ژمار‌ه - ١٤٨رەزبەری ١٣٩٣
24
ژمارە - ١٤٨ئۆکتۆبری 2014
په‌پووله
په‌پووله‌ی جوان‌و ڕازاو ئێسک سووکی باڵ نه‌خشاو تۆ که‌ی هاتیت بۆ المان؟ به‌خێرهاتی سه‌رچاومان چاوه‌ڕێت بووین زۆر ب ه کوڵ بیرمان ده‌کردیت ب ه دڵ لێر‌‌ه زۆر‌ه دارو گوڵ بفڕ‌ه له‌م چڵ بۆ ئه‌و چڵ باڵدار
23
ژمار‌ه - ١٤٨رەزبەری ١٣٩٣
22
یاسای سه‌یر‌و سه‌مه‌ره‌ی واڵتان -
هیندوستان :کوشتنی مشک ب ه بێ ئیزنی یاسا تاوانه.
تورکیه :ل ه سه‌ده‌ی 16و 17خواردنه‌وه‌ی قاو هقهدهغه بووه و هه‌رکه‌سێک ل ه کاتی خواردنه‌وه‌ی قاو ه ده‌ستبه‌سه‌ر کرابایه ل ه سێدار ه ده‌درا. تایله‌ند :له‌و واڵت ه بنێشت جووتن ل ه شوێن ه گشتییهکانقهدهغهیه و هه‌رکه‌س بنێشت بجوێ بڕی 500دۆالر جه‌ریم ه ده‌کرێ. بنگالدێش :قۆپی کردن له قوتابخانه‌کان قه‌ده‌غه‌یه وههر منداڵێکی سه‌رووی 15ساڵ ل ه کاتی تاقیکردنه‌وه‌دا قۆپی بکا ،زیندانی ده‌کرێ.
یونان :ل ه ساڵی 2001ەوه یاریی کامپیوتێری له‌و واڵتهقهدهغهکراوه. ئۆسترالیا :ل ه ئه‌یاله‌تی ویکتۆریای ئۆسترالیا که‌س بۆینی ه رۆژانی یه‌کشه‌مم ه شه‌ڵواری (په‌مه‌یی) له‌به‌ر بکا ،ته‌نانه‌ت مندااڵنیش. مه‌تین
ژمارە - ١٤٨ئۆکتۆبری 2014
21
منداڵەکان بە دڵی خۆتان بمڕەنگێنن!
ژمار‌ه - ١٤٨رەزبەری ١٣٩٣
20
بوون؟! _ ئێستا تێگەیشتم ئێوە بۆ ئەوەندە هاروهاجن‌و لەسەر جێی خۆتان دانانیشن. ئاخر کتێب ئەگەر خراپ ببێ ناشیرین دەبێ‌و کەس حەز ناکا بیشی‌خوێنێتەوە. بەاڵم ئێستا ئێوە لەنێو یاریی مندااڵن‌دا نین لێرە وردە وردە باش دەبنەوەو لە هەمووی گرینگتر مندااڵن دێن‌و چیرۆکەکانتان دەخوێننەوە. ئەو قسانە ئەوەندە کاری لەو کتێبانە کردبوو کە خەریک‌بوو دەست بە گریان بکەن ،چونکە هەموو کتێبێک ئاواتی ئەوەیە بخوێندرێتەوە. ب یان گۆڤارێک دەکڕن نابێ بیخەنە نێو بەڵێ منداڵە شیرینەکان کاتێک کتێ یارییەکانتانەوە ،چونکە الپەڕەکانی دەدڕێ‌و پیس‌و ناشیرین دەبێ‌و دواتر حەزتان لە خوێندەوەی نابێ ،هەر بۆیە دەبێ کتێب‌و گۆڤارەکانتان لە نێو قەفەزەی کتێبخانە دابنێن‌و بە باشی بیانپارێزن. دارشتنەوەی :مینای سوڵتانزادە
ژمارە - ١٤٨ئۆکتۆبری 2014
19
چیرۆکی کتێبە دڕاوو شپڕێوەکان رۆژێکیان چەند کتێبی دڕاوو شپڕێویان هێنایە کتێبخانەی قوتابخانەکەمان تا بیانخەینە نێو قەفەزەی کێتبخانەکەوە بەاڵم وێدەچوو ئەوان تا ئێستا کتێبخانەیان نەبینیبێ ،بۆیە زۆریان بەدفەڕی دەکردو بەردەوام بە دەنگی بەرز پێدەکەنین‌و پاڵیان بە یەکترەوە دەنا. ئەوەی سەردانی ئەو کتێبخانەیەی دەکرد پێی سەیر بوو! باشە ئەوانە بۆ ئاوا دەکەن ،باشە نازانن وەک ئەو کتێبانەی دیکە بە رێک‌و پێکی لەسەر جێی خۆیان دانیشن. بەرپرسی کتێبخانەکە چەند جاری دەنگ دان کە حەجمینیان بێ ،تا کەسێک بێ‌و بیانخوێنێتەوە ،بەاڵم خۆ ئەوان تێنەدەگەیشتن‌و دەستیان لە کایە کردن هەڵ‌نەدەگرت. کتێبەکان سەریان لە وشەی «خوێندنەوە» سوڕ مابوو! گوتیان کەسێک بێ‌و ئێمە بخوێنێتەوە؟! بەرپرسی کتێبخانەکە گوتی :بەڵێ! کتێبەکان هەموویان دایان لە قاقای پێکەنین. کۆنە کتێبەکان لە دەست ئەو کتێبە تازەهاتوو بەاڵم بەدفەڕانە وەئامان هاتبوون. ئەوان هەر بۆڵەیان دەهات ،تا ئەوەی کە یەکێک لە کتێبەکان وەدەنگ هات‌و پرسی: ببوورن دەتوانم لێتان‌بپرسم ئێوە پێشتر لە کوێ بوون؟! کتێبە شپڕێوەکان چاوێکیان لە یەکتر کردو گوتیان :لە نێوە یارییەکانی خاتوو ئەستێرە دا بووین. _ لەنێو یاریی مندااڵن! بەاڵم جێی کتێب نێو کتێبخانەیە نەک یاریی مندااڵن! _ ئەی نابینی هەموو الپەڕەکانمان دڕاوو نوشتاونەتەوە ،بەرگەکانمان خراپ
ژمار‌ه - ١٤٨رەزبەری ١٣٩٣
18
زیانەکانی خواردنەوە گازییەکان منداڵە خۆشەویستەکان! ساردی‌و خواردنەوە گازییەکانی دیکە لە نێو بەشێکی زۆر لە ئێوەدا وەک خواردنەوەیەکی خۆش سەیری دەکرێ ،بەاڵم با بزانین خواردنەوەی زۆری ساردییە گازییەکان چ زیانێکی هەیە: لێکۆڵینەوەکان نیشانیان داوە کە خواردنەوەی زۆری ساردی ،دەبێتە هۆی کلۆری‌و نێوبەتاڵ‌بوونی (پووکی) ئێسک ،قەڵەوی ،ڕزاندنی ددانەکان ،نەخۆشیی دڵ‌و زۆر نەخۆشیی دیکە. هەروەها لە هەر قوتویەکی چووکی خواردنەوە گازییەکاندا ١٠کەوچک شەکر ١٥٠ ،کالێری‌و ٣٠_٥٥گرەم کافێئینی تێدایەو پڕە لە ڕەنگی ناسروشتی کە هەموویان زیانی زۆریان بۆ ئێوە هەیە. جیا لە هەمووی ئەو زیانانە دەبێتە هۆی کەمکردنەوەی ئیشتیا لەو خواردنانەی کە قازانجی زۆریان بۆ لەشی ئێوە هەیە وەک :هەموو سەوزییەکان‌و ،ئەو خواردنانەی پرۆتۆئینیان هەیەو سپیاییەکان. ئا :نارین
ژمارە - ١٤٨ئۆکتۆبری 2014
فێرگەی نەققاشی
17
ژمار‌ه - ١٤٨رەزبەری ١٣٩٣
16
راستگۆیی له ژووره‌که‌ی خۆم دانیشتبووم خه‌ریکی کایه‌کردن بووم ،ک ه دایکم هاته‌ژوورێ
و پرسیاری لێکردم:
ژووره‌که‌ت بۆ تەڕ بووه؟
:نازانم
دوایی چاوی به‌و سەتڵ ه ئاو ه که‌وت که ل ه حه‌مام شاردبوومه‌وه.
وتی :ئەو سەتڵە ئاوە چییە؟ وتم نازان!.
دایکم چاوی به‌و کیسه‌ڵه‌ش که‌وت ک ه له‌وێ شاردبوومه‌وه ،وتی ئه‌و کیسه‌ڵ ه
چیه لێره‌یه؟
وتم :نازانم
دایکیشم وتی :ئه‌و سه‌تڵ‌و کیسه‌ڵه له‌خۆوه هاتوون ه ئێره؟
منیش وتم :کیسه‌ڵه‌که‌م ل ه حه‌وش ه دیته‌و ه و ویستم که‌مێکی ئاو پێبده‌م ،به‌اڵم
ستڵ ه ئاوه‌ک ه ڕژ‌ا و ژووره‌که‌م ته‌ڕ بوو.
نه‌مده‌ویست ببم ه هۆی ناره‌حه‌تیی دایکم ،بۆی ه به‌ڵێنم پێدا ک ه جارێکی‌تر
کیسه‌له‌ک ه نا‌یەم بۆ ژووره‌که‌م ،به‌اڵم دایکم له‌به‌ر هێنانی کیسه‌ڵه‌ک ه بۆ ژووره‌که‌م ناره‌حه‌ت نه‌بوو به‌ڵکوو له‌به‌ر ئه‌و ه ناره‌حه‌ت بوو که درۆم له‌گه‌ڵ کردبوو.
دایکم وتی :ئه‌گه‌ر سه‌ره‌تا ئیزنت ل ه من وه‌رگرتبا ،منیش هاوکاریم ده‌کردی.
دوایی داوای لێبوردنم ل ه دایکم کرد و به‌ڵێنم پێدا ک ه له‌مه‌وبه‌دوا راستگۆ بم.....
دایکی په‌یام
ژمارە - ١٤٨ئۆکتۆبری 2014
15
سووده‌کانی که‌ره‌وز که‌ره‌وز سه‌وزه‌یه‌کی زۆر به‌سووده ،شوێنی سه‌ره‌کیی ئه‌و سه‌وزه‌ی ه ل ه که‌ناره‌کانی ده‌ریای مه‌دیته‌ران ه بووه .بۆ دروستکردنی چه‌ندین جۆری ساالد‌و چێشت که‌ڵکی لێ وه‌رده‌گیرێ. سووده‌کانی که‌ره‌وز: بۆ به‌هێزکردنی دڵ ،جه‌رگ‌و سییه‌کان به‌سووده. بۆنی ناخۆشی نێو ده‌م نا‌هێڵێ. بۆ ئازاری گه‌ده و ریخۆڵه باشه. ب ه سوود ه بۆ ئازاری جومگه‌کان. ئیشتیای خواردن زیاد ده‌کا. بڕێکی زۆر ل ه ڤیتامین Cو ڤیتامین Eهه‌روه‌ها خوێی کانزایی،پوتاسیۆموسۆدیۆمی تێدایه. دنیای مندااڵن
14
ژمار‌ه - ١٤٨رەزبەری ١٣٩٣
قسەی خۆش بۆ پێکەنین مامۆستا :ئەو گیانەوەرە چییە کە گۆشت ،ماست، شیر ،پەنیر ،پێاڵوو جل‌و بەرگمان دەداتێ؟! _ قوتابی :مامۆستا وەڵاڵ باوکم!
کا برایەک دەڵێ :ئەمن هەرشتێک جارێک بچێتە مێشکمەوە ئیدی قەتم لەبیر ناچێتەوە! _ هاوڕێکەی دەڵێ :ئەدی بۆ ل ەبیرت دەچێ ئەو پارەیەی لێت وەرگرتووم بمدەیەوە؟! ئە ویش دەڵێ :ئاخر پارە دەچێتە گیر فانمەوە خۆ ناچێتە مێشکمەوە!
بە پیاوێک د ەڵ ێ ن: خ ێ را بڕ ۆ ئێستا ق ە ت ا ر ە ک ە وەڕێ دەکەوێ. _ پیاوەکە: ب ۆ ک و ێ دەڕوا ئەوەتا بلیت ە ک ە ب ە م نە.
دیاریی :نارین کەنکاش
ژمارە - ١٤٨ئۆکتۆبری 2014
13
زایینی‌دا کرا بە جەژن و تەرخان کرا بۆ ئەوکەسانەی زگماک نابینان یان بە هەر هۆیەکەوە لە ماوەی تەمەنیان دا بینایی چاوەکانیان لە دەست داوە. ١٦ی ئۆکتۆبر ،بۆ یەکەم جار لە ساڵی ١٩٤٥ی زایینی‌دا وەکو ڕۆژی جیهانیی خۆراک ناونرا. ١٧ی ئۆکتۆبر ڕۆژی نێونەتەوەیی سڕینەوەی هەژاری‌یە.
ئا :هانا وریا
ژمار‌ه - ١٤٨رەزبەری ١٣٩٣
12
١ی ژوئەنی هەموو ساڵێک بە ڕۆژی جیهانیی مندااڵن دانراوە لە واڵتانی ئیلسالوادۆر ،گواتماال و سریالنکا. ١ی ئۆکتۆبر ڕۆژی جیهانیی بەساڵداچووانە. ٤ی ئۆکتۆبر بە ڕۆژی جیهانیی گیانلەبەران ناسراوە. یونسکۆ ٥ی ئۆکتۆبری بە ڕۆژی جیهانیی مامۆستا ناودێر کردوە. ٩ی ئۆکتۆبر ،ڕۆژی جیهانی پۆستە. دووهەمین چوارشەممەی مانگی ئۆکتۆبەر بە ڕۆژی جیهانی (کەمکردنەوەی شوێنەوارەکانی کارەساتە سرووشتییەکان) دانراوە. کارەساتە سرووشتییەکان بەو کۆمەڵە ڕووداوە زیانبەخشانە دەوترێت کە مرۆڤ ڕۆڵی نییە لە روودانیان دا و پێشبینی ڕوودانیانی بۆ ناکرێت و یان ماوەیەکی زۆر پێش ڕوودانیان ناتوانین لێیان ئاگادار بینەوە وەکو بوومەلەرزە، الفاو ،گێژەڵووکە ،گڕکان ،گۆڕانکاریی زۆر لە پلەی گەرما ،وشکەساڵی ،ڕنوو و هەورەتریشقە و .....هتد. بەاڵم هێندێک کارەساتی تریش هەن کە ناڕاستەوخۆ مرۆڤ دبێتە هۆی ڕوودانیان وەک پیس بوونی ئاو و هەوای زەوی‌یان بەرزبوونەوەی پلەی گەرمیی زەوی‌یان دروست بوونی سێاڵو کە لە ئەنجامی بڕینی دارو درەختی دارستانەکەن دێتە کایەوە. لە ساڵی ١٩٨٩ی زایینی ،دووەمین چوارشەممەی مانگی ئۆکتۆبر بە ڕۆژی جیهانیی کەمکردنەوەی شوێنەوارەکانی کارەساتە سرووشتییەکان ناودێر کراوە. ڕۆژی گۆچانی سپی ١٥ی ئۆکتۆبری هەموو ساڵێک (٢٣ی ڕەزبەر) ناونراوە بە ڕۆژی گۆچانی سپی ،واتە ئەم ڕۆژە تەرخان کراوە بۆ ڕۆژی جیهانیی نابینایان. بۆ یەکەم جار ئەم ڕۆژە لە ئەمریکا و لە ١٥ی ئۆکتۆبری ساڵی ١٩٦٤ی
ژمارە - ١٤٨ئۆکتۆبری 2014
11
منداڵینە! جیاوازییەکانی نێوان ئەم دوو وێنەیە ببیننەوە!
بۆ
زانیا ر ی ز ی اتر
ژمار‌ه - ١٤٨رەزبەری ١٣٩٣
10
بۆچی دوای خواردن خەونووچکە دەمانباتەوە؟ هەموومان بە تایبەت نیوەڕۆیان
لە دوای خواردن هەست دەکەین پێویستمان بەخەوتنەو ئەگەر
بخەوین دەچینە خەوێکی قووڵەوە.
ئەم دیاردەیە لێکدانەوەیەکی زانستی هەیە ،ئەویش ئەوەیە کە هەموو
مرۆڤێکی پێگەیشتوو ،لە ناو لەشیدا
نزیکەی 5لیتر خوێن هەیەو بە سەر
بەشە جیاجیاکانی لەشدا دابەش بووە .
ئەو خوێنەی دەچێ بۆ ئەندامەکانی لەش‌و ڕێژەکەی لەو ئەندامانەدا لە
هەموو کاتێک‌دا وەک یەک جێگیر نیە،
بەاڵم بە گشتی ڕێژەی خوێن بەمشێوەیە دابەش ووە .
*گورچیلەکان ،%24جگەر ،%28ماسولکەکان ،%15مێشک %14و ڕێژەی
%19یش دابەش بووە بە سەر ئەندامەکانی دیکەی لەش .لە کاتی خواردندا گەدە
پێویستی بە خوێنی زیاترە بۆ ئەوەی ئەو خۆراکەی بۆی چووە هەرسی بکا،
ئەمەش وا دەکا بەشێک لە خوێنی ئەندامەکانی دیکەی لەش بچێ بۆ گەدەو بەم هۆیەوە ڕێژەی خوێن لەمێشکدا کەم دەکا ،ئەمەش وا دەکات مێشک چاالکیی کەم ببێتەوەو ببێتە هۆی باوێشکدان و خەواڵو بوون .
ف
ێ رگەی ز م ا ن ی ئی نگلیزی
ژمارە - ١٤٨ئۆکتۆبری 2014
9
منداڵه‌کان ساڵو وانه‌ی ئه‌مجاره‌مان تایبه‌ته به جێناوی ئاماژه و ئه‌وه‌یکه چۆن ده‌بێ له زمانی ئینگلیسیدا ئاماژه به دووری و نزیکی بکه‌ین. لێره‌دا مه‌به‌ست که‌ڵک وه‌رگرتنە له جێناوی ئاماژه بۆ( ( ) This / Thatئه‌مه /ئه‌وه) له دوو شێوه‌ی (( )Singular/ Pluralتاک/کۆ) یه. ?What is this ئه‌م ه چیه؟ It’s is an apple. ئه‌م ه سێوه ?What is that هۆوە چیه؟ It’s an apple. ئه‌و ه سێوه ?What are these ئه‌مانه چین؟ These are apples. ئه‌مانه سێون ?What are those ئه‌وانه چین؟ They are apples. ئه‌وانه سێون
کاوه ئاهه‌نگه‌ری
8
ژمار‌ه - ١٤٨رەزبەری ١٣٩٣
دونیای مەجازی! ڕۆژێک لە پارک دانیشتبووم و سەرم خستبووە سەر مۆبایلەکەم و چاوم لە فیس بووکەکەم دەکرد. کوڕێکی ٥ــ ٦ساڵە هاتە الم و وتی -:مامە بنیشتێکم لێ دەکڕی؟! منیش وتم -:پووڵم زۆر پێ نییە بەاڵم دانیشە ئێستا ڕەفیقەکەم دێت و بنێشتت لێ‌دەکڕم. وتی باشە و دانیشت. دوای ماوەیەک وتی -:مامە ئەوە خەریکی چی؟! منیش وتم -:بە دونیای مەجازی دا دەگەڕێم. کوڕە بچکۆلەکە وتی -:دنیای مەجازی چییە مامە؟! دەمویست جوابێک بدەمەوە کە منداڵێکی ٥ــ ٦ساڵەش بتوانێت لێی حاڵی بێت. وتم -:دنیای مەجازی شوێنێکە کە ناتوانی هیچت بەر دەست بکەوێت بەاڵم دەتوانی هەموو ئارەزووەکانتی تێدا جێبەجێ بکەی. کوڕەکەش وتی -:مامە دونیای مەجازیم زۆر پێخۆشە ئەمنیش زۆر دەچمە ئەوێ. وتم بۆ مەگەر ئەنتەرنێتت هەیە؟! نا مامە. باوکم لە زیندانە بەر دەستم ناکەوێت بەاڵم زۆرم خۆشدەوێت. دایکم بەیانیان کاتژمێر ٦دەچێتە سەر کار و ١٠ی شەو دەگەڕێتەوە ،ئەو کاتەش من خەوتووم نایبینم بەاڵم زۆرم خۆش دەوێت. کە براکە بچووکەکەم دەگری وردە نانەکە لە قاپێک ئاو دەکەم و وای دادەنێین سوپە ،خۆ تا ئێستا سوپم نەخواردوە بەاڵم زۆرم پیخۆشە. بەیانیان خوشکەکەم دەچێتە دەرەوە ئاخر پووڵمان نییە ،دەڵێن لەشفرۆشی دەکات ،بەاڵم تێناگەم کە دێتەوە لەشی هەر وەک جاران بەخۆیەوەیەتی و دەیهێنێتەوە. من پێم خۆشە بچمە خوێندنگە و ببمە پزیشک ،بەاڵم ناتوانم بچم و دەبێ کار بکەم. مامە مەگەر ئەوەی منیش دونیای مەجازی نییە؟! فرمێسکەکانم سڕییەوە و نەمتوانی هیچ بڵێم وەاڵمم دایەوە و وتم -:با گیانە دونیای تۆ زۆر مەجازیتر لە دونیای منە. وەرگێڕان لە فارسییەوە -:هانا وریا
ژمارە - ١٤٨ئۆکتۆبری 2014
7
منداڵی کوردستانین منداڵی کوردستانین هیوای گه‌شی به‌یانین خوێندن هێز و چه‌کمانه دلێر‌و پاله‌وانین ئێم ه رۆڵه‌ی خه‌باتین بێچوو‌ه شێری واڵتین بۆ به‌رزیه‌تی نیشتمان تیشکی رێگه‌ی ئاواتین
م هد‌حه‌ت بێخه‌و
ژمار‌ه - ١٤٨رەزبەری ١٣٩٣
6
ئەمنیش خواردنم بۆ خۆم کڕیوە .دایکی گوتی رۆڵە گیان خۆ ناکرێ هەرچی تۆ حەزت لێ‌بوو هەمووی بکڕی ،ئێمە تەنیا ئەوەندەمان پارە هێناوە کە بتوانین پێویستییەکانی ماڵێی پێ‌بکڕین. عەلی کە قسەی دایکی نەسەلماندبوو مانی گرت. دەستی کرد بە گریان‌و هەراو هۆریاو ئەو مارکێتەی هێنایە سەیری خۆی. دایکی بە هەر شێوەیەک بوو عەلی رازی کرد کە بگەڕێنەوە ماڵێ .هەر کە گەیشتنەوە ماڵێ گوتی خێرا بڕۆ دیوەکەت ،عەلی پرسی بۆ دایە ئەمن چیم کردوە؟! دایکی گوتی ئەتۆ لەوێ حەیای منت برد ،دەی خێرا بڕۆ دیوەکەت دەبێ بزانی چ کارێکی هەڵەت کردوە لەو شوێنە گڕووت بۆ شت گرتوە. عەلی ئێوارە لە دیوەکەی هاتە دەرێ‌و هەرچی قسەی لەگەڵ دایکی دەکرد دایکی جوابی نەدەدایەوە ،دواتر دایکی گوتی :ئەم جارە لێت خۆش دەبم بەاڵم ئیدی نابێ شتی ئاوا دووپات بکەیەوە. بەڵێ منداڵە خۆشەویستەکان! ئێوە کە لەگەڵ دایک‌و باوکتان دەچنە شوێنێک بۆ کڕینی شت نابێ گڕوو بگرن ،لەوانەیە ئەوان ئەوەندەیان پارە پێ نەبێ کە هەرچی ئێوە داوای بکەن بۆتانی بکڕن. و .بۆ کوردی :مینا
ژمارە - ١٤٨ئۆکتۆبری 2014
5
چیرۆکی عەلی بچکۆلەو خواردنە خۆشەکانی مارکێت رۆژێک عەلی‌و دایکی بۆ کڕینی کەل‌و پەلی خواردن سەردانی مارکێتێکیان کرد کە پڕ لە خواردنی زۆر خۆش بوو. دایکی عەلی دەستی دایە قەرتاڵەیەک‌و چوو ئەو شتانەی پێویستی بوو، هەڵیانگرێ .عەلی بچکۆلەش بە الی خواردنی مندااڵن‌دا رۆیشت ،زۆری ئیشتیا چووبووە ئەو خواردنانە ،بەاڵم چونکە ئیزنی لە دایکی وەرنەگرتبوو حەقی نەبوو هیچ هەڵگرێ .ئەو کەمێکی خۆڕاگرت ،بەاڵم هێندەی چاو لێیان بوو کە لەوە زیاتر نەیتوانی‌و چوو بە کەیفی خۆی خواردنی لە قەرتاڵەکە کرد .دایکی کە ئەو هەمووە خواردنەی دی گوتی :عەلی ئەوانە چین تۆ خستووتنە نێو قەرتاڵەکە؟! عەلی گوتی دایە گیان خۆ ئەو شتانەی تۆ کڕیوتن هیچیانم پێ‌خۆش نییە ،بۆیە
ژمار‌ه - ١٤٨رەزبەری ١٣٩٣
4
ئەمین گەردیگالنی
ئه‌مین گه‌ردیگالنی له‌دایکبووی ئاوایی گه‌ردیگالنی سه‌ر ب ه شاری سه‌قز و هه‌ڵکه‌وتوو له ڕۆژهه‌اڵتی کوردستانە .ل ه ساڵی 1349ی هه‌تاوی ،ل ه بنه‌ماڵه‌یه‌کی جووتیار له‌دایک بووه .خوێندنی سه‌ره‌تایی هه‌ر ل ه گونده‌که‌ی خۆیان و تاکوو پۆلی چواری سه‌ره‌تایی خوێندو ه و پاشان بەهۆی نه‌بوونی مامۆستاو ب ه هۆی ژیانی بنه‌ماڵه‌یی نه‌یتوانیو ه درێژ ه ب ه خوێندن بدا .ل ه ساڵی ،1362دوای چوونیان ل ه ئاوایی گه‌ردیگالنه‌و ه بۆ شاری بۆکان ،ده‌بێت ه شاگرد خه‌یات ،ها‌وکاتیش هاوینان له‌گه‌ڵ بنەما‌ڵه‌که‌ی بۆ کاردکردن ده‌چێت ه کووره‌خانه. ئاشنابوونی ب ه زمانی کوردی ده‌گه‌ڕێته‌و ه بۆ خوێندن ل ه قوتابخانه‌ی گونده‌که‌یان و دوای دابڕان ل ه خوێندن هه‌ر هۆگری نووسین و خوێندنه‌و ه بوو ،هه‌ر ئه‌وه‌ش وایکرد ک ه دواتر ڕوو لە نووسینی شێعر و کاری وه‌رگێڕان بکا و تا ڕاده‌یه‌کی باشیش ل ه کاری لێکۆڵینه‌و ه ل ه وش ه شاره‌زایه‌و تاکوو ئێستا فه‌رهه‌نگێکی وشه‌ی کۆ کردۆته‌وه. چه‌ند دانه له به‌رهه‌مه‌کانی ئه‌و نووسه‌ره (تاپۆی وه‌رزێكی سه‌وز) ساڵی ،1376كۆمه‌ڵه‌شێعر (مه‌رگ ه خه‌ون) ،1383كومه‌ڵه‌شێعر (خۆر و الوالو) كومه‌ڵه‌شێعری مندااڵن. وه‌رگێرانی كۆمه‌ڵه‌چیرۆكی (دیسان له‌و شه‌قامانه‌وه) نووسراوه‌ی بیژه‌ن نه‌جدی. ی لە خۆ گرتوە. وه‌رگێڕانی كۆمه‌ڵه‌چیرۆكی (ته‌پڵی ئاور) ك ه لە 16چیرۆكی بیان وه‌رگێڕانی ڕۆمانی (جێگه‌ی به‌تاڵی سلووچ) نووسراوی مه‌حموود ده‌وڵه‌ت‌ئابادی. وه‌رگێڕانی (یه‌كگرتن) نووسینی قودسی قازی نوور چیرۆكی مندااڵن. وه‌رگیڕانی ڕۆمانی (برایانی كارامازۆف)ی داستایفسكی. .هیوای ساغ و ساڵمه‌تی و ته‌مه‌ن درێژیی بۆ ده‌خوازین. ئا :نێعمەت مەال
وتەی ئ ە م ج ارەما
ن
ژمارە - ١٤٨ئۆکتۆبری 2014
3
رۆژی جیهانیی ده‌ست شۆردن منداڵ ه ئازیز‌و خۆشه‌ویسته‌کانی دنیای مندااڵن ئه‌وکاته‌تان باش!
له وته‌ی ئه‌مجاره‌ی دنیای مندااڵن دا ده‌مانهه‌وێ باسی گرنگیی ده‌ست شۆردن بکه‌ین.
یه‌کێک ل ه هۆکاره‌سه‌ره‌کیه‌کانی زۆربه‌ی نه‌خۆشییه‌کانی جیهان ده‌گه‌ڕێته‌و ه بۆ پیس بوونی
ده‌سته‌کان‌و هه‌ر ئه‌وه‌ش بۆت ه هۆی ئه‌و ه ک ه سااڵن ه خه‌ڵکێکی زۆر به تایبه‌تیش مندااڵن
تووشی نه‌خۆشی بن .ته‌نانه‌ت هه‌ندێک له‌و نه‌خۆشیانه هیچ چاره‌سه‌رێکیان نیه‌‌و ده‌بن ه
هۆی گیان له‌ده‌ست‌دانی مرۆڤ .گرنگیی ده‌ست شۆردن ب ه راده‌یه‌ک ه ک ه رێکخراوی جیهانیی
ته‌ندروستی بۆ یه‌که‌م جار ل ه 15ی ئۆکتۆبری ساڵی 2008ی زایینی ئەم رۆژەی وه‌ک رۆژی
جیهانیی ده‌ست شۆردن ناودێر کرد .ته‌نیا ل ه ماوه‌ی دوو ساڵی رابردوودا نزیک ب ه 80
واڵتی جیهان ئه‌و رۆژه‌یان کرد به جێژن.
ته‌نیا ده‌ست شۆردن ده‌توانێ به‌رگری ل ه توشبوون به زۆربه‌ی نه‌خۆشیه‌کان بکا.
مندااڵل ه ئازیزه‌کان! که‌وابوو ئێوه‌ش بۆ ئه‌وه‌ی تووشی نه‌خۆشی نه‌بن هه‌مووکات پێش
نان خواردن‌و دوای نان خواردن ،دوای ئه‌و ه که ل ه یاری کردن ته‌واو ده‌بن ،هه‌روه‌ها ل ه هه‌مووی گرنگتر له قوتابخانه پێش ئه‌وه‌ی خواردن بخۆن حه‌تمه‌ن ده‌بێ ده‌سته‌کانتان
جوان ب ه ئاو‌و سابوون بشۆن .ب ه هیوای ساغ و ساڵمه‌تی بۆ ئێوه‌ی خۆشه‌وست ،ئاواتی
سه‌رکه‌وتنتان بۆ ده‌خوازین.
سه‌رنووسه‌ر
2
ژمار‌ه - ١٤٨رەزبەری ١٣٩٣
دنیای مند ا اڵ ن گۆڤارێکی مانگانه‌ی مندااڵنه ،ناوەندی
منداڵپارێزیی رۆژهەاڵتی كوردستان دەری دەكا
سه‌رن ووس هر: ش ی ال ن قور بانی فه‌ر دە ستەی نو و س ە را ئ ن :کاو ه اه هنگ هر ی، ه ا ن ا و ریا ،نێعم ه‌ت م هال، مینا س وڵتانزادە
په‌یوه‌ندی : www.facebook.com/nawendy.mndal.paryzy.kurdistan www.Kurdistanukurd.com
١٤٨
ژمار‌ه - ١٤٨رەزبەری ١٣٩٣
1