ه تۆڕی جیهانیی ئینتێرنێت دا: ماڵپه‌ڕی ناوه‌ندیی حیزبی دێموکراتی کوردستان ،رۆژنامه‌ی «کوردستان» ل ئیمەیل و ته‌له‌فوونی ته‌شکیالتی نهێنی: +9647508578190 Tashkilat.kdp92@gmail.com
www.kurdistanukurd.com info@kurdistanukurd.org info@kurdistanukurd.com www.kurdch.tv Hotbird:6 13 MHz 11137 polarization: horezental-SR: 27500 - FEc : 3/4
KURDISTAN The Official Organ Party of Kurdistan The Organ ofDemocratic Kurdistan Democratic Party-Iran - I ran
NO: 643 21 june 2014 No: 493 5 Sep 2008
سووکه‌ئاوڕێک له یارییه‌کانی مۆندیالی 2014ی برازیل یارییه‌کانی مۆندیالی 2014ی بــرازیــل ســـه‌ره‌ڕای هه‌موو ئاڵۆزی‌و ناڕه‌زایه‌تیی خۆپێشانده‌رانی برازیلی ره‌وتــی ئاسایی خۆی پێواو ،ه ـه‌روه‌ک هه‌موو رووداوه چاوه‌ڕواننه‌کراوه‌کانی دیکه‌ی کۆمه‌ڵگه‌ی مرۆیی ،ئاکامی چاوه‌ڕواننه‌کراو و سه‌رسووڕهێنه‌ریشی لێ‌که‌وته‌وه. له قۆناخی یه‌که‌می یارییه‌کان‌دا ئیسپانیا ،پاڵه‌وانی پێشووی مۆندیال ،له‌وپه‌ڕی ناباوه‌ڕی‌دا هه‌ر زوو دۆڕاو و به‌بێ هیچ بردنه‌وه‌یه‌ک مااڵوایی له مۆندیال کرد به دوو یاریی‌و دۆڕاندنی هه‌ردووکیان گه‌ڕایه‌وه ماڵ .ئینگلیزیش هه‌ر به ده‌ردی وی چوو ،به دوو یاری‌و دۆڕاندنیان له خوڵی یارییه‌کان ده‌رچــوو‌و گه‌ڕایه‌وه ماڵ .ئاکامی زۆر نائاسایی دیکه دۆڕانی ئیتالیا به کاستاریکاو ،به گشتی به‌رزبوونه‌وه‌ی یاریی ئه‌و تیپانه‌ی پێشتر هێند به‌رچاو نه‌بوون و ،دۆڕانــی تیپگه‌لێک ،که ئۆمێدی بردنه‌وه‌یان لــێ‌ده‌ک ــرا بــــوون ،ک ـه بــوون ـه مــای ـه‌ی س ـه‌رســووڕمــانــی الیه‌نگران‌و شرۆڤه‌کارانی بواری وه‌رزشی فووتباڵ .به‌اڵم
فه‌ڕانسه ،ئاڵمان ،برازیل ،ئارژانتین ،هوله‌ند ....تا ئێستا که‌متاکورت توانیویانه خۆیان بسه‌لمێنن‌و به تایبه‌تی فه‌ڕانسه‌‌و ئاڵمان به ئاستێکی به‌رز ده‌رکه‌وتوون‌و به‌و یارییه‌ی توانیویانه ل ه خۆیان پێشانی بده‌ن ،چــاوه‌ڕوان ده‌کرێ له قۆناخه‌کانی دیكه‌ش‌دا ئاستێکی به‌رز له خۆیان نیشان بده‌ن. که‌واته هه‌تا ئێستا ،تیپه‌کانی ئاسیا باش ده‌رکه‌ووتوون، ئورووپا ،به تایبه‌ت تیپه خاوه‌ن نازناوه‌کان که‌متاکورت لێکه‌وتوون‌و مااڵواییان له قۆناخه‌کانی دواتری یارییه‌کان کردووه ،هه‌رچی تیپه ئه‌مریکاییه‌کان باش ده‌رکه‌وتوون‌و ئاکامێکی باشیان وه‌رگرتووه ،تیپه ئه‌فریقاییه‌کانیش وه‌ک جارانی پێشوو ،به ئاستێکی مام ناوه‌ند ده‌رکه‌وتوون و چاوه‌ڕوان ناکرێ بگه‌نه قۆناخه به‌رزه‌کانی دواتری
به‌ر له مااڵوایی ه نێوخۆی ڕۆژهه‌اڵتی کوردستان ،چۆن به‌ره‌و ل یادی 25ساڵه‌ی شه‌هیدبوونی د.قاسملوو بچین؟
یارییه‌کان .به هه‌ر حاڵ ئه‌گه‌رچی به‌ربێژیی فووتباڵ، زۆر دژواره‌و ئهم بواره پێویستی به لێکدانه‌وه‌ی کارناس‌و لێزانی وه‌رزش هه‌یه ،ب ـه‌اڵم ئه‌مه دووره‌دیــمـه‌نــی هه‌تا ئێستای یارییه‌کان بوو. هه‌رچی ئێرانیشه که گه‌یشتوه‌ته ئهم مۆندیاڵه هه‌تا ئێستا به یارییه‌ک له به‌رانبه‌ر نیجێریه‌دا یارییه‌کی نه زۆر باشی هه‌بووه‌‌و له یارییه‌کانی دواتریشی‌دا ده‌گه‌ڵ تیپی خاوه‌ن نازناو و ئاستی به‌رزی وه‌ک ئارژانتین دا یاریی ده‌کاو هه‌ر زۆر پێش ده‌سپێکی یارییه‌کان ده‌مه‌قاڵه‌ی هک‌له نــێــوان یــاریــزانــانــی ئارژانتینی و به‌تایبه‌ت «مێسی» یاریزانی به‌ناوبانگ و کاربه‌ده‌ستانی ورزشی ئێران له راگه‌یاندنه‌کاندا هاته گۆڕێ. خاڵێکی سه‌رنجڕاکێشی ئهم مۆندیاڵه« ،نێلی» فیلی به‌ربێژی ئاڵمانییه« .نێلی» که جێگه‌ی ئۆختاپسه‌که‌ی 2010ی گرتۆته‌‌و زیاتر ئاکامی یارییه‌کانی ئاڵمان به‌ربێژی ده‌کا ،پێشتریش به‌ربێژی ته‌واوی یارییه‌کانی مۆندیالی ژنانی به سه‌رکه‌وتووی به‌ربێژی کردبوو ،که ژاپۆن بوو به پــاڵـه‌وان‌و دروستی پێشبینی «نێلی» ده‌رخست .به گوێره‌ی به‌ربێژییه‌کانی «نێلی» ئاڵمان له گرووپی خۆیدا وه‌ک تیپی یه‌که‌می ئهم قۆناخه ده‌بڕێ و ده‌گاته قۆناخی دواتر.
ل ه 22ی پووشپه‌ڕی داهاتوو دا(که‌متر ل ه مانگێکی دیکه) 25سال ب ه سه‌ر تیرۆری د.قاسملوو‌و هاوڕێیانی ب ه ده‌ستی رێژیمی کۆماری ئیسالمیی ئێراندا ،راده‌برێ22 .ی پووشپه‌ڕ، ئه‌و ڕۆژه‌ی ه ک ه د.محه‌ممه‌د سه‌دیق که‌بوودوه‌ند چه‌ند ساڵ له‌مه‌وبه‌ر ل ه په‌یامێکی تایبه‌ت دا ل ه به‌ندیخانه‌ی ئێوینه‌وه ،ب ه ڕۆژی دژایه‌تی ل ه گه‌ڵ تیرۆری ده‌وڵه‌تی ناودێری کرد. قادر وریا ل ه نیوه‌ی دووهه‌می ده‌یه‌ی90ی هه‌تاوییه‌وه ،خه‌ڵکی کوردستان ب ه تایبه‌تی ل ه هیندێک شار‌و ناوچه‌کان ،ب ه مانگرتنی گشتی‌و داخستنی دوکانو بازاڕ ،له‌م ڕۆژه‌‌دا بێزاریی خۆیان ل ه تیرۆری ده‌وڵه‌تی‌و وه‌فای خۆیان بۆ ئهم ڕێبه‌ر ه شه‌هید ه پێشان ده‌دا .به‌اڵم دام‌و ده‌زگای سه‌رکوتی ڕیژیم، ب ه که‌ڵکوه‌رگرتن ل ه هه‌ڕه‌شه‌و سزای جۆراوجۆر ،سال ب ه ساڵ توندتر به‌ره‌وڕووی ئه‌و خه‌ڵک ه ده‌بوونه‌و ه ک ه به‌شداری ئه‌و مانگرتنه گشتی ه ده‌بوون‌و تێچووی ئهم جۆر ه ناره‌زایه‌تی ده‌ربڕینه‌یان جاربه‌جار پتر ده‌برده سه‌ر .سااڵنی دواتریش ڕێزگرتن له‌و ڕێبه‌ر ه شه‌هیده‌و بیزاری ده‌ربڕین ل ه کۆماری ئیسالمی ل ه رۆژی تێرۆری ئه‌و ڕیبه‌ر ه کورد ه دا ،به شیوه‌ی دیک ه دریژه‌ی هه‌بووه .به‌اڵم ئاشکرای ه شوێنه‌واری زاڵبوونی سه‌رکوت‌وکه‌شوهه‌وای ئه‌منییه‌تیی ئێرانی پێو ه دیار بووه. ئهم یاده(تیرۆری د.قاسملوو) هه‌ر ته‌نیا هی دیموکراته‌کان نییه‌و خه‌ڵکێکی زۆر ل ه ده‌ره‌وه‌ی ئه‌ندامان و الیه‌نگران و تیکۆشه‌رانی حیزبی دیموکرات هۆگر‌و الیه‌نگری ڕێگا‌و ئامانجه‌کان وکه‌سایه‌تیی ئه‌و ڕێبه‌ر ه گه‌وره‌یه‌ن‌و هه‌ر له‌و کات ه دا،ده‌یانه‌وێ ل ه ده‌رفه‌تی گونجاودا کارنامه‌ی تیرۆریستی‌‌و سه‌رکوتکه‌رانه‌ی کۆماری ئیسالمی مه‌حکووم بکه‌ن. هه‌روه‌ها ئهم ڕۆژه‌و ئهم یاده ل ه مێژ ساڵ ه تیکه‌ڵ ب ه جۆرێک ل ه ناره‌زایه‌تیده‌ربڕینی هێمنانه‌ی خه‌ڵکی ڕۆژهه‌اڵتی کوردستان بووه .بۆی ه جێی خۆیه‌تی ل ه بازنه‌یه‌کی گه‌وره‌تردا قس ه ل ه چۆنیه‌تی به‌ڕێوه‌بردنی سااڵنه‌ی ئهم یاد ه بکرێ ول ه به‌ر ڕووناکایی
ژنانی ئێران رێگەیان پێ‌نادرێ بچنە یاریگەی «ئازادی» پۆلیس و هێزه ئه‌منییه‌تییه‌کانی کۆماری ئیسالمی رۆژی هه‌ینی 30ی جۆزه‌ردان ،نه‌یانهێشت ژنانی ئێرانی بۆ سه‌یرکردنی کێبه‌رکێی والیباڵی نێوان تیپی میللی ئێران‌و ئیتالیا بچنه یاریگه‌ی ئــازادی‌و هه‌ر له پێوه‌ندییه‌دا ژنان بە مەبەستی ناڕەزایەتی لەم هەاڵواردنە لە دەورووبەری یاریگە کۆ بوونەوە. ژیال به‌نی ئه‌عقوب رۆژنامه‌نووس ،له الپه‌ڕه‌ی فه‌یس بووکی خۆی دا ده‌نــووســێ« :یاریگه پڕ بوو له هێزی دژه‌شۆڕش و ئۆتۆمۆبیلی پۆلیس‌و هه‌روه‌ها ماتۆرسوار، که به‌رده‌وام له ده‌وروبه‌ری یاریگه له هاتوچۆ دابوون و نه‌یانده‌هێشت ژنان لێک کۆببنه‌وه‌‌و ژمارەیەکیش لە ژنان دەستبەسەر کران. هه‌روه‌ها هێندێک لە کوڕانی الو که الیه‌نگری ژنان بۆ چوون بۆ نێو یاریگە بوون ،له‌م رووداوه‌دا تووشی لێدان و سووکایه‌تی بوون و چه‌ند که‌سێکیش ده‌سبه‌سه‌ر کراون. رۆژی هه‌ینی پێشوو 23ی جۆزه‌ردانیش ،سه‌ره‌ڕای ئاماده‌بوونی ژنـه برازیلییه‌کان له سالۆنی 12هـه‌زار که‌سی ئازادی ،جارێکی دیکە ئیزن به ژنانی ئێران نه‌درا بینه‌ری یارییەکان بن.
ئه‌زموون و ئیده‌ی جۆراوجۆر ،کرده‌ییترین‌و گونجاوترین پێشنیاره‌کان بۆ چۆنیه‌تیی به‌ڕیوه‌بردنی یادی 25ساله‌ی تیرۆری د.قاسملوو ئاماد ه بکرێ. شاراو ه نیی ه ک ه باسکردن ل ه چۆنیه‌تی به‌ڕێوه‌بردنی ئهم یاده ،باری ئه‌منیه‌تیشی هه‌ی ه ک ه بێگومان،ره‌چاوکردنی پێویسته.به‌الم هه‌ر له‌و کاته‌دا،هه‌ڵسه‌نگاندنی ئه‌زموونه‌کانی ڕابردوو ،لێکدانه‌وه‌ی دروستی بارودۆخی نیوخۆی ڕۆژهه‌التی کوردستان،کۆکردنه‌وه‌ی زانیاری ل ه سه‌ر تاکتیکه‌کانی ده‌زگای سه‌رکوتی ڕێژیم،ئالوگۆڕی بیروڕا ل ه باره‌ی که‌موکوڕییه‌کانی رابردوو وخستنه‌رووی ئیده‌ی داهینه‌رانه‌ش به‌شێکن ل ه پێویستییه‌کانی به‌ڕێوه‌بردنی سه‌رکه‌وتوانه‌ی ئهم یاده. له‌م ڕوانگه‌یه‌وه،هاوفکری ل ه نێوان هه‌موو ئه‌و که‌سانه‌ی گرنگی به‌م یاد ه ده‌ده‌ن ،ب ه پێویست ده‌زانم .ورووژاندنی ئهم باسه‌‌و هینانه‌گۆڕی ئهم پرسیاره‌ی سه‌ره‌و ه له تۆڕ ه کۆمه‌اڵیه‌تییه‌کاندا ،یارمه‌تیمان ده‌دا کارێک ک ه پێوه‌ندیی ب ه ژماره‌یه‌کی زۆری خه‌ڵکه‌و ه هه‌یه ،نه‌ک له بازنه‌یه‌کی بچووک،به‌لکووله‌به‌ر رووناکایی باس وبیروراگۆڕینه‌وه‌یه‌کی خه‌سارناسان ه وداهێنه‌ران ه دا ،بڕیاری ل ه سه‌ر بدرێ .به‌و هیوایه‌ی ب ه هاوفکری و هاوبه‌شیی دلسۆزانه‌ی هه‌موو ئه‌و که‌سانه‌ی ئهم یاد ه الی ئه‌وان،گرنگی و جێگایه‌کی تایبه‌تی هه‌یه ،ئه‌مساڵ ب ه شێوه‌یه‌کی دیارتر،بیره‌وه‌ریی 22ی پووشپه‌ڕ ل ه نێوخۆی والت دا به‌ڕێو ه ببه‌ین. جێگای وه‌بیرهێناه‌وه‌ی ه که‌سانێک ک ه پێشنیار و ئیده‌یه‌کی تایبه‌تیان هه‌ی ه و ب ه هۆی ئه‌منیه‌تی نایانهه‌وێ ل ه شوێنی گشتی دا باسی بکه‌ن ،ده‌توانن بۆ ڕێبه‌ری و ڕێکخستنه‌کان و راگه‌یه‌نه‌کانی حیزبی دیموکراتی بنێرن تا به تێبینییه‌و ه باسیان لێ بکرێ و بڕیاریان له سه‌ر بدرێ. 26ی جۆزهردانی 1393 16ی ژوئه‌نی 2014 qaderwirya@yahoo.com
ژماره٦٣٤ : ٣١ی جۆزەردانی ١٣٩٣
٢١ی ژوئەنی 2014
کچیان بۆ گرامێک شیشه.... ل ه نووسینی :سه‌یران رۆژهه‌الت ‹ب ــا هــــاژه‌ی دێ ــت و گـــه‌اڵی داره‌کــــان ده‌وه‌رێن،مانگ له بازنه‌ی هه‌وره‌کاندا کـــه‌وتـــووه‌تـــ ه داو و دارســــتــــان ل ه شه‌وه‌زه‌نگدایه. م ـه‌الی ده‌سـ ـه‌اڵت پرسیاری کــرد:ئـه‌ی جــــــاش! ئــــــه‌وه چـــــۆن ک ــوردس ــت ــان ــم ــان خنکاندوه؟چۆن ئیدی که‌س فز ه ناکات ،ئه‌و ه چۆنه؟ جــاش ل ـ ه قــاقــای پێکه‌نی دا وچیتری نه‌گوت. م ـه‌لــێــک ده‌چــریــکــێــنــێــت،مــارێــک خــۆی ده‌ئالێنێت ه ب ــاالی دارداو ســه‌ری ده‌کــاتـ ه هێالنه‌ی مه‌لدا،با هاژه‌ی دێت ولق و پۆپی دار ده‌شه‌کێنه‌وه. مـه‌الی ده‌س ـه‌الت گوتیه‌وه:ئه‌ی جاشی مــن!ئ ـه‌و هه‌مو گه‌نجه‌مان کوشت لێیان، بــه‌اڵم کۆڵیان نه‌دا.بێکار و وێڵی شــاران بوون،سووڕانه‌وه‌أو روویـــــان هــێــنــای ـ ه دن ــی ــای ده‌ره‌وه‌أو ده‌رچـــوون ل ه واڵت .ل ه دوور ه وه‌اڵتــانــدا سه‌ریان نـــایـــه‌و ه و لـ ـه تــــاو خــــه‌م وخ ـه‌ف ـه‌تــی نیشتمانیان دیــقــیــان ک ــردو مـــردن ،ب ـه‌اڵم دیسان کۆڵیان نه‌دا.ئه‌ی ئهم ه چیه ،چۆن بێده‌نگ بوو ه ئهم کورده؟کوردت چۆن به‌زاند ل ه نیشتمانی خۆی ئه‌ی جاش؟!
جــاش گــوتــی:گـه‌وره‌م،لـه رێــی تلیاک و بافووره مێژوویییه‌که‌ی خۆته‌و ه وام کرد. ل ه رێی پایپ وشیشه‌و ه کوڕ وکچیانم فێر ه خۆم کرد و به به‌سیجی وب ه جاشیانم کردوه .... با هاژه‌ی دێت و مه‌ڵ هه‌ڵده‌فڕێت و ل ه سه‌ر لقێکیتر ده‌نیشێته‌وه...که‌سێک ل ه قاقای پێکه‌نین ده‌دات...کێ بوو...له‌و دارستانه ...له‌و شه‌وه‌زه‌نگه...هۆ ی ی ی ...ئه‌و ه کێی ه وا ل ه قاقای پێکه‌نین ده‌دات؟ جاش گوتیه‌وه:گه‌وره‌م!کچیان بۆ گرامێک شیش ه ل ه ئامێزمدای ه و ده‌یخڵۆپێنمه‌وه .به‌اڵم که‌سیان نی ه بێته جواب له سه‌ری...پیاویان سیخۆڕی خۆیانم بۆ ده‌کات بۆ لوولێک تڵیاک!...مه‌ترسه گه‌وره‌م !کوردستان هین خۆمانه. مـــه‌الی ده‌ســـــه‌اڵت لــه قــاقــای پێکه‌نی دا وگــوتــی:ئــه‌ی نیشتمانه‌که‌یان؟هه‌مو کوردستانم ده‌وێت...کۆڵنه‌ده‌ریان هێشتا ماو ه ئه‌ی جاش!هێشتا جێی مه‌ترسین ئه‌ی جــاش... کارێک بک ه ده‌ی...زۆرن ..ده‌ره‌قه‌تیان نایه‌م.. هه‌وڵ ده...هه‌موو خاکی کوردستانم ده‌وێت تاکو که‌سی خۆمانی تێدا نیشته‌جێ بکه‌ین..ده‌ی هه‌وڵ د ه ئه‌ی جاش.
هــێــان ـه‌ی م ـه‌لــی هـه‌ڵــفــڕیــو و چــی بێچو ه وهێلکه‌ی تێدا بوو هه‌ڵی لووشی. که‌س نازانێت له‌و شـه‌و ه زه‌نگ ه چۆن ده‌کرێت کوڕێک قه‌ڵماسک له ده‌س ،خڕکه بـ ـه‌رد بـــه‌ره‌و ســه‌ری شــامــاره‌ک ـ ه و کچیک ب ه تیر وکه‌وان ،تیر به‌ره‌و هه‌وره‌کان بوه‌شێنن.... جـــــاش لــــ ه قــــاقــــای پ ــێ ــکــه‌ن ــی دا و گوتیه‌وه:گه‌وره‌م! خه‌م مه‌خۆ ،ته‌نیا شیش ه وتلیاک و ئ ـه‌وان ـه‌ی ـ ه چــاریــان ده‌کــــات .گولل ه ده‌ره‌قه‌تیان نایه‌ت، ،دیسان ل ه رێی پایپ و بافووره‌و ه ئه‌وه‌شیان پێده‌که‌ین ،راویان ده‌نێین، هــێــدی هــێــدی ،س ـه‌بــر س ـه‌بــر ،شتێکی نه‌ماو ه گه‌وره‌م. بــا ده‌گــیــڤــێــنــیــت...ئـه‌و ه کێی ه ل ـ ه قاقای پێکه‌نین ده‌دات ....له‌و شه‌وه‌زه‌نگه چ ده‌که‌ن له‌وێ مناڵه‌کان.....مار بێچو‌و ه مه‌له‌کانی خواردوه ....ئه‌ی له به‌ر چی ه مانگ لـ ه داو ه ـه‌وره‌کــان رزگــار نابێت؟ که‌سێک پێده‌که‌نێت..سه‌بر س ـه‌بــر.... دارستان تژیه ل ه گه‌اڵی زه‌رد..وه‌ره ل ه ئامێزم بگر ه و رزگــارم بک ه ده‌ی... وه‌ره...... جۆزهردانی 2714
با گیڤاندی و شاماره‌ک ه سه‌ری کرد ه ()١
ه چیرۆکی «نیوه‌چڵ» و چه‌ند سه‌رنجێک کورت
شه‌ونم هه‌مزه‌یی هــــه‌ر وه‌کـــــو ده‌زانــــیــــن کـــــورد وه‌ک قه‌واره‌یه‌کی نایه‌کگرتوو ،نه‌بوونی ناسنامه‌ی تـــه‌واو ،جوگرافیایه‌کی پارچه‌پارچه‌کراو به‌سه‌ر چه‌ند واڵتی داگیرکه‌ردا ب ه چه‌نده‌ها داب و ن ـه‌ریــت و سیاسه‌تی جــیــاوزه‌وه، کاریگه‌ریی خراپی له‌سه‌ر تاکه‌کانی کۆمه‌ڵگا داناوه. کۆمه‌ڵگایه‌ک ک ه هه‌موو تاکه‌کانی که‌م تا زۆر ل ه به‌شێک ل ه مافه سه‌ره‌تاییه‌کانی ژیان بێبه‌شن ،جا ئه‌مان ه ل ه هه‌ر چین و توێژ و ڕه‌گه‌زو نه‌ته‌وه‌یه‌ک بن ،کۆمه‌ڵگایه‌ک ک ه هه‌ریه‌ک ل ه پیاو ژن منداڵ هه‌ریه‌ک ب ه شێوازگه‌لی جیاواز لهگهڵ زۆر ل ه کێشه‌و گرفته‌کان به‌ره‌و ڕوون ،ک ه له‌م نێوه‌نده‌دا ژنــان زیــاتــر لـه ه ـه‌ر تاکێکی کۆمه‌ڵگا ل ه پێشێل کردنی مافه‌کانیان پشکی شێریان به‌رکه‌وتووه.
ئ ـه‌م ـه‌ش ل ـه‌وان ـه‌ی ـ ه چـه‌نــدیــن هــۆکــاری کۆمه‌اڵیه‌تی‌و ئابووری‌و کلتوری و یاسایی ل ه پشته‌و ه بێت ،به‌اڵم که‌م ته‌رخه‌می ژنان سه‌باره‌ت ب ه مافه‌کانیان بۆ ئه‌و ه ده‌گه‌ڕێته‌و ه ک ه ه ـه‌ر ل ه بنه‌ڕه‌تدا ئــاگــاداری مافه‌کانی خۆیان نین .ژنــی کــورد ئه‌رکه‌کانی خۆی باش ده‌ناسێت ،ده‌زانێت ک ه ده‌بێ دایکێکی باش بێت بۆ منداڵه‌کانی ،هاوسه‌رێکی باش بێت بۆ مێرده‌که‌ی‌و ...به‌اڵم که‌متر ژنێک ه ـه‌ن ک ه ئــاگــاداری مافه‌کانی خۆیان بن. ژنێک ک ه ئاگای ل ه مافه‌کانی خۆی نه‌بێت ل ه بنه‌ماڵه‌دا دیسان ده‌بێت ه هۆی به‌رهه‌م هێنانه‌وه‌ی کلتووری پــیــاوســاالری ،بۆی ه پێویست ه بزووتنه‌وه‌ی ژنان هه‌موو هه‌وڵی ل ه پێناو وشیارکردنی ژنــان ل ه مافه‌کانی خۆیان بخه‌نه‌گه‌ڕ‌و ب ه بردنه‌سه‌ری ئاستی هۆشیاری کۆمه‌اڵیه‌تی ژنان ،بزووتنه‌وه‌ی ژنــانــی کــوردســتــان گشتگیرتر ل ـ ه جــاران به‌ره‌و ه پێش ببه‌ن. دوابه‌دوای خوێندنه‌وه‌ی کورت ه چیرۆکی (نیوه‌چڵ) ،تێکه‌ڵ ب ه زۆر لێکدانه‌وه‌ی جیاواز بــووم ،ک ه نووسه‌ر ل ه کورت ه چیرۆکێک‌دا ه ـه‌وڵــی داو ه زۆر لـ ـه‌و نه‌هامه‌تییانه‌ی به‌رۆکی تاکه‌کانی کۆمه‌ڵگایان گرتوو ه ب ه بێ جیاوازی بخاته ڕوو. یه‌که‌م شتێک ک ه زیاتر له‌هه‌ر یه‌کێک ل ه شته‌کانی‌تر سه‌رنجی ڕاکێشام ،کێشه‌ی ژن و پێشیلکردنی مافی ژن ،کوشتنی ژن ب ه
ناوی نامووس ،ک ه به‌ڕاستی ئهم ه جێگای وه ڕۆژ تێڕامان‌و لێ‌وردبوونه‌وه‌یه‌و ب ه داخه ب ـه‌ڕۆژ ئهم دیــارد ه قێزه‌ون ه له کۆمه‌ڵگادا پ ـه‌ره ده‌سێنێ ،ب ـه‌اڵم کێ به‌رپرسیار ه ل ه زیادبوونی ڕێژه‌ی کوژرانی ژنان ب ه ده‌ست باوک و براو هاوسه‌ره‌کانیان. ئـه‌مـ ه چه‌ندین هــۆکــاری جــیــاوازی ل ه پشته ،ک ه زۆرجــار یاسا له‌م نێوه‌نده‌دا ب ه به‌رپرسیار ده‌زانـــن ،ڕاست ه ئهم ه ئه‌رکی یاسایا ک ه به‌دواداچوون به‌دوای تاوانباران بکات ،ب ـه‌اڵم پێش ڕوودانـــی کاره‌ساته‌ک ه کێ به‌رپرسیاره ،ئه‌مان ه به‌شی هه‌ره‌زۆری دابــــونــــه‌ریــــت‌و ک ــل ــت ــوری زاڵ بــه‌ســه‌ر ماندایه کـ ه وای کـــردوو ه ئهم کۆمه‌ڵگاکه کاره‌ساتانه‌ی لێ بکه‌وێته‌وه. هــه‌ر ل ـ ه پ ـه‌یــوه‌نــدی ل ـه‌گ ـه‌ڵ ئ ـه‌م ـه‌دا ل ه چیرۆکه‌که‌دا باسێک ل ه خیانه‌تی دوو الیه‌نه‌ی ژیانی هاوسه‌رێتیی دێت ه گــۆڕێ ،خیانه‌تی پیاوه‌ک ه ل ه ژنه‌که‌ی‌و ب ه پێچه‌وانه‌و ه خیانه‌تی ژنه‌که له مێرده‌که‌ی. هه‌رچه‌ند خیانه‌تی هاوسه‌رێتی شتێکی قێزه‌ون ه ب ه هه‌ر هۆکارێک و ل ه هه‌ر الیه‌نێک بکرێت ،بــه‌اڵم ئـــه‌وه‌ی جێگای سه‌رنجه، خیانه‌تی هاوسه‌رێتی دوو الیه‌نه ،به‌اڵم بۆ پیاو ره‌واو بۆ ژن ناڕه‌وا. ل ـ ه کــاتــێـک‌دا ک ـ ه تــاوانــبــاری سـه‌ره‌کــی پیاوه‌که‌یه ،پیاوێک زۆربــه‌ی کاته‌کانی ل ه ده‌ره‌وه‌ی ماڵه‌که‌یه‌تی‌و ل ه هه‌مان کــات‌دا تێکه‌ڵبوونی لهگهڵ ژنێکی تردا ،ئه‌ویش ژنێک
ک ه هاوکاریه‌تی ،دیسانه‌و ه جارێکی تر ژنێک ل ه شوێنی کارکردنیش‌دا بۆ به‌رژه‌وه‌ندی تایبه‌تی به‌کارهێنراوه. پــیــاوێــک ک ـ ه خۆشییه‌کانی ژیــانــی بۆ ژنــه‌کــه‌ی لــه هــه‌نــدێ پــێــداویــســتــی زێــڕو م ــاڵ ــدا کــــورت کــــردۆتــــه‌وه‌‌و لـ ـ ه ه ـه‌مــوو خۆشه‌ویستی‌و هاوسۆزیی ژیان بێبه‌شی کردووه ،هه‌ر ئهم نه‌بوونی خۆشه‌ویستی‌و هاوبه‌شیی ه بۆشاییه‌کی عاتفی ل ه ژیانی ئهم ژنـ ه دروســت ده‌کــات‌و بیر ل ه که‌سێکی‌تر ده‌کاته‌و ه ک ه بتوانێ هاوکاریی خه‌مۆکی و ته‌نیایه‌کانی بێت. بــه‌اڵم چــۆن ژنــێــک ئــه‌و ه ده‌کـــا ،ژنێک خیانه‌تی ل ه هاوسه‌ره‌که‌ی کردووه ،به‌ڵێ ئهم ژن ه ده‌بێ بکوژرێ تاوه‌کو شکۆو که‌رامه‌تی پیاوه‌تی بگه‌ڕێته‌وه ،بـه‌اڵم بوه‌ستن ده‌بێ ئهم ه شاراو ه بێت و ناوی تاوانبار دیاری نه‌کرێت ،ئه‌گه‌ر ئــامــاژه‌ش کــرا ته‌نیا پیتی یه‌که‌می ناوه‌که‌ی بێت. دووه‌م شت ک ه له‌م چیرۆکه‌دا به‌رچاو ده‌کـــــه‌وێ ،ب ــاس ل ـه ژیــانــی ن ــووســه‌ران‌و ڕۆژنامه‌نووسانه ،ئـه‌و نووسه‌رانه‌ی ک ه ده‌ڵێی چاره‌نووس وای ل ه چاره‌یان نووسیو ه هه‌ر ه ـه‌ژار‌و ده‌ستکورت بن ،نوسه‌رانێک ک ه ناتوانن ئه‌وه‌ی ده‌یانه‌وێ بیخه‌ن ه سه‌ر په‌ڕه‌ی رۆژنامه‌کان ،رۆژنامه‌نوسانێک ب ه ئاواتی ئـه‌وه‌ی ک ه ده‌نگیان بگات ه که‌سانی بــڕیــارده‌رانــی واڵت ،ب ـه‌اڵم تۆ بڵێی ئـه‌وان خوێنه‌ر بن‌و گوێیان ل ه نه‌هامه‌تیه‌کان بێت ک ه تۆی نووسه‌ر ده‌ته‌وێ بیگه‌یه‌نی . ئه‌ی ئه‌وانه‌ی ک ه تاوه‌کوو ئێستا به‌شێک
ل ه حه‌زو خولیاکانیان ب ه شاراوه‌یی‌و ل ه ژێر نــاوی شــاراو ه مــاوه‌ت ـه‌وه ،ل ه هه‌مان کاتدا هــه‌ژارو ده‌ســت کــورت ،چــاوه‌ڕێــی بژێوی ژیانێکی کـه‌م ل ه به‌رامبه‌ر چه‌ند بابه‌تێک ک ه له‌وانه‌ی ه چه‌نده‌هایان نوسینێک نه‌بن ک ه ح هز‌و ئاره‌زوه‌کانی ئه‌وان ده‌رده‌خا. لهگهڵ هه‌موو ه ـه‌ژاری‌و نه‌هامه‌تیه‌کی نووسه‌ری چیرۆکه‌ک ه ک ه خوازیاری جه‌م ه خواردنێکی باش‌و کارتێکی موبایله ،به‌اڵم ده‌ستپاک و ڕاستگۆ. یه‌کێکی تر له‌و شتانه‌ی ک ه پێم خۆش ه ئ ــام ــاژه‌ی پــێ بــک ـه‌م ه ـه‌نــدێ ل ـ ه که‌سانی ده‌سه‌اڵتدار‌و گه‌نده‌ڵ‌و خۆفرۆش ،ل ه کاتێکدا ک ـ ه ل ـ ه پێناو بــه‌رژه‌وه‌نــدیــ ه که‌سیه‌کانی خۆیاندا چه‌ندین کاری نه‌شیاو و کوشتن و بڕینیان کردوو ه تا گه‌یشتن ب ه پۆست و ده‌سه‌اڵتیان و ئێستاش خۆیان ب ه نوێنه‌ری خه‌ڵك ده‌زانن. ئه‌مان ه و چه‌ندین لێکدانه‌وه‌ی جیاوازی تر ده‌کــرێ له‌م کورت ه چیرۆکه‌دا به‌رچاو بکه‌وێ. به‌اڵم تۆ بڵێی خستنه‌رووی ئهم نووسین و بابه‌تان ه هیچ کاریگه‌ریان هه‌بێت ل ه که‌م کردنه‌وه‌ی ئه‌و ه نه‌هامه‌تیانه‌ی ک ه تاکه‌کانی کۆمه‌لگا له‌گه‌ڵی به‌ره‌و ڕوون. ( )1ل ه ژمــار ه 633ی الپ ـه‌ڕی ئـه‌ده‌ب‌و هونه‌ری رۆژنامه‌ی کوردستاندا چێرۆکێک ل ه ژێر ناوی «نیوه‌چل» ل ه نووسینی ره‌سووڵی سوڵتانی باڵو بۆوه.
10
٣١ی جۆزهردانی ١٣٩٣
هزر
٢١ی ژوئه‌نی ٢٠١٤
ژماره٦٣٤ :
فەلسەفەی دەسەاڵتدارێتیی سیاسی نووسەر :دەیڤید میلر رەنگە پێتان وابــێ كە پێش ئەمە و بە نیشان دانــی ئــەوە كــە بــۆ دەســەاڵتــدارێــتــی ســیــاســیــمــان پــێــویــســتــە ،وەاڵمـــــــی ئ ــەم پرسیارەشمان داوەتــەوە .بەاڵم لە راستیدا لە نێوان ئەوەدا كە دەوڵەتی بەریتانیا مافی جێبەجێ كردنی یاسا و وەرگرتنی باجی هەیە و ئەوە كە من وەك خۆم پێم وابێ لە سەرمە ملكەچی ئەو یاسا و رێساگەلە بم و باجەكەشم بدەم ،هێشتا مەودایەك هەیە. مل نەدانی من لە بەرابەر یاسادا نابێتە هۆی روخانی حكوومەت و یان نابێتە كۆسپێكی جیددی لە بەردەم دابین كردنی سەقامگیری كــۆمــەاڵیــەتــی دا .س ــەرج ــەم دەوڵـــەتـــان تا ئاستێكی دیــار توانای ئــەوەیــان هەیە رێگا لە پێشێل كردنی یاسا و باج نــەدان بگرن. ئەگەر من تەنیا دەركەوتەكانی كردەوەكەم لە بەرچاوە بگرم ،رەنگە بەو ئەنجام بگەم كە پێشێل كردنی یاسا قازانجی زیاتری تێدایە ـ بۆ وێنە خۆم بە دەروازەی بینایەكی كۆنەوە كە بەرپرسانی ناوچەكە دەیانەوێ تێكی بدەن ببەستمەوە و رێگا لە بۆڵدێزرەكان بگرم ـ یان ئەو باجەی كە دەبێ بیدەم بە دەوڵەت، بیخەمە حیسابی «ئاكسفام»()Oxfamـەوە. (ئاكسفام ناوی یەكێك لە گەروەترین گرووپە نێودەوڵەتییەكانی یارمەتیدانە .ئەم گرووپە ساڵی 1942دامــەزراوە و بۆ بنەبڕ كردنی هەژاری ،برسێتیی و نادادوەری كار دەكا و لە 15رێكخراو و 98دەوڵەت پێك هاتووە. ئەم دامەزراوەیە ساڵی 1942لە زانستگای ئۆكسفۆرد دا لە چوارچێوەی كومیتەیەكی فریاكەوتن دا بۆ رووبەڕوو بوونەوە لەگەڵ قات و قڕی لە الیەن چاالكوانانی كۆمەاڵیەتی و خوێندكاران و مامۆستایانی ئۆكسفۆردەوە دامــەزرا و لە ساڵی 1963دا یەكەم لقەكانی لە كەنەدا كرایەوە.ـ و) باشە ،كەواتە بۆ دەبێ ملكەچی یاسا بم؟ بێگومان یەكێك لە هۆكارەكانی بۆ ئەوە دەگەڕێتەوە كە پێمان وایە ئەگەر وا نەكەین، ئەوا رووبــەڕووی غەرامە و سزا دەبینەوە. بەاڵم ئێمە لێرەدا لەمەڕ پەێڕەوی كردن لە یاسا ،بە دوای هۆیەكی بنەڕەتیتردا دەگەڕێن. ژمارەیەك لە فەیلەسووفانی سیاسی پێیان وایــە ئەم كێشەیە چارەسەر ناكرێ .ئەوان پێیان وایــە كــە ئێمە كاتێك ملكەچی یاسا دەبین كە چەند هۆكاری تایبەتمان بۆ ئەو كارە هەبێ .واتە كۆمەڵێك هۆكار كە جیا بێ لــەوە كە ئەو یاسایە لە الیــەن دەسەاڵتێكی رەواوە دەر كــراوە .بەاڵم ژمارەیەكی دیكە هەوڵیان داوە كۆمەڵێك رێگا چارەی ئەرێنی پێشكەش بكەن ـ لە راستیدا ئەو رێگا چارانە ئ ــەوەن ــدە فـــرەن كــە نــاكــرێ لــێــرەدا باسی هەموویان بكەین .من تەنیا باسی دوو دانەیان دەكەم ،یەكەمیان بەوە بۆنەوە كە بە درێژایی مێژوو زۆرترین الیەنگری هەبووە و دووەم دانەشیان دەگەڕێتەوە بۆ ئەوە كە بۆ خۆم پێم وایە رێگا چارەیەكی دروستە. رێگا چارەی یەكەم باسی ئەوە دەكا كە ئێمە لە سەرمانە ملكەچی یاسا بین ،چونكە قبووڵمان كردوە و رازی بووین كە وا بێ. روونە كە بۆ ئەم بۆچوونە سەرنج راكێشە. وای دابنێن من سەردانی یاریگای فووتباڵی گەڕەكی خۆمان دەكەم و داوای ئەندامێتیی دەكەم .رۆژی شەممە ،من لە زەوی یارییدا دەردەكــەوم ،بەاڵم بە جێ ئەوەی پەێڕەوی لە یاساكانی یاری فووتباڵ بكەم ،بەردەوام تــۆپــەكــە بــە دەســـت هــەڵــدەگــرم و هەڵدێم. گومان لەوەدا نییە كە ئەندامانی یاریگاكە بە دەستمەوە شێت دەبم .ئەوان پێیان وایە كە من بەوەی بووم بە ئەندامی یاریگاكەیان ملكەچی ئەوەم كە یاسا باوەكانی فوتباڵ رچاو بكەم، ئەمەش لە كاتێكدایە من بۆ راچاوكرتنی ئەو یاساگەلە هیچ رێككەوتنێكم لەگەڵیان واژۆ نەكردوە كە بە ڕوونــی باسی ئەم بابەتەی كردبێ .سەرجەمی ئەم بۆچوونەی من كە ئەگەر هەموو یاریزانەكان رێگەیان پێ بدرێ تۆپەكە بە دەســت بگرن و هەڵبێن ،زیاتر خۆشە ،بەڕاستی دەبێتە گاڵتەجاڕیی .ئەوان دەڵێن ئێرە یاریگای فووتباڵە :هــەر كەس دەبێتە ئەندامی ناڕاشكاوانە یاسا باوەكان بەڕێوە دەبا. كێشەكە لــەوێــوە دەســـت پــێ دەكـــا كە ئەگەر بمانەوێ ئەم بۆچوونە لە یاریگایەكی فووتباڵەوە بگوازینەوە بۆ ناو دەوڵەت .چونكە
بەشی سێیەم‌و کۆتایی
و :مادح ئەحمەدی
ئــەگــەر بمانەوێ هــەر چــی بێژین تاكەكان بە پێی ویستی خۆیان ،خۆیان پەیوەستی دەوڵــەتــان (واڵتـــان) نــابــن :چ بیانەوێ و چ نەیانەوێ ،ناچارن ملكەچی دەوڵــەتــان بن. كەواتە لێرەدا رەزامەندی چ واتایەكی هەیە؟ هــۆبــز دەیــــوت :ئێمە لــە بــەر ئـــەوە دەبینە هاوواڵتی دەوڵەتێك كە ئەم دۆخــە لە چاو دۆخــی سروشتی (هــەر وەك بینیمان ،تێدا ژیــان «نــاحــەز ،بێبەزەییانە و كــورت»ـــە)، سەروەری هەیە و هیچ جیاوازی نییە كە ئەو دەوڵەتە لە كوێوە هاتووە .تەنانەت ئەگەر ئێمە بە زەبری شمشێر بچینە ژێر دەسەاڵتی رێبەریی سەركەوتوو ،دیسانیش رازیــن بە دەسەاڵتدارێتیی ئــەو ،چونكە دەمــانــەوێ لە دەستی چارەنووسی خراپتر قوتار بین .بەاڵم لێكدانەوەیەكی ئاوا پان و بەرین بە نیسبەت چەمكی رەزامــەنــدی ،هەموو مانایەكی لێ وەردەگرێتەوە .ئەوەی بووە هۆی ئەوە كە نموونەی یاریگای فووتباڵ ،نموونەیەكی پەسەند بێ ،ئەو راستییە بوو كە من ئازادانە بووم بە ئەندامی ئەو یاریگایە. بیرمەندانی دوای هۆبز ،بۆچوونەكەی ئــەویــان لــەمــەڕ ئ ــەرك و رەزام ــەن ــدی رەد كـــــردەوە و لــە هــەوڵــی ئـــــەوەدا بـــوون كە
و خــۆی ئــەركــی پــەێــڕەوی كــردنــی یاسای وەئەستۆ گرتووە. ل ــەم ســااڵنــەی دوای ــی ــدا ژمـــارەیـــەك لە فەیلەسووفان ئەو بۆچوونەیان هێنا ئاراوە كە مادام ئێمە لە هەڵبژاردندا بەشداری دەكەین، واتە قبووڵیشی دەكەین لەو حكوومەتی كە لە ئەنجامی ئەو هەڵبژاردنەدا هاتووەتە سەركار و لەو یاساگەلەی ئەو حكوومەت دەری دەكا پەێڕەوی بكەین .ئەم بۆچوونە چارەسازترە: النیكەم ئازادین كە دەنگ بدەین ،یان دەنگ نەدەین .ئەگەر حكوومەتێك كە لە ئەنجامی هــەڵــبــژاردنــدا دێــتــە ســەر كـــار ،الی خەڵك رەوایی نەبێ ،ئیدی بەڕێوەبردنی هەڵبژاردن واتــایــەكــی نامێنێ .بــەاڵم بــەداخــەوە هێشتا وادیــارە لە نێوان دەنگ دان و رەزامەندیدا مەودایەك هەیە .رەنگە ئێوە زۆر بە توندی دژی هەر دوو حیزبەكە بن ،بەاڵم دەنگی ئێوە تەنیا بۆ هەڵبژاردن لە نێوان خراپ و خراپتر دا بێ .ئەو كاتە چی؟ یان ئەوە كە رەنگە ئێوە كۆمەڵێك لە سیاسیەتە راگەێندراوەكانی ئەو حیزبەی كە سەركەوتنی بە دەست هێناوە ال پەسەند بێ ،بەاڵم چەند خاڵ لە سیاسەتەكانی ئەم حیزبەتان پێ خراپ بێ ـ لە هەمانكاتیشدا ئەو دەرەتانە نەبێ كە بە جیا دەنگ بە چەند
كــە مــن لــە الیەنێكەوە قازانجم ك ــردوە كە پێویستە هەموو تاكەكان لە نۆرەی خۆیاندا بەشدار تێدا بكەن. چــۆن ئەتوانین ئــەم بــۆچــوونــە بــۆ ناو ئەركی سیاسی بگوازینەوە؟ رێزگرتن لە یاسا و بەگشتیی ملكەچ بــوون لە بەرابەر دەسەاڵتی سیاسییەوە ،واتە گوێ نەدان بەو دەرفەتانەی كە بەدەر لەمە بۆ ئێمە دەخۆڵێقن. بــەدەر لە كۆت و بەندەكانی رێز دانــان بۆ مافی خەڵك ،دانــی باج و لەبەرچاو گرتنی یاساكانی هاتوچوو ،هەر كام لە ئێمە پێمان خۆشە كارێك ئەنجام بدەین كە بەدڵمانە. جگە لەمە ملكەچی ئێمە لە بەرابەر یاسادا قازانجی بۆ خەڵكی دیكەیش هەیە .كاتێك ئێو باج دەدەن ،خەڵكی دیكە لەو جادە و خوێندگا و نەخۆشخانانەی كە بە پــارەی باجەكانی ئــێــوە دروســـت كــــراوە ،كــەڵــك وەردەگــــرن. كاتێك ئێوە لە ترافیك الیــت رادەوەســتــن، مەترسی رۆیشتنی ئامێری گواستنەوەی دیــكــە لــە كاتێكدا الیــتــەكــە ســـەوزە كەمتر دەبێتەوە .كەواتە وادیــارە ئەو كەسەی كە یاسا پێشێل دەكا و كەڵك لە پەێڕەوی كردنی یاسا لە الیــەن خەڵكی دیكەوە وەردەگــرێ، بێ ویژدانانە مامەڵە دەكات .رێك وەك ئەو
كۆمەڵێك شت بدۆزنەوە كە بیسەلمێنی ئێمە بە ڕاستی رەزامەندیمان بەرامبەر بە یاسا دەربڕیوە ،واتە بێجگە لەم راستییە ،شتێك كە بیسەلمێنی ئێمە هاوواڵتی دەوڵەتانین. بۆ وێنە «جۆن الك» لە نامیلكەی دووەمی خــۆیــدا «لــەمــەڕ حـــكـــوومـــەت»( )1689ئەو خاڵمان وەبیر دێنێتەوە كە هەموومان ئەو خزمەتگوزارییانەی كە دەوڵەت پێكی هێناوە، وەردەگــریــن و ئــەو وەرگــرتــنــەش دەتــوانــێ شێوەیەك لــە رەزامــەنــدی بــێ .بــە تایبەت، یەكێك لە كــردارە سەرەكییەكانی دەوڵــەت پارێزگاری كردنە لە ماڵ و سامانی ئێمە، چ ئەو ماڵ و سامانەی بەدەستمان هێناوە و چ ئەو ماڵ و سامانەی بە میرات بۆمان ماوەتەوە .ئێمەیش ناڕاشكاوانە رەزامەندی خۆمان بەرامبەر بە دەســەاڵتــی دادوەری ــی دەوڵـــەت لــە ســەر مــاڵ و سامانەكەمان و لە ئاكامدا بەرامبەر بە یاساكانی دەوڵــەت دەربــڕیــوە .هــەروەهــا بــە بـــاوەڕی الك ئەم بۆچوونە لەمەڕ كەسێك كە بۆ تەنیا ماوەی حەوتوویەك لە جێگایەك ژوورێــك بەكرێ دەگـــــرێ ،یـــان بــۆ ســەفــەر بــە جــادەیــەكــدا تێدەپەڕێ ،راستە .بەاڵم ئەم بۆچوونەش ئەو كێشەی هەیە كە ئێمە(بەشێوەی رێژەیی) جگە لە وەرگرتنی ئەو حزمەتگوزاییانە هیچ رێگایەكی دیكەمان لە بەردەمدا نەبووە :لە كۆتایی دا ئێمە بۆ ئەوەی بژین ،دەبێ ماڵ و سامانێكمان هەبێ ،تەنانەت ئەگەر ئەو مــاڵ و سامانە تەنیا خــواردن و جلوبەرگ بێ ،تەنانەت ئەگەر گەرەكمان بێ لە دەستی دەوڵەت ڕا بكەین دیسان بۆ ئەوەی خۆمان بگەێنینە ســەر سنوور دەبــێ بە جادەكاندا تێپەڕین .كەواتە وا دیارە لەم بۆچوونەشدا چەمكی رەزامــەنــدی ئەوەندە پان و بەرینە كە هەر كەس كەڵك لە خزمەتگوزارییەكانی دەوڵەت وەربگرێ ،واتا رەزامەندی دەربڕیوە
بەشێكی ئەو سیاسەتانە بدەی ،ئەو كاتە چی؟ رەنگە رەزامەندی دەنگدەران بتوانێ ئەوەمان بۆ روون بكاتەوە كە بۆ ئەو حكوومەتانەی لە ئەنجامی هەڵبژاردنەكاندا هاتوونەتە سەر كار رەواییان هەیە ،بەاڵم ناتوانێ ئەوە روون بكاتەوە كە بۆچی تاك تاكی هاوواڵتییان لە سەریانە ملكەچی یاسا بن. بەگشتی ئــەگــەر واز لــە قازانجەكانی رەزامــەنــدی بێنین ،بۆ ئــەوەی بیسەلمێنین وەها ئەركێك لە راستیدا هەیە ،رێگا چارەی باشتر ئــەوەیــە پشت بــە چەمكی وی ــژدان و «گەمەی جوامێرانە» ببەستین .دیسان باس كردنی نموونەیەك رێگایەكی باشترە بۆ گەیاندنی بۆچوونە سەرەكییەكە .وای دابنێین كــە گــرووپــێــك لــە ئێمە لــە ماڵێكدا دەژیین كە چێشتخانەكەی هاوبەشە .هەفتەی جارێ ،یەكێك لە ئێمە چێشتخانەكە خاوێن دەكـــاتـــەوە و ت ــاواك ــان و ن ــاو چێشتخانە وەك ئاوێنە لێ دەك ــات .ئێستا هەموویان ســەرو یــەك جــار چێشتخانەكەیان خاوێن كردووەتەوە و نۆرەی منە كە نێو كاتژمێری بۆ تەرخان بكەم و قابلەمەكان بسووم و بەر چێشتخانەكە خاوێن بكەمەوە .بۆ دەبێ ئەم كارە بكەم؟ من كەڵكم لە بەرهەمی كاری ئەوانی دی وەرگرتووە ـ بۆ لێنانی چێشت كەڵكم لە چێشتخانەیەكی خاوێن وەرگرتووە ـ بۆیە دەبێ لە نــۆرەی خۆمدا منیش كاری خۆم ئەنجام بــدەم ،لەم حاڵەتانەشدا كاری من تــاڕادەیــەك بە دەســت ئەنجام دەدرێ. ئەگەر لە نــۆرەی خۆمدا كــارەكــەم نەكەم، فێڵم لە هاوماڵەكانی خۆم كردوە و ئەمەش نادادوەرانەیە .سەرنج بدەن لەم بۆچوونەدا پێویست ناكا وای دابنێن كە من قبووڵم كردوە، یان رەزامەندیم دەربڕیوە لە ئەنجامدانی پاك و خاوێنیدا بەشداری بكەم :دەروەست بوونی من راستەوخۆ ئەو ئەنجامەی لێ دەكەوێتەوە
كەسەی كە كەڵك لە چێشتخانە وەردەگرێ، بــەاڵم لە نــۆرەكــەی خۆیدا خــۆی لە خاوێن كردنەوەی دەشارێتەوە. دیــــارە رەواڵـــەتـــی بــابــەتــەكــە دەتــوانــێ سەرمان لێ بشێوێنێ .بۆ ئەوەی بۆچوونی مــامــەڵــەی دادپـــەروەرانـــە بــتــوانــێ پــاســاوی ئەركی سیاسی بدا ،النیكەم دەبێ دوو كێشە چارەسەر بكەین .یەكەم دەبێ بیسەلمێنین كە ئەو خزمەتگوزاریانەی دەوڵەت پێشكەشیان دەكا ،لە راستیدا بۆ هەمووانە .بۆ وێنە ئەگەر یاسای پارێزگاری كردن لە خاوەندارێتی بێ، بــەاڵم تەنیا ژمــارەیــەك لە خەڵك خاوەندار بن ،چی؟ یان ئەگەر لە پارەی باج یارمەتی پێشانگای نیگاركێشی بدرێ و ژمارەیەكی زۆر لە خەڵك هونەر بەالیانەوە گرنگ نەبێ، چی؟ بۆچوونی پشت ئەستوور بە مامەڵەی دادپ ــەروەران ــە تەنیا ئــەو كاتە بــڕ ئەكا كە كــۆی ئــەو خزمەتگوزارییانەی كە دەوڵــەت پێشكەشیان دەكا ،بە قازانجی هەمووان بێ و ئەم خزمەتگوزارییانە بە شێوەی گونجاو و دادپەروەرانە بەسەر هەموو هاوواڵتییاندا دابەش بكرێ ،واتە دابەش بكرێ بە سەر ئەو هاوواڵتییانەدا كە ملكەچ بوونیان بووەتە هۆی دروست بوونی دەسەاڵتی سیاسی .رەنگە من قەت سەردانی پێشانگای نیگاركێشی نەكەم، بەاڵم لە بەرامبەردا كەڵك لەو یاریگا فووتباڵە وەردەگەرم كە لە پاركی گەڕەكەكماندا ساز كراوە. هاتنە ئارای ویژدان لەم باسەدا ،كێشەی دووەمـــان بــۆ دروس ــت دەك ــا .لــە نموونەی چێشتخانەكەدا من وام وێنا كرد كە هەموو هاوماڵەكانم بــە شــێــوەی رێــژەیــی بــە یەك ئــەنــدازە كەڵك لە چێشتخانەكە وەردەگــرن و بــەم پێیە دەب ــێ بــە یــەك ئ ــەن ــدازەش لە خاوێن كردنەوەیدا بەشدار بن .بەاڵم ئەگەر یەكێك لە مــاوەی دوو هەفتەدا تەنیا یەك
رۆژنامەی جار چێشتێك لە چێشتخانەكە لێبنێ ،چی؟ گەلۆ ئەویش بە قــەدەر ئەوانی دیكە دەبێ لە خاوێن كردنەوەدا بەشدار بێ؟ گەلۆ ئێمە دەبێ بێژین «بەڵێ» ئەویش دەبێ بە قەدەر ئەوانی دیكە لە خاوێن كــردنــەوەدا بەشدار بێ ،چونكە ئەگەر ویستبای ،دەیتوانی زیاتر كــەڵــك لــە چێشتخانەكە وەربــگــرێ و هەر كــات پێویستی بێ چێشتخانەكە ئامادەیە؟ یان دەبــێ ئێمە وا بكەین ئاستی بەشداری كردنی ئەو لە خاوێن كردنەوەكەدا جۆرێك بێ كە لەگەڵ ئەندازەی كەڵك وەرگرتنی لە چێشتخانەكە بێتەوە؟ دەتوانین ئەم پرسیارانە ناو بنێن كۆمەڵە پرسیارێك لەمەڕ سروشتی ویــژدان .وادیــارە بۆچوونی پشت ئەستوور بە ویـــژدان ،تەنیا لە كاتێكدا بە تــەواوەتــی واڵمدەرە كە لەو شوێنانە بەكار ببرێ كە بە شێوەی سروشتی ویژدانین ،واتە دەتوانرێ تێچووەكان و قازانجەكانی بە شێوەیەكی دادپــەروەرانــە لە نێوان بەشدار بووەكاندا دابەش بكرێ .بەاڵم ئەگەر بمانەوێ نموونەی سادەی چێشتخانەكە بگوازینەوە بۆ ئاستی گشتیی كۆمەڵگا ،تووشی كۆمەڵێك كێشە دەبین .بە ئاماژە بەوەی خەڵك كەمایەسی و توانایی و سەروەریی زۆر جیاوازیان هەیە، دابــەش كردنی دادپــەروەرانــەی تێچووەكان و قازانجە كۆمەاڵیەتییەكان ،چــۆن دابــەش كردنێكە؟ ئەگەر شێوەی ئێستای دابەشكردنی تێچووەكان و قازانجەكان لە كۆمەڵگاكاندا مەودای زۆر بێ لەگەڵ ئەم ئاستە تەواوە و جێ پەسەندە(كە ئەگەری زۆرە وا بێ) ،ئایا دیسان دەتوانین بێژین بۆ راگرتنی ویژدان ئەركی هەمووانە ملكەچی یاسا بن؟ كەواتە وادیار ئەو رێگا چارەی كە من بۆ كێشەی ئەركی سیاسی دامناوە ،پێویستی بە لێكدانەوەی كێشەی دادپەروەری كۆمەاڵیەتی هەیە .بەاڵم ئێستا با وای دابنێین ئێمە دەتوانین بیسەلمێن كــە كــۆمــەڵــگــای ئێمە ئــەوەنــدە دادپــەروەرانــە بەڕێوە دەچێ كە خەڵكەكەی دەروەستن بەرامبەر بە جێبەجێ كردنی یاسا. ئایا ئەمە بەو مانایەیە كە ئــەوان هیچ كات پاساوێكی جێ پەسەندیان بۆ پێشێل كردنی یاسا نییە؟ یان ئــەوە كە كۆمەڵێك بنەمای دیكە لە ئــارادان كە لە چاو ئەركی سیاسی گرنگایەتییان زیاترە؟ زۆربە فەیلەسووفانی سیاسی( ،بەتایبەت هۆبز) پێداگری لە سەر ئــەوە دەكــەن كە دەســەاڵتــی سیاسی بە بێ پەێڕەوی كردنی قایمی هاوواڵتییان دەبێتە دووكەڵ و دەچێتە ئاسمان .بەاڵم لە پراكتیكدا وادیـــارە دەوڵــەتــان و شێوازەكانی دیكەی دەســەاڵتــداریــی سیاسی ،بــەو مــەرجــەی كە خەڵك بە گشتی (نــە هــەمــوویــان) بیانەوێ ملكەچی یاسا بن ،دەتوان بەردەوام و كارمە بــن .ئــەم رێگەیە دەگــەڕێــتــەوە بــۆ هەندێ لــە شــێــوازەكــانــی نــافــەرمــانــی ،بــە تایبەتی «نافەرمانی مەدەنی» ـ واتــە شێوازگەلێك لە ناڕەزایەتیی سیاسی كە نایاسایین ،بەاڵم تــونــدوتــیــژاوی نین و مەبەستیان ئــەوەیــە پەستان بخەنە سەر حكوومەت بۆ ئەوەی ئــاڵــوگــۆڕ لــە سیاسیەتەكانیدا پێك بێنێ. بــۆچــوونــی الیــەنــگــری نــافــەرمــانــی مــەدەنــی ئ ــەوەی ــە كــە ئــەگــەر بــەڕاســتــی یــاســایــەكــی تایبەت نــادادوەرانــە و ستمكارانە بــێ ،یان ئەگەر دەوڵەت لە بڕیارداندا نیگەرانییەكانی كەمایەتییەك ڕچــاو نــەكــات ،ئەوجا پێشێل كردنی یاسا ،پاساو هەڵگرە .دیــارە پێشێل كردنی یاسا دوای ئــەوە پاساو هەڵگرە كە شێوازە یاساییەكانی ناڕەزایەتیی واڵمدەر نەبێ .بە واتایەكی دیكە لە هەموو شتێكدا پابەند بوون بە ئەركی سیاسییەوە پێویست نییە .رەنگە ئێمە بە گشتی لە سەرمان بێ كە ملكەچی یاسا بین ،بەاڵم دیسان هۆكاری پاساو هەڵگرمان بۆ ئەوە هەبێ كە لە دۆخی مــەتــرســیــداردا ،دەســت بــۆ كــاری نایاسایی بەرین. لەم نێوانە جێگە و پێگەی دێموكراسی لە كوێدایە؟ بۆچوونی باوە ئەوەیە كە پێ وایە نافەرمانیی مەندنی بۆ دەربڕینی ناڕەزایەتیی دژی حكوومەتێكی سەرەڕۆ ،شێوازێكی جێ پەسەندە ،بەاڵم لە دەسەاڵتێكی دێموكراتیكدا كە مافی ئازادیی رادەربڕین و ناڕەزایەتیی هێمنانە بــە فــەرمــی نــاســراوە ،نافەرمانیی مەندەنی هیچ پاساوێك هەڵناگرێ ـ ئەركیی سیاسی لەم كۆمەڵگەدا پتەوترە .بەاڵم ئەم بــۆچــوونــە نــاڕاشــكــاوانــە بــاســی ئ ــەوە دەكــا كە فەرمانڕەوایی سیاسی ی دێموكراتیك كۆمەڵێك تایبەتمەندی هەیە كە لە شێوازەكانی دیكەی حكوومەت جیای دەكاتەوە. سەرچاوە: میلر ،دیوید ،فلسفەی سیاسی ،مترجم: بهمن دارلشفایی ،نشر ماهی،چاپ دوم ،سال .1390
9
٣١ی جۆزهردانی ١٣٩٣
٢١ی ژۆئه‌نی ٢٠١٤
سیاسی
ژماره٦٣٤ :
کێشەی نێوخۆیی قۆڵەکانی کۆماری ئیسالمی
حەسەن حاتەمی ()١ پێشەکی لەوکاتی‌ڕا کۆماری ئیسالمی لە ئێران دامــەزرا‌و لە ماوەی ٣٥ساڵی رابردوو دا ،هیچ کات ئەو رێژیمە بەهۆی دوو نێوەڕۆکی دژبەیەکی «جمهووریەت» و «ئیسالمییەت» ،نەیتوانی یەک دەســت بــێ .هەرچەند هــەردوو بەشی بەرایی ئەو پێکهاتەیە ،تایبەتمەندیی کۆمەلگای ئێرانیان پێوەدیارە‌و سێ هێزی سەرەکیی یانی زۆربــەی بازار، مــزگــەوت‌و حوسێنییەکان‌و حــەوزە‌و مەکتەبەکانی عیلمیە بەتایبەتی لە قوم ،پارێزەرانی ئیسالمییەت نیزامن‌و لە روانــگــەی «فقهی سوننەتی»یەوە دەڕوانــنــە ژیانی مودێڕنی ســەردەم. زۆربەی فەرماندەکانی سپای پاسداران‌و بەسیج‌و هیزە ئەمنییەتییەکان بە پووڵی نەوت‌و گاز و داهاتەکانی دیکەی گەالنی بــەرایــی لە ئێران لە ژێــر دەسه‌اڵتی سەرەڕۆیانەی ئەوان دان .بۆیە زۆربەی کــاربــەدەســت‌و دامـــودەزگـــا پێوەندی دارەکــانــیــان ،چــوارچــێــوەی یاسای بنەڕەتی دەستکردی خۆیان لەبەرچاو ناگرن .بەاڵم بەشی «جمهوورییەت» جگە لە دەنگەکانی خەڵکانی بەرایی لە ئێران دا ،و ماددە یاساییەکانی مافی میللەت‌و تا رادەیەک مەجلیسی شووڕا، بۆ جێبەجێ کردنی ئەو بڕە مافانە، شتێکی دیکەیان بەدەستەوە نییە .ئەو بەشەش بەربەستی زۆری بۆ دانراوە. یاسای بنەڕەتی لە کولییەتی خۆیدا، ب ــە ب ــوون ــی شــــــووڕای نــیــگــابــان وەک: «شمشیری دامۆکلێس» لەسەر سەری یاسا پەسندکراوەکانی مەجلیسی شووڕای ئــیــســامــی ب ــوون ــی ه ــەی ــە .چـــاوەدێـــری «استصوابی» ئەو شووڕایەش ،هێلەگی دابــێــژتــنــی بـــەربـــژارانـــی ســەرکــۆمــاری مــەجــلــیــســەکــانــی شـــــووڕا‌و خــیــبــرەگــانــی ڕێبەرییە .هەم دەوڵەت‌و هەم نوێنەران لە مەجلیس‌دا ،بێ خۆسانسۆڕی‌و لەبەرچاو گرتنی مەشرووعە بوونی نیزام ناتوانن، یاسایەک بە قازانجی خەڵکان لە ئێران دا، بە پەسند بگەیەنن. م ــادەک ــان ــی ٥٧و ١١٠زۆرتـــری ــن دەسەاڵتیان داوە بە بەشی ئیسالمییەت و بەرپرسە هەمیشەییەکەی یانی وەلی موتڵەقەی فەقیه .بەشی قەزاییش هەر لــە پــاوانــی رێــبــەر‌و بەیتەکەی دای ــە .بەو حاڵەش هیچکام لەو دوو بەشە ناتوانن بێ رەزایەتی یا تەئیدی یەکتر کاری بنەڕەتی بــە قــازانــجــی خــەڵــک بــکــەن .هــەر یەکەی دەسەاڵتی خۆشی هەیە کە دەتوانێ الیەکی دیکە بەچالیش بکێشێ .بۆیە هەربەشەی چەند قوڵە و بەجۆری رووداوەکانی رۆژ ئاخاوتن‌و هەڵوێستی خۆیان هەیە. لەنێو ئەو کێشانە‌دا ،بیرورای گشتی‌و دنیا باشتر نێوەرۆکی کۆماری ئیسالمیی ئێران دەناسن‌و ئەو هەڵسوکەوتانە ناتوانن هەتاهەتایی بن .رێگا یا بۆچوون‌و تێکۆشانی دیــکــەش هــەیــە کــە زۆربـــــەی خەڵکانی نەتەوەکانی نافارس و -تەنانەت بەشێک لە ئازادیخوازان و ســەرەڕۆ نەویستانی فــارس ،-بە حیزب و ڕێکخراوە فەرمی‌و نافەرمییەکانیانەوە ،لە نێوخۆو دەرەوە، میدیاکانی ناحکوومی -وەک دەسەاڵتی چــــوارەم ، -رێــکــخــراوەکــانــی کۆمەڵگای مەدەنی -وەک دەسەاڵتی پێنجەم ،-تێیدا بەشدارن‌و قسە و لێکدانەوە‌و بۆچوونی خۆیان هەیە. رێــگــای ســێــیــەم ،بــاســی لــەنــێــوخــۆ و دەرەوە هــەی ـە‌و خــوازیــاری تێپەڕین لە ئ ــاڵ ــوگ ــۆڕخ ــوازی بــەشــێــوەی خۆییەتی کــە لــە چــووارچــێــوەی نــیــزامــی کــۆمــاری ئیسالمیدا ،ناگونجێ .بەاڵم هەم کێشە‌و ئــاخــاوتـن‌و کــردەوەکــانــی دەســەاڵتــدرانــی هــەر دوو بــەرەی نێوخۆیی کارتێکەری
لەسەریان دەبێ‌و هەم ئەوانیش بەشێوەی جــۆراوجــۆر لە رووداوەکــانــی نێوخۆیی‌و دەرەوەیــی سەبارەت بە ئێران ،ناچار بە شێوە پەسندێکی زۆرجــار نابەدل دەبن یا دژک ــردەوەی پێچەوانە نیشان دەدەن. دیارە ئەم رێگای سێیەمە زۆر بەرین و نا هاومێلۆدین .نە بەریەکی ئەوتۆیان هەیەو نــە ئێئتیالفێکی بــەریــن لەنێو ئــەحــزاب‌و رێکخراو و کەسایەتییه‌کانی شێلگیری ئەو رێگایەدا .بــەاڵم هەربەشی خوێندنەوەی تایبەتی خۆی لە رووداوەکان هەیە. بەشێک لە ناکۆکییەکانی ئێستا ئــەگــەر ئــەو بۆچوونە قــبــووڵ بکەین کە دەوڵەتی «ئێعتدال و ئومید»ی ئاغای رووحانی ،درێژی ئاڵوگۆڕی گرینگەکانی نێو کۆمەڵگای ئێران یانی ٢ی جۆزەردانی ١٣٧٦و ٢٢ی جۆزرەدانی ١٣٨٨ە و ئەو گۆڕانە لەنێو هەناوی هەڵبژاردنەکان دا، بە هــۆی دەنگەکانی خەڵکانی بەڕایی لە ئێران دا ،روویــان داوە .پێویستە سەرنج بدینە ئەو بۆچوونە کە هیچکامیان جێی رەزامــەنــدی ڕێــبــەری مەزهەبی نەبوون. بەاڵم ئەو ناچار بوە دەورەیەکی ٨ساڵەی محەممەدی خاتەمی‌و نزیک یەک ساڵەی تا ئێستای رووحانی قبووڵ بکا .میرحوسێن مــووســەوی -بـــراوەی دەورەی دەیەمی ســەرکــۆمــاری -و هــاوســەرەکــەی خانمی زارا رەهنەوەرد و رووحانی ئازا‌و هێڵی ســوور بەزێن ئاغای کــەرروبــی ،لە ماڵە ئەمنی سازمانی سپای پاسداران (ساس) و ماڵەکانی خــۆیــان دەستبەسەر بکا و کاربەدەستانێکی زۆری پێشوو زیندانی بکا و... ئەو کردەوانە بۆ پێش گرتن لە شەپوول
چــەنــد رۆژ لــەوەپــێــش ئــاغــای دوڕی نــەجــەف ئـــابـــادی -وەزیـــــری پــێــشــووی ئیتالعات ،-باسی جێگری ڕێبەری کرد. ناوبراو کە دوای لە قاودانی بەشێک لە جینایەتەکانی واجـــا (وزارت اطــاعــات جمهوری اسالمی) ،کە سەعید ئیمامی تێیدا لەنێو برا و چەند کەس زیندانی کران ،بوو بە وەزیــر .ئــەو سەرەتا لەگەڵ ئایەتوڵاڵ مونتەزیری هاوبیر بــوو ،پاشان لەگەڵ خامنەیی و بناژۆخوازەکان (اصولگرایان)، هاوڕا بوو .لەدەورانی بەسەرکۆمارکردنی ئەحمەدی نــیــژاد لــە رەفسەنجانی نزیک بۆتەوە. ئــەو قسانەی دوڕی کــردوونــی ،دوو خوێندنەوەی لێ‌دەکرێ .یەکەم :نەخۆشی عەلیی خامنەیی -ولی فەقیهی ٢٥ساڵە- کە جێگرێکی پێش مردنی بۆ دیاری بکەن. ئەو کــارەش چونکە لە زەمانی ئایەتوڵاڵ خومەینی -وەلــی فەقیهی یەکەم دا ،-بۆ کــۆمــاری ئیسالمی خــێــری ن ــەداوەت ــەوە، زۆری لـێ‌دەتــرســێــن .دوویــــەم :هــاوکــات لــەگــەڵ مەجلیسی شـــــووڕای ئیسالمی دەورەی دەیەم – کە ساڵی ١٣٩٤بەڕێوە دەچــــێ‌و جــــارێ رێــکــەوتــەکــەی دیـــاری نەکراوە ،-پێنجەمین دەورەی مەجلیسی خــیــبــرەگــانــی رێــبــەریــش بــەڕێــوەدەچــێ؛ مەترسی بــۆ سوننەت گــەراکــان ئەوەیە کە هاشمی رەفسەنجانی زۆربەی کسانی نزیک لە بیری خۆی بە یارمەتی حەسەن رووحانی -سەرکۆمار ،-محەممەد خاتمی- ســەرکــۆمــاری دەورانــــی ئــیــســاحــات -و رێکخراوەکانی ســەر بــەو سێ توێژە – کە ئێستا بەشێوەکی دێفاکتۆ(ناڕەسمی) هاوپەیمانن ،-ببنە زۆربــەی ئەندامی ئەو
لێک گــرێ دراون و کوللیەتی نیزامی تووشی تەنگەژه‌یه‌کی دژاور کردوە ،رێگا چارەیەکی گونجاو ببینێتەوە .بەاڵم به‌ئاکام نەگەیشتنی کێشەی ئەتۆمی و تونتربوونی گەمارۆکان و سێبەری شەڕی ماڵوێرانکەر لەگەڵ زلهێزێکی وەک ئەمریکا و واڵتی کــارامــەی نیزامی و البــیــگــەری بەهێزی وەک ئیسراییل ،یەک ال نەبوونی شەڕی نێوخۆیی سووریە – کە ئێران چارەنووسی خۆی لەگەل گرێ داوە ،-زەق کرانەوەی پێشێل کــاری مافی مــرۆڤ لە ئێران داو مــەســەلــەی نــەوەکــانــی م ــاف لــەبــەرچــاو نــەگــیــراو و کەمایەتییە مەزهەبییەکان، بەشێکی دیکەی گرینگی گرفتەکانی بەشی «جمهووریەت»ی نیزامە. لە کیشەی سووریەش دا ،گۆڕانێکی نوێ رووی داوە کە بە زەرەری ئێرانە. چاوپێکەوتنی ئەحمەد «جربا» -سەرۆکی ئێستای ئیئتالفی میللی و ئۆپۆزیسیۆنی سووریە ،-لەگەل خانمی مریەم رەجەوی- بەرپرسی ئێستای رێکخراوی موجاهدینی خەلقی ئــێــران ،-قسەکردن لە رووخانی هـــــەردوو رێــژیــمــی س ــووری ــە و ئــێــران، کێشەیەکی دیکە و ئاڵۆزییەکان پتر دەکا و هاوپەیمانییەکی دیکە لە ناچەی ئاڵۆزی رۆژهەاڵتی نێوڕاست دا ،زیاتر دەکا. دیــســان ســەبــارەت بــە نێوخۆ ئاغای رووحــانــی کە پێی وایــە» نابێ لە ژیانی تــایــبــەتــی خــەڵــک دا ،دەخ ــاڵ ــەت بــکــەن و بــە زەبــــروزەنــــگ و شــەڵــاغ خــەڵــک بۆ بەهەشت نــانــێــردرێ» ،لە نوێژی هەینی بە پێچەوانه‌ی ئەو قسە دەکرێ و سەدار جەزایری -سەرداریکی سپا -هەڕەشە لە ئەمریکا لە خاکی خۆی دا ،دەکا ،کە دەکرێ
خامنەیی ناچارە هەتا زیندوویە هێندێک لە کێشە گرینگه‌کانی کە بەرووکی کۆماری ئیسالمییان گرتوە بەوشێوەیە حەڵ کا کە «نە شیش بسووتێ و نە کەباب» ،وەک ئایەتوڵاڵ خومەینی بۆ وێنە: ئاگربەستەکەی شەڕی ٦+٢ی ئێران و عێراق .هەم جامی ژار بخواتەوە و هەم سەرکەتوو بێ .بەاڵم نە خامنەیی ئایەتووڵاڵ خومەینی و نە کاتیش وەک پێشوویە و نە پرسەکانیش وەک یەکن. (جــوواڵنــەوەی س ــەوز) کــە بــۆ مــاوەیــەک بــوومــەلــەرزیــەکــی سیاسی هێنایە کایە، تێچووەیەکی زۆر سەرووی بۆ دووبارە بەسەرکۆمار کردنەوەی ئەحمەدی نیژاد و دەسەاڵتی سپا و ئەمنییەتییەکان هەبوو کە خێریشی بۆ نەداوە. ئــەو رووداوانـــــە شــوێــنــەواریــان لە نێوخۆو دەرەوەی رێژیم دا هــەبــووە و هەیەتی .درێژەی رەوتی ئێستا ،کاریگەری پتریان لەسەر ئاڵوگۆڕەکانی نێوخۆیی‌و ناوچەیی بەشێوەی ئەرێنی‌و نەرێنی دەبێ. لــەو بــەســتــێــنـە‌دا ،مــاوەیــەکــە هــەم لە مەجلیسی شــووڕا و هەم لە نێو بەشێک لە هێزە نیزامییەکان دا ،روانین سەبارەت بە دەوڵەتی ڕووحانی و وتوێژەکانی ١+٥ لەچاو پێشوو ،بەرەو پشتیوانی‌و ئارامی لــێــدوانــەکــان دەبــیــنــرێ .هــەرچــەنــد قسە‌و لێدوانەکان هەڵکشان و داکشانیان زۆرە. ک ل ــە ٢٢ی خــامــنــەیــی ل ــە ن ــام ــەی ــە بانه‌مه‌ڕی ١٣٩٣دا ،کە بۆ سەرۆکایەتی مــەجــلــیــســی ن ــووس ــی ــوە ،پــەســنــدکــرانــی یاسایەکان ،لەوەبەدواوە لە کۆمیسیۆنەکانە پــســپــۆڕیــیــەکــانــی مەجلیسی شــــووڕا بۆ وەرگرتنی بیروڕای کۆمەڵی هەڵسەنگاندنی بەرژەوەندی نیزام دەبێ بەهۆی سەرۆکی مەجلیس ئاگادار بکرێ – .سایت انقالب اسالمی در هجرت.،- شارەزایانی بواری یاسایی‌و سیاسی پــێــیــان وایــــە ،ئ ــەو کـــردەوەیـــە بــەرتــەنــگ ک ــردن ــەوەی پــتــری مــەیــدانــی نــوێــنــەرانــی مەجلیسە .لەبەر ئــەوەی ئەگەر زۆربــەی پێکهاتەی مەجلیسی دەیەم وەک مەجلیسی شەشەم و هێندێک رادیــکــاڵ (توندئاژو) تر هاتنە نێو مەجلیس ،کۆمەڵیش وەک بــەربــەســتــێــکــی دیــکــەی دوای شـــووڕای چاوەدێری(نیگابان) ،بەکار بهێنرێ. ئــەوە لە حاڵێک دایــە کە کۆمەڵی بــەرژەوەنــدیــی نــیــزام ،کێشەکانی نێوان مەجلیسی شووڕا و شووڕای چاوەدیری چاره‌سه‌ر دەکا -ئەسڵی -١١٢و بە پێی ئەسلی ،١١٠رێبەر بە ڕاوێژکاری لەگەڵ ئەو کۆمەڵە ،سیاسەتە گشتییەکانی واڵت دەبێ دیاری بکا .بەاڵم چەندە ئەو بەندە ئیجرا دەکرێ ،بەستراوەتەوە بە ئیرادەی وەلی فەقیه.
مەجلیسە. هەروەها خامنەای هەتا ئەو هەڵبژاردنە دەب ــێ ــت ــە ٧٦ســـــاڵ‌و ه ــەت ــا مــەجــلــیــســی خیبرەگانی شەشەم تەواو دەبێ ،تەمەنی دەبێتە ٨٤ساڵ .ناوبراو ئەگەر بمێنێ ،زۆر زەحمەتە بتوانێ وەک رووحوڵاڵ خومەینی ٨٦ساڵە ،رێبەریی پڕکێشەی نیزام بکا. بۆیە جێنشینی پێویستە ،یا بە جێگری یا بە ڕێبەری. زۆر جــێــی ســەرنــجــە کــە حــەتــوو بە حــەتــوو ،بــەشــی ئیسالمییەتی نــیــزام لە تریبوونەکانی نــوێــژی هەینی سیاسه‌ت و ڕێــکــارەکــانــی خــۆیــان بــاودەکــەنــەوە و گــەرەکــیــانــە بــەقــســەی چــەنــد «ئیمام جــومــعــە»ی وەک ئەحمەد خــاتــەمــی -لە تـــاران ،-عەلەمەلهودا -لــە مــەشــەد ،-لە قەزوین ،ئیسفەهان و رۆژنامەی کەیهانی شەریعتمداری و جەوانی سپای پاسداران و ...بــەدژی رووحــان ـی‌و هاوبیرەکانی‌و بەشی ئیجرایی بەربەست دروست کەن. ئـــەوان کــە زۆرتــریــن دژواری ــی ــان بۆ گەالنی ئێران پێک هێناوە ،بۆ سەرپۆش لەسەردانانی زۆر خراپی وەزعی ژیان و گــوزەرانــی رۆژانــەی خەڵک ،بیزاربوونی خەڵکانی ماف پێشێل کــراو لە دەسەاڵتە ســــەرەڕۆیــــەکــــەیــــان ،پ ــرس ــی ژنـــــان و لــەبــەرچــاونــەگــرتــنــی مــافــی یــەکــســان یان لــەگــەڵ پــیــاوان و دژایــەتــیــی لــەگــەڵ ژنــان بەبیانووی مەلەسەلەی پۆشین (حیجاب)، باوەڕنەبوون بە مافی مندااڵن و زۆربەی مافە ئینسانییەکان و زیــاد بوونی ماددە هۆشبەرەکان لە گۆمەڵگا دا ،لە هەڕەشە‌و شەڕ لەدەرەوە و دەدوێن .ئێعدامی شەقام و لەنێو زیندانییەکانیان پ ــەرە پــێــداوە. ئەنساری حیزبوڵاڵ و هێزە قەرەیەخەکان (لیباس شەخسییەکان) -پەیدا بوونەوە. بـــەو ئــومــێــدەی رووحــانــیــش بــــەدەردی خاتەمی بەرن. رووحانی بە ئاخاوتنی ئارام‌و شێوەی نـــەرم ،هـــەوڵ دەدا ،وەعــدەکــانــی پێش هــەڵــبــژاردنــی ســەرکــۆمــاری بــەشــێــوەی خۆیان بەشێوەیەکی کەم رەن ـگ‌و عەیار ن ــزم ئــەنــجــام بـــدا .بــۆ ک ــەم ک ــردن ــەوەی کێشە سەرەکییەکانی ئەتۆمی‌و ئابووری و سیاسیەتی دەرەوەیـــی کە بە جۆرێک
خۆێندنەوەی تێڕۆڕیزیمی لێ بکرێ. لەوانەیە ئەو هەڕەشەی جەزایری و قسە توندەکانی ســەردار سەالمی،لەگەڵ قسەکانی سەردار حەسەن فیروزئابادی- ســــەرۆکـ ــی ســـتـــادی ه ــاوب ــەش ــی هــێــز ه نیزامییەکان -ناتەبا بــێ ،کــە پشتیوانی لـــە دەوڵــــەتــــی ڕووحــــانــــی کــــرد دوای عــەلــی الریــجــانــی س ــەرۆک ــی دووبــــارە هەڵبژێردراوی مەجلیسی شووڕا. خامنەیی ناچارە هەتا زیندوویە هێندێک لە کێشە گرینگه‌کانی کە بەرووکی کۆماری ئیسالمییان گرتوە بەوشێوەیە حەڵ کا کە «نە شیش بسووتێ و نە کەباب» ،وەک ئایەتوڵاڵ خومەینی بۆ وێنە :ئاگربەستەکەی شەڕی ٦+٢ی ئێران و عێراق .هەم جامی ژار بخواتەوە و هەم سەرکەتوو بێ .بەاڵم نــە خامنەیی ئایەتووڵاڵ خومەینی و نە کاتیش وەک پێشوویە و نە پرسەکانیش وەک یەکن. بۆیە بەگشتی بەشی ئیسالمییەتی نــیــزام و ل ــەس ــەرووی هــەمــوویــان عەلی خــامــنــەیــی پــتــر نــیــگــەران (دلـــواپـــس) ی چـــارەنـــووســـی نــیــزامــەکــەیــانــن .ئـــەوان بــەنــاچــاری چــوونــە نێو «گــەمــە» یەکی مــەتــرســی داری ئــەتــۆمــی ب ــە سەبکی خۆیان کە چوونە پێش و پاشەکشەیان بــەقــازانــجــی مــانــەوەی وەکـــوو ئێستایان نابێ .ئەگەر مانەوەیەکی درێــژ ماوەیان هەبێ .پێویستە کێشەکانی قۆڵەکانی نێو دەسـ ــەاڵت‌و پــەراوێــز خــراوەکــان بەهێند بگرین و الیەنی زۆربەی خەڵک بگرین کە بە پێی هەلە رەخساوەکان گۆڕانی ئارام یان دەوێ .بەحەساسییەتەوەش بڕوانیینە هەموو گۆڕانکارییەکانی نێوخۆی ئێران، رۆژهەاڵتی نێوەڕاست و جیهان. سەرچاوەکان: سایتەکانی»رادیو فــردا ،ایــران پرس نیوز ،انقالب اسالمی در هجرت ،سازمان مجاهدین خلق ایران».
رۆژنامەی
درێژەی:
روداوه‌کانی عێراق و به‌رژه‌وه‌ندی ده‌وڵه‌تانی ناوچه‌که ئایا ده‌توانێ کــاری گرووپێکی چه‌کداربێ، بــه‌ڕوون ــی وه‌اڵمــــی ئــه‌و پــرســیــاره دیـــاره، هێرشێکی ئاوا ئه‌گه‌ر پشتیوانێکی به‌هێزی ئ ــاب ــووری‌و ســه‌ربــازی گــــه‌وره‌ی ل ـ ه پشت نه‌بێ حه‌تمه‌ن ئــاوا ب ه خێرایی پێشڕه‌وه‌ی ناکاو ده‌توانین به‌کورتی خوێندنه‌وه‌یه‌کی ئ ــاوای بــۆ بکه‌ین ،بـ ه هــۆی نا‌سه‌قامگیری وه‌زعـــی سیاسی عــێــراق ل ـ ه مـــاوه‌ی چه‌ند ساڵی ڕابردوودا ده‌وڵه‌تانی ناوچه‌ک ه هه‌رکام ب ه دوای ب ـه‌رژه‌وه‌نــدی خۆیان ل ه عێڕاق‌دا ده‌گ ـه‌ڕێ ـن‌و ل ـه‌و نێوبه‌نده‌دا ئــێــران تورکی ه هه‌رکام ب ه جۆرێک ل ه ده‌وڵه‌تانی دیک ه پتر ب ـه‌رژه‌وه‌نــدیــیــان لـ ه عــێــراق‌دا هه‌ی ه چونک ه هــــه‌ردوو ده‌وڵــــه‌ت ســنــووری هاوبه‌شیان لهگهڵ عێراق‌دا هه‌یه‌‌و هه‌ر ئالوگۆڕێک ل ه عــێــراق‌دا ده‌تــوانــێ ڕاســتــه‌‌وخــۆ کاریگه‌ری هـه‌بــێ ل ـه‌س ـه‌ر وه‌زعـــی نێوخۆی ئ ـه‌و دوو
پێوه‌ندی ئێران‌و تورکی ه ب ه تایبه‌تی دوای هاتن ه سه‌ر ده‌سه‌اڵتی کۆماری ئیسالمی هـ ـه‌وراز‌و نشێوی به‌خۆیه‌و‌ه دیــو‌ه بـه‌اڵم خاڵی هاوبه‌شی ک ه هه‌ر ت ل ـه‌گ ـه‌ڵ یه‌کتر کۆیان دوو ده‌وڵـــه ده‌ک ــاتــه‌وه ،بــوونــی جــوواڵنـه‌وه‌یـه‌کــی ئــازادیــخــوازو مــاف ویست ه ل ه نێوخۆو ســه‌رســنــووره‌کــانــیــان کــ ه بــه هێزی پێشمه‌رگه تهیاره و ل ه مه‌یدانه‌کانی شه‌ڕدا ده‌ستی بااڵ ب ه پێشمه‌رگ ه بووه هه‌ر بۆی ه ههردووال هه‌وڵیان داوه ل ه کاتی ئاوادا ناکۆکیه‌کانیان وه‌ال بنێن‌و هاوکاری یه‌کتری بکه‌ن بۆ سه‌رکوتی جوواڵنه‌وه‌کان واڵت ه چ ل ه بواری ئابوورییه‌وه‌‌و چ ل ه بواری سیاسیه‌و ه ب ه تایبه‌تی ئێران ک ه ل ه رۆژی هاتنه‌سه‌رکاری کۆماری ئیسالمی بناخه‌ی سیاسی ده‌ره‌کــــی خــۆی ل ـه‌س ـه‌ر ه ـه‌نــارد ه کردنی شۆڕشی ئیسالمی دامــه‌زرانــدو ل ه مــاوه‌ی ته‌مه‌نی ده‌سه‌اڵتداره‌تی خــۆی‌دا ب ه هه‌موو ئیمکاناتی خۆیه‌و ه هه‌وڵی درووست کــردن‌و پشتیوانی گــروپ‌و تاقمی هاوبیری خــۆی ل ه ناوچه‌ک ه داوه .بێجگه ل ه ئێران‌و تورکی ه واڵتانی دیکه‌ی ناوچه‌که‌ش‌و هیندێک واڵتانی زڵهێزی دنیا ل ه عێراق‌دا به‌رژه‌وه‌ندی نه‌ته‌وه‌یی‌و ئایینی‌و ئابووریان هه‌ی ه ول ه تێک چڕژانی ئـه‌و به‌ژه‌وه‌ندیانه ڕه‌نگ ه عێراق‌و ناوچه‌ک ه تووشی شه‌رێکی ترسناک بن‌و لـه‌و نێوبه‌نده‌دا کــورد ب ه گشتی‌و هه‌رێمی کوردستان به تایبه‌تی ده‌که‌وێت ه خانه‌ی ئه‌و ملمالنێ‌و کێ‌به‌رکێیه ،بۆی ه پێویست ده‌کا سهرکردایهتی کورد ب ه گشتی ئه‌و بارودۆخ ه نوێی ه ب ه باشی هه‌ڵسنگاندنی بۆ بکاو خۆی بۆ هه‌موو ئه‌گه‌ره‌کان ئاماد ه بکا . خــاڵ ـ ه نــاکــۆکـه‌کــانــی بـــه‌رژه‌وه‌نـــدی ئـه‌و ده‌وڵه‌تان ه ب ه تایبه‌تی ئێران‌و تورکیه ده‌ست نیشان بکاو هــه‌وڵ بــدا بـ ه قازانجی خۆی که‌ڵکیان ل ـێ‌وه‌ربــگــرێ‌و ل ـ ه ه ـه‌مــان کــات‌دا وریــای پیالنگیری ئه‌و ده‌وڵتان ه بن چونک ه مــێــژوو وام ــان پـێ‌ده‌ڵــێــت ئ ـه‌و ده‌وڵـه‌تــانـه‌ی کــوردســتــانــیــان ب ـ ه ســــه‌ردا دابــــه‌ش ک ــراو ه هه‌موو کاتێک له‌سه‌ر سه‌رکوتی کورد یه‌ک هـه‌ڵــوێــسـت‌و یــه‌ک ســتــراتــژی بـــوون .ئ ـه‌و ه راست ه سه‌رده‌م گۆڕاوه‌و کورد زۆر قۆناغی هه‌ستیارو مه‌ترسی داری تێپه‌ڕ کردو ه به‌اڵم به‌رژه‌وه‌ندیی ه ئاوبوورییه‌کان ل ه سه‌ر میزی دوڵه‌تان له‌سه‌رده‌می ئێستاش‌دا هه‌ر قسه‌ی ئاخر ده‌کا.
8
٣١ی جۆزهردانی ١٣٩٣
سیاسی
٢١ی ژوئه‌نی ٢٠١٤
ژماره٦٣٤ :
رۆژنامەی
ده‌نگی پێی بێگانه له سه‌ر خاکی کورد
عه‌لی بداغی ئه‌وه‌ی ک ه نه‌یاران‌و دوژمنانی کورد ل ه ئێرانیش ناتوانن حاشای لێ‌بکه‌ن ئه‌وه‌ی ه ک ه نه‌ته‌وه‌ی کورد ڕه‌ســه‌نــتــریــن‌و بــه‌ڕابــردووتــریــن نه‌ته‌و ه ل ه ئێرانی که‌ونار ه ک ه 700 س ــاڵ پــێــش زایــیــن ئــیــمــپــڕاتــۆری‌و ده‌سه‌اڵتی خۆی بووه .ئه‌و ه ئیدیعای کورد ل ه ئێران نییه ،به‌ڵکوو هه‌موو مــێــژوونــاســان‌و رۆژه ـه‌اڵتــنــاس ـ ه بیانییه‌کانیش ســـوورن ل ـ ه سه‌ر ئــه‌وه‌ی کــورد ب ه درێــژایــی مێژوو ل ه نیشتمانی خۆی‌و ل ه سه‌ر خاکی باب‌و باپیرانی خۆی ژیاوه ،خاکو هه‌رێمی که‌سی داگیر نه‌کردوه‌و ل ه شوێنیکی دیکه‌ی ئه‌و جیهانه‌ش‌ڕا بارگه‌و بنه‌ی هه‌ڵنه‌گرتو ه تا لێر ه دایخا ،به‌ڵکوو له‌سه‌ر خاکی خۆی پشکوتووه‌و تا ئێره‌ی هێناوه. ل ـ ه مــێــژووی هــاوچـه‌رخــیـش‌دا ئـ ـه‌گـ ـه‌رچ ــی بـــووه‌تـــ ه قــوربــانــیــی سیاسه‌تی ئیستعماری‌و داگیرکاریی زلــهــێــز ه جــیــهــانــیــیـه‌کــان‌و ل ـه‌س ـه‌ر ب ـه‌رژه‌وه‌نــدیــی ئــه‌وان ل ـ هت‌و کوت کــــراوه ،بـــه‌اڵم بــهو حــاڵ ـه‌ش قه‌ت ته‌ماحی ل ه خاکو نیشتمانی نه‌ته‌و ه دراوسێکانی ن ـه‌کــردوه‌و بــاوه‌ڕی قووڵی ب ه پێکه‌وه‌ژیان‌و هه‌ڵکردنی ب ه ئارامیی نه‌ته‌وه‌کانی ئه‌و ناوچه‌ی ه ل ه دراوسێیه‌تی یه‌کتر بووه‌و هه‌یه، بــه‌اڵم لـ ه ب ـه‌رامــب ـه‌ردا ده‌بینین ک ه پێچه‌وانه‌که‌ی ل ه دژی کورد کراوه. فــاکــت ـه مــێــژوویــی ـه‌کــان ده‌ڵــێــن لـــ ه ســــه‌رده‌مــــی دروس ــت ــب ــوون ــی ده‌وڵــــه‌ت ن ـه‌ت ـه‌وه‌کــان ل ـ ه نــاوچـه‌و
لـه‌و واڵتــانـه‌ی کــوردیــان به‌سه‌ردا دابه‌ش کراوه ،سیاسه‌تی ده‌وڵه‌تی ناوه‌ندی بــه‌رده‌وا م حاشاکردن ل ه پرسی نه‌ته‌وه‌یی کــوردو هه‌وڵدان بۆ تواندنه‌وه‌و سه‌رکوتی ویست‌و داخوازه‌کانی ئه‌وان‌و نامۆکردنیان ن بــووه، لـ ه خــاک‌و نیشتمانه‌که‌یا ســیــاســه‌تــێــک کــــ ه چــــه‌نــــد ه لــێــی ســه‌رکــه‌وتــوو بـــوون یــا ن ـه‌بــوون ب ــاس ــێ ــکــه‌و ،بــــه‌رده‌وامــــیــــی ئــه‌و ده‌وڵه‌تان ه له‌و سیاسه‌ت ه ب ه تایبه‌ت کۆماری ئیسالمیی ئێران باسێک ه که لێره‌دا ده‌پڕژێینه سه‌ری. کۆماری ئیسالمیی ئێران پتر ل ـ ه 35ســاڵ ـ ه جــڵ ـه‌وی ده‌س ـه‌اڵتــی ئــێــرانــی ب ـ ه ده‌ســتــه .ئــه‌و ڕێژیم ه ئــه‌گــه‌ر لـ ـه‌الیـ ـه‌ک درێ ــژه‌پ ــێ ــده‌ری سیاسه‌تی تــوانــدن ـه‌وه‌ی نه‌ته‌وه‌ی کـــــــوردو م ــی ــرات ــگ ــرێ ــک ــی بــاشــی رێژیمی پاشایه‌تی بــوو ،له‌الیه‌کی دیـــکـــه‌و ه شـــــه‌ڕی ک ــوردس ــت ــان‌و ک ـه‌وی نه‌بوون‌و سه‌ردانه‌نواندنی کـــورد بــۆ ده‌سـ ـه‌اڵت ــی دژه‌گ ـه‌لــیــی ئــه‌و ڕێــژیــمـ ه ب ــوو ه هــۆی ئــه‌وه‌ی کۆماری ئیسالمی ب ه پالنی وردتر‌و سیستماتیک هـــه‌م بــۆ لــێــدان ل ه خه‌باتی نه‌ته‌وه‌یی ،هه‌م بۆ گۆڕینی دێموگڕافیی کوردستانو هه‌م بۆ نــانـه‌وه‌ی ئ ــاژاوه‌و دووب ـه‌ره‌کــی ل ه ی نێوان دوو نه‌ته‌وه‌ی کوردو ئازه‌ر ب ـه‌رنــام ـه‌ی ت ــوان ــدنــه‌وه‌ی ک ــوردو سیاسه‌تی داگیرکردنی خاکه‌که‌ی‌و بێگانه‌کردنی کورد ل ه نیشتمانه‌که‌ی ببات ه پێشێ. ئــه‌وه‌ی ئـه‌مــڕۆ لـ ه کوردستان ده‌یــبــیــنــیــن ،لــ ه گــه‌شــه‌و ه ـه‌ڵــدانــی ئــابــووریــی ئــه‌و نــاوچـه‌یـ ه ل ـه چاو نــاوچــه‌کــانــی دی ــکــه‌ی ئـــێـــران ،ل ه پشکی بــژارده‌و نوخبه‌کانی کورد ل ـ ه پ ـێ‌ســپــاردنــی بـه‌رپــرســایـه‌تـی‌و به‌ڕێوه‌به‌رییه‌کان ،ل ه ته‌قینه‌وه‌ی
نووسینی :داشامه‌جید وه‌رگێڕان بۆ کوردی: سیروان مووساپوور شۆڕش مەكەن! «ما ز یاران چشم یاری داشتیم خود غلط بود آ‌نچە می پنداشتیم». خەڵكی ئێران‌و لەپێشەوەشیان خەڵكی كورد (چونكە خەباتی سیاسیی‌و چەكدارانە بۆ ماوەیەكی زۆر لەپێش شۆڕشی ئێران لە كــوردســتــان لــەئــارادا ب ــوو) ،بــۆ پێكهێنانی ئێرانێكی ئــازاد ،بــەدوور لە ســەرەڕۆیـی‌و سەركوت ،دوور لە گەندەڵی‌و نایەكسانی خــەبــاتــیــان ك ــرد تــا ســەرەنــجــام ڕێژیمی دیکه پــەهــلــەوی ڕووخـــــا‌و سیستەمێكی دەسەاڵتی بەدەستەوە گرت .خەڵك هیوادار بــوون ســەرەڕۆیــی ،ســەركــوت ،گەندەڵی‌و چەند دەستەیی‌و بەفیڕۆدان و بە تااڵنبردنی سامانی واڵت كۆتایی پێ‌بێ .بژاردەكانی ســەر بە خەڵك‌و خەڵك تــەوەر دەســەاڵت بەدەستەوە بگرن .دادپەروەریی كۆمەاڵیەتی جێگیر بێو كۆمەڵگە ڕووخسارێكی گەشتر لە پێشوو بەخۆیەوە ببینێ‌‌و ئێران بە كەڵك وەرگرتن لە وزە و پێتانسییەلە هەبووەكانی، ێ سیمایەكی جــوانــتـر‌و بەهێزتر لە بتوان ئاستی نێونەتەوەیی‌دا لە خۆی نیشان بدا. ئــاوڕدانــەوەیــەكــی كــورت لە 35ساڵی ڕابــردوو دەری دەخا كە نزیك بە تەواوی هیوا‌و ئاواتەكانی خەڵك بۆ شۆڕش بوونە بڵقی سەرئاو‌و واڵت نەتەنیا بەرەو پێشەوە هەنگاوی نەناوە ،بەڵكو دەیان هەنگاو زیاتر لە ڕابــردوو پاشەكشەی كــردووە .بۆچی؟ ل ــەب ــەرئ ــەوەی لــەژێــر ســایــەی شـــۆڕش‌دا لەجێگەی كەسانی هەڵكەوتوو و ڕۆڵە بژاردە‌و دڵسۆز‌و بەتواناكانی خەڵكی ئێران ،كەسانی هەلپەرست دەسەاڵتیان بەدەستەوە گرتووە كە نە تەنیا كەڵكەڵەی دەرد‌و ئازارەكانی خەڵكیان نیە‌و هەموو شتێكیان بۆ گیرفانی
دی ــارد ه کۆمه‌اڵیه‌تییه‌کان ،ل ه کپ کـــردنـــی هــه‌رچــه‌شــنــه ده‌نــگــێــکــی ناڕه‌زایه‌تی ده‌ربــڕیـن‌و سه‌رکوتی خــه‌ڵــک هـــه‌ر ب ــۆ ئـــه‌و ســیــاسـه‌تـ ه ده‌گــه‌رێــتــه‌وه ،بــه‌اڵم ل ـه هـه‌مــووی گ ــری ــن ــگ ــت ــر و ڕووخــــێــــنــــه‌رتــــر جێبهجێکردنی سیاسه‌تی نـه‌رم‌و خشۆکی دروســتــکــردنــی قه‌یرانی
بــاوکــردن ـه‌و ه کۆمه‌ڵ ه گۆڤارێکی وه‌ک « چــش ـم‌انــداز» بــێ ئــه‌وه‌ی الیـ ـه‌ن ــی بـ ـه‌رام ــبـ ـه‌ر وه‌ک ک ــورد ده‌ره‌ت ــان ــی گــوتــنــی راستییه‌کانی تێدا هه‌بێ ،دروستکردنی کۆمه‌ڵ ه فیلمێکی وه‌ک «کانی مانگا» « ،گلها و گلوله‌ها» « ،چ ،وه‌کوو چه‌مران» و زۆر فیلم‌و باڵوکراوه‌ی دیک ه ک ه
بردوون ه س ـه‌رێ ،وه‌ک ئ ـه‌وه‌ی ل ه نــاوچـه‌کــانــی م ـه‌هــابــاد ،سه‌ڵماس، خــۆی ،ســایـن‌قـه‌اڵ ،ورمــێ‌و تیکاب ده‌یــبــیــنــیــن .ب ـه‌خــشــنــام ـه‌کــردنــی پــێــن ـه‌فــرۆشــتــنــی مــڵــک‌و مـــاش ب ه کــورده‌کــان لـ ه شــاره‌کــانــی ورمــێ، ته‌ورێز ،سه‌ڵماس ،خۆی‌و ماکۆ بۆ نووسینگه‌کانی کڕین‌و فرۆشتن‌و
ش ــون ــاس لـ ـ ه نــێــو نـــــه‌وه‌ی نــوێــی کورد ،بردن ه ژێرپرسیاری خه‌باتی حـ ـه‌ق ــخ ــوازی ــی کــــــورد ،گــۆڕیــنــی جوغرافیای ژیانی کوردو ناشیرین کردنی ڕوخــســارو سه‌مبوله‌کانی پێناسه‌ی نه‌ته‌وه‌یی کورده. نابێ ئه‌و ه ب ه هه‌ڵکه‌وت بزانین کـ ه بــۆ هـه‌مــوو ئ ـه‌و کـه‌ســانـه‌ی ب ه ت ــاوان ــی جــیــنــای ـه‌ت ،ده‌ســتــدرێــژی کــردنــ ه سـ ـه‌ر ژنــــان‌و قاچاغچیی ن مادد ه هۆشبه‌ره‌کان ل ه دارده‌درێ پاتۆڵی کوردییان له‌به‌ر دایه؟ یان
مه‌به‌ستیان خ ـه‌وش خستن ه سه‌ر خـه‌بــاتــی کـــوردو بــه‌الڕێــدا بردنی ویست‌و داوای سه‌ره‌کیی خه‌ڵک‌و شێواندنی زه‌یــن‌و بیرکردنه‌وه‌ی نه‌وه‌ی نوێیه. لـ ـه‌وه بــتــرازێ جــیــاکــردنـه‌وه‌ی خــــــاک‌و گــــونــــده‌کــــان‌و زه‌ویـــیـــ ه کــشــتــوکــاڵ ـی‌ی ـه‌کــانــی نــاوچ ـه‌کــانــی کوردستانو ،دانی ئه‌و ناوچان ه به‌و ناوچ ه ئازه‌ری‌نشینانه‌ی ل ه رێگه‌ی جــۆراوجــۆره‌و ه خه‌ڵکی ئازه‌رییان ت ـێ‌خــزانــدوون‌و حه‌شیمه‌ته‌کانیان
هه‌ڕه‌شه‌ی لێ‌سه‌ندنه‌وه‌ی «په‌روان ه که‌سبه‌کانیان» ل ه ئه‌گه‌ری الدان له‌و بڕیاره‌ش نمووونه‌یه‌کی دیک ه له‌و سیاس هت‌و پالنه‌یه. سه‌یر ئه‌وه‌ی ه ل ه کاتێکدا ئه‌و بڕیار ه دراو ه ک ه سه‌دی 60ی ئاوی خ ــواردنــه‌وه‌ی پــارێــزگــای ته‌ورێز لــ ه کــوردســتــان دابــیــن ده‌کــــرێ‌و گه‌وره‌ترین کانگای زێڕی واڵت ل ه کوردستان هه‌ڵکه‌وتووه‌و ئه‌و ه هه‌ر سامان ه سروشتیه‌کانی کوردستان ه ک ه ب ه پانه‌و ه ل ه کوردستان ده‌برێن ه
ژینۆسایدی بێ‌دەنگ لە ئێران؟ خــۆیــان و خــزم و دەستوپێوەندەكانیان دەوێ ،بەڵكو بە ئاشكرا لە هــەر چەشنە تــوانــای ـی‌و شــارەزایــیــەكــی بەڕێوەبەرێتی بێ‌بەشن .ئاكامەكەی ئێرانی ئێستایە كە ڕۆژانــە ناچارە باجی بەڕێوەبردنە هەڵە‌و نائەقاڵنییەكانی ئــەم كەسە هەلپەرست‌و سپاڵنە بدات .لەم سااڵنەدا ،واڵتی ئێمە نە تەنیا نەبۆتە جەمسەرێكی پیشەسازیی‌و بەرهەمهێنان‌و واڵتێكی شاد‌و بەرهەمهێنەر، بەڵكو خەمۆكی ،بێ‌هیوایی ،گیرۆدەبوون ب ه مــادد ه هۆشبه‌ره‌کان ،فەساد ،بێكاری‌و دواكــەوتــوویــی كولتووریی‌و دەمارگیریی تــاكــەكــەســیــی‌و ك ــۆم ــەاڵی ــەت ــی بــوونــەتــە تایبەتمەندییە زەق و بەرچاوەكانی واڵت. ك ــوردەك ــان لــەم شــۆڕشــە زیــاتــر لە هەمووان زیانیان پێ‌گەیشتووە‌و ئازاریان بینیوە .نــاوچــە كوردنشینەكان زیــاتــر لە پێشوو تووشی بێ‌بەشی بوونەتەوە .ئەگەر لە پێش شــۆڕش‌دا ناوچە كوردنشینەكان لەباری دووربوون لە ئیعتیاد‌و گیرۆدەیی‌و تــاوانــكــاری‌و خۆكوشتن‌و خۆسوتاندن‌و بێكاری ،لە پاكترین ناوچەكانی ئێران دەهاتنە ئەژمار ،ئەمڕۆ بە شایەتی ئاماری دەوڵەتی بوونە جەمسەرێكی گیرۆدەیی‌و خۆكوشتن‌و خەمۆكی‌و گرژیی كۆمەاڵیەتی .لە هەمووان بــەژانــتــر ئــەوەكــە نــاوچــە كوردنشینەكان ئامانجی ژینۆسایدێكی خزۆك‌و ڕێكخراون كە بۆ ئەوەی وتارەكە زۆر درێژ نەبێتەوە، تەنیا ئاماژە بە چەند بابەتێكی بەڵگەدار دەكرێ1 .ـ یەكێك لە هێماكانی سووكایەتی بە كولتوور‌و شوناسی نەتەوەیی خەڵكی ك ــورد ،دەبــەركــردنــی پانتۆڵی ك ــوردی بۆ هەموو تاوانبارە واقعی‌و ناواقعییەكان لە
كاتی گرتن‌و لەسێدارەدانە2 .ـ دروستكردنی فیلمە سینەمایی‌و تەلەویزیۆنیە پڕ لە درۆ‌و سووكایەتی پێكردنەكان .وەك فیلمی «چ» كە بە پشتیوانی ناوەندە دژە كــورد‌و دژە ئێرانییەكان‌و بە دەستی كەسانێكی دژی یەكگرتوویی نــەتــەوەیــی وەك ئیبراهیمی حاتەمی كیا دەرهێنراوە3 .ـ جیاكردنەوەی خاك ،گوند‌و بەخش‌و زەوییە بەرباڵوەكانی ناوچە كوردنشینەكانی وەك مەهاباد و
لە وشەگەلێكی فریودەرانە‌و كەڵكی خراپ وەرگرتن لە ناونیشانی وەك «ئاگاداریی لـــە مــەتــرســیــی ت ــی ــرۆری ــزم ــی كـــــورد»!؟ «پــەرەســتــانــدنــی مــەتــرســیــی تــیــرۆریــزمــی كورد»« ،پشتوانیی سەهیۆنیزمی جیهانی»، «هــەوڵــدانــی ك ــوردەك ــان بــۆ گــۆڕانــكــاریــی لە پێكهاتەی كولتووریی و ئاینی « و « دژمــنــایــەتــی ك ــوردەك ــان لــەگــەڵ «نیزامی پـــیـــرۆزی كـــۆمـــاری ئــیــســامــی» ئــامــادە
ئەگەر لە پێش شۆڕش‌دا ناوچە كوردنشینەكان لەباری دووربوون لە ئیعتیاد‌و گیرۆدەیی‌و تاوانكاری‌و خۆكوشتن‌و خۆسوتاندن‌و بێكاری ،لە پاكترین ناوچەكانی ئێران دەهاتنە ئەژمار ،ئەمڕۆ بە شایەتی ئاماری دەوڵەتی بوونە جەمسەرێكی گیرۆدەیی‌و خۆكوشتن‌و خەمۆكی‌و گرژیی كۆمەاڵیەتی خستنەپاڵ ناوچە تورك‌نشینەكان كە بە هێنانی حەشیمەت پەرەیان پــێ‌دەدرێ4 .ـ پێشنیاری پێشگرتن لە هاتنی هاوواڵتیان ێ لەڕێگەی پێ‌نەدانی مۆڵه‌تی كورد بە ورم هاتن بۆ ئەو ناوچانە5 .ـ دەركردنی بڕیار و ڕاگەیاندنی نووسراو بە نووسینگەكانی خانووبەرە لە شاری تەورێز بۆ خۆپاراستن لە فرۆشتنی خانوو و زەوی بە كوردەكان‌و هەڕەشەكردن بە لێستاندنەوەی مۆڵەتی كــار لە ئــەگــەری سەرپێچی كردنیان لەو بڕیارە .ئەم ڕاگەیەنراوە بە كەڵك وەرگرتن
كراوە .ئەمە لە بارودۆخێك دایە كە زیاتر لــە لــەســەدا شەستی ئــاوی خــواردنــەوەی پ ــارێ ــزگ ــای ئــازەربــایــجــانــی ش ــەرق ــی لە ێ نــاوچــە كــوردنــشــیــنــەكــانــەوە دابــیــن دەب ـ بــەاڵم لەو ناوچانەدا تەنانەت ئیزنی ژیان بەسەربردنیش بە كــوردەكــان ن ــادرێ6 .ـ هێنانی پشتیوانی لێكراوی توركەكان بۆ پــارێــزگــا كــوردنــشــیــنــەكــانــی وەك ئــیــام‌و پشتیوانیی ماڵیی بــۆ نیشتەجێ‌بوون و بەدەستەوەگرتنی ناوەندە سەرەكییەكانی وەك ب ــەڕێ ــوەب ــەرای ــەت ــی ئـــیـــدارەكـــان و
ده‌رێ‌و خێرو بێره‌که‌ی بۆ هه‌موو که‌س ل ه ئێران جیا ل ه کورده‌کانه. ئـــه‌و بــابــه‌تــانــه‌ی ئــامــاژه‌یــان پێدراو به‌رهه‌می سیاسه‌تی نه‌رمی حــاکــمــیــی ـه‌ت لـ ـ ه ک ــوردس ــت ــان بۆ ژێنۆسایدی سپیی کورد ل ه ئێران نــ ه شتێک ه حــاشــای لــێ‌ده‌ک ــرێ‌و ن ه ڕه‌وتێک ه ک ه وه‌ستانی بووبێ، هــه‌ر بــۆی ـه‌ش وشــیــاریــی خـه‌ڵـک‌و گ ب ــژاردنـ ـه‌ک ــان ــی کـــــوردو بــێــده‌ن ـ نه‌بوونیان بۆ مایه‌پووچ کردنه‌وه‌ی ئـه‌و هه‌واڵن ه زۆر گرینگه .ڕاست ه کــورد هه‌موو هه‌وڵی چاره‌سه‌ری ئاشتییانه‌ی پرسه‌ک هی‌و هه‌ڵکردن‌و نه‌رمی نواندن ل ه به‌رامبه‌ر ده‌سه‌اڵتی نــاوه‌نــدی بـــووه ،بـ ـه‌اڵم چــیــدی ب ه بێ‌خه‌می ب ه ته‌نیشت ئ ـه‌و بابه‌ت ه هه‌ستیاره‌دا تێناپه‌ڕێ .نوێنه‌رانی کــــورد لــ ه م ـه‌جــلــی ـس‌و چــاالکــانــی سیاسیش پێویست ه بکه‌ون ه خۆو ،ب ه هێنانه‌به‌ر باسی ئه‌و بابه‌ت ه ل ه کۆڕو کۆمه‌ڵ ه سیاسی‌و ناوه‌نده‌کانی بڕیار ئه‌و بابه‌ته یه‌کال بکه‌نه‌وه‌و تیشک بــخـه‌نـ ه ســه‌ر ئــــه‌وه‌ی ئــه‌و پــان‌و ســیــاس ـه‌ت ـه‌ی حاکمییه‌ت هــه‌ر ل ه جێدا به‌ره‌وڕووی شکست بۆته‌وه. چاوخشاندن بـ ه ڕووداوه‌کــــان ل ه عــیــڕاق ،ســووری ـه‌و تورکی ه پێمان ده‌ڵێ ک ه سه‌رده‌می حاشاکردن ل ه پرسی کــورد تێپه‌ڕیوه‌و هه‌وڵدان بۆ تواندنه‌وه‌ی ئه‌و نه‌ته‌وه‌ی ه چ ب ه زه‌بــرو زه‌نــگ‌و چ ب ه ژێنۆسایدی ســپــی نــــه‌ک ن ـه‌گ ـه‌یــشــتــۆت ـ ه هیچ ئاکامێک ،به‌ڵکوو ته‌نیا ده‌رفه‌ته‌کان بــۆ ژیــانــی ئــــارام‌و پــێــکـه‌وه‌ژیــانــی ئاشتییانه‌ی له‌بار بــردوه ،که‌وات ه با به‌جێی دوورخستنه‌وه‌ی کورد له ده‌س ـه‌اڵت‌و به‌شداریی سیاسی، ئه‌گه‌ر ل ه خه‌می واڵت‌و یه‌کپارچه‌یی ئێران دان ،با باوه‌ش بۆ به‌شداریی واڵت کــــورد لـ ـ ه بـ ـه‌ڕێ ــوه‌ب ــردن ــی بــکــه‌نــه‌وه‌و ئـــاوڕ لــ ه مـــاف‌و داوا ڕه‌واکانیان بده‌نه‌وه ،سبه‌ی ڕۆژ بۆ ئه‌و باسان ه زۆر دره‌نگه.
نــانــەواخــانــەكــان .بــۆ ئ ــەوەی دەسەاڵتیان بەسەر نان و بژێویی خەڵكی ئەو ناوچانەشدا هــەبـێ7 .ـ دابــەزیــنــی گــەشــەی مام‌ناوندی حەشیمەت لە ناوچە كوردشینەكان بۆ ژێر حەوت دەیه‌م بە بەراورد لەگەڵ 1/3لە سەد لەسەر ئاستی واڵت .لە وەها بارودۆخێك‌دا نوێنەرانی كورد لە مەجلیس ،یاساناسانان و ئابووریزانان و چاالكە مەدەنییەكان و ێ لــە دەوڵــەتــی «تدبیر خــودی خەڵك دەبــ و امید»ێك كە بە زۆرینەی دەنگ هەڵیان بژاردووە ،بپرسن كە ناوەرۆك و ماهییەتی ئ ــەو ك ــردەوان ــەی ــان بــۆ ڕوون بــكــەنــەوە. ناڕوونییەكان بسڕنەوە‌و ئەگەر ئەم دەوڵەتە خەڵكی كورد بە بەشێك لە ئێران‌و شایانی ێ لە بەرامبەریشیان‌دا واڵمدانەوە دەزانن ،دەب واڵمدەر بن .خەڵكی كورد‌و نوێنەرەكانیان‌و هــەروەهــا هــەمــوو مــرۆڤــە دادپـــــەروەر و ێ بپرسن یەكسانیخوازەكانی ئــێــران دەبــ كە لە وەها هەلومەرجێك‌دا ،تەرخانكردنی 12ه ــەزار ملیارد تمەن لە بودجەی واڵت بۆ مەبەستی هاندانی زاوزێ‌‌و زۆربوونی حەشیمەت ،لە ئیختیار چ گرووپگەلێك لە كۆمەڵگەی ئێران دادەنرێ؟ ئایا خوێندكاران و بــەرەی الوی ناوچە كوردنشینەكانیش لــەم بودجەیە بەهرەمەند دەبــن یــان ئەم بودجەیە بۆ گۆڕینی هاوتایی‌و هاوسەنگیی حەشیمەتی لە ناوچە كوردنشینەكان خەرج دەكرێ؟ ئەم بابەتانە كە بەڵگەی هەندێكشیان پێوە زیاد دەكرێ ،تەنیا چەند نموونەیەك لەم سیاسەتە ژینۆسایدە ڕێكخراوەن .هەر بۆیە داوا لە خەڵكی ئێران‌و بە تایبەت خەڵكی كورد دەكەین ئەگەر ئاكام و دەرەنجامی شــۆڕش ئــەوەیــە ،تكایە‌و بــە خــاتــری خوا شۆڕش مەكەن.
7
٣١ی جۆزهردانی ١٣٩٣
سیاسی
٢١ی ژۆئه‌نی ٢٠١٤
ژماره٦٣٤ :
دیاردەی داعش‌و گوتاری دەوڵەتی ئیسالمی ٢_١
رەحمان پیرۆتی داعـــش ،درێــژەپــێــدەری رێــبــازی گــرووپــی «تۆوحید و جیهاد»ە کە بــەرەی بەرەنگاری لە عێراق ،لە ساڵی ٢٠٠٣بۆ بەرپەرچدانەوەی هێرشەکانی ئەمریکا بۆ سەر عێراق پێکی‌هێنا. ئەو گرووپە چاالکییەکانی تەنیا بە هێرش‌کردنە ســـەر ســـەربـــازانـــی ئــەمــریــکــایــی بــەرتــەســک نــەکــرده‌و ه و بــە هێرشی ئینتحاری ،شیعە و مەسیحی‌یەکانیشی ک ــردە ئــامــانــج .یەکەمین رێــبــەری «تــۆوحــیــد و جــیــهــاد» ئەبومسعەب زەرقــاوی ،جیهادیی ناسراوی خەڵکی ئۆردۆن بــــوو .ل ــە ســـەردەمـــی زەرقــــــــاوی‌دا ،گــروپــی «تۆوحید‌و جیهاد» رێکخستنەکانی خۆی تێکەڵ بە رێکخراوی ئەلقاعیدە کردو بە «ئەلقاعیدەی عێراق» ناوبانگی دەرکــرد .زەرقــاوی لە ساڵی ٢٠٠٦لە هێرشێکی هێزە تایبەتەکانی ئەمریکادا کوژرا و لەشوێن ئەو «ئەبوحەمزە ئەلموهاجر» بوو بە سەرۆکی «تۆوحید و جیهاد» .هەر ئەو ساڵە «دەوڵەتی ئیسالمی لە عێراق» بە رێبەری «ئەبوعومەر بەغدادی» و چەندین رێکخراوی چەکداری شیعەی وەکوو «جەیشی ئەلمەهدی» بەدژی داگیرکاری ئەمریکا ،دروست بوون. «دەوڵــەتــی ئیسالمی لە عــێــراق» چەندین چ ــاالک ــی وەکـــــوو ئـــازادکـــردنـــی زیــنــدانــیــانــی «ئەبوغرێب» ،هێرش‌کردنە سەر بانکی ناوەندی عێراق و وەزارەتی دادی ئەو واڵتەی لە کارنامەی خۆیدا تۆمار کرد .ئەلموهاجر‌و ئەبوعومەر لە هێرشی هێزە هاوبەشەکانی ئێراق‌و ئەمریکا لە ساڵی ٢٠١٠کــوژران‌و «ئەبوبەکر بەغدادی» سەرۆکایەتی هەر دوو گروپی گرتە دەست. «دەوڵەتی ئیسالمی لە عێراق» لە سەردەمی سەرۆکایەتی ئەبوبەکر بەغدادی چاالکییەکانی پەرە پێدا و لە بەهاری ٢٠١٣بــەدواوە وەکوو هێزێکی سەربازی دیار دەرکەوت .لەو کاتەڕا، ئەو رێکخراوە چووە ناو بەرەی شەڕی ناوخۆیی ســووریــە .یەکێک لــەو رێکخراوە چەکدارانەی
بـــەرەی ئۆپۆزیسیۆنی ســووریــە« ،جیبهەی نوسرە» بوو کە لە کۆتایییەکانی ساڵی ٢٠١١ وەکوو گروپێکی سەلەفی ئیسالمگەرای سەر بە ئەلقاعیدە خۆی رێک‌خستبوو .دەوڵەتی ئیسالمی عێراق لەشوێن بنیاتنانی دەوڵەتی ئیسالمی لە عێراق و «جیبهەی نوسرە» بەدوای دامەزراندنی خــەالفــەتــی ئیسالمی لــە شــام ب ــوو .ئــەو دوو هێزە ســەرەڕای هەندێ جــیــاوازی ،لە خاڵێکی بــنــەڕەتـی‌دا بە یــەک دەگەیشتن :بناژۆخوازی ئیسالمی جۆری سەلەفی .ریشەی سەلەفی ئەو دوو جەریانە لە الیەک‌و پێویستی یارمەتیدانی نیزامی یەکتر لە الیەکی تر ،بــووە هۆی ئەوە کە سەرەنجام لە ٩ی مارسی ٢٠١٣ریزەکانی خۆیان یەکبخەن‌و «دەوڵەتی ئیسالمی عێراق و شام» (داعش) دابمەزرێنن .ئەو رووداوە پاش ئەوە رووی‌دا کە هەر دوو رێکخراو ،پێرەوی کردنیان لە ‹ئەیمەن ئەلزەواهێری» رێبەری ئەلقاعیدە راگەیاند. تەقاندنەوەی نــاوەنــدی ستادی هاوبەشی ســووریــە کــە ب ــووە هــۆی کــوژرانــی وەزی ــری بەرگری رێژیمی ئەسەد‌و هەروەها تەقینەوە لە باشگای ئەفسەرانی ئەو واڵتە ،کاری هاوبەشی ئەو دوو رێکخراوە بوون .پاش چەند مانگ لە راگەیاندنی یەکگرتنی ئەو دوو هێزە« ،ئەیمەن ئەلزەواهیری» بە رەخنەگرتن لە هەڵسوکەوتی داعش ،هەر شێوە پێوەندی‌یەکی لەگەڵ داعش رەتکردەوە .لەمەودوا داعش لێبڕاوانە وەدوای ئامانجی دوایی خۆی واتا دامەزراندنی حکومەتی ئیسالمی و بەڕێوەبردنی یاساکانی شــەرع لە عێراق و سووریە ،کەوتووە. خەباتی چەکداری جیهادی ،رێبازی سەرەکی ئــەو رێــکــخــراوەیــە و « دەوڵــەتــی ئیسالمی» یۆتۆپیاو ئاڕمان‌شاری ئەو رێکخراوە بۆ عێراق‌و سوریەیە .بۆ ئەم مەبەستەش ،بەدژی هەردوو حکوومەتی شیعی نــووری مالیکی لە عێراق‌و دەوڵەتی عەلەوی بەشار ئەسەد لە سووریە شه‌ڕ دەکا .بەکار هێنانی ناوی «شام» کە ناوچەیەک بە پانتایی سووریە ،ئۆردۆن ،لوبنان ،ئیسرائیل، فەلەستین و بەشێک لە عێراق و سەحرای سینا لەخۆ دەگرێ ،نیشاندەری شێوەی بیرکردنەوە‌و
ئاواتی ئەو رێکخراوە بۆ گەڕانەوەی ناوچە بۆ سەردەمی دەسەاڵتدارێتی خەالفەتی ئیسالمییە. ئــەو گروپە وەکــوو دەوڵــەت هەڵسوکەوت دەکـا‌و گروپەکانی دیکە یا دەبێ لەگەڵ داعش تێکەڵ بن و یا ئەوەیکە هێرشیاندەکاتە سەر. لە حاڵێکدا کە گرووپەکانی دیکەی نەیاری ئــەســەد ل ــەش ــەڕی فــەرســایــشــی دان ،داعــش خەریکی داگیرکردنی ناوچەکانی ژێرکۆنترۆڵی شۆڕشگێڕەکان دایــە .لە رۆژهەاڵتی سووریە، داعـــــش کــۆنــتــرۆڵــی نـــاوچـــە ن ــەوتــی‌ی ــەک ــان، دامەزراوە پیشەیی‌یەکان‌و بەشێک لە سەرچاوە پڕداهاتەکانی بەدەستەوە گرتووە .لە عێراق، ماوە بە ماوە پارێزگایەک داگیر دەکا‌و یاسا و پرەنسیپەکانی خۆی دەچەسپێنێت‌و دەوڵەتداری دەکـــا .فەللوجە ،ئــەنــبــار و مــوســڵ لــە مــاوەی رابردوو شوێنی تاقیکردنەوەی دەسەاڵتدارێتی داعش بوونە. هێزەکانی داعــش بە چەند هــەزار چەکدار مــەزەنــدە دەکــرێــن کــە زۆربــەیــان پاشماوەی حیزبی بەعسی عێراقن‌و هەروەها لە ریزەکانی خۆیدا ژمارەیەک چەکداری پسپۆڕی لە واڵتانی چێچێن ،لیبی ،تونس ،ئەفغانستان ،پاکستان، ئـــۆردۆن و بەشێک لــە واڵتــانــی رۆژئــاوایــی‌دا کۆکردۆتەوە .ئەو تەرکیبە تایبەتە‌و بەستێنی ئاڵۆزی عێراق‌و سووریە بووەتە هــۆی ئەوە کە ئەو گرووپە پۆتانسییەلی نیزامی بەرچاو و تــوانــای مــانــۆڕی زۆڕی هــەبــێ .هێزەکانی داعش ،بەباشی جموجۆڵ دەکەن ،خاڵە الواز‌و بەهێزەکانی ئەرتەشی عێراق بە باشی دەناسن، لــە دابــەشــکــاری نــاوچــە نیزامی‌یەکانی عێراق ئاگادارن ،بۆ بەکارهێنانی چەکە پێشکەوتووەکانی راهێنانیان پێ‌کراوە‌و لە سێ ساڵی رابــردوودا لە سووریە ئەزموونی پێویستیان لە شەڕی مەیدانی‌و رووبەڕوو وەدەست هێناوە. «داع ــش» هەنووکە لە سێ ب ــەرەدا شەڕ دەکا :دژی گرووپە شۆرشگێڕەکانی رکەبەریی خۆی لە سووریە ،دژی رێژیمی بەشار ئەسەد‌و دژی ئەرتەشی عێراق. دژی هێزە رکەبەرەکانی لە سوریە: سەرەڕای ئامانجی هاوبەشی داعش وەکوو
هێزێکی ئیسالم‌گەرا‌و ئەرتەشی ئازادی سووریە وەکوو هێزێکی سکوالر بۆ لەدەسەاڵت‌خستنی بــەشــار ئ ــەس ــەد ،بــەرنــامــەی جـــیـــاوازی هــەر یەکیان بۆ داهاتووی سووریەی پاش ئەسەد، بووەتە هۆی ئەوە کە ئەو دوو الیەنە ،وێڕای خەبات بــەدژی هێزەکانی ئەرتەشی سووریە، لەگەڵ یەکتریش دەرگیر بن .ئەرتەشی ئازاد، کــــردەوە ســەرەڕۆیــەکــانــی داعـــش‌و هــەروەهــا داسەپاندن‌و تەحمیلی شەریعەتی قبووڵ نییە. هەر بەو هۆکارەشە کە نەتەنیا لە وتووێژەکانی واڵتانی دۆستی سووریە بەشدار نییە ،بەڵکوو خراوەتە لیستی رێکخراوە تێرۆریستی‌یەکانی جیهانی‌شەوە .شەڕی داعش و ئەرتەش ئازاد لــەگــەڵ یەکتر ،نەتەنیا خــەبــات دژی رێژیمی بەعسی سووریەی الواز کردووە بەڵکوو بۆتە هۆی نیگەرانی کۆمەڵگای نێونەتەوەیی لەمەڕ ئـــەوە کــە ســووریــەی ژێــردەســەاڵتــی داعــش، هاوشێوەی ئەفغانستانی ژێردەسەاڵتی تالیبان دەبێ. لــە الیــەکـی‌تــر ،هێزەکانی داعـ ـش‌و بــەرەی نوسرە بە تۆمەتبارکردنی «پارتی یەکیه‌تیی دێموکرات» بە ســازان لەگەڵ رێژیمی بەشار ئەسەد ،زۆر بە خەستی پەالماری ناوچەکانی ژێـــر کــۆنــتــرۆڵــی «پــــەیــــەدە» ل ــە رۆژئـــــاوای کــوردســتــان دەدەن .لــە حــەســەکــە ،قامیشلۆ، عامودا ،کۆبانی ،سەرێکانی‌و ژمارەیەک شار‌و شارۆچکەی دیکە ،هێزەکانی داعش بە ترس‌و تــۆقــانــدن‌و ئــەشــکــەنــج ـە‌و جێ-بەجێ‌کردنی یــاســاکــانــی شــەریــعــەت حــەولــی خستنەژێر کۆنترۆڵی ئەو ناوچانەی داوە ،بەاڵم لە الیەن «یەکینەکانی پاراستنی گــەل» بەرپەرچیان دراوەت ــەوە .جگە لــەوە ،داعش رکەبەری هێزە سەلەفی‌یە جیهادییەکانی دیکەی ناو گۆڕەپانی شەڕی نێوخۆیی سووریە دەکا‌و لەگەڵ «بەرەی نوسرە» لەسەر ناوچە ئازادکراوەکانی حەلەب، ئەدلیب و رقە لە باکووری سووریە تووشی پێکدادان هاتووە. دژی رێژیمی بەشار ئەسەد داعــــش ل ــە ســــووریــــە ،ل ــەگ ــەڵ بەشێکی هەرەزۆری هێزەکانی ئۆپۆزیسیۆن‌و هەروەها
رۆژنامەی هێزەکانی رێژیمی ئەسەد دەرگیرە .ئەگەرچی ئــەو گــرووپــە ژمــارەیــەک شــار‌و شاروچکەی کۆنترۆڵ کردووە‌و شاری «رەقەی» لە باکووری سورویە وەکوو ناوەندی کاتی حکوومەتی خۆی راگەیاندووە بەاڵم لەراستی‌دا نەیتوانیوە چەندان سەرکەوتوو بێ .ره‌نگ ه هەر ئەوەش وای‌کردبێ کە روو لە بنکە سروشتی‌یەکانی سەرهەڵدانی خۆی لە ناوچە سوننی‌نشینەکانی عێراق بکاتەوە تا بە راکێشانی جــەمــاوەر بۆ الی ریزەکانی خــــۆی‌و کــــردنــــەوەی رێ ــگ ــای ت ــەدارۆک ــاتـ ـی‌و دابینکردنی چەکوچۆڵ ،حەولی یەک‌خستنەوەی شەڕگەکانی لە سووریە و عێراق بدا. دژی حکومەتی عێراق پــاش رووخــانــی رێژیمی ســەدام حوسێن، بەڕێوەبردنی هەڵبژاردن‌و بەشداری چاالکانەی هێزە ســکــوالر‌و سوننی‌مەزهەبەکان‌و هیوای ئــەوان بۆ دابەش‌کرانی هاوسەنگی دەسەاڵتی سیاسی‌و پێکهێنانی دەوڵەتی هاوپەیمانی ،چاالکی هێزە بــنــاژۆخــوازەکــان‌و گروپە تێرۆریستی‌و پاشماوەکانی حیزبی بەعسی تا رادەیەک کەمتر کردەوە .بەاڵم داگیرکردنی جومگەکانی دەسەاڵت لــەالیــەن هێزە شیعەمەزهەبەکان ،پیالنگێڕی بەدژی سەرکردە سیاسییەکان ،هەڕەشەکردن‌و حـــــەول‌دان بــۆ یەکدەست‌کردنی حــکــوومــەت بەتایبەتی لە سەردەمی نوری مالیکی وای‌کرد کــە زۆرێـــک لــە هــێــزە سیاسییەکانی خــاوەن قورسایی بەتایبەت کوردو سوننی‌مەزهەبەکان بەرامبەر بە داهــاتــووی عێراقی هاوئاهەنگ‌و رەش‌بین بن. لە کۆتایی ساڵی ٢٠١٣و سەرەتای ساڵی ٢٠١٤داعــش هێرشی کــردە ســەر روم ــادی‌و فــەلــلــوجــە ،بـــەاڵم دواتـــر لــەگــەڵ دژکــــردەوەی هێزەکانی ئەرتەشی عێراق رووبــەڕوو بوو و کۆنترۆڵی لەسەر بەشێکی بەرچاوی ئەو ناوچانە لەدەست دا .بــەاڵم هێرشی ئەو دواییانەی بۆ ســەر مــوس ـل‌و داگــیــرکــردنــی نــاوچــە سوننی- نشینەکان‌و جوڵەیان بەرەو بەغدا نیشاندەری هاوپەیمانێتییەکی تاکتیکی نــێــوان زۆریــنــەی هێزە سوننی‌یەکان ،حیزبی بەعس‌و گرووپە ئیسالمییە بناژۆخوازەکانە .جگە لەوە بەشێک لە دەوڵەتانی ناوچە ،لە سەرکەوتنی شیعەکان لە هەڵبژاردنەکانی پارڵەمانی عێراق ناڕازین‌و حـــەول دەدەن تــا بــە بــەکــارهــێــنــانــی داعــش‌و کــردەوەی توندوتیژ ،کاریگەری لەسەر کەشی سیاسی عێراق دانێن‌و مالیکی الواز بکەن.
به‌راوردی دوو که‌مپه‌ین
رێبوار مەعروف‌‌زادە که‌مپه‌ینی «ژن بوون ئامرازی سووکایه‌تی ب ـ ه هیچ کــه‌س نییه» (یــه‌کــه‌م) و که‌مپه‌ینی «ازادی های یواشکی زنان ایران» (دووهه‌م) دوو که‌مپین بوون ک ه هه‌ر دووک له‌سه‌ر ماف و دۆخــی ژنــان جه‌ختیان ک ــرده‌و ه و توانیان لـ ه یــــاده‌وه‌ری چــاالکــی م ـه‌ده‌ن ـی‌و فێمێنیستی ل ـ ه ئاستی کــوردســتــان و ئــێــران‌دا جێگه‌یه‌ک بۆ خۆیان تۆمار بکه‌ن .ب ـه‌راوردکــردنــی ئه‌و دوو که‌مپه‌ین ه یارمه‌تی ئه‌و ه ده‌دا خال ه الواز و به‌هێزه‌کانی هه‌ر کام ده‌ربکه‌وێ‌و ڕوانینی چاالکانی مـه‌ده‌نـی‌و سیاسی له‌هه‌مبه‌ر که‌ڵک وه‌رگرتن ل ه فه‌زای سایبری‌و ل ه راستیدا ئه‌و به‌راوردکردن ه ده‌بێت ه هۆی ئه‌وه‌ی ڕوانین بۆ ده‌رفــه‌ت‌و مه‌ترسییه‌کانی که‌ڵک وه‌رگرتن ل ه ف ـه‌زای سایبێری بۆ کاریگه‌ری دانــان له‌سه‌ر فـ ـه‌زای واقیعی ،لـ ه ره‌هه‌ندێکی به‌رفراوانتر به‌هره‌مه‌ند بێ. شێوازی له‌دایکبوونی یه‌ک که‌مپه‌ین که‌مپه‌ینی یه‌که‌م ل ه کاردانه‌و ه ب ه حوکمی دادگــای مـه‌ریــوان ،ک ه ل ه رێکه‌وتی 15ئاپریلی 2013تاوانبارێکی ب ه ده‌به‌رکردنی جلی ژنان ه سزا دابوو ،له‌دایک بوو .بیرۆکه‌ی چه‌ند چاالکێکی مه‌ده‌نی‌و مه‌سعود فه‌تحی وه‌ک یه‌که‌مین که‌س ک ه ب ه ده‌به‌رکردنی جلی ژنان ه و باڵوکردنه‌وه‌ی له فه‌یسبووکی خۆی ،حوکمی دادگای وێنه‌که‌ی مه‌ریوانی مه‌حکووم کرد ،ل ه الیه‌ن ژماره‌یه‌کی زۆر پیاو پێشوازی له‌م بیرۆکه‌ی ه کرا و په‌یجی ئه‌و که‌مپه‌ین ه ل ه ماوه‌یه‌کی که‌م‌دا ژماره‌یه‌کی زۆر الیک‌و به‌رده‌نگی ده‌سته‌به‌ر کرد .که‌مپه‌ینی دووهـــه‌م ،به‌رهه‌می بیرۆکه‌ی مه‌سیح عه‌لی ن ــژاد رۆژنــام ـه‌نــووســی ئــێــرانــی ب ــوو .مه‌سیح
لــه‌دوای ئ ـه‌وه‌ی وێنه‌یه‌کی خــۆی ل ه رێکه‌وتی 3مه‌ی ،2014ک ه به بێ پۆشینی حیجاب ل ه ئێران گرتبووی ،ل ه فه‌یسبووک باڵو کرده‌وه، ژماره‌یه‌کی زۆر کامێنتیان بۆ وێنه‌که‌ی نووسی. دوات ــر مه‌سیح داوای لـ ه هاورێیانی کــرد ک ه ئه‌وانیش ئه‌و وێنانه‌ی بۆ بنێرن ک ه ل ه نێوخۆی ئێران ب ه بێ‌حیجاب گرتوویانه .به‌و شێوه‌ی ه که‌مپه‌ینی دووهه‌م نه‌ک به‌رهه‌می کاردانه‌و ه ب ه ڕووداوێکی تایبه‌ت ل ه ئاستی ئێران بێ ،به‌ڵکوو رێگه‌یه‌کی دۆزیــو ه بۆ ئ ـه‌وه‌ی جه‌خت له‌سه‌ر مافی ژنان بۆ پۆشین یان نه‌پۆشینی حیجابی بکا .که‌مپه‌ینی یه‌که‌م به هۆی ئه‌وه‌ی به‌رهه‌می کاردانه‌و ه ب ه حوکمی دادگای مه‌ریوان بوو ،هه‌ر ل ه دوای ئه‌وه‌ی فه‌رمانده‌ی هێزی پۆلیسی ئێران ل ه 13مه‌ی 2013داوای لێ‌بوردنی ل ه ژنانی کورد کرد ،پێوێستی خۆی بۆ به‌رده‌وامبوون
ل ه ده‌ست دا .ئـه‌وه‌ش تایبه‌تمه‌ندی چاالکی ل ه جۆری کاردانه‌وه‌ی ه ک ه ئه‌و الیه‌نه‌ی کرده‌وه‌که‌ی ده‌ست پێ کردو ه ده‌توانێ ئاسانتر کۆنترۆلی کاردانه‌وه‌کانی تایبه‌ت به‌و کرده‌وه‌ش بکا. رۆلگێرانی یه‌ک که‌مپه‌ین ل ـه که‌مپه‌ینی یــه‌کــ هم‌دا پــیــاوه‌کــان وه‌ک کاراکتێرێکی سـه‌ره‌کـی‌و ئه‌کتیو ده‌رکـه‌وتـن‌و ئه‌وه‌ش ده‌توانرێ هه‌م ب ه باش له‌قه‌ڵه‌م بدرێ‌و ه ـه‌م ڕه‌خــنـه‌ی لێ بگیرێ .ئــه‌وه‌ی ک ه پیاوان تێکه‌الوی بابه‌تگه‌لی پێوه‌ندیدار ب ه مافی ژنان بن ،بابه‌تێکی ئه‌رێنیی ه چۆنک ه هه‌رچه‌ند فه‌زای کۆمه‌اڵیه‌تی ،سیاسی ،ئابووری و ...فه‌زایه‌کی فره‌چه‌شنتر بێ له بواری ره‌گه‌زییه‌وه ،ئه‌گه‌ری
چاالکی نواندن زیاتر ده‌بــێ .که‌مپه‌ینی یه‌که‌م تاڕاده‌یه‌کی زۆر ل ه ده‌ره‌وه‌ی واڵت و ل ه الیه‌ن ک ــورده‌ک ــان پشتگیری ل ـێ‌کــرا .دیـــار ه پیاوی دیکه‌ش پشتگیریان کرد به‌اڵم پیاوه‌کانی کورد زۆرینه‌ی ف ـه‌زای ئه‌و که‌مپه‌ینه‌یان پێک هێنا. ئه‌و ه ل ه حالێکدای ه ک ه ل ه که‌مپه‌ینی دووهـ هم‌دا ژنان کاراکتێری سه‌ره‌کی و رۆلگێرن و چاالکان یان ژنانی نێوخۆی ئێران به‌راده‌یه‌کی زۆرتر به‌شدارییان ک ــردوه .ڕه‌هه‌ندێکی دیکه‌ش ک ه جیاوازی ئه‌و دوو که‌مپه‌ین ه نیشان ده‌دا ئه‌وه‌یه ک ه که‌مپه‌ینی یه‌که‌م ل ه ره‌هه‌ندێکی تاکه‌که‌سی زۆرتــــر بــه‌هــره‌مــه‌نــده‌‌و کـه‌مــپـه‌یــنــی دووهـــه‌م ره‌هه‌ندێکی کۆمه‌اڵیه‌تی به‌رفراوانتری هه‌یه .ب ه واتایه‌کی دیک ه ئه‌و وێنانه‌نی ل ه که‌مپه‌ینی «ژن ئامرازی سزادان و سووکایه‌تی ب ه هیچ که‌س نییه« زۆربـه‌ی وێنه‌کان تاکه‌که‌سین و فه‌زای
کۆمه‌اڵیه‌تی بوونی نییه .ئ ـه‌و ه ل ه حالێکدای ه له که‌مپه‌ینی دووهه‌م‌دا ڕاده‌یه‌کی زۆرتر وێن ه ده‌بینرێ که‌له‌گه‌ڵ مێرد ،هــاورێ و خوشک و ...گرتوویانه .که‌مپه‌ینی یه‌که‌م ب ه ده‌رخستنی ف ـه‌زای ـه‌کــی کــۆمـه‌اڵیـه‌تــی بــێ حــیــجــاب ،فــه‌زای زۆره‌مــلــی پۆشینی حیجاب لـ ه نێو کۆماری ئیسالمیدا مه‌حکووم ده‌کا و که‌مپه‌ینی یه‌که‌م ل ه فه‌زایه‌کی تاکه‌که‌سی بۆ مه‌حکووم کردنی حوکمی دادگـــای مــه‌ریــوان یــان تــونــدڕه‌وه‌ی سیستمی کۆماری ئیسالمی که‌ڵک وه‌رده‌گرێ. ب ه سیاسی کردن‌و به حیزبی کردنی یه‌ک که‌مپه‌ین که‌مپه‌ینی یه‌که‌م وات ه که‌مپه‌ینی کورده‌کان
هه‌ر زوو ره‌نگوبۆنی سیاسی‌و حیزبی گرت. هه‌وڵ درا ک ه لێکدانه‌وه‌یه‌کی ناسیۆنالیستی ل ه حوکمی دادگــای مه‌ریوان بکرێ‌و بگۆترێ ک ه ئه‌و حوکم ه نه‌ک هه‌ر سووکایه‌تی ب ه پێگه‌ی ژنان بوو ،به‌لکوو سووکایه‌تی ب ه جلوبه‌رگی ژنی کورد و دواجار سووکایه‌تی ب ه نه‌ته‌وه‌ی کوردیش بووه .هه‌رچه‌ند ره‌نگ ه ئه‌و لێکدانه‌وه‌ش تاڕاده‌یه‌ک دروســت بێ ،به‌اڵم گرینگ ئه‌وه‌ی ه مه‌به‌ست له‌و لێکدانه‌و ه چییه .مه‌به‌ست ئه‌و ه بوو ل ه بۆشاییه‌کی گه‌وره‌ی سیاسی-میدیایی ک ه بزووتنه‌وه‌ی ناسیۆنالیستی تێیدا گرفتار بــووه ،ئه‌ندامانی بخزێن ه نێو ئـه‌و که‌مپه‌ینه‌‌و پشتیوانی و رۆلی حیزبه‌که‌یان له‌وێ‌دا مسۆگه‌ر بکه‌ن .ئ ـه‌وه‌ش مه‌یدانی گه‌شه‌ی ل ه که‌مپه‌ینی یه‌که‌م ستاند چونک ه ئه‌و حیزبانه‌ی هه‌ستیان کــرد ک ه ئـه‌و که‌مپه‌ین ه ل ه الی ـه‌ن حیزبێک یان ئاراسته‌یه‌کی سیاسی دیاریکراو به‌رێو ه ده‌چێ پشتیوانی میدیایی-سیاسی خۆیان لێ‌ستانده‌وه. هـ ـه‌روه‌ه ــا ب ـ ه ســیــاســی کــردنــی که‌مپه‌ینه‌ک ه وای‌کرد ک ه به‌شداری ژنان و پیاوانی ئێرانیش که‌مره‌نگ بێ .گرفتێکی دیکه‌ش ک ه ب ه حیزبی کــردن دروستی ده‌کــا ،ئه‌وه‌ی ه چاالکی حیزبی ئوتۆماتیکی وه‌پێش چاالکانی مه‌ده‌نی‌و ژنان ده‌دا .حیزبه‌کانی رۆژهه‌اڵتی کوردستان پرن له‌و خه‌ڵکانه‌ی له‌ژێر ناوی چاالکی ژنان و مه‌ده‌نی قس ه ده‌که‌ن ،به‌اڵم ل ه نێو حیزبه‌که‌ی خۆیاندا نه‌بێ له شوێنێکی دان به‌و پێگه‌‌و شۆناسه‌یان دانــانــرێ .ب ـه‌داخ ـه‌و ه ئــه‌وه‌ش رێگ ه خۆشکه‌ر بوو ه بۆ ئه‌وه‌ی که‌مپه‌ینی کوردی ،هاوشێوه‌ی که‌مپه‌ینی «ژن بوون ئامرازی سووکایه‌تی ب ه هیچ که‌س نییه« ،ب ه واتایه‌کی دیک ه جێگ ه ل ه
پۆست کردنی چه‌ند وێنه‌یه‌ک ،نه‌توانن ده‌ق، چه‌مک و روانینی نوێ ل ه رێگه‌ی که‌مپه‌ین و فه‌زای سایبێری بێننه‌ئاراوه .ئه‌وه‌ش کاریگه‌ری راسته‌وخۆی هه‌بوو ه له‌وه‌ی که‌مپه‌ینی کوردی نه‌توانێ پانتایه‌کی ناوچه‌یی و جیهانی گه‌ور ه ده‌سته‌به‌ر بکا. به‌پێچه‌وانه‌و ه که‌مپه‌ینی دووهه‌م «ئازادی هــای یواشکی» بـه‌سـه‌ر حیزب و ئاراسته‌ی سیاسی جیاوازدا دابه‌ش نه‌بوو ه و هه‌ر ئه‌وه‌ش وایــکــردو ه تــاکــوو ئێستا زیــاتــر لـ ه 500،000 کــه‌س الیــکــی بــک ـه‌ن ،ل ـ ه حــالــێ ـک‌دا که‌مپه‌ینی یه‌که‌م ته‌نیا توانی 21،000الیــک ده‌سته‌به‌ر بکا .هه‌ر که‌مپه‌ینێک ک ه ده‌ست پێ ده‌کا ده‌بێ شوێنگه‌یه‌کی راسته‌قینه‌ی هه‌بێ چونک ه ل ه فـ ـه‌زای سایبێریش‌دا گرینگ ه چ که‌سانێک چ ئاراسته‌یه‌ک به‌ره‌وپێش ده‌ب ـه‌ن و خاوه‌نی چ پێشینه‌یه‌ک و تواناییه‌کن. سه‌رچاوه‌کان:
که‌مپه‌ینی «زن بودن ابزار تحقیر و تنبی ه هیچ کس نیست». https://www.facebook.com/ KurdMenForEquality که‌مپه‌ینی «ازادی های یواشکی زنان در ایران» https://www.facebook.com/ StealthyFreedom عذرخواهی فرماند ه نیروی انتضامی از زنان کردستانی http://mehrnews.com/detail/ 2054326/News
6
٣١ی جۆزهردانی ١٣٩٣
سیاسی
٢١ی ژوئه‌نی ٢٠١٤
ژماره٦٣٤ :
ئاسۆیەکی تازە بۆ داهاتوی کورد
مسته‌فا شه‌ڵماشی ئاڵو گۆڕەکانی ئەم دواییانەی جیهان بە گشتی‌و ڕۆژهەاڵتی نێوەڕاست بە تایبەتی، ئاسۆیەکی تازەی بۆ بوژانەوەی کورد لە ئاستی نەتەوەیی‌دا لە گەڵ خۆی هێناوە. هەمو ئەو ئاڵوگۆڕانەی کە لە چەند مانگی ڕابردوو دا لە پەیوەندییەکانی نێوان گەالنی جۆر بەجۆری دنیا‌دا هاتونە ئاراوە ،وێنای دەرفــەت‌و هەلی تــازە دەکێشن بۆ گەالنی ژێــردەســت بەگشتی‌و گــەلــی ک ــورد وەک گەورەترین نەتەوەی ژێردەست بەتایبەتی. ڕاپەڕینی خەڵکی دوورگــەی کریمە لە ئۆکراین‌و سەپاندنی ئەنجامەکانی ڕیفڕاندۆم بۆ چوونەوە سەر خاکی ڕووسیا ،سەرەڕای ناڕەزایەت واڵتانی ئەمریکا‌و ئورووپا و بە خشکە قەبووڵ کردنی ئەو مەسەلەیە وەک ئەمری واقیع ،ئەوەی سەلماند کە کۆمەڵە خەڵکێکی دانیشتووی ســەر نیشتمانێکی دیــاریــکــراو ،هــەر ئــارەزوویــەکــیــان هەبێ، دەتوانن بیسەپێنن بەو مەرجەی زۆربەی دانیشتوانی ئەو نیشتمانە هەم لە خەبات‌و هەم لە ویستەکانیان‌دا هاوبەشی بکەن .هەر گەلێک بە ڕاددەی ئەو بەشدارییە جەماوەریە دەتوانێ ویستەکانی خۆی بە دەست بێنێ کە تێیدا بەشداری دەکەن .قەرارو مەدارە نێو دەوڵەتییەکان کە لە ڕاستی‌دا هەروەاڵتەی لە چاویلکەی قازانجەکانی خۆیەوە بۆیان دەڕوانــێ ،بە هیچ شێوەیەک ناتوانن ڕێگر بن لە بــەر دەم ئــیــرادە‌و ویستی گەلێکی دیاریکراو .لە ڕاستی ڕیفڕاندومی کریمە نیشانەی کاریگەریی ویستی جەماوەرە لە سەپاندنی ویستەکانی خۆی دا.
مەسەلەیەکی دیکە کە لە ماوەی ساڵی ڕابــــردوو دا بــە تـــەواوی خــۆی نیشاندا، ئەوەیە کە هیچ گەلێک بە ئامانجەکانی خۆی ناگا ئەگەر چاوەڕوان بێ هێزی دەرەکی بە هانایەوە بێن‌و ڕزگــاری کەن .دیارە ئەوە مەسەلەیەک نییە کە تەنیا لە ماوەی ساڵی ڕابـــردو‌دا دەرکــەوتــبــێ ،بگرە بە درێژایی مــێــژوو هــەر وابـــوە .نــەتــەوەیــەک بۆخۆی ئەگەر لە مەیدان نەبێ ،هیچ هێزێک حیسابی بۆ ناکا .لە مەیدان بوونیش واتە نیشاندانی ئەو پتانسێل‌و هێزەی کە ئەو نەتەوە لە خۆی دا کۆ کردوەتەوە .هێزی بالقوە ،پێویستە بــگــۆڕدرێ بە هێزی بالفعل ،تا دۆســت و دوژمن حیسابیان بێتە دەست .هیچ هێزێک ئــامــادە نییە ســەرمــایــە گــــوزاری لەسەر توانایەکی نادیار بکا .چ سەرمایە گوزاریی سیاسی بێو چ سەرمایەگوزاریی ئابووری، دەبــێ لە پێش دا زەمینەی دیــار‌و لەباری بۆ بڕەخسێنرێ‌و بەر لە هەمووشتێک لە الیەن خانە‌خوێوە دامەزراوەی بۆ دابنرێ. ئــەو حیسابەی کــە ئــەمــڕۆ بــۆ بــاشــووری کوردستان دەکــرێ ،بەر لە هەمووشتێک بەرهەمی ئەو سەبات‌و ئەمنییەت‌و هێزەیە کە کــورد بۆ خــۆی پێکی هێناوە .بوونی هێزی پێشمەرگە ،حیزبە خەباتگێڕەکان و هەستی نەتەوەیی لە واڵتــەکــەدا ،ئیعتیبار و توانای داوە بــەو بەشە لە کوردستان تا واڵتانی دنیا هان بدا ،سەرەڕای وەزعی ئاڵۆزی عێڕاق بە گشتی ،حیسابێکی تایبەتی بۆ کوردستان بکەن. کــورد پێویستە بە گشتی نرخی ئەو دەسکەوتانە بزانێ کە تا ئێستا بە خەباتێکی دژوار و قوربانیەکی بێ ئەژمار بە دەستی هــێــنــاون .هــەروەهــا پێویستە بــە ڕاددەی توانای خۆی ،باوەڕبە خۆبوونیشی زیاد بێ و چیدیکە وەک قوربانی و لێقەوماو لە گەڵ دەور و بەری خۆی مامەڵە نەکا. ئــەنــجــامــەکــانــی ئ ــەو بــزووتــنــەوانــەی بە نــاوی بەهاری عەڕەبیەوە ناوبانگیان
دەرک ــردو لە کۆتاییدا بە کێشەی نێوان دوو کلتووری جــیــاوازی کۆنە پارێزی‌و دێموکڕاسیخواز کۆتاییان هات‌و لە زوربەی واڵتە عەڕەبیەکان‌دا بەربەرەکانیەکی توند بەینی ئەو دوو کلتورە هاتە ئاراوە ،نیشانی‌دا کە دەکری خەباتی کوردو میژووی خەباتی کورد ببێتە یەکەمین تاقیکردنەوەی سیستمی دێموکڕاسی لە هەمو ڕۆژهەاڵتی نێوەڕاست داو لە کۆتاییدا کورد بەرێتە ئاستی نەتەوە دێــمــوکــڕات‌و پێشکەوتووەکان .هەرچەند
پ ــێ ــش ــک ــەوتـ ـن‌خ ــوازە و دەکــــــرێ ببێتە هاوپەیمانێکی باوەڕپێکراو لە ناوچەکەدا بۆ هەموو هێزە دیموکڕاسیخواز و ئازادی خوازەکان لە ناوچەدا. پــێــویــســتــە کــــورد ئـــەم گــرنــگــە وەک پــــڕۆژەیــــەکــــی نـــەتـــەوەیـــی بــبــیــن ـێ‌و لە هەنگاوە سیاسی ،ئــابــووری ،ئەمنییەتی‌و کۆمەاڵیەتیەکانی خۆیدا حیسابی بۆ بکا. هــەربــەو پێیەش دەبــێ دۆســت‌و دوژمنی خــۆی بە باشی بناسێ‌و هەڵس‌وکەوت‌و
لە ئاستی کوردستانیش دا هەر ئەو دوو کلتووریە بوونی هەیەو بەربەرەکانی لە نێوان کۆنە پارێزی‌و دێموکڕاسیخوازی‌دا لــە زۆربـــەی ئاستەکان‌دا درێـــژەی هەیە، بــــەاڵم نــیــشــانــەکــانــی زاڵــبــوونــی ویستی دێموکڕاسیخوازی بەسەر ویستی کۆنە پارێزی‌دا بە تەواوی دیارن .ئەوە کارێکی کـــردوە کــە ئــەزمــوونــی خۆبەڕێوەبەریی کـــورد ،ببێتە تاقیکارییەکی بــە نــرخ بۆ سەقامگیربوونی دێموکڕاسی لە ناوچەی پڕ تەنگ‌و چەڵەمە‌و دیکتاتۆری لێدراوی ڕۆژهەاڵتی نێوەڕاست دا .نەتەوەی کورد بەگشتی پێویستە شانازی بەو ڕۆڵەوە بکاو بە هەموو تواناوە هەوڵ بدا تا بیسەلمێنێ کە گەلێکی دێموکڕاسیخواز ،ئاشتیخواز‌و
پەیوەندییەکانی خۆی لەسەر بناغەی ئەو مەسەلەیە‌و قازانجە نەتەوەییەکانی خۆی تەنزیم بکا .بە تایبەت کە هەروەک پێشتر ئیشارەمان کــرد لە نــاوچــەکــەدا ،چەندین هێزی کۆنە پارێز‌و دژی کــورد چاالکن‌و هێندێکیشیان دوژمنێکن کە کەوڵی دۆستیان بەسەر خۆیاندا داوە .لە ڕاستی‌دا کورد لە ناوچەکەدا دۆستی ڕاستە قینەی زۆر کەمن‌و ئەوانەی چاویان بە پێشکەوتن و بوژانەوەی کورد هەڵدێ زۆر دەگمەنن. ێ وشیار هەر بۆیە نەتەوەی کورد دەب بــێ لــە هەڵسوکەوتی لــە گــەڵ هێزەکانی وەک کۆماری ئیسالمی ،داعــش ،ڕێژیمی ئەسەد ،تورکیە ،حکوومەتی مالکی ،واڵتانی عەڕەبی‌و تەنانەت باسکە درێژەکانی هێزە
رۆژنامەی دەرەکیەکان لە ناوچەکەدا .هیچ الیەنێک لەو الیەنانە بــەدەر لە قازانجەکانی خۆی ناجووڵێتەوەو ناکرێ بێ هەڵسەنگاندن‌و لێکدانەوە مامەڵەی لەگەڵ بکرێ .لەهەر پەیوەندییەک لەگەڵ ئەو هیزانەدا پێویستە قازانجی گشتی هەموو نــەتــەوەی کــوردو ئەمنییەتی نــەتــەوەیــی لــەبــەرچــاو بگیڕێ. تــەنــانــەت دۆســتــایــەتــیــیــەکــانــی ڕابــــردوو هاوسەنگەر بوون لە ڕابردوو دا نابێ لەم سەردەمەدا دیاریکەر بن .قۆناغێکی تازە لە مێژووی کورد دا هاتوەتە ئاراوە کە تێیدا کــورد خــاوەنــی هێزی نیزامیی مــۆدێــرن، پەیوەندیی نێونەتەوەیی ،دام و دەزگــای خۆ بەڕێوەبەری ،دامــەزراوەی ئابووری‌و بەرهەمی خۆماڵی بەتایبەت دەرهێنان‌و پااڵوتنی نەوتە .کورد چیدیکە لێقەوماو‌و دەربەدەرو پەنابەری واڵتانی دەور و بەر و دەرەوە نییە .ڕەوا نییە ئێستاش خۆی هەر لەو چوارچێوەیە‌دا ببینێ و بۆ چارەسەری کێشەکانی مــەزلــومــانــە ڕوو بــکــاتــە ئــەو نــاوەنــدانــەی کــە دایــم خەریکی داڕشتنی گەاڵڵە و پالنی لە نێو بردنی دەسکەوتەکانی ئەون. لــە هــەمــان کــات دا حــەق نییە بچێتە ژێ ــرب ــاری داســەپــانــدنــی ســیــاســەتــی هێچ واڵتــێــکــەوە .بــۆ مــەســڵــەحــەتــی واڵتــــان و بــە ئــامــۆژگــاریــی واڵتـــان و بــە بەهانەی یارمەتیکردن بە سەقامگیری ناوچەکە ،یا پاراستنی نەخشەی جوغڕافی و سیاسیی نــاوچــەکــە ،دەســت لــە قازانجەکانی خۆی هــەڵــگــرێ‌و بــە داهــاتــوویــەکــی نــادیــاریــان بسپێڕێ ،لەسەر بناغەی قــەوڵ‌و بەڵێنی ســـەر کــاغــەز یــا بــەڵــێــنــی فــــان‌و فیسار واڵتی بە زاهیر دۆست .لەو پەیوەندییە دا گرنگترین مەسەلەی ڕۆژ هێنانەوەی ناوچە دابــڕێــنــراوەکــانــی بــاشــووری کوردستانە بۆ سەر هەرێمی باشووری کوردستانو لــەویــش گــرنــگــتــر پێکهێنانی کــۆنــگــرەی نــەتــەوەیــی کـــوردە بــۆ پاراستنی هەموو دەسکەوتەکانی نەتەوەیی ،بەدەستهێنانی مافی نەتەوەیی بۆ هەموو کوردستانو دابین کردنی ئەمنییەتی نەتەوەیی.
رووداوه‌کانی عێراق‌و به‌رژه‌وه‌ندی ده‌وڵه‌تانی ناوچه‌که
عومەر باڵەکی ل ه ماوه‌ی سه‌د ساڵی رابردوودا هــه‌ر ک ــام لــه‌و چـــوار واڵتــــه‌ی ک ه کــوردســتــانــیــان بــ ه ســـه‌ر دابـــه‌ش کـــراو ه (ئــیــران ،عــیــراق ،تورکیه‌و ســووریــه) ل ـ ه ه ـه‌مــوو ده‌رفـه‌تــێــک که‌ڵکیان وه‌رگرتو ه ک ه شه‌ڕ‌و نێوان ناخۆشی بخه‌ن ه نێو ماڵی کوردو له‌هه‌مان حاڵ‌دا ل ه هه‌موو ئیمکاناتی خــۆیــان کـه‌ڵــکــیــان وه‌رگـــرتـــو ه ک ه پێشگیری بکه‌ن ل ه دروســت بونی ده‌وڵــه‌تــی کـــوردی ت ـه‌نــان ـه‌ت زۆر جاریش هه‌وڵیان داو ه بۆب ه ئاکام گه‌یاندنی به‌رژه‌وه‌ندییه‌کانی خۆیان ل ه هـه‌ر پارچه‌یه‌ک ل ه کوردستان ل ه ویست‌و داواکانی کورد که‌ڵکی خراپیان وه‌رگرتوه‌‌و کوردیان وه‌ک فاکته‌ری فشار بۆ سه‌ر یه‌کتر به‌کار هێناوه ،دیار ه وایان خۆنیشان داو ه ک ه پشتگیری ل ه دۆزی کورد ده‌که‌ن به‌اڵم کاتێک به‌رژه‌وه‌ندیان له‌وه‌دا بــێ پشتی کــورد چــۆڵ بــکـه‌ن ،بێ س ـێ‌و دوو لێکردن پشتیان چۆڵ کروه‌و لهگهڵ ده‌وڵه‌ت ه نه‌یاره‌ک ه ل ه سه‌ر که‌وڵی کورد پێک هاتوون. هــــه‌ر لــــه‌و هـــه‌لـــومـــه‌رجـــ ه دا مـــێـــژوو ده‌ســـــت نــیــشــانــی ئـــه‌و ه ده‌کــا کـ ه کــورد هـه‌مــوو کاتیک ل ه نه‌بوونی هاوپه‌یمانێکی ستراتیژیک لــــ ه نــــاوچــــه‌کــــه‌دا تــــووشــــی ئــه‌و تییانه هاتوو ه ک ه ل ه ڕابردوو نه‌هامه دا روویـــــان داوه ،بـــه‌اڵم ئـه‌گـه‌ر ده‌وڵه‌تانی ناوچه‌ک ه ویستویان ه بۆ بــه‌رژه‌وه‌نــدی خۆیان کــورد وه‌ک
فاکته‌رێکی فشار بۆ سه‌ر یه‌کتر ب ه کار بێنن کوردیش هه‌وڵی داو ه ئه‌و ه ب ه قازانجی خۆی بشکێنێته‌وه‌‌و ل ه که‌ره‌سه‌و ئیمکاناتی ئه‌و ده‌وڵه‌تان ه ب ه دژی خۆیان و ب ه قازانجی خۆی که‌ڵکی لــێ‌وه‌ربــگــرێ .بـــه‌اڵم هه‌ر وه‌ک ئێستا شاهیدین رۆژهه‌التی نــاوه‌ڕاســت‌و جیهان توشی ئــاڵ‌و گۆڕێکی وابـــوو ه کـ ه ڕۆڵــی کــورد ل ه نــاوچـه‌کـه‌دا بـه‌رچــاوتـر‌و زه‌قتر کردۆته‌وه. عیراق‌و سووری ه ئه‌و ده‌وڵه‌ت ه ب ـ ه هــێــزانـه‌ی جـــاران نــیـن‌و ئێران سه‌رقاڵی کێ‌به‌رکێیه‌کی توند ه ل ه ناوچه‌که‌داو ل ه هه‌مان کاتدا گەمارۆ ئابوورییه‌کان‌و کێش ه کۆمه‌اڵیه‌تی‌و سیاسیه‌کانی نێو ده‌زگــای حاکم ه رۆژبـــه‌رۆژ روو ل ه زیــاد بوونه‌‌و ئـــه‌گـــه‌ری شـــێـــواوی لــ ه ئ ــی ــراندا دروســت ده‌کــاو تورکی ه ده‌یهه‌وێ ده‌وڵ ـه‌تــێــکــی بــه هــێــزی نــاوچـه‌کـ ه بێت‌و ته‌نانه‌ت ئ ــاره‌زووی ئه‌وه‌ی هـه‌یـ ه ک ـ ه شــکــۆی ئیمپراتوریه‌تی عوسمانی بۆخۆی بگرێنێته‌وه‌و بۆ ئه‌و ه پێویستی هه‌ی ه ک ه ل ه بواری ئابوورییه‌و ه به‌هێز بێو ئه‌منییه‌تی نێوخۆی سه‌قامگیر ب ـێ‌و بتوانێ بــچــێــتـه نــێــو بــــــازاری هــاوب ـه‌شــی بۆیه مــاوه‌ی چه‌ند ئــورووپــا .هـه‌ر ساڵیک ه ل ه سیاسه‌تی نێو خــۆی‌دا ئــاڵــوگــۆڕی پــێــو ه ده‌بــیــنــدڕێ ب ه تایبه‌تی س ـه‌بــاره‌ت بـ ه مه‌سه‌له‌ی کــوردو مافه‌کانی .ده‌بینین دوای تێپه‌ڕبونی نزیک ب ه سه‌د ساڵ ل ه ژێر کارێگه‌ری خه‌بات‌و به‌ربه‌ره‌کانی کــــوردو ئــاڵــوگــۆڕه‌کــانــی جیهان‌و نــاوچـه‌کـه‌دا ده‌وڵ ـه‌تــی تورکی ه دان ب ه بوونی کورد داده‌ن ـێ‌و ده‌رگای وتــووێــژ ده‌ک ــاتـ ـه‌وه .هــه‌ر ل ـ ه ژێر ئ ـه‌و ئــاڵ‌وگــۆڕانــه‌‌دا لـه بــاشــووری
کوردستان کورد خاوه‌نی ده‌سه‌اڵتی سیاسی خۆیه‌تی‌و زیاتر ل ه 20ساڵ ه حوکمڕانی خۆی ده‌کاو ل ه پێوه‌ندیی ه دیپلۆماسیه‌کان‌دا ل ه دنیای ده‌ره‌و ه زۆر جـــــــاران وه‌ک واڵتــێــکــی سه‌ربه‌خۆ ل ه گـه‌ڵ به‌رێوه‌به‌رانی ه ـه‌ڵ ـس‌و کــه‌وت ده‌کـــرێ .ل ـ ه خۆر ئاوای کوردستان کورد توانیویه‌تی جــۆرێــک لــ ه ده‌ســـه‌اڵتـــی سیاسی
ک ـه‌وت بکاو خــۆی بۆداهاتوویه‌ک ئـــامـــاد ه بــکــا کــ ه س ـه‌رده‌مــانــێــکــی زۆر ه خه‌ونی پێو ه ده‌بینێ .ره‌وتی رووداوه‌کان خێران‌و سهرکردایهتی کــوردیــش لـ ه ه ـه‌ر چــوار پارچه‌ی ک ــوردس ــت ــان ده‌بــــێ بـ ـ ه خــێــرایــی رووداوه‌کــــان لـ ه س ـه‌ر خ ـه‌ت بێو خــوێــنـه‌نـه‌وه‌و بــڕیــاری ه ـه‌ب ـێ‌و ل ه ه هل‌ومه‌رجی پێویست دا بێ سڵ
یــــه‌کــــاکــــردنــــه‌وه‌ی کــێــش ـه‌کــان‌و له‌الیه‌کی دیکه‌شه‌و ه له‌سه‌رده‌می ئێستادا کوردستان وه‌ک فاکته‌رێک وایـــ ه ل ـه‌ب ـه‌ر چـــاوی زلــهــێــزه‌کــان‌و هــێــز ه نــاوچـه‌یـه‌کــان بــۆ پاراستنی بــه‌رژه‌وه‌ن ــدی ستراتژی خۆیان‌و لێدانی به‌رژه‌وه‌ندی نه‌یاره‌کانیان. هـــــــه‌ر ئـــیـــســـتـــا تــــورکــــیــــه‌و ئــیــران لــ ه نــاوچ ـه‌ک ـ ه دا لــ ه س ـه‌ر
بۆخۆی دروست بکاو ئه‌گه‌ر بتوانێ ماڵی خــۆی رێــک بخاته‌و ه ره‌نگ ه ل ـ ه دوارۆژ‌دا فاکته‌رێکی دیکه‌ی به‌هێز بێت هاوچه‌شنی هه‌رێمی کوردستان ل ه باشوور بۆ دۆزی کورد ب ه گشتی ل ه ناوچهو جیهاندا. ب ه چاوخشاندن به‌و راستییانه‌ی له‌سه‌ره‌و ه باسمان کردن پێویست ه کـــــورد لـــه هــــه‌ر چـــوارپـــارچـــه‌ی کوردستاندا ب ه وریایی زیاتره‌و ه لهگهڵ ئـه‌و ه ئــاڵ‌و گۆران ه هه‌ڵس‌و
کــردنـه‌و ه یارمه‌تیده‌رو پشتیوانی یه‌کتر بن و ئه‌گه‌ر وا نه‌کرێ ره‌نگ ه هه‌له‌کان له ده‌ست بچن. ب ه وته‌ی هێندێک ل ه لێکۆڵه‌رانی ســیــاســی هــ هل‌ومــه‌رجــی ئێستای کوردستان وه‌ک سه‌رده‌می شه‌ڕی چاڵده‌رانی لێ‌هاتوو ه ب ه و مانای ه ک ه کوردستان وه‌ک فاکته‌رێک وای ه ل ه ناوچه‌که‌دا بۆ یه‌کالکردنه‌وه‌ی مــلــمــانــێــی بــــه‌رژه‌وه‌نــــدخــــوازی‌و ســتــراتــژی تــورکــیــه‌و ئ ــی ــران بۆ
ی به‌رژه‌وه‌ندییه‌کان ل ه حاڵی ملمالن دان‌و کــوردســتــان‌و کــوردیــش ل ه خانه‌ی معامه‌له‌و ئیمتیاز دان ب ه یه‌کتری دای ه ل ه سه‌ر میزی هه‌ردوو واڵت. ئه‌و ه تا رووحانی سه‌رکۆماری ئێران ڕاست له‌و سه‌روبه‌نده‌دا ک ه ناوچه‌ک ه ب ه کۆمه‌ڵێک ئالوگۆری چــــاوه‌رووان ن ـه‌کــراوا تێپه‌ر ده‌بێ س ـه‌ردانــی تورکی ه ده‌کـ ـا‌و بـ ه پێی سه‌رچاوه‌ی هه‌واڵه‌کان دوای
20ساڵ ئه‌و ه یه‌که‌م سه‌رکۆماری ئــێــرانـ ه ک ـ ه ب ـه ره‌ســمــی س ـه‌ردانــی تــورکــیــه‌ی کــــــردوه‌و کــــورد ب ـه‌و ڕابردووییه که هه‌یه‌تی‌و پێشتریش بــ ه ک ــورت ــی بــاســمــان کـــرد جێی خۆیه‌تی له‌و پێوه‌ندی‌و سه‌ردانان ه نیگه‌ران بێو ئ ه پرسیار ه ل ه خۆی بکا ک ه ئایا ئه‌و سه‌فه‌ر ه پێالنێکی ب ه دژی کوردی ل ه پشت نییه. هــه‌رچــه‌نــد لــ ه ڕابـــــــردووش‌دا پێوه‌ندی ئێران‌و تورکی ه ب ه تایبه‌تی دوای هــاتــن ـ ه ســــه‌ر ده‌ســـه‌اڵتـــی کــــۆمــــاری ئــیــســامــی هــــــه‌وراز‌و نــشــێــوی بــه‌خــۆیــه‌وه دیـــو ه بــه‌اڵم خــاڵــی هــاوبــه‌شــی کــ ه هـــه‌ر دوو ت لــه‌گــه‌ڵ ی ـه‌کــتــر کــۆیــان ده‌وڵــــــ ه ده‌کاته‌وه ،بوونی جوواڵنه‌وه‌یه‌کی ئازادیخوازو ماف ویست ه ل ه نێوخۆو سه‌رسنووره‌کانیان ک ه به هێزی پێشمه‌رگه تهیاره و ل ه مه‌یدانه‌کانی ش ـه‌ڕدا ده‌ستی بااڵ ب ه پێشمه‌رگ ه بوو ه هه‌ر بۆی ه ههردووال هه‌وڵیان داو ه ل ه کاتی ئاوادا ناکۆکیه‌کانیان وه‌ال بنێن‌و هاوکاری یه‌کتری بکه‌ن بۆ سه‌رکوتی جوواڵنه‌وه‌کان .ئه‌و فــاکــت ـه‌ر ه هــاوب ـه‌ش ـه ل ـ ه پــێــوه‌نــدی ئێران‌و تورکیه‌‌دا به‌شێک بوو ه ل ه ئوسوولێک ک ه ئاڵوگۆری به‌سه‌ردا نه‌هاتوو ه و جارێش نایه .هه‌رچه‌ند ڕه‌وتـــــی ڕووداوه‌کـــــــــان لـ ـ ه ی ـه‌ک دوو ساڵی ڕابــــردوودا ،تورکیه‌ی گه‌یاندۆته ئه‌و قه‌ناعه‌ت ه ک ه ڕێگای وتووێژ هه‌ڵبژێرێ. هـــــه‌ر ئــێــســتــا نـــاوچـــه‌کـــه بـ ه قۆناغێکی هه‌ستیاردا تێپه‌ڕ ده‌بێ‌و لـ ه م ــاوه‌ی ح ـه‌وتــووی ڕابـــردوودا بـه‌شــێــک ل ـ ه خــاکــی عــێــراق ک ـ ه ب ه ناوچه‌ی سوونه‌نشین به‌ناو‌بانگه لـ ه الیــه‌ن چـه‌کــداره‌کــانــی ده‌وڵـه‌تــی ئیسالمی عــێــراق‌و ش ــام ده‌ســتــی به‌سه‌ر داگیراوه‌‌و ئه‌رته‌شی عێراق ب ه شێوه‌یه‌ک تووشی شکان بوو ک ه نه‌یتوانی خۆی بگرێته‌وه .ئه‌وه‌ی جێی پرسیار ه هێرشێکی له‌و بابه‌ت ه ل9
5
٣١ی جۆزهردانی ١٣٩٣
لە خوێنەرانەوە
٢١ی ژۆئه‌نی ٢٠١٤
ژماره٦٣٤ :
رۆژنامەی
سه‌رنج بده‌ن! « کوردستان» هه‌موو ژماره‌یه‌ک هه‌ڵبژارده‌یه‌ک له‌و راپۆرت‌و هه‌وااڵنه‌ی له‌الیه‌ن ئه‌ندامان‌و الیه‌نگرانی حیزب ،یان خوێنه‌رانی ئهم رۆژنامه‌ی ه ب ه راگه‌یه‌نه‌کانی حیزب ده‌که‌ن له‌م الپه‌ڕه‌یه‌دا باڵو ده‌کاته‌وه .داوا ل ه خوێنه‌ران ده‌که‌ین لهگهڵ راپۆرت‌و هه‌واڵه‌کانیان‌دا وێنه‌ی پێوه‌ندیدار ب ه بابه‌ته‌که‌ش بنێرن.
گوشار هێنانی هێندێک جاش بۆ الوەکان بۆ چەکهەڵگرتن چەند کەس لە جاشەکان بە ناوەکانی محەممەد پیری ،لوقمان زەرزا ،مامەند بەخشندە و یوسف کاکۆڵی ،گوشاریان بۆ خەڵک بە تایبەتی الوەکــان هێناوە کە ببن بە جاش‌و بەسیجی .دیارە خەڵک هیچ حیسێبێکیان بۆ قسەکانیان نەکردوە و هیچ کەس تەسلیمی داواکـــەیـــان نــەبــووە .بـــەالم ئەو جاشانە دەستهەڵگر نین‌و دەیانهەوێ بە تەماع وەبەرنان‌و گوشاربۆ هێنان ،هێندێک کەسی دیکە بۆ چەکهەڵگرتن‌و هاوکاریی دامودەزگا بەدناوەکانی ڕێژیم‌و خراپە بەرامبەر خەڵک لە پێناوی پووڵ‌و پارە دا پەیدا بکەن بۆ ئەوەی هەر خۆیان ڕسوا‌و روورەشی نێو خەڵک نەبن‌و هاوچارەنووسی دیکەشیان هەبێ! کاوە لە شنۆوە **
چاوەروانیی خەڵک لە ڕاگەیەنەکان‌و حیزب و ڕێکخراو و چاالکانی کورد لە پێوەندی گەڵ پەرەگرتنی دیاردەی بەکارهێنانی مادە سڕکەرەکان‌دا دیاردەی بازرگانی بە مادە سڕکەرەکان‌و کێشان‌و بەکارهێنانیان لە ئێران‌و بە تایبەتی لە شارە سنوورییەکان ،بۆ وێنە پیرانشار بەردەوام لە زیادبوون دایە بە شیوەیەک کە مێشک‌و بیری بەشێکی زۆری خەڵکی بە خۆوە خەریک کردوە. دروستکرانی ماددەی سڕکەر لە کارگە‌و ئاشپەزخانە خۆجێیەکان وای کردوە ئەم ماددە ماڵوێرانکەرانە بە هاسانی دەستی خەڵک بکەون‌و ژمارەیەکی زیاتری خەڵک گیرۆدەیان بن .ئەوەی راستی بێ خەڵک داوایان ئەوەیە کەسانی سەرشناس کە دەستیان لە باڵوکردنەوەی مــاددە سڕکەر داهەیە لەقاو بدرێن‌و تەنانەت چاوەروانن حیزب و ڕێکخراوە خەباتکارەکان سزایان بدەن. هەروەها داوایــان ئەوەیە چاالکانی سیاسی‌و کولتووری و کۆمەاڵیەتی و مەدەنی ،راگەیەنە کوردییەکان ،حیزب‌و ڕێکخراوە سیاسییەکان بەردەوام لە بارەی ئەو دیاردەیە‌و ئاسەوارە زیانبارەکانی ڕوونکردنەوە ،وریاکردنەوە و ڕێنوێنی بدەن. لە پیوەندی لە گەڵ پەیجی هەڵمەتی بەربەرەکانی لە گەڵ ماددە سڕکەرەکانیش دا ،ئەوکەسانەی لێرە من دەیانناسم‌و سەردانی ئەم الپەرەیە دەکەن ،ڕۆژبەڕۆژ زیاتر دەبن .بەاڵم چاوەڕوانن قسەی تازە‌و جیددیی تێدا بکرێ .هەروەها داوایان ئەوەیە سەربردەی ئەو کەسانەی تێدا باڵو بکرێتەوە کە بوون بە قوربانیی ئەو بەاڵ مالویرانکەرە‌و بنەمالە‌و ژیان و کارو هەموو شتێکی خۆیان لەم ڕێگایەوە لە دەست داوە. لە پیرانشارەوە :کەماڵ
«بەسیجیی چاالک» کەمتر بوونەوە! دیاردەی بە بەسیجی کردنی خەڵک ،چەند ساڵێکە لەالیەن کۆماری ئیسالمییەوە، زۆر گرنگیی پێ دەدرێ .هەوڵ‌و گوشارەکان بۆ بە بەسیجی کردنی خەڵک هەر ئێستاش درێژەی هەیە .لە راستیدا کارێکی وایان کردوە ڕاپەراندنی زۆربەی کارە ئیدارییەکانی خەڵک لە دام‌و دەزگا و ئیداراتی دەوڵەتی‌و حکوومەتی ،بە جۆرێک بەسترابێتەوە بە بەسیجی بوونی ئەوان .بەالم ئەوەندەی من بەدواداچوونم بۆ کردوە و هەستم پێ کردوە ،ئەوانەی بەسیجی چاالکن ،ژمارەیان کەمتر بۆتەوە. راستییەکەی لەوانەیە کەسانێک لە ترسی گیرپیدان لە ئیدارات و هتد ،قبووڵی ناونووسی لە بنکە‌و ستادەکانی بەسیجیان‌دا کردبێت ،بەاڵم دەزانــن بەسیجی بوون ،جیاوازییەکی لە گەڵ جاشەتی‌و هاودەستی لە گەڵ دامودەزگای ئیتالعات‌و سوپا نییە‌و ئەمەش یانی ڕسوابوون لە نێوخەڵک .هەر بۆیە بەشی زۆری ئەو کەسانە ،کارێکی وایان کردوە بەسیجی بوونەکەیان هەر بە ناو بێت‌و بە کردەوە خۆلەجیبەجیکردنی چاوەروانییەکانی دامودەزگاکانی ڕێژیم دەبوێرن. لە شنۆوە :احمد .ص **
لە ڕێگای بۆکان -سەقز ،رووداوی ماشێن 3کوژراوی لێ کەوتەوە ئـــــەمـــــڕۆ21یـــــجـــــۆزەردان، کــاتــژمــێــر5ی ســەرلــەبــەیــانــی لە ســەر ڕێگای بۆکان -سەقز ،لە 10کیلۆمیتریی بۆکان لە نزیک ئــاوایــی کوچکی خـــواروو ،جیب گــااڵنــتــێــک لــە گـــەڵ ماشێنێکی گەورە ل ه جۆری تریلی ،لێکیان دا. ئەم رووداوە کوژرانی 3کەسی لێکەوتەوە کە دوانیان برا بوون. **
هیوا چیا لە بۆکانەوە
کوژرانی دوو کەس لە ناوچەی بانە بە تەقەی چەکدارەکانی ڕێژیم ڕۆژی 5ی جــۆزەردان هیزە ئینتیزامییەکان لە نێو کەوپێچ تەقە لە پۆلێک کاسبکار دەکــەن .لە ئاکامدا کەسیک بە ناوی ئەحمەدی کاک ساڵحی 22،ساڵە، خەڵکی ئاوایی میراوێی خواروو ،دەکوژرێ. ڕۆژی 10ی جۆزەردانیش کاسبکارێکی کورد بە ناوی عەلی مستەفایی کوڕی حەسەن ،لە سنووری شەهابەددین لە الیەن هێزە ئینتیزامییەکانەوە تەقەی لێ‌کرا‌و گیانی لە دەست دا .ناوبراو تەمەنی 38ساڵ بوو و خاوەن ژن و منداڵ بوو. بااڵ لە بانەوە **
بڕیارەکانی ئیدارەی ئیتالعات بۆ کۆنتڕۆڵی کافی نێتەکان مــــاوەیــــەک ل ــەم ــەوب ــەر ئیدارەی ئیتالعاتی ئوستان (پارێزگای ورمــێ) چەندین کــۆبــوونــەوەی لــە پێوەندی لە گەڵ چۆنیەتیی کۆنتڕۆڵی کــافــی نــیــتــەکــان پــیــک هێنا. ئاکامی ئەو کۆبوونەوانە ئەم چەند بڕیارە بووە: -1دان ــان ــی کــامــێــرای چــاوەدێــری (مــدار بستە) لە هەموو کافی نێتەکان بـــــە مــــەرجــــی -2 پێشاندانی کارتی میللی ،ڕێگە بە مشتەرییەکانەوە دەدرێ لە کافی نێتەکان کاری ئەنترنێتی خۆیان بکەن. -3لە هەر کافی نێتێک ،دەفتەرێک دادەنــرێ بۆ تۆمارکردنی کاتی هاتن و ڕۆیشتنی هەر مشتەرییەک .ژمارەی کارتی میللی و ئادرەسی ماڵ و ژمارەی موبایلەکەشی تۆمار دەکرێ. (لە مەهاباد نزیکەی مانگێکە ئەم ڕێوشوێنانە بەڕێوە دەچنو هەموو کافینێتەکان ئەمریان پێ کراوە هەر جۆرە جموجۆڵێکی جێگای گومان،، دەسبەجێ بە ئیدارەی ئیتالعات ڕابگەیەنن‌و دەفتەری تۆمارکردنی زانیاریی مشتەرییەکانیش هەموو ڕۆژێ بە وردی پڕ بکەنەوە) .ئیدارەی ئەماکینی مەهاباد بەرپرسە لە جێبەجێکردنی ئەو بڕیارانە. دامەزراندنی بەسیجییە چاالکەکان بۆ جاسووسی لە الیەن ئیدارەی ئیتالعاتەوە ئیدارەی ئیتالعاتی مەهاباد لە هەوڵ دایە لە گوندەکانی مەهاباد بە گوێرەی حەشیمەتی هەر گوندێک کەسانێک وەک مووچەخۆروبەکرێگیراو ئیستیخدام بکا بۆ ئــەوەی کــاری جاسووسی‌و هەواڵگرییان بۆ بکەن. جــاران بەسیجییەکان بە پێی حــەز‌و ئیختیاری خۆیان راپۆرتیان بۆ ئیدارەی ئیتالعات دەنارد .بەاڵم ئێستا ئیدارەی ئیتالحات دەیەوێ لە نێو بەسیجییە چاالکەکاندا ،کەسانێک کە رابــردووی زیاتریان لە خەیانەت و خۆشخزمەتی‌دا هەیەو لە مێژ ساڵە بەسیجین ،بۆ مەبەستی سیخوڕی وراپۆرتدانەوە ،دابمەزرێنێ‌و بەشێوەی مانگانە مووچەیان پێ بدا. دیــارە گەاڵڵەی ئیستیخدامی بەسیجییە کۆنەکار‌و خۆشخزمەتەکان، سەرانسەرییە‌و نزیکەی مانگێکە بــە نــاوەنــدی پاڕێزگاکان‌و ئیدارەی شارستانەکان راگەیەندراوە‌و ئیدارەی ئیتالعاتی مەهابادیش خەریکە لەم ناوچەیە جێبەجێی دەکا. لە مەهابادەوە :س.ب.ک
یادی ٣٤ساڵەی رادیۆ دەنگی کوردستان
برایم چوکەڵی رۆژی ٢٧ی جــــۆزەردانــــی ســاڵــی ،١٣٩٣ســی‌وچــوارەمــیــن ساڵرۆژی دامەزرانی رادیۆ دەنگی کوردستانی ئێرانە .ئــەوەی ئەمڕۆ لەو کورتە باسەدا یادی هەڵکردنی مــۆمــی ٣٥ســاڵــەی رادیـــۆ دەنگی کوردستان دەکەینەوە زۆرتر دەبێ ئ ــاوڕ لــە ســەرەتــایــی دامــەزرانــی‌و ساڵەکانی سەرەتایی بدەینەوە کە ئەو کات وەک دەنگی بزووتنەوەی میللی دیموکراتیکی کــوردســتــان لەمانگی جۆزەردانی ساڵی ١٣٥٩بە سەرەتایی‌ترین ئیمکانات دەستی بە کار کردو لە ماوەی ٣٤ساڵ کاری بـــەردەوامـــی خــــۆی‌دا لــەگــەڵ ئــەو هەمووە گیروگرفتە جۆراوجۆرەی لە ســەر رێگای بــووە رۆژ لەگەڵ رۆژ بە گــوڕو تینەوە درێــژەی بە ئەرکی شۆڕشگێڕانەی خۆی داوە.
رادیــۆ کوردستان لە کاتێکدا دامــــەزرا کــە هــێــزەکــانــی کــۆمــاری ئــیــســامــی هــێــرشــی بــەربــاویــان ن و لە کـــــردە ســــەر کـــوردســـتـــا راگــەیــەنــەکــانــیــشــیــان فڕوفیشاڵی درۆ‌و رییاکارانەیان بۆ خەلك باڵو دەکردەوەو تا تۆوی دووبەرەکی‌و ناهۆمێدی لەنێو خەلکی دا بچێنێن، بــە تــایــبــەتــی ئــەوکــات پێشمەرگە بەرەبەرە لەشارەکان دەهاتەدەر، بۆیە دامەزرانی دەنگی کوردستان لـــە ه ــەڵ‌وم ــەرج ــێ ــک ــی ئـــەوتـــۆ‌دا پێویستییەکی مێژوویی بوو. لــــەمــــاوەی کــــاری رادیـــــۆ کە بــبــووە خــۆشــەویــســتــی کــۆمــەاڵنــی خــەڵــکــی کــوردســتــان‌و ســـەری بە هەموو مــاڵ‌و کەلێن‌و قوژبنێک دا دەکــرد ،هەر لەو کاتە‌دا یەکێک لە هەدەفەکانی کۆماری ئیسالمی بوو ئەوەندەی لە توانایان دابوو شوێنی رادیۆ بدۆزنەوە‌و بۆمبارانی بکەن بــەڵــکــوو ئــەگــەر بــۆیــان کــرابــوایــە بـــۆ مـــاوەیـــەکـــی کــاتــیــش دەنــگــی حەقخوازانەی کورد بێ دەنگ بکەن ئەگەرچی زۆرجــار گرمەی تۆپ‌و مووشەکەکانی کۆماری ئیسالمی، بــێــژەرانــی رادیــــۆی راچــڵــەکــانــدوە بــەاڵم لەکار نــەوەســتــاون‌و لەگەڵ ئەو هەموو گیروگرفتانەی لەسەر
رێگای بوون ئەو رادیۆ خنجیالنەی کە لەسەردەمانێك چرای رووناکی نەتەوەی کوردبوو هەر درێژەی بە کاری خۆی دا. خــۆشــەویــســتــی رادیـ ــۆ دەنــگــی
کوردستانی ئێران الی کۆمەالنی خــەڵــك ل ــەوەداب ــوو کــە لــە هەموو هەل‌ومەرجیک‌دا راستییەکانی بە کۆمەاڵنی خەلک دەگـــوت ،ئەگەر
ژمــارەیــەکــی زۆریـــش پێشمەرگە شەهید بوایە رادیۆ راستییەکانی باڵو دەکردەوەو و تەنانەت زۆرجاریش دامودەزگاکانی کۆماری ئیسالمی بــۆ راس ــتــی‌ودرووس ــت ــی ئــامــاری
شەڕەکان پشتیان بە هەواڵەکانی رادیۆ دەنگی کوردستان دەبەست. بۆیە لەالیەک چقڵی چاوی دوژمن بــوو لــە الیــەکــی دیــکــە جیگایەکی
حـــاشـــا لــــێ نـــــەکـــــراوی لــــە نــێــو جوواڵنەوەی کوردو کوردستاندا بۆ خۆی کردبۆوەو خۆشەویست‌و جیگای باوەڕو متمانەی نێو خەڵكی کــوردســتــانــی بــەدەســت هێنابوو،
ئەوە شانازییەکی گەورەی حیزبی دیموکراتی کوردستان و بەتایبەت ئــەوانــەی هەڵسورینەرانی رادیــۆ بــوون بە حــەق دەبــێ پێی بنازن‌و
سەربەر ز بن. لەدنیای ئەمڕۆدا ئالوگۆڕێکی قـــووڵ بــە تــەکــنــەلــۆژی‌دا هــاتــوەو پێشرەفتی زۆری کــــردوەو رۆژ لەگەڵ رۆژ زیاتر بەرەو پێش هەنگاو دەنێ ،بەاڵم با ئەوچرا گەشاوە لە بیر نەکەین کە لەسەردەمانێك‌دا جــێــگــای هــیــوا‌وهــۆمــێــدی خەڵکی کوردستانو ئاوێنەی راستییەکانی کۆمەڵگای کوردەواری بوو. مــاوەتــەوە لــەو باسە کورتە‌دا بــڵــێــیــن و ئـــامـــاژە بـــــەوە بــکــەیــن کـــە زەحــــمــــەت‌و م ــان ــدووب ــوون ــی ژمارەیەکی زۆر لە بەڕێوەبەران‌و هەلسوڕاوان‌و کادرو پێشمەرگەی رادیـــــۆ ،لــە رێ ــب ــەرای ــەتــی‌ڕا بگرە ت ــا پــێــشــمــەرگــەیــەکــی ســـــادە ،کە سااڵنێکی بــــەردەوام زەحمەتیان کێشاو تک‌تک ئارەقەیان دەڕشت لــە هــەمــوو هــەلــومــەرجــێ ـك‌دا بێ وچــان و راوەســتــان بۆ ساتێکێش ریگایان نــەدا ئەو رادیــۆ بە نرخە لــە کــار بــوەســت ـێ‌و زۆر جاریش لــە گــواســتــنــەوە‌دا تەنانەت ئامادە بــــوون گــیــانــی خــۆیــان پێشکەش بکەن ،سپاس بۆ زەحمەتەکانیان، بۆ فیداکارییان ،بۆ ماندووبوونی شەو‌و رۆژیــان ،لەراستی ئەوانەی بــوونــە هــۆکــاری بــەردەوامــبــوونــی رادیــــۆ جــێــگــای ش ــان ــازی حیزبی دیموکرات‌و خەلکی کوردستانن.
4
٣١ی جۆزهردانی ١٣٩٣
راگەیەندراو
٢١ی ژوئه‌نی ٢٠١٤
ژماره٦٣٤ :
درێژەی:
ڕاگه‌یاندراو سه‌باره‌ت به به‌ڕێوه‌چوونی پلینۆمی دەیەمی کۆمیته‌ی ناوه‌ندیی حیزبی دێـموكڕاتی کوردستان
ه ـه‌ر ل ـه‌م پێوه‌ندییه‌دا پلینۆمی کۆمیته‌ی ناوه‌ندی له‌و باوه‌ڕه‌دا بوو که سه‌ره‌ڕای ئه‌وه که کۆماری ئیسالمی به دنه‌دانی کۆمه‌ڵێک کێشه و قه‌یران بۆ دراوسێکانی و واڵتانی نزیک هه‌وڵ ده‌دا رۆڵی هێزێکی ده‌ستڕۆیشتوو له ناوچه‌که‌دا بگێڕێ ،به‌اڵم هاوکات بۆخۆی به‌ده‌ست کۆمه‌ڵێک کێشه‌ی جیددی له‌بواری ملمالنه‌ی نێوان باڵ و ژێرباڵه‌کانی خودی حاکمییه‌ت ،قه‌یرانی دارایی و ئابووری به‌تایبه‌تی له‌ژێر کاریگه‌ریی گه‌مارۆ نێوده‌وڵه‌تییه‌کاندا ،قووڵبوونه‌وه‌ی گیروگرفته مــرۆیــی و کۆمه‌اڵیه‌تییه‌کانی نێو کۆمه‌ڵگای ئێران و له هه‌مووشی گرینگتر سووربوونی چین و توێژ ه جۆراوجۆره‌کانی ئه‌و کۆمه‌ڵگای ه له‌سه‌ر خه‌بات بۆ وه‌دیهێنانی مافه مرۆیی و دێموکراتییه‌کانیاندا به‌رۆکی ئـه‌و رێژیمه‌یان گرتووه و رێژیم تا ئێستاش که سێ ده‌ی ه و نیو له حاکمییه‌تی راده‌برێ هه‌روا له چاره‌سه‌ی ئهم کێشان ه و ل ه کپ کردنی ده‌نگی خه‌ڵکدا داماو و ده‌سته‌وه‌ستان ماوه‌ته‌وه. له گۆشه‌نیگای تایبه‌ت به کوردستانیشه‌وه، پــلــیــنــۆم لـــه‌و بــــــاو‌ه‌ڕه‌دا بـــوو کــه ســــه‌ره‌ڕای ب ـ ـه‌رده‌وامـ ــیـ ــی ســیــاس ـه‌تــی دژه مـــرۆیـــی و دژه‌گ ـه‌لــیــیــانــه‌‌ی رێــژیــم و فــشــار و زه‌بـــر و زه‌نگی دام و ده‌زگاکانی سه‌رکوت ده‌ره ـه‌ق به گه‌لی کــورد له رۆژه ـه‌اڵتــی کوردستان – پــاش هاتنه‌سه‌رکاری س ـه‌رکــۆمــاری نوێش- ،ویستی ئـــازادی و ئــیــراده‌ی خه‌باتگێڕانه‌ی خه‌ڵکی کــوردســتــان هــه‌ر لــه جێی خۆیه‌تی. چاالکی و تێکۆشانی رۆڵه‌کانی کورد له‌نێوخۆ بــۆ ب ـه‌رب ـه‌ره‌کــانــی و خــۆڕاگــری ل ـ ه به‌رامبه‌ر سیاسه‌ته‌کانی رێــژیــمــدا و بــۆ هێنانه‌گۆڕێی مافه نه‌ته‌وایه‌تی و دێموکراتیکه‌کانیان هه‌روا به‌رده‌وام و به‌شێوه‌گه‌لی نوێ ل ه په‌ره‌ئه‌ستاندن دایــه .هه‌ربۆیه‌شه کۆمیته‌ی نــاوه‌نــدی کــار و تێكۆشانی چاالکانی سیاسی و مه‌ده‌نیی کورد له به‌ستێنه جۆربه‌جۆره‌کانیدا ب ـه‌رز نرخاند و له‌و ب ــاوه‌ڕه‌د‌ا بوو که ب ـه‌ده‌ر له بابه‌تی بێ باوه‌ڕی و بێ ئیراده‌یی کۆماری ئیسالمییش بۆ که‌مکردنه‌وه‌ی فشار له‌سه‌ر خه‌ڵك و رێگه‌دان به دروستبوونی بواری جموجۆڵ و تێکۆشانی سیاسی و مه‌ده‌نی ،جێی خۆیه‌تی بژارده‌کانی کۆمه‌ڵگای مه‌ده‌نیی کــورد له نێوخۆی واڵت له هه‌ر ده‌رفه‌تێک بۆ ب ه مه‌سه‌له هێشتنه‌وه‌ی پرسی کــوردســتــان که‌ڵک وه‌‌ربــگــرن .حیزبی دێــمــوکــراتــی کــوردســتــان و ســه‌رجــه‌م هێز ه سیاسیی ه تێکۆشه‌ره‌کانی کورد له رۆژهه‌اڵتی کــوردســتــانــیــش پــێــویــســتــه بــــــــه‌رده‌وام ئ ـه‌و راستییه‌یان له‌به‌رچاو بمێنێ که ده‌بێ مه‌یدان و مه‌به‌ستی سه‌ره‌کیی کــار و خه‌باتی ئێمه نێوخۆی واڵت و روو به نێوخۆی واڵت بێ
و پێویسته له‌مه‌وبه‌دواش به رێکاری گونجاو بایه‌خ و گرینگیی زۆرتری پێ بدرێ. هه‌ر له‌و چوارچێوه‌یه‌دا ،پلینۆمی کۆمیته‌ی ناوه‌ندی له‌و باوه‌ڕه‌دا بوو که فره‌چه‌شنییه‌کانی نێو کۆمه‌ڵگای رۆژهه‌اڵتی کوردستان به‌تایبه‌تی لـه‌بــواری ئایین و ئایینزاکاندا پێویسته وه‌ک ده‌وڵه‌مه‌ندییه‌ک و به چاوی رێز و حورمه‌ته‌وه سه‌یر بکرێن .هه‌ر له‌و کاته‌دا بـه‌اڵم پێویسته هه‌موو چین و توێژه‌کانی کۆمه‌ڵگای رۆژهه‌اڵتی کوردستان به سوننی و شیعه و یارسان و هی تــره‌وه له خه‌بات و تێکۆشانی خۆیان بۆ وه‌ده‌ستهێنانی مافه ره‌واکانیاندا یه‌كگرتوویی نه‌ته‌وه‌یی کــورد بپارێزن و رێگه به کۆماری
دێموکڕات له‌مه‌ڕ پێشگیری له بـه‌رده‌وامــی و قووڵبوونه‌وه‌ی ئه‌و دابه‌شبوونانه به چه‌شنێک که که‌لێن بخاته یه‌كڕیزیی نه‌ته‌وه‌ی کورد به ئـه‌کــتـه‌ره گرینگه‌کانی گــۆڕه‌پــانــی سیاسه‌تی کوردی بگه‌یه‌نێ. لهپێوهندی لهگهڵ باشووری کوردستاندا پلینۆمی ده‌هـه‌مــی کۆمیته‌ی نــاوه‌نــدی وێــڕای پێداگرتنه‌وه ل ـه‌س ـه‌ر گرینگیی یه‌کگرتوویی س ـه‌رکــردای ـه‌تــیــی سیاسیی کـــورد لــه مامه‌ڵ ه ل ـه‌گ ـه‌ڵ کێشه‌کانی نــێــوان ه ـه‌رێــم و ب ـه‌غــدا و رووبه‌ڕووبوونه‌وه‌ی سیناریۆ و ئه‌گه‌ره‌کانی سه‌ر ڕێ ،ناڕه‌زایه‌تیی خۆی لهپێوهندی لهگهڵ ئه‌و به‌شه له وته‌کانی نوێنه‌ری حکومه‌تی هه‌رێمی
رابردووی پڕشنگداری کورده‌کانی رۆژهه‌اڵت ه ـه‌م ل ـه‌بــواری خ ـه‌بــات و فــیــداکــاری بــۆ مافه ره‌واکانی خۆیان و هه‌م له‌بواری هاوپێوه‌ندی لهگهڵ پارچه‌کانی دیکه‌ی کوردستاندا و له هه‌ڵوێست و لــێــدوانـه‌کــانــی خــۆیــانــدا هه‌ستی رۆڵه‌کانی کورد له رۆژهه‌اڵت و له پارچه‌کانی دیکه‌ی کوردستاندا به‌گشتی خه‌وشدار نه‌که‌ن. ئــه‌وه‌نــده‌ی ده‌گ ـه‌ڕێــت ـه‌وه س ـه‌ر بــاکــووری کوردستان ،کۆمیته‌ی ناوه‌ندی له‌و بــاوه‌ڕه‌دا ب ــوو کــه تــا ئــه‌و جــێــگــایـه‌ی لــه بـ ـه‌رژه‌وه‌ن ــدی درێژخایه‌نی دابینکردنی ماف ه نه‌ته‌وایه‌تییه‌کانی کورد له تورکیه‌دایه ،پێویسته هه‌موو هه‌وڵێک بدرێ که به‌ستێنێک که بۆ بردنه پێشی پرسی
ئیسالمی ن ـه‌ده‌ن که به مانۆڕه فێڵکارییه‌کانی خـــۆی لـــه‌و جــــۆره فــره‌چـه‌شــنــیــیــانـ ه بــۆ درز خستنه‌وه له‌نێوریزه‌کانی خه‌ڵکی کوردستان و بــه الڕێــــدا بـــردن و گــۆڕیــنــی ســروشــت و جـه‌وهـه‌ری مه‌سه‌له‌ی کــورد له ئێران که‌ڵكی خراپ وه‌ربگرێ. له‌سه‌ر ئاستی کوردستاندا به‌گشتی ،پلینۆمی کۆمیته‌ی ناوه‌ندی وێڕای سه‌رنجدان به دوایین ئــاڵــوگــۆڕ ه سیاسییه‌کانی پارچه‌کانی دیکه‌ی کوردستان ،لـه‌و بـــاوه‌ڕه‌دا بــوو که له هه‌مان کاتدا که به ب ـه‌راورد لهگهڵ سااڵنی پێشووتر هه‌ل و ده‌رفه‌تی له‌بار بۆ بردنه پێشی پرسی کورد له‌و پارچانه‌ی کوردستاندا له‌گۆڕێدایه، به‌اڵم نیگه‌رانیی خۆیشی له دابه‌شبوونی هێز و الیه‌نه کوردییه‌کان له په‌راوێزی ملمالنه‌ی نێوان هێزه ناوچه‌ییه‌کاندا و به‌رده‌وامیی زێهنیه‌تی یه‌كتر قــبــووڵ ن ـه‌کــردن ده‌ربـــڕی و ده‌فــتـه‌ری سیاسیی حیزبی راسپارد که په‌یامی حیزبی
کوردستان له تــاران ده‌ربــڕی که بۆته مایه‌ی دڵگرانی و بریندار بوونی هه‌ستی تێکۆشه‌رانی کــورد لــه رۆژهــه‌اڵتــی کــوردســتــان .کۆمیته‌ی نــاوه‌نــدی وێــڕای وه‌بیرهێنانه‌وه‌ی رابــردووی برایه‌تی و هاوپێوه‌ندی و هه‌ستی به‌رپرسایه‌تیی کورده‌کانی رۆژه ـه‌اڵت ده‌رهـه‌ق به باشووری ک ــوردس ــت ــان و ک ــارن ــامــه‌ی سـ ـه‌ربـ ـه‌رزانـ ـه‌ی حیزبی دێموکڕات ل ـه‌بــواری پێوه‌ندی لهگهڵ ده‌وڵه‌تانی حاکم به‌سه‌ر کوردستاندا ،وێڕای ده‌رک کردنی هه‌لومه‌رجی ئه‌مڕۆی پێوه‌ندی و به‌رژه‌وه‌ندیییه‌کانی حکومه‌ت و الیه‌نه‌کانی هه‌رێمی کوردستان ،له‌و باوه ڕه‌دا بوو که هه‌م زه‌رووره‌ت و ریساڵه‌تی یه‌کێتی و رووحــی نه‌ته‌وه‌یی کورد و هه‌م ته‌نانه‌ت به‌رژه‌وه‌ندیی جێگه و پێگه‌ی هێزه‌کانی کورد له باشووری کوردستان له زه‌ینی کورده‌کانی رۆژهه‌اڵتدا ئه‌وه ده‌خوازێ که به‌رپرسانی ئهم پارچه‌یه‌ی کــوردســتــان بــه چــاوی حــورمـه‌تـه‌وه بڕواننه
کـــورد ل ـه‌رێــگــای سیاسی و دیــالــۆگ ـه‌وه له‌و واڵتــه‌دا هاتۆته پێش له‌بار نه‌چێ .سه‌باره‌ت بـــه رۆژئــــــــاوای ک ــوردس ــت ــان ــی ــش ،پــلــیــنــۆمــی کۆمیته‌ی نــاوه‌نــدی وێــڕای دووپاتکردنه‌وه‌ی ئامانجییه‌کڕیزیی هێزه‌کانی کورد له‌و پارچه‌یه‌ی کوردستاندا و پێویستیی پێکهێنانی به‌ستێنێکی ئاوه‌اڵ و هه‌مه‌الگیر بۆ به‌شداری و بڕیاردانی هاوبه‌شی هه‌موو هێزه‌کان له چاره‌نووسی ئهم پارچه‌یه‌ی کوردستاندا ،به‌شداری نه‌کردنی کانتۆنه‌کانی کورد له رۆژئاوای کوردستان له شانۆسازییهه‌ڵبژاردنی سـه‌رۆک کۆماریدا که رێژیمی به‌شار ئه‌سه‌د له جه‌رگه‌ی قه‌یرانی خوێناوی و ماڵوێرانکه‌ری ئه‌و واڵته‌دا به‌ڕێوه‌ی برد به هه‌ڵوێستێکی دروست و له‌جێی خۆیدا زانی. ل ـه‌س ـه‌ر ئاستی ئۆپۆزیسیۆنی ئێرانیدا، پلینۆمی کۆمیته‌ی ناوه‌ندی لهگهڵ وه‌بیرهێنانه‌وه و به‌داخبوونی ل ه هه‌موو ئه‌و په‌رش و باڵوی و
هه‌ڵوێستی حیزبی دیموکراتی کوردستان له پێوه‌ندی لهگهڵ ڕووداوه‌کانی ئهم دوایانه‌ی عێراق‌دا هێرش‌و په‌الماری ئهم دوایانه‌ی چه‌کداره‌کانی گرووپی توندڕه‌وی ده‌وڵه‌تی ئیسالمیی عێراق و شام(داعش) بۆ سه‌ر سوپا‌و دام‌و ده‌زگاکانی حکوومه‌تی ل ه پاریزگای نه‌ینه‌وا ،ده‌ست ب ه سه‌رداگیرانی شاری مووسڵ‌وناوچه‌یه‌کی به‌رین ل ه ڕۆژاوای عێراقی ل ه الیه‌ن ئهم گرووپه‌و ه لێ که‌وته‌وه .ئهم ڕووداوانـ ه خۆبه‌ده‌سته‌وه‌دان‌و پاشه‌کشه‌ی سوپا‌وهێز ه حکوومه‌تییه‌کانی ده‌ولـه‌تــی عیراق ل ه الیــه‌ک‌و ئــاواره‌بــوونــی ســه‌دان هــه‌زار ل ه خه‌لکی شار‌و ناوچه شه‌ڕلێدراوه‌کانی به دواوه بوو. وه‌ک ده‌زانــیــن به‌شێکی بــه‌رچــاوی هــێــرش‌و پ ـه‌المــار‌و ئاڵۆزییه‌کانی ئهم دواییان ه ل ه دراوسێیه‌تیی خاکی هه‌رێمی کوردستانو ب ه تایبه‌تی له نزیک ئه‌و ناوچ ه کوردیان ه ڕوویان داو ه ک ه ل ه مێژسال ه ب ه زۆرو داگــیــرکــردن ،ل ه کوردستان دابڕێندراون .باوه‌شکردنه‌وه‌ی خه‌ڵک‌و حکوومه‌تی هه‌ریمی کوردستان بۆ ئاواره‌کانی شه‌ڕ‌و ئالۆزییه‌کانی چه‌ند رۆژی رابردوو ل ه الیه‌ک‌و چوونی هێزه‌کانی ئاسایش‌و پێشمه‌رگ ه ب ه هانای دانیشتوانی ئهم ناوچانه‌و پارێزگارییان ل ه گیان‌و ماڵی پێکهات ه جۆراوجۆره‌کانی ئه‌وێ،هه‌ڵوێستێکی به‌رپرسان ه و نه‌ته‌وه‌ییی ه که حکوومه‌تی هه‌ریم گرتوویه‌ته به‌ر. حــیــزبــی دیــمــوکــراتــی ک ــوردس ــت ــان ،ڕووبــــه‌ڕوونــــه‌وه‌ی ژیــرانــه،ب ـه‌رپــرســان ـه‌و ن ـه‌ت ـه‌وه‌یــی حکوومه‌تی ه ـه‌رێــم ،هیز ه سیاسییه‌کان‌‌و دانیشتوانی کوردستان ل ه گه‌ڵ ڕووداوه‌کــان‌و بارودۆخی هه‌ستیاری ئێستای ناوچه‌که ،بە درووست دەزانێ. ئێم ه وێڕای ده‌ربڕینی پشتیوانیی خۆمان له‌م هه‌ڵوێسته ،ل ه سه‌ر پێویستیی یه‌کگرتوویی هه‌ر چی زیاتری خه‌ڵکی کوردستانو یه‌کهه‌ڵوێستیی سه‌رجه‌م هێزه‌سیاسییه‌کان له‌م هه‌لومه‌رج ه
دا،پێ داده‌گرین .هه‌ر له‌م کاته‌دا بۆجارێکی دیکه‌ش دووپاتی ده‌که‌ینه‌و ه ک ه حیزبی دیموکراتی کوردستانو خه‌باتکارانی گه‌لی کورد ل ه رۆژهه‌التی کوردستان،پشتیوانی‌و پارێزگاری ل ه ده‌سکه‌وت ه نه‌ته‌وه‌ییه‌کانی گه‌لی کورد له‌م بهشهی کوردستان ب ه ئه‌رکی خۆیان ده‌زانن. حیزبی دیموکراتی کوردستان دهفتهری سیاسی 1393 /3/24 2014/6/14
رۆژنامەی که‌موکوڕییانه‌ی ئۆپۆزیسیۆنی ئێرانی به‌رده‌وام به‌ده‌ستیه‌وه ده‌ناڵێنێ ،پێویستیی درێژه‌دانی پــێــوه‌نــدی و دی ــال ــۆگ لــه‌گــه‌ڵ هــێــز و الیـه‌نــه سیاسییه‌کانی ئێران به‌مه‌به‌ستی دروستکردنی تێگه‌یشتنی هاوبه‌ش سـه‌بــاره‌ت به دواڕۆژی سیاسیی ئێران و دابینبوونی ماف ه ره‌واکانی نه‌ته‌وە‌کانی ئه‌و واڵته‌ی دووپات کرده‌وه. ت ــا ئ ـــه‌و جــێــگــای ـه‌ی ده‌گـــه‌ڕێـــتـــه‌وه س ـه‌ر ئ ــۆپ ــۆزی ــس ــی ــۆن ــی کــــــورد لــــه رۆژهــــه‌اڵتــــی کوردستانیش ،پلینۆمی کۆمیته‌ی نــاوه‌نــدی له‌و بــاوه‌ڕه‌دا بوو که لهگهڵ ئه‌وه‌دا که که‌شی ئێستای نێوان هێز و الیه‌نه‌کان به به‌راورد لهگهڵ رابردوودا مایه‌ی خۆشحاڵی و دڵگه‌رمییه ،به‌اڵم هه‌ر له‌و کاته‌دا پێویسته ئه‌و که‌شه گونجاوه له پێوه‌ندییه‌کانی نێوان الیه‌نه‌کانی رۆژهه‌اڵتی کوردستان چوارچێو ه و رێکاری به‌کرده‌وه‌ی لــه‌بــواری خ ـه‌بــات و تێکۆشانی هــاوبــه‌ش و دروستکردنی ئیراده‌ی تۆکمه‌تری نه‌ته‌وه‌یی و گڕوتین به‌خشین به خۆڕاگری و خۆڕێکخستنی کۆمه‌اڵنی خه‌ڵکی کوردستاندا لێ بکه‌وێته‌وه. هـ ـه‌ر لـ ـه‌و چــوارچــێــوه‌یــه‌دا و ســه‌بــاره‌ت بــه پرسی نــێــوان دێموکراته‌كان و وه‌ستانی دانیشتنه‌کانی نێوان دوو الیــه‌ن ،ئه‌گه‌ر چی حیزبی دیموکراتی کوردستان ،لێکدانه‌و ه و خوێندنه‌وه‌ی خۆی بۆ هۆکاره‌کانی وه‌ستانی ئـه‌م دانیشتنان ه هه‌یه ،بـه‌و حاله‌ش،کۆمیته‌ی ناوه‌ندی ،دهفتهری سیاسیی حیزبیراسپارد که تا ئه‌و جێگایه‌ی بۆ حیزبی دێموکڕاتی کوردستان ده‌گه‌ڕێته‌وه ،بۆ ده‌سپێکردنه‌وه‌ی ئه‌و وتووێژانه و له‌پێناوی دۆزینه‌وه‌ی رێگاچاره‌سه‌ره‌یه‌کی هاوبه‌ش بۆ ئهم کێشه‌یه یارمه‌تیده‌ر بێ. له بڕگه‌یه‌کی دیکه‌ی کاره‌کانی پلینۆمی ده‌ی ـه‌مــی کۆمیته‌ی نـــاوه‌نـــدی‌دا ،هــه‌ر کــام له کۆمیسیۆن و ئۆرگانه سه‌ره‌کییه‌کانی کاروباری حیزب له کوردستان و ده‌ره‌وه‌ی واڵت راپۆرتی کار و تێکۆشانی یه‌کساڵی رابــردووی خۆیان پێشکه‌ش کرد ک ه له‌الیه‌ن رێبه‌ریی حیزبه‌وه ئـ ـه‌و راپــۆرتــانــ ه هـه‌ڵــسـه‌نــگــێــنــدران و وێ ــڕای ده‌ستنیشانکردنی خاڵ ه به‌هێز و الوازه‌کانی کار و تێکۆشانی به‌ش ه کارییه جۆراوجۆره‌کانی حــیــزب رێــنــوێــنــی و ب ــڕی ــاری پــێــویــســت ل ـه‌و پێوه‌ندییه‌دا به‌په‌سند گه‌یشت. لــه به‌شێکی دیــکـه‌ی کــاره‌کــانــی پلینۆمدا، ئایین‌نامه‌یه‌ک که دهفتهری سیاسی سه‌باره‌ت به بنه‌ما و چوارچێوه‌ی ئه‌رک و رۆڵی راوێژکارانی ده‌فــتـه‌ری سیاسی ئــامــاده‌ی کــردبــوو ،له‌الیه‌ن کۆمیته‌ی ناوه‌ندیی حیزبه‌وه که‌وته به‌ر باس و په‌سند کرا. پێویسته بگوترێ کــه لــه دوایــیــن به‌شی کــاره‌کــانــی پلینۆمی ده‌یــــه‌مــــدا،دوو کــه‌س له ئه‌ندامانی جێگری کۆمیته‌ی نــاوه‌نــدی وه‌ک ئه‌ندامی ئه‌سڵیی کۆمیته‌ی ناوه‌ندی هه‌ڵبژێردران و سه‌ره‌نجام پاش چوار رۆژ کار و گفتوگۆی به‌رده‌وام پلینۆم کۆتایی به‌کاره‌کانی خۆی هێنا. حیزبی دێموکڕاتی کوردستان دهفتهری سیاسی 21ی جۆزهردانی 1393 ( 11ی ژووئه‌نی )2014
به‌ڕێوچوونی ڕێوره‌سمی کۆتایی ده‌وره‌ی 207ی فێرگه‌ی سیاسی نیزامیی حێزبی دێمۆکراتی کوردستان ب ه کۆتایی هاتنی ده‌وره‌ی 207ی سه‌ره‌تایی پێشمه‌رگه ،پۆلێکی دیکه ل ه الوانی کورد په‌یوه‌ست ب ه ڕیزه‌کانی حیزبی دێموکراتی کوردستان بوون. ن ڕێ ــکــه‌وت ــی 27ی جــــــۆزه‌ردا رێوڕه‌سمی جێژنی کۆتایی فێرگه‌ی سیاسی _ نیزامیی ده‌وره‌ی 207ی ســه‌ره‌تــایــی پــێــشــمـه‌رگـ ه لــ ه بنکه‌ی دهفتهری سیاسی حیزب به‌ڕێو ه چوو. ئــه‌م ڕێــوڕه‌ســم ـ ه ب ـ ه س ــروودی نه‌ته‌وایه‌تیی « ئه‌ی ره‌قیب»و ڕاگرتنی ساتێ بێده‌نگی بۆ ڕیزدانان ل ه گیانی پــاکــی شـه‌هــیــدانــی ڕێــگ ـه‌ی ڕزگـــاری کوردستان ده‌ستی پێکرد. لـه‌و رێــوره‌ســمـه‌دا کــاک حه‌سه‌ن خــوشــکــه‌الم ،ئ ـه‌نــدامــی ڕاوێ ــژک ــاری کومیته‌ی ناوه‌ندی به‌بۆنه‌ی کۆتایی هاتنی ئه‌و ده‌وره‌یه‌ی فێرگه‌ی سیاسی نیزامی وتارێکی پێشکێش کرد. به‌ڕێزیان ل ه په‌یامه‌که‌یان‌دا وێڕای لــێــکــدانـه‌وه‌ی دوایــیــن ئاڵۆگۆڕه‌کانی ناوچهو به‌شه‌کانی کوردستان پڕژای ه سه‌ر پرس ه ڕۆژه‌ڤه‌کانی ڕۆژهه‌اڵتی کــوردســتــان‌و ،ق ـه‌یــرانــی ئــابــووری‌و
مــاده‌ســڕکـه‌ره‌کــانــی بـ ه دوو کێشه‌ی هه‌ر ه گرینگی ئه‌و بهشهی کوردستانو ئێران ناوبرد .ل ه به‌شێکی دیکه‌ی ئهم ڕێوره‌سمه‌دا ڕاپۆرتی فێرگ ه ل ه الیه‌ن کــاک ت ـه‌هــا باتیگوڵ خــوێــنــدرای ـه‌وه. ناوبراو راپۆرتی کار و چاالکیه‌کانیانی فــیــرگ ـ ه لــ ه پــێــوه‌نــدی لــه‌گــه‌ڵ کــاری په‌روه‌رده‌یی فێرگ ه ل ه ماوه‌ی ئهم دوو مانگه‌دا خسته ڕوو. سروودی « مێژووی دێمۆکرات
ب ه خوێن نووسراوه« ل ه الیه‌ن چه‌ند به‌شداربوویه‌کی ده‌وره‌و ه وترایه‌وه‌و پاشان په‌یامی فێرگ ه ل ه الی ـه‌ن کاک سـه‌یــد ئ ـه‌نــوه‌ر بـــه‌روه‌نـــدی‌و ،پارچ ه هــونــڕاوه‌ی ـه‌ک لـ ه په‌سنی پێشمه‌رگ ه له الیه‌ن ئیبراهیم عومه‌ری پێشکه‌ش کران .ل ه دوایین به‌شی ڕێوره‌سمه‌که‌دا خــــه‌اڵت بــ ه ســـه‌ر ســه‌رکــه‌وتــووانــی ده‌وره‌که‌دا دابه‌ش کرا.
3
٣١ی جۆزهردانی ١٣٩٣
هه‌واڵ‌و راپۆرت
٢١ی ژۆئه‌نی ٢٠١٤
ژماره٦٣٤ :
رۆژنامەی
به‌ڕێوه‌چوونی سمیناری «ئەمڕۆو داهاتووی سیاسیی ئێران‌و ڕۆڵی ئۆپۆزیسیۆن» ڕێــک ـه‌وتــی ٢٤ی جــۆزەردانــی ١٣٩٣لـــ ه زانــــکــــۆی ئــۆســڵــۆ بە بەشداریی « کــاوە ئاهەنگەری لە حیزبی دێــمــوکــراتــی کــوردســتــان‌و محەممەدرەزا حەیدەری ،وتەبێژی کەمپینی سەوز ،عەبباسی شوکری رۆژنـــــامـــــەنـــــووس‌‌و لــێــکــۆڵــەری فــەرهــەنــگــی ،فــــەروخ نێعمەتپوور لــە رێــکــخــراوی فــیــدایــیــانــی ئــێــران (ئەکسەرییەت) ،عەبدوڵاڵ حیجاب چاالکی سیاسی ،پەرویز الشــاری ن پێک لە حیزبی خەڵکی بەلووچستا هات. پانێلی یــەکــەمــی سمینارەکە ب ــۆ بــاســه‌کــانــی مــحــەمــمــەد رەزا حــەیــدەری ،محەممەد شەکووری‌و فــــــەروخ نــێــعــمــەتــپــوور ت ــەرخ ــان کرابوو ،حەیدەری لەژێرسەردێری «یەکێتی ،ئۆپۆزیسیۆن‌و رێبەری» ب ه ئــامــاژ ه ب ه ڕووداوه‌کــانــی دوای ه ـه‌ڵــبــژاردن ـه‌کــانــی ســەرکــۆمــاریــی ساڵی ١٣٨٨ی هــەتــاوی‌و فروفێڵی دەســەاڵتــدارانــی ئیسالمی‌و دزینی دەنگەکان ،باسی ل ه ئیڕاده‌ی خەڵکی ئ ــێ ــران بــەبــێ دارشــتــنــی پالنێکی پێشوەخت بۆ ناڕه‌زایه‌تی ده‌ربڕین بـ ه بــڕیــاری ده‌ســـه‌اڵت بــۆ گۆڕینی ئاکامه‌کانی هه‌ڵبژاردن کرد. پاشان عەبباس شوکری ک ه ل ه روانــگـه‌ی فه‌رهه‌نگییه‌و ه شرۆڤه‌ی سیاسه‌تی کــرد ،پێی وابــوو کاتێک باسی فەرهەنگ دەکــەیــن ناتوانین لـــە ســیــاســەت خـــۆ بــشــاریــنــەوە، ئ ــەگ ــەر ت ــۆزێ ــک دڵــســۆزیــمــان بۆ ئــەم واڵتــە هەبێ ناتوانین تەنیا لە
گۆشەنیگایەکەوە بروانینە سەرجەم کۆمەڵگای سیاسی ئێران .بەاڵم لە الیەکی دیکەوە دەڕوانینە ئەو شادی‌و خۆشییە کاتییانەی کە بەداخەوە لە ئێران بۆ گەنجان دێتە پێش ،به‌اڵم حــکــوومــەت خ ــوازی ــاری ماتەمین، گریان‌و خەمە ،به‌اڵم ئـه‌وه‌ی الوان ده‌ینوێنن شادیی لە کۆیلەیی دایه‌و شادیی لە کۆیلەیەتی‌دا بایەخی زۆر نیە ،بریا تــۆزێــک لــە ئومێدەکان‌و شادییە کاتییەکان ببێتە کۆمەڵێک
ل ــە ئـ ــێـ ــراندا چ ــۆن ــەو بــەتــایــبــەتــی مــەســەلــەی حاکمییەت‌و دەوڵــەتــی کۆماری ئیسالمی .خاڵی دووهــەم: هـــەلـــومـــەرجـــی ئــۆپــۆزیــســیــۆن‌و کۆمەڵگای مەدەنی لە ئێراندا. ن ــاوب ــراو تیشکی خست ه سـه‌ر ئـــــه‌وه‌ی ل ــە واڵتــــی ئــێــمــە بــەهــۆی هەلومەرجێکی تایبەتی کــە هەیە جـــەرەیـــانـــێـــک یـــــان رووداوێــــــــک ک ــە ل ــەن ــاو حــاکــمــیــیــەتــی کــۆمــاری ئیسالمیدا دێتەگۆرێ کاردانەوەی
روانینمان بۆ دەســەاڵتــی ســەرەوە هەبێ .لێکدانەوە بۆ ئاڵوگۆرەکانی بــکــەیــن ،ک ــاردان ــەوەک ــان ــی بــۆســەر کۆمەڵگاو ئــەوە کە کۆمەڵگا چۆن دەتــــوانــــێ لـــە پــێــوەنــدیــی لــەگــەڵ دەســــــەاڵت‌دا کــێــشــەو گرفتەکانی بەرەوپێش بەرێ. پـــەروی ــز الشـــــاری ل ــە حیزبی خەڵکی بەلووچستان بیروبۆچوونی حیزبەکەی ســەبــارەت بــە کێشەی نــەتــەوەکــانــی پێکهێنەری ئێرانی
لە هەڵبژاردنی تاکە کەسی‌و ویستی گشتیی بەردەوام. دواتـــر فـــەروخ نێعمەتپوور لە رێــکــخــراوی فــیــدایــیــانــی ئێرانیش ب ــاســه‌کــه‌ی لـ ـ ه پ ــێ ــوه‌ن ــدی ل ـه‌گ ـه‌ڵ رەوتــــی ســیــاســی ئــێــرانــدا بـه‌سـه‌ر دوو خ ــاڵ ــدا دابـــــەش کــــرد ،خــاڵــی یـــەکـــەم :هــەلــومــەرجــی سیاسیی
راستەوخۆی لەسەر کۆمەڵگای ئێمە هەیەو کــاردانــەوەی راستەوخۆی لـــەســـەر دەســـــــەاڵت‌و پــێــوەنــدیــی دەســــەاڵت لــەگــەڵ کۆمەڵگا هەیە. لـــەم گــۆشــەنــیــگــایــەوە ئــێــمــە وەک ئۆپۆزیسیۆن یان هێزەکانی جیابیر، یــان هێزەکانی کۆمەڵگای مەدەنی هەمیشە ناچار بووین بە جۆرێک
حاکمییەتی ئیسالمی بۆ بەشدارانی سێمینارەکە شیکردەوە .ب ه دوای ئـــه‌ودا عــەبــدوڵــا حیجاب چاالکی سیاسی گــوتــی :یەکێک لــە کێشە سەرەکییەکانی ئێمە لە سەرجەم ئۆپۆزیسیۆنی ئێراندا زۆر ئاشکرا دێــتــە بـــەرچـــاو ،ئ ــەوی ــش ئــەوەیــە لەجیاتی دەستپێکردنی گفتوگۆی
به‌ڕێوه‌چوونی ڕێوڕەسمی ڕێزگرتن لە ٧٠ ساڵ خەباتی «سارم‌خان سادق وەزیری» ڕێکه‌وتی ١٧ی جـــۆزەردان بە بـه‌شــداریــی کۆمەڵێک کەسایەتیی سیاسی‌و ئەدەبی‌و نوێنەری حیزب‌و ڕێکخراوە سیاسییەکانی کوردستان ڕێورەسـمێک بۆ ڕێزگرتن لە ٧٠ ســاڵ خــەبــات‌و تێکۆشانی دکتۆر ســــارم‌خــــان ســــادق وەزیــــــری لە شــاری فڕانکفۆرتی واڵتــی ئاڵمان بەڕێوەچوو. لـــــه‌و ڕێـــــوڕەســـــمـــــەدا دوای خــوێــنــدنــه‌وه‌ی پــەیــامــی دەســتــەی بــه‌رێ ــوه‌بــه‌ری ــی ئـــه‌و ڕێــوره‌ســم ـ ه فیلمێکی دێکۆمێنتی لە سەر ژیان‌و خەباتی سادق وه‌زیری پیشان درا. پــاشــان کۆمەڵێک کەسایەتیی سیاسیی نــاســراوی بــزووتــنـه‌وه‌ی سیاسیی کوردستانو ئێران پەیامی خۆیان ب ـه‌و بۆنه‌ی ه خوێنده‌و ه ک ه په‌یامه‌کانی مامۆستا عەبدووڵاڵ حەسەنزادەو کاک جەلیل گادانی‌و په‌یامی محەمەد سدیق کەبودوەند، ســەرۆکــی بــەنــدکــراوی ڕێکخراوی مــافــی مــرۆڤــی کــوردســتــان چه‌ند
ن ل ـه‌و ڕێــوڕه‌ســمـه‌دا په‌یامێک بــوو خــوێــنــدران ـه‌وه‌و ل ـ ه ســەرجــەم ئه‌و پەیام‌و بروسکانه‌دا باس لە خەبات‌و تێکۆشانی سادق وەزیــری لە پێناو ئازادی‌و گەلی کورد کرابوو. لـــــــە بــــەشــــێــــکــــی دیـــــکـــــەی ڕێـــوڕەســـمـــەکـــه‌دا ســـــارم ســـادق وەزیــری وتەیەکی پێشکەش کردو بە ئاماژە بە دەیــان ساڵ خەبات‌و تێکۆشانی خۆی لە پێناو ئــازادی‌و ســەربــەســتــی گــەلــەکــەیــدا ،هــاوکــات
باسی لەو کەندو کۆسپانە کرد کە بــە درێــژایــی دەی ــان ســاڵ خەبات‌و تێکۆشانی هاتوونەتە سەر ڕێی. به‌ڕێزیان ل ه درێژه‌ی قسه‌کانیدا کۆمه‌ڵێک پێشنیارو ڕاسپارده‌ی ل ه پێناو یه‌کڕیزیی هێزه‌کانی سیاسیی کورد هێنای ه به‌رباس‌و تیشکی خست ه سه‌ر ئه‌وه‌ی حیزبەکان بە هاوفکریی ن دا لەگەڵ یەکتر لە کاتە پێویستەکا هاوهەڵوێست بن.
دیداری کومیتەی دانمارکی حیزبی دێموکڕاتی کوردستان لهگهڵ وەزیری پێشووی ده‌ره‌وه‌ی ئەو واڵتە هەیئەتێکی کومیتەی دانمارکی حیزبی دیموکراتی کوردستان پێکهاتوو لە «ئامانج پیرمەو ڕەشید قازی» لــە دەفــتــەری تایبەتی « پێرستی مولیر» ،وەزیــری پێشووی دەرەوەی دانمارک چاویان ب ه ناوبراو که‌وت. پێرستی مولیر کە ئیستا ئەندامی پارلمانی دانمارکه، لەو دیدارەدا لە سەر دەورو کاریگەی ئورووپاو جێگەو پێگەی واڵتــی دانــمــارک لــە داڕشتنی سیاسەتەکانی پارلمانی ئــورووپــا دا قسه‌ی کــردو هەیئەتی حیزبی دێــمــوکــڕاتــی کــوردســتــانــیــش ڕخــنــەیــان لــە سیاسەتی دووفاقیه‌تی واڵتانی ئورووپایی لە هەمبەر کۆماری ئیسالمیی ئێران گرت ،بە تایبەت له‌وه‌ی کە حکوومەتی
دانمارک ڕێگەی بە هێندێک لە دەمڕاستەکانی ڕژیمی ئێران دابــوو بێن‌و لە زانکۆکانی ئەو والتــە سمینارو کــۆبــوونــەوەی گشتی ،بــە مەبەستی پــڕۆپــاگــانــدە بۆ ڕژیــمــی ئــیــران بــگــرن .ل ـه‌س ـه‌ر بــارودۆخــی نالەباری ئێران‌و پێشێلکارییەکانی مافی مرۆڤ ،بە تایبەت گەلی کورد لە الیەن ڕێژیمی ئیسالمیی ئێرانه‌وه‌و هەروەها دەستێوەردانی ئەو ڕژیمە لە کاروباری واڵتانی جیهان‌و هــاریــکــاری‌و پشتگیری ڕێژیمی ســووریــە ته‌وه‌رێکی دیکه‌ی باسه‌کانی هه‌یئه‌تی حیزب بوول بوون لهگهڵ ئه‌و ئه‌ندام پارلمانه‌ی دانمارک.
ســیــاســیــی لـــەنـــێـــوان ه ــێ ــزەک ــان، لــەجــیــاتــی دەســتــپــێــکــردنــی دیــاڵــۆگ لەنێوان هێزەکان‌دا ،ئێمە زۆرتر لە کۆبوونەوە تایبەتییەکانی خۆمان‌دا ب ــەش ــداری ــی دەکـــەیـــن‌و زۆربــــەی بەشدارانی کۆبوونەوەکانیش یان ئەندامانی حیزبێک یان کەسانێکی تایبەتین کــە لــەو کــۆبــوونــەوانــەدا بەشدار دەبن ،بۆیە یەکێک لە گرفتە سەرەکییەکان لە دوارۆژی ئێران نــەبــوونــی دیــاڵــۆگ یــان گفتوگۆی نێوان هێزە سیاسییەکانە. دوایــــیــــن کـــەســـی بـ ــەشـ ــداری پانێلی دووهــەم ،کــاوە ئاهەنگەری، ئه‌ندامی کومیته‌ی ناوه‌ندیی حیزب بوو کە باسەکەی تایبه‌ت بە باس ل ـ ه سـ ـه‌ر وەزعــــی ئێستای ئــێــران کــردبــوو .نــاوبــراو تیشکی خست ه س ـه‌ر ئــه‌وه‌ی خەڵک لە رەوشێکی زۆر نالەباردا دەژیــن ،بێجگە لەوە
کە دەسەاڵتدارانی ئێران بە شێوەی رێکوپێک پرۆژەگەلێکیان لە ماوەی ٣٥ســاڵــی رابـــــردوو بــۆ جێبەجێ کـــردن‌و درێ ــژک ــردن ــەوەی تەمەنی دەســەاڵتــی خــۆیــان لــەنــاو خەڵک‌دا بــەرێــوە بـــردوە ،خەڵکیش توانایی ئەوەیان هەیە کە ببنە هۆی پێکهاتنی پــچــرانــی ج ــۆراوج ــۆر لــەنــاو خۆی ئێران‌و لەنێوان گەالنی ئێران دا. کــاو ه ئاهه‌نگه‌ری ب ه ئاماژ ه ب ه بــارودۆخــی کۆمەاڵیەتی‌و کێشەی ئــــابــــووری لـــ ه ئــێــســتــای ئــێــرانــدا گــوتــی ئــه‌و کێشان ه یــەکــجــار زۆر لــە نــێــوان تــوێــژەکــانــی کــۆمــەڵــگــادا هەیەو بەتایبەتی لە بیست ساڵی رابـــردووەوە ئەو جیاوازییە زیاتر بـــووەو جــیــاوازیــی سیاسی هەیە بەهۆی نەبوونی دیاڵۆگی بەردەوام‌و ئەرێنی لەنێوان هێزە سیاسییەکان‌دا.
به‌ڕێوه‌چوونی سمیناری زانستیی «لێکدانه‌وه‌ی الدان ه جنسییهکان و خووگرتوویی له مندااڵن‌دا» ناوه‌ندی منداڵپارێزی رۆژهه‌اڵتی کوردستان سمینارێکی له‌ژێر ناوی» لێکدانه‌وه‌ی الدانــ ه جنسییهکان و خووگرتوویی لـ ه مــنــدااڵن» ی بۆ دوو پێشمه‌رگه‌ی حیزبی دێموکڕات، شـه‌هــیــن بــایــزیــدپــوور ،تــوێــژه‌ری کــۆم ـه‌اڵی ـه‌ت ـی‌و فــه‌ردیــن کـه‌ریــمــی، کارناسی ده‌روونناسی به‌ڕێوه برد. کـــه 27ی لـــه‌و ســمــیــنــاره‌دا جــــۆزه‌ردان ب ـه ب ـه‌شــداریــی کــادرو پــێــشــمــه‌رگــه‌کــانــی پــێــرســونــێــلــی راگ ـه‌یــانــدنــی حــیــزبــی دێــمــوکــڕاتــی کوردستان به‌ڕێو ه چوو ،سه‌ره‌تا ل ه په‌نێلی یه‌که‌م‌دا فه‌ردین که‌ریمی ب ه شیکردنه‌وه‌ی بابه‌تی «خووگرتنی مــنــدااڵن ب ه مــادد ه هۆشبه‌ره‌کان» ل ه ئێران ب ه گشتی‌و کوردستان ب ه تایبه‌تی ،الیه‌نه‌کانی‌و هۆکاره‌کانی تــووشــبــوونــی م ــن ــدااڵن بــ ه مـــادد ه سڕکه‌ره‌کانی شی‌کرده‌وه. نــــاوبــــراو بــ ه تــیــشــک خستن ه ســـــه‌ر ئـــــــه‌وه‌ی کـــــه ،ســـــــه‌ره‌ڕای رێگرییه‌کانی کــۆمــاری ئیسالمی لــه‌بــه‌رده‌م بــاوبــوون ـه‌وه‌ی ئــامــار ه وردو ڕاسته‌کان له‌و پێوه‌ندییه‌دا، گوتی« :ب ه داخه‌و ه ب ه پێی ئاکامی توێژینه‌و ه زانستییه‌کان ده‌رکه‌وتو ه ک ه ڕێــژه‌ی خووگرتنی مندااڵن ب ه مادد ه هۆشبه‌ره‌کان رۆژ لهگهڵ رۆژ زیاتر ده‌بێ. که‌ریمی لـ ه تـه‌وه‌رێــکــی دیکه‌ی باسهکهیدا ب ه پڕژانه‌سه‌ر بابه‌تی الدنــــ ه جــنــســیــیـه‌کــان ئـــامـــاژه‌ی ب ه په‌ره‌سه‌ندنی ده‌ســتــدرێــژی جنسی بۆ سه‌ر منداالن کردو گوتی ب ه پێ ئاخرین چاپی ده‌فته‌رچه‌ی «ڕێنوینی ت ـه‌شــخــی ـس‌و ئ ــام ــاری نه‌خۆشین ه ده‌روون ــیــه‌ک ــان( ،») DSMسـه‌دی 10تا س ـه‌دی 20ی مندااڵنی ژێر
18سااڵن ب ه جۆرێک بـه‌ره‌وڕووی ده‌ستدرێژی سکسی یان مه‌ترسیی توشبوون به‌و حاڵه‌ته بوونه‌ته‌وه. ل ه پانێلی دووهه‌می سمیناره‌‌که‌دا شه‌هین بایزید پوور ب ه پڕژان ه سه‌ر کێش ه کۆمه‌اڵیه‌تیه‌کان‌و به‌ستێنه‌کانی خولقاندنی ئه‌و کێشان ه ئاماژه‌ی ب ه چه‌ند نموونه‌ی مه‌یدانی‌و ئاماری کرد. نــاوبــراو تیشکی خست ه سه‌ر ئ ـه‌و نموونه‌‌و فاکتانه‌ی کـ ه خۆی چاالکییه مه‌ده‌نویه‌ک‌ان‌و چ ل ه کاتی چ کــاتــێ گــیــرانــی ل ـ ه زیــنــدانـه‌کــانــی ورمـــێ‌و مـه‌هــابــاد ب ـ ه چ ــاوی خۆی
بینیبووی‌و کاری له‌سه‌ر کردبوون. نــــاوبــــراو بـــ ه پ ــێ ــداگ ــری لـــ ه س ـه‌ر په‌ره‌سه‌ندنی کێش ه کۆمه‌اڵیه‌تییه‌کان ل ه ئێران‌و خه‌مساردی حکوومه‌ت له‌سه‌ر چــاره‌س ـه‌ری ئ ـه‌و دیــارده‌و کێشان ه گوتی میدیاکان‌و چاالکانی سیاسی‌و حیزب ه سیاسییه‌کان ده‌بێ بــ ه وردی‌و شــیــاریــی زی ــات ــرو ب ه شێوازی زانستیان ه له‌م جۆر باسان ه بکۆڵنه‌وه‌و دۆزینه‌وه‌ی ڕێکاره‌کان بۆ نێو کۆمه‌ڵگای کوردی ل ه ئێران فرمووڵه بکڕێ.
2
٣١ی جۆزهردانی ١٣٩٣
هه‌واڵ و راپۆرت
٢١ی ژوئه‌نی ٢٠١٤
ژماره٦٣٤ :
رۆژنامەی
خالید عه‌زیزی :گوتارێک ده‌توانێ کۆماری ئیسالمی بگۆرێ؛ که زۆربه‌ی زۆری کۆمه‌اڵنی خه‌ڵکی ئێران خۆیانی تێدا ببیننه‌وه خالید عه‌زیزی ،سکرتێری گشتیی حیزبی دێموکڕاتی کوردستان ل ه کۆری کادرو پێشمه‌رگه‌کانی حیزبی دێــمــوکــڕات‌دا جه‌ختی کـــرده‌و ه ک ه مه‌یدانی سه‌ره‌کیی کارو تێکۆشان‌و هـه‌ڵــســووڕانــی حیزبی دێموکڕاتی کــوردســتــان نێوخۆی ڕۆژه ـه‌اڵتــی کــوردســتــانــه‌‌و ئــــه‌وه‌ی لــ ه ئــێــران ده‌توانێ ببێت ه فاکته‌ری سه‌ره‌کیی گۆڕان یان نه‌مانی ئه‌و ه حاکمییه‌ته، دیــتــنـه‌وه‌ی گوفتومانێک ه زۆربــه‌ی زۆری کۆمه‌اڵنی خه‌ڵکی ئێران خۆی تیدا ببینێتهوه ،چ ئه‌وانه‌ی دژبه‌ری کــۆمــاری ئیسالمین ،چ ئ ـه‌وان ـه‌ی ل ـ ه نــێــوخــۆی کــۆمــاری ئیسالمیدا خۆیان ب ه ئۆپۆزیسیۆنێکی لیبڕاڵ‌و گۆرانخواز پێناسه ده‌که‌ن. له‌و کۆبوونه‌وه‌یه‌دا ک ه ڕۆژی یه‌کشه‌مم ه 25ی جــــۆزه‌ردان ل ه بنکه‌ی دهفتهری سیاسیی حیزب‌و به‌به‌شداریی سه‌دان که‌س ل ه کادرو پێشمه‌رگه‌کانی حیزب به‌ڕێوه‌چوو، سکرتێری گشتیی حــیــزب وێــڕای شیکردنه‌وه‌ی باس‌و ڕاسپارده‌کانی ده‌هه‌مین پلینۆمی کۆمیته‌ی ناوه‌ندیی حیزب ،سیاسه‌ت‌و روانگه‌ی حیزبی دێموکڕاتی ب ه نسیبه‌ت ئاڵوگۆر ه سیاسیی ه نوێ‌یه‌کان ل ه ناوچ ه خست ه ڕوو. کــاک خالید ع ـه‌زیــزی سـه‌ره‌تــا باسی کاریگه‌ریی جه‌مسه‌ر ه به‌هێز ه جیهانییه‌کانی ل ـ ه ســه‌ر ڕووداو ه سیاسییه‌کانی نــاوچ ـ ه ب ـ ه تایبه‌ت سووری ه کردو ل ه نێو شیکردنه‌و ه سیاسییه‌که‌ی‌دا باسی له‌و گڕووپ‌و ده‌ســتــه‌و تــاقــمــانـ ه ک ــرد ک ـ ه به‌پێی به‌رژه‌وه‌ندیی زلهێز ه ناوچه‌ییه‌کان دروســت کــران‌و ڕه‌وتــی شــۆڕش‌و سه‌رهه‌ڵدانی ئه‌و واڵته‌یان گۆڕی. سکرتێری گشتیی حیزبی دێموکرات له‌و بهشهی باسهکهیدا باسی ڕۆڵی ئــێــرانــی کــــردو گــوتــی لــ ه ه ـه‌مــوو
کێشه‌کانی رۆژهه‌اڵتی نێوه‌ڕاست‌دا سه‌رێکی ئه‌و کێشه‌ی ه جا چ ل ه نێوان فه‌له‌ستین‌و ئیسرائیل ،چ ل ه نێوان حیزبوڵالو ده‌وڵـه‌تــی لوبنان ،چ ل ه پێوه‌ندی لهگهڵ قه‌یرانی سووریه‌و عــێــڕاق‌و واڵتــانــی دیکه‌ی ناوچه‌ش ده‌گ ــاتــه‌و ه تــــاران‌و ،تـــاران هــه‌روا فاکتۆرێکی کــاریــگ ـه‌ر‌و ئه‌کته‌ری دروستکردنی نائه‌منی ل ه ناوچه‌ک ه دایه. کـــــــــــاک خــــــالــــــیــــــد بــــاســــی
هاوکێشه‌کان هه‌ر ل ه جێی خۆیه‌تی؛ به‌اڵم ڕوخساری گوفتومانی ئێران ب ه نیسبه‌ت دنیای ده‌ره‌وه‌و قسه‌کانی ڕوحانی به نیسبه‌ت ئه‌حمه‌دی‌نژاد گـــۆڕاوه‌و ئـه‌رکــی ئێم ه ئ ـه‌وه‌ی ـه ک ه تێبکۆشین ل ه پێوه‌ندییه‌کانمان‌‌و ،ل ه نێو بیروڕای گشتی‌دا ئه‌و بۆچوون ه به‌هێز بکه‌ین ک ه نیزامی کۆماری ئیسالمی بۆ متمان ه ناشێ ،ل ه هه‌مان کــاتــدا لـ ه نێوخۆی واڵتیشدا هانی گۆڕانخوازه‌کان بده‌ین هاوپشت‌و
هۆکارو به‌ستێنه‌کانی بۆ ده‌یان ساڵی ڕابــــردوو ده‌گ ـه‌ڕێــت ـه‌وه‌و ،ئه‌گه‌ری یه ل ه سنووره‌کانی ئێرانیش ئه‌و ه هه بێت ه ژوورێ ،به‌اڵم له‌و پێوه‌ندییه‌دا ســیــاس ـه‌تــی حــیــزبــی دێــمــوکــڕاتــی کوردستان ئه‌وه‌یه؛ کێشه‌ی کورد ب ه کێشه‌ی سووننی‌و شیع ه پێناس ه نه‌کا .لهگهڵ ئه‌وه‌شدا ب ه سه‌رنجدان بـه‌وه‌ی ئه‌و گڕووپان ه ل ه دژایه‌تیی کورددا دروست نه‌بوون‌و بۆ لێدان ل ـ ه شــونــاس‌و هــۆویــیـه‌تــی کــوردی
جۆراوجۆرییه‌کانی نێو حاکمییه‌ت، بـــۆ گـــه‌مـــه‌ی ســیــاســیــی خــۆیــانــی کــرد ،کـ ه ئه‌گه‌ر له‌الیه‌ک حه‌سه‌ن ڕوحانی ب ه گوتاری هه‌ڵکردن لهگهڵ کۆمه‌ڵگای جیهانی‌و که‌مکردنه‌وی بارگرژییه‌کان لهگهڵ دنیای ده‌ره‌و ه ده‌یه‌وێ وا نیشان بدا ئێران نه‌خشی بنیاتنه‌ری له ڕووداوه‌کــانــدا هه‌یه، به‌اڵم خامنه‌یی‌و حاکمیی هت‌و سوپای پاسداران ئه‌کته‌ره‌کانی دیکه‌ی ئه‌و م ـه‌یــدان ـه‌ن کــه یارییه‌کانی خۆیان ده‌که‌ن‌و ،ئه‌وه‌ش جاری وای ه سه‌ری ل ه کۆمه‌ڵگای جیهانیش شێواندوه، قــس ـ ه ئـــه‌وه‌یـــ ه ســـوپـــای قــــودس‌و ســیــاس ـه‌تــی ســه‌ره‌کــیــی کــۆمــاری ئــیــســام ـی‌و روانـــگـــه‌ی رێــژیــم بۆ
هاریکاریان بین. ســکــرتــێــری گشتیی حــیــزب ل ه کۆبه‌ندی ئ ـه‌و بهشهی باسهکهیدا گــوتــی کــۆمــاری ئیسالمیی ئێران ئیستاش پاره‌یه‌کی زۆر بۆ قه‌یران خوڵقێنی ل ه ده‌ره‌وه‌ی سنووره‌کانی خۆی ده‌کا ل ه حاڵێکدا خه‌ڵک ل ه ئێران ل ه بواری ئابووری ل ه بارودۆخێکی زۆر ناله‌باردا ده‌ژین. کـــــاک خـــالـــیـــد عـــــه‌زیـــــزی بـ ه خوێندنه‌وه‌یه‌ک بۆ ئ ـه‌و کێشانه‌ی ئێستا ل ه ڕۆژهه‌اڵتی نێوه‌راست ب ه تایبه‌ت ل ه واڵتانی سووریه‌و عێڕاق ل ـ ه ئـــارا دایـــه ،ئــامــاژه بـــه‌و ه کــرد؛ ده‌بینین جۆرێک کێشه‌ی ئایینزایی ل ه نێوان شێعه‌و سوونن ه دای ـ ه ک ه
نه‌هاتوونه‌ت ه گــۆڕه‌پــان ،به‌ڵکوو ل ه سه‌ر ئه‌و پێناس ه مه‌زهه‌بیی ه دروست بوون ک ه بۆ خۆیان لێکدانه‌وه‌ی بۆ ده‌که‌ن ،ئێم ه لهگهڵ ئه‌وه‌ی خۆشحاڵ نین ب ه گرتنه‌به‌ری ئه‌و جۆر ه ڕه‌فتاو ڕێوشوێن‌و خوێندنه‌وه‌ی توندوتیژ لــ ه مــه‌زهــه‌ب جــا چ ســونــنــی بیکا یــان شیعه ،ب ـه‌اڵم ده‌ڵێین ئ ـه‌و ه ل ه ته‌واوه‌تیی خۆیدا ب ه زیانی کورده‌و کورد نابێ ئه‌و کێشه‌ی ه بێنێت ه نێو ماڵی خۆی‌و بیکا ب ه ئی خۆی‌و ب ه الیه‌کدا بکه‌وێ. کـــــاک خـــالـــیـــد عـــــه‌زیـــــزی ل ـ ه بـه‌شــێــکــی دیــکــه‌ی بــاس ـه‌ک ـه‌یــدا ب ه ئــامــاژ ه بــــه‌وه‌ی ئ ـه‌گ ـه‌رچــی ئــێــران لــ ه نـــاوچـــه‌دا بــه ده‌س ــت ــێ ــوه‌ردان‌و
به‌شداریی شاندێکی حیزبی دێموکڕاتی کوردستان ل ه رێوڕه‌سمی ڕۆژی نه‌ته‌وه‌یی رووسیه‌دا شاندێکی حیزبی دێموکڕاتی کوردستان لـ ه هه‌ولێر لـ ه کۆنسوولخانه‌ی ڕووســیــه‌‌دا بـــه‌شـــداری لــ ه جــێــژنــی ڕۆژی ن ـه‌ت ـه‌وه‌یــی ڕووسیه‌دا کرد. ڕێکه‌وتی 22ی جــــۆزه‌ردان شاندێکی رێبه‌ریی حیزبی دێموکڕات ب ه سه‌رپه‌رستیی کــاک خالید عــه‌زیــزی ،سکرتێری گشتیی حــیــزبــی دێــمــوکــڕات لــ ه سـ ـه‌ر بانگهێشتی ڕه‌سمیی کۆنسولخانه‌ی رووسی ه به‌شداری ل ه جێژنی ڕووسیه‌ی فیدراڵ‌دا کرد و له‌الیه‌ن هه‌یئه‌تی خانه‌خوێ ب ه سه‌رپه‌رستیی ڤالێری پۆسپێلۆڤ پێشوازییان لێ‌کرا. سکرتێری گشتیی حیزب وێــڕای دیــدار لـه‌گـه‌ڵ هه‌یئه‌تی رووس ــی تــوانــی چــاوی ب ه
درێژەی:
کــۆمـه‌ڵــێــک ل ـ ه که‌سایه‌تیی ه سیاسییه‌کانی بــاشــووری کــوردســتــان‌و نوێنه‌رانی حیزب ه ســیــاســیــیـه‌کــانــی بـــاشـــووری کــوردســتــان‌و
نوێنه‌رانی کۆنسولخانه‌کانی واڵتانی بیانی بکه‌وێ‌و دیداریان لهگهڵ نوێ بکاته‌وه.
پیرۆزبایی بۆ سەرۆکایەتیی کابینەی هەشتەمی حکوومەتی هەرێمی کوردستان
لە ڕێگای ئێوەشەوە پیرۆزبایی لە هەموو وەزیــرە بەڕێزەکان دەکەین‌و بۆ ئێوە‌و یەک بە یەکی ئەندامانی کابینە‌‌‌‌و حکوومەتی نوێی هەرێمی کوردستان بە گشتی سەرکەوتن‌و سەربەرزی لە ئەرکە پێسپێردراوەکانتان دا بە ئاوات دەخوازین. کــابــیــنــەی هــەشــتــەمــی حــکــوومــەتــی هــەرێــمــی کــوردســتــان،لــە هەلومەرجێکی هەستیار‌دا ،شانازیی بەڕێوەبردنی کاروباری هەرێمی کوردستانی کەوتووەتە ئەستۆ .ئەوەی جێگای خۆشحاڵی‌و هیوادارییە، بنکەفراوانیی کابینەکە‌و هاوبەشیی هێزو الیەنە جۆراوجۆرەکانی بــاشــووری کوردستان لە حکوومەت‌و پارلمانی کوردستان داو پشتیوانیی بەرینی خەڵک لە کابینه‌ی نوێیه .لە الیەکی دیکەوە بە خۆشییەوە شانس‌و ئاسۆی نوێ لە بەر دەم پرسی کورد بە گشتی‌و بە تایبەتی لە هەرێمی کوردستان دا هەن .هیوای ئێمە ئەوەیە کابینەی
هەشتەم دڵگەرم بە پشتیوانیی یەکگرتووانەی خەڵک‌و سەرجەم الیەنە سیاسییەکان‌و پشت ئەستوور بە گیانی تەبایی‌و هەستکردن بە بەرپرسیارەتیی ئەندامانی ،لە جێبەجیکردنی ئەرکە پێسپێردراوەکان‌و وەدیهێنانی چاوەڕوانییەکانی پــارلــمــان‌و خەڵکی کــوردســتــان دا سەرکەوتوو بێ. خالید عەزیزی سکرتێری گشتیی حیزبی دیموکراتی کوردستان 21ی ژوئەنی 2014
خه‌رجکردنی پاره‌و ئیمکاناتی زۆر ده‌وری حاشاهه‌ڵنه‌گری ل ه ڕه‌وتی ڕووداوکاندا هه‌یه ،به‌اڵم ل ه نێوخۆی واڵتدا ب ه ده‌ست کۆمه‌ڵ ه کێشه‌یه‌کیش حاسێ بوو ه ک ه هه‌ر ئه‌و کێشانه‌ن ل ه درێژخایه‌ندا ل ه نێوی ده‌به‌ن یان ناچار ب ه گۆڕینی ده‌که‌ن. ســکــرتــێــری گــشــتــیــی حــیــزبــی دێموکڕاتی کوردستان جه‌ختی ل ه کردوه ئه‌وه‌ی ل ه ئێران سه‌ر ئه‌وه ده‌توانێ ببێت ه فاکته‌ری سه‌ره‌کیی گۆڕان یان نه‌مانی ئه‌و ه حاکمییه‌ته، دیتنه‌وه‌ی گوفتومانێکه؛ ک ه زۆربه‌ی زۆری کۆمه‌اڵنی خه‌ڵکی ئێران خۆی تیدا ببینێتهوه ،چ ئه‌وانه‌ی دژبه‌ری کــۆمــاری ئیسالمین ،چ ئ ـه‌وان ـه‌ی ل ـ ه نــێــوخــۆی کــۆمــاری ئیسالمیدا خۆیان ب ه ئۆپۆزیسیۆنێکی لیبڕاڵ‌و گــۆرانــخــواز پێناس ه ده‌کـــه‌ن‌و له‌و مه‌یدانه‌یه‌دا ک ه حیزبی دێموکرات قــسـه‌ی ه ـه‌ی ـه ،ل ـ ه نــێــوخــۆی واڵتــدا خــه‌ڵــکــی هـــه‌یـــه‌و لـــ ه کــۆم ـه‌ڵــگــای نێونه‌ته‌وه‌ییش‌دا گوێی لی ده‌گیرێ. کــاک خالید ع ـه‌زیــزی به‌شێکی دی ــکـ ـ ه بـــاســـه‌کـــه‌ی بـــۆ تــاوتــوێــی پـــرســـی کــــــورد لــــ ه بــه‌شــه‌کــانــی دیکه‌ی کوردستان ته‌رخان کردو لــ ه پــێــوه‌نــدی لــه‌گــه‌ڵ س ــووریـ ـه‌دا بــایــکــۆت‌کــردنــی ه ـه‌ڵــبــژاردن ـه‌کــانــی سه‌رکۆماریی ئه‌و واڵتـه‌ی له‌الیه‌ن کانتۆنه‌کانی خۆراوای کوردستانه‌و ه به‌رزنرخاند‌و به سه‌ره‌تایه‌کی باشی ب ه به‌خشینی شوناسی کــوردی ب ه پرسه‌کان له‌و بهشهی کوردستان دانا.
ســکــرتــێــری گــشــتــیــی حــیــزبــی دێـــــمـــــوکـــــرات بـــــ ه ســــه‌رنــــجــــدان بـــ ه ڕووداوه‌کــــــانــــــی بـــاشـــووری کوردستانیش ڕاسپارده‌ی پلینۆمی بــیــر هــێــنــای ـه‌و ه کــه بــ ه ئــاراســت ـه‌ی قۆستنه‌وه‌ی ه ـ هل‌و ده‌رفـه‌تـه‌کــان‌و پێویستیی پــاراســتــنــی یـه‌کــڕیــزی‌و هاوپێوه‌ندیی نــێــوان هێزو الیه‌ن ه ســیــاســیــیــه‌کــانــی ئـــــه‌و بـ ـه‌شـ ـه‌ی کــــوردســــتــــان‌دا بـــاســـی کــــــراوه. لـــ ه پ ــێ ــوه‌ن ــدی لـــه‌گـــه‌ڵ بـــاکـــووری کوردستانیش تیشکی خست ه سه‌ر ئـــه‌وه‌ی ک ـ ه پــڕۆس ـه‌ی ئاشتی له‌و بهشهی کوردستان ڕێگه‌یه‌کی زۆرو به‌بایه‌خی بــڕیــوه‌و نــابــێ رێــگـ ه ب ه توندره‌وه‌کان ل ه هه‌ر دووال بدرێ کۆسپ بخه‌ن ه بـه‌رده‌م به‌رده‌وامیی ئه‌و پڕۆسه‌یه. بــاســکــردن ل ـ ه دۆخـــی ته‌پیوی ئۆپۆزیسیۆنی سه‌رانسه‌ریی ئێران ل ه ده‌ره‌وه‌ی واڵت ،تیشک خستنه‌و ه س ـه‌ر قورسایی کــاری تێکۆشانی ســـیـــاســـی‌و ریــکــخــســتــنــه‌کــان لـ ه ڕۆژهه‌اڵتی کوردستانو سیاسه‌تی حیزبی دێــمــوکــڕاتــی کــوردســتــان‌و پێناخۆشبوونی حیزب به نیسبه‌ت ڕاوه‌ســتــانــی وتووێژه‌کانی حیزبی دێموکڕاتی کوردستانو هاوڕێیانی پــێــشــوومــان لـــ ه حـــدکـــا‌و ده‌ســـت پێکردنه‌و ه به‌و وتووێژانه‌و ،باسێک ل ه سه‌ر چۆنیه‌تیی کارو تێکۆشانی ت ئــۆڕگــانـه‌کــانــی حیزبی دێــمــوکــڕا چه‌ند ته‌وه‌رێکی دیکه‌ی باسه‌کانی ســکــرتــێــری گــشــتــیــی حــیــزب ل ـه‌و کۆبوونه‌وه‌ی ه بوون.
سه‌ردانی هه‌یئه‌تێکی جنیڤا کاڵ بۆ سکرتاریای حیزبی دێموکڕاتی کوردستان ڕێــک ـه‌وتــی 7ی ژووئـــه‌نـــی ،2014 ه ـه‌یــئ ـه‌تــێــکــی رێ ــک ــخ ــراوی بــانــگــه‌وازی ژنــێــڤ (جــنــێــڤــاکــاڵ) کــه بــۆ پـه‌ره‌پــێــدانــی جێبهجێکردنی قــانــوونــی مرۆڤدۆستی ل ه به‌ستێنی بزوتنه‌وه چه‌کدارییه‌کاندا کار ده‌کا ،سه‌ردانی سکرتاریای حیزبی دێموکڕاتی کوردستانی کرد. هه‌یئه‌تی ئـه‌و رێکخراوه له «ئه‌نکی ســیــۆربــێــری و بــه‌یــتــوول گــورکــێــم»، به‌ڕێوه‌به‌رانی پرۆگرامی ئه‌و رێکخراوه بـــۆ ئــه‌م ــری ــک ــای التـــیـــن‌و ک ــوردس ــت ــان لـه‌الیـه‌ن هەیئەتێکەوە بــە سەرپەرستی د .ئــاســۆ ح ــەس ــەن‌زادە‌وه ــاوڕێ ــی ــەت ــی شیالن قوربانی‌فەر به‌رپرسی ناوه‌ندی مــنــاڵــپــارێــزیــی کـــوردســـتـــان‌و گــه‌الوێــژ په‌یره‌وان ،ئه‌ندامی ده‌سته‌ی به‌ڕێوه‌به‌ریی یه‌کیەتیی ژنانی دێموکڕاتی کوردستانو خــالــیــد حـه‌سـه‌نــخــاڵــی بــه نوێنه‌رایه‌تیی کۆمیسیۆنی سیاسی-نیزامی پێشوازییان لێ‌کرا. له‌و دانیشتنه‌دا هه‌یئه‌تی رێکخراوی جنیڤاکاڵ سـه‌بــاره‌ت بــهو پرۆگرامانه‌ی لـه‌بــواری نه‌هێشتنی مینی دژه که‌سی‌و به‌چه‌کدار نه‌کردنی مندااڵن و پاراستنی ژنــــــان لــــه پـــــه‌راوێـــــزی بـــزووتـــنـــه‌وه چه‌کدارییه‌کاندا له واڵتانی جۆربه‌جۆری جیهاندا ب ـه‌ڕێــوه‌یــان ده‌بــا و چۆنیه‌تیی ناساندنی رێکخراوه‌که و شۆڕکردنه‌وه‌ی پره‌نسیپه مرۆیی‌یه‌کانی ئه‌و رێکخراوه بۆ نێو رێکخراوه کوردییه‌کان به‌تایبه‌تی
له پرۆگرامه‌کانی راهێنانی نیزامییاندا، دوایین زانیاری و به‌دواداچوونه‌کانیان خسته‌ڕوو. هه‌یئه‌ته‌که‌ی نــاوه‌نــدی مناڵپارێزی و یه‌کێتی ژنــان و کۆمیسیۆنی سیاسی نیزامییش وێ ــڕای خۆشحاڵی ده‌ربــڕیــن لــه پــێــوه‌نــدی و هــاوکــاریــی بــه‌رده‌وامــی ئه‌و رێکخراوه له‌گه‌ڵیان ،له گۆشه‌نیگای تــایــبــه‌ت ب ــه رۆژهــــه‌اڵتــــی کــوردســتــان و حیزبی دێـــــمــوکــڕاتــی کــوردســتــانـه‌وه دوای ــی ــن زانــیــاریــی ـه‌کــانــیــان لـه‌پــێــوه‌نــدی لهگهڵ بواره‌کانی کــاری ئه‌و رێکخراو ه و روانگه و پێویستییه‌کانی خۆیاندا بۆ هه‌یئه‌تی میوان خسته ڕوو .له کۆتاییدا ههردووال سه‌باره‌ت به ئاجێندای به‌رنامه و هاوکارییه‌کانی مانگه‌کانی داهــاتــوو لــه‌ب ــواری ب ـه‌ڕێــوه‌بــردنــی کــۆنــفــرانــس و وۆرکشاپ و کاری هاوبه‌شدا گفتگۆیان کرد.
سکرتێری گشتیی حیزبی دێموکراتی کوردستان پەیامێکی پیرۆزبایی بۆ سەرۆکایەتیی کابینەی هەشتەمی حکوومەتی هەرێمی کوردستان نارد.
بۆ سەرۆکایەتیی کابینەی هەشتەمی حکوومەتی هەرێمی کوردستان!
بەڕێز کاک نێچیرڤان بارزانی سەرۆکی کابینەی هەشتەمی حکوومەتی هەرێمی کوردستان! لە گەڵ ڕێز و ساڵوی گەرم! بە بۆنەی پێکهاتنی کابێنەی هەشتەمی حکوومەتی هەرێمی کوردستانو دەستبەکاربوونه‌وه‌ی ئێوەی بەڕێز ل ه پۆستی سه‌رۆک
دامه‌زرانی کۆماری کوردستان له چوارچێوه‌ی ئێرانێکی دێموکراتیکی فیدراڵ دا
شەممە ٣١ی جۆزهردانی ٢١ ١٣٩٣ی ژوئه‌نی ٢٠١٤
وه‌زیریدا ،لە الیەن خۆمەوە‌و بە ناوی هەموو ڕێبەریی حیزبی دیموکراتی کوردستانەوە ،پربە دڵ پیرۆزباییتان لێ دەکەم.
ل٢
ژماره ٦٣٤
www.kurdistanukurd.com
حدک ،ب ه دوای رووداوه‌کانی ئهم دوایانه‌ی ناوچه‌که:
پشتیوانی ل ه هه‌ڵوێستی حکوومه‌تی هه‌رێم و خه‌ڵکی باشووری کوردستان ده‌که‌ین ڕاگه‌یاندراو سه‌باره‌ت به به‌ڕێوه‌چوونی پلینۆمی دەیەمی
ئاسۆیەکی تازە بۆ داهاتوی کورد
٦
کۆمیته‌ی ناوه‌ندیی حیزبی دێـموكڕاتی کوردستان کۆمیته‌ی نــاوه‌نــدیــی حیزبی دێموکڕاتی کوردستان ،هه‌ڵبژێراوی کۆنگره‌ی پازده‌هه‌م، له رۆژه‌کانی 17تا 20ی جۆزهردانی 1393ی هـه‌تــاوی (به‌رامبه‌ر به 7تا 10ی ژووئه‌نی 2014ی زایینی) ده‌هه‌مین پلینۆمی خــۆی به ب ـه‌شــداریــی ئـه‌نــدامــانــی ئه‌سڵی و جــێــگــران و راوێژکارانی کۆمیته‌ی ناوه‌ندی به‌ڕێوه برد. له‌و پلینۆمه‌دا که به ساتێک بێده‌نگی بۆ رێزگرتن لــه گیانی پاکی شه‌هیدانی رێگای رزگــاریــی کوردستان ده‌ستی پێ کــرد ،پاش په‌سند کرانی ده‌ستووری کاری پلینۆم ،سه‌ره‌تا هاوڕێ خالید عه‌زیزی سکرتێری گشتیی حیزبی دێموکڕات راپۆرتێکی سیاسیی که ئاوڕدانه‌و ه له رووداو و ئاڵوگۆڕه سیاسییه‌کانی نێوان دوو پلینۆمی له ئاستی جیهان و ناوچه و ئێران و کوردستان و سیاسه‌ت و هه‌ڵوێسته‌کانی حیزب له‌و پێوه‌ندییه‌یدا له خۆ گرتبوو ،پێشکه‌ش کرد. ئ ـه‌م راپــۆرت ـ ه پــاش هه‌ڵسه‌نگاندن و تاوتوێ کــردن له‌الیه‌ن ئه‌ندامانی پلینۆم به‌مه‌به‌ستی بــه‌رچــاوڕوونــی به‌خشین بــه سیاسه‌ته‌کانی له‌مه‌ودوای حیزب به‌په‌سندی کۆمیته‌ی ناوه‌ندی گه‌یشت. لــه ده‌سپێکی راپــۆرت ـه‌ک ـه‌دا کــه بــۆ باسی ی ته‌رخان ئاڵوگۆڕه‌کانی سه‌ر ئاستی نێونه‌ته‌وه‌ی کرابوو ،ئاماژه به ملمالنه‌ی نێوان زلهێزه‌کان به‌تایبه‌تی رۆژئاوا و رووسی ه لهپێوهندی لهگهڵ قه‌یرانی ئۆکراین و پرسی کریمه‌د‌ا کرابوو و کاریگه‌رییه‌کانی ئـه‌و پل ه نوێیه له گرژیی نێوده‌وڵه‌تی له‌سه‌ر دۆسیه‌کانی دیکه‌ی ناوچه به‌تایبه‌تی قه‌یرانی سوریه و مامه‌ڵ ه لهگهڵ ئێراندا خرابوونه به‌ر باس .سه‌باره‌ت به کێشه‌ی ئێران و کۆمه‌ڵگای نێوده‌وڵه‌تی له‌سه‌ر پرسی ناوکی، پلینۆم له‌و بــاوه‌ڕه‌دا بووکه لهگهڵ ئ ـه‌وه‌دا که چاره‌سه‌رکردنی ئـه‌و مه‌سه‌له‌یه به قازانجی کۆمه‌اڵنی خه‌ڵکی ئێرانه ،تاقمی بااڵده‌ست له کۆماری ئیسالمیدا هێشتا وه‌ک کارتێکی گه‌مه ده‌ڕوانێته ئه‌و پرسه و به ئه‌نقه‌ست گرێوگۆڵ ده‌خات ه نێو پرۆسه‌ی چاره‌سه‌ر کردنی هه‌تا وێڕای به‌رده‌وامی له‌سه‌ر گوتاری به‌ناو ئینقالبی و ئاڕمانگه‌رایانه‌ی خۆی ،هه‌م ل ه خاڵی گه‌یشتن به مه‌رامه ستراتیژی و شاراوه‌کانی له‌بواری پیشه‌سازیی ناوکیدا نزیکتر بێته‌وه و هه‌م له بواره‌کانی تری ملمالنه و گرژی دروست کردن له ناوچه‌دا ئهم پرسه وه‌ک ئامرازێکی فشار به‌كار بێنێ .له‌الیه‌کی دیکه‌شه‌وه ئه‌مه ده‌بێته هۆی ئه‌و ه که کۆمه‌ڵگای نێوده‌وڵه‌تی هه‌روا به‌و کێشه‌یه‌وه سه‌رقاڵ بێ و پرسی هه‌ره سه‌ره‌کی ل ه کۆمه‌ڵگای ئێراندا که بریتیه له دێموکڕاسی و مافی مرۆڤ و ئازادییه‌کانی خه‌ڵک له په‌راوێزدا بمێنێته‌وه و به‌مجۆره رێژیم بتوانێ له‌سه‌ر پێشێلکارییه‌کانی خۆی له‌و بــواره‌دا بـه‌رده‌وام بێ. ل٤
رووداوه‌کانی عێراق‌و به‌رژه‌وه‌ندی ده‌وڵه‌تانی ناوچه‌که
٦
دیاردەی داعش‌و گوتاری دەوڵەتی ئیسالمی ٢_١
٧
ل ه سه‌ر پێویستیی یه‌کگرتوویی هه‌ر چی زیاتری خه‌ڵکی کوردستانو یه‌کهه‌ڵوێستیی سه‌رجه‌م هێزه‌سیاسییه‌کان له‌م هه‌لومه‌رج ه دا،پێ داده‌گرین. ب ه دوای په‌الماری گرووپی توندڕه‌وی ده‌وڵه‌تی ئیسالمیی عێراق‌و سیاسیی حیزبی دیموکراتی کوردستان ب ه دوای رووداوه‌کانی شام (داعش) بۆ سه‌ر موسڵ‌وتکریت‌و ده‌ستبه‌سه‌رداگرتنی چه‌ندین ئهم دوایانه‌ی ناوچه‌که ،ل ه به‌یاننامه‌یه‌ک دا سیاسه‌ت‌و هه‌ڵوێیستی ناوچهو شار و شارۆچکه‌ی سوننی نشینی عێراق‌و خۆبه‌ده‌سته‌وه‌دان‌و حکوومه‌تی هه‌رێم و خه‌ڵکی باشووری کوردستانی ب ه نه‌ته‌وه‌یی‌و تێکشکانی سوپا‌وهیز ه حکوومه‌تییه‌کان له‌م ناوچانه ،هه‌ریمی ژیرانه‌‌و به‌رپرسان ه هه‌ڵسه‌نگاندوه .حیزبی دیموکرات وێرای پێداگرتن کوردستانو ب ه تایبه‌تی دانیشتوانی ناوچ ه کوردییه‌کانی ده‌ره‌وه‌ی ل ه سه‌ر پێویستیی یه‌کگرتوویی هه‌ر چی زیاتری خه‌لکی کوردستانو هه‌رێمی به‌ڕه‌ورووی ئه‌گه‌ری هێڕش‌و نائه‌منی ل ه الیه‌ن چه‌کداره‌کانی یه‌کهه‌ڵویستیی سه‌رجه‌م هیز ه سیاسییه‌کان له هه‌لومه‌رجی ئاسته‌می ئه‌و گرووپ ه بوونه‌وه .حکوومه‌ت‌و خه‌لکی هه‌رێمی کوردستان ئیستا دا ،پشتیوانیی خۆی ل ه هه‌ڵوێستی حکوومه‌تی هه‌رێم باوه‌شیان بۆ ئاواره‌کانی ناوچ ه هێرش بۆ کراوه‌کان کرده‌وه ،هه‌ر راگه‌یاندوه‌‌و ئاماده‌یی تێکۆشه‌رانی ئهم حیزبه‌ی بۆ پاریزگاری ل ه له‌و کات ه دا ب ه ناردنی هێزی پێشمه‌رگ ه بۆ پارێزگاری ل ه گیان‌و ده‌سکه‌وت ه نه‌ته‌وه‌ییه‌کان له‌م بهشهی کوردستان دووپات کردوه‌ته‌وه. ماڵی دانیشتوانی ناوچه دابڕێندراوه‌کان کۆنتڕۆڵی شاری ستراتیژیکی ده‌قی به‌ییاننامه‌که هه‌ر له‌م ژماره‌یه‌ی «کوردستان» دایه. که‌رکووک‌و ناوچ ه به‌زۆردابڕێندراوه‌کانیان گرت ه ده‌ست .دهفتهری
باراک ئۆباما :كاتی پشتیوانی له نوری مالکی به‌سه‌ر چووه باراك ئۆباما ،سه‌رۆك کۆماری ئه‌مریكا بۆ نوری مالكی ،سه‌رۆك وه‌زیرانی عێراقی روون كردۆته‌و ه ک ه «كاتی پشتیوانی به‌سه‌ر چووه« و هه‌روه‌ها باس کردن ل ه الدانی نوری مالكی ته‌وری وتووێژی نێوان ئۆباماو گه‌وره به‌رپرسانی كۆنگر ه ئه‌مریکا بووه. ئۆباما له‌و كۆبوونه‌وه‌یه‌دا پێشنیاری كردوه هه‌وڵ بدرێ نوری مالكی ،سه‌رۆك به‌و قه‌ناعه‌ت ه بگا وه‌زیرانی عێراق ده‌ستبه‌رداری ده‌سه‌اڵت بێ ،چونک ه ل ه ئیداره‌كردن واڵته‌كه‌ی به‌ره‌وڕووی شكستی قورس بۆته‌وه‌و مه‌ترسیی زۆری بۆ خه‌ڵکی واڵته‌که‌ی دروست کردوه. له‌و كۆبوونه‌وه‌یه‌دا ئه‌ندامانی کۆنگره‌ش ڕه‌خنه‌ی توندیان ل ه شێوازی سیاسه‌ت‌و ده‌سه‌اڵتی نوری مالكی سه‌رۆك وه‌زیرانی عێراقی گرتووه. جۆن مه‌كین ،سیناتۆری به‌ره‌ی كۆماریییه‌كانیش ل ه باره‌ی پشتیوانیی هێزی
ئاسمانی ئه‌مریكا بۆ عێراق ده‌ڵێ ئۆباما په‌یامی بۆ مالكی ناردوه‌و روونی كردۆته‌و ه ك ه كاتی ئه‌وه به‌سه‌ر چووه. هه‌روه‌ها وه‌زیری به‌رگری چاك هیگل ل ه كۆبوونه‌وه‌كه‌ی كۆنگره‌دا گوتویه‌تی: حكوومه‌تی ئێستای عێراق به‌هیچ شێوه‌یه‌ك نه‌یتوانییو ه پابه‌ندی پێكهێنانی حكوومه‌تێكی یه‌كگرتووی نیشتمانی بێو سوننه ،كورد و شیعه‌دا له ده‌سه‌اڵتدا به‌شدار بکا.
ده‌نگی پێی بێگانه له سه‌ر خاکی کورد
٨
کێشەی نێوخۆیی قۆڵەکانی کۆماری ئیسالمی
٩
ب ێ ئاكام مانه‌وه‌ی پێنجه‌مین خولی دانووستان ه ناوكییه‌كانی ئێران ڕۆژی ڕابردوو پێنجه‌مین ی دانووستان ه ناوكییه‌كانی خول نێوان ئێران و گرووپی 5+1ل ه ی نێوان وییه‌ن ب ه چاوپێكه‌وتن محه‌ممه‌دجه‌واد زه‌ریف و كاترین ی پێ هات. ئێشتۆن كۆتای ی ی هه‌واڵده‌ری ی ڕاپۆرت به‌پێ ی ئهم ئیرنا ،زه‌ریف ل ه كۆتای ی ی بیروڕا ی ل ه بوون دیداره‌دا باس جیاواز له‌نێوان خۆیان و 5+1 له‌سه‌ر مه‌سه‌ل ه بنه‌ڕه‌تییه‌كان ی لێره‌دا پێویست ه كردوه‌و گوتوویه‌ت ئامریكا دژوارترین بڕیاره‌كان بدا. ی فه‌رانسه‌ش ل ه هه‌واڵدره‌ی ڕاپۆرتێكدا ل ه ویه‌ن له‌زمان ی زه‌ریفه‌و ه نووسیویه‌تی :ڕێژیم ئێران و ڕۆژئاوا له‌سه‌ر مه‌سه‌ل ه بنه‌ڕه‌تییه‌كان ڕێك نه‌كه‌وتن.
له‌م خوله‌ی وتووێژه‌كاندا ك ه ل ه ی دووشه‌مم ه 26جۆزه‌ردان ڕۆژ ی ژوئه‌ن» له وییه‌ن « 16 ی ێ كردبوو و تا ڕۆژ ی پ ده‌ست ی 30جۆزه‌ردان «20ی هه‌ین ژوئه‌ن» به‌رده‌وام بوو ،بڕیار ی درا وتووێژه‌كان له‌سه‌ر بنه‌ما ی دوایین ی ده‌ق ی نووسین ده‌سپێك ی ناوكی به‌ڕێوه‌بچێ. ڕێككه‌وتن ی دیكه‌و ه مایكێل مان له‌الیه‌ك ی ی كاترین ئێشتۆن به‌رپرس وته‌بێژ ی ی یه‌كیه‌تی ی ده‌ره‌وه سیاسه‌ت ی خۆیدا ئورووپاش ل ه تویتێر ی ی شه‌ممه ی ڕۆژ نووسیویه‌ت ی ی سیاس داهاتوو به‌ڕێوه‌به‌ران ی 5+1ل ه بروكسێل چاویان واڵتان ب ه یه‌كتر ده‌كه‌وێ.