی واڵت‪،‬‬ ‫رەوتی مودێرنیزاسیونیش دەستی‬ ‫پــــێــــکــــردەوە‪ .‬ئــەســڵــی ویــایــه‌تــی‬ ‫فه‌قیهـ لە چــوارچــێــوەی سیستمی‬ ‫شیعه‌دا‪ ،‬خسڵه‌ت‌گه‌لێکی تایبەتی‬ ‫بۆ کۆماری ئیسالمی پێک هێنابوو‬ ‫کــە دەبـــوو مۆدێرنیتە ب ـ ‌ه هەمان‬ ‫ڕادەی ئاراستەدار و بە ئارستەی‬ ‫خواست و داخوازییەکانی سیستمی‬ ‫دەسەاڵتبه‌ده‌ست کۆنترۆل و لغاو‬

‫هەنگاوی فۆرم‌گرتنی دەولـــەت ‪-‬‬ ‫نەتەوەدا بتوێنێتەوە‪ .‬دوای رەزاشاو‬ ‫هاتنە سەرکاری کوڕەکەی محه‌مه‌د‬ ‫رەزا شـــا‪ ،‬پــــرۆژەکــــەی رەزاشــــا‬ ‫درێـــژەی پــێــدەدرێ مۆدێرنیزم ب ‌ه‬ ‫هه‌مه‌ن بیچمی حکومەتی خۆیەوە‬ ‫روولەگەشەیە‪ .‬لە سردەمی پەهلەوی‬ ‫دوویەم‌دا دەگەڵ سەرکوتی نەریت‪،‬‬ ‫شوناسی نەتەوەیی‌و تەنانەت هزرە‬ ‫مودێرنە ناحکوومەتییەکان کە زیاتر‬ ‫لە الیه‌ن پارت‌و الیه‌ن ‌ه چەپەکانەوە‬ ‫نــوێــنــەرایــەتــی دەکــــرا‪ ،‬مودیرنیتە‬ ‫نــاتــوانــێ ئـــەو گــەشــە ئــوســول ـی‌و‬ ‫لۆژیکییەی خۆی بپێوێ‪.‬‬ ‫ئــەو هــیــزو الی ـه‌نــانــەی کــە لەو‬ ‫پرۆسه‌ی ‌ه ‌شوناس‌و تەنانەت بوونی‬ ‫خ ــۆی ــان ل ــە م ــەت ــرســی‌دا دەدیــــت‪،‬‬ ‫درێــژەیــان بە دژایه‌تی حکوومەتی‬ ‫نــــاوەنــــدی داو بــــەرەبــــەرە پێگە‬ ‫کۆمەاڵیەتی و سیاسییەکانی خۆیان‬ ‫بەهێز کرد‪ .‬پارتە چەپەکان‪ ،‬پیاوانی‬ ‫ئایینی‌و هێزە ناسیۆنالیستییەکان‬ ‫ک ـ ‌ه زیــاتــر ک ــورد و ت ــورک بــوون‪،‬‬ ‫سەرەکیترین و گرینگترین دژبەرانی‬ ‫حکوومەتی محه‌مه‌د رەزا شا بوون‪.‬‬ ‫چاالکی هاوکات و بەربەرینی هێزە‬ ‫دژبەرەکانی سیستمی دەسەاڵتدار‪،‬‬ ‫کە خاوەن پێگەیەکی قووڵ بوون لە‬

‫گــەشــەنــەســتــەنــدووی مودێرنیتە‬ ‫لــە چــەپــدا کــە دەگ ــەڵ پێداویستییە‬ ‫راســتــەقــیــنــەکــانــی خــەڵــکــی ئــێــران‬ ‫گونجاو ب ـێ‌و کۆمەڵگە بتوانێ بە‬ ‫شێوەیەکی گونجاو پێوەندی دەگەڵ‬ ‫دامــەزرێــن ـێ‌و ه ـه‌روه‌هــا س ــەرەڕای‬ ‫ئــــەوانــــەش کـــاریـــگـــەری نــەریــتــی‬ ‫چەپی کالسیک کە زیاتر لە الیان‬ ‫یەکیەتیی سۆڤییەتەوە پرۆپاگەندەی‬ ‫بۆ دەک ــرا‪ ،‬لە کۆتایی‌دا هەنگاوبە‬ ‫هەنگاو لە الیه‌ن پیاوانی ئایینییەوە‬ ‫ک ــە دەســـەاڵتـــیـــان بـــەدەســـت بــوو‬ ‫یان پەڕاوێز خــران یان بە گرتن‌و‬ ‫ئێعدام و تێرۆرێکی بەربرینتر لە‬ ‫حکوومەتی پێشوو سەرکوت کران‪.‬‬ ‫هێزە نەتەوەییەکانی وەک کورد‬ ‫و تورک و ئازەرییەکان ل ‌ه ئامادە‬ ‫نــەبــوونــی نــەتــەووەکــانــی دیــکــەدا‬ ‫بوونە کەمایەتی‌و بە چارەنووسی‬ ‫ڕه‌وتــــە چــەپــەکــان چــــوون‪ ،‬بــەاڵم‬ ‫حیزبی دێموکڕات وەک ئەو بەشە‬ ‫شوناسخوازو ناسیونالیسته‌ی کورد‬ ‫کە مودێرنیزاسێون و تێ‌گەیشتنی‬ ‫لــە مــافــی گــەلــی کـــورد لــە رێــگــەی‬ ‫ئــەزمــوونــی کــۆمــاری کــوردســتــان‬ ‫لەسەر دەستی قازی محەممەد بە‬ ‫کۆمەڵگەی کوردی گەیاندبوو‪ ،‬لە ژێر‬ ‫بــاری ســەرکــوت‌و شــەڕی بەتەواو‬

‫بکرایە ‪ .‬بەو ئاقارە میدیا و سیستمی‬ ‫پــــــەروەردە بــاشــتــریــن ئــامــرازێــک‬ ‫بـــوون کــە کــۆمــاری ئیسالمی بۆ‬ ‫خستنە خزمه‌ت خۆی و کۆنترۆلی‬ ‫مۆدیرنیتە کەڵکی لێ‌وەرگرت‪.‬‬ ‫دەیەی دوویەمی دوای شۆرشی‬ ‫‪ ١٣٥٧‬خــراپــتــریــن و ناخۆشترین‬ ‫قۆناغی چــاالکــی رەوت ــە چەپەکان‬ ‫بوو‪ ،‬چونکە تەنانەت وەک سەردەمی‬ ‫پەهلەوییش نەیاندەتوانی لە نێوخۆ‬ ‫چـــــاالک بــــن‪ ،‬م ــی ــدی ــاو سیستمی‬ ‫پەروەردە بە تەواوی لە دەسەاڵتی‬ ‫حکوومەتی ناوەندی دابوون‪ ،‬بەاڵم‬ ‫بــارودۆخــی پارتە شووناسخوازە‬ ‫کوردستانییه‌کان باشتر بوو‪ ،‬چونکە‬ ‫تا ڕادەی ــەک تا کۆتایی سەردەمی‬ ‫یەکەمی ســەرکــۆمــاری محەمەدی‬ ‫خــاتــەمــی چ ــاالک ــی رێــکــخــســتــن و‬ ‫س ـه‌ربــازی به‌رینیان هەبوو گەلی‬ ‫کــوردیــش لــە هــەمــوو کــوردســتــان‬ ‫پشتیوانیان بوو‪.‬‬ ‫دەســتــپــێــکــی دەیــــەی سێیەمی‬ ‫دەسەاڵتداریەتی کۆماری ئیسالمی‬ ‫هاوکات بوو دەگەڵ هه‌وێن‌گرتن و‬ ‫پەرەساندنی رەوتی بەجیهانی‌بوون‬ ‫کــ ‌ه بــە هــاتــنــە ئ ــارای ــی بــەرچــاوی‬ ‫کۆمپیتەرو پێویستی بەکارهێنانی‪،‬‬ ‫پــاشــان ئینتەرنێت و سـه‌تــەالیــت‬

‫ئاره‌ش لورستانی‬ ‫وەرگێڕان ‪ :‬ئاڵەشین‬

‫لــە ســەرانــســەری جیهاندا رەوتــی‬ ‫مــۆدێــرنــیــزاســیــۆنــی لـــ ‌ه پ ــاوان ــی‬ ‫ده‌وڵه‌ته‌کان دەرهێناو هێژمۆنی و‬ ‫ئەنجام‌دانی خستە دەست کۆمپانیا‬ ‫گەورەو فره‌نه‌ته‌وه‌ییه‌کانەوە‪.‬‬ ‫بەم جۆرە حکوومەتەکانی وەک‬ ‫کۆماری ئیسالمی ک ‌ه نوینەرایەتی‬ ‫بـــەرژەوەنـــدی هــەمــوو چینەکانی‬ ‫کۆمەڵگەی نەدەکرد رووبــەرڕووی‬ ‫مــودێــرنــیــتــە ب ـــوویـ ــەوە ک ــە وەک‬ ‫ئەهرومێکی گوشاری بەهێز دەبوو ‌ه‬ ‫هـــۆی داڕمـــانـــی دەســـەاڵتـــەکـــەی‪.‬‬ ‫ڕووخانی هێندێک دەوڵەتی عەرەبی‬ ‫لــە مــــاوەی شــۆرشــی نــاســراو بە‬ ‫بــەهــاری عــەڕەبــدا نموونەیەکە لە‬ ‫هــێــزی مــودێــرنــیــتــە کــە کۆمەڵگە‬ ‫تــوانــیــوی ـ ‌ه ب ــە ئـــاقـــاری ئــامــانــج و‬ ‫مەبەستە گرووپییەکان کەڵکی لێ‬ ‫وەرگرێ‪.‬‬ ‫لە جیهانی ئەمرۆدا مودێرنیتە لە‬ ‫گۆڕەپانی بەرهەم‌هینان و دابەشینی‬ ‫کـــاال ئ ــاب ــووری ــی ــەک ــان‪ ،‬زانـــیـــاری‪،‬‬ ‫ســەربــازی‪ ،‬تەنانەت فەرهەنگی‌دا‬ ‫وەک پـــێـــوەری هــەڵــســەنــگــانــدنــی‬ ‫دەســـەاڵتـــی دەوڵـــەتـــەکـــان هێندە‬ ‫هەستیارو پێویستە کە هیچ واڵتێک‬ ‫ناتوانێ حاشا لە گرینگ‌بوونی بکاو‬

‫حیزبی دێــمــوکــڕات بەشی‬ ‫شــونــاســخــوازو ناسیونالیستی‬ ‫ک ــوردە کــە مودێرنیزاسێون و‬ ‫تێ‌گەیشتنی لە مافی گەلی کورد‬ ‫لە رێگەی ئەزموونی کۆماری‬ ‫کوردستان لەسەر دەستی قازی‬ ‫محەممەد بە کۆمەڵگەی کوردی‬ ‫گەیاند‬

‫لە الیەکی دیکەشەوە رۆژ بە ڕۆژ‬ ‫لە پــاوانــی دەوڵــەتــان دەردەچـــێ و‬ ‫دەگاتە داواکەرانی سەرەکی خۆی‬ ‫کە کۆمەڵە مرۆییەکانە‪.‬‬ ‫کــۆمــاری ئیسالمی ئــێــران کە‬ ‫ئــیــســامــی شــیــعــە ب ــە‌‌‌‌ئــاخــێــزگ ـه‌ی‬ ‫ســـەرەکـــی خــــۆی دەنــاســێــنــی لە‬ ‫نێوه‌ڕاستەکانی دەیـــەی سێیەمی‬ ‫خ ــۆی ــەوە تــا ئ ــەم ــرۆ بــە تــایــبــەت‬ ‫دوای ناڕەزایەتییەکانی ناسراو ب ‌ه‬ ‫بزوتنەوەی سەوز تووشی قەیرانی‬ ‫قوڵی پێکهاتەیی بــوو ‌ه کە روو لە‬ ‫بنەماکانی دەســەاڵتــەو چونک ‌ه ئەم‬ ‫قەیرانانە نیشاندەری دژایەتی نێوان‬ ‫بــەرژەوەنــدی نەتەوەکانی ئێران و‬ ‫خواستەکانی کۆماری ئیسالمی‪ ،‬بۆیە‬ ‫رووخانی سیستم‌و یان گۆڕانکاری‬ ‫زۆر قــوڵ‌و بنەمایی لە دەسەاڵتدا‬ ‫شتێک ‌ه ناکرێ خۆی لێ ببوێردرێ‪.‬‬ ‫پارت‌و الیانە سیاسییەکانی دژبەر‬ ‫یان ڕەخنەگری کۆماری ئیسالمی‬ ‫ئێران ئه‌گه‌ر بتوانن لە پێداویستی‬ ‫و پــێــویــســتــیــە راســتــەقــیــنــەکــانــی‬ ‫کۆمەڵگە بــگــەن‌و لــە رێــگــەی ئەو‬ ‫دەرفــەتــانــەی ڕه‌وتـــی مودێرنیزم‬ ‫خستویەتییە دەسەاڵتیانەوە زانیاری‬ ‫بــە کۆمەڵگە بــگــەیــەنـن‌و ئـــه‌رک و‬ ‫رۆڵــــی خــۆیــان بــگــێــڕن‪ ،‬بێگومان‬ ‫کۆمەڵگەش هاوهەنگاو دەگەڵیان‬ ‫بیر لە دابەشینی میتۆدێکی نوێ بۆ‬ ‫دیموکراتیزەکردنی ئێران دەکەنەوەو‬

‫ی تریش!‬ ‫ناسر ره‌زازی‌‌و شت ‌‬ ‫ی‬ ‫سالی‌(‪ )2002‬فارۆق ره‌فیق كتێبی‌«مالێك ‌‬ ‫ی باڵوكرده‌وه‌و‬ ‫ی بیمار» ‌‬ ‫لێكترازاو‌و ویژدانیك ‌‬ ‫ی كوردستان‌و‬ ‫سه‌رنجێكی‌ ب ‌ه نیسبه‌ت رۆژهه‌الت ‌‬ ‫ی ئ ـه‌م كۆمه‌لگای ‌ه‬ ‫ی م ـه‌جــاز ‌‬ ‫بـ ‌ه تایبه‌ت فـــه‌زا ‌‬ ‫ی‬ ‫خستوته‌روو ك ‌ه تێی‌دا ده‌ڵێت‪ »:‬چات‌و ژوور ‌‬ ‫ی‬ ‫گفتوگۆكردن(یان) ل ‌ه ئه‌نته‌رنێت زیاتر ل ‌ه مه‌یدان ‌‬ ‫ی ئاژه‌ل ده‌چێت‪ ،‬وه‌ك ل ‌ه شوێنێك بۆ‬ ‫فرۆشتن ‌‬ ‫گفتوگۆیه‌كی‌ له‌ سه‌رخۆ‌و ئازاد»‪)1(.‬‬ ‫ی ده‌كریت‬ ‫ی نوسه‌ر ئه‌گه‌رچ ‌‬ ‫ئه‌م سه‌رنجه‌ ‌‬ ‫خالید محه‌ممه‌دزاده‌‬ ‫له‌ رواڵه‌تدا توند بێ‌و ل ‌ه زه‌مه‌نێكدا ك ‌ه میدیا‌و‬ ‫ی وه‌ك فه‌یسبوك‪،‬‬ ‫تـــۆڕ ‌ه كــۆمـه‌اڵیـه‌تــیــیـه‌كــانـ ‌‬ ‫ی ئێستا نه‌بوون‪ ،‬ته‌نیا‬ ‫ی گــرام‌و‪ ...‬به‌م به‌رفراوانی ‌ه ‌‬ ‫وایبر‌و واتساپ‪ ،‬تیل ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌و رایه‌ ‌‬ ‫ی پاڵتاك هه‌بوو‪ ،‬له‌و كاته‌دا قبوواڵندن ‌‬ ‫چه‌ند سایت‌و ژوور ‌‬ ‫ی تۆر ‌ه‬ ‫فارۆق ئاسان نه‌بوو‪ ،‬به‌اڵم ل ‌ه ئێستا ب ‌ه سه‌رنجدان ب ‌ه به‌رفراوان ‌‬ ‫ی رۆژهه‌اڵتییه‌كان له‌م‬ ‫ی زیاتر ‌‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كان‌و كاریگه‌ریان‌و به‌شداری ‌‬ ‫ی‬ ‫ی له‌م فه‌زای ‌ه روو ده‌ده‌ن‪ ،‬زیاتر سه‌رنجی‌ من ‌‬ ‫فه‌زایه‌دا‌و ئه‌و كاردانه‌وانه‌ ‌‬ ‫ی خۆی‌ راكیشا‪.‬‬ ‫بۆ ال ‌‬ ‫ی داو ‌ه ب ‌ه‬ ‫ی خۆ ‌‬ ‫ی ل ‌ه ئێستادا ل ‌ه زۆر حاڵ ‌هت‌دا جێگه‌ ‌‬ ‫ی مه‌جاز ‌‬ ‫فه‌زا ‌‬ ‫ی حه‌قیقی‌‌و شه‌قام‌و كــاردانـه‌وه‌‌و ناڕه‌زاییه‌كان پێش شه‌قام له‌م‬ ‫ف ـه‌زا ‌‬ ‫فه‌زای ‌ه خۆیان نمایش ده‌كه‌ن‌و زورجاریش له‌وێ‌ڕا ده‌گوازرینه‌و ‌ه بۆ سه‌ر‬ ‫شه‌قام‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی رۆژه ـه‌الت ـ ‌‬ ‫ل ـ ‌ه راســتــی‌دا هیچ زه‌مـه‌نــیــك ب ـه‌ قــه‌د ئێستا چــاالك ـ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی پێ ‌‬ ‫ی مه‌جازی‌‌و ل ‌ه زۆر حاڵه‌تیش‌دا ئه‌وه‌ ‌‬ ‫نه‌گوازراوه‌ته‌و ‌ه بۆ چاالك ‌‬ ‫ی مه‌جازی‌‌و‬ ‫ی ف ـه‌زا ‌‬ ‫ی هیچ نی ‌ه جگ ‌ه ل ‌ه چاالك ‌‬ ‫ی رۆژهه‌اڵت ‌‬ ‫ده‌لێن چاالك ‌‬ ‫ی چاالكه‌‪ ،‬ب ‌ه قه‌د ئه‌وه‌ش‬ ‫ی رۆژهه‌اڵتی‌ مه‌جاز ‌‬ ‫میدیایی‌‪ .‬ل ‌ه ئێستادا ئه‌وه‌نده‌ ‌‬ ‫رۆژهه‌اڵتی‌ حه‌قیقی‌ خاموشه‌!‬ ‫ی‬ ‫ی باش ‌ه بۆ خویندنه‌وه‌و تێگه‌یشتن ل ‌ه بیرورا ‌‬ ‫ئه‌مه‌ش زه‌مینه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كاردانه‌وه‌و ده‌ربرین‌و چاالك ‌‬ ‫ی رۆژهه‌اڵت‌و قسه‌كردن ل ‌ه شێواز ‌‬ ‫گشت ‌‬ ‫رۆژانه‌یان ل ‌ه كه‌رته‌ جیاكان‪.‬‬ ‫ی ل ‌ه گه‌ل‬ ‫ی توند تا ئاستی‌ تومه‌تباركردن‌و هاوتاكردن ‌‬ ‫كــاردانـه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی بــاونـه‌كــراوه‌ ‌‬ ‫ی ته‌له‌فزیۆن ‌‬ ‫ی تیرۆریست دیمانه‌یه‌ك ‌‬ ‫قاسم سلیمان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كه‌لتوور ‌‬ ‫ی ئه‌خالق ل ‌ه ده‌ربڕین‌و نه‌بوون ‌‬ ‫ی ناسراو‪ ،‬قه‌یران ‌‬ ‫هونه‌رمه‌ندێك ‌‬ ‫ی ئێم ‌ه بۆجاریكی‌‌تر خسته‌و ‌ه به‌رده‌م خوێندنه‌وه‌و‬ ‫ی راده‌ربڕین ال ‌‬ ‫ئازاد ‌‬ ‫ی‬ ‫ی چ عه‌قڵی ‌هت‌و هه‌ڵگر ‌‬ ‫ی هه‌ڵگر ‌‬ ‫ی رۆژهه‌اڵت ‌‬ ‫ی دووبار ‌ه ك ‌ه ئێمه‌ ‌‬ ‫راڤه‌كردنێك ‌‬ ‫چ زمانێك ل ‌ه ده‌ربرین‌و چ كه‌لتورێكین ل ‌ه ده‌ربرین‌و كاردانه‌وه‌؟ ب ‌ه تایبه‌ت‬ ‫ی بۆ ئه‌م‬ ‫ی ئازادی‌‌و دیموكراس ‌‬ ‫ب ‌ه نیسبه‌ت خه‌ڵكانێك ك ‌ه سااڵنێك ‌ه موژده‌ ‌‬ ‫ی نمایش كرد‪.‬‬ ‫كۆمه‌ڵگایه‌ ده‌به‌خشنه‌وه‌‪ ،‬گۆمانه‌كان زیاتر خۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ره‌زازی‌‌و ره‌تكردنه‌وه‌ ‌‬ ‫ی روانینه‌كان ‌‬ ‫لێر ‌ه قسه‌ ل ‌ه سه‌ر په‌سندكردن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ده‌ربرین‌و ئاخاوتن‌و ئازاد ‌‬ ‫ی قس ‌ه ل ‌ه سه‌ر فۆرم‌و شیواز ‌‬ ‫نیه‌‪ ،‬ئه‌وه‌نده‌ ‌‬ ‫ی زمان ‌ه ل ‌ه هه‌ر توندوتیژییه‌ك ك ‌ه ده‌كرێت ب ‌ه‬ ‫راده‌ربرین‌و پاككردنه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی قسه‌ ‌‬ ‫سه‌رنجدان ب ‌ه كاردانه‌وه‌كان به‌رامبه‌ر به‌م دیمانه‌‌و هاوشێوه‌كان ‌‬ ‫له‌ سه‌ر بكرێت‪.‬‬ ‫ی ده‌ربرین ل ‌ه هه‌ر هه‌ڵچوون‌و هه‌ر‬ ‫ی زمان ‌‬ ‫هه‌وڵدان بۆ پاككردنه‌وه‌ ‌‬ ‫ی دیالۆگ بۆ‬ ‫ی لێ‌‌بكه‌وێته‌وه‌‌و ده‌رگــا ‌‬ ‫زبرییه‌ك ك ‌ه ده‌كرێت توندوتیژ ‌‬ ‫ی زمان‪ ،‬ك ‌ه ده‌گه‌ڕێته‌و ‌ه‬ ‫هه‌میش ‌ه قه‌بات بكات‪ ،‬هه‌وڵێك بۆ پاككردنه‌و ‌ه ‌‬ ‫ی باستان ك ‌ه هه‌وڵیان ده‌دا ده‌ربــڕیــن یان‬ ‫بۆ سۆفیسته‌كان ل ‌ه یونان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئاخاوتن جێگا ‌‬ ‫ی بێت‌و ده‌یانویست هونه‌ر ‌‬ ‫ی ئه‌خالق ‌‬ ‫ی ره‌هه‌ندێك ‌‬ ‫هه‌ڵگر ‌‬ ‫ی سه‌ده‌ی‌ بیسته‌م‪،‬‬ ‫ی بگرێته‌وه‌‪ ،‬هه‌وڵێك ك ‌ه ل ‌ه كوتاییه‌كان ‌‬ ‫ی زمان ‌‬ ‫توندوتیژ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ده‌ڵێت‪ »:‬ئێم ‌ه یه‌كه‌م حیزب ‌‬ ‫دوكتۆر قاسملوش ل ‌ه روو ‌ه سیاسییه‌كه‌ ‌‬ ‫ی بووین ك ‌ه ئه‌خالقمان تێكه‌ڵ ب ‌ه سیاسه‌ت كردوه‌«‪ .‬لێره‌دا گرنك‬ ‫سیاس ‌‬ ‫ی ده‌ڵێی‌‌و گرنگ ‌ه ده‌ربرین ئه‌خالق‌ڕیژ‬ ‫نی ‌ه چ ده‌لێی‌‪ ،‬به‌اڵم گرنگ ‌ه چون ‌‬ ‫بكرێت نه‌ك بزمار رێژ‌و دڕكاوی‌‪.‬‬ ‫ی زم ــان‌و‬ ‫ی زمــانــی‌‪ ،‬فــۆرم ـ ‌‬ ‫ی بــوون ـ ‌‬ ‫ی ئێم ‌ه نـ ـه‌ك هـ ـه‌ر دڕكــــاو ‌‬ ‫ال ‌‬ ‫ی پشت زمانی‌ ناشیرین كــردوه‌‪ ،‬ئه‌و ‌ه ئه‌م زمان شڕیی ‌ه ب ‌ه‬ ‫ئامانجه‌كان ‌‬ ‫ی ل ‌ه‬ ‫ی به‌رامبه‌ردایه‌‌و ئه‌وه‌نده‌ ‌‬ ‫ی هه‌وسارچراو رۆژان ‌ه ل ‌ه پالماردان ‌‬ ‫شێواز ‌‬ ‫ی تێرامان‌و هیچ فیكره‌یه‌ك بۆ‬ ‫ی شه‌ڕه‌نگیزان ‌ه ده‌ژی‌‪ ،‬هه‌ڵگر ‌‬ ‫كاردانه‌وه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی دیالۆگ كار ده‌كات‪،‬‬ ‫ی فۆرم ‌‬ ‫ده‌ربرین نیه‌‌و ل ‌ه دواجار ل ‌ه سه‌ر كوشتن ‌‬ ‫ی ل ‌ه‬ ‫ی سیاسی‌ ئێستاش ‌‬ ‫ی ‪ 30‬ساڵ ل ‌ه چاالك ‌‬ ‫هه‌ر ئه‌مه‌ش وایكردو ‌ه دوا ‌‬ ‫ی سیاسی‌‌و‬ ‫ی نێوپرۆسه‌ ‌‬ ‫ی غایب ‌‬ ‫ی ئاخاوتن‌و دیالۆگ زمان ‌‬ ‫گه‌ڵ بێت زمان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی دوور ل ‌ه ره‌نگڕێژ ‌‬ ‫ی ئه‌م زمانشڕییه‌ ‌‬ ‫ی رۆژهه‌اڵت بێت‪ .‬كات ‌‬ ‫رۆشنبیر ‌‬ ‫ی ل ‌ه پشت‬ ‫ی لێپرسینه‌وه‌ش ده‌كرێته‌و ‌ه هه‌ر زوو خۆ ‌‬ ‫ی رووبه‌ڕو ‌‬ ‫ئه‌خالق ‌‬ ‫سه‌ری‌ یه‌كێ‌ له‌ پیرۆزییه‌كانی‌ ئه‌م كۆمه‌ڵگایه‌ ده‌شارێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی داو ‌ه ب ‌ه توندوتیژی ‌‬ ‫ی خۆ ‌‬ ‫ی جێگه‌ ‌‬ ‫ی چه‌كدار ‌‬ ‫ی ئێم ‌ه توند‌وتیژی ‌‬ ‫ال ‌‬ ‫زمانی‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر چه‌كه‌كان ل ‌ه ئێستادا به‌رامبه‌ر ب ‌ه یه‌كتر ناتوانن بته‌قێنن‬ ‫ێ ده‌نگ كراوه‌كان ده‌گێرێت‌و‬ ‫ی چه‌ك ‌ه ب ‌‬ ‫بكه‌ن‪ ،‬ئه‌و ‌ه زمان ل ‌ه ئێستا رۆل ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ده‌یه‌ ‌‬ ‫ی چه‌كدار ‌‬ ‫ی رۆژهه‌اڵتی‌ بووه‌ته‌و ‌ه ب ‌ه هه‌مان فه‌زا ‌‬ ‫ی مه‌جاز ‌‬ ‫فه‌زا ‌‬ ‫‪60‬ی‌ هه‌تاوی‌ رۆژهه‌اڵت كه‌ هه‌موو به‌رببوون ‌ه گیانی‌ یه‌كتر‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی رۆشنبیری‌‌و سیاسی ‌‬ ‫ی سیاسی‌‌و فه‌زا ‌‬ ‫ی بلوكبه‌ند ‌‬ ‫ی ئێستا ‌‬ ‫گرفت ‌‬ ‫ی یه‌كه‌م نیه‌‪ ،‬به‌ڵكوو‬ ‫ی ب ‌ه پله‌ ‌‬ ‫ی هێز ‌ه پرش‌و باڵوه‌كان ‌‬ ‫رۆژهه‌اڵت یه‌كنه‌گرتن ‌‬ ‫ی پێكه‌و ‌ه دواندن ‌ه ك ‌ه‬ ‫ی ئه‌خالق ‌‬ ‫ی فۆرمێك ‌‬ ‫ی دیالۆگ‌و نه‌بوون ‌‬ ‫ی زمان ‌‬ ‫غایبون ‌‬ ‫ی ل ‌ه الڵبوون‌و هه‌ڵچوون به‌رامبه‌ر ب ‌ه یه‌ك‬ ‫ی گه‌وره‌‌و ده‌شتاییه‌ك ‌‬ ‫دابران ‌‬ ‫به‌رهه‌مهێناوه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی ن ‌ه شه‌ڕ‌و ئاشتیی ‌ه ك ‌ه زمان ‌‬ ‫ی فه‌زا ‌‬ ‫ی رۆژهه‌اڵت ‌‬ ‫ی ئێستا ‌‬ ‫ی سیاس ‌‬ ‫فه‌زا ‌‬ ‫ی تۆمه‌تباركردن‌و په‌الماردان‪ .‬له‬ ‫ی داو ‌ه ب ‌ه زمان ‌‬ ‫ی خو ‌‬ ‫ئاخاوتن جێگه‌ ‌‬ ‫‌دواجاردا پێموای ‌ه ده‌بێت به‌ر به‌م شه‌ره‌نگیزیی ‌ه ل ‌ه زمان بگیرێت‌و ئه‌خالق‬ ‫ی ئاخاوتن‌و وه‌ك گورگیاس ده‌ڵێت «زمان ل ‌ه‬ ‫بگه‌ڕێنینه‌و ‌ه بۆ نێو زمان ‌‬ ‫هه‌ر توند‌وتیژییه‌ك پاك بكه‌ینه‌وه‌«‪.‬‬ ‫سه‌رچاوه‌‪:‬‬ ‫ی بیمار»‬ ‫ی لێك ترازاو‌و ویژدانیك ‌‬ ‫ی كتیبی‌«مالیك ‌‬ ‫ی بیست ‌‬ ‫(‪)1‬ـ الپه‌ره‌ ‌‬ ‫ی سۆفیسته‌كان‬ ‫(‪ )2‬ـ كتیب ‌‬

‫‪6‬‬

‫‪١٥‬ی سەرماوەزی ‪١٣٩٣‬‬

‫نەتەوەیی‬

‫‪٦‬ی دێسامربی ‪٢٠١٤‬‬

‫ژماره‌‪٦٤٥ :‬‬

‫رۆژنامەی‬

‫رۆژهەاڵتتەوەری‪ ،‬بەستینێک بۆ کار و خەباتی هاوبەش‬ ‫ڕێکارێک بۆ دەربازبوون لە پەراوێزخران‬

‫قادر وریا‬ ‫ڕۆژهــەاڵتــتــەوەری‪ ،‬وەک چەمک‬ ‫و زاراوە‪ ،‬لە مێژ نییە لە دایــک بووە‪.‬‬ ‫لەم ‪ ٢-١‬سالەی دوایی‌دا بۆ یەکەم جار‬ ‫بە کار هاتوە‪ .‬لەم مانگانەی دواییش‌دا‬ ‫هــاتــووەتــە نێومیدیاکان و ئەدەبیاتی‬ ‫سیاسی و‪ ،‬بــووە بــە جێگای بــاس و‬ ‫قسەلەسەکردن‪ .‬داهێنەر یا بەرهەمهێنی‬ ‫ئەم چەمک و زاراوەیــە‪ ،‬یا هەر نەبێ‬ ‫کارپێکەر و پەرەپێدەرەکەی‪ ،‬حیزبی‬ ‫دیموکراتی کــوردســتــانــە‪ .‬بــەاڵم وەک‬ ‫ڕوانین و عەقڵیەت و بیرکردنەوە‪،‬دەکرێ‬ ‫بڵێم شتێکی نــوێ نییە و ئــەوەنــدە‬ ‫کۆنە کــە لــە گــەڵ حیزبی دیموکراتی‬ ‫کوردستان‌دا لە دایک بووە‪.‬‬ ‫ڕۆژهەاڵتتەوەری چیە؟‬ ‫مــەبــەســت لــە ڕۆژه ــەاڵت ــت ــەوەری‬ ‫ئــەوەیــە تاکەکان‌و الیەنەکانی خەڵکی‬ ‫ڕۆژهــەالتــی کوردستان لە تیکۆشانی‬ ‫خــۆیــان دا‪ ،‬چ لــە گــۆڕەپــانــی کــوردی‬ ‫و لــە ئاستی نــەتــەوەیــی‪ ،‬چ لــە ئاستی‬ ‫ئێران دا بناغەی کاری خۆیان لە سەر‬ ‫بایەخدان بە پرسی نەتەوەی کورد لە‬ ‫ڕۆژهەاڵتی کوردستان‌و بەرگری کردن‬ ‫لە ئامانجەکان‌و داخوازەکانی خەڵکی‬ ‫ڕۆژهــەالتــی کوردستان‪ ،‬دابمەزرێنن‪.‬‬ ‫بــەم پێیە نــابــێ ســەبــارەت بــە پرسی‬ ‫کورد لە بەشەکانی دیکەی کوردستان‪،‬‬ ‫یا نابێ سەبارەت بە بزووتنەوەیەکی‬ ‫ســەرانــســەریــی ئــێــران‪ ،‬پــرســی کــورد‬ ‫لــە رۆژهــەالتــی کــوردســتــان‪ ،‬ببێت بە‬ ‫قــوربــانــی و پــشــتــگــوێ بــخــرێ‪ .‬واتــە‬ ‫ئەسل بۆ تاک یا الیەنێکی ڕۆژهەاڵتی‪،‬‬ ‫خەڵکی رۆژهەالتی کوردستان و پرس‬ ‫نەتەوەیی لەم بەشەی کوردستانە‪.‬‬ ‫واڵمــــێــــک بـــــەو پـــرســـیـــارانـــەی‬ ‫بـــــــــــــــەرەوڕووی تــــــاک و الیـــەنـــی‬ ‫ڕۆژهەاڵتتەوەر دەبنەوە؟‬ ‫بــــە دڵـــنـــیـــایـــیـــەوە‪ ،‬ئـــــەم جــــۆرە‬ ‫پێناسەکردنی ڕۆژهەاڵتتەوەری ‪ ،‬پرسیار‬ ‫دەخوڵقێنێ‪ .‬بۆ وێنە «کە وابیت بۆ تاک‬ ‫یا الیەنێکی ڕۆژهەاڵتتەوەر‪ ،‬نەتەوەی‬ ‫کــورد‌و کوردستان لە تەواوەتییەکەی‬ ‫خــۆیــان‌دا ئەسل نین‪ ،‬بەڵکوو کــوردی‬ ‫رۆژهـــەاڵت‌و ڕۆژهــەاڵتــی کوردستان‪،‬‬ ‫ئەسلن؟» یا بە دەربڕینێکی دیکە‪ :‬بۆ‬ ‫تــاک‌و الیەنی ڕۆژهەاڵتتەوەر‪»،‬جزء»‬ ‫ســەرەکــیــیــە و «کـــل» نــاســەرەکــی؟!!‬ ‫واڵمــی ئەم پرسیارانە لە جیاتی بەڵێ‬ ‫یــا نەخێرێکی کــتــوپــڕ‪،‬ســاغــکــردنــەوە‌و‬ ‫واڵمدانەوەی پرسیارێکی دیکەیە‪.‬‬ ‫لــــە گـــــەڵ ئـــــــەوەی کــــــورد ی ــەک‬ ‫نەتەوەتە‌و کوردستان یەک سەرزەوییە‬ ‫و‪ ،‬دابــەش ک ــراون‪ ،‬ئایا قبووڵمانە لە‬ ‫ســەردەمــی ئیستا دا‪ ،‬هــەر بەشێکی‬ ‫کوردستان‪ ،‬لە چوارچێوەی والتێکدا‬ ‫کە پێیەوە لکێنراوە‪ ،‬دەیەوێ یا دەتوانێ‬ ‫پرسە نەتەوەییەکەی خۆی چارەسەر‬ ‫بکا؟ ئایا قبووڵمانە کە هــەر بەشێکی‬ ‫کوردستان‪ ،‬خاوەنی هیزی سیاسی یا‬ ‫هیزە سیاسییەکانی خۆیەتی کە ئەوە‬ ‫ئەوانن نوینەرایەتیی مەسەلەی کورد‬ ‫لەو پارچەیە دەکەن؟ ئایا قبووڵمانە کە‬ ‫هیچ هێزێکی سیاسیی کــوردی نیە کە‬ ‫نوێنەرایەتیی کوردی هەموو بەشەکانی‬ ‫کوردستان بکا‌و هیچ هیزێکی کوردی‬ ‫نییە کــە ڕزگــاریــی کـــورد لــە هەموو‬ ‫بــەشــەکــان‌و خــەبــات لــە گ ــەڵ هــەمــوو‬ ‫دەوڵــەتــە داگیرکەرەکانی کوردستانی‬ ‫لە بەرنامەی کــاری ئــەمــڕۆی خــۆی‌دا‬ ‫هەبێ؟ ئەگەر ئەم راستیانەمان قبووڵ‬ ‫بن‪ ،‬دەبێ قبووڵیش بکەین کە کوردی‬ ‫هــەر بەشێکی کــوردســتــان‪ ،‬دەب ــێ بۆ‬ ‫خۆی خاوەنداریەتی پرسەکەی خۆی‬ ‫بکا‪ .‬دەبــێ لە چوارچێوەی والتێکیش‬ ‫دا کــە بــە پــێــچــەوانــەی ویستی خۆی‬ ‫پێیەوە لکێنراوە‪ ،‬بە دوای چارەسەری‬ ‫پرسەکەی خۆی‌دا بگەڕێ‪.‬‬ ‫ئەگەر ئەمە نەکەن‌و پرسەکەی‬ ‫خــۆیــان بــســپــێــرنــە هــیــزێــکــی کـــوردی‬ ‫پــارچــەیــەکــی دیــکــەی کــوردســتــان‪ ،‬لە‬ ‫راستیدا مەسەلەکەیان دەکەوێتە ژێر‬ ‫کاریگەریی «اصل و فرع»ی ئەم هێزە‬

‫کــە دیـــارە ئــەســلــەکــەیــان‪ ،‬پــارچــەکــەی‬ ‫خۆیان‌و فەرعەکەیان پارچەکانی دیکەی‬ ‫کوردستانە‪ .‬هەر وەهــا مەسەلەکەیان‬ ‫دەکەوێتە ژێر کاریگەریی بەرژەوەند‌و‬ ‫پێوەندییەکانی ئــەو پارچەیە لە گەڵ‬ ‫واڵتانی دراوسێ‪ ،‬ئەویش دراوسێگەلێک‬ ‫کە لە گەڵ کورد لە واڵتەکەی خۆیان‌دا‬ ‫تەڕەفن‌و کێشەیان هەیە‌و لە زۆربەی‬ ‫حالەتەکان دا‪ ،‬زەوتــکــەر و پێشێلکەر‬ ‫و ئینکارکەری مافی کـــوردن‌و‪ ،‬وەک‬ ‫داگیرکەر لە گەڵ کــورد لە بەشەکەی‬ ‫خۆیان‌دا دەجووڵێنەوە‪.‬‬ ‫پرسی کورد لە بەشێکی کوردستان‬ ‫لە گەڵ بزووتنەوەیەکی سەرانسەری‬ ‫لە ئاستی واڵتێکیش دا کە کوردستانی‬ ‫پــێــوە لــکــێــنــراوە‪ ،‬زۆر ج ــار بـــووە بە‬ ‫قــوربــانــیــی «اصــــل و فـــــرع»ی ئــەم‬ ‫بــزووتــنــەوانــە‪.‬جــا ئــەم بــزووتــنــەوانــە چ‬ ‫شــۆڕش‌و راپەڕینی دژ بە دیکتاتۆری‬ ‫بووبن‪ ،‬چ بزووتنەوەی چەپ بووبن چ‬ ‫ڕیفۆرمخوازی‪ .‬هەموو ئەو شۆڕش‌و‬ ‫ڕاپەڕین‌و بزووتنەوانە چاوەڕوانیان لە‬ ‫کورد لە والتەکی خۆیان دا ئەوە بوو‪،‬‬ ‫ڕەگەڵیان کــەون‌و لە پیناوی ئامانجی‬ ‫گەورەتر و سەرانسەری دا‪ ،‬لە سەر‬ ‫جێگە و پێگەی پرسەکەی خۆیان‌و ئەو‬ ‫ماف‌و دەسکەوتانەی لەم سۆنگەیەوە‬ ‫دەستیان دەکـــەوی‪ ،‬پیداگری نەکەن‪.‬‬ ‫واتە ئەمە هەڵ بگرن بۆ داهاتوو‌و دوای‬ ‫ســەرکــەوتــن! ب ــەالم وەک دیتوومانە‬ ‫دوای سەرکەوتنی شۆڕش‌و راپەڕین‌و‬ ‫بزووتنەوە سەرانسەرییەکان‪ ،‬ئەوەی‬ ‫وەبـــەر ک ــورد کــەوتــوە‪ ،‬بــەدعــەهــدی‌و‬ ‫پـــاشـــگـــەزبـــوونـــەوەی فــاتــیــحــان لە‬ ‫بەڵێنەکانیان‌و پەنابردنەوەیان بۆ بەر‬ ‫سیاسەتی ئینکار و سەرکوت بووە!‬

‫ناکاتەوە‪ .‬هــەر هیزێکیش لە بەشێکی‬ ‫دی ــک ــەی ک ــوردس ــت ــان‪ ،‬چ ــاوەڕوان ــی ــی‬ ‫ئــــەوەی لــێ هــەبــێ کــە تــیــکــۆشــان بۆ‬ ‫بەدەستهێنانی مافەکانی خۆی و خەبات‬ ‫لــە گ ــەڵ ڕێــژیــمــی زال بــە س ــەر ئــەو‬ ‫پارچەیەی کوردستان‪ ،‬ســەبــارەت بە‬ ‫بەرژەوەندەکانی ئەو تەعتیل بکا‪ ،‬دەبێ‬ ‫لێی قبووڵ نەکا‪ .‬لەوانەیە لە قۆناغیک یا‬ ‫لە بڕگەیەکی زەمانی دا‪ ،‬بەرژەوەندێکی‬ ‫نەتەوەیی‪ ،‬یا بەرژەوەندێکی گەورەت ‌ر‬ ‫وا بــخــوازێ کــــوردی پــارچــەیــەک یا‬ ‫هێزە سیاسییەکانی ئــەو پارچەیە‪ ،‬بە‬ ‫تێبینییەوە‪،‬شێوە خەباتێک بەڕێوە ببەن‬ ‫یــا ڕەچـــاوی هەلومەرجێکی تایبەتی‬ ‫لــە نــاوچــەکــە دا بــکــەن‪ .‬بــەالم بــە دوو‬ ‫مەرج‪ :‬یەکەم‪ ،‬بە تەفاهوم‌و ڕێککەوتنی‬ ‫دوو الیەنە بێ نەک بە داسەپاندن یا‬ ‫بــە جــۆریــکــی خــۆبــەدەســتــەوەدەرانــە‪.‬‬ ‫دووهــەم بۆ ماوەیەکی دیاریکراو بیت‬ ‫نەک بۆ هەمیشە‪ .‬جگە لەمەش دلسۆزی‬ ‫و بــەدەنــگــەوەچــوونــەکــە نابێ هــەر لە‬ ‫الیەنیکەوە بێ‪.‬‬ ‫لــە پــێــوەنــدی لــە گــەڵ ڕاپــەڕیــن و‬ ‫بــزووتــنــەوە سەرانسەرییەکانیش دا‪،‬‬ ‫بــزووتــنــەوەی کــورد لە هــەر بەشیکی‬ ‫ک ــوردس ــت ــان‪ ،‬دەبــــێ ب ــە شــیــوەیــەکــی‬ ‫مەرجدار ڕەگەڵیان بکەوێ‪.‬واتە پاش‬ ‫دانــنــانــی ڕێــبــەریــی بــزووتــنــەوەکــە بە‬ ‫ڕەوایــــی پــرســی کـــورد ل ــەو واڵتـــە و‬ ‫قبوولکردنی داخ ــوازە بنەرەتییەکان‪-‬‬ ‫هەر نەبێ بە شێوەیەکی گشتی بەالم‬ ‫ســەریــح‪ .-‬هــەر وەه ــا پشتبەستن بە‬ ‫هێندێک گــەرەنــتــی و میکانیزم وەک‬ ‫بوونی نوێنەری بزووتنەوەی کورد لە‬ ‫ناوەندی بڕیار‌و ڕێبەریی بزووتنەوە‬ ‫سەرانسەرییەکە یا بــوون بە هێزێک‬

‫هیچ هێزێکی سیاسیی ک ــوردی نیە کــە نوێنەرایەتیی‬ ‫کوردی هەموو بەشەکانی کوردستان بکا‌و هیچ هیزێکی کوردی‬ ‫نییە کە ڕزگاریی کورد لە هەموو بەشەکان‌و خەبات لە گەڵ‬ ‫هەموو دەوڵەتە داگیرکەرەکانی کوردستانی لە بەرنامەی کاری‬ ‫ئەمڕۆی خۆی‌دا هەبێ؟ ئەگەر ئەم راستیانەمان قبووڵ بن‪ ،‬دەبێ‬ ‫قبووڵیش بکەین کە کوردی هەر بەشێکی کوردستان‪ ،‬دەبێ بۆ‬ ‫خۆی خاوەنداریەتی پرسەکەی خۆی بکا‬

‫کەوایە ڕێگە هەر ئەوەیە کوردی‬ ‫هــەر بەشێکی کــوردســتــان بــۆ خۆی‬ ‫خاوەنداریەتیی پرسە نەتەوەییەکەی‬ ‫خۆی بکا‪ ،‬پرسەکەی خۆی‪ ،‬نە بسپێرێتە‬ ‫دەســت هێزێکی ک ــوردی لــە بەشێکی‬ ‫دیــکــەی ک ــوردس ــت ــان‪ ،‬نــە بــە تــەمــای‬ ‫«قول سر خرمن»ی بزووتنەوەیەکی‬ ‫سەرانسەری لە چوارچیوەی والتەکەی‬ ‫ئێستای دابیت‪.‬‬ ‫تەعامول لە گەڵ بەشەکانی دیکەی‬ ‫کوردستان‌و لە گــەڵ بزووتنەوەی‬ ‫سەرانسەری لە واڵتێک‌دا‬ ‫لێرە دا پرسیار ئەوەیە کە وایە‬ ‫تــەعــامــولــی کـ ــوردی ه ــەر پــارچــەیــەک‬ ‫لە گــەڵ پرسی کــورد بە گشتی‪ ،‬یا لە‬ ‫گەڵ بزووتنەوەی کورد لە بەشەکانی‬ ‫دیکەی کوردستان دەبــێ چــۆن بێت؟‬ ‫هەر وەهــا کــوردی هەر پارچەیەک لە‬ ‫گەڵ شۆڕش و ڕاپەڕین و بزووتنەوە‬ ‫سەرانسەرییەکانی واڵتی خۆیان چۆن‬ ‫تەعامول بکەن؟ واڵمــەکــە زۆر سادە‬ ‫بەاڵم هەر لەو کاتە دا مەنتقی و مەعقوول‬ ‫و بەرپرسانەیەیە‪ .‬بزووتنەوەی کورد لە‬ ‫هەر بەشێک‌و‪ ،‬هەر حیزب و ڕێکخراو و‬ ‫تاکێکی نەتەوەیی و وشیار و بەرپرس‬ ‫لە هەر بەشیکی کوردستان‪ ،‬پیویستە‬ ‫دڵسۆز‌و پشتیوان‌و خەمخۆر‌و هاوکاری‬ ‫بزووتنەوەی کورد لە بەشەکانی دیکە‬ ‫بێت‪ ،‬هەر هاوکاری‌و پشتیوانییەک لە‬ ‫دەستی هــات‪ ،‬درێغی لێ نەکا‪ .‬بەالم‬ ‫ئەوانە بەو مانایە نین‪،‬مەسەلەی کورد‬ ‫لە بەشەکەی خــۆی‪ ،‬لە بیر بەرێتەوە‪.‬‬ ‫ه ــاوک ــاری‌و خــەمــخــۆری‌و پشتیوانی‬ ‫ب ــەران ــب ــەر بـــزووتـــنـــەوەی کــــورد لە‬ ‫بەشێکی دیــکــەی کــوردســتــان‪ ،‬جێگای‬ ‫جــێــبــەجــێــکــردنــی ئــەرکــەکــانــی خــۆی‬ ‫بەرامبەر بە بەشەکەی خــۆی‪ ،‬بۆ پڕ‬

‫لە سەر ئــەرزی واقیع کە لە ئەگەری‬ ‫هەر ئاڵوگۆڕێک دا‪ ،‬فاتیحانی سبەینێ‬ ‫نــەتــوانــن بــە هاسانی کــورد پشتگوێ‬ ‫بــخــەن‪ ،‬کــە ئــەمــەش کۆمەڵێک ئــەرک‬ ‫دەخاتە سەر هیزە سیاسییەکانی ئەو‬ ‫پــارچــەیــە کــە لــە هــەمــوویــان گرنگتر‬ ‫پێکەوە کارکردن وهەبوونی پالتفۆرمی‬ ‫هاوکاری و بە یەکگرتوویەوە چوون بە‬ ‫پێشوازی ڕووداوەکانە‪.‬‬ ‫ئایا ڕۆژهەالتتەوەری‪ ،‬ڕوانین و‬ ‫سیاسەتکردنێکی نوێیە ؟‬ ‫وەک لــە ســەرەتــای ئــەم باسە دا‬ ‫گوترا‪ ،‬چەمک و واژەکــە‪ ،‬نوێیە ئەگینا‬ ‫ئ ــەم جـــۆرە ڕوانــیــن لــە چــارەســەری‬ ‫پــرســی کـ ــورد لــە نــیــو بــزووتــنــەوەی‬ ‫کــورددا نوێ نییە‪ .‬حیزبی دیموکراتی‬ ‫کــوردســتــان لــەوەتــا هــەیــە‪ ،‬بــەم جــۆرە‬ ‫بیری کردوەتەوە‪ .‬نە خۆی بە نوێنەری‬ ‫کــوردی بەشەکانی دیکەی کوردستان‬ ‫زانیوە‌و لە جیاتی ئەوان بڕیاری داوە‬ ‫یا قسەی کردوە‪ ،‬نە هیچ کات قبووڵی‬ ‫بووە هێز‌و الیەنێک لە بەشێکی دیکەی‬ ‫کوردستانەوە ببێتە دەمڕاستی کوردی‬ ‫رۆژهــــــەالت‪ .‬دەتــوانــیــن بڵێین ئــەوە‬ ‫هــەر تایبەت بە حیزبی دیموکراتیش‬ ‫نەبووە‪ ،‬لە نێو بەشێکی بەرچاوی هێز‌و‬ ‫الیەنەکانی دیــکــەی ڕۆژهــــەالت‌دا ئەم‬ ‫جۆرە بیرکردنەوەیە زاڵ بووە‪ .‬ئەگەر‬ ‫وای ــە بــۆ چــی لــە هــەلــومــەرجــی ئێستا‬ ‫دا‪،‬بــاس لە ڕۆژهەالتتەوەری دەکرێ‌و‬ ‫دەمانەوێ ببێتە گوتاری زاڵی ئەمڕۆی‬ ‫ڕۆژهەالتی کوردستان؟‬ ‫لــە ڕاســتــیــدا‪ ،‬وەک لــە نووسین‌و‬ ‫ئاخاوتنەکانی ئەم دواییانەی کۆمەڵێک‬ ‫لــە خ ــاوەن ــڕای ڕۆژهــەالتــتــەوەری ـش‌دا‬ ‫هاتوە‪ ،‬لە الیەکەوە هەوڵێکی ئاگایانە‌و‬ ‫بــە بــەرنــامــە هــەیــە بــۆ ئـــەوەی پرسی‬

‫کــورد لە ڕۆژهــەالتــی کوردستان‌و لە‬ ‫ئێران‌دا‪ ،‬تۆزی فەرامۆشیی لێ بنیشێ‬ ‫و بــوار‌و مەجالی خۆ دەرخستنی بۆ‬ ‫نــەڕەخــســێ‪ .‬هــەر وا بــزانــە کـــورد لە‬ ‫ئــێــران لــە گــەڵ بیمافی و بندەستی و‬ ‫سەرکوت بـــەرەوڕوو نییە و ڕێژیمی‬ ‫کۆماری ئیسالمی کێشەیەکی لە گەڵ‬ ‫کــورد لە والتــەکــەی خــۆی دا نییە!! یا‬ ‫لە کوردستان تیکۆشان و هەولدان و‬ ‫خەبات بۆ داواکردنی مافی نەتەوەیی‌و‬ ‫بۆ نەهێشتنی بندەستی و زۆرلێکراوی‬ ‫لە ئارا دا نییە!! لە الیەکی دیکەشەوە بە‬ ‫هۆی لە ڕۆژەڤ دابوونی پرسی کورد‬ ‫لەبەشەکانی دیــکــەی کــوردســتــان‪ ،‬بە‬ ‫تایبەتی شەڕفرۆشیی داعش بە کورد‌و‬ ‫هێندێک کــارەســات کــە بــــەرەوڕووی‬ ‫کورد لە باشوور‌و خۆراوا بووەتەوە‌و‪،‬‬ ‫سەرقاڵبوونی میدیاکان‌و دەوڵەتان و‬ ‫ناوەندە سیاسییەکان بەو ڕووداوانەوە‪،‬‬ ‫هەم لە نێو بەشێک لە چاالکانی سیاسی‬ ‫و مەدەنی‌و خەڵکی دیکە لە نێوخۆی‬ ‫ڕۆژهــەالتــی کــوردســتــان‪،‬هــەم لــە نیو‬ ‫بەشێکی بەرچاوی ئەندامانی حیزب‌و‬ ‫ڕێکخراوە سیاسییەکانی ئــەو بەشە‪،‬‬ ‫خــەریــکــە بندەستیی کـــورد لــە ئێران‬ ‫و بێبەش ڕاگــرتــنــی ک ــورد لــەم واڵتــە‬ ‫لە سەرەتاییترین مافەکانی لە الیەن‬ ‫کۆماری ئیسالمییەوە‪ ،‬لە بیر دەچێتەوە‪.‬‬ ‫چارەسەر و هەنگاوەکان‪:‬‬ ‫گـــــــوتـــــــار‌و ســـیـــاســـەتـــی‬ ‫ ‬‫ڕۆژهەاڵتتەوەر‪ ،‬ڕێکارێکە بۆ هینانەوە‬ ‫ســــەری پــرســی کــــورد لـــەم بــەشــەی‬ ‫کوردستان‪ ،‬بۆ پێدانەوەی جێگە و پێگەی‬ ‫شیاو بە پرسی کورد و بزووتنەوەی‬ ‫کورد لە رۆژهەاڵتی کوردستان‪ .‬دەبێ‬ ‫کوردی رۆژهەاڵت گوتار و سیاسەتی‬ ‫ڕۆژهەاڵتتەوەر بگرێتە بەر‪.‬‬ ‫ گــــــــوتــــــــار‌و ســــیــــاســــەتــــی‬‫رۆژهەاڵتتەوەر‪ ،‬دەبــێ ببێتە بەستێنی‬ ‫دیــالــۆگ‌و بیروڕاگۆڕینەوەی حیزب‌و‬ ‫ڕیکخراوە سیاسییەکانی رۆژهەالت لە‬ ‫گــەڵ یەکتر‪ ،‬ئەکتەران و ڕێکخەران‌و‬ ‫بەشدارانی نیو بزووتنەوەی مەدەنی‬ ‫لە نیوخۆی ڕۆژهەالتی کوردستان لە‬ ‫گەڵ یەکتر‪ ،‬هەر وەها لە نیوان حیزب‬ ‫و ڕێــکــخــراوەکــان و ئــەو بــزووتــنــەوە‬ ‫مــەدەنــیــیــە‪ .‬بــۆ ئـــەوەی پــێــکــەوە بگەنە‬ ‫ڕێککەوتن لە سەر ئامانجە دریژخایەن‬ ‫و کــورتــخــایــەنــەکــانــی ئـــەم گــوتــار و‬ ‫سیاسەتە‪.‬‬ ‫ لە بــاری نێورۆکەوە هەر وەها‬‫شێوازەکانی تێکۆشان‌و خــەبــاتــەوە ‪،‬‬ ‫دەبێ گوتار و سیاسەتی ڕۆژهەاڵتتەوەر‬ ‫دەوڵــەمــەنــد و فــرەڕەهــەنــد بــکــرێ بە‬ ‫جۆرێک بێ کە هەم حیزب و ڕیکخراوە‬ ‫سیاسییەکان ‪ ،‬هەم چاالکانی سیاسی‌و‬ ‫فەرهەنگی‌‌و بوارەکانی دیکە لە دەرەوە‌و‬ ‫ژووری واڵت‪ ،‬خۆیانی تێدا ببیننەوە‪.‬‬ ‫ه ــەر وەهـــا لــە رووی رەنــگــدانــەوەی‬ ‫ویست‌و داخــوازی چین و تویژەکانی‬ ‫کۆمەڵگە‪ .‬لە ڕووی جۆگرافیاییشەوە‪،‬‬ ‫پێویستە هــەمــوو ک ــوردی رۆژه ــەالت‬ ‫ب ــگ ــرێ ــت ــەوە‪ ،‬بـــەوشـــار ون ــاوچ ــان ــەی‬ ‫ئێرانیشەوە کە کوردنشینن و دەکەونە‬ ‫دەرەوەی رۆژهەالتی کوردستان‪.‬‬ ‫زالـــکـــردنـــی ئــــەم گ ــوت ــار‌و‬ ‫ ‬‫ســیــاســەتــە پــیــویــســتــی ب ــە ســمــیــنــار‌و‬ ‫کۆڕ‌و کۆبوونەوە و دیالۆگ لە نیوان‬ ‫هەمووبوارەکان‌و الیەنەکان دا هەیە‪.‬‬ ‫هـــەر وەهــــا پــێــویــســتــی بــە ن ــاوەن ــد و‬ ‫دەزگــای ئەوتۆ هەیە کە نوێنەرایەتی‬ ‫بــزووتــنــەوەی کـــورد لــە ڕۆژهــەالتــی‬ ‫کوردستان بکا و ببێتە چەترێک بۆ‬ ‫کۆکردنەوەی هەموو هێز و الیــەن و‬ ‫تاکێکی ڕۆژهەالتتەوەر لە دەوری خۆی‪.‬‬ ‫چەترێک یا دامەزراوەیەک کە هەر هێز‬ ‫و الیەنێک کە بــڕوای بە سیاسەت و‬ ‫گــوتــاری ڕۆژهــەالتــتــەوەرانــە هەبێ و‪،‬‬ ‫بڕیاردان لە سەرڕۆژهەاڵتی کوردستان‬ ‫بە مافی خەڵکی ئەو بەشە بزانێ‪،‬نەک‬ ‫هێزێک لە بەشێکی دیکە‪ ،‬بگرێتە خۆ‪.‬‬ ‫(ئەم وتارە لە سمیناری تایبەت‬ ‫بە «ڕۆژهەاڵتتەوەری» کە رۆژی ‪٢٥‬ی‬ ‫نوڤامبری ‪ .٢٠١٤‬یەکیەتیی نەتەوەیی‬ ‫خوێندکارانی کورد لە هۆڵی هوتێل‬ ‫چــوارچــرای شــاری هەولێر پێکی‬ ‫هێنابوو‪ ،‬پێشکەش کرا‪).‬‬

‫ئاسته‌نگییه‌کانی به‌رده‌م‬ ‫ئوسوولگه‌راکان‬ ‫‪)1‬حــیــزب و حیزبایه‌تی شــانــۆی سیاسی رێک‬ ‫ده‌خــا و کێبه‌رکێ سیاسییه‌کان رێکوپێک و جێگیر‬ ‫ده‌کــا‪ .‬ل ‌ه ئێراندا ب ‌ه هۆی نه‌بوونی حیزبی به‌هێز و‬ ‫گشتگیر‪ ،‬شانۆی سیاسی له‌گه‌ڵ چه‌شنێک ئاڵۆزیی‬ ‫و پێچه‌ڵپێچی ب ـه‌ره‌وڕووی ـه‌‪ .‬ئه‌م ‌ه وێــڕای ئ ـه‌وه‌ ک ‌ه‬ ‫چاالکی و بنیاته‌ سیاسییه‌کانی تووشی کۆمه‌ڵێک‬ ‫حه‌سه‌ن شێخانی‬ ‫که‌موکووڕی کردووه‌‪.‬‬ ‫له‌ ئێراندا ل ‌ه جیاتی بوونی سیستمێکی حیزبیی‬ ‫به‌هێز‪ ،‬باڵ و باڵبه‌ندیی سیاسی هه‌یه‌‪ ،‬که‌ به‌ به‌راورد له‌گه‌ڵ دیارده‌ی حیزب‬ ‫دا خاوه‌نی چوارچێوه‌یه‌کی روانین و رێکار و میتۆدیکی روون نییه‌‪ .‬ئه‌مه‌ش‬ ‫وایکردووه‌ ک ‌ه چه‌شنێک ناجێگیری‪« ،‬سیالیت» و پێشبینی نه‌کراوی‪ ،‬به‌رۆکی‬ ‫فه‌زای سیاسیی ئێران بگرێته‌و ‌ه و ره‌وته‌ سیاسییه‌کانیش له‌گه‌ڵ کۆمه‌ڵێک‬ ‫ئاسته‌نگی به‌ره‌وڕوو ببنه‌وه‌‪.‬‬ ‫‪)2‬دوای مه‌رگی ئایه‌توڵاڵ مه‌هده‌وی که‌نی و حه‌بیبوڵاڵ عه‌سه‌که‌ر ئه‌والدی‪،‬‬ ‫دوو‌که‌سایه‌تی دیار و کاریگه‌ری نه‌ریتی یان میانه‌ڕه‌وی ئوسوولگه‌راکان‪ ،‬ل ‌ه‬ ‫الیه‌ک قه‌یرانی رێبه‌ریی باڵی ئوسوولگه‌را قووڵتر بۆته‌و ‌ه و له‌ الیه‌کی دیک ‌ه‬ ‫مه‌یدان بۆ توندڕه‌وه‌کانی ئه‌و باڵ ‌ه ئاوه‌اڵتر بووه‌‪ .‬هۆکارێکی دیکه‌ ک ‌ه ده‌ره‌تانی‬ ‫مانۆڕی بۆ توندڕه‌وه‌کان ره‌خساندووه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ی ‌ه ک ‌ه ئه‌وان ب ‌ه به‌راورد له‌گه‌ڵ‬ ‫میانه‌ڕه‌وه‌کانی باڵێ ئوسوولگه‌را‪ ،‬یه‌کگرتووترن و ستراتیژ و به‌رنامه‌یه‌کی‬ ‫دیاریکراویان هه‌یه‌‪ .‬به‌ره‌ی پایداری و فه‌راکسیۆنی «ئوسوولگه‌را»ی مه‌جلیس‬ ‫س ـه‌ره‌ڕای ئـه‌وه‌ که‌ که‌مایه‌تی مه‌جلیسن‪ ،‬بـه‌اڵم هه‌ر به‌و هۆکار ‌ه توانیان‬ ‫ده‌سه‌اڵت نوێنێ بکه‌ن و نوێنه‌رانی ئه‌ندامی فه‌راکسیۆنی «ره‌هره‌وان»یش‬ ‫بخه‌ن ‌ه ژێر کاریگه‌ری خۆیان و‪ ،‬وابکه‌ن ک ‌ه چــوار به‌ربژێری وه‌زاره‌تــی‬ ‫«علوم» ده‌نگی متمانه‌ی مه‌جلیس نه‌هێنه‌وه‌(یان ل ‌ه ده‌ستی بده‌ن)‪.‬‬ ‫‪)3‬ئــوســوولــگ ـه‌راکــان کێشه‌ی تیۆریک و خۆپێناس ‌ه کــردنــیــان هه‌یه‌؛‬ ‫توندڕه‌وه‌کانی ئه‌و باڵ ‌ه پێناسه‌یه‌ک له‌ ئوسوولگه‌رایی ده‌خه‌ن ‌ه روو ک ‌ه ته‌نیا‬ ‫خۆیان ل ‌ه بازنه‌ی ئه‌و باڵه‌دا جێ‌ده‌گرن‪ .‬ل ‌ه به‌رامبه‌ردا جاری وای ‌ه بازنه‌ی‬ ‫ئوسوولگه‌رایی ئه‌وه‌ند ‌ه به‌رفراوان ده‌کرێته‌وه‌ ک ‌ه سنووری شوناس به‌خشیی‬ ‫ئه‌و باڵ ‌ه زۆر کاڵ ده‌کــاتـه‌وه‌‪ .‬ئه‌میر موحببیان ستراتیژیستی ئوسولگه‌را‬ ‫و دامـه‌زرێــنـه‌ری حیزبی «نواندیشان ایــران اسالمی» لـه‌م بــاره‌و ‌ه ده‌ڵــێ‪:‬‬ ‫ئوسوولگه‌راکان له‌ هه‌ر سێ بواری روانین‪ ،‬ئاکار و میتۆد کێشه‌یان هه‌ی ‌ه و‬ ‫ده‌بێ چاره‌سه‌ریان بکه‌ن‪ .‬ب ‌ه باوه‌ڕی موحبیان ئوسوولگه‌راکان ده‌بێ خۆیان‬ ‫پێناس ‌ه بکه‌نه‌و ‌ه و پێناسه‌یه‌کی دیاریکراویان ل ‌ه چه‌مک و ده‌سته‌واژه‌کانی‬ ‫دیسکۆرسی خۆیان هه‌بێ‪ (.‬قسه‌کانی موحبیان ته‌واو)‬ ‫سه‌ید ره‌زا ئه‌کره‌می ئه‌ندامی شۆرای ناوه‌ندی « کۆمه‌ڵه‌ی روحانییه‌تی‬ ‫خه‌باتگێڕ» ده‌ڵــێ‪ :‬نه‌بوونی به‌رنامه‌یه‌کی دیــاریــکــراو و سیستماتیک ل ‌ه‬ ‫کێشه‌کانی ئوسوولگه‌راکانه‌‪ .‬ب ‌ه بــاوه‌ڕی ناوبراو ئوسوولگه‌راکان حیزبی‬ ‫کارامه‌ و گوتارێکی دیاریکراویان نییه‌‪(.‬قسه‌کانی ئه‌کره‌می ته‌واو) پێ ده‌چێ‬ ‫بۆ پڕکردنه‌وه‌ی ئه‌و بۆشایی ‌ه بێ‪ ،‬که‌ باسی ئه‌و ‌ه ده‌کرێ حیزبێکی گشتگیر‬ ‫له‌ الیه‌ن عه‌لی الریجانیه‌وه‌‪ ،‬ک ‌ه له‌ هێڵی میانه‌ڕه‌وی ئوسوولگه‌رایی دا جێ‬ ‫ده‌گرێ‪ ،‬دروست ده‌کرێ‪.‬‬ ‫‪ )4‬یه‌کێک ل ‌ه کێشه‌کانی دیکه‌ی النی که‌م به‌شێک ل ‌ه ئوسوولگه‌راکان‬ ‫ئه‌وه‌ی ‌ه ک ‌ه چ پێوه‌ندییه‌ک ل ‌ه نێوان رای شه‌رعی و بۆچوونی رێکخراوه‌یی‬ ‫دا دروست ده‌که‌ن‪ .‬یه‌کێک ل ‌ه کێشه‌کانی حیزبی کۆماری ئیسالمی له‌ ده‌یه‌ی‬ ‫‪60‬ی هه‌تاویی دا ئه‌وه‌ بوو که‌ به‌شێکیان پێیان وابوو ک ‌ه ده‌بێ رای شه‌رعی‬ ‫ب ‌ه سه‌ر بۆچوونی رێکخراوه‌یی دا زاڵ بکرێ‪ .‬مه‌سه‌له‌یه‌ک که‌ دواتر یه‌کێک ل ‌ه‬ ‫هۆیه‌کانی هه‌ڵوه‌شانه‌وه‌ی ئه‌و حیزبه‌ و یه‌کێک ل ‌ه خاڵه‌کانی جیاوازیی به‌خشیی‬ ‫باڵی چه‌پ و راستی دیه‌ی ‪ 60‬بوو‪ .‬بێجگ ‌ه له‌و ‌ه به‌شێک له‌ ئوسوولگه‌راکان‬ ‫دیدێکی ئه‌رێنیان ب ‌ه نیسبه‌ت دیارده‌ی حیزبایه‌تی نیی ‌ه و هه‌مووی ئه‌مانه‌ش‬ ‫یه‌کگرتوویی ئوسوولگه‌راکان له‌گه‌ڵ ئاسته‌نگی به‌ره‌وڕوو ده‌کا‪ .‬ئه‌وه‌ی ک ‌ه‬ ‫ل ‌ه ئێران دا غه‌یره‌ حیزبی و سه‌روو جیناحی بوون وه‌ک پوانێکی ئه‌رێنی‬ ‫ده‌ژمێردرێ‪ ،‬بۆ ئه‌و روانینه‌ نێگه‌تیڤ ‌ه بۆ حیزبایه‌تی‪ ،‬ک ‌ه بنج و بناوانێکی‬ ‫ئیسالمیشی هه‌یه‌‪ ،‬ده‌گه‌رێته‌وه‌‪ .‬ریفۆرمخوازه‌کان ب ‌ه هۆی ئه‌وه‌ ک ‌ه زیاتر‬ ‫خۆیان له‌گه‌ڵ مۆدێرنیزم راهێناوه‌‪ ،‬که‌متر له‌گه‌ڵ ئه‌و کێشه‌یه‌ به‌ره‌وڕوون‪.‬‬ ‫رێکارێک که‌ له‌ الیه‌ن میانه‌ڕه‌وه‌کانی ئوسوولگه‌راو ‌ه بۆ زاڵ بوون ب ‌ه‬ ‫سه‌ر ئه‌و کێشه‌یه‌دا ده‌خرێت ‌ه روو ئه‌وه‌ی ‌ه که‌ خۆیان نوێ بکه‌نه‌وه‌ و ل ‌ه‬ ‫دوگماتیزم دوور بکه‌وه‌نه‌وه‌‪‌.‬‬ ‫‪)5‬ل ‌ه سه‌ر ئه‌وه‌ی که‌ کێ ته‌وه‌ری یه‌کگرتن بێ‪ ،‬ل ‌ه نێو ئوسوولگه‌راکان و‬ ‫که‌سایه‌تییه‌کانیان دا رای جیاواز هه‌یه‌‪ .‬حه‌مید ره‌زا ته‌ره‌قی ئه‌ندامی شۆرای‬ ‫ناوه‌ندی حیزبی «موئتلفه‌« ده‌ڵــێ‪ :‬زۆرینه‌ی ئوسوولگه‌راکان بۆچوونی‬ ‫ئایه‌توڵاڵ میسباحیان قبووڵ نییه‌‪(.‬قسه‌کانی ته‌ره‌قی ته‌واو) ئه‌وه‌ ل ‌ه حاڵێک‬ ‫دای ‌ه که‌ ئایه‌توڵاڵ میسباح به‌ باوکی رۆحی «ب ـه‌ره‌ی پایداری» ده‌ناسرێ‬ ‫و رێکخراو ‌ه توندڕه‌وه‌کانی « جه‌معییه‌تی ئیسارگه‌ران» و « جه‌معییه‌تی‬ ‫ره‌هپویان» ناوبراویان قبووڵه‌‪.‬‬ ‫ل ‌ه حاڵێک دا که‌ « به‌ره‌ی پێڕه‌وانی هێڵی ئیمام و رێبه‌ری» ک ‌ه ب ‌ه گه‌وره‌ترین‬ ‫رێکخستنی ئوسوولگه‌را نه‌ریتی و میانه‌ره‌وکان ده‌ژمێردرێ‪ ،‬ل ‌ه ژێر چه‌تری‬ ‫«جامعتین» دا هه‌نگاو ده‌نێ‪ ،‬ناسر ئیمانی چاالکی سیاسیی ئوسوولگه‌را پێی‬ ‫وای ‌ه که‌ «جامعتین» ناتوانێ هه‌موو ئوسوولگه‌راکان بگرێته‌وه‌‪ .‬ناوبراو ده‌ڵێ‪:‬‬ ‫ئه‌و باڵه‌ پێویستی ب ‌ه خۆ نوێ کردنه‌وه‌ی رێکخراوه‌یی و گوتاری هه‌ی ‌ه و‬ ‫ده‌بێ ب ‌ه کاری به‌کۆمه‌ڵ به‌ره‌و یه‌کگرتن هه‌نگاو بنێن‪(.‬قسه‌کانی ئیمانی ته‌واو)‬ ‫به گشتی کۆمه‌ڵێک ل ‌ه میانه‌ڕه‌وه‌کان‪ ،‬توندڕه‌وکانیان قبووڵ نییه‌‪ ،‬بۆنموون ‌ه‬ ‫«به‌ره‌ی پایداری» ب ‌ه رێکخراوێکی ره‌سه‌ن و خاوه‌ن پێگه‌ی جڤاکی نازانن‪ ،‬ل ‌ه‬ ‫به‌رامبه‌ردا ئه‌وانیش ته‌نیا خۆیان ب ‌ه ئوسوولگه‌رای راسته‌قینه‌ ده‌زانن‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌ر له‌ جیاتی باڵ و باڵبه‌ندیی سیاسی‪ ،‬سیستمێکی حیزبیی به‌هێز‬ ‫و جێگیر له‌ ئێراندا بوونی هه‌با یان به‌ستێنی دروست بوونی هه‌با‪ ،‬ره‌وت ‌ه‬ ‫سیاسییه‌کان چوارچێوه‌یه‌کی روونتر و دیاریکراوتریان ده‌بوو و سیستمی‬ ‫سیاسیش رێڕه‌وێکی باشتری وه‌رده‌گرت‪.‬‬

‫‪5‬‬

‫‪١٥‬ی سەرماوەزی‪١٣٩٣‬‬

‫پەیام‬

‫‪٦‬ی دێسامربی ‪٢٠١٤‬‬

‫ژماره‌‪٦٤٥ :‬‬

‫رۆژنامەی‬

‫په‌یامی ده‌فته‌ری سیاسیی حیزبی دێموکڕاتی کوردستان‬

‫رۆژی جیهانیی به‌ره‌نگاربوونه‌وه‌ی توندوتیژی به‌دژی ژنان‬ ‫لەالیەن خەدیجە مەعزوور ئەندامی کومیتەی ناوەندییەوە‪ ،‬لە سمیناری رۆژی ‪٢٥‬ی نوامبردا خوێندرایەوە‬ ‫کورد له ئێران‪ .‬جێی خۆیه‌تی هه‌روه‌ها ساڵو بۆ‬ ‫ئازایه‌تی و فیداکاریی هه‌موو ئه‌و ژنه کوردانه‬ ‫بنێرین که له مانگ و حه‌وتووه‌کانی رابردوودا‬ ‫له سه‌نگه‌ره‌کانی به‌ره‌نگاربوونه‌وه له‌گه‌ڵ داعش‬ ‫به‌تایبه‌تی له کۆبانی گیانی خۆیان کرده قه‌ڵخانی‬ ‫به‌ره‌نگاربوونه‌وه‌ی به‌ربه‌رییه‌ت و به‌مجۆره‬ ‫سیمای کوردیان له دنیادا هه‌رچی جوانتر کرد‪.‬‬

‫ئه‌ندامان و الیه‌نگرانی یه‌كێتیی ژنانی‬ ‫دێموکڕاتی کوردستان!‬ ‫چاالکان و هۆگرانی یه‌کسانی و که‌رامه‌تی‬ ‫مرۆڤ!‬ ‫له رۆژی ‪ ٢٥‬ی نۆڤامبردا‪ ،‬رۆژی جیهانیی‬ ‫به‌ره‌نگاربوونه‌وه له‌گه‌ڵ توندوتیژی ب ـه‌دژی‬ ‫ژنــان‪ ،‬ده‌فــتـه‌ری سیاسیی حیزبی دێموکراتی‬ ‫کوردستان سه‌رله‌نوێ ب ‌ه پێویست و شیاوی‬ ‫ده‌زانێ هه‌رچه‌شنه توندوتیژییه‌ک به‌دژی ژنان‬ ‫له‌نێو خێزان و له کۆمه‌ڵگادا مه‌حکوم بکات و‬ ‫په‌یامی پشتیوانی و هاوپێوه‌ندیی خــۆی به‬ ‫هه‌‌موو ئه‌و رێکخراو و پێکهاتانه رابگه‌یه‌نێ که‬ ‫بواری کار و تێکۆشانی خۆیان بۆ وه‌ده‌ستهێنانی‬ ‫مافه‌کانی ژنــان و خه‌بات ب ـه‌دژی توندوتیژی‬ ‫له‌گه‌ڵ ژنان ته‌رخان کردووه‪.‬‬ ‫هـــه‌ر لـــه‌و ده‌رفــــه‌تــــه‌دا بــه چــــاوی رێـــز و‬ ‫ق ـه‌درزانــیــنــه‌‌وه ده‌ڕوانــیــنــه هــه‌وڵ و هیمه‌ت و‬ ‫تێکۆشانی چاالکانی ژنی رۆژهه‌اڵتی کوردستان‬ ‫له‌نێوخۆی واڵت و له هه‌نده‌ران چ له‌پێناو ماف ‌ه‬ ‫سیاسی و نه‌ته‌وه‌ییه‌کانی گه‌‌له‌که‌ماندا و چ بۆ‬ ‫باشکردنی دۆخی ماف و ئازادییه‌کانی ژنانی‬

‫به‌ڕێزان!‬ ‫وه‌ک ده‌زانین کاکڵی سه‌ره‌کیی مافه‌كانی‬ ‫ژن وه‌ک به‌شێكی گرینگ و جــیــانـه‌کــراوه‌ی‬ ‫مافه‌کانی مــرۆڤ‪ ،‬نه‌هێشتنی جیاوازیدانان و‬ ‫هه‌اڵواردن له‌سه‌ر بنه‌مای ره‌گه‌زی و وه‌دیهێنان‬ ‫و قــووڵــکــردن ـه‌وه‌ی یه‌کسانی لـه‌نــێــوان ژن و‬ ‫پیاودایه‪ .‬بـه‌اڵم مه‌سه‌له‌ی توندوتیژی به‌دژی‬ ‫ژنان ته‌نانه‌ت ده‌که‌وێته سـه‌ره‌وه و ده‌ره‌وه‌ی‬ ‫ئه‌و نێوه‌رۆک و خانه‌به‌ندییه‌شه‌و ‌ه که فه‌لسه‌فه‌ی‬ ‫یه‌کسانیخوازانه‌ی مافه‌کانی مــرۆڤــی له‌سه‌ر‬ ‫دامـه‌زراوه‪ .‬له پرسی توندوتیژی به‌دژی ژناندا‬ ‫مه‌سه‌له‌که پێش ئه‌وه‌ی پێوه‌ندیی به هه‌اڵواردن‬ ‫و جیاوازی‌دانان له‌نێوان ژن و پیاویشه‌وه هه‌بێ‪،‬‬ ‫به‌وێنه‌ی پرسی به‌کۆیله‌کردن یان شکه‌نجه‌ی‬ ‫م ــرۆڤ‪ ،‬ه ـه‌ر لــه بــن ـه‌ڕه‌ت ڕا مه‌وجودییه‌ت و‬ ‫جــه‌وهــه‌ری کـه‌ســایـه‌تــی و ک ـه‌رامــه‌‌تــی مــرۆڤ‬ ‫ده‌خاته گــره‌وی خۆیه‌وه چونکه قسه له‌سه‌ر‬ ‫پارێزراویی جه‌سته‌یی ژنه‪.‬‬ ‫ئێمه له بۆنه‌یه‌کی وه‌ك ئه‌مه‌ی ئه‌مڕۆدا‬ ‫لـــه پــــه‌راوێــــزی ب ــزوت ــنــه‌وه‌یــه‌ک ــی ســیــاســیــدا‬ ‫کــه بــۆ وه‌دیــهــێــنــانــی مــافــه نه‌ته‌وایه‌تییه‌کانی‬ ‫گه‌له‌که‌مانتێده‌کۆشێ‪ ،‬قسه لـه‌سـه‌ر بابه‌تێک‬ ‫ده‌که‌ین که له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌دا که ره‌هه‌ندێكی سیاسیی‬ ‫حاشاهه‌ڵنه‌گری هه‌یه‪ ،‬بـه‌اڵم هه‌موویشی هه‌ر‬ ‫سیاسی نیه‪ .‬ئێمه بێگومان ئه‌وه‌مان له‌به‌رچاوه‬ ‫که پرسی توندوتیژی ب ـه‌دژی ژن و به‌گشتی‬

‫هـه‌مــوو پرسه‌کانی پێوه‌ندیدار بــه مه‌سه‌له‌ی‬ ‫ژنــان‪ ،‬بابه‌تگه‌لێکن که سه‌رچاوه‌که‌یان ته‌نیا‬ ‫له به‌ستێنێکدا قه‌تیس نابێته‌‌وه‪ ،‬به‌ڵکوو زۆر‬ ‫هۆکاریان هه‌یه که ریشه‌ی دوور و درێــژی‬ ‫مێژوویی و فه‌رهه‌نگییان لهقوواڵیی کۆمه‌ڵگادا‬ ‫داکوتاوه‪ .‬هه‌ربۆیه‌شه پرسی به‌ره‌نگاربوونه‌و ‌ه‬ ‫لــه‌گــه‌ڵ تــونــدوتــیــژی بــــه‌دژی ژنـــان ئـــه‌رک و‬ ‫به‌رپرسیارێتی ده‌خــاتــه س ـه‌ر هه‌موو چین و‬ ‫توێژ و پێکهاته وشیار و پێشکه‌وتنخوازه‌کانی‬ ‫کۆمه‌ڵگا‪ .‬له‌و نێوه‌شدا بزوتنه‌وه ئازادیخوازه‌کان‬ ‫‌ییه‬ ‫و یه‌ک له‌وان ئه‌و خه‌باته سیاسی و نه‌ته‌وه ‌‌‬ ‫که ئێمه به‌ڕێوه‌ی ده‌به‌ین‪ ،‬ده‌بێ له‌وپێوه‌ندییه‌‌دا‬ ‫خۆیان به به‌رپرس و ئه‌رکدار بزانن و روانگه و‬ ‫به‌رنامه‌ی ورد و به‌کرده‌وه‌یان بۆی هه‌بێ‪.‬‬ ‫هه‌ر له‌و کاته‌دا به‌اڵم حاشا هه‌ڵنه‌گره که له‬ ‫هه‌ر واڵتێکدا یاساکان و سیاسه‌تی ده‌وڵه‌ت و‬ ‫داموده‌زگا حکومه‌تیی ‌ه پێوه‌ندیداره‌کان له مامه‌ڵه‬ ‫و رووبه‌رووبوونه‌وه له‌گه‌ڵ ئه‌م جۆره کێشانه‌دا‬ ‫ده‌‌وری س ـه‌ره‌کــی ن ـه‌ک ه ـه‌ر لـه‌سـه‌ر جێگه و‬ ‫پێگه و ماف و ئازادییه‌کانی ژنان له به‌ستێنی‬ ‫گشتی‌دا ده‌گێڕێ‪ ،‬به‌ڵکوو کاریگه‌ریی گه‌وره‌شی‬ ‫له‌سه‌ر بواری که‌لتوور و په‌روه‌رده و زه‌ینیه‌تی‬ ‫تاکه‌کان له‌نێو خێزان و له کۆمه‌ڵگاشدا هه‌یه‪.‬‬ ‫ئ ـه‌وه‌نــده‌ی ده‌گـه‌ڕێــتـه‌وه سـه‌ر ئێرانی ژێر‬ ‫حاکمییه‌تی کۆماری ئیسالمییش‪ ،‬ده‌بینین که جیا‬ ‫له‌وه که له ئێرانی ئه‌مڕۆدا هه‌ر له بنه‌ڕه‌ت ڕا ژن له‬ ‫یاسادا به که‌م گیراوه و به‌شێکی به‌رچاو له مافه‬ ‫سروشتی و ره‌واکانی لێ زه‌وت کراوه‪ ،‬به‌ڵکوو‬ ‫‌‌هه‌ڵسوکه‌وتی داموده‌زگا‌کانی جێبه‌جێکردنی‬ ‫یاساش له‌بواری پرسه‌کانی پێوه‌ندیدار به مافی‬ ‫ژناندا دژمنکارانه و بره‌وپێده‌ری توندوتیژیی‬ ‫هه‌رچی زیاتر به‌دژی ژنان له به‌ستێنی تایبه‌تی‬ ‫و له‌نێو کۆمه‌ڵگادایه‪ .‬ل ـه‌م پێوه‌ندییه‌دا هه‌ر‬ ‫ئه‌وه‌نده به‌س ‌ه که ئاماژه به نوێترین نموونه‌ی‬

‫له‌م چه‌شنه که بریتی بوو له پیالنی رێكخراو‬ ‫و بـه‌رنــامــه بــۆ داڕێـــــژراوی پــڕژانــدنــی ئه‌سید‬ ‫به‌سه‌ر پۆلێک له ژنــان له ئێران و مامه‌ڵه‌ی‬ ‫چه‌واشه‌کارانه و نابه‌رپرسانه‌ی داموده‌زگاکانی‬ ‫کۆماری ئیسالمی له‌و پێوه‌ندییه‌‌‌دا بکه‌ین‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌ر له ئێرانی ئه‌مڕۆدا مافه‌کانی ژنان‬ ‫چ له‌‌‌بواری پرسه‌کانی باری که‌سێتیدا و چ ل ‌ه‬ ‫به‌ستێنی سیاسی و گشتیدا ئ ـه‌وه‌نــده پێشێل‬ ‫ده‌كرێن‪ ،‬ئـه‌وه ته‌نیا له‌به‌ر ئه‌و هۆکار ‌ه به‌ناو‬ ‫ش ـه‌رعــی و ئیدئۆلۆژیکانه نیه کــه کــۆمــاری‬ ‫ئیسالمی پشتیان پێ ده‌به‌ستێ‪ .‬به‌ڵکوو هه‌ر‬ ‫لــه بــنـه‌ڕه‌ت ڕا هۆکارێکی گـــه‌وره‌ی سیاسیی‬ ‫له‌پشته که ئه‌ویش بریتییه له دژایه‌تی له‌گه‌ڵ‬ ‫ئــازادی به مانا گشتی و هه‌مه‌الگیره‌که‌ی‪ .‬له‬ ‫ئێرانی ژێــر حاکمییه‌تی کــۆمــاری ئیسالمیدا‬ ‫ژنان‪ ،‬هه‌روه‌ک نه‌ته‌وه ژێرده‌سته‌کان‪ ،‬له‌ریزی‬ ‫پێشه‌وه‌ی ئه‌و هێز ‌ه ساختارییانه‌دان که رێژیم‬ ‫نیگه‌رانی بزوتنه‌وه‌ی مافخوازانه‌یانه‪ ،‬چونکه‬ ‫له‌روانگه‌ی رێژیمه‌وه ماف و ئــازادی بۆ ژنان‬ ‫ده‌توانێ بزوێنه‌رێکی چاره‌نووسساز بۆ ماف‬ ‫و ئازادییه‌کانی سه‌رجه‌م پێکهاته‌کانی کۆمه‌ڵگا‬ ‫بــێ‪ .‬هه‌ربۆیه‌ش بۆ پێشگیری له ئازادبوونی‬ ‫کــۆمـه‌ڵــگــایـه‌ک کــه بــتــوانــێ ئــایــنــده‌ی سیاسیی‬ ‫خۆی بگرێته ده‌ست‪ ،‬نووکی هێرشیان ده‌خه‌نه‬ ‫رووی ئ ـه‌و چینه هـه‌قــخــوازه‌ی کۆمه‌ڵگا واتــه‬ ‫ژنان که به‌نێو هه‌موو چین و توێژ و پێکهاته‬ ‫مافخوازه‌کانی تری کۆمه‌ڵگادا تێپه‌‌ڕ ده‌بــێ و‬ ‫ده‌توانێ له هه‌موو به‌ستێنه‌کانی مافخوازی له‬ ‫کۆمه‌ڵگادا حزووری هه‌بێ‪.‬‬ ‫به هه‌موو ئه‌و کارنامه ڕه‌شه‌وه که کۆماری‬ ‫ئیسالمی لــه دژای ـه‌تــی ک ــردن ل ـه‌گ ـه‌ڵ جێگه و‬ ‫پێگ ‌ه و مافه‌کانی ژنــان چ لــه نێوخۆی واڵت‬ ‫و چ له مه‌یدانی نێونه‌ته‌وه‌یی‌دا ل ـه‌الی بنیاته‬ ‫نێونه‌ته‌وه‌ییه‌کانی چاوه‌دێری کردنی مافه‌کانی‬

‫ژناندا هه‌یه‌تی و پێویسته له قــاوی بده‌ین‪ ،‬با‬ ‫جارێکی دیک ‌ه جه‌خت له‌سه‌ر ئ ـه‌وه بکه‌ینه‌وه‬ ‫کــه ل ـه‌و م ـه‌یــدان و به‌ستێنانه‌دا کــه ده‌کـه‌ونــه‬ ‫ژێر به‌رپرسیارێتیی تاک و پێکهاته وشیار و‬ ‫ئازادیخوازه‌کانی کۆمه‌ڵگا پێویسته به هه‌موو‬ ‫رێگایه‌کی مومکین هه‌وڵی به‌ره‌نگاربوونه‌و ‌ه‬ ‫له‌گه‌ڵ توندوتیژی به‌دژی ژنان له هه‌ر ئاست و‬ ‫له هه‌ر شکڵ و شێوازێکیدا بکرێ‪ .‬له‌و بواره‌شدا‬ ‫ئه‌وه‌نده‌ی په‌روه‌رده و وشیارکردنه‌و ‌ه ده‌توانن‬ ‫نه‌خشی کارساز بگێڕن‪ ،‬ئه‌وه‌نده‌ش به‌شداریی‬ ‫سیاسی ژنان و هاوبه‌شیی ئه‌وان له پرۆسه‌‌کانی‬ ‫بڕیاردان و به‌ڕێوه‌بردندا کاریگه‌رییان ده‌بێ‪.‬‬ ‫لــێــره‌دایــه کــه پێکه‌وه به‌ستنه‌وه‌ی خـه‌بــات بۆ‬ ‫ئــازادیــی نـه‌تـه‌وایـه‌تــی و خـه‌بــات بــۆ یه‌کسانی‬ ‫له‌نێوان ژن و پیاودا به ته‌واوی مانا په‌یدا ده‌کا‬ ‫و ده‌توانێ نه‌ک هه‌ر له‌‌پێناوی کۆتایی هێنان‬ ‫به زه‌بر و زه‌نگی سیاسی‪ ،‬به‌ڵکوو به‌مه‌به‌ستی‬ ‫بنیاتنانی کــۆمـه‌ڵــگــایـه‌کــی ئــــازاد و سالمیش‬ ‫به‌به‌رهه‌م ‌بێ‪ ،‬کۆمه‌ڵگایه‌ک که ل ـه‌ودا چیدیکه‬ ‫کچان و ژنان له‌سه‌ر بنه‌مای جنسیه‌تی نه‌بنه‬ ‫قوربانیی زوڵم و ته‌بعیز و توندوتیژی‪.‬‬ ‫لــه کۆتاییدا ل ـه‌الی ـه‌ن حیزبی دێموکڕاتی‬ ‫کــوردســتــان ـه‌وه‪ ،‬جــارێــکــی دیــکــه ده‌سخۆشیی‬ ‫به‌ڕێوه‌بردنی ئه‌و سیمیناره له ژنانی رێکخه‌ر و‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ری ئه‌م بۆنه‌یه ده‌که‌ین و پشتیوانی و‬ ‫ئاماده‌یی حیزب ل ‌ه خه‌بات بۆ به‌ره‌نگاربوونه‌وه‌ی‬ ‫توندوتیژیی ره‌گه‌زی و به‌گشتی له‌پێناو مافه‌کانی‬ ‫ژنان‌دا دووپات ده‌كه‌ینه‌وه‪.‬‬ ‫هه‌ربژین و سه‌رکه‌وتوو بن‪.‬‬ ‫حیزبی دێموکراتی کوردستان‬ ‫ده‌فته‌ری سیاسی‬ ‫‪ ٢٥‬ی نۆڤامبری ‪٢٠١٤‬‬

‫رۆژهەاڵتی کوردستان لە بەردەم تاقیکارییەکی گرنگ دا‬ ‫(پشتیوانی لە مانگرتنی بەندییە سیاسییەکان‪ ،‬دەرفەتێک بۆ چاالکییەکی هەمەالیەنە)‬

‫عەوڵاڵ بەهرامی‬ ‫مانگرتنی بەندییە سیاسییەکانی‬ ‫ب ــەن ــدی ــخ ــان ــەی ورمـــــێ پــێــی نــایــە‬ ‫سێیەم حەوتووی خۆیەوە‪ .‬بە پێی‬ ‫ســەرچــاوەکــانــی ه ــەواڵ ‪ ٢٩‬بەندیی‬ ‫سیاسیی کــورد لــە رێکەوتی ‪٢٩‬ی‬ ‫خ ــەزەڵ ــوەرەوە مانیان لــە خــواردن‬ ‫گــرتــوە‪ .‬مانگرتنی ئــەو کــۆمــەڵــە لە‬ ‫بەندییە لە کاتێک دا درێــژەی هەیە‬ ‫کە بەرپرسانی بەندیخانە بەندییە‬ ‫مانگرتوەکانیان خستۆتە ژێر فشارو‬ ‫هــــەڕەشــــەی جــــۆراوجــــۆری وەک‬ ‫دوورخرانەوە بۆ بەندیخانەی شارە‬ ‫دوورەکــــان‪ ،‬پێکهێنانی پــەروەنــدەی‬ ‫نـــوێ ب ــە تـــاوانـــی ئـــاژاوەنـــانـــەوەو‬ ‫سەرکوتکردنی مانگرتووان‪.‬‬ ‫ئــەم مانگرتنە لــە پێناوی مافە‬ ‫سەرەتاییەکانی وەک جیاکردنەوەی‬ ‫بــەنــدی بــەنــدیــیــە ســیــاســیــیــەکــان لە‬ ‫ت ــاوان ــب ــاران ــی کــۆمــەاڵیــەتــی ک ــە لە‬ ‫نــێــویــان‌دا کــەســانــی مــەتــرســیــدارو‬ ‫قاچاخچیەکانی ماددە هۆشبەرەکان‬ ‫بــــەدی دەکـــرێـــن‪ ،‬کــۆتــایــیــهــێــنــان بە‬ ‫هــەڵــســوکــەوتــی نــامــرۆڤــانــە لــەگــەڵ‬ ‫بــەنــدیــیــە ســیــاســیــیــەکــان‌و بەگشتی‬ ‫دۆخی خراپی بەندیخانە وەڕ خراوە‪.‬‬ ‫لە سێبەری رێژیمە ســەرەڕۆو‬ ‫پــاوانــخــوازەکــان‌دا بــوونــی بەندیی‬ ‫سیاسی‌و بیروباوەڕ شتێکی ئاساییە‪.‬‬ ‫ئاسایی لەو بارەیەوە کە لە روانگەی‬ ‫دەســـــەاڵتـــــداران‌و یــاســاکــانــیــانــەوە‬ ‫تــێــکــۆشــان لــە پــێــنــاوی ئـــــازادی‌داو‬ ‫دژایــەتــیــی ســەرەڕۆیــی دەســەاڵتــدار‬ ‫تاوانێکی نەبەخشراوەو لە سەرووی‬ ‫قورسترین تــاوانــە باوەکانیشەوە‬ ‫پلەبەندی دەکــرێ‪ .‬دیــاردەی بەندیی‬ ‫سیاسی‌و تاوانە دژە مرۆڤانەکانی‬ ‫دەســــەاڵتــــی کــــۆمــــاری ئــیــســامــی‬

‫دەرحەق بە بەندییە سیاسییەکان هەر‬ ‫لەگەڵ دامەزرانی ئەم رێژیمە سەری‬ ‫هەڵداوە‪ .‬بۆیە دەتوانین بڵێین بەندییە‬ ‫ســیــاســیــیــەکــان هــێــمــاو روونــاکــیــی‬ ‫بڵێسەی ئەو خەباتە ئازادیخوازانەیەن‬ ‫کە بە درێژایی تەمەنی ئەم رێژیمە‬ ‫لە ئێران‌و بە تایبەت لە رۆژهەاڵتی‬ ‫کوردستان‌ لە ئارادا بوەو هەیە‪.‬‬ ‫بەندییە سیاسییەکانی بەندیخانەی‬ ‫ورمــێ بــەم مانگرتنەیان کە لەگەڵ‬ ‫هاوچارەنووسەکانیان‬ ‫پشتیوانیی‬ ‫لە بەندیخانەکانی دیکەی ئێرانیش‬ ‫بـــەرەوڕوو بــوە‪ ،‬پەیامێکی روون‌و‬ ‫گرنگیان گــەیــانــدە دەســەاڵتــدارانــی‬ ‫کــــۆمــــاری ئــیــســامــی لــــەالیــــەک‌و‬ ‫کۆمەڵگەی رۆژهــەاڵتــی کورستان‬ ‫لەالیەکی دیکەوە‪ .‬ئەوان بەم هەنگاوە‬ ‫خەباتکارانەیەیان جارێکی دیکە ئەم‬ ‫راستییەیان بە دەســەاڵتــدارانــی ئەم‬ ‫رێژیمە سەلماندەوە‪ ،‬کە سیاسەتی‬ ‫سەرکوت‌و سێدارە پاش ‪ ٣٥‬ساڵ نەک‬ ‫سەرکەوتوو نەبوە‪ ،‬بەڵکوو ئیرادەی‬ ‫خەباتکارانەی رۆڵە ئازادیخوازەکانی‬ ‫نــەتــەوەی کـــوردی پتەوتر ک ــردوە‪.‬‬ ‫بە چەشنێک کە ئێستاش پــاش ‪٣٥‬‬ ‫ساڵ سەرکوت‌و سێدارە رۆڵەکانی‬ ‫ئەم نەتەوە مافخوازە لە گیانبازی‌و‬ ‫بەندیخانەو ســێــدارە ناپرینگێنەوە‪.‬‬ ‫پەیامی بەندییە مانگرتوەکان روو لە‬ ‫کۆمەڵگەی رۆژهــەاڵتــی کوردستان‬ ‫ئــەوە کە کاتی ئــەوەیــە بە شێوازی‬ ‫جــۆراوجــۆر خــۆیــان لــــەوان‪ ،‬کــە لە‬ ‫راســـتـــی‌دا مــەشــغــەڵــدارانــی مــاف‌و‬ ‫ئــازادیــیــەکــانــی ئــەوانــن‪ ،‬بــە خــاوەن‬ ‫بکەن‌و بە هەر شێوەیەک لە دەستیان‬ ‫دێ پشتیوانییان لێ‌بکەن‪ .‬ئەوان بەم‬ ‫مانگرتنەی خۆیان ئەم راستییە وەبیر‬ ‫هەموو الیەکمان دێننەوە کە ئەگەر‬ ‫ئەوان لە بەندیخانەکانی سەرەڕۆیان‌و‬ ‫پاوانخوازانی دەسەاڵتدار‌دا دەتوانن‬ ‫مایە لە خۆیان دانێن‌و شەوەزەنگی‬ ‫بێدادی بشکێنن‪ ،‬بۆیە سروشتییە کە‬

‫چاوەڕوانییان لە کۆمەگەی کوردستان‬ ‫ئەوە بێ بە پشتیوانی لەوان دڕ بەو‬ ‫شەوەزەنگی سەرکوت‌و دمکوتکردنە‬ ‫بدەن کە کۆماری ئیسالمی پێی وایە‬ ‫توانیویەتی بــە ســەر کــوردســتــان‌دا‬ ‫بیسەپێنێ‪.‬‬

‫رۆڵ ــەک ــان ــی نـــەتـــەوەی کــــورد هیچ‬ ‫رێگایەکیان بۆ پشتیوانی لەو رۆڵە‬ ‫خەباتکارانە لە بەردەم‌دا نەمابێتەوە‪.‬‬ ‫بـــۆیـــە زۆر پــێــویــســتــە ح ــی ــزب‌و‬ ‫رێکخراوە سیاسییەکانی کوردستان‌‌و‬ ‫چــاالکــانــی سیاسی‌و مــەدەنــی وەک‬

‫نێو بەندیخانەکان‌دا کاتیک دەتوانێ‬ ‫دەسکەوتی زیاتری هەبێ‌و النیکەم‬ ‫دەسەاڵتدارانی ئەم رێژیمە ناچار بکا‬ ‫داخوازەکانی بەندییە سیاسییەکان‬ ‫قــبــوڵ بــکــەن ک ــە کــەوتــبــێــتــنــە ژێــر‬ ‫فشارەوە‪.‬‬

‫هــەر چەند بــەداخــەوە تێچووی‬ ‫تێکۆشانی سیاسی لە ژێر دەسەاڵتی‬ ‫رەشی کۆماری ئیسالمی‌دا هەمیشە‬ ‫قــورس بــوەو داکۆکی لە زیندانیانی‬ ‫سیاسییش دەچیتە خانەی دژایەتیی‬ ‫ئەم ریژیمەوە‪ ،‬بەالم ئەوە بەم مانایە‬ ‫نــیــە کــە کــۆمــەڵــگــەی کــوردســتــان‌و‬

‫دینامیزمەکانی رێکخستنی کۆمەاڵنی‬ ‫خــەڵــک زۆر جــیــدیــتــر لــــەوە کــە تا‬ ‫ئێستا بینراوە واڵمی ئەم پەیامەی‬ ‫بەندییە سیاسییە مانگرتوەکانی‬ ‫بەندیخانەی ورمێ بدەنەوە‪ .‬چونکە‬ ‫ئەزموونەکانی پێشوو دەریانخستوە‬ ‫مانگرتنی بەندییە سیاسییەکان لە‬

‫پشتیوانی لە بەندییە سیاسییە‬ ‫م ــان ــگ ــرت ــوەک ــان بـــە ت ــای ــب ــەت لــەم‬ ‫هـــەلـــومـــەرجـــە‌دا کـــە کــۆمــەڵــگــەی‬ ‫رۆژهەاڵتی کوردستان ئەزموونێکی‬ ‫ســـەرکـــەوتـــووی لــە پــشــتــیــوانــی لە‬ ‫هــاونــەتــەوەکــانــمــان لــە بــاشــوورو‬ ‫رۆژئــــــاوا لــە خـــۆی نــیــشــان داوە‪،‬‬

‫دەتوانێ نیشانەی ئەم راستییە بێ کە‬ ‫ئەم کۆمەڵگە لەسەر وەدەستهێنانی‬ ‫مـــاف‌و ئــازادیــیــە زەوتــکــراوەکــانــی‬ ‫خۆیشی هەر وا پێداگرە‪.‬‬ ‫وەڕێ خستنی کەمپەین‌و چاالکیی‬ ‫مەدەنیی گونجاو لە شارو ناوچەکانی‬ ‫رۆژهــەاڵتــی کــوردســتــان‪ ،‬ســەردانــی‬ ‫بنەماڵەی بەندییە سیاسییەکان‪ ،‬بە‬ ‫میدیایی کــردنــی هــەرچــی زیــاتــری‬ ‫پ ــرس ــی بــەنــدیــیــە ســیــاســیــیــەکــان‪،‬‬ ‫وەڕێخستنی خۆپێشاندان لە بەردەم‬ ‫باڵوێزخانەکانی کۆماری ئیسالمی لە‬ ‫واڵتانی جۆراوجۆری دنیاو گەیاندنی‬ ‫دەنــگــی بــەنــدیــیــە ســیــاســیــیــەکــان بە‬ ‫کۆڕو کۆمەڵەکانی داکۆکیکاری مافی‬ ‫مــرۆڤ‌و واڵتانی رۆژئاوایی‌و میدیا‬ ‫جیهانییەکان بەشێک لەم چاالکییانەن‬ ‫کــە دەکـــرێ بــە کەلک وەرگــرتــن لە‬ ‫تۆڕە کۆمەاڵیەتییەکان رێک بخرێن‪.‬‬ ‫لــە کــۆتــای ـی‌دا م ــاوەت ــەوە بڵێین‬ ‫مانگرتنی بەندییە سیاسییەکانی‬ ‫بەندیخانەی ورمــێ ئەگەر لەالیەک‬ ‫نیشانەیەکی بــەرچــاوی خۆڕاگریی‬ ‫بەندییە سیاسییەکانە لە بەرانبەر‬ ‫دەسەاڵتدارانی کۆماری ئیسالمی‌دا‪،‬‬ ‫تاقیکارییەکی دیکەشە بۆ حیزب‌و‬ ‫رێکخراوە سیاسییەکان‌و چاالکانی‬ ‫سیاسی‌و مەدەنیی نێوخۆی واڵت‪.‬‬ ‫ئـــەوان کاتێک دەتــوانــن تاقیکارییە‬ ‫بــە ســەرکــەوتــوویــی تــێــپــەڕ بکەن‬ ‫کــە جیدیتر لــە هــەر کــات ئـــاوڕ لە‬ ‫رۆژهــــەاڵت‌و خــەم ئــازارەکــانــی‪ ،‬کە‬ ‫بەندییە سیاسییەکان بەشێکی گرنگی‬ ‫ئەوانن‪ ،‬بدەنەوە‪ .‬چونکە پشتیوانی‬ ‫لە بەندییە سیاسییەکان لە راستی‌دا‬ ‫بە واتای وەدەنگ هاتنە لە سەر مافی‬ ‫رەوای ئازادیی بیروڕاو تێکۆشانی‬ ‫ســیــاســی‪ .‬رێــکــخــســتــنــی پشتیوانی‬ ‫مەدەنی‌و جەماوەری‌و شێوازەکانی‬ ‫دیکەی پشتیوانیی هەمەالیەنە تەنیا‬ ‫رێگای سەرکەوتنە لەم ئەزموونەدا‪.‬‬

‫‪4‬‬

‫‪١٥‬ی سەرماوەزی ‪١٣٩٣‬‬

‫هەواڵ‌و راپۆرت‬

‫‪٦‬ی دێسامربی ‪٢٠١٤‬‬

‫پەیامی هاوخەمی بۆ خەڵکی هەرێمی کوردستان‬

‫لە پیوەندی لە گەڵ نوێترین قوربانییەکانی شەڕ لە گەڵ داعش‌د‌‌ا‬ ‫لەو کاتەوە کە چەکدارەکانی ڕێکخراوی تیرۆریستیی‬ ‫داعــش‪ ،‬خاکی پیرۆزی کوردستانیان کــردوە بە ئامانجی‬ ‫هێرشەکانیان‌و بەرەیەکی بەرباڵو‌و دوور‌و درێژ بە درێژایی‬ ‫سەدان کیلۆمیتریان لە باشوور‌و خۆراوای کوردستان لە‬ ‫دژی خەڵکی کوردستان کــردوەتــەوە‪ ،‬کەم ڕۆژ هەبووە‬ ‫چەند ڕۆڵەیەکی نەتەوەکەمان گیانی خۆیان بەخت نەکەن‌و‬ ‫نەبنە قوربانی‪.‬‬ ‫ئەوە بۆ ‪٦‬مانگ دەچێ هێزی پێشمەرگە‪،‬هەرلە سەعدییە‬ ‫و جلەوالوە تا دەگاتە ناوچەکانی دەوروبەری کەرکووک‌و‬ ‫لەوێشەوە تا دەگاتە شەنگال‪ ،‬وەک قەڵخانێک بەرامبەر‬ ‫پــەالمــاری تیرۆریستان ڕاوەســتــاوە‪ .‬ڕۆڵــە قارەمانەکانی‬ ‫کوردستان بە بەخشینی خوین‌و گیانی خۆیان‪ ،‬پەالماری‬ ‫تیرۆریستانیان تیک شکاندوە‌و خــاک‌و خەڵکی هەرێمی‬ ‫کوردستانیان پاراستوە‪ .‬دیارە لە خۆراوای کوردستانیش‬ ‫خــۆڕاگــری‌و فیداکاریی شەڕڤانانی کــورد بە تایبەتی لە‬ ‫کــۆبــانــی‪،‬بــووە بــە مــایــەی ســەرنــج وئــافــەریــنــی نــەک هەر‬ ‫نەتەوەی کورد بەڵکوو ئازادیخوازانی جیهانیش‪.‬‬ ‫بەم جۆرە نەتەوەی کورد لە دوو بەشی نیشتمانەکەی‬ ‫لــە ســەنــگــەری ه ــەرە پــێــشــەوەی شــەڕ بــە دژی سوپای‬ ‫تاریکی‌و دڕندەیی دایە‌و لە شەڕ بە دژی تیرۆریستان‌دا‪،‬‬ ‫بەردەوام قوربانی دەدا‪.‬لە شەڕەکانی ئەم دوایانەی هیزی‬ ‫پێشمەرگەش‌دا کە ڕزگــارکــردن‌و پاک بــوونــەوەی چەند‬ ‫شار‌و شارۆچکە‌و چەندین ناوچە‌و گوند لە چەکدارەکانی‬ ‫داعشیان بە دواوە بوو‪،‬بە داخەوە ژمارەیەکی بەرچاو لە‬ ‫پێشمەرگەکان‌و کۆمەڵێک لە فــەرمــانــدەران‌و ئەفسەرانی‬ ‫هیزی پێشمەرگە گیانیان بەخت کرد‪.‬‬ ‫لـــە بــــەر بـــەرفـــراوانـــیـــی ڕووبـــــــەڕی ش ــەڕگ ــەک ــان‌‌و‬ ‫بەرباڵوبوونی خەسارە گیانییەکان‪ ،‬بە داخەوە بۆ ڕێبەری‬ ‫و نوێنەرایەتییەکانی حیزبی ئێمە لە هەرێمی کوردستان‬ ‫نەگونجاوە لە نزیکەوە بەشداری هەموو یا زۆربەی بۆنە‌و‬ ‫ڕێوڕەسمەکانی تایبەت بە شەهیدبوون‌و خەسارەگیانییەکانی‬ ‫هیزی پێشمەرگە بێ‪ .‬هەر بۆیە‌و بە تایبەتی کە لەم چەند‬ ‫ڕۆژەی دواییدا‪،‬دەیان پێشمەرگە لە پلەی جۆراوجۆردا‪ ،‬لە‬ ‫شەڕ لە گەڵ تیرۆریستان‌دا گیانیان بەخشییوە‪ ،‬بە پێویستی‬ ‫دەزانین وێڕای دووپاتکردنەوەی پشتیوانیی خۆمان لەو‬ ‫بەرگرییە ڕەوا‌و جیی شانازییە‪،‬هاودەردی‌و هاوخەمیی‬ ‫خۆمان بە هەموو بنەماڵە شەهیدەکان‪،‬بەهێزی خۆڕاگری‬ ‫پێشمەرگە‌و تیکڕای خەڵکی هەرێمی کوردستان‪ ،‬رابگەیەنین‪.‬‬

‫ئێمە بۆ بریندارەکانی ئەم شەڕانە ئارەزووی چاکبوونەوەو‬ ‫بۆ خەڵکی ئــاوارەی شەڕی داسەپێنراوی داعش‪ ،‬هیوای‬ ‫گەڕانەوەی بە زوویی بۆ سەر ماڵ‌و بۆ نێو زێد و گوند‌و‬ ‫شاری خۆیان‪ ،‬دەخوازین‪.‬‬ ‫ئــەو نموونە‌‌و دیمەنانەی ڕۆڵــەکــانــی نەتەوەکەمان‬ ‫لە فیداکاری‌و گیانبەخشین‪ ،‬لە شەڕی بەرگری لە خاک‌و‬ ‫خەلکی کوردستان لە چەند مانگی ڕابــردوو دا نیشانیان‬ ‫داوە‪ ،‬باوەڕی قووڵی نەتەوەی کورد بە ئازادژیان وملنەدان‬ ‫بۆ تاریکی‌و جەهل‌و ستەم وزۆرداری‪ ،‬دەسەلمێنن‪ .‬هیوای‬ ‫ئێمە‌و هــەمــوو خەلکی ڕۆژهــەالتــی کــوردســتــان ئــەوەیــە‬ ‫حکوومەتی هەرێم‌و هێزی پێشمەرگە بە پشتیوانیی بێدریغی‬ ‫کۆمەاڵنی خەڵک‌و پشت ئەستوور بە یەکیەتی‌و تەبایی‬ ‫ڕیزەکانیان‪ ،‬لەم شەڕەش‌دا بە سەر دوژمنانی پەالماردەردا‬ ‫سەرکەون‌و خوێنی شەهیدەکان‪ ،‬باشترین دەسکەوت و‬ ‫بەرهەمی لێ بکەوێتەوە‪.‬‬ ‫ساڵو لە گیانی نوێترین شەهیدانی سەنگەری بەرگری‬ ‫لە خاکی کوردستان و سەربەرزی بۆ بنەمالەکانیان‪.‬‬ ‫شکان و سەرشۆری بۆ پەالماردەرانی تیرۆریست‪.‬‬ ‫حیزبی دیموکراتی کوردستان‬ ‫دەفتەری سیاسی‬ ‫‪٢٠١٤/١١/٢٩‬‬ ‫‪٨‬ی سەرماوەزی ‪١٣٩٣‬‬

‫کۆتایی ده‌وره‌ی ‪209‬ی سه‌ره‌تایی‬ ‫پێشمه‌رگه‌ی فێرگه‌ی حیزبی دێموکراتی کوردستان‬ ‫ب ‌ه ته‌واوبوونی ده‌وره‌ی ‪ 209‬ی‬ ‫سه‌ره‌تایی پێسمه‌رگه ک ‌ه ب ‌ه ده‌وره‌ی‬ ‫شه‌هید هه‌ژار قاسمی‪ ،‬تازه‌ترین‬ ‫شه‌هیدی سه‌نگه‌ری حیزبی دێموکڕاتی‬ ‫کوردستان ناودێر کرابوو‌‪ ،‬پۆلێکی دیک ‌ه‬ ‫له‌الوانی به‌هه‌ستی کورد ل ‌ه ڕۆژهه‌اڵتی‬ ‫کوردستان به‌رگی پێشمه‌رگایه‌تییان‬ ‫پۆشی‪.‬‬ ‫فێرگه‌ی سیاسی نیزامیی حیزبی‬ ‫دێموکڕاتی کوردستان دوای کۆتایی‬ ‫ده‌وره‌ی فێرکاریی ‪ 209‬ی پێـشمه‌رگ ‌ه‬ ‫ڕێوڕه‌سمێکی پێک‌هێنا‪.‬‬ ‫ئه‌و ڕێوڕه‌سم ‌ه ب ‌ه سروودی‬ ‫نه‌ته‌وایه‌تیی ئه‌ی ڕه‌قیب‌و ڕێژه‌ی‬ ‫نیزامیی به‌شداربووان ده‌ستی پێکردو‬ ‫بڕگه‌کانی دیکه‌ی رێوڕه‌سمه‌ک ‌ه ل ‌ه یه‌کێک‬ ‫ل ‌ه ساڵۆنه‌کانی بۆنه‌و ڕێوڕه‌سمه‌کانی‬ ‫حیزب درێژه‌ی پێدرا‪.‬‬ ‫ئه‌ندامی‬ ‫مه‌عزوور‪،‬‬ ‫خه‌دیجه‌‬ ‫کۆمیته‌ی ناوه‌ندیی حیزبی دێموکڕاتی‬ ‫کوردستان په‌یامی فێرگه‌ی به‌و‬ ‫بۆنه‌یه‌ پێشکێش کرد‪ .‬ل ‌ه باسه‌که‌ی‌دا‬ ‫تیشکی خست ‌ه سه‌ر جێگه‌و پێگه‌ی‬ ‫پێشمه‌رگ ‌ه وه‌ک تاکی هه‌ر ‌ه وشیاری‬ ‫کۆمه‌ڵگاو ب ‌ه پوختی پێناسه‌و باسی‬ ‫ل ‌ه تایبه‌تمه‌ندییه‌کانی پێشمه‌رگ ‌ه کرد‪.‬‬

‫هه‌روه‌ها ب ‌ه بایه‌خه‌و ‌ه چاالکییه‌کانی‬ ‫ئه‌م دواییانه‌ی پارێزه‌رانی ڕۆژهه‌اڵتی‬ ‫کوردستانی هه‌ڵسه‌نگاند‌‪ .‬خه‌دیج ‌ه‬ ‫مه‌عزور ل ‌ه به‌شێکی دیکه‌ی باسه‌که‌ی‌دا‬ ‫په‌ڕژان ‌ه سه‌ر بارودۆخی کوردستان‌و‬ ‫ئێران گوتی ل ‌ه ئێستاش‌دا کۆماری‬ ‫ئیسالمی ده‌سه‌اڵته‌که‌ی ب ‌ه زه‌بری‬ ‫چه‌ک‌و سه‌رکوتی جموجۆڵ ‌ه نه‌ته‌وه‌یی‌و‬ ‫سیاسییه‌کان‌و سڕکردنی الوان ب ‌ه‬ ‫به‌اڵی ماد ‌ه هۆشبه‌ره‌کان ڕاگرتوه‌و ب ‌ه‬ ‫په‌ره‌پێدان ب ‌ه قه‌یران ‌ه کۆمه‌اڵیه‌تییه‌کان‬ ‫وایکردو ‌ه خه‌ڵک ب ‌ه کێشه‌کانی ژیانی‬ ‫ڕۆژانه‌یان سه‌رقاڵ بن‪ ،‬به‌اڵم کۆمه‌ڵگاو‬ ‫ب ‌ه تایبه‌ت الوان ل ‌ه هیچ بڕگه‌یه‌کی‬ ‫ئه‌و مێژووه‌دا خۆیان ب ‌ه ده‌سته‌و ‌ه‬ ‫نه‌داوه‌و ده‌ستیان ل ‌ه خه‌بات و تێکۆشان‬

‫هه‌ڵنه‌گرتوه‌‪.‬‬ ‫ئه‌و‬ ‫دیکه‌ی‬ ‫بڕگه‌یه‌کی‬ ‫له‬ ‫ڕێوره‌سمه‌دا کۆڕی هونه‌ریی حیزبی‬ ‫دێموکڕات چه‌ند سروود‌و گۆرانیی‬ ‫پێشکێش ب ‌ه به‌شداربووان کردو په‌یامی‬ ‫کۆتایی ده‌وره‌ش له‌الیه‌ن ئاکۆ مرادی‪،‬‬ ‫یه‌کێک ل ‌ه به‌شدارانی ده‌وره‌ی ‪209‬‬ ‫خوێندرایه‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌و په‌یامه‌دا ب ‌ه جه‌خت‌کردنه‌و ‌ه‬ ‫له‌سه‌ر درێژه‌دانی رێگای تێکۆشان‌و‬ ‫خه‌باتی نه‌ته‌وه‌یی هاتبوو ک ‌ه ئه‌وان ب ‌ه‬ ‫ئاگاهییه‌و ‌ه ڕیزه‌کانی حیزبی دێموکڕاتی‬ ‫کوردستانیان بۆ خه‌بات هه‌ڵبژاردوه‌‪.‬‬ ‫شایانی باس ‌ه له‌و ڕێوڕه‌سمه‌دا‬ ‫سه‌رکه‌وتووانی ده‌وره‌ی ‪ 209‬خه‌اڵت‌و‬ ‫ڕێزلێنانی فێرگه‌یان وه‌رگرت‪.‬‬

‫بەشداری نوێنه‌ری حیزبی دێموکراتی کوردستان لە‬ ‫ڕێوڕەسمی ڕۆژی شەهیدانی ‪ p u k‬لە بریتانیا‬ ‫به‌به‌شداریی نوێنه‌ری حیزبی دێموکراتی کوردستان لە‬ ‫بریتانیا ڕێوڕەسمی ڕۆژی شەهیدانی یه‌کیه‌تیی نیشتمانیی‬ ‫کوردستان له‌و واڵته به‌ڕێوه‌چوو‪.‬‬ ‫لــە ســەر بانگهێشتی ڕه‌ســمــیــی یه‌کیه‌تیی نیشتمانی‬ ‫کوردستان لە واڵتــی بریتانیا مــەولــوود س ــوارە‪ ،‬ئەندامی‬ ‫ڕێــبــەری‌و نوێنەری حیزبی دیموکراتی کــوردســتــان لەو‬ ‫واڵتە لە ڕێوڕەسمی ‪ ٣٨‬ساڵەی ڕۆژی شەهیدان یه‌کیه‌تیی‬ ‫نیشتمانی کوردستاندا بەشداری کرد کە لە هۆڵی کوردستان‬ ‫لە مەڵبەندی ڕۆشنبیریی کورد لە شاری لەندەن ڕێک‌خرابوو‪.‬‬ ‫شایانی باس ‌ه له‌و کۆڕیاده‌دا مەولوود ســوارە پەیامی‬

‫نوێنەرایەتیی حیزبی دیموکراتی کوردستانی لە بریتانیا‬ ‫پێشکەش کرد‪.‬‬

‫ژماره‌‪٦٤٥ :‬‬

‫رۆژنامەی‬

‫سمینارێکی هاوبەشی کۆمیتەی ئۆستفۆڵدی‬ ‫حدک‌و ئەنجومەنی نیشتمانیی کوردی سووریه‌‬ ‫نۆروێژ‬ ‫رۆژی یــەکــشــەمــمــە‪٢٣ ،‬ی نــوامــبــری ‪ ٢٠١٤‬لە‬ ‫پارێزگای ئۆستفۆڵدی نۆروێژ سمینارێکی هاوبەشی‬ ‫هەر دوو کۆمیتەی حیزبی دێموکراتی کوردستان‌و‬ ‫ئەنجوومەنی نیشتمانی کوردی سووریه‌ لەو ناوچەیە‪،‬‬ ‫له‌سه‌ر پرسەکانی رۆژئــاوای کوردستان‌و رۆژهەاڵت‬ ‫مێحوەری بە بەشداری ژمارەیەکی بەرچاو لە نوێنەری‬ ‫حیزب‌و رێکخراوە کوردییەکان و ئەندامانی حیزب و‬ ‫کوردانی دانیشتوویی نۆروێژ بەرێوەچوو‪.‬‬ ‫له‌ سه‌ره‌تای ئه‌و سمیناره‌دا مەحمود بڕۆ‪ ،‬ئەندامی‬ ‫ئەنجومەنی نیشتمانی کوردی سووریه‌ باسێکی لە سەر‬ ‫مێژوو و جوغرافیای رۆژئــاوای کوردستان‌و خەباتی‬ ‫گەلی کــورد لــەو بــەشــەی کــوردســتــان بــۆ پاراستنی‬ ‫هەستی نەتەوایەتی‌و داب‌و نەریت‌و زمانی کــوردی‬ ‫کرد کە رێژیمی سووریه‌ به‌رده‌وام ویستوویه‌تی کورد‬ ‫بتوێننەوە‪.‬‬ ‫لە بەشێکی دیکەی بــاســەکــەی‌دا مه‌حموود بڕۆ‪،‬‬ ‫ئەندامی ئەنجومەنی نیشتیمانی کــورد به‌ ئاماژه‌ به‌‬ ‫ڕووداوه‌کـــانـــی بــاشــوورو خــۆرئــاوای کــوردســتــان‌و‬ ‫خۆڕاگریی هێزی پێشمه‌رگه‌و شه‌رڤانان له‌ کوبانی‬ ‫ئاماژەی بە هەوڵەکانی هەر دوو ئەنجوومەنی کورد‬ ‫لە رۆژئاوا بە پاڵپشتی حکومەتی هەرێمی کوردستان دا‬ ‫کە هاوپەیمانی دهۆکی لێکەوتەوە‪.‬‬ ‫لە بەشی دووهــەمــی ئــەو سمینارە کە بۆ باسی‬

‫رۆژهـــەاڵت مێحوەری تــەرخــان کــرابــوو‪ ،‬کــاک هاشم‬ ‫رۆستەمی باسێکی لە پێوەندی لەگەڵ چەمکی رۆژهەاڵت‬ ‫مێحوەری‌دا پێشکەش کرد‪.‬‬ ‫کــاک هــاشــم ب ـه‌ ئــامــاژە بــە کــورتــە مێژوویەکی‬ ‫خەباتی بزووتنەوەی رزگاریخوازی خەڵکی رۆژهەاڵتی‬ ‫کوردستان باسی لەوە کرد کە ئەگەرچی ئەو چەمکە‬ ‫لە رابردوودا بەم شێوەیەی ئێستا بەرجەستە نەبووە‪،‬‬ ‫بەاڵم بە هیچ جۆر ئەمە هەلوێستێکی تازە نییە‪ ،‬ئەمە‬ ‫سەرچاوە گرتوو لە واقعی هەلومەرجه‌ سیاسییەکانە‪.‬‬ ‫حیزب و رێکخراوەکانی رۆژهەاڵتی کوردستان‪ ،‬مەیدانی‬ ‫خەبات و تێکۆشانیان‪ ،‬گۆرەپانی سیاسی رۆژهەاڵتی‬ ‫کوردستانە‪ .‬کاک هاشم له‌ درێژه‌ی باسه‌ک ‌هی‌دا به‌ تێرو‬ ‫ته‌سه‌لی له‌سه‌ر ڕه‌هه‌نده‌ جۆراوجۆره‌کانی ڕۆژهه‌اڵت‬ ‫مێحوه‌ری بــۆ ب ـه‌شــداران دواو باسی لــە چۆنیەتیی‬ ‫ئه‌کتیوتر کردنی دروشمی رۆژهــەاڵت تەوەری کردو‬ ‫لەو پێوەندیەدا هاوکاری‌و لێک کۆبوونەوەی هێزەکانی‬ ‫رۆژهەاڵتی بە زەروورەتێکی مێژوویی زانی‪.‬‬

‫له‌ نورویژ خوپیشاندانێك بۆ‬ ‫پشتگیری‌ له‌ زیندانیانی‌ سیاسی‌ كورد‬ ‫رۆژی هه‌ینی ‪14‬ی سه‌رماوه‌ز‬ ‫کــــوردســــتــــانــــیــــانــــی نـــــۆروێـــــژ‪،‬‬ ‫خوپیشاندانێكیان بۆ پشتگیری‌ له‌‬ ‫زیندانیانی‌ سیاسی‌ مانگرتووی‌‬ ‫كورد به‌رێوه‌برد‪.‬‬ ‫خــــــوپــــــیــــــشــــــانــــــده‌ران بـ ـه‌‬ ‫به‌رزكردنه‌وه‌ی‌ كۆمه‌لیك دروشم‌و‬ ‫داواكـــــــاری‌‌و ویــنــه‌ی‌ زیــنــدانــیــانـی‌‬ ‫س ــی ــاســی‌ كـــــــورد‪ ،‬داوایـــــــــان لـه‌‬ ‫به‌رپرسانی‌ ئه‌و والته‌ كرد به‌ هانای‌‬ ‫زیندانیانی‌ سیاسی‌ كــورده‌وه‌ بچن‬ ‫ک ـه‌ نــزیــک ‪ 3‬ح ـه‌وتــووی ـه‌ ب ـه‌ هۆی‬ ‫پێشێلکردنی مافه‌کانیان له‌ الیه‌ن‬ ‫به‌رپرسانی زیندانه‌کان له‌ ئێران له‌‬ ‫مانگرتن دان‪.‬‬ ‫‪ 7‬حــــیــــزبــــی رۆژهــــــه‌اڵتــــــی‬ ‫کــوردســتــان حــیــزبــی دێــمــوکــراتــی‬ ‫کوردستان‪ ،‬کۆمەڵەی شۆرشگێری‬ ‫زەحمەتکێشانی کوردستانی ئێران‪،‬‬

‫سازمانی خەباتی کوردستانی ئێران‪،‬‬ ‫رێکخراوی خەباتی شۆرشگێری‬ ‫کــوردســتــان‪ ،‬پــارتــی سەربەخۆیی‬ ‫کــــوردســــتــــان‪ ،‬پــــارتــــی ئــــــازادی‬ ‫کــوردســتــان‪ ،‬پــارتــی سەربەستی‬ ‫کــوردســتــان لــه‌و خوپیشاندانه‌دا‌‬ ‫نامه‌یه‌کیان بۆ وه‌زاره‌تی ده‌ره‌وه‌ی‬

‫نۆروێژ ناردو داوایان له‌و ده‌وڵه‌تی‬ ‫نۆروێژ کردبوو فشار بخەنە سەر‬ ‫کۆماری ئیسالمی ئێران بۆ نەجاتی‬ ‫گیانی ئەو زیندانییە سیاسی یانە و‬ ‫واڵمی داوا رەواکانیان بدەنەوە‪.‬‬

‫چاالکیی ته‌بلیغی به‌ بۆنه‌ی‪26‬ی سه‌رماوه‌ز‬ ‫رەبەت‬ ‫ئ ـه‌نــدامــانــی ســه‌ر ب ـه‌ ته‌شکیالتی نهێنی حیزبی‬ ‫دێموکراتی کوردستان له‌ نێوخۆی واڵت به‌ بۆنه‌ی‬ ‫‪26‬ی سه‌رماوه‌ز و یادێک له‌ نه‌مر ڕه‌سووڵ لیالنه‌یی لە‬ ‫شاری ڕەبەت چاالکی ته‌بلیغییان کرد‪.‬‬ ‫به‌پێی ڕاپــۆرتــی کۆمیسیۆنی تەشکیالت شه‌وی‬ ‫‪29‬ی خــه‌زه‌ڵ ــوه‌ر ئ ـه‌نــدامــانــی چـــاالک‌و هـه‌ڵــســووڕی‬ ‫حیزبی دێموکراتی کــوردســتــان لـه‌ شــاری ڕه‌بــه‌ت‌و‬ ‫گونده‌کانی ده‌وروبـ ـه‌ری به‌ بۆنه‌ی ‪26‬ی سه‌رماوه‌ز‬ ‫ڕۆژی پێشمه‌رگه‌ی کوردستان‌و هه‌روه‌ها بۆ به‌رز‬ ‫ڕاگرتنی یــادی نه‌مر ڕه‌ســوول لیالنه‌یی پێشمه‌رگه‌ی‬ ‫ئازاو به‌وه‌جی حیزبی دێموکراتی کوردستان که‌ ڕۆژی‬ ‫‪17‬ی خه‌زه‌ڵوه‌ری ئه‌مساڵ کۆچی دوایی کرد‪ ،‬چاالکی‬ ‫ته‌بلیغییان به‌ڕێوه‌ بردووه‌‪.‬‬ ‫بەپێی ئەو ڕاپۆرتە لەو چاالکییەدا بە نووسین‌و‬ ‫بــاوکــردنــەوەی دروشمەکانی بــژی دێموکرات‪ ،‬بژی‬ ‫قاسملوو‪ ،‬بژی حیزبی دێموکراتی کوردستان‌و بژی‬ ‫پێشمه‌رگه بەرەو پیلی ‪ 26‬ی سەرماوەز چوون‌و یادی‬ ‫نەمر ڕەسووڵ لەیالنەیی یان بەرز ڕاگرت‪.‬‬ ‫شایانی باسه‌ ئه‌م شوێنانه‌ی که‌ چاالکییان لێ کراوه‌‬ ‫بریتی بــوون له‌‪ :‬که‌مه‌ربه‌ندیی ڕه‌ب ـه‌ت‪ ،‬سه‌رچاوێ‌و‬ ‫ڕێگای ڕه‌به‌ت و لیالنێ‪ ،‬هه‌نداوێ‌و هه‌روه‌ها گونده‌کانی‬ ‫لیالنێ و هه‌نداوێ‪.‬‬ ‫کۆمیسیۆنی تـه‌شــکــیــاتــی حــیــزبــی دێــمــوکــراتــی‬ ‫کوردستان بـه‌م بۆنه‌یه‌وه‌ سوپاس‌و ده‌ســت خۆشی‬

‫له‌ ئه‌ندامانی نێوخۆ ده‌کا و هیوای سه‌رکه‌وتنیان بۆ‬ ‫ده‌خوازێ‪.‬‬ ‫بۆکان‬ ‫شه‌وی‌ چوارشه‌ممه‌ له‌ شاری‌ بۆكان به‌ بۆن ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫‪26‬ی‌ سـه‌رمــاوه‌ز ڕۆژی‌ پێشمه‌رگه‌ی‌ كوردستان له‌‬ ‫پێش قه‌اڵی سه‌ردار‪ ،‬شه‌قامی‌ ساحیلی و قوتابخان ‌هی‌‬ ‫ته‌مه‌دون (تمدن) یادی‌ ‪ 30‬ساڵ ‌هی‌ ئه‌م ڕۆژه‌ مێژووییه‌‬ ‫به‌رز ڕاگیرا‪.‬‬

‫‪3‬‬

‫‪١٥‬ی سەرماوەزی‪١٣٩٣‬‬

‫هەواڵ‌و راپۆرت‬

‫‪٦‬ی دێسامربی ‪٢٠١٤‬‬

‫به‌رێوه‌چوونی سیمیناری « رۆژهه‌اڵت مێحوه‌ری‪ :‬پره‌نسیبێک‬ ‫بۆ بووژاندنه‌وه‌و یه‌کخستنی خه‌بات له‌ رۆژهه‌اڵتی کوردستان»‬

‫یه‌کیه‌تی نه‌ته‌وه‌یی خوێندکارانی‬ ‫کــــورد ســمــیــنــارێــکــی لـ ـه‌ژێ ــر نـــاوی»‬ ‫رۆژهـــــه‌اڵت مــێــحــوه‌ری‪ :‬پره‌نسیبێک‬ ‫بۆ بــووژانــدنـه‌وه‌و یه‌کخستنی خه‌بات‬ ‫له‌رۆژهه‌اڵتی کوردستان به‌ڕێوه‌ برد‪.‬‬ ‫ئـــه‌م ســمــیــنــار ‌ه پـــاش ن ــی ــوه‌ڕۆی‬ ‫سـێ‌شـه‌مــمـ ‌ه ‪ 4‬ی ســـه‌رمـــاوه‌ز‪ ،‬ل ـ ‌ه «‬ ‫هــوتــێــل چــــوارچــــرا» ی هــه‌ولــێــر ب ‌ه‬ ‫به‌شداریی نوێنه‌رانی کۆمه‌ڵێک حیزب‌و‬ ‫الیه‌نی سیاسی‌و رێکخراوی مه‌ده‌نیی‬ ‫ب ـه‌ش ـه‌کــانــی ب ــاش ــوور‪ ،‬رۆژهـــــه‌اڵت و‬ ‫رۆژئاوا کوردستان به‌ڕێوه‌ چوو‪.‬‬ ‫ئ ـه‌م سیمینار ‌ه بـ ‌ه ڕاگــرتــنــی یه‌ک‬ ‫ده‌قــیــقــ ‌ه بــێــده‌نــگــی ب ــۆ ڕێــزگــرتــن ل ‌ه‬ ‫یــــادی ش ـه‌هــیــدانــی رێ ــگ ــای رزگــــاری‬ ‫کوردستان ده‌ستی ب ‌ه کاره‌کانی کردو‬ ‫میدیا بایزیدپوور ئه‌ندامی ده‌سته‌ی‬ ‫ب ـه‌ڕێــوب ـه‌ریــی « یه‌کیه‌تی نـه‌تـه‌وه‌یــی‬ ‫خوێندکارانی کورد» ب ‌ه باسێک‌ل ‌ه سه‌ر‬ ‫« رۆژهه‌اڵت مێحوه‌ری» سمیناره‌که‌ی‬ ‫ده‌ست پێکرد‪.‬‬ ‫لـ ‌ه س ـه‌ره‌تــای کــاری کونفڕانس‌دا‬ ‫په‌یامی رێکخراوی «یه‌کیه‌تیی نه‌ته‌وه‌یی‬ ‫خــوێــنــدکــارانــی کـــورد» ل ـ ‌ه الیـ ـه‌ن چیا‬ ‫مـه‌الک‪ ،‬ئه‌ندامی ده‌سته‌ی به‌ڕێوبه‌ری‬ ‫ئه‌م رێکخراوی ‌ه خویندراوه‌یه‌و ل ‌ه په‌نێلی‬ ‫یـه‌کـه‌م‌دا دوکتور ئاسۆ ح ـه‌س ـه‌ن‌زاده‌‪،‬‬ ‫ئه‌ندامی کۆمیته‌ی نــاوه‌نــدیــی حیزبی‬ ‫دێــمــوکــراتــی کــوردســتــان باسێکی ل ‌ه‬ ‫ژێر ناوی «رۆژهــه‌اڵت ت ـه‌وه‌ری وه‌ک‬ ‫ئـه‌ســڵــێــکــی کــاتــالــیــزۆر» پێشکه‌شی‬ ‫به‌شداران کرد‪.‬‬ ‫دوکتور ئاسۆ حه‌سه‌ن زاد ‌ه گوتی‬ ‫ڵ و لوکس‬ ‫ئه‌م چه‌مک ‌ه وشه‌یه‌کی خه‌یا ‌‬

‫نیی ‌ه و وه‌اڵمده‌ری زه‌رووره‌تێک ‌ه به‌هۆی‬ ‫ئه‌وه‌ی له‌سه‌ر ئه‌ساسی هه‌ندێ هۆکار‬ ‫روژهــه‌اڵتــی کــوردســتــان ل ـه‌ رۆژه‌ڤ ــی‬ ‫هاوکێشه‌کان‌دا نییه‌‪ ،‬دی ــاره‌‪ .‬ناوبراو‬ ‫هــۆکــاره‌کــانــی لــ ‌ه پـــه‌راویـــز خستنی‬ ‫رۆژهه‌اڵتی گێڕایه‌و ‌ه بۆ تایبه‌تمه‌ندیی‬ ‫« «ئـــــــــه‌رزش گـــــرایـــــی» خـــه‌ڵـــک‌و‬ ‫ڕێخکراو ‌ه سیاسییه‌کانی رۆژهه‌اڵتی‬ ‫کوردستان‪ ،‬رۆحی دێموکراتیک بوون‌و‬

‫هاوته‌ریب له‌گه‌ل رۆژهه‌اڵتی کوردستان‬ ‫ده‌چنه‌ پێش؟‬ ‫خالد محه‌ممه‌د زاد ‌ه گوتی ده‌بی‬ ‫ئێم ‌ه خۆمان یه‌کالی بکه‌ینه‌و ‌ه ک ‌ه یان‬ ‫کوردستانین یــان ئــێــرانــی‪ ،‬چونک ‌ه تا‬ ‫ئێستا ڕۆژهه‌اڵتی کودرستان نه‌یتوانیو ‌ه‬ ‫کوردستانی بوونی خۆی پێناس ‌ه بکا و‬ ‫ته‌نیا هه‌وڵی بۆ پارچه‌کانی دیک ‌ه داوه‌‪.‬‬ ‫ئ ـه‌و جه‌ختی کـــرده‌و ‌ه کـ ‌ه رۆژهـــه‌اڵت‬

‫خۆپاراستن له‌وه‌ی ک ‌ه هه‌موو کارێ بۆ‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندیی خۆیان نه‌که‌ن‪.‬‬ ‫کــۆڕگــێــرێــکــی دیــک ـه‌ی ئــه‌و پانێل ‌ه‬ ‫خالید محه‌مه‌دزاده‪ ،‬چاالکی سیاسی‌و‬ ‫ی ب ‌ه‬ ‫ڕۆژنــامـه‌نــووس بــوو ک ‌ه باسه‌ک ‌ه ‌‬ ‫ره‌خن ‌ه گرتن ل ‌ه کــرده‌وه‌ی حیزبه‌کانی‬ ‫رۆژهــــه‌اڵت ده‌س ــت پێکردو گــوتــی ل ‌ه‬ ‫پێشدا ده‌بێ خۆمان ره‌خن ‌ه ل ‌ه خۆمان‬ ‫بگرین‌و وه‌اڵمی ئه‌و پرسیار ‌ه بده‌ینه‌و ‌ه‬ ‫ک ‌ه ئایا حیزبه‌کانی به‌شه‌کانی دیکه‌ی‬ ‫کوردستان بۆ باسی نه‌ته‌وه‌یی بوون‬

‫مێحوه‌ری ده‌بێ ب ‌ه ڕوانینی کوردستانی‬ ‫بێ ن ـه‌ک حیزبی‌و ده‌بــێ چه‌ترێک بێ‬ ‫بۆ هه‌موو الیه‌نه‌کا‌نی رۆژهـــه‌اڵت ب ‌ه‬ ‫راست‌و چ ‌هپ‌و ئایینیی‪.‬‬ ‫سێهه‌م کۆڕگێری ئه‌و پانێل ‌ه ناسر‬ ‫باباخانی‪ ،‬نووسه‌رو مامۆستای زانکۆ‬ ‫« ســکــایــپ»ه‌و ‌ه‬ ‫ب ــوو ک ـ ‌ه ل ـ ‌ه ڕێــگ ـه‌ی ‌‬ ‫به‌شداری سمیناره‌ک ‌ه بوو‪.‬‬ ‫کاک ناسر باباخانی ل ‌ه باسه‌که‌ی‌دا‬ ‫ل ـ ‌ه ژێ ــر نـــاوی « چـــوار ئــیــپــیــزۆد بۆ‬ ‫یـ ـه‌ک پـــــرۆژه‌« تیشکی خست ‌ه سـه‌ر‬

‫هەیئەتێکی حیزبی دیموکراتی کوردستان لە سێهەمین‬ ‫کۆبوونەوەی گشتی ڕێکخراوی ژنێڤاکاڵ‌دا بەشداری کرد‬ ‫به‌به‌شداریی هه‌یئه‌تێکی حیزبی دێموکڕاتی‬ ‫کــوردســتــان سێهەمین ک ــۆب ــوون ــەوەی گشتی‬ ‫ڕێکخراوی ژنێڤاکاڵ(بانگەوازی ژنێڤ) ل ‌ه شاری‬ ‫ژنێڤ به‌ڕێوه‌چوو‪.‬‬ ‫سێهەمین کۆنفرانسی بانگەوازی ژنێڤ لە‬ ‫رۆژەکانی دووشه‌ممه‌‪ ،‬تا پێنجشه‌ممه‌‪ 26 ،‬تا ‪29‬‬ ‫ی خ ـه‌زه‌ڵــوه‌ر ( ‪ ١٧‬تا ‪٢٠‬ی نوامبر) لە شاری‬ ‫ژنێڤ به‌به‌شداریی هەیئەتێکی حیزبی دیموکراتی‬ ‫کوردستان پێکهاتبوو لە کاک حەسەن قادرزادە‌‪،‬‬ ‫ئەندامی دەفتەری سیاسی‌و کاک برایم چووکەڵی‪،‬‬ ‫ئــەنــدامــی جێگری کۆمیتەی نــاوەنــدیــی حیزبی‬ ‫دێموکراتی کوردستان‌و هه‌روه‌ها نوێنه‌رایه‌تیی‬ ‫ن لە سەرانسەری جیهان‬ ‫زیاتر لە ‪ ٥٠‬حیزب‌و الیه‌ ‌‬ ‫ک ‌ه نوێنه‌رایه‌تیی نه‌ته‌و ‌ه بێ ده‌وڵه‌ته‌کان ده‌که‌ن‬ ‫به‌ڕێوه‌ چوو‪.‬‬ ‫ئه‌و کۆنفڕانس ‌ه سەرەتا بە باسێکی گشتی‬ ‫خاتوو هینریک‌و بەخێرهاتنی میوانەکان ده‌ستی‬ ‫پــێــکــردو بــاســێــکــی ل ــەس ــەر چــۆنــیــەتــی گرتنی‬ ‫کۆبوونەوەکە کردو پاشان هیوای خواست کە‬ ‫ئـه‌و کۆبوونه‌و ‌ه به‌رین ‌ه بەرهەمێکی باشێ لێ‬ ‫بکەوێتەوە‌و ببێتە چرایەکی رووناکی بۆ کارەکانی‬ ‫داهاتوو‪ .‬لە درێژه‌دا چەندین شەخسیەتی ئاکادیمی‬ ‫جیهانی‌‌و پسپۆڕ لەسەر ‪ ٣‬تــەوەرەی سەرەکی‌‌و‬ ‫الیەنە جۆراوجۆرەکانی باسه‌کان بەشدارییان‬ ‫کرد‪.‬‬ ‫له‌و کۆنفڕانسه‌دا حەسەن قادرزادە ئه‌ندامی‬ ‫ده‌فـــتـــه‌ری ســیــاســیــی حــیــزب پــەیــامــی حیزبی‬ ‫دیــمــوکــراتــی کــوردســتــانــی ل ـ ‌ه پــێــوه‌نــدی له‌گه‌ڵ‬ ‫مژاری سه‌ره‌کیی کۆنفڕانس‪ ،‬وات ‌ه به‌کارنه‌هێنانی‬ ‫مینی دژه‌نه‌فه‌ر‪ ،‬چه‌کدارنه‌کردنی مندااڵنی خوار‬ ‫‪ 18‬ســاڵ‌و پاراستنی ژنــان ل ‌ه به‌ره‌کانی شه‌ڕدا‬ ‫پێشکێش کــرد‌و سیاسه‌ت‌و خوێندنه‌وه‌و کارو‬ ‫کرده‌وه‌کانی حیزبی دێموکراتی کوردستانی له‌و‬ ‫پێوه‌ندییه‌دا بۆ به‌شدارانی کۆنفڕانس شی کرده‌وه‌‪.‬‬ ‫کورد یه‌کێک له‌ ته‌وه‌ر ‌ه سه‌ره‌کییه‌کانی ئه‌و‬ ‫کۆنفڕانس ‌ه لەسەر نەهێشتنی مینی دژی نەفەر‪،‬‬ ‫به‌کارنه‌هێنان‪ ،‬عومبارنه‌کردن‌و دروستنه‌کردنی‬ ‫بــوو کـ ‌ه ل ـه‌و ب ـه‌ش ـه‌ش‌دا کــاک بــرایــم چووکەڵی‬ ‫باسێکی گشتی‌و پوختی لــەســەر قوربانییانی‬ ‫ن لەکوردستان‌و ڕه‌فتارو کارو کرده‌وه‌کانی‬ ‫می ‌‬ ‫کۆماری ئیسالمی پێشکێش کرد‪.‬‬ ‫لە درێــژەی کۆبوونەوەکان‌دا باس لەبارەی‬ ‫چ ــەک ــدار نــەکــردنــی مــنــدااڵنــی ژێ ــر ‪ ١٨‬ســاڵ‌و‬ ‫ڕێــگــرتــن لــە تــونــدوتــیــژی جــنــسـی‌و جــیــاوازیــی‬

‫رەگـــەزی کـــران‌و ل ـ ‌ه تاوتێی ئــەو بــاســان ـە‌دا ل ‌ه‬ ‫ژێر ڕووناکانیی پەیماننامە نێونەتەوەیی‌کان‌و‬ ‫کۆنڤانسیونەکان تــایــبــەت بــەپــاراســتــنــی مافی‬ ‫مــرۆڤ کــران‪ ،‬تیشک خرای ‌ه سـه‌ر خاڵە الوازو‬ ‫بە‌هێزەکان‌و ئەو هەنگاوانەی کە لەالیەن هێزە‬ ‫نیزامییە ناحکومی‌یەکانه‌و ‌ه هەڵگیراون‌و لەو‬ ‫باسەش‌دا هەیئەتی حیزب بەشداریی چاالکانەی‬ ‫ل ‌ه باسه‌کان‌دا کردو سه‌رنج‌و تێبینییه‌کانی حیزبی‬ ‫دێموکراتی کوردستانی له‌و باره‌یه‌دا باس کرد‪.‬‬ ‫ل ‌ه بڕگه‌یه‌کی دیکه‌ی کاری ئه‌و کۆنفڕانسه‌دا‬ ‫دوو کۆبوونەوەی ناوچەیی بە بەشداری نوێنەری‬ ‫ژنێڤاکاڵ‌و هێزە کوردستانێە‌کان تایبەت بە‬ ‫بارودۆخی کوردستان گیراو لە بەشێکی دیکە‌دا‬ ‫حیزب‌و رێکخراوەکانی رۆژهەاڵتی کوردستان بە‬ ‫بەشداریی هەیئەتی ژنێڤاکاڵ‌و هەیئەتی کولمبیایی‬ ‫کە پێوەندییان بەو باسانەی هه‌بوو‪ ،‬ئالوگۆڕی‬ ‫بیروڕایان کردو لەسەر کۆسپەکانی سەر رێگایان‬ ‫کــۆبــوونــەوەو چەند خالێکی گرینگیان دەســت‬ ‫نیشان کــرد‪ ،‬کــە لــەداهــاتــوودا لــەگــەڵ ژنێڤاکاڵ‬ ‫هاوکاری زیاتر بکرێ‌و ژنێڤاکاڵیش لەوبارەوە‬ ‫هەنگاوی پێویست هەڵبگرێ‪.‬‬ ‫بـه‌پــێــی ئــه‌و ڕاپ ــۆرتــ ‌ه هــەیــئــەتــی حــیــزب لە‬ ‫پراوێزی کۆبوونەوەکان‌دا چەندین چاوپێکەوتنی‬ ‫لەگەڵ حیزب‌و رێکخراوەکانی غەیری کوردستانی‬ ‫بەشدار لە کۆبوونەوە پێکهێنا و لەسەر دۆخی‬ ‫کــورد ل ‌ه ئێران‌و خەباتی گەلی کــورد‌و حیزبی‬ ‫دیموکراتی کوردستان زانیاریی پێویست به‌و‬ ‫حیزب‌و الیه‌نانه‌ درا‪.‬‬ ‫شایانی باس ‌ه لە کۆتایی کاری کۆبوونەوە‌داو‬ ‫لە ئاکامی باسی چەند رۆژە‌دا دوو بەڵگەنامه‌ی‬ ‫پابەند بــوون بە بانگەوازی ژنێڤاکاڵ لە الیەن‬ ‫ئیمزاکەرانی بەڵگەنامەکانەوە پەسەند کرا‪.‬‬

‫ئ ـه‌وه‌ی چه‌مکی ڕۆژهــه‌اڵت مێحوه‌ری‬ ‫زه‌روره‌تێک بوو ک ‌ه حیزبی دیمۆکراتی‬ ‫کــوردســتــان هه‌ستی پــێ کــــردوه‌و ل ‌ه‬ ‫به‌رده‌م خۆی‌و رووناکبیرانی نێوخۆ و‬ ‫ده‌ره‌وه‌ی واڵت داینا‪ .‬جه‌ختی له‌سه‌ر‬ ‫ئـــه‌و ‌ه کــــرده‌و ‌ه ک ـه‌ ده‌بـــێ رۆژهــــه‌اڵت‬ ‫گوتاری خۆی نوێژن کاته‌وه‌ ‌و بۆ پێوه‌ند‬ ‫کردنی خه‌باتی شاخ‌و شار ئاراسته‌ی‬ ‫بکا‪.‬‬ ‫جه‌لیل ئازادیخواز‪ ،‬چاالکی سیاسی‬ ‫کۆڕگێرێکی دیکه‌ی ئه‌و پانێل ‌ه بوو ک ‌ه‬ ‫باسه‌که‌ی ل ‌ه ژێر ناوی «بزووتنه‌وه‌ی‬ ‫رۆژهــــه‌اڵت مــێــحــوه‌ری‪ ،‬ســێ گوتاری‬ ‫یه‌کانگیر»دا پێشکه‌ش کرد‪.‬‬ ‫ئـــازادیـــخـــواز گـــوتـــی پێویست ‌ه‬ ‫ک ــۆمــه‌ڵ ــگ ــای مــــه‌ده‌نــــی لـــ ‌ه قــۆنــاغــی‬ ‫» بێت ‌ه ده‌ره‌وه‌و‬ ‫«مــوحــافــزه‌کــارانــه ‌‬ ‫گــه‌ڕانــه‌و ‌ه بــۆ رۆژهــــه‌اڵت مێحوه‌ری‬ ‫ب ـه‌نــد ‌ه ب ـ ‌ه کــۆمـه‌ڵـ ‌ه فــاکــتـه‌رێـک‌و ده‌بــێ‬ ‫کۆمه‌ڵگای مه‌ده‌نیش ب ‌ه خواستی خۆی‬ ‫له‌م پیوه‌ندییه‌دا بجووڵێ‪.‬‬ ‫قـــادر وریــــا‪ ،‬ئ ـه‌نــدامــی ده‌فــتــه‌ری‬ ‫سیاسیی حیزبی دێموکراتی کوردستان‬ ‫کوڕگێڕێکی تــری ئ ـه‌م سمیناره بوو‬ ‫ک ‌ه باسه‌که‌ی ب ‌ه نــاوی « رۆژهــه‌اڵت‬ ‫میحوه‌ری به‌ستێنێک بۆ کار و خه‌باتی‬ ‫هاوبه‌ش « پێشکه‌ش کرد‪.‬‬ ‫ل ‌ه به‌شێکی دیکه‌ی ئه‌م سمیناره‌دا‬ ‫ح ــی ــس ــام ده‌س ـ ـت‌پـ ــیـ ــش‪ ،‬نـ ــووس ـ ـه‌رو‬ ‫مامۆستای زانــکــۆ بــاسـه‌کـه‌ی لـ ‌ه ژێر‬ ‫ناوی «خۆرهه‌اڵت ل ‌ه نیوان مێحوه‌رو‬ ‫ژیانه‌وه‌«دا پێشکه‌ش کرد‪.‬‬ ‫ناوبراو ب ‌ه ڕوانینێکی ڕه‌خنه‌گرانه‌و ‌ه‬ ‫ب ‌ه ئاماژ ‌ه ڕه‌هه‌ند ‌ه جیاوازه‌کانی ئه‌و‬

‫ژماره‌‪٦٤٥ :‬‬

‫رۆژنامەی‬ ‫رۆژه ـه‌اڵت مێحوه‌ری باسێکی نوێیه‌و‬ ‫ترس ل ‌ه باکووریز ‌ه بوون‌و باشوویزه‬ ‫بوونی رۆژهــه‌اڵت ناچاری کردووین‌‬ ‫ئه‌م باس ‌ه بێنینه‌ گۆڕێ‪.‬‬ ‫عه‌لی ئیسمائیل نژاد کۆڕگێڕێکی‬ ‫دیکه‌ی ئـه‌و سمینار ‌ه باسێکی ل ‌ه ژێر‬

‫ی چ ـه‌مــکــی رۆژهــــه‌اڵت‬ ‫گ ــوت ــار ‌ه گــوت ـ ‌‬ ‫مێحوه‌ری نه‌یتوانیو ‌ه لـ ‌ه به‌ستێنێکی‬ ‫مــێــژوویــی‌دا ک ـه‌ڵــک لــه‌ زرفــی ـه‌ت ـه‌کــان‬ ‫وه‌ربگرێ‌و ئێم ‌ه به‌م چه‌مک ‌ه خۆمان ل ‌ه‬ ‫ناوچه‌یه‌کی جوغرافیایی به‌رته‌سک‌دا‬ ‫قه‌تیس ده‌که‌ین‪.‬‬ ‫حسین عبدالل ‌ه قــادر کۆڕگێرێکی‬ ‫دیکه‌ی ئه‌و سمینار ‌ه بوو باسێکی ل ‌ه‬ ‫ژێــر نــاوی خه‌باتی چ ـه‌کــداری‌و هیزی‬ ‫نه‌رم ب ‌ه شێوه‌ی ورک شاپ پێشکه‌ش‬ ‫کرد‪ .‬حسێن قادر جه‌ختی له‌سه‌ر ئه‌و ‌ه‬ ‫ده‌کــرده‌و ‌ه ک ‌ه خه‌باتی چه‌کداری رێگا‬ ‫خــۆش کـ ـه‌ره‌ بــۆ یــارمـه‌تــی ده‌ره‌کـــی‌و‬ ‫خه‌باتی مه‌ده‌نی ل ‌ه واڵتی نادمکراتیکدا‬ ‫سه‌ر ناکه‌وێ‪.‬‬ ‫ژیــــوار ره‌ســـووڵـــی‪ ،‬کۆڕگێڕێکی‬ ‫دیکه‌ی ئـه‌م سمینار ‌ه باسێکی ل ‌ه ژێر‬ ‫نــاوی «ڕۆژهــــه‌اڵت مێحوریی ئه‌مڕۆ‬ ‫زوڵــمــێــکــی گـــه‌وره‌یـــ ‌ه لــ ‌ه رۆژهـــــه‌اڵت‬ ‫مێحوریی دۆینێ» پێشکێش کردو گوتی‬

‫نــاوی پێوه‌ندیی ‌ه هه‌رێمییه‌کانی الیه‌ن ‌ه‬ ‫سیاسیه‌کانی کوردستان ب ‌ه پێی گوتاری‬ ‫سیاسی ل ‌ه کوردستان پێشکێش کرد‪.‬‬ ‫عـــه‌لـــی ئــیــســمــاعــیــل‌نــژاد گــوتــی‬ ‫شۆڕشی کوردستان یه‌ک دیسکورسی‬ ‫هه‌یه‌و ره‌خنه‌ی ل ‌ه حیزبه‌کان کرد ک ‌ه‬ ‫دیسکورسی کوردستان دێننه‌و ‌ه نێو‬ ‫دیسکۆرسی ئــێــران یــان تــورکــیـه‌وه‌و‬ ‫ئه‌وانیش باوه‌ریان به‌م باسه‌ نییه‌‪.‬‬ ‫روئیا تلووعی‪ ،‬نووسه‌رو چاالکی‬ ‫ژنان کۆڕگێرێکی دیکه‌ی ئه‌و سمینار ‌ه‬ ‫بوو ک ‌ه باسه‌که‌ی ل ‌ه ژیر ناوی» ژنی‬ ‫ک ــورد ل ـ ‌ه کــوێــی پـــرۆژه‌ی رۆژهـــه‌اڵت‬ ‫مێحوه‌ری دایه‌« پێشکێش کرد‪.‬‬ ‫ناوبرا ب ‌ه ئاماژ ‌ه ب ‌ه پیداویستییه‌کانی‬ ‫رۆژهــــه‌اڵت مــێــحــوری‪ ،‬خــوێــنــدنـه‌وه‌ی‬ ‫بــۆ ڕۆژهــــه‌اڵت حــــزووری ب ـ ‌ه ڕێگه‌ی‬ ‫ی باسی ل ‌ه کۆسپ‌و‬ ‫سیاسی‌و چه‌کدار ‌‬ ‫لــه‌مــپــه‌ره‌کــانــی بـــــه‌رده‌م ڕۆژهـــــه‌اڵت‬

‫به‌رێوه‌چوونی کۆنفرانسێک له سه‌ر ڕه‌وشی کورده‌کانی ئیزه‌دی له پاڕڵمانی ئورووپا‬ ‫رۆژی چوارشه‌ممه رێکه‌وتی ‪١٩‬ی نوامبر‬ ‫کۆنفرانسێک له‌سه‌‌ر ره‌وشی کوردانی ئیزه‌دی‬ ‫له یه‌کێک له سالۆنه‌کانی پارڵمانی ئوروپا‬ ‫به‌رێوه‌چوو‪.‬‬ ‫ئه‌م کۆنفرانسه له‌الیه‌ن خاتو ‹ ئانا گۆمێز›‬ ‫ئه‌ندامی پاڕلمانی ئــورووپــا له س ـه‌ر لیستی‬ ‫سۆسیال دێموکراته‌کان‌و حیزبی پارتی گه‌ل ( ه‬ ‫د پ) و ئه‌نیستیتۆی کورد له بروکسێل به‌ڕێو ‌ه‬ ‫چوو و‪ ،‬بۆ ئه‌م کۆنفرانسه‌ش ‹ ژۆزێف وه‌یدن‬ ‫هۆلزێر› ئه‌ندامی پاڕلمانی ئــوروپــا هــاورێ‬ ‫له‌گه‌ڵ ئانا گۆمێز کۆنفرانسه‌که‌یان به‌رێوه برد‬ ‫و چوار که‌س وتاریان پێشکه‌ش کرد که بریتی‬

‫بوون له‪:‬‬ ‫فیکره‌ت ئیگرێت ‪ ،‬نــوێــنـه‌ری پێوه‌ندییه‬ ‫بیانیی ‌ه فێدراسیۆنی ئێزه‌دییه‌کان له ئورووپا؛‬ ‫عه‌لی ئاتاالن‪ ،‬جێگری سه‌رۆکی فێدراسیۆنی‬ ‫ئــیــزه‌دیــیـه‌کــان لــه ئــورووپــا‪ ،‬ئ ـه‌یــوب دۆروو‪،‬‬

‫نوێنه‌ری ئوروپای حیزبی دیموکراتیکی گه‌ڵ‬ ‫( ه د پ)‌و ریمان توزون‪ ،‬به‌رپرسی پێوه‌ندییه‬ ‫خاریجییه‌کانی یه‌کێتی سریانییه‌کان له ئورووپا‪.‬‬ ‫لـه‌م کۆنفرانسه‌دا وێــڕای به‌رزنرخاندنی‬ ‫خه‌باتی کــورده‌کــان بــه دژی تێرۆریستانی‬ ‫داعـــش‪ ،‬داوا لــه کۆمه‌ڵگای نــێــوده‌وڵــه‌‌تــی به‬ ‫گشتی و یه‌کیه‌تیی ئورووپا به تایبه‌تی بۆ به‬ ‫هاناچوونی کوردانی ئێزه‌دی و کۆبانێ کرا‪.‬‬ ‫شایانی باسه که هاورێ کاوه ئاهه‌نگه‌ری‬ ‫نوێنه‌ری حیزب بۆکاروباری یه‌کێتی ئورووپا‬ ‫له‌م کۆنفرانسه‌دا به‌شدار بوو‪.‬‬

‫سەردانی هەیئەتێکی کۆمیتەی هاوکاری‬ ‫حیزبە کوردستانییەکان لە پارلمانی بریتانیا‬ ‫هەیئەتێکی کۆمیتەی هــاوکــاریــی حیزبە‬ ‫کوردستانییەکان سه‌ردانی پارلمانی بریتانیایان‬ ‫کرد‪.‬‬ ‫ڕۆژی دووشــەمــمــە‪27 ،‬ی خــه‌زه‌ڵــوه‌ر‬ ‫هـــەیـــئـــەتـــێـــکـــی کـــۆمـــیـــتـــەی هــــاوکــــاریــــی‬ ‫حیزبەکوردستانیەکان ســەردانــی پارلمانی‬ ‫بریتانیایان کردو لەگەڵ تۆم براک لە حیزبی‬ ‫لێبەراڵ دیموکراتی دەس ــەاڵت ــدارو وەزیــری‬ ‫دەوڵ ــەت بۆ کــاروبــاری پارلمان و هەروەها‬ ‫جێگری سەرۆکی پارلمان کۆبوونەوە‪.‬‬ ‫هەیئەتە بەشداربووەکان لەسەر پاڕچە‬ ‫جیاوازەکانی کوردستان قسەیان کــرد‪ .‬کاک‬

‫مــەولــود ســـوارە‪ ،‬ئــەنــدامــی رێــبــەری حیزب‌و‬ ‫نوێنەری حیزبی دێموکراتی کوردستان ل ‌ه‬ ‫بریتانیا کە یەکێک لە ئەندامانی هەیئەتەکە بوو‪،‬‬ ‫لەسەر ئێران‌و کوردستان‌و هەروەها دانوستانی‬ ‫ناوکی ئێران و گرووپی ‪ ٥+١‬قسە و باسی کرد‬ ‫و لەو پەیوەندییە دا گوتی‪ :‬ئەو دانیشتنانە نە‬ ‫هیچ ئەنجامێکی باشی بە دوادا دێ نە ئازادیی‬ ‫بۆ خەلکی ئێران و نەتەوەکان پێیە‪ .‬تەنانەت‬ ‫لــە پــەروایــزی ئــەم دانیشتنانەدا بــەداخــەوە‬ ‫مەسەلەی مافی مرۆڤ‪ ،‬ژنان‪ ،‬الوان‪ ،‬سێدارە‬ ‫و بەندییە سیاسییەکان و سەرئەنجام دوایین‬ ‫دیاردەی دزێوی هێرش بۆ سەر ژنان‌و کچانی‬

‫ئێران بە ئەسید و سووتاندنی ڕوخساریان لە‬ ‫بیر چوونەتەوە و هیچ باسێکیان لێ ناکرێ‪.‬‬ ‫شایانی باسه‌ لە کۆتایی ئه‌م دیداره‌دا تۆم‬ ‫بــراک پشتیوانی خۆی لە مافی ڕەوای گەلی‬ ‫کورد لە هەموو بەشەکانی کوردستان دەربری‪.‬‬

‫بەشداریی نوێنەری حیزبی دێموکراتی کوردستان‬ ‫لە سوئێد لە سمینارێکی ئەحمەد شەهید دا‬ ‫نوێنەری حیزبی دێموکراتی کوردستان لە‬ ‫سوئێد لە سمینارێکی ئەحمەد شەهید‪ ،‬نێردەی‬ ‫تایبەتیی رێکخراوی نەتەوەیەکگرتووەکان بۆ‬ ‫کــاروبــاری مافی مــرۆڤ لە ئێراندا به‌شداری‬ ‫کرد‪.‬‬ ‫دوانـــیـــوەڕۆی رۆژی چــوارشــەمــمــە‪٥ ،‬ی‬ ‫ســەرمــاوەزی ‪١٣٩٣‬ی هــەتــاوی بەرامبەر بە‬ ‫‪٢٦‬ی نوامبری ‪ ،٢٠١٤‬سمینارێک بۆ ئەحمەد‬ ‫شەهید‪ ،‬نوێنەری تایبەتی نەتەوە یەکگرتووەکان‬ ‫بۆ هەڵسەنگاندنی بارودۆخی مافی مرۆڤ لە‬ ‫ئێران‪ ،‬لە پاڕلمانی سوئێد بەڕێوەچوو‪.‬‬ ‫له‌و سمیناره‌دا ئەحمەد شەهید باروودۆخی‬ ‫مــافــی مــرۆڤــی لــە ئــێــران بــۆ بــەشــداران باس‬ ‫کردو گوتی مافی مرۆڤ لە ئێران ب ‌ه درێژایی‬ ‫ته‌مه‌نی کــۆمــاری ئیسالمی پێشێل دەکــرێ‌و‬

‫رێژیمی ئێران گوێ ناداتە لۆمە‌و سەرکۆنەی‬ ‫جیهانی‌و بڕیارنامه‌کانی کۆمه‌لگای جیهانیی له‌و‬ ‫پێوه‌ندییه‌دا پشتگوێ خستوه‌‪.‬‬ ‫ناوبراو ب ‌ه ئاماژ ‌ه بـه‌وه‌ی لە زیندانەکانی‬ ‫ئــێــرانــدا ئــەشــکــەنــج ـە‌و ئـــــازاری زیــنــدانــیــیــان‬ ‫بەردەوامە‌و ئێعدام بێ پسانەوە درێژەی هەیە‪،‬‬ ‫تیشکی خست ‌ه سه‌ر ئه‌وه‌ی کە هاتنە سەرکاری‬ ‫ڕووحانی هیچ کاریگەرییەکی لەسەر باشبوونی‬ ‫مافی مــرۆڤ لە ئێران دانــەنــاوە‪ .‬لە بەشێکی‬

‫دیکەی قسەکانیدا ئەحمەد شەهید باسی ئەوەی‬ ‫کرد کە ئەوان هەوڵ دەدەن دۆسییەی ئەتۆمیی‌و‬ ‫دۆسییەی مافی مــرۆڤ وەک دوو دۆسییەی‬ ‫سەربەخۆ کــاری بۆ بکرێ‌و شوێندانەرییان‬ ‫لەسەر یەکتر نەبێ‪.‬‬ ‫دوای قسەکانی ئەحمەد شەهید‪ ،‬نــورەی‬ ‫پرسیارو تێبینییەکانی بەشداران هات کە لەو‬ ‫بەشەدا کەمال گروێسی‪ ،‬نوێنەری حیزب ب ‌ه‬ ‫ئاماژ ‌ه ب ‌ه ده‌روه‌ستیی ‌ه قانونییه‌کانی ئێران ب ‌ه‬ ‫پڕه‌نسیپ‌و قانوونه‌کانی نه‌ته‌و ‌ه یه‌کگرتووه‌کان‌و‬ ‫ل ‌ه کرده‌وه‌دا خۆدزینه‌و ‌ه له‌و ده‌روه‌ستییان ‌ه ئه‌و‬ ‫باسه‌ی هێنایه‌ گۆڕێ ک ‌ه هه‌ڵویستی کۆمه‌ڵگای‬ ‫جیهانی ل ‌ه هه‌مبه‌ر هەاڵواردنی ئاشکرا ل ‌ه ئێران‬ ‫ده‌بێ چۆن بێ دوابه‌شی سمیناره‌ک ‌ه ب ‌ه واڵم‌و‬ ‫تێبینییه‌کانی ئه‌حمه‌د شه‌هید کۆتایی هات‪.‬‬

‫‪2‬‬

‫‪١٥‬ی سەرماوەزی ‪١٣٩٣‬‬

‫‪٦‬ی دێسامربی ‪٢٠١٤‬‬

‫هەواڵ‌و راپۆرت‬

‫دێموکرات و کۆمەڵە‪ :‬دەکرێ گوتاری «رۆژهەاڵت‬ ‫مێحوەری» بکەینە بنەمایەک بۆ کاری هاوبەشی لەمەوبەدوامان‬ ‫ل ـ ‌ه دانیشتنی دوو هـه‌یــئـه‌تــی حیزبی‬ ‫دێموکراتی کوردستان‌و کۆمەڵەی شۆڕشگێڕی‬ ‫زەحمەتکێشانی کوردستانی ئێراندا‬ ‫ل ‌ه کۆبوونه‌وه‌ی حیزبی دێموکراتی‬ ‫کــوردســتــان‌و کۆمەڵەی شۆڕشگێڕی‬ ‫زەحمەتکێشانی کوردستانی ئێراندا‬ ‫دووالیـــــه‌ن پــێــیــان وابــــوو ک ـ ‌ه دەک ــرێ‬ ‫گ ــوت ــاری «رۆژهــــــەاڵت مــێــحــوەری»‬ ‫بکرێته‌ بنەمایەک بۆ کــاری هاوبەشی‬ ‫لەمەوبەدوای ئه‌و دوو حیزبه‌‪.‬‬ ‫پێشنیوەڕۆی رۆژی دووشەممە‪،‬‬ ‫رێکەوتی ‪٣‬ی ســەرمــاوەز‪ ،‬هەیئەتێکی‬ ‫رێ ــب ــەری ــی ک ــۆم ــەڵ ــەی شــۆڕشــگــێــڕی‬ ‫زەحمەتکێشانی کوردستانی ئێران بە‬ ‫سەرپەرەستی کاک عەبدوڵاڵ موهتەدی‪،‬‬ ‫سکرتێری کۆمەڵە ســەردانــی حیزبی‬ ‫دێموکراتی کردو لە الیەن هەیئەتێکی‬ ‫رێبەریی ئەم حیزبەوە بە سەرۆکایەتیی‬ ‫کاک خالید عەزیزی‪ ،‬سکرتێری گشتیی‬ ‫حیزبه‌و ‌ه پێشوازیی لێ کرا‪.‬‬ ‫ل ــەم دیــــدارو کــۆبــوونــەوەی دوو‬ ‫هه‌یئه‌تی دێموکرات‌و کۆمەڵەدا کۆمەڵەدا‬ ‫پرسی تایبەت بە بارودۆخی ناوچەکە‪،‬‬ ‫رۆڵ و پێگەی کورد‪ ،‬وەزعییەتی سیاسی‬ ‫لە ئێران‌و بە تایبەت بارودۆخی سیاسی‬ ‫رۆژهـــەاڵتـــی کــوردســتــان‪ ،‬کــارکــردی‬ ‫بزووتنەوەی مافخوازانەی نەتەوەیی‬ ‫لەم بەشە لە کوردستان‌و رۆڵی هێزە‬ ‫سیاسییەکانی رۆژهـــەاڵت ئاڵۆگۆڕی‬ ‫بیرو ڕایان لە سەر کرا‪.‬‬ ‫لە کۆبوونەوەی هەر دوو هەیئەتی‬ ‫رێبەریی حیزبی دێموکرات‌و کۆمەڵەدا‬ ‫بــە ئ ــاوڕدان ــەوە لــە دیــــاردەی داع ـش‌و‬ ‫هێرشی بۆ ســەر هەرێمی باشووری‬ ‫کــوردســتــان‌و رۆژاوای کــوردســتــان‪،‬‬ ‫وێـــڕای بــەرزنــرخــانــدنــی بــەرەنــگــاریــی‬ ‫هــێــزی پــێــشــمــەرگــەی ک ــوردس ــت ــان‌و‬ ‫شەڕڤانان لە رووبـــەڕوو بــوونــەوە لە‬ ‫گەڵ هێزی تێرۆریستیی داعــش‪ ،‬باس‬ ‫لە رۆڵ‌و پێگەی کورد لە پرسی دژ بە‬ ‫تێرۆریزمی نیودەوڵەتی کرا‪.‬‬ ‫لەم پێوەندییەدا هەردوو ال پێیان‬ ‫وابــوو کە کــورد لەم مەیدانەدا لەگەڵ‬ ‫ئ ــەوەی کــە لــە الیــەن تێرۆریستانەوە‬ ‫رووبــەرووی کۆمەڵە زیانێکی مرۆیی‌و‬

‫ئابووری بۆتەوە‪ ،‬بەاڵم توانیویەتی لە‬ ‫دەرفەتەکە بە باشی بە قازانجی خۆی‬ ‫کــەڵــک وەربــگــرێ‌و لــەگــەڵ ڕاکێشانی‬ ‫کۆمەڵگای نێونەتەوەیی بۆ الی پرسە‬ ‫ڕەواکـــەی‪ ،‬ماهییەتی ئاشتیخوازانەی‬ ‫خۆی بە کۆمەڵگای نێونەتەوەیی نیشان‬ ‫بدا‪.‬‬ ‫لــە درێـــژەی ئــەم کــۆبــوونــەوەیــەدا‬ ‫هــەردوو هەیئەتی حیزبی دێموکراتی‬ ‫کــوردســتــان‌و کۆمەڵەی شۆڕشگێڕی‬ ‫زەحمەتکێشانی کــوردســتــانــی ئێران‬ ‫بــە ئــاوڕدانــەوە لــە کــاردکــردی نزیک‬ ‫بە دوو ساڵی دەوڵەتی رووحــانــی‪ ،‬لە‬ ‫گــەڵ ئــەوەیــکــە ئــامــاژەیــان بــە هێندێک‬ ‫گــۆڕان لە سیاسەتی دەرەوەی رێژیم‬ ‫دا ک ــرد‪ ،‬ب ــەاڵم پێیان وابـــوو لــە سەر‬ ‫ئاستی نێوخۆیی‌دا ڕووحانی نەیتوانیوە‬ ‫بەڵێنییەکانی جێبەجێ بکاو گۆڕانێکی‬ ‫ئەوتۆ بەدی ناکرێ‪.‬‬ ‫لــە پێوەندیی لــە گــەڵ بــارودۆخــی‬ ‫ســیــاســیــی ئــــەمــــڕۆی رۆژهــــەاڵتــــی‬ ‫کوردستان دا هەردوو ال بە ڕوانینێکی‬ ‫رەخــنــەگــرانــەوە لــە ک ــارک ــردی هێزە‬ ‫سیاسییەکانی رۆژهەاڵتی کوردستان‌و‬ ‫لە ســەرووی هەمووانەوە دوو رەوتی‬ ‫خاوەنی رابردووی دێموکرات‌و کۆمەڵە‪،‬‬ ‫کۆمەڵە باسێکیان هێنایە بەر باس‪.‬‬ ‫لــــە ســـــەرەتـــــای ئـــــەم بـــەشـــە لــە‬ ‫باسەکانی نــێــوان هــــەردوو هەیئەتدا‬ ‫وێــــڕای تــاوتــوێــکــردنــی ب ــاردودۆخ ــی‬ ‫خـــەبـــات‌و تــێــکــۆشــان ل ــە بــەشــەکــانــی‬ ‫دیــکــەی ک ــوردس ــت ــان‪ ،‬قــســە لــە ســەر‬ ‫پرسی لەپەراوێزدابوونی رۆژهەاڵتی‬ ‫کــوردســتــان‌و خــەبــات ل ــەم بــەشــە لە‬ ‫کوردستان‌دا کرا‪.‬‬

‫هەر لەم پێوەندییەدا هەردوو ال بە‬ ‫خوێندنەوەیەکی زۆر نزیک لە یەکتری‪،‬‬ ‫پێیان وابوو لە گەڵ ئەوەیکە کۆماری‬ ‫ئیسالمی ئێران لە ڕێگای جۆراوجۆرەوە‬ ‫پیالن بۆ لە پەراوێزخستنی پرسی کورد‬ ‫لە رۆژهەاڵتی کوردستان دادەرێــژێ‌و‬ ‫لــە ســـەر ئــاســتــی دەورووبــــەریــــش‌دا‬ ‫کـ ــار ل ــە سـ ــەر ئـ ــەم پــرســە دەکــــرێ‪،‬‬ ‫بــەاڵم هێزە سیاسییەکانی رۆژهەاڵتی‬ ‫کوردستانیش لەم پێوەندییەدا پێویستە‬ ‫بــەخــۆداچــوونــەوەیــەک لــە هەڵوێست‌و‬ ‫روانینەکانیان‌دا بکەنەوە‪.‬‬ ‫لە درێ ــژەی ئــەم بــاســەدا هــەردوو‬ ‫هەیئەتی کــۆبــوونــەوەکــە بــە پێداگری‬ ‫ل ــە ســـەر پــەســەنــد ک ــردن ــی گــوتــاری‬ ‫«رۆژهــەالت مێحوەری»‪ ،‬پێیان وابوو‬ ‫کە دەکرێ ئەم گوتارە ببێتە بنەمایەک‬ ‫بۆ کاری هاوبەشی لەمەو بەدوای نێوان‬ ‫حیزبەکانی رۆژهەاڵتی کوردستان‪.‬‬ ‫ل ــە دوایـــیـــن بــەشــی دیـــدارەکـــەی‬ ‫هــەردوو هەیئەتی حیزبی دێموکراتی‬ ‫کوردستان و کۆمەڵەی شۆڕشگێڕی‬ ‫زەحمەتکێشانی کــوردســتــانــی ئێران‬ ‫دا بە جیدییەتێکی زیاتر لە جارانەوە‬ ‫قــســە لــە ســـەر لــێــک نــزیــکــبــوونــەوەو‬ ‫کاری هاوبەشی نێوان حیزبەکان کراو‬ ‫هەردوو ال خۆیان بە ئەرکدار زانی کە‬ ‫لە داهاتوویەکی زۆر نزیک دا بەکردەوە‬ ‫بۆ ئــەم مەبەستە هەنگاو هەڵێننەوەو‬ ‫کــۆبــوونــەوەکــانــیــان لــە گــەڵ یەکتری‬ ‫بەردەوام بن‪.‬‬

‫به‌شداریی دوو شاندی حیزبی دێموکراتی کوردستان ل ‌ه‬ ‫ڕێوڕه‌سمه‌کانی یادی شه‌هیدانی یه‌کیه‌تیی نیشتمانیی کوردستان‌دا‬ ‫دوو ش ــان ــدی حــیــزبــی دێــمــوکــراتــی ک ــوردس ــت ــان ل ‌ه‬ ‫ڕێــوڕه‌ســمـه‌کــانــی ی ــادی شه‌هیدانی یه‌کیه‌تیی نیشتمانیی‬ ‫کوردستان‌ له‌ شاره‌کانی سلێمانی‌و کۆیه‌دا به‌شدارییان کرد‪.‬‬ ‫به‌پێی ڕاپۆرتی به‌شی پێوه‌ندییه‌کانی سکرتاریان حیزبی‬ ‫دێموکڕاتی کوردستان شاندێکی حیزب ب ‌ه سه‌رپه‌رستیی‬ ‫ب و هاوڕێیه‌تی‬ ‫عومه‌ر باڵکی‪ ،‬ئه‌ندامی ده‌فته‌ری سیاسیی حیز ‌‬ ‫که‌ریم مـه‌هــده‌وی‪ ،‬نوێنه‌ری حیزب ل ‌ه سلێمانی‌و سیامه‌ک‬ ‫وه‌کــیــلــی‪ ،‬کـــادری ب ـه‌وه‌جــی حــیــزب ل ـ ‌ه ڕێــوڕه‌ســمــی ڕۆژی‬ ‫شه‌هیدانی یه‌کیه‌تیی نیشتمانی‌دا به‌شدار بوون ک ‌ه ل ‌ه شاری‬ ‫سلێمانی به‌ڕێوه‌چوو‪.‬‬ ‫شاندی حیزب له‌و ڕێوڕسمه‌دا په‌یامی ده‌فته‌ری سیاسیی‬ ‫حیزبی دێموکڕاتی کوردستان به‌و بۆنه‌یه‌یان پێشکێش ب ‌ه‬ ‫یه‌کیه‌تیی نیشتمانیی کوردستان کرد‪.‬‬ ‫هه‌ر له‌و پێوه‌ندییه‌دا ل ‌ه شاری کۆیه‌ش ل ‌ه ڕێوه‌ره‌سمێکی‬ ‫هاوشێوه‌دا ک ‌ه له‌الیه‌ن مه‌ڵبه‌ندی ‪ 14‬ی یه‌کیه‌تیی نیشتمانی‬ ‫به‌ڕێوه‌چوو‪ ،‬هه‌یئه‌تێکی حیزبی دێموکراتی کوردستان ب ‌ه‬ ‫سه‌رپه‌رستیی خالید وه‌نه‌وشه‌‪ ،‬ئه‌ندامی کۆمیته‌ی ناوه‌ندیی‬

‫حیزب‌و هاوڕێیه‌تی فه‌تاح ئیلخانیزاده‌‪ ،‬به‌رپرسی پێوه‌ندییه‌کانی‬ ‫حیزب ل ‌ه کۆیه‌و محه‌ممه‌د شه‌هره‌وان کادری به‌وه‌جی حیزب‬ ‫به‌شدارییان کرد‪.‬‬ ‫هه‌یئه‌تی حیزب ل ـه‌و ڕێــوڕه‌ســم ـه‌دا په‌یامی ده‌فــتـه‌ری‬ ‫سیاسیی حیزبی دێموکڕاتی کوردستان پێشکێش به‌و یاد ‌ه‬ ‫کرد‪.‬‬

‫دیداری نوێنه‌ری حیزبی دێموکرات له‌گه‌ڵ راوێژکاری سیاسی گروپی‬ ‫کۆنسێرڤاتیڤ و رێفۆرمیستی پاڕلمانی ئوروپا‬ ‫رۆژی دووشه‌ممه کاوه ئاهه‌نگه‌ری‪ ،‬نوێنه‌ری حیزبی‬ ‫دێموکراتی کوردستان بۆ کاروباری یه‌کێتی ئوروپا‪ ،‬له‌گه‌ڵ‬ ‫ریچارد هازل‌وود ( ‪ )Richard Hazlewood‬راوێژکاری‬ ‫سیاسی گروپی کۆنسێرڤاتیڤ و رێفۆرمیستی پاڕلمانی‬ ‫ئوروپا دیداری پێک هێنا‪.‬‬ ‫له‌م دیــداره‌دا کۆمه‌لێک باسی تایبه‌ت به ئێران‪ ،‬ناوچه‪،‬‬ ‫روانینی سیاسی گروپی ناوبراو له سه‌ر ئێران‪ ،‬کوردستان و‬ ‫ئێستا و داهاتووی ئه‌م واڵته هاتنه به‌ر باس‪.‬‬ ‫له ته‌وه‌رێکی دیکه‌ی باسه‌کاندا‪ ،‬له‌سه‌ر کێشه‌ی ناوه‌کی‬ ‫و گفتوگۆی واڵتــانــی ‪ 1+5‬ل ـه‌گ ـه‌ڵ کــۆمــاری ئیسالمی و‬ ‫داهاتووی ئه‌م که‌یسه و سیاسه‌ته‌کانی گروپی کۆنسێرڤاتیڤ‬ ‫و رێفۆرمیستی گفتوگۆ کرا‪ .‬ئاهه‌نگه‌ری وێڕای راگه‌یاندنی‬ ‫هه‌ڵوێستی حیزبی دێموکراتی کــوردســتــان س ـه‌بــاره‌ت به‬

‫هه‌وڵه‌کانی کۆماری ئیسالمی بۆ گه‌یشتن به چه‌کی ناوه‌کی‪،‬‬ ‫جه‌غتی له سه‌ر دۆخی مافی مرۆڤ و نه‌بوونی دێموکراسی‬ ‫و ئازادی له ئێراندا کرده‌و ‌ه و پێداگری و دانی به‌های زیاتری‬ ‫واڵتــانــی ‪ 1+5‬بــه که‌‌یسی دێموکراسی و مافی مــرۆڤ له‬ ‫وتووێژه‌کاندا‪ ،‬به پێویست زانی‪.‬‬

‫ژماره‌‪٦٤٥ :‬‬

‫رۆژنامەی‬

‫خالید عەزیزی‪ :‬ڕۆژهەاڵت مێحوەری به هیچ جۆرێک‬ ‫دژایه‌تیی له‌گه‌ڵ به‌رپرسایه‌تییه نه‌ته‌وه‌ییه‌کانی‬ ‫حیزبی دێموکڕاتی کوردستان نیه‬ ‫کاک خالید عەزیزی‪ ،‬سکرتێری گشتیی حیزبی دێموکراتی‬ ‫کوردستان لە کۆبوونەوەی کادو پێشمەرگەکان‌دا تیشکی‬ ‫خستەسەر باسەکانی نوێترین پلینۆمی کۆمیتەی ناوەندیی‬ ‫حیزبی دێموکراتی کوردستان‌و لێکدانەوەو سیاسەتی حیزبی‬ ‫دێموکڕاتی کوردستانی لە هەمبەر پرسە سیاسییەکانی‬ ‫ڕۆژهەاڵتی کوردستان‪ ،‬ئێران‪ ،‬کوردستان‌و ناوچەی خستە‬ ‫بەرباس‪.‬‬ ‫لــەو کــۆبــوونــەوەیــەدا کــە ڕۆژی پێنجشەممە‪ 29 ،‬ی‬ ‫خەزەڵوەر بەبەشداریی سەدان کەس لە کادرو پێشمەرگەکانی‬ ‫حیزبی دێموکڕاتی کوردستان بەڕێوەچوو‪ ،‬سکرتێری گشتیی‬ ‫حیزبی دێموکراتی کوردستان یەکەم تەوەری باسەکەی بۆ‬ ‫لێکدانەوەی وتووێژی هەستیاری کۆمەڵگای جیهانی لەگەڵ‬ ‫ئێران لە سەر پرسی ئەتومیی ئەو واڵتە تەرخان کرد‪.‬‬ ‫کــاک خالید عــەزیــزی بــە ئــامــاژە بـــەوەی کــە کێشەی‬ ‫ئەتومیی ئــێــران‌و ئــەو قــەیــرانــەی ئــێــران لــەو پێوەندییەدا‬ ‫دروســتــی کــردوە سێبەری خستۆتە ســەر زۆرب ــەی پرسە‬ ‫گرینگەکانی کۆمەڵگای ئێران‪ ،‬پێی وابــوو چارەسەربوونی‬ ‫قەیرانی ئەتومیی ئێران‌و ساغبوونەوەی جیهانی لەسەر ئەو‬ ‫بابەتە بە قازانجی کۆمەاڵنی خەڵکی ئێرانە‪ ،‬لەبەر ئەوەی‬ ‫بەهۆی قەیرانی ئەتومییەوە بۆ نموونە پرسی نەتەوەکان‪،‬‬ ‫پرسی ئازادیی سیاسی‪ ،‬پرسی پێشێلکردنی مافی مرۆڤ‬ ‫لە ئێران‪ ،‬پرسی بەشداری‌و بەشداری پێنەکردنی خەڵک لە‬

‫سیاسەت‌و بەڕێوەبەری‪ ،‬پرسی ژنان‪ ،‬زیندانیانی سیاسی‪،‬‬ ‫قەیرانە کۆمەاڵیەتییەکان هەر هەموو خراونەتە پەراوێزەوە‪.‬‬ ‫کۆماری ئیسالمیی ئێرانیش لەو قەیرانە لە نێوخۆی واڵت‬ ‫بۆ دیزەبەدەرخۆنەکردن‌و شاردنەوەی قەیرانەکانی دیکە‌و لە‬ ‫دەروەی واڵتیش بۆ کەڵەوەکێشی‌و وەرگرتنی باج لە واڵتانی‬ ‫بچووکی دراوسێی کەلک وەردەگرێ‌و تەنیا کاتێک پاشەکشە‬ ‫دەکا کە فشاری بۆ هاتبێ‌و گەمارۆ ئابوورییەکان‌و دابەزینی‬ ‫نرخی نەوت لەوەدا کاریگەریی خۆی بووە‪.‬‬ ‫سکرتێری گشتیی حیزبی دێموکراتی کوردستان لە‬ ‫پێوەندی لەگەڵ سیاسەتی حیزبی دێموکرات لەهەمبەر ئەو‬ ‫پرسە گوتی‪ :‬ئێمە لە دانیشتن‌و کۆبوونەوەکانمان لەگەڵ‬ ‫الیەنە بیانییەکان پێمان گوتون کە نابێ متمانە بە ئێران‬ ‫بکرێ‌و ناکرێ هەموو هێلکەکانتان لە سەبەتەیەک دابنێن‪،‬‬ ‫چونکی ئێران ژانەسەری دیکەتان لە شوێنێکی دیکە لە یەمەن‬ ‫ڕا تا تا دەگاتە لوبنان بۆ دروست دەکا‪.‬‬ ‫کاک خالید عەزیزی لەو بەشە لە قسەکانی‌دا بە ئاماژە‬ ‫بــە ســەردانــەکــەی بــۆ ئەمریکا تیشکی خستەسەر ئــەوەی‬ ‫کە بەالیەنی ئەمریکای گوتوە کە نابێ کــورد لە گێژەنی‬ ‫ڕووداوەکــانــی ئــەمــڕۆی ڕۆژهــەاڵتــی نــێــوەڕاسـت‌دا بەتەنیا‬ ‫بێڵنەوە‪ .‬هەروەها جەختی کردەوە کە ڕەخنەی لە سیاسەت‌و‬ ‫ڕوانگەی ئەمریکا بە نیسبەت پرسی کورد لە ئێران گرتوە‬ ‫کە بە نیسبەت کێشەی کورد‌و قورسایی کوردی ڕۆژهەاڵتی‬

‫کوردستان لە هاوکێشەکانی ئێران‌و ناوچەدا کەمتەرخەم‬ ‫بوون‪.‬‬ ‫سکرتێری گشتیی حیزبی دێموکراتی کوردستان لە‬ ‫تەوەرێکی دیکەی باسەکەی‌دا بە ئاماژە بەوەی لەو ماوەیەدا‬ ‫زۆر باس لە وتووێژی نێوان دەوڵــەت‌و حیزبی دێموکرات‬ ‫کــراوە‪ ،‬گوتی لە ڕوانگەی ئێمەوە وەک حیزبی دێموکڕاتی‬ ‫کــوردســتــان کێشەی سیاسی‌و مــاف لــە ڕێــگــەی وتــووێـژ‌و‬ ‫دانوستانەوە چارەسەر دەکــرێ‌و لە ڕاب ــردووش‌دا کە ئێمە‬ ‫دەستمان بۆ چەک بردوە‪ ،‬ناچاریان کردووین‪.‬‬ ‫کاک خالید عەزیزی جەختی لەسەر ئــەوە کــردەوە کە‬ ‫باشترین ڕێگای چارەسەری پرسی کورد لە ئێران دانوستان‌و‬ ‫وتووێژەو لەالیەن حیزبی دێموکراتی کوردستانەوە بنەمای‬ ‫وتووێژ بۆ چارەسەری کێشەکان قەت ڕەت نەکراوەتەوە‪.‬‬ ‫بــاس لــە هێنانەگۆڕێی چەمکی ڕۆژهـــەاڵت مێحوەری‬ ‫تــەوەرێــکــی دیــکــەی بــاســەکــەی سکرتێری گشتیی حیزبی‬ ‫دێموکراتی کوردستان لەو کۆبوونەوەیەدا بوو‪.‬‬ ‫کاک خالید عەزیزی بە ئاماژە بە پێویستیی هێنانەبەرباس‌و‬ ‫بەڕۆژەڤکردنی چەمکی ڕۆژهــەاڵت مێحوەری‌و چۆنیەتیی‬ ‫نهادینەکردن‌و چەسپاندنی ئەو گوتارە لەسەر کاردکردی‬ ‫حیزب‌و کۆمەڵگاو نوخبەی واڵت باسێکی تێرو تەسەلی‬ ‫پێشکێش کرد‪.‬‬ ‫سکرتێری گشتیی حیزبی دێموکڕاتی کوردستان وێڕای‬ ‫باس لەوەی کە به‌شێوه‌یه‌کی سروشتی خه‌بات و تێکۆشانی‬ ‫حیزبی دێموکڕات به پله‌ی یه‌که‌م ڕووی له رۆژهـه‌اڵتــی‬ ‫کوردستانەو ئەساسەن حیزبی دێموکراتی کوردستان بەر‬ ‫بۆ ئەو مەبەستە دامـــەزراوە‪ ،‬باسی لە کۆمەڵیک هۆکاری‬ ‫نێوخۆیی‌و دەرەکـــی بــۆ بەرجەستەکردنی ئــەو دروشمە‬ ‫کــردو گۆتی مه‌به‌ستی حیزبی دێموکراتی کوردستان له‬ ‫ب ـه‌رزکــردن ـه‌وه‌ی ئـه‌و دروشمه رووب ـه‌ڕووبــوون ـه‌وه له‌گه‌ڵ‬ ‫هه‌وڵێک بــووه کە بۆ له‌په‌راوێز خستنی هه‌رچی زیاتری‬ ‫رۆژهه‌اڵتی کوردستان له‌سه‌ر ڕووبه‌ری بزوتنه‌وه‌ی کوردو‬ ‫نه‌خشه‌ی ئاڵوگۆڕه‌کان لە ناوچەدا تێ‌دەکۆشێ‪.‬‬ ‫کاک خالید جەختی کــردەوە کە سیاس ‌هت‌و گرتنەبەری‬ ‫ڕۆژهــــەاڵت مــێــحــوەری بــه هیچ جــۆرێــک دژایـه‌تــیــی له‌گه‌ڵ‬ ‫به‌رپرسایه‌تییه نه‌ته‌وه‌ییه‌کانی حیزبی دێموکڕاتی کوردستان‬ ‫نیه‪ ،‬به‌ڵکوو به‌پێچه‌وانه‌وه به مانای ئه‌وه‌یه کە تێبکۆشین له‬ ‫رێگه‌ی هێنانه‌وه نێو رۆژه‌ڤی پرسی رۆژهه‌اڵتی کوردستان‬ ‫فاکته‌ری گشتیی کوردی به‌هێزتر و کامڵتر و کاراتر بکرێ‪.‬‬ ‫شایانی باسە کاک خالید لە بەشی کۆتایی باسەکەی‌دا‬ ‫پڕژایە سەر کۆمەڵێک باسی تەشکیالتی‌و ڕێنوێنی پێویستی‬ ‫بۆ بردنەپێشێی کاروباری حیزبی لەو بــوارانــەدا بە بەشە‬ ‫پێوەندیدارەکان دا‪.‬‬

‫به‌ڕێوه‌چوون ‌ی سمینارێك بۆ تاوتوێكردن ‌ی‬ ‫الیه‌ن ‌ه جیاجیاكان ‌ی په‌روه‌ندی‌ ئه‌تۆمیی ئێران‬ ‫ی سـه‌رمــاوه‌ز‬ ‫ی دووشه‌مم ‌ه ‪‌ 10‬‬ ‫سه‌رل ‌ه به‌یانیی ڕۆژ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی الیه‌ن ‌ه جیاجیاكان ‌‬ ‫ی لێكدانه‌وه‌ ‌‬ ‫سمینارێك ل ‌ه ژێــر نــاو ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌ندام ‌‬ ‫ی ئه‌تۆمیی ئێران ل ‌ه الیه‌ن عومه‌ر باڵه‌ك ‌‬ ‫په‌روه‌نده‌ ‌‬ ‫ی كوردستان ل ‌ه یه‌كێك ل ‌ه‬ ‫ی سیاسیی حیزبی دێموكرات ‌‬ ‫ده‌فته‌ر ‌‬ ‫ساڵۆنه‌كانی‌ حیزب به‌ڕێوه‌چوو‪.‬‬ ‫ی الیه‌ن ‌ه‬ ‫ی ب ‌ه تاوتوێ ‌‬ ‫ل ‌ه سمیناره‌دا كــاك عومه‌ر باڵه‌ك ‌‬ ‫ی ئه‌م‬ ‫ی ئێران‌و ڕه‌وتـ ‌‬ ‫ی ئه‌تۆمی ‌‬ ‫ی په‌روه‌ند ‌ه ‌‬ ‫جۆربه‌جۆره‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ده‌فته‌ر ‌‬ ‫ی نێوده‌وڵه‌تیدا کردو‪ ‌ .‬ئه‌ندام ‌‬ ‫په‌روه‌نده‌ی ل ‌ه ئاست ‌‬ ‫ی ئه‌م‬ ‫ی لێكدانه‌وه‌ ‌‬ ‫ی كوردستان وێڕا ‌‬ ‫ی دێموكرات ‌‬ ‫ی حیزب ‌‬ ‫سیاسی ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ل ‌ه تایبه‌تمه‌ندییه‌كان ‌‬ ‫ی قه‌زاییه‌وه‌‪ ،‬ئاوڕ ‌‬ ‫په‌روه‌نده‌ی ‌ه ل ‌ه بوار ‌‬ ‫ئه‌م دوو گرووپ ‌ه وات ‌ه ئێران و ‪ 5+1‬دایه‌وە‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی قسه‌كانیدا پــڕژای ـ ‌ه س ـه‌ر ڕه‌وت ـ ‌‬ ‫ی دیــك ـه‌ ‌‬ ‫ل ـ ‌ه به‌شێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئێران‪ .‬ناوبراو ل ‌ه درێژه‌ ‌‬ ‫ی ئه‌تۆمی ‌‬ ‫ی په‌روه‌نده‌ ‌‬ ‫مێژووی ‌‬ ‫ی‬ ‫ی نه‌بوون ‌‬ ‫ی جیهان به‌هۆ ‌‬ ‫ی كرده‌و ‌ه كه‌ واڵتان ‌‬ ‫قسه‌كانیدا جه‌خت ‌‬ ‫ی خــراپ وه‌رگرتن و كه‌وتن ‌ه‬ ‫ی كه‌لك ‌‬ ‫سه‌اڵحییه‌ت و ئه‌گه‌ر ‌‬ ‫ی ل ‌ه‬ ‫ی ل ‌ه الیه‌ن ئێرانه‌و ‌ه ڕێگر ‌‬ ‫ی جیهان ‌‬ ‫مه‌ترسیی‌ كۆمه‌ڵگا ‌‬ ‫ی ئه‌م واڵته‌ به‌ چه‌ك ‌ه ئه‌تۆمییه‌كان ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫ده‌ستڕاگه‌یشتن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئـه‌م سمیناره‌دا ئــامــاده‌بــووان ب ‌ه ده‌ربڕین ‌‬ ‫ل ‌ه كۆتای ‌‬ ‫ی پرسیاره‌كانیان سمیناره‌كه‌یان‬ ‫ی خۆیان و هێنان ‌ه ئارا ‌‬ ‫بیروڕا ‌‬

‫ی پرسیاره‌كانی‬ ‫ده‌وڵه‌مه‌ندتر كرد و پاشان كاك عومه‌ر واڵم ‌‬ ‫دانه‌وه‌‪.‬‬

‫پیرۆزبایی‬ ‫له‌به‌ره‌به‌ری ‪26‬ی سه‌رماوه‌ز رۆژی پێشمه‌رگه‌ی‬ ‫گه‌رمترین پیرۆزبایی له‌ هه‌موو‬ ‫کوردستان‌دا‬ ‫پێشمه‌رگه‌کانی کوردستان‌ ده‌که‌ین‌و هیوای‬ ‫سه‌ربه‌رزی و سه‌رکه‌وتنان بۆ ئاوات ده‌خوازین!‬ ‫به‌رێوه‌به‌ران‌و کارگێرانی ڕۆژنامه‌ی «کوردستان»‬ ‫دامه‌زرانی کۆماری کوردستان ل ‌ه چوارچێوه‌ی ئێرانێکی دێموکراتیکی فیدراڵ‌دا‬

‫شەممە ‪١٥‬ی سەرماوەزی ‪٦ _ ١٣٩٣‬ی دێسامربی ‪٢٠١٤‬‬

‫ژماره ‪٦٤٥‬‬

‫‪www.kurdistanukurd.com‬‬

‫بەندییە سیاسییە مانگرتووەکان‪ ،‬نوێنگەی بە چۆکدانەهاتنی خۆڕاگریی نەتەوەکەمانن‪،‬‬

‫با هەموومان‪ ،‬پشتیوانیان بین‬

‫په‌یامی پشتیوانیی حیزبی دیموکراتی‬ ‫کوردستان ل ‌ه زیندانیانی سیاسیی مانگرتوو‬ ‫ل ‌ه زیندانی ورمێ و داوای ب ‌ه هاناو‌ه هاتنی‬

‫رۆژهەاڵتی کوردستان لەبەردەم‬ ‫تاقیکارییەکی گرنگ‌دا‬

‫ناوه‌نده‌کانی داکۆکیکار له‌ مافه‌کانی مرۆڤ‬ ‫به‌ڕێز‪ ،‬بان کی مۆن سکرتێری رێکخراوی‬ ‫نه‌ته‌و ‌ه یه‌کگرتووه‌کان‬ ‫ب ـه‌ڕێــز ئـه‌حــمـه‌د شـه‌هــیــد‪ ،‬نــێــردراوی‬ ‫تایبه‌تیی رێکخراوی نه‌ته‌و ‌ه یه‌کگرتوه‌کان بۆ‬ ‫مافه‌کانی مرۆڤ ل ‌ه ئێران‬ ‫کــۆڕ و کۆمه‌ڵ ‌ه بـه‌شـه‌ر دۆســتـه‌کــان و‬ ‫ناوه‌نده‌کانی داکۆکیکار ل ‌ه ماڤه‌کانی مرۆڤ‬ ‫ل ‌ه سه‌رانسه‌ری جیهان‬ ‫بۆ ئاگاداریتان ل ‌ه رۆژی ‪29‬ی خه‌زه‌ڵوه‌ر‬ ‫به‌رانبه‌ر ب ‌ه ‪20‬ی نوامبری ‪2014‬ه‌و ‌ه ‪ 29‬که‌س‬ ‫له‌ زیندانیانی سیاسیی کــورد ل ‌ه به‌ندیخانه‌ی‬ ‫ناوه‌ندیی شاری ورمێ‪ ،‬ب ‌ه نیشانه‌ی ناڕه‌زایه‌تی‬ ‫ب ‌ه هه‌ڵسوکه‌تی خراپی به‌رپرسانی زیندان و گوێ‬ ‫نه‌دانی به‌رپرسانی قه‌زایی و زیندانی ناوه‌ندی‬ ‫ورمێ به‌داواکانیان‪ ،‬په‌نایان بۆ مانگرتن بردوه‌‪.‬‬ ‫مـــاوه‌یـــه‌ک لــه‌وه‌پــێــش بــه‌رپــرســانــی ئ ـه‌و‬ ‫زیندان ‌ه ‪ 27‬که‌س ل ‌ه زیندانیانی سیاسییان بۆ‬ ‫به‌نده‌کانی تایبه‌ت ب ‌ه تاوانبارانی کۆمه‌اڵیه‌تی‬ ‫و ماده‌سڕکه‌ره‌کان گواستووته‌و ‌ه و ل ‌ه جیاتی‬ ‫ئ ـه‌وان کۆمه‌ڵێک ل ‌ه تاوانبارانی کۆمه‌اڵیه‌تی و‬ ‫ماده‌سڕکه‌ره‌کانیان هێناوه‌ت ‌ه به‌ندی زیندانی ‌ه‬ ‫سیاسیه‌کان‪.‬‬ ‫زیندانیانی سیاسیی به‌ندیخانه‌ی ورمــێ‬ ‫خوازیاری ئه‌وه‌ن که‌ هاوڕێیه‌کانیان بۆ به‌ندی‬ ‫زیندانیانی سیاسی بگه‌ڕێننه‌وه‌ و ئـ ـه‌وان ل ‌ه‬ ‫تاوانبارانی کۆمه‌اڵیه‌تی جیا بکرێنه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫به‌رپرسانی قه‌زایی ئـه‌و شــار ‌ه و به‌رپرسانی‬ ‫زیندان هه‌تا ئێستا واڵمی داواکاریی ئه‌وانیان‬ ‫نه‌داوه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌و ‌ه له‌ حاڵێکدایه‌ ک ‌ه به‌ پێی هه‌موو یاسا‬ ‫نێونه‌ته‌وه‌ییه‌کان و بنه‌ماکانی پاراستنی مافی‬ ‫مرۆڤ ده‌بێ زیندانیه‌کان ب ‌ه پێی ره‌گه‌ز و ته‌مه‌ن‬ ‫و جــۆری تــاوان و ته‌ندروستی له‌ یه‌کتر جیا‬ ‫بکرێنه‌وه‌‪.‬‬ ‫به‌رپرسانی پێوه‌ندیداری قه‌زایی و زیندانی‬ ‫ورمێ نه‌ ته‌نیا تا ئێستا واڵمی داخوازیی ئه‌و‬ ‫کۆمه‌ڵه‌ زیندانیه‌یان نه‌داوه‌ته‌و ‌ه که‌چی ده‌ستیان‬ ‫داوه‌ت ـ ‌ه ئه‌زیه‌ت و ئــازار و راگواستنی هه‌ندێ‬ ‫لـ ‌ه زیندانیه‌کان بــۆ شوێنی دیکه‌ و مه‌ترسی‬ ‫ئه‌وه‌ش هه‌ی ‌ه ک ‌ه هه‌رده‌م گاردی تایبه‌تیی هێز ‌ه‬ ‫ئه‌منیه‌تیه‌کان هێرش بکه‌نه‌ سه‌ر زیندانیه‌کان‪.‬‬ ‫حــیــزبــی دیــمــوکــراتــی کــوردســتــان وێ ــڕای‬ ‫پشتیوانی له‌ داوای به‌رحه‌قی زیندانیانی سیاسیی‬ ‫زیندانی ورمێ‪ ،‬داوا ل ‌ه ئێو ‌ه به‌ڕێزان و هه‌موو‬ ‫ناوه‌نده‌کانی داکۆکیکار له‌ مافه‌کانی مرۆڤ ده‌کا‬ ‫ک ‌ه به‌ هانای ئه‌و زیندانییانه‌و ‌ه بێن و رێگا نه‌ده‌ن‬ ‫که‌ ئه‌و کۆمه‌ڵ ‌ه زیندانی ‌ه له‌و ‌ه زیاتر بکه‌ون ‌ه به‌ر‬ ‫ئازار و شکه‌نجه‌ی به‌رپرسانی قه‌زایی کۆماری‬ ‫ئیسالمی ئێران‪.‬‬ ‫داوا ل ‌ه خه‌ڵکی ئازادیخواز له‌ کوردستان‪،‬‬ ‫ئێران و سـه‌رانــسـه‌ری جیهان ده‌کـه‌یــن ک ‌ه ب ‌ه‬ ‫به‌ڕێوبردنی خۆپیشاندان یان به‌ هه‌ر شێوه‌یه‌کی‬ ‫دیکه‌ ک ‌ه بۆیان ده‌کــرێ ده‌نگی خۆیان بخه‌ن ‌ه‬ ‫پاڵ ده‌نگی زیندانیانی سیاسیی کورد ل ‌ه هه‌موو‬ ‫زیندانه‌کانی ئــێــران و بـه‌ تایبه‌ت زیندانیانی‬ ‫سیاسیی زیندانی ناوه‌ندیی شاری ورمێ‪.‬‬ ‫حیزبی دیموکراتی کوردستان‬ ‫ده‌فته‌ری سیاسی‬ ‫‪1/12/2014‬‬ ‫‪10‬ی سه‌رماوه‌زی ‪1393‬‬

‫‪5‬‬

‫رۆژهەاڵتتەوەری‪ ،‬بەستینێک بۆ کاروخەباتی‬ ‫هاوبەش ڕێکارێک بۆ دەربازبوون لەپەراوێزخران‬

‫‪٦‬‬

‫چاوخشاندنێکی کورت به‌سه‌ر مودێرنیتەو رۆڵی‬ ‫لە گۆڕانکارییە سیاسی و کۆمەاڵیەتییەکانی ئێران‌‬

‫‪7‬‬ ‫لە ‪29‬ی خەزەڵوەری ڕابردووەوە‪29،‬بەندیی سیاسیی کورد‬ ‫لە زیندانی ورمێ‪ ،‬وەک دەربڕینی نارەزایەتی لە هەڵسوکەوتی‬ ‫دژەئینسانیی بەندییەوانەکان‌و کاربەدەستان لە گەڵ بەندییە‬ ‫سیاسییەکان‪ ،‬مانیان لە خواردن گرتوە‪.‬‬ ‫مانگرتنەکە دوای ئەوە دەستی پێکرد کە کاربەدەستان‪،‬‬ ‫دەیان بەندیی دیکە کە تاوانەکەیان کڕین‌و فرۆشتنی مادە‬ ‫سڕکەرەکان‌و کوشتن‌و تاوانی کۆمەاڵیەتیی جۆراوجۆر بوو‪،‬‬ ‫بە بیانووی نەبوونی جێگا‪ ،‬هێنایە نێو بەندییە سیاسییەکان‪.‬‬ ‫هەروەها ژمارەیەک لە بەندییە سیاسییە کوردەکانیشیان لە‬ ‫هاوبەندەکانیان جیا کردەوە‌و بە سەر بەندەکانی دیکە‌دا کە‬ ‫تایبەتن بە ئەنجامدەرانی تاوانی کۆمەاڵیەتی‪ ،‬دابەشیان کردن‪.‬‬ ‫ئەو مانگرتنە لە گەڵ پشتیوانیی ژمارەیەکی دیکە لە بەندییە‬ ‫سیاسییەکانی کورد لە بەندیخانەکانی ئێران بەرەوڕوو بووە‪.‬‬ ‫بە پێی زانیارییەکانی کەمپەینی بەرگری لە بەندییە سیاسی‌و‬ ‫مەدەنییەکان‪ ،‬النیکەم ‪45‬بەندیی سیاسیی کورد لە بەندیخانەی‬

‫ورمێ‌دا هەن‪ .‬لەو ‪ 45‬کەسە بە النی کەمەوە ‪ 10‬کەسیان‬ ‫حوکمی ئێعدامیان هەیە‪ .‬زانیارییەکان کە لە بەندیخانەوە دەگەن‪،‬‬ ‫نیشانی دەدەن کە مانگرتووان لە سەر داواکەیان کە پێویستیی‬ ‫هەبوونی بەندی تایبەت بە بەندییە سیاسییەکانە‪ ،‬پێداگرن‌و‬ ‫دەیانەوێ سووکایەتی‌و بێڕێزی‌و بێمافیی ئەوان کۆتایی پێ‬ ‫بێ‪ .‬ئەو نیگەرانییە هەیە کە کاربەدەستان نەک هەر گوێ لە‬ ‫داخوازی بەندییە سیاسییە مانگرتووەکان نەگرن بەڵکوو بۆ‬ ‫چاوترسێن کردنیان‪ ،‬ئەوانەش کە حوکمی ئێعدامیان هەیە‪،‬‬ ‫ئێعدام بکەن‪.‬‬ ‫حیزبی دیموکراتی کوردستان‪ ،‬وێرای ڕاگەیاندنی پشتیوانیی‬ ‫خۆی لەم مانگرتنە‌و داوا ڕەواکانی مانگرتووان‪ ،‬لە نامەیەک دا‬ ‫داوای لە دامەزراوە نێودەوڵەتییەکانی بەرگری لە مافی مرۆڤ‬ ‫کردوە‪ ،‬هاواری زۆرلێکراوای‌و داوای ڕەوای بەندییە سیاسییە‬ ‫کوردەکان ببیسن‌و پشتیوانیان لێ بکەن‪.‬‬

‫ناساندنی ئێران وه‌ک خراپترین واڵت‬ ‫لە بواری ئازادیی ئینترنێت‌دا‬ ‫ئێران لە ساڵی ‪ 2014‬دا وەك‬ ‫خراپترین واڵت لە بواری ئازادیی‬ ‫ئینترنێت هەڵبژێردرا‪.‬‬ ‫ڕاپۆرتی‬ ‫نوێترین‬ ‫بەپێی‬ ‫«خانەی ئازادی»ی ئێران لە بواری‬ ‫ئازادیی ئینترنێت‌دا لە سه‌رووی‬ ‫لیسته‌ی خراپترین واڵتانی جیهان لە‬ ‫ساڵی ‪ 2014‬جێی گرتوه‌و هاتوو ‌ه‬ ‫ک ‌ه خراپترین ئینترنێت لە جیهاندا بە‬ ‫خه‌ڵکه‌که‌ی دەدا‪.‬‬ ‫بەپێی ئەم ڕاپۆرتە ئێران‪ ،‬چین‪،‬‬ ‫سووریەو كوبا لەو واڵتانەن كە‬ ‫خراپترین خزمه‌تگوزاریی ئینترنێت‬ ‫ب ‌ه خه‌ڵکه‌که‌یان دەدەن و ئێران‬ ‫دووهەمین ساڵی بەردەوام ‌ه ک ‌ه‬

‫دوو الیه‌ن بە دوای چی‌دا دەگەڕێن؟‬

‫‪8‬‬

‫له‌ په‌راوێزی راپرسییه‌که‌ی ده‌نگ و ره‌نگی‬ ‫کۆماری ئیسالمی ل ‌ه مهاباد‬

‫‪9‬‬

‫بێ‌خه‌می‌و گوێنەدانی ژنانی مەجلیس بە كێشەكانی ژنان‬

‫بێ‌خه‌می‌و گوێنەدانی ژنانی نوێنەری‬ ‫مەجلیس بە گیروگرفتەكانی ژنان‪ ،‬ڕەخنەی‬ ‫چاالكانی ژنانی لە ئێران لێ‌كەوتەوە‪.‬‬ ‫بەپێی ئامارە ڕەسمییەكان لە ‪484‬‬ ‫بیرهێنانەوەو تانه‌ی نوێنه‌رانی ژن ل ‌ه مه‌جلیس‬ ‫لە ماوەی ‪ 30‬مانگ چاالكیی مەجلیسی نۆیه‌م‌دا‬ ‫تەنیا ‪ 19‬بیرهێنانەوەو تانه‌ی نوێنەرانی ژن ل ‌ه‬ ‫مجلیس لە پێوەندی لەگەڵ كێشەكانی ژنان‬ ‫بووەو ئەم ڕێژەیە بەرابەرە لەگەڵ سه‌دا ‪ 3‬ی‬ ‫ئه‌و تانه‌و بیرهێنانەوەی كە ژنانی مەجلیس‬ ‫ڕوو بە سەركۆمارو ئەندامانی هەیئەتی دەوڵەت‬ ‫کردوویانه‌‪.‬‬ ‫بەپێی ڕاپۆرتی «خەبەر ئانالین» وردبوونه‌و ‌ه‬ ‫له‌م ‪ 19‬جار ‌ه ده‌ری ده‌خا كە جگە لە ڕووداوی‬ ‫وەك خراپترین واڵتی جیهان «پڕژاندنی ئەسید لە ئیسفەهان»‪« ،‬سووتانی‬ ‫لە بواری ئازادیی ئینترنێتدا لە دوو ژن لە شەقامێكی تاران»و «جێبەجێكردنی‬ ‫پەسندكراوی مەرەخەسیی منداڵبوون» نوێنەرانی‬ ‫سەرووی هەموو واڵتانی جیهاندا‬ ‫ژن ل ‌ه مەجلیسی نۆیەم بە كردەوە ئاوڕیان لە‬ ‫جێ ده‌گرێ‪.‬‬ ‫خه‌سار ‌ه كۆمەاڵیەتی‪ ،‬قەیران‌و گیروگرفتەكانی‬ ‫ژنان نەداوەتەوە‪.‬‬

‫هەروەها بە پێی لێكۆڵینەوەكان‪ ،‬ڕێژەی‬ ‫تانه‌و بیرهێنانەوە بە نووسراوەکانی ژنان‬ ‫لە ده‌وڵه‌ت‌و دەزگای جێبەجێكردنی كۆماری‬ ‫ئیسالمی نیشانەی ئەوەیە كە جگە لە ‪ 2‬جار لە‬ ‫ماوەی ‪ 15‬مانگی ڕابردوودا ک ‌ه یه‌کیان لە الیەن‬ ‫مێهناز بەهەمەنی‪ ،‬نوێنەری سەراب لە مەجلیس‬ ‫ڕوو ب ‌ه بۆ وەزیری ئیتالعات و وەزیری نێوخۆ‬ ‫لەبارەی ئەسید پڕژاندن لە ئیسفەهان بووە‪ ،‬ژنانی‬ ‫مەجلیس هیچ گرینگییەكیان بە توندوتیژی دژی‬ ‫ژنان لە كۆمەڵگەی ئێران نەداوە‪.‬‬