‘Meer technisch talent voor een onderscheidende regio’
Duurzaam bouwen 1
2
Voorwoord
Vo o r w o o r d Technische innovatie, ook daarin zijn we goed in Noord-Holland Noord. Technische bedrijven in onze regio willen ook in de toekomst onderscheidend zijn. Daarvoor zijn meer werknemers nodig met een hoog opleidingsniveau. De Taskforce Technologie Onderwijs Arbeidsmarkt Noord-Holland Noord (TOA NHN) geeft – als samenwerkingsverband tussen een aantal partijen – uitvoering aan een regionaal programma om het tekort aan technici en technologen te lijf te gaan. Waar nodig met nieuw beleid, maar vooral door het bundelen en richten van bestaande initiatieven en activiteiten. Versnippering en onnodige onderlinge concurrentie worden zo voorkomen. Bedrijven zijn bepalend voor het TOA programma. Zij krijgen immers direct met het personeelstekort te maken. Succesvol zijn we pas als er meer jongeren daadwerkelijk kiezen voor een technisch beroep of voor de bètawetenschap. Om meer mbo 4 en hbo opgeleide werknemers te krijgen, moeten bedrijven niet alleen aan de poort van de school staan, maar ook actief jongeren van vmbo, havo en vwo informeren en aantrekken. Dit is de eerste in een serie publicaties over de voor Noord-Holland Noord belangrijke economische pijlers. Hierin komen de goede voorbeelden over het voetlicht van innoverende bedrijven die samenwerken met het onderwijs en van jongeren die hun keuze maken tijdens hun studie. Het zijn de goede voorbeelden die volgens de TOA NHN navolging verdienen. Volgt u? Jan Benjamens, Secretaris Taskforce Technologie Onderwijs Arbeidsmarkt Noord-Holland Noord
3
Duurzaam bouwen
Veel gevestigde organisaties hebben ondersteuning nodig om de oude gebruiken los te laten en nieuwe op te pakken. Een uitdaging voor technici en managers!
4
Professional Xpert Obe Bart Bootsma Seijts
Obe Bootsma (61) studeerde Management/Finance and Strategy aan de Webster University in Leiden, werkte daarna bij Berenschot en voor verschillende overheden. Nu is hij – onder meer – docent Duurzame ontwikkeling bij Hogeschool INHolland. Hij woont in Haarlem. Wat vindt u het mooie aan uw vakgebied? ‘Duurzaamheid in de gebouwde omgeving staat meer en meer in de politieke en maatschappelijke belangstelling. Vooral het energiegebruik in gebouwen – in de Westerse wereld 40% van het totale energiegebruik! – is een onderwerp dat hoog op de politieke agenda staat, zowel lokaal, nationaal als internationaal. In het licht van het terugdringen van CO2-emissies heeft de EU vergaande doelstellingen waar het gaat om het verminderen van energiegebruik in de gebouwde omgeving en verhoging van de energie-efficiëntie. Die doelstellingen worden nu reeds vertaald naar nationaal en vooral lokaal niveau: veel gemeenten gaan in hun doel stellingen aanzienlijk verder dan het vigerende nationale beleid.’ Integratie van technieken ‘Voor de implementatie van duurzaamheid is het van belang een integratie te bewerkstelligen van bouwtechniek, bouwfysica en installatietechniek. Generalisten en specialisten zullen hiervoor moet samenwerken in een bouwproces dat anders gaat verlopen. Bij dit proces is het van belang vanuit de klantvraag te werken en daarnaast, denkend vanuit de exploitatie, nieuwe geïntegreerde oplossingen te zoeken. In de verschillende velden zijn de technieken aanwezig. Maar hoe integreren wij die, met inachtneming van deze integratieaspecten, in het bouwproces? Het roept om een andere wijze van samenwerken in de bouwketen: kennis en kennisinnovatie zijn namelijk van belang, niet de prijs!’
Welke opleidingen leiden op tot uw vakgebied en waarom zouden deze moeten blijven? ‘Duurzaam bouwen vraagt om een andere manier van samenwerken. De bestaande technische opleidingen – Bouwkunde, Installatietechniek, Werktuigbouw,
5
Duurzaam bouwen
Civiele techniek en Business engineering – zijn daarbij van groot belang om de ontwikkeling op het eigen technische gebied te volgen en te verbeteren. Daarnaast is het van belang om opleidingen als Bouwmanagement & Vastgoed en Bedrijfskunde in te zetten om het veranderingsproces in de samenwerking in de bouwkolom verder te begeleiden en te ontwikkelen. Door in het derde jaar van de opleiding projecten op te nemen waarin de studenten integraal samenwerken, ieder vanuit de eigen discipline, worden inzicht en competenties verworven om het samenwerkingsproces in de bouwkolom op te pakken en daardoor te versnellen.’
Welke toekomstige uitdagingen ziet uw sector, kwalitatief én kwantitatief, op het gebied van personeelsbehoefte? ‘Om duurzaam bouwen in de bouwkolom stappen verder te brengen, is samenwerken op het gebied van kennisontwikkeling nodig. De jongeren van nu zijn de werkers van morgen en hebben het inzicht om dit proces van samenwerken en duurzaam bouwen in de bouw kolom te integreren. Het voorbereiden van projecten zal meer tijd, aandacht en overleg behoeven. Het zal nodig zijn om Bedrijfskunde en Bouwmanagement & Vastgoed als procesmanagers te integreren bij de realisatie van een duurzaam gebouwde omgeving.’
Welke carrièreperspectief – creatief en financieel – heeft uw vakgebied de student te bieden? ‘Om individuele projecten te plaatsen in het perspectief van een duurzaam gebouwde omgeving is er behoefte aan mensen die vrij kunnen denken om de veranderstappen die nodig zijn in de bouwkolom vanuit dat toekomstperspectief te benaderen. Waarbij zij bereid zijn zich daarin lerend op te stellen. Vanuit de werkende beroepspraktijk zullen ervaringsgewijs nieuwe stappen gezet kunnen worden om bestaande structuren om te bouwen. Nieuwe begrippen zullen daarbij een hulp zijn. Dit vraagt om creativiteit. Veel gevestigde organisaties hebben ondersteuning nodig om de oude gebruiken los te laten en nieuwe op te pakken. Een uitdaging voor technici en managers!’
6
Professional Obe Bootsma
Dient uw sector een maatschappelijk belang? En, zo ja, welk? ‘Het maatschappelijk belang om de tanende voorraad fossiele brandstoffen en het gebruik van grondstoffen vanwege schaarste te beperken, is de doelstelling om duurzaam kijken, denken en doen te integreren in het maken van keuzes. Door zo te handelen wordt ook een bijdrage geleverd aan eerlijk delen en het overbruggen van de kloof tussen arm en rijk. Kiezen, waarbij ook de afweging wordt gemaakt: wat betekent het voor hier en daar en nu en later. De vraag naar energie en het grondstofgebruik worden hierdoor beperkt zodat ook toekomstige generaties de mogelijkheid hebben zich op dezelfde wijze te ontwikkelen en niet belast worden met keuzes die wij nu maken.’
CV Obe Bootsma J Geboren op 15-01-1949 te Wymbritseradeel. J Deed na de middelbare school Bouwkunde en vervolgens Bedrijfskunde (hbo). J Daarna Management/Finance and Strategy aan de Leidse Webster University. Aanvullend: managementtrainingen en workshops holistisch denken. J Startte zijn carrière bij een bouwbedrijf en vervolgde die bij Berenschot. Werkte daar mee aan een nieuwe wijze van bouwkostenbeheersing. J Was vervolgens bedrijfskundig adviseur bij gemeente, provincie en ministerie, onder meer op het gebied van duurzaam ondernemen. J Adviseert en ondersteunt sinds tien jaar vanuit eigen adviesbureau ter zake integratie van duurzaamheid. J Sedert 2005 docent duurzame ontwikkeling, duurzaam bouwen en duurzame techniek bij Hogeschool INHolland. J Is betrokken bij integratie van duurzaamheid in de School of Technology.
7
Duurzaam bouwen
De technische ontwikkelingen voor de bouw zullen nooit ophouden.
8
Nieuw talent Bart Seijts
Bart Seijts (29) volgde de havo op het Jan van Scorel College (nu Stedelijk Dalton) in Alkmaar en studeert Duurzaam bouwen aan Hogeschool INHolland in Alkmaar. Hij woont in Stompetoren. Waarom heb je destijds gekozen voor deze opleiding? ‘Dat ik een technische richting opging, is zomaar gegroeid. Gaandeweg kreeg ik belangstelling voor duurzame ontwikkeling. Ik begreep dat een beroep in die richting steeds gevarieerder zou worden. Deze specifieke opleiding koos ik omdat ik geïnteresseerd ben in hoe je gebouwen bouwt en wat er nodig is om te kúnnen bouwen. En dan bedoel ik het hele scala: vanaf de basis – dus het ontwerp – tot aan de oplevering. Met name de technische ontwikkeling gaat hard, waardoor ook de bouwkwaliteit toeneemt.’
Wat heb je gedaan tijdens je stage/afstuderen? ‘Mijn eerste stage volgde ik bij een aannemer die gespecialiseerd was in de bouw van stallen; woningen deed hij ernaast. Daarna liep ik stage bij de opdrachtgever, DSB, van de bouw van het AZ-stadion. Hier leerde ik heel veel over de noodzaak van het goed plannen en detailleren in de voorbereidingsfase. Want daar valt geld te halen. Budgetoverschrijdingen worden doorgaans veroorzaakt door leveringen die niet op tijd komen. En door de bouwplannen goed te detailleren weet je precies wat je te wachten staat.’ Passief-huisniveau ‘Momenteel bereid ik mijn afstuderen voor. Het betreft de renovatie van een bestaand huis dat – als het kan – wordt opgewaardeerd tot op passiefhuis-niveau. Door betere isolatie, zonnepanelen en zonnecollectoren moet het zelfvoorzienend worden. Hier zijn op dit moment al enkele studenten mee bezig; mijn afstudeeropdracht sluit daar op aan en gaat vooral om de uiteindelijke uitvoering van het project. Ik wil een manier vinden om de bouwkwaliteit tijdens de renovatie constant te monitoren zonder daarvoor veertig uur per week op de bouw aanwezig te hoeven zijn.’
9
Duurzaam bouwen
Hoe zie jij je toekomst op het werkzame vlak? ‘Na mijn afstuderen verwacht ik als adviseur in de bouw actief te zijn. Ik zal me dan met name richten op energiezuinige gebouwen. De nadruk ligt dan vooral op de koppeling van bekende concepten tot het op de juiste manier uitvoeren van deze concepten. Dat moet leiden tot kwalitatief betere en schonere gebouwen.’
Heb je al uitgesproken voorkeuren voor je toekomstige werk en werkomgeving? ‘Ik werk nu reeds twee dagen per week bij Koppen Vastgoed in Heerhugowaard – inderdaad: Stad van de Zon. In de toekomst verwacht ik in de bouw actief te blijven in ontwerp en uitvoering van verschillende, duurzame, projecten. Hiervoor is de omgeving niet echt van belang. Het kan zijn bij een projectontwikkelaar, of bij een adviesbureau. Maar het kan ook gebeuren dat ik me als zelfstandig adviseur verhuur aan opdrachtgevers die zelf niet over de bouwkundige kennis beschikken.’
Wat verwacht je – creatief, financieel – van je toekomstige baan? ‘De technische ontwikkelingen voor de bouw zullen nooit ophouden. Ik zal dus steeds weer op een goede en creatieve manier deze ontwikkelingen moeten opnemen in de bouwplannen. Hoe dit zich financieel allemaal gaat ontwikkelen, vind ik niet zo interessant. Het is leuk als je genoeg overhoudt om van te leven en leuke dingen te doen. Het allerbelangrijkst is het plezier in het werk en de steeds nieuwe uitdagingen. Want als dat ontbreekt, wordt het tijd om een andere baan te zoeken!’
10
Nieuw talent Mark van Breugel
Mark van Breugel (23) deed eerst vmbo-tl op GSG Schagen, vervolgens mbo-4 elektrotechniek op het ROC Kop van Noord-Holland en stroomde daarna door naar Hogeschool INHolland in Alkmaar. Hij woont nabij St. Maarten. Waarom heb je destijds gekozen voor deze opleiding? ‘Tja, ik begon met mbo elektrotechniek omdat ik graag in de automatisering wilde. Tijdens die opleiding bleek dat ik ook wel gemakkelijk door kon naar het hbo, ook elektrotechniek. Een echte reden is lastig aan te wijzen. Ik ben hbo gaan doen om me door te ontwikkelen. Maar ook omdat het mbo te makkelijk was; in het hbo zie ik meer uitdaging. Geld heeft geen invloed gehad op mijn studiekeuze. Ik vind het leuk dingen werkend te zien. Een defecte machine weer aan de praat krijgen, of iets ontwerpen dat ook nog blijkt te functioneren!’
Wat heb je gedaan tijdens je stage/afstuderen? ‘Ik ben bezig met een haalbaarheidsonderzoek naar duurzame straatverlichting. Dat doe ik in opdracht van de firma Klaver Infratechniek in West-Friesland. Het gaat onder meer om ledverlichting, zonne- en windenergie en dimsystemen. En dan kijk ik met name naar de financiële aspecten, de kwaliteit en de techniek. Waar halen we de besparing vandaan? Je kunt wel bereiken dat je minder energie verbruikt, maar daar heb je niet veel aan als je daar enorm voor moet investeren. Zo is een combinatie lantaarnpaal plus windmolen niet haalbaar: veel te duur. Ik bestudeer nu de mogelijkheden van twee aparte systemen straatverlichting. Eén systeem op het reguliere openbare verlichtingsnet en daarnaast de opwekking van duurzame energie gekoppeld aan het energienet.’
11
Duurzaam bouwen
12
Nieuw talent Mark van Breugel
Hoe zie jij je toekomst op het werkzame vlak? ‘Voor mijzelf zie ik voornamelijk een rol weggelegd als ontwerper van elektrotechnische installaties.’
Heb je al uitgesproken voorkeuren voor je toekomstige werk en werkomgeving? ‘Of dit automatisering is en of dat bij mijn huidige stagebedrijf zal zijn – dus openbare verlichting en duurzaamheid – laat ik nog even in het midden. Mijn huidige stageadres heeft me wel een baan aangeboden: calculator en werkvoorbereider.’
Wat verwacht je – creatief, financieel – van je toekomstige baan? ‘Mijn voorkeur gaat uit naar een baan waarbij ik mijn eigen ideeën vrij mag uitvoeren, althans probéren uit te voeren, inclusief het onderzoektraject. Hieronder valt ook het verkopen aan toekomstige opdrachtgevers. En dan gaat het om bijzondere projecten. Bijvoorbeeld de haalbaarheid onderzoeken van aanvragen om duurzame toepassingen. Financieel verwacht ik ook wel het een en ander. Technici zijn nogal gewild; er is dus werk genoeg op mijn vakgebied.’
Technici zijn nogal gewild; er is dus werk genoeg op mijn vakgebied.
13
Duurzaam bouwen
Er zijn veel vooroordelen over vrouwen en techniek, ik wil uitdragen dat ze (vaak) niet kloppen
14
Nieuw talent Marije Groot
Marije Groot (21) deed havo op het Jac. P. Thijsse College in Castricum met toen al een uitgesproken technisch profiel. Nu studeert ze Technische Bedrijfskunde aan Hogeschool INHolland in Alkmaar. Marije woont in Egmond aan den Hoef. Waarom heb je destijds gekozen voor deze opleiding? ‘Op mijn havo koos ik reeds voor techniek, met het profiel natuur en techniek. Daar had ik ook al het bijvak economie. Het kiezen van een vervolgstudie was daarom niet makkelijk: bijna alle opleidingen waren hiermee nog mogelijk. Uiteindelijk koos ik voor technische bedrijfskunde; opnieuw een mix tussen bèta en economie. Deze opleiding is zo breed dat het mogelijk is in diverse sectoren te werken, bovendien ben je in staat verschillende rollen te vervullen. Dit maakt de keuzevrijheid aan het eind van de studie enorm.’
Wat heb je gedaan tijdens je stage/afstuderen? ‘Mijn afstudeerstage doe ik bij ZON Energie. ZON Energie richt zich op de ontwikkeling en exploitatie van duurzame energie-installaties. Zoals de naam doet vermoeden, bestaan deze duurzame installaties uit zonne-energie; de warmte van de zon wordt gebruikt voor warm tapwater. Daarnaast maakt ZON Energie gebruik van de warmte- en koudeopslagcapaciteit van de bodem. In de zomer wordt koelte uit de bodem gebruikt voor koeling van de woning. Met deze koeling wordt warmte aan de woning ontrokken. Die wordt in de bodem opgeslagen en ’s winters weer gebruikt voor verwarming. Deze installaties zijn economisch het meest rendabel wanneer meerdere woningen op het systeem worden aangesloten, een zogeheten collectieve installatie. ZON Energie richt zich dan ook voornamelijk op de collectieve (woning)bouw.’
15
Duurzaam bouwen
Energie BV ‘Mijn opdracht richtte zich op een onderzoek naar het op- en inrichten van een Energie BV. Een Energie BV is een veel gebruikte ondernemingsvorm voor woningcorporaties om duurzame energie toe te passen en te exploiteren. Het komt er op neer dat een kleine energiemaatschappij wordt opgericht die energie verkoopt aan de huurder of kopers van de woningcorporatie. Aan de hand van een case study heb ik onderzocht welke organisatievorm voor een woningcorporatie het meest geschikt is om duurzame energie te exploiteren. Ik heb vragen beantwoord als “wat zijn de voor- en nadelen van
de organisatievormen?” en “hoe rendabel is duurzame energie ten opzichte van een conventionele hr-ketel?” .’
Hoe zie jij je toekomst op het werkzame vlak? ‘Voorlopig blijf ik hangen in duurzame energie, want het is een uitdagende markt. Het is wel – zoals zoveel technische vakgebieden – een mannenwereld. Toch kan ik dat prima aan. Dat is ook iets dat ik graag uitdraag naar middelbare-schoolmeiden die voor dezelfde keus staan. Er zijn veel vooroordelen over vrouwen en techniek, ik wil uitdragen dat ze vaak niet kloppen.’
Goede rendementen ‘ZON Energie is een onafhankelijke en commerciële partij, dus met winstdoelstelling. Dat ontkracht meteen een belangrijk vooroordeel over duurzame energie: dat het vooral veel kost. Duurzame energie kost namelijk hoofdzakelijk tijd om de hogere investering eruit te halen, maar er zijn goede rendementen te behalen.’
Heb je al uitgesproken voorkeuren voor je toekomstige werk en werkomgeving? ‘Daar kan ik kort en bondig over zijn: ik heb bij mijn stagebedrijf een contract getekend!’
16
Nieuw talent Marije Groot
Wat verwacht je – creatief, financieel – van je toekomstige baan? ‘Ik heb nu vier maanden stage gelopen bij mijn toekomstige werkgever. Dat heeft me dus al een aardig beeld van mijn toekomstige baan gegeven. Meerdere aspecten vind ik in een werkomgeving erg belangrijk: zelfstandig mogen werken en eigen verantwoordelijkheid hebben; het werk moet uitdagend zijn; als het nodig is moet je cursussen of opleidingen kunnen volgen; enige flexibiliteit, en ik hou van een vrije en open cultuur.’
17
Duurzaam bouwen
Als afstudeerproject ga ik een zeppelin ontwerpen.
18
Nieuw talent Christian Koehler
Christian Koehler (24) bezocht de havo van het Dalton College in Voorburg en studeert nu Business Engineering/Bouwkunde aan Hogeschool INHolland in Haarlem, richting Techniek en commercie/Ontwerpen en onderzoek. Hij woont in Leidschendam. Waarom heb je destijds gekozen voor deze opleiding? ‘Het was een bewuste keuze. Ik heb in het begin nog wel getwijfeld tussen sport en techniek, maar besefte al gauw dat techniek toch meer mogelijkheden heeft. De opleiding die ik nu doe – Ontwerpen en onderzoek – is een brug tussen economie en techniek. Zoals gezegd: in techniek zit veel toekomst. Maar de belangen van de maatschappij spelen ook een belangrijke rol. Vandaar mijn keuze voor een combinatie hierin.’
Wat heb je gedaan tijdens je stage/afstuderen? ‘Voor Sergem Engineering in Den Haag, een ingenieurs- en adviesbureau op het gebied van “lifecycle management” , heb ik onderzoek gedaan naar “smart
materials” , zoals geheugenmetalen en EL-verlichting. EL staat voor electroluminicent lamps. Daarna heb ik met het 3D-tekenprogramma Solid Works een productontwerp gemaakt voor een computermuis. Het was een open opdracht. Of er iets mee gedaan is? Geen idee eigenlijk!’ Duurzame zeppelin ‘Als afstudeerproject ga ik – eveneens met Solid Works – een zeppelin ontwerpen met daaraan gekoppeld een inkoopproces voor de onderdelen. Het wordt een onbemande zeppelin, radiografisch bestuurd, die voor allerlei doeleinden kan worden ingezet. Het wordt een duurzaam alternatief voor de middelen en methodes die nu gebruikt worden. In september hoop ik te beginnen met afstuderen. Ik had wel eerder gewild en gekund, maar dat bleek helaas niet mogelijk.’
19
Duurzaam bouwen
Hoe zie jij je toekomst op het werkzame vlak? ‘Waar ik nu mee bezig ben, producten ontwerpen met oog voor duurzaamheid, zou ik het liefst blijven doen. Het is uitdagend en creatief.’
Heb je al uitgesproken voorkeuren voor je toekomstige werk en werkomgeving? ‘Ik heb een duidelijke voorkeur voor een informele werksfeer. Daar heb ik intussen ervaring mee en dat bevalt me uitstekend. Dat betekent waarschijnlijk dat ik na mijn afstuderen zal kiezen voor een niet al te groot bedrijf. Waarschijnlijk is dan ook het werk minder gespecialiseerd, dus gevarieerder.’
Wat verwacht je – creatief, financieel – van je toekomstige baan? ‘Ik hoop op mogelijkheden tot het leveren van een eigen inbreng. Dat ik mij niet hoef vast te houden aan teveel standaarden. Kortom, dat mijn creativiteit wordt aangesproken. Omdat er betrekkelijk weinig commerciële technische bedrijven zijn, denk ik dat de verdiensten middelmatig tot goed zijn. Het is in ieder geval een branche waarin je voortdurend geprikkeld wordt. Het is een constant leerproces, waar vooruitgang wordt verwacht.’
20
Nieuw talent Eduard Benders
Eduard Benders (23) volgde de havo op OSG West-Friesland in Hoorn en studeert nu Bouwkunde aan Hogeschool INHolland in Alkmaar. Hij woont in Wijdenes en heeft zowel de Nederlandse als de Finse nationaliteit. Waarom heb je destijds gekozen voor deze opleiding? ‘Techniek en ontwerpen hebben mij op de één of andere manier altijd geïnteresseerd; van jongs af aan. Ik werd als het ware geïnfecteerd door lego en houtblokken. Maar ook de innerlijke drang iets te willen ontwerpen en maken heeft er waarschijnlijk mee te maken. Het is meestal niet makkelijk een studie te kiezen. Maar als je bedenkt wat je zeker niét wilt doen, blijven er meestal maar een paar studierichtingen over. Daar gaat blijkbaar je voorkeur het meest naar uit en dan maak je daar een keuze tussen. De factor geld speelde voor mij een ondergeschikte rol.’
Wat heb je gedaan tijdens je stage/afstuderen? ‘Mijn stages bracht ik door bij twee bouwfirma’s. Dat waren voor mij niet alleen leerzame, maar ook leuke perioden. De variatie in de werkzaamheden voor de verschillende afdelingen – calculatie, werkvoorbereiding, inkoop en uitvoering – gaf me een goed inzicht in de verantwoordelijkheden van iedere afdeling en de bijdrage die aan het geheel geleverd werd. Mijn ervaringen bij een middelgrote en een kleinere aannemer zijn me goed bevallen. Ik kwam erachter dat de kennis die je opdoet en de sfeer waarin je werkt niet zozeer worden bepaald door de omvang van de bedrijven of door het gebouw, maar echt door de werknemers zelf.’ Duurzaam renoveren ‘Momenteel werk ik aan mijn afstudeerproject. Opdracht: het bedenken en uitwerken van een Concept duurzaam renoveren van jaren ’60 en ’70-woningen.
21
Duurzaam bouwen
In Canada deden we kennis op over houtskeletbouw.
22
Nieuw talent Eduard Benders
Dit project gaat deel uitmaken van een reeks onderzoeken die door opvolgende studenten hierop aansluitend uitgevoerd en uitgewerkt zullen worden. Het doel is een bestaande woning naar een passief-huisniveau te renoveren. Een passief huis onderscheidt zich door de bijzondere combinatie van een zeer hoogwaardig en aangenaam binnenklimaat en een zeer laag energieverbruik. Onlangs zijn we naar Vancouver, Canada, afgereisd om kennis op te doen over houtskeletbouw bij toepassing in woonhuizen en meerlaagse appartementengebouwen.’
Hoe zie jij je toekomst op het werkzame vlak? ‘Je kunt stellen dat het toekomstperspectief gunstig is. Daar zijn drie redenen voor aan te geven. Ten eerste: de regelgeving op het gebied van isolatienormen stelt steeds hogere eisen aan nieuwe gebouwen. Hierdoor moet nieuwbouw met een hogere mate van precisie en nauwkeurigheid plaatsvinden, met gebruik van hoogwaardigere installaties en meer isolatie. Ten tweede: er is nog veel onderzoek te verrichten om de huidige technieken en materialen te verbeteren en om nieuwe te ontwikkelen. Het einde is nog lang niet in zicht! En tenslotte: vanuit het bedrijfsleven zal de vraag naar mensen die weten hoe je wél en niét duurzaam en energiezuinig kunt bouwen sterk toenemen.’
Heb je al uitgesproken voorkeuren voor je toekomstige werk en werkomgeving? ‘Een baan waarbij je niét jaar in jaar uit hetzelfde doet, spreekt mij erg aan. Ieder project is uniek en dat maakt het telkens vernieuwend. De locatie is steeds anders, evenals de vorm. En vaak ook de materialen, de functie en de eindgebruiker. Het buitenland spreekt mij ook wel aan. De omvang van het bedrijf is minder belangrijk: dat bepaalt per definitie niet of je je thuis voelt in de werkomgeving.’
Wat verwacht je – creatief, financieel – van je toekomstige baan? ‘Ik hoop tot de kern te geraken die een gebouw succesvol maakt. Zowel bouwtechnisch, bouwfysisch, esthetisch en functioneel, alsook financieel haalbaar. Dat is, denk ik, sterk afhankelijk van de mate van creativiteit’.
23
Duurzaam bouwen
De ervaring was geweldig! En de natuur adembenemend; ik heb minstens drieduizend foto’s genomen!
24
Nieuw talent Arjen Hotting & Jerner Muller
Arjen Hotting (21) en Jerner Muller (20) kozen na het vmbo voor een technische mbo-opleiding: MTSplus Bouwkunde aan het Regio College in Zaandam. Samen met drie klasgenoten hebben zij een duurzaam-bouwenproject uitgevoerd in de jungle van Suriname. Arjen woont in Purmerend, Jerner in Oostzaan. Waarom heb je destijds gekozen voor deze opleiding? Arjen: ‘Mijn hele familie heeft op enigerlei wijze met de bouw te maken. Het is leuk om te doen: je bent lekker met je handen bezig en je creëert iets voor anderen.’ Jerner: ‘Aanvankelijk had ik geen idee, maar mijn vader doet hetzelfde bij een woningbouwvereniging en dat vind ik heel boeiend.’
Wat heb jullie gedaan tijdens je stage/afstuderen? Jerner: ‘In het tweede jaar liepen we al tien weken stage; in het derde en vierde telkens een half jaar. Op initiatief van een docente, Reshmi Oemrawsingh, hebben we een aanvullende stage gedaan: een bamboe-project in het natuurreservaat Galibi in Suriname. Mevrouw Oemrawsingh begeleidde ons daar, samen met haar echtgenoot Robert MacDonald. In een klein dorpje, Christiaankondre, hebben wij een oud en vervallen gebouwtje – daar ooit neergezet door Duitse leerlingen – gerestaureerd en gerenoveerd en omgebouwd tot een internetcafé. Daarbij is gebruik gemaakt van duurzaam materiaal bij uitstek: bamboe.’ Twee uur varen stroomopwaarts Arjen: ‘Christiaankondre ligt diep in de jungle, twee uur varen stroomopwaarts op de Marowijnerivier. De weinige bewoners die er zijn hebben nauwelijks contact met de buitenwereld; e-mail is dan een uitkomst. Gelijk met ons is een ICT-ploeg, ook van het Regio College, erheen gegaan met een partij tweedehands, maar nog prima werkende computers. Zij hebben de pc’s geïnstalleerd en zijn – acht man sterk – vijf weken bezig geweest om de bewoners er vertrouwd mee te maken. Een ander probleem in dat gebied is verslaving: veel jongeren blowen en drinken
25
Duurzaam bouwen
overmatig veel. Om de jeugd een alternatief te bieden zijn vier meiden van een Haarlemse sportacademie meegereisd om de lokale onderwijskrachten diverse sportactiviteiten te leren.’ Bamboe: tienmaal sterker dan staal Arjen: ‘Het belangrijkste onderdeel van het bouwproject was de vernieuwing van het dak. Eerst hebben we het oude dak verwijderd, vervolgens vier nieuwe bamboe dakspanten aangebracht en een betonnen ondersteuning daarvoor. Om het dakte dichten konden we de oorspronkelijke golfplaten gebruiken. Ook de wapening is geheel van bamboe. Dat schijnt tienmaal sterker dan staal te zijn. Bovendienis bamboe heel duurzaam: het groeit een meter per dag! Om die reden was het vroeger een geliefde martelmethode.’ Jerner: ‘De omstandigheden zijn er wel zwaar: dertig graden in de brandende zon. Tussen twaalf en drie uur ’s middags werd dan ook niet gewerkt.’ Arjen: ‘En ook de faciliteiten zijn niet geweldig: slapen in een hangmat en slechts twee doucheruimtes met alleen een koude douche. Maar al zag het er vies uit, voor een ontwikkelingsgebied was het nog heel luxe, meer dan we verwacht hadden. Uiteindelijk was het een geweldige ervaring! En de natuur is daar adembenemend; ik heb minstens drieduizend foto’s genomen!’
Hoe zien jullie je toekomst op het werkzame vlak? Arjen: ‘Naast mijn studie ben ik brandwacht eersteklas in Purmerend. Ik wil dat in de toekomst graag combineren met een baan in de bouw.’ Jerner: ‘Energie is een hot item, dus duurzaam bouwen is in. Voor mijn afstuderen loop ik nu stage bij woningbouwvereniging Parteon. Ik werk aan een energiebesparend project: huizen met het negatieve e-label – de energievreters dus – upgraden tot het b- of c-label. Enerzijds door isolatie, anderzijds door bijvoorbeeld zonneboilers te installeren. Heikel punt daarbij is het overtuigen van de bewoners: investeringen leiden tot huurverhoging. Dat die verhoging royaal gecompenseerd wordt door mindere energielasten is iets dat je pas later ziet.’
26
Nieuw talent Arjen Hotting & Jerner Muller
Hebben jullie al uitgesproken voorkeuren voor je toekomstige werk en werkomgeving? Arjen: ‘Nu ik de voordelen van bamboe heb gezien, kan ik misschien een rol spelen in de promotie ervan in Nederland. Het maakt niet zo veel uit waar dat is.’ Jerner: ‘Het liefst ga ik bij een woningbouwvereniging aan de slag. Bij voorkeur als opzichter of werkvoorbereider, dat biedt de meeste afwisseling. Je komt vaak buiten om de projecten te bezoeken; soms ben je ook binnen: offertes uitbrengen, nieuwsbrieven schrijven, overleggen. En de locatie? Wel, mijn vriendin woont in Ede…’
Wat verwachten jullie – creatief, financieel – van je toekomstige baan? Arjen: ‘Als het meezit kan ik als bouwplantoetser aan de slag bij de afdeling preventie van de brandweer. Mijn taak bestaat dan uit het toetsen van bouwplannen op brandveiligheid. Dat is heel breed: eigenlijk alle zaken om wonen zo veilig mogelijk te maken. Financieel maakt het mij niet zoveel uit: als werk niet leuk is, ga ik liever ergens heen waar het wél leuk is, ook al verdient het wat minder. Ik hoop in de toekomst binnen de brandweer op te kunnen klimmen. En ooit wil ik nog ‘ns mijn eigen huis bouwen, samen met mijn broertjes.’ Jerner: ‘Het belangrijkste is dat ik plezier in m’n werk heb. Dus leuk werk met leuke collega’s. Geld is niet doorslaggevend. Wel dat ik ruimte heb voor andere dingen. Nu werk ik vier dagen per week, negen uur per dag. Dat is een prima constructie. En carrière maken? Ach, het komt vanzelf wel op je pad.’
27
Duurzaam bouwen
Het is wel mijn droom om voor eigen gebruik een energieleverend huis – een zogeheten powerhouse – te ontwikkelen.
28
Nieuw talent Bart Jansen
Bart Jansen (24) deed de mbo-opleiding Commercieel medewerker Marketing & Communicatie aan het Horizon College te AlkmaarNoord en voltooide onlangs de hbo-studie Bouwmanagement & Vastgoed aan Hogeschool INHolland te Haarlem. Hij woont in Schagen. Waarom heb je destijds gekozen voor deze opleiding? ‘Na een afgeronde mbo-opleiding Commerciële economie, waarbij ik praktijkstage liep bij een woningmakelaardij, ontstond bij mij naast de interesse in de verkoop van “stenen” ook steeds meer nieuwsgierigheid naar het ontstaan van het object of project dat werd ontwikkeld en gebouwd. Op welke wijze start je met een ontwikkeling en welke aspecten spelen hierbij een rol? Die vragen speelden door mijn hoofd voordat ik aan mijn opleiding begon.’ Breder draagvlak ‘Ik ben niet technisch onderlegd dus vielen de opleidingen Bouwkunde en Civiele techniek op voorhand al af. Vervolgens heb ik een vergelijking gemaakt tussen de opleiding Bouwmanagement & Vastgoed (INHolland) en Vastgoedmanagement (HVA). Waarbij vooral opviel dat de HVA-opleiding zeer economisch gericht is en de andere een op het eerste oog breder draagvlak biedt, met een juiste combinatie van economische en technische onderdelen. Dit bredere draagvlak gaf uiteindelijk de doorslag: ik koos dus voor Bouwmanagement & Vastgoed aan Hogeschool INHolland te Haarlem.’
Wat heb je gedaan tijdens je stage/afstuderen? ‘In de periode februari tot en met juni 2009 heb ik mijn afstudeeropdracht uitgevoerd. Via mijn toenmalige docent, de heer Obe Bootsma, kwamen een medestudent en ik in contact met woningcorporatie Heuvelrug Wonen. Die corporatie gaf ons de opdracht duurzame woningconcepten te ontwikkelen voor een nieuwbouwplan van 250 woningen in Driebergen-Rijsenburg. Een zeer
29
Duurzaam bouwen
uitdagende opdracht: duurzaam ontwikkelen wordt een steeds belangrijkere doelstelling binnen projectontwikkeling en stedenbouwkundige planvorming.’ Milieutechnische besparingen ‘Wij zijn gestart met een onderzoek naar de meest innovatieve en effectieve – en haalbare! – technieken en toepassingen, zowel bouwkundig, bouwfysisch als installatietechnisch. Deze volgorde valt samen met de Trias Energetica, het plan voor bedrijven, huishoudens en overheden om stap voor stap klimaatneutraal te worden. Het was voor ons van groot belang om te kijken welke mogelijkheden – lees: milieutechnische besparingen – er behaald konden worden met zo min mogelijk extra voorzieningen. Uiteindelijk kwamen wij tot een uitgebreide rapportage met verschillende woningconcepten voor diverse typen woningen. Deze werden ondersteund door conclusies en aanbevelingen die betrekking hebben op ontwikkelen in het algemeen.’
Hoe zie jij je toekomst op het werkzame vlak? ‘In de toekomst wil ik graag meer persoonlijk verantwoordelijk zijn voor nieuwbouwontwikkelingen. In die zin, dat ik meer zeggenschap wil hebben, plus invloed op stakeholders waarmee wordt samengewerkt, om te komen tot een andere denkwijze en ontwikkeling. Alles onder het motto: anders kijken, denken en (durven) doen. Die andere denkwijze stimuleert mensen ook zelf na te denken over de gevolgen voor de samenleving en het milieu, de aarde dus. Zowel nu als in de toekomst.’
Heb je al uitgesproken voorkeuren voor je toekomstige werk en werkomgeving? ‘Ik heb mijzelf ten doel gesteld eerst meer praktijkervaring op te doen om te voorkomen dat ik persoonlijke voorkeuren ontwikkel op basis van te weinig kennis. Het begrip “werkomgeving” kan twee betekenissen hebben. Ten eerste: de regio waarin je werkt. Ten tweede: de personen en bedrijven
30
Nieuw talent Bart Jansen
waarmee je dagelijks samenwerkt. Voor het eerste heb ik geen specifieke voorkeuren. Je kunt werken in een gebied met veel groen en natuur en proberen zo weinig mogelijk schade aan te richten. Je kan ook actief zijn in een omgeving waar die aspecten de afgelopen jaren juist verdwenen zijn en proberen deze weer terug te brengen in nieuwe ontwikkelingen of renovatieprojecten. Voor het tweede geldt de al eerder genoemde denkwijze die ik graag op deze personen en bedrijven wil overbrengen.’
Wat verwacht je – creatief, financieel – van je toekomstige baan? ‘Allereerst hoop ik mijn kennis en ervaringen te vergroten, dat leidt vanzelf tot een creatievere werkwijze. Financieel gezien hoop ik dat ik bedrijven ertoe kan brengen te durven investeren in duurzaamheid. Voor mijzelf is het van belang dat ik mijn dromen en idealen kan voortzetten tijdens mijn werk. En daarbij wil ik niet alleen rekening houden met eigen belangen en carrièremogelijkheden. Mocht het financieel haalbaar zijn, dan is het echter wél mijn droom om voor eigen gebruik een energieleverend huis – een zogeheten powerhouse – te ontwikkelen.’
Colofon Dit is een uitgave van TOA Noord-Holland Noord Westzijde 170E, 1506 EK Zaandam | (075) 653 10 10
|
www.taskforcetoanhn.nl
Tekstproductie: Klaas Schuurman (www.taksonline.nl) Opmaak en drukwerk: Media Support Alkmaar
31
VastGoedMeƟngen Annie van HaƩemtuin 10 1705 NM Heerhugowaard t: 072-5743976 f: 072-5347061 i: www.vastgoedmeƟngen.nl e: info@vastgoedmeƟngen.nl
32
TOA N H N is een initiatief van Technocentrum Noord-Holland Noord, Hogeschool I N Holland, Ontwikkelingsbedrijf N H N en Kamer van Koophandel Noordwest-Holland.