ژماره - ١٥٣رەشەممەی ١٣٩٣
24
23
ژمارە - ١٥٣مارسی٢٠١٥
ژۆنا سوڵتانی
پەرنیان سەدیقی
ئاسۆ حوسێنی
باوان بداغی
ساماڵ سەممار
کۆچەر موئمێنی
22
ژماره - ١٥٣رەشەممەی ١٣٩٣
ئەوین پوورمەند
هانا مەحموودی
سارا ئیسمائیلی
مەتین مەمەندی
میدیا عوسمان
سۆما ئیسمائیلی
ژمارە - ١٥٣مارسی٢٠١٥
21
نهقاش ی كچ ی حامید ئهحمهد ی بۆ باوكی له زیندان ،یهكیك ل ه زیندانیانی ل ه سیدارهدراو ی كورد كه رێکەوتی ١٣٩٣/١٢/١٣ی هەتاوی ل ه گهل پینج كوردی تر ل ه سیداره دران!
وابا ش ه ب ی زانن
ژماره - ١٥٣رەشەممەی ١٣٩٣
هەر کەس پێی خۆشە زیاتر بزانێ با بیخوێنێتەوە: مێشهەنگوین دوو گەدەی هەیە یەکیان بۆ کۆکردنەوەی هەنگوینەو ئەوی دیکەشیان بۆ خواردن. بەکارترین ئەندامی مرۆڤ زمانییەتی.
پشیلە ٣٢ماسولکەی لە گوێچکەیدا هەیە.
ورچەکان چەپ دەستن.
مێروولە کاتێک مەسمووم دەبێ بەالی ڕاستیدا دەکەوێ.
ئەسپەکان بە پێوە دەخەون. سەدی 90ی ژەهری مارەکان لە پروتێئین پێکهاتوە.
20
ژمارە - ١٥٣مارسی٢٠١٥
فێرگەی نەقاشی
19
ژماره - ١٥٣رەشەممەی ١٣٩٣
18
سوودهکانی کیوی کیوی میوهیهکی زستانییه .داری کیوی سهرهتا ل ه ناوچهکانی باشووری چین دۆزراوهتهوهو ههر لهوێ را چۆت ه ناوچهکانی دیکهی جیهان. هێندێک ل ه سوودهکانی کیوی -
کیوی بڕێکی زۆر ل ه ڤیتامین cو ههروهها کهلیسیۆم و ئاسنی تێدایه.
-
خواردنی کیوی بۆ ئهو کهسان ه ک ه نارهحهتی گهدهیان ههی ه زۆرباشه.
-
خواردنی کیوی دوای ژهمهکان یارمهتی ههرهس کردنی خواردن دهدا.
-
کیوی بۆ ئهو کهسان ه ک ه نهخۆشی قهندیان ههی ه زۆر ب ه سووده ،ههروهها
ئهو کهسانهش ک ه قهڵهون بۆ دابهزاندنی کێشی لهشیان دهتوانن کیوی بخۆن.
ژمارە - ١٥٣مارسی٢٠١٥
17
بههار زستان نهما ،بههار هات
خۆشی بۆ گوندو شار هات
بولبول گهیی ب ه مرادی
دهخوێنن ب ه ئازادی
پهپوول ه لە م چڵ بۆو چڵ
دهچێ بۆ سهیرانی گوڵ
جوان ه ئهم چیاو دهشت ه
کوردستان وهک بههشته ههژار
ژماره - ١٥٣رەشەممەی ١٣٩٣
منداڵینە! بە دڵی خۆتان بمڕەنگێنن!
16
ژمارە - ١٥٣مارسی٢٠١٥
15
کۆلکەزێڕینە منداڵینە! ئەگەر زانیتان کۆلکەزێڕینە چۆن دروست دەبێ؟! کۆلکەزێڕینە لە چەند رەنگی تێکەاڵو پێکهاتوەو ،کاتێک باران دەبارێو خۆریش لە ئاسمان دیارە ،لەو کاتانەدا کۆلکەزێڕینە دروست دەبێ. منداڵینە ئێمە رەنگی خۆر بە زەرد دەبینین ،بەاڵم لە ڕاستیدا خۆر لە حەوت ڕەنگ پێک هاتوە :بنەوش ،نیلی ،شین ،سەوز ،زەرد ،پرتەقاڵیو سوور .خۆر لەو ڕەنگانە دروست دەبێو ڕووناکیەکی تێکەاڵو لەو ڕەنگانە دەردەکەوێو پێی دەگوترێ «تەیف». کۆلکەزیڕینەش دوای باران بارین کە ئاسمان پڕە لە دڵۆپی بچووکی ئاو، دەردەکەوێ .ڕووناکی خۆر بەنێو ئەو دلۆپانەدا تێدەپەڕێو دەشکێو ئەو حەوت رەنگە دروست دەبن کە پێی دەگوترێ کۆلکەزێڕینە! ماوە بڵێین کۆلەکەزێڕینە دوو دانەیە ،یەکیان بە پڕڕەنگی دەردەکەوێو ئەوی دیکەش کاڵە. ئا :نارین کەنکاش
ف
ێرگەی ز م ا ن ی ئینگلی ز ی ﺳ�و ﻣﻧداڵﮫﮐﺎن! Hi every body
14
ژماره - ١٥٣رەشەممەی ١٣٩٣
واﻧﮫی ﺋﮫﻣﺟﺎرهﻣﺎن ﺗﺎﯾﺑﮫت ﺑﮫ ﺋﺎژهﻟﮫ )(Pets
ساڵو منداڵهکان! Hidoevery What pet you likebody ?best ) (Petsوانهی ئهمجارهمان تایبهت به ئاژهله ﮐﺎﻣﮫ ﺋﺎژهڵت زﯾﺎﺗر ﺧۆﺷﮫ دهوێ؟ ?What pet do you like best I like parrots. ڵت زیاتر خۆشه دهوێ؟ ئاژه کامه وێ I like parrots. ﺧۆش ده ﻣن ﺗووﺗﯾم من تووتیم خۆش دهوێن ?you like parrots Why doWhy youdolike ?parrots خۆش دهوێن؟ تووتیت دهوێ؟ بۆچیﺗووﺗﯾت ﺧۆش ﺑۆﭼﯽ I like parrots because they are cute. I like parrots because they are cute. من تووتیم خۆشدهوێن لهبهر ئهوهیکه جوانن. ﻣن ﺗووﺗﯾم ﺧۆﺷدهوێ ﻟﮫﺑﮫر ﺋﮫوهﯾﮑﮫ ﺟواﻧن.
Dog
wolf
Cat
ﺳﻪگ
ﮔﻮرگ
ﭘﺸﯿﻠﻪ
Camel
Fish
Sheep Donkey
وﺷﺘﺮ
ﻣﺎﺳﯽ
ﮐﻪر/ ﮔﻮﺪرﮋ
Rabbit Hamster
ھﺎﻣﺴﺘﺮ ﻣﻪڕ
Snake
ﮐﻪروﺸﮏ ﻣﺎر Horse
Cow
ﺋﻪﺳﺐ
ﻣﺎﻧﮕﺎ
Frog
Parrot
Fox
ﺑﯚق
ﺗﻮوﺗﯽ
رﻮی
Tiger Elephant
ﻓﯿﻞ
ﺑﻪﺑﺮ
Why doWhy you ?likelikedog do you ?dog بۆچی سهگت خۆش دهوێ؟ ﺑۆﭼﯽ ﺳﮫﮔت ﺧۆش دهوێ؟ I like dogs because they are friendly and playfull I like dogs because وێthey friendlyدهare هاوڕێی باشن و کایهکردن لهگهڵیان خۆشه وان چونکە ئه andخۆش playfullگم من سه ?Do you like cats ﻣن ﺳﮫﮔم ﺧۆش دهوێ ﻟﮫﺑﮫر ﺋﮫوهﯾﮑﮫ ﺋﮫوان ھﺎورێﯽ ﺑﺎﺷن و ﮐﺎﯾﮫﮐردن ﻟﮫﮔﮫڵﯾﺎن ﺧۆﺷﮫ تۆ پشیلهت خۆش دهوێ؟ DoNo, you like ?cats I don’t ناوێن خۆشم نا، ﺧۆش دهوێ؟ ﭘﺷﯾﻠﮫت ﺗۆ ?Why not No, I don’t بۆچی نا؟ boringﻧﺎوێن ﻧﺎ ،ﺧۆﺷم That’s because they are lazy and چونکە ئهوان تهمبهل و ماندووکهرن ?Why not ﺑۆﭼﯽ ﻧﺎ؟
Lion
ﺷﺮ
کاوە ئاهەنگەری
ژمارە - ١٥٣مارسی٢٠١٥
13
مندااڵنی قوتابخانەی بنەڕەتیی رۆژهەاڵت لە رۆژی جلی کوردیدا
ژماره - ١٥٣رەشەممەی ١٣٩٣
12
مندااڵنی قوتابخانەی ٢ی رێبەندان لە رۆژی جلی کوردیدا
ژمارە - ١٥٣مارسی٢٠١٥
11
منداڵینە! جیاوازییەکانی نێوان ئەم وێنانە ببیننەوە!
ژماره - ١٥٣رەشەممەی ١٣٩٣
10
ل ه دهنگی کهروێشک بوو ک ه هاواری دهکرد ئای فریام کهون دز کیفی پارهکهمی برد یوزپلینگ کاتێک گوێی ل ه دهنگی کهروێشک بوو ب ه غاردان رای کرد و دزهکهی گرت ،دوای ئهو ماری خاڵدار هاتهپێشهو ه و وهکوو تهناف ل ه دهوری دزهک ه ئااڵو ل ه دارێکی بهستهو ه و ل ه الیهکی تریشهو ه قهل ه رهشهک ه کردنی دهستگیر ههواڵی دزهکهی ب ه ئاژهڵهکانی دارستان راگهیاندو ههموویان ل ه دهوری کۆبوونهوه تا بزانن ئهو دز ه کێی ه ک ه ل ه دارستانهکهیان پهیدا بووه ،یوزپڵێنگهک ه لێی نزیک بوو ه و کاڵوهکهی لهسهر سهری البرد ،کاتێک دیتیان ک ه ک ه ئهو دز ه سمۆرهی هاوڕێی کهروێشک ه سهریان سووڕما ،ههموو ئاژهڵهکان داوایان کرد ک ه سمۆر ه ل ه دارستان دهربکهن، بهاڵم کهروێشک چوو ه پێشهو ه و گووتی نهخێر نابێ کاری وا بکهن .ماری خاڵدار زۆری پێ سهیر بوو و گوتی ئهدی ئهو ه نیی ه دزی ل ه تۆ کردووه ؟ چۆن دیفاعی لێ دهکهی؟ کهروێشک وتی ل ه راستیدا من و هاوڕێکهم سمۆر ه کاتێک دیتمان ئێو ه ناتوان رێک بکهون لهسهر ههڵبژاردنی پۆلیس بۆ دارستان رێک بکهون پیالنێکمان دارشت ههتا بیسهلمێنین ،ک ه یوزپڵینگ و ماری خاڵدار و قهلهرهش ه ههرسێکیان بۆ پۆلیسی دارستان باشنو دهتوانن ل ه پاراستنی دارستانهکهمان یارمهتیمان بدهن. و .پهیام
ژماره - ١٥٣رەشەممەی ١٣٩٣
9
پۆلیسی دارستان ل ه نیو دارستانێکی گهورهدا چهندین ئاژهڵی جۆراوجۆر دهژیانو زۆربهی ئاژهلهکان یهکتریان ئازار دهدا ،نهزمی دارستانهکهیان تێک دابووو زۆربهی کاتهکان ل ه نێو ئهو دارستان ه شهڕ و ئاژاوه بوو. کۆمهڵێک مراویی لێبوو ،ههرکات پێیانخۆش بای ه دهچوون ه نێو رووبارهک ه و ئاوی رووبارهکهیان پیس دهکرد. زهڕافهیهکیشی لێ بوو ،زۆر لهخۆبایی بوو ههرکات حهزی لێ بوای ه دهچوو گهاڵی دارهکانی دهخواردو هێالنهی باڵهندهکانی خاپوور دهکرد. لهو دارستان ه رێویهکی پیریش دهژیا ،زۆرجاران ئاژهڵهکانی دیکهی فریودهداو خواردهکانی لێ دهخواردن. مهیموونهکانیش ههمێش ه خهریکی خواردنی مۆز بوونو توێکلی مۆزهکانیان لهسهر زهوی فرێدهداو ئهو ئاژهاڵن ه که بهوێدا تێدهپهڕین دهکهوتن ه سهر زهوی. ماوهیهک بوو ههموو ئاژهڵهکان ههستیان پێ دهکرد ک ه نهزمی دارستانهکهیان تێكچوو ه و ئهگهر بهم شێوهی ه بڕوات ه پێش هیچکامیان ناتوانن لهو دارستان ه ژیان بهسهر بهرن .ههربۆی ه بڕیاریاندا ل ه دهوری یهکتر کۆ ببنهو ه بۆ ئهوهی رێگ ه چارهیهک ببیننهوهو نهزمو ئارامی بۆ دارستانهکهیان بگهڕێننهوه .بۆی ه بڕیاریاندا ک ه بنکهیهکی پۆلیس ل ه دارستانهکهیان دابمهزرێنن ،بهاڵم دیسان لهسهر ئهو ه ک ه کێ ببێت ه پۆلیسی دارستانهکهیان لێیان بوو به ههاڵ. یهكێک ل ه ئاژهڵهکان ب ه دهنگی بهرز هاواری کرد من پێشنیارێکم ههیه ،ئێم ه دهتوانین بۆ دانانی پۆلیسی دارستان ههڵبژاردن بکهین.دواتر چهند دان ه ل ه ئاژهڵهکان خۆیان کاندید کرد،دوای چهند خۆلهک ئاکامی ههڵبژاردنهکان دیاری کرانو ماری گ و قهلهڕهشهی راستگۆ دهنگیان هێناوه ،ههرسێکیان دهنگهکهیان خاڵدا ،یوزپڵین بهرابهر بوو ،بهالم ئاژهلهکانی دیک ه پێیان خۆشبوو تهنیا یهک دان ه لهوان ببێت ه پۆلیسی دارستان. ئاژهڵهکان خهریک بوون جارێکی دیک ه ههڵبژاردن بکهنهوه ،ل ه ناکاو گوێیان
ژماره - ١٥٣رەشەممەی ١٣٩٣
8
تەختەرەش وانە بۆ مندااڵن بنووسێتەوە دەستو خەتی وەک شەڕە پشیلە وابوو قوتابییەکان هەموو پێی پێکەنین ،هیوا چونکە فێری نووسین نەببوو نەیدەزانی چۆن بنووسێ... هیوا دوای تەواوکردنی خوێندن تازە زانیبووی هەر کەس زۆر بخوێنێ زۆر فێر دەبێو ئەگەر زۆر بنووسێ دەستو خەتیشی خۆش دەبێ. بەڵێ منداڵەکان! جەنابی مامۆستا ئێستا دوای ئەو هەموو ساڵە دەبێ لە سەرڕاوە دەست بە خوێندنو نووسین بکاتەوە. وەرگێڕان لە فارسییەوە :مینا سوڵتانزادە
ژمارە - ١٥٣مارسی٢٠١٥
7
پێنووسی خوێندەوارو بەکار هیوا لەگەڵ ئەوەی زۆری حەز لە خوێندنو قوتابخانە بوو ،بەاڵم لەبەر نووسینەوەی وانەکانی لە قوتابخانە ماندوو ببوو. هیوا زۆری بیر لەوە دەکردەوەو دەیگوت :خۆزگە پێنووسێکی جادوویی هەبوایەوەو
هەموو
وانەکانی
بۆ
بنووسێتەوە .ئەو هەروا بیری دەکردەوە کە لە نەکاو هەورێک دەستی کرد بە بارینو ،هیوا بوو بە خاوەنی پێنووسێکی جادوویی. لەو ڕۆژەوە هەر کاتێک هیوا ویستبای پێنووسەکە وانەکانی بۆ دەنووسییەوەو ئیدی ئەو خۆی ماندوو نەدەکرد .ئیدی ئەو ببوو بە قوتابییەکی نموونەو زیرەکو وانەکانی لە هەموو مندااڵنی دیکە جوانتر دەنووسرایەوە .ئەو زۆر خۆشحاڵ بووو پێی وابوو ئاوا وەپێش منداڵەکانی دیکە دەکەوێ... هیوا گەورە بوو ،چووە زانکۆو پاشان بوو بە مامۆستا! هیوا کە بوو بە مامۆستا ،دەبوا وانەی بە مندااڵن گوتبا .ئەو کە چوو لەسەر
ژماره - ١٥٣رەشەممەی ١٣٩٣
6
(كۆلكـەزێڕینه) كۆلكەزێڕینەی حەو ڕەنگی جوان و ڕازاوه پێم بڵێ ئەو هەموو ڕەنگەت له كوێ هێناوه؟ بووی به پردی پەڕینەوەی مەل و پەپووله خۆشیان دەوێی مندااڵنی گەوره و چكووله من دەزانم تۆ بۆ هێنده ڕازاوه و جوانی ئەتۆ كچی قژ زێڕینی خۆر و بارانی دەڵێم خۆزگه دوور نەبوایەی ئەوەنده لێمان پڕ دەفتەرێ لەو ڕەنگانەت بدایه پێمان ئەمسا دادەنیشتین من و ڕۆژین و كاوه وێنەی بەهاری كوردستانمان دەكێشاوه ئهمین گهردیکالنی
ژمارە - ١٥٣مارسی٢٠١٥
5
کچی پزیشکەکە پیاوە پیرەکە خەریکی خاوێن کردنەوەی شەقامەکە بوو کە بە پەلە منداڵەکەی هەڵگرتەوەو بە باوەش گەیاندیە نەخۆشخانەکە .بە پەرستارەکەی گوت :توخودا یارمەتیی بدەن ،ماشێن لێداوە و بەجێی هێشتوە. پەرستارەکە گوتی :ئەو منداڵە پێویستی بە نەشتەرگەرییە و دەبێت پێشتر پووڵەکەی بدرێت . پیرەپیاوەکە :بەاڵم من پووڵم نییە و دایک و باوکی ئەو منداڵەش ناناسم .تکاتان لێ دەکەم نەشتەرگەرییەکەی بۆ بکەن ،ئەمن تا شەوێ پووڵەکەیتان بۆ دێنم. پەرستارەکە :لەگەڵ ئەو پزیشکە قسە بکە کە قەرارە نەشتەرگەریی منداڵەکە ئەنجام بدات. پزیشکەکە بێ ئەوەی تەنانەت سەیری منداڵەکەش بکات گوتی :ئەوە یاسای نەخۆشخانەکەمانە ،دەبێت پێش نەشتەرگەرییەکە ،پووڵەکە بدەن . ڕۆژی دواتر پزیشکەکە لە کاتی ناشتنی کچە بچکۆلەکەی بیری لە دوێنێی خۆی دەکردەوە. هانا وریا
ژماره - ١٥٣رەشەممەی ١٣٩٣
4
دوکتور محەمەدی مەجدی
دوکتور کهماڵ ئهحمهد حاج زاهیر رسوول ناسراو ب ه دوکتور کهماڵ مهزههر، لهساڵی 1937ی زائینی ل ه ئاوایی ئاغجهلهری سهر ب ه پارێزگای کهرکووکی باشووری کوردستان لهدایک بووه. ل ه ساڵی ،1959ل ه ل ه كۆلیژی پهروهردهی زانكۆی بهغدا ،بڕوانامهی بهكالۆریۆس ل ه مێژوودا به پلهی شهرهف وهردهگرێت. دوکتور کهماڵ مهزههر ،بۆ تهواو کردنی خوێندن دهچێت ه یهکیهتیی سۆڤیهت و ل ه ساڵی 1963ی زایینی پلهی دوکتورا ل ه یهکیهتیی سۆڤیهت وهردهگرێ و ل ه ساڵی 1969ی زائینیشدا بڕوانامهی ناوک بهدهس دێنێ. دوای گهڕانهوهی ل ه یهکیهتیی سۆڤیهت بۆ عێراق ،ل ه ساڵی 1981ی زایینیدا بووە مامۆستای زانکۆ و خزمهتێکی گهورهی ب ه زانکۆکان و نهتهوهی کورد کرد. ن و كور د و خۆرههاڵتی خاوهنی دهیان لێكۆڵینهوه و كتێبی مێژویی ه لهسهر كوردستا ناوهڕاست. ت کردن ب ه ئێستاکهش خهریکی درێژهدان ب ه ژیانی خۆیهتی و بهردهوام ه ل ه خزمه نهتهوهی کورد و مێژووی کوردستان به تایبهت
وتەی ئ ە م ج ارەما
ن
ژمارە - ١٥٣مارسی٢٠١٥
3
نهورۆزو ساڵی نوێی کوردی منداڵه خۆشهویستهکان و خوێنهرانی گۆڤاری مندااڵن! ئهوکاتهتان باش! پێشهکی ل ه الیهن دهستهی نووسهرانی گۆڤاری «دنیای مندااڵن» ب ه بۆنهی هاتنی ساڵی نوێ و جێژنی نهورۆز پیرۆزبایی ل ه ئێو ه ئازیزان دهکهین. دیسانیش وهرزی زستانو سهرماو سۆڵه تهواو بوو و وهرزی بههار و جێژنی نهورۆز هاتنهوه ،بههار وهرزی جوانی و زیندووبوونهوهی سروشته. له بههاردا بهفری سهر چیاکان دهتوێنهوه ،ئاوی ڕووبار و کانیاوهکان دهگهشینهوه ،دهشتهکان سهرسهوز و جوان و پڕ گوڵ دهبن ،ئاژهڵهکان ل ه خهوی زستانه ههڵدهستن. جێژنی نهورۆزیش ک ه گهورهترین جێژنی نهتهوهیی کوردانهو له یهکهم رۆژی بههاردا ئاگری نهورۆز دهکرێتهوه ،خهڵک دهچن بۆ سهیران و گهشت .هیوادارین ساڵی نوێ بۆ ههمووتان ساڵێکی پڕ ل ه خۆشی و شادی بێ ،بتوانن سهرکهوتنی گهوره ب ه دهست بێنن.
دنیای مند ا اڵ ن
2
ژماره - ١٥٣رەشەممەی ١٣٩٣
،ناوەندی گۆڤارێکی مانگانهی مندااڵنه منداڵپارێزیی رۆژهەاڵتی كوردستان دەری دەكا
فێرگەی نەقاشی
چیرۆک
جۆراوجۆر قسەی خۆش
کا
ردەستی
سهرنووسهر :شیالن قوربانی فهر دەستەی نووسەران :کاو ه ئاههنگهری ،هانا وریا ،نێعمهت
شێعر
مهال ،مینا سوڵتانزادە
زانیاری
پهیوهندی : www.facebook.com/nawendy.mndal.paryzy.kurdistan www.Kurdistanukurd.com
١٥٣
ژماره - ١٥٣رەشەممەی ١٣٩٣
1