Samsam is onderdeel van Young & Connected, net zoals Kidsweek en 7Days. www.yandc.nl/ www.samsam.net Redactie: Susan Schaeffer en Meggy Wijnen Eindredactie: Karin Wesselink en Femke Ruiter Foto’s: AFP, ANP, Shutterstock en Reuters.
Sherab Dorji (10), Tandin Norbu (13) en Kinley Tenzin (10) zijn vandaag ongelooflijk happy. In vlot Engels ratelen ze van opwinding door elkaar. Morgen gaan ze voor het eerst naar een groot boeddhistisch festival in een klooster in Punakha, een stad in Bhutan. Ze gaan chillen, naar de dansers en clowns kijken en lotjes trekken op de markt. Natuurlijk in hun mooiste kleren!
Chocolaatjes Tandin en Sherab zitten op een school ver weg. Vandaag kwamen ze met de bus weer thuis. Tandin: ‘Ik was zo blij om mijn broertje na lange tijd weer te zien! En in de bus gaf ik een chocolaatje aan een klein kind dat dankjewel zei. Die dingen maken me gelukkig,’ zegt Tandin met een glimlach. Voor boeddhisten is geluk vinden of krijgen belangrijk. ‘Maar ik voel me ook wel eens rot. Vorige week bijvoorbeeld kreeg ik op mijn kop van mijn oom. Hij vond dat ik mijn kleren niet goed had gewassen.’ Vrienden voor het leven Volgens de jongens kun je werken aan je geluk. Bij je geboorte geeft een boeddhistische astroloog aanwijzingen hoe je het beste kunt leven. Daarnaast kent iedereen de algemene leefregels. ‘Wees tegen iedereen vriendelijk en maak vrienden voor het leven.’ Jaloers zijn maakt ongelukkig, weet Tandin uit ervaring. ‘Als iemand uit mijn klas andere jongens snoep geeft en mij niet, baal ik wel. Maar ik probeer niet jaloers te zijn.’ Vorig leven Sherab: ‘De lama (= boeddhistische geleerde) heeft gezegd dat ik in een vorig leven monnik was en dat ik in dit leven, net als hij, ook een lama word. En bovendien erg rijk!’ ‘Ik was in een vorig leven een olifant,’ roept Tandin, ‘en Kinley was een hond. Wij geloven in reïncarnatie, dat je na je dood opnieuw wordt geboren in een andere gedaante.’ Yoga met de laptop ‘Je moet goed zorgen voor je lichaam en je ziel. Bijvoorbeeld door te sporten en door aandacht te geven aan je geloof. Ik houd van tafeltennis en basketbal, dus dat doe ik zo veel mogelijk,’ zegt Tandin. ‘Meditatie is ook belangrijk,’ vult Sherab aan. ‘Op school doen we dat een paar keer per dag. Onze meester laat op zijn laptop een yogameester zien en die doen we na.’ Topje van je neus Sherab: ‘Mediteren kun je leren. Je moet je geest openen. Dat gaat zo: handen op je knieën, ogen half dicht en naar het topje van je neus kijken, je tong licht tegen je gehemelte houden, zodat je een beetje via je mond ademt en een beetje via je neus. Alles heel langzaam en met rechte rug. Ik vind mediteren niet altijd leuk, maar ja, ik word ooit lama, dus ik moet wel….’
Waar komt het boeddhisme vandaan?
Boeddhisten geloven dat ongeveer 500 jaar voor Christus er een prins in India leefde, Siddharta Gautama. Hij leidde een leven vol luxe en zou koning worden. De prins wilde weten, waarom mensen ongelukkig waren en daar een oplossing voor vinden. HIj deed afstand van de troon en begon rond te trekken als zwerver. Na een jarenlange reis ging hij mediteren. Zittend onder een bhodiboom vond hij zo antwoorden op zijn vragen. De prins ontdekte dat ‘het leven van de middenweg’ leidt tot geluk. Hij werd vanaf toen Boeddha genoemd. Dat is Sanskriet voor ‘de verlichte’. Er zijn boeddhisten die het zien als een geloof. Anderen vinden het meer een manier om het leven te zien: een soort filosofie.
Paspoort Naam: boeddhisme Gelovigen: boeddhist Taal: Sanskriet Aantal boeddhisten: 400 miljoen Goden: geen Belangrijkste feesten: Loi kratong, de heilige tand en Wesak
Hoeveel en waar? Er zijn bijna 400 miljoen boeddhisten ter wereld. De meeste boeddhisten wonen in Centraal-Azië, Zuid-Azië en Zuidoost Azië. Ook in Australië, De Verenigde Staten en Europa zijn er steeds meer boeddhisten. In Nederland wonen ongeveer 50.000 boeddhisten.
Hoe word je een boeddhist? Als je wordt geboren in een gezin waar iedereen boeddhist is, dan ben je zelf vaak ook boeddhist. Anderen kiezen zelf voor het boeddhisme omdat die manier van leven, denken en voelen hen aanspreekt. Je moet je dan natuurlijk eerst verdiepen in de ideeën van het boeddhisme.
Wat is het doel van een boeddhist? Het leven is niet altijd makkelijk en zit vol lijden. Maar volgens boeddhisten kun je toch vredig en gelukkig leven als je bijvoorbeeld stopt met dingen te willen. Zij gaan ervan uit dat wensen en verlangens de belangrijkste redenen zijn voor lijden. Als je niets meer wilt, dan bereik je een gevoel dat ze ‘verlichting’ noemen. Maar dat gaat niet vanzelf.
Waarom mediteren boeddhisten? In het boeddhisme draait het om zelfinzicht: dat je je zelf goed leert kennen. En dat je jezelf ook leert controleren. Een manier om je daarin te trainen, is meditatie. Zo oefen je je geest bijvoorbeeld in kalm en vredig zijn.
Tip: Op pagina 6 staan de acht wijsheden van Boeddha. Als je die volgt, dan kun je jezelf een boeddhist noemen.
Lees de tekst ‘Waar komt het boeddhisme vandaan?’ op pagina 4. Maak de opdrachten en schrijf de antwoorden in je schrift. 1. Wat is waar? Schrijf de zinnen die waar zijn op in je schrift. Siddharta Gautama was een arme jongen die een god werd. Siddharta ontdekte dat een leven vol drukte leidt tot geluk. Het boeddhisme is eigenlijk geen godsdienst. 2.
Wat is Sanskriet? A een godsdienst B een taal C een volk
3.
Maak een strip over het verhaal van Siddharta. Laat zien hoe hij Boeddha werd.
Lees de tekst ‘Hoeveel en waar’ op pagina 4. Maak de opdrachten en schrijf de antwoorden in je schrift. 4. Bekijk de kaart rechtsonder. In welke gebieden wonen boeddhisten?
Kies uit de blauwe cirkels of de groene cirkels.
Lees de teksten ‘Hoe word je boeddhist?’, ‘Wat is het doel van een boeddhist?’ en ‘waarom mediteren boeddhisten?’ op pagina 4.
5.
Lees: ‘Zij gaan ... voor lijden.’ Wat wordt bedoeld met lijden? pijn hebben
6.
de leiding hebben
plezier hebben
Wat doe jij om rustig te worden? Waar word jij juist druk van? Bespreek het met een klasgenootje.
Boeddhisten houden zich aan acht wijsheden. Dit heet ook wel het achtvoudige pad. Het doel? Gelukkig zijn (en blijven!).
1 Juist begrip De eerste wijsheid gaat erover dat je de leer van Boeddha moet kennen en begrijpen.
5 Juist werk De vijfde wijsheid leert dat mensen werk moeten kiezen waarmee ze anderen geen pijn of kwaad doen. Je neemt je verantwoordelijkheid en houdt rekening met de gevolgen die jouw werk op de maatschappij hebben.
2 Juist denken De tweede wijsheid vertelt ons dat we vooral vriendelijke gedachten over het leven en de dingen om ons heen moeten hebben.
6 Juiste inspanning De zesde wijsheid leert dat je niet zomaar in het wilde weg acties moet ondernemen. Denk eerst na over hoe en wat je wilt gaan doen en denk na over de gevolgen.
3 Juist spreken De derde wijsheid gaat over geen leugens of boze woorden mogen gebruiken. Mensen moeten waarheden en positieve opmerkingen vertellen.
7 Juiste aandacht De zevende wijsheid leert je hoe je aandacht moet hebben voor je lichaam en je gevoel. Je moet je geest trainen en waakzaam zijn voor het hier en nu.
4 Juist handelen De vierde wijsheid leert dat je mensen of dieren geen kwaad mag doen. Mensen moeten positieve daden verrichten.
8 Juiste meditatie De laatste wijsheid leert hoe je geest kan zorgen voor kalmte en concentratie. Je moet dus leren om je geest onder controle te krijgen en je te concentreren op dat wat belangrijk is voor jou.
Lees de tekst ‘Het achtvoudige pad’ op pagina 6. Maak de opdrachten en schrijf de antwoorden in je schrift. 7. Welke Globy hieronder gedraagt zich als een boeddhist? Schrijf de letter op. Ik ben vandaag druk, druk, druk. Ik ben zo jaloers op mensen die meer vrije tijd hebben. Heel oneerlijk!
Ik doe vandaag rustig aan. Alles wat ik doe, geef ik aandacht. Zo blijf ik dicht bij mijn gevoel.
B
A
Potver?!@#%!! Ga eens opzij, je staat in de weg!!
In het verkeer rij ik af en toe door rood. Anders kom ik niet op tijd. Dat dat gevaarlijk is voor anderen, neem ik op de koop toe.
C 8.
Schrijf in je schrift op aan welk pad jij het liefste zou werken en waarom. Schrijf ongeveer 5 regels.
D
Lees de tekst ‘Mediteren’ hieronder.
Boeddhisten geloven dat je gelukkig bent, als je niet jaloers of hebberig bent en probeert om iedereen aardig te vinden. Dat geluksgevoel noemen ze ‘nirvana’. Het nirvana bereiken lukt niet altijd, maar volgens boeddhisten moet je het wel proberen. Dat doen ze bijvoorbeeld door te mediteren. Als je mediteert, zit je met je ogen gesloten in kleermakerszit op de vloer. Je concentreert je op je ademhaling en probeert aan niets te denken. Sommige mensen richten zich op een voorwerp, een bloem of kaars. Anderen zingen erbij. Om te mediteren maken boeddhisten ook wel mandala’s. Letterlijk betekent mandala ‘cirkel’. Van het maken van een mandala worden veel mensen rustig.
Ga met de klas in een kring zitten. De juf of meester telt tot drie en jullie sluiten je ogen. Wees allemaal muisstil en spits jullie oren. Luister ongeveer 3 minuten naar de geluiden die je hoort. De juf of meester telt weer tot drie en jullie openen je ogen. Welke geluiden hebben jullie gehoord?
1. 2.
3. 4. 5. 6.
7.
Teken een cirkel. Gebruik hiervoor een passer. Je kunt ook een sjabloon gebruiken of een ronde vorm trekken om de deksel van een pot. Zoek het middelpunt van de cirkel op. Dat is het gaatje in het papier van je passer. Heb je geen passer gebruikt, trek dan een lijntje van het midden van de cirkel van boven naar beneden. Doe hetzelfde van links naar rechts. Het punt waar de lijnen elkaar kruisen is het middelpunt. Trek nog twee lijnen langs het liniaal. Eén van rechtsboven naar linksonder en één van linksboven naar rechtsonder. Teken een vorm rond het middelpunt. Bijvoorbeeld een cirkel of een ruit. Teken een andere vorm rond de vorm in het midden. Teken vormen binnen de stukjes. Bijvoorbeeld ovalen. Zorg dat je dit links en rechts doet en boven en beneden. Dat heet ‘symmetrisch’. Herhaal dit tot je bij de buitenste ring bent. Kleur de vormen van je mandala in.
Lees ‘Werken aan geluk’ op pagina 3. Maak de opdrachten en schrijf de antwoorden in je schrift. 9. Sheran, Tandin en Kinley zijn boeddhist. Welke woorden hieronder horen bij het boeddhisme? giechelen
monnik
chillen
mediteren
lama
reïncarnatie
klooster
10. In welk land ligt Punakha? Je mag internet of een atlas gebruiken. 11. Zijn er bergen in de stad Punakha? Je mag internet of een atlas gebruiken. 12. Waar voelde Tandin zich rot over? Voel jij je wel eens rot over iets? Waardoor ging het gevoel weer weg? Schrijf één voorbeeld op. 13. Welk dier was Tandin in zijn vorige leven? Schrijf A, B of C in je schrift.
A
B
C
14. Wat is een ander woord voor reïncarnatie? A heropvoeding B herinrichting C wedergeboorte 15. Lees: ‘Jaloers zijn maakt ongelukkig, weet Tandin uit eigen ervaring.’ Ben je wel eens jaloers geweest? Wat deed je toen? Bespreek het met een klasgenootje. 16. Heb je wel een gemediteerd? Of aan yoga gedaan? Bespreek het met een klasgenootje. Doe allebei de oefening ‘Vertel het de vlinder’.
Beeld je in dat een kleine vlinder op je arm landt. Het kriebelbeestje loopt over je arm naar je oor. Het beestje fluistert in jouw oor waar je goed in bent. Wat kan dat zijn? Denk aan iets waar je trots of tevreden over bent. Wat doet dit gevoel met je? Als je soms een minder fijne dag hebt, dan kan deze oefening je helpen om je weer beter te voelen.
De belangrijkste boeddhistische feesten herdenken gebeurtenissen uit het leven van Boeddha. Veel van deze feesten worden gevierd tijdens volle maan. In het leven van Boeddha vonden tijdens volle maan vaak belangrijke gebeurtenissen plaats. Boeddhisten brengen op deze dagen offers en geschenken naar tempels en kloosters.
Loi Kratong Loi Kratong is het feest van het licht. Tijdens volle maan in november verzamelen de boeddhisten zich bij de rivier. De boeddhisten leggen lampionnen van bladeren in het water. De boeddhisten denken dat elk wegdrijvend lichtje een stukje ongeluk van de boeddhist meeneemt. In de Thaise plaats Chiang Mai worden met Loi kratong duizenden lampionnen opgelaten.
De heilige tand Tijdens volle maan in augustus vieren boeddhisten in Sri Lanka het feest van ‘de heilige tand’. Door de stad Kandy wordt een optocht met prachtig versierde olifanten gehouden. De grootste olifant draagt op zijn rug een stoepa met een heilige tand van de Boeddha. De hele stad loopt uit om dit te zien. De tand wordt de rest van het jaar bewaard in een gouden kistje.
Wesak Tijdens de volle maan in mei vieren boeddhisten overal ter wereld het Wesak feest. Ze herdenken hiermee de geboorte, verlichting en de dood van de Boeddha. Voor boeddhisten is dit de vrolijkste dag van het jaar. Alles wordt mooi versierd met bloemen en iedereen gaat naar de tempel voor offers. Door de straten zijn optochten. Kinderen sturen elkaar kaarten.
Wesak viering in Kuala Lumpur, de hoofdstad van Maleisië.
‘
1. 4. 7. 10. 13. 14. 16. 17. 18.
HORIZONTAAL Welke weg kun je het beste bewandelen volgens Siddharta Gautama? De vierde wijsheid zegt dat mensen elkaar geen … mogen doen. Siddharta was een in India geboren … Loi Kratong is het feest van het … Opnieuw geboren worden na de dood, noem je … Voor boeddhisten is ... vinden of krijgen belangrijk. Bij de geboorte geeft een boeddhistische … je aanwijzingen hoe je het beste kunt leven. Onder welke soort boom vond Siddharta de antwoorden op zijn vragen? Wat mogen mensen volgens de derde wijsheid niet vertellen?
2. 3. 5. 6. 8. 9. 11. 12. 15.
VERTICAAL Sommige boeddhisten vinden het boeddhisme geen ..., maar een levensovertuiging. Wat nemen de lichtjes bij het feest Loi Kratong mee volgens boeddhisten? Met wel feest herdenken de boeddhisten de geboorte, verlichting en de dood van Boeddha? Welke taal wordt veel gebruikt in het boeddhisme? Hoe noemen boeddhisten het geluksgevoel? De acht wijsheden worden ook wel het ... pad genoemd. Veel boeddhistische feesten worden gevierd tijdens volle … Hoe heet de cirkel die boeddhisten wel eens maken om te mediteren? Wat wordt Sherab later?
Lees verder op samsam.net/boeddhisme/
Saskia en Kezia uit Thailand bezoeken hun tempel: samsam.net/tempel Hoe is het om te leven als monnik in Myanmar? Samsam.net/monnik Chinees Nieuwjaar in Amsterdam: samsam.net/boeddhisme/nieuwjaar
Ga naar samsam.net/boeddhisme/quiz
en maak de quiz! Heb jij alle 10 vragen goed?