sam sam
Foto: Saikat Mojumder
Godsdienstlessen het hindoeïsme
Colofon Samsam is onderdeel van Young and Connected. www.samsam.net www.yandc.nl Redactie: Wilmy Sijben Vormgeving: Linde te Koppele Eindredactie: Karin Wesselink & Femke Ruiter
Voorwoord Hoi! Ik ben Globy. Samen met jou ga ik op ontdekkingstocht langs de verschillende wereldgodsdiensten. In dit boekje hebben we het over het hindoeïsme. Aan de hand van filmpjes, teksten en opdrachten leer je een heleboel nieuwe dingen. Heb je alle tien lessen gedaan? Ga dan aan de slag met De-Grote-Laat-Maar-Zien-Wat-JeGeleerd-Hebt-Middag. Veel leerplezier!
Veel plezier met Samsam!
4
Dit ga je leren!
Les 1: Startverhaal 6 Les 2: Het ontstaan van het hindoeïsme
8
Les 3: De goden van het hindoeïsme
10
Les 4: De Veda’s 12 Les 5: Wat gebeurt er in de tempel?
14
Les 6: Leven als een hindoe
16
Les 7: Wat is heilig?
18
Les 8: Feesten
20
Les 9: Symbolen en kleuren
22
Les 10: Test je kennis in de puzzel
25
Afsluiting
26
5
Foto: Karin Wesselink
Les 1 - Startverhaal
Happy Holi
Op het plein van de Shri Laksmi school in Amsterdam Zuidoost gooien de leerlingen knalrood, roze, geel en felblauw poeder naar elkaar. Zo vieren hindoes Holi. Elk jaar rond de maand maart is het weer tijd voor dit lentefeest. Optocht Al dagen verheugde Devika (10) uit groep 7 zich. Zij vindt Holi één van de leukste feesten van haar geloof: het hindoeïsme. “Met Holi vieren we het nieuwjaar, maar ook dat het goede het kwade overwint. De avond ervoor lopen we in een optocht met fakkels naar het park en steken we een brandstapel aan. Zo verbranden we de slechte dingen van het afgelopen jaar.”
gebeden van de ‘pandits’. Zij zegenen de brandstapel en brengen offers.” Feest Op de ochtend van Holi staat Devika extra vroeg op om te bidden. Ze trekt haar mooiste kleren aan, maar neemt ook oude kleren mee naar school. Haar moeder heeft ‘bara’s’ gebakken, want iedereen neemt iets te eten of te drinken mee voor in de klas. “Maar het leukste aan dit feest is dat we op het schoolplein mogen gooien met gekleurd poeder. Het idee daarbij is dat iedereen gelijk is. Of je nu rijk of arm bent, iedereen zit onder de vrolijke kleuren. Hiermee wens je elkaar een gelukkig nieuwjaar.”
Rode oren Devika heeft geluk: na het gooien met het Gebeden en offers gekleurde poeder, hoeft zij alleen de straat “Ik liep dit jaar voor het eerst mee met de maar over te steken en de lift in naar haar fakkeloptocht naar het Bijlmerpark. Samen huis in de flat Florijn. “Mijn moeder houdt niet met Anisha. Ik vond het wel leuk, maar het van het poeder, maar ik vind het geweldig.” duurde heel lang. Gelukkig was er wel gratis En nu snel onder de douche! Zelfs haar oren koffie en thee en waren er lekkere hapjes. zijn rood! Lachen!” Dat het zo lang duurde, kwam door alle
6
Opdrachten A
Het hindoeïsme is ontstaan in India. De voorouders van Devika komen ook uit India. Waar ligt India? En welke landen liggen ernaast? Teken een kaartje hieronder.
B
Zou jij ook weleens Holi willen vieren? Wat lijkt je er wel of niet leuk aan?
C
Je gaat nu je eigen potje met poeder voor Holi maken! Dit heb je nodig: - placemat - A4 papier - glazen potje met deksel - verschillende kleuren stoepkrijt - pot zout
Stap 1: Leg een placemat op je tafel, het kan namelijk een rommeltje worden. Stap 2: Vouw het blaadje dubbel en leg het open voor je neer. Stap 3: Strooi een schepje zout op je blad. Stap 4: Rol met één kleur stoepkrijt door het zout. Stop wanneer je tevreden bent over de kleur. Stap 5: Vouw het papier in een trechter. Giet het zout met poeder in het glazen potje. Stap 6: Doe nu hetzelfde met de andere kleuren tot je tevreden bent of het potje vol is. Schud het potje niet, anders gaan de kleuren door elkaar!
7
Les 2 - Het ontstaan van het hindoeïsme
Lesdoel Na deze les weet ik hoe het hindoeïsme is ontstaan.
Mixen Van het hindoeïsme wordt gezegd dat het de oudste, nog bestaande, godsdienst ter wereld is. Het ontstond zo’n 4000 jaar geleden uit verschillende geloven van volkeren die langs de Indusrivier woonden. Dat is het gebied waar nu Pakistan, Afghanistan en India liggen. Die volkeren werden ongeveer 3500 jaar geleden aangevallen door de Ariërs, die ook een eigen geloof hadden. De Ariërs gingen zich verspreiden door Noord-India en er ontstond een mix van alle verschillende geloven. Dat was het begin van het hindoeïsme zoals we dat nu kennen. Heilige teksten en taal De Ariërs vereerden goden die verbonden waren met de natuur en de wereld om hen heen. De liederen waarmee ze hun goden vereerden zijn nu een deel van de heilige teksten van het hindoeïsme. De taal van de Ariërs is nog steeds de heilige taal van het hindoeïsme. Deze taal is het Sanskriet.
8
Foto: Pixabay
Verspreiding Door de handel verspreidde het hindoeïsme zich verder over Azië. Vanaf het einde van de 19e eeuw verhuisden veel hindoes vanuit Azië naar Amerika, Canada, Engeland en Suriname om daar te gaan werken. Toen Suriname in 1975 onafhankelijk werd van Nederland kwamen veel hindoes naar Nederland.
Opdrachten
A
Zijn deze zinnen zijn WAAR of NIET WAAR? Zet een kruisje in de juiste kolom. Waar
Niet waar
Het hindoeïsme bestaat nog niet zo lang. Het hindoeïsme ontstond uit verschillende geloven. Veel hindoes verhuisden vanuit Amerika, Canada, Engeland en Suriname naar Azië. De heilige taal van het hindoeïsme is het Aries. Veel hindoes kwamen vanuit Suriname naar Nederland. Het hindoeïsme ontstond in het gebied waar nu Afghanistan en China ligt. B
Zet stippen op de plekken waar het hindoeïsme begon. Trek van daaruit pijlen naar welke werelddelen of landen het hindoeïsme zich heeft verspreid.
C
Zoek het antwoord op de volgende vragen op het internet. Schrijf de antwoorden in de vakken.
Er wonen
In Azië wonen de meeste hindoes. Ze wonen vooral in de landen
hindoes op de wereld, waarvan
in Nederland.
Ook in Europa wonen veel hindoes. De grootste hindoetempel van Europa staat in In Nederland zijn hindoetempels.
Terugblik lesdoel In hoeverre weet jij nu hoe het hindoeïsme is ontstaan? Zet op die plek een stip op de lijn.
9
Les 3 - De goden van het hindoeïsme Honderden goden Binnen het hindoeïsme bestaan honderden goden. Ze kunnen mannelijk of vrouwelijk zijn, maar ook half mens half dier. Volgens de hindoes zijn ze allemaal ontstaan uit de god Brahman. Deze god is altijd, overal en in alles aanwezig. De andere goden zijn eigenlijk figuren die de verschillende eigenschappen van Brahman uitbeelden. Veel hindoes kiezen een god die bij hen past, een soort lievelingsgod om speciaal te vereren. Ze kunnen één, meerdere of helemaal géén goden aanbidden. Sommige goden worden overal aanbeden, anderen alleen in bepaalde gebieden. Hindoes vragen de goden regelmatig om hulp of doen een wens voor zichzelf of hun familie. Dit doen ze door offers (cadeautjes) te geven aan de goden. Vishnu Vishnu is de beschermer van het heelal en de aarde. Hij is een vriendelijke god met vier armen waarin hij een trompetschelp, een lotusbloem, een discus en een knuppel vasthoudt. Vishnu kwam tien keer naar de aarde om die te redden. Hij deed dat in verschillende gedaantes of ‘avatars’: als vis, schildpad, wild zwijn, leeuw, dwerg, krijger, man en ruiter. Zijn bekendste avatar is Krishna, de blauwe god. Een andere avatar is Boeddha. Voor hindoes is Boeddha een heilig figuur en onderdeel van hun geloof. Het rijdier van Vishnu is een adelaar. De vrouw van Vishnu is Lakshmi. Ze is de godin van het licht, vruchtbaarheid, geluk, schoonheid en welvaart en de beschermster van huisvrouwen. Ganesh Ganesh is een hele populaire god. Hij is de zoon van Shiva en Parvati en heeft een olifantenhoofd. Hij laat zorgen verdwijnen en is de beschermer van reizigers. Hindoes bidden tot Ganesh wanneer ze aan iets nieuws beginnen, zoals verhuizen of een nieuwe baan. Het rijdier van Ganesh is een spitsmuis of rat.
10
Lesdoel Na deze les weet ik wat de belangrijkste goden zijn van het hindoeïsme. Brahman Brahman is de belangrijkste hindoegod. Hij heeft geen vorm en geen lichaam, hij is dus een soort geest. Hij kan er wel steeds uitzien als een andere god met speciale eigenschappen. Hij kan eruitzien als Brahma de schepper, als Vishnu de beschermer en als Shiva de verwoester.
Brahma Brahma is schepper van het heelal en god van de wijsheid. Hij heeft vier hoofden die elk naar een andere windrichting kijken. Dit betekent dat hij regeert over alle windrichtingen. Hij heeft ook vier armen, waarin hij de heilige boeken van het hindoeïsme, een rozenkrans en een kan water vasthoudt. Het rijdier van Brahma is een gans. De vrouw van Brahma is Sarawati. Ze is de godin van kunst, muziek en literatuur. Ze heeft meestal een boek en een muziekinstrument in haar handen. Shiva Shiva is een van de populairste goden. Hij is een verwoester en een schepper. Hij kan dus dingen maken en breken. Hij bepaalt hoe een persoon of dier na de dood weer terugkomt op aarde. Daarom wil iedereen hem te vriend houden. De rivier de Ganges, symbool van wijsheid en zuiverheid, stroomt uit zijn haar. Shiva is versierd met slangen en heeft altijd een drietand bij zich. Het rijdier van Shiva is een stier. De vrouw van Shiva is Parvati. Zij is ook een mix van goed en kwaad, vriendelijk en wreed, leven en dood.
Opdrachten
A
Wat hoort bij welke god? Kleur wat bij Brahma hoort rood, wat bij Brahman hoort groen, wat bij Vishnu hoort blauw, wat bij Ganesh hoort oranje en wat bij Shiva hoort paars.
zijn vrouw is Parvati - gans - slangen - drietand - adelaar - beschermer - vier hoofden schepper en verwoester - zijn vrouw is Sarawati - stier - schepper en wijs - geest zijn vrouw is Lakshmi - olifantenhoofd - spitsmuis - avatars
B
Hoe heten drie andere hindoegoden en hoe zien ze eruit? Zoek het op via internet.
C
Iedere hindoe kiest een god die bij hem of haar past om speciaal te vereren. Jij mag nu een hindoegod bedenken die helemaal past bij jou. Je mag deze dus helemaal zelf ontwerpen. Je god of godin is half mens en half dier. Teken jouw god hieronder en schrijf op: - Welk karakter jouw god heeft en waarom. - Welke eigenschappen jouw god heeft en waarom. - Welke voorwerpen jouw god bij zich heeft en waarom. - Welk rijdier jouw god heeft en waarom.
Terugblik lesdoel In hoeverre weet jij nu wat de belangrijkste goden zijn van het hindoeïsme? Zet op die plek een stip op de lijn.
Les 4 - De Veda’s
Lesdoel Na deze les weet ik wat de Veda’s zijn en wat er in staat.
Heilige boeken en gedichten
De vier oudste heilige boeken van het hindoeïsme zijn meer dan 3000 jaar oud en heten Veda’s. Hierin staan liederen, gedichten, gebeden en spreuken over god, het heelal, de natuur en regels hoe je als goede hindoe moet leven. Hindoes geloven dat sommige Veda’s door mensen zijn bedacht en duizenden jaren uit het hoofd zijn geleerd om aan elkaar door te vertellen. Andere Veda’s zijn door de god Brahman verteld aan een groep wijze mannen en pas veel later opgeschreven. Weer andere belangrijke teksten zijn twee lange gedichten, de ‘Ramayana’ en de ‘Mahabharata’. Die gedichten zijn populairder dan de Veda’s. Ze gaan over goden en helden en hebben een boodschap, bijvoorbeeld dat je altijd moet kiezen voor de waarheid en het goede moet doen. Hindoes noemen hun geloof ‘eeuwige leer’. Het geloof kan en mag namelijk blijven veranderen.
Leefregels Het is voor een hindoe belangrijk om de leer van de Veda’s goed toe te passen. Het hindoeïsme heeft tien belangrijke leefregels waarmee je dat zo goed mogelijk doet. 1. Maak niets dood of kapot. 2. Lieg niet. 3. Steel niet. 4. Wees niet jaloers. 5. Wees niet hebberig. 6. Verzorg jezelf goed. 7. Wees tevreden. 8. Wees vriendelijk en geduldig. 9. Leer goed. 10. Probeer je geest aan Brahman te geven.
12
Foto: Pixabay
Sanskriet De teksten in de Veda’s zijn meestal geschreven in het Sanskriet, een oude taal uit India. Het is de heilige taal van de hindoes. Sommigen geloven dat je in het Sanskriet kunt praten met de goden. De taal wordt nu bijna niet meer gesproken, maar nog wel bestudeerd door priesters. Hindi, de officiële taal in India, is ontstaan uit het Sanskriet.
Opdrachten
A Hoe ziet Sanskriet eruit? Zoek het op via internet. Zoek een mooi teken uit en teken het na.
B
Welke van de leefregels uit de Veda’s vind jij het meest belangrijk? En welke het minst belangrijk? Zet ze in jouw eigen top 10 van meest (= 1) tot minst (= 10) belangrijk door een cijfer in te vullen in de vakjes voor de tekst.
C
Bespreek de volgende vraag in je groepje. Welke leefregel staat bij ieder van jullie op 1. en welke op 10? Waarom?
D
Werk samen met je groepje. Sommige verhalen uit het hindoeïsme zijn duizenden jaren uit het hoofd geleerd en doorverteld. Jullie gaan nu ook iets doorvertellen. Zo gaan jullie het doen:
Vergelijk nu eens het verhaal dat de eerste persoon gelezen heeft en het verhaal zoals de laatste persoon van jullie groepje dat heeft verteld. Is er veel veranderd? Denken jullie dat er vaak iets verandert aan verhalen die worden doorverteld in plaats van opgeschreven? Hoe zou dat komen?
- Een van jullie leert een verhaal van samsam.net/hindoeisme uit z’n hoofd en fluistert het door aan diegene naast hem/haar. - Die persoon fluistert het ook weer door aan diegene naast hem/haar. - En zo verder… - De laatste persoon van jullie groepje vertelt het verhaal hardop.
Terugblik lesdoel In hoeverre weet jij nu wat de Veda’s zijn en wat er in staat? Zet op die plek een stip op de lijn.
13
Les 5 - Wat gebeurt er in de tempel? Lees de tekst. Er ontbreekt een aantal woorden. Welke woorden moeten er op de puntjes staan, denk je? Vul de woorden in. Kies uit: schoenen, aarde, voorhoofd, onderweg, favoriete, tempel, thuis, offers, mantra, boodschap, priester.
Lesdoel Na deze les weet ik wat er allemaal gebeurt in de tempel.
Mandir Hindoes bidden en offeren in de ...................... of ‘mandir’. Hier houden ze ook diensten of vieren ze feesten ter ere van hun goden. De ‘pandit’, een soort ………..................................., leidt de diensten of feesten. Een tempel is het huis op ……............................................... van de god aan wie de tempel is opgedragen. Vaak staat een beeld van die god in of bij de tempel. De regels voor de bouw en de indeling van de gebouwen staan in geschriften van meer dan 3000 jaar oud.
In de mandir De plechtige gebeurtenissen van het bezoek aan de tempel en het offeren aan de goden heet ‘puja’. Als teken van respect voor de goden doen hindoes hun ................................... uit bij het binnengaan van een tempel. Binnen is het bijna nooit stil. Gelovigen trekken aan een bel als ze de tempel binnengaan en als ze weer vertrekken. Dit is volgens hen een ..................................................……… aan de goden. Verder bidden en zingen gelovigen in de tempel. Of ze lezen op zangerige toon voor uit de heilige geschriften. Ook leggen
14
Foto: Pixabay
ze ..................................................……… bij de beelden van de goden. Dat kan van alles zijn: bloemen, geld, eten of gekleurd poeder. Deze offers worden ‘prasada’ genoemd. Bij tempels zijn vaak winkels waar je ze kunt kopen. Soms geven families offers aan de pandit van de tempel. Hij geeft de offers door aan de goden en zegent de familie. Hij smeert dan een mengsel van bijvoorbeeld rijst, water en gekleurd poeder op het ..................................................……… Meestal krijgen getrouwde mensen een rood teken en ongetrouwde mensen een geel of oranje teken. Dit teken heet een ‘tika’ of ‘tilaka’.
Op straat Behalve grote tempels zijn er ook veel kleine tempeltjes op straat. Hier doen gelovigen puja ............................………. naar hun werk of school. Het is vaak een korter ritueel dan in de grote tempels, maar er wordt wel vaak iets geofferd. Thuis Veel hindoes hebben ook ............................…. een plek om de goden te eren. Dit kan een speciaal plekje zijn, of een aparte kamer. Armere mensen hebben soms een plankje aan de muur met daarop een foto of beeldje van hun ........................................ god.
Mantra Aan het begin van plechtige gebeurtenissen, gebeden, lezingen uit de heilige geschriften en zegeningen wordt vaak een mantra uitgesproken. Dat is een gedicht, spreuk, woord of klank die steeds wordt herhaald. Het woord mantra komt uit het Sanskriet: manasah betekent geest en tra betekent bevrijding van de gedachten van die geest. Een mantra wordt gebruikt om in trance te raken (een soort droomtoestand of hypnose), je geest te reinigen of hulp te vragen. De belangrijkste ….................................................. van het hindoeïsme is de klank ‘ohm’. Dit is de klank van het begin van de schepping. Hindoes geloven dat je bij het uitspreken en herhalen ervan contact maakt met het heelal.
Opdrachten A
In de tempel die Dinda bezoekt doen de gelovigen een mantra. Jullie gaan de mantra ‘ohm’ doen: Ga heel stil zitten. Doe je ogen dicht. Wacht tot je leerkracht heel zachtjes tot drie heeft geteld. Maak dan allemaal tegelijk een tijdje achter elkaar heel langzaam de klank ‘ohm’. Wat gebeurde er met je? Werd je er rustig van?
B
Bespreek de volgende vraag in je groepje: - Ben jij weleens in een hindoetempel geweest? Waar was dat? Wat zag je daar allemaal en wat gebeurde er? Als je er nog nooit bent geweest zou je dat dan weleens willen? - Hebben jullie thuis ook een speciaal plekje? Bijvoorbeeld waar je bidt? Of waar foto’s van overleden dierbaren staan? Vertel eens: hoe ziet dat plekje eruit? Wat doe je daar? Wanneer? Hoe voelt dat? En als jij dat zelf niet doet, zijn er dan huisgenoten die dat wel doen? Kun je daar dan iets over vertellen?
Filmpje Bekijk Dinda is hindoe op: samsam.net/ tempel-bali
Terugblik lesdoel
In hoeverre weet jij nu wat er gebeurt in de tempel? Zet op die plek een stip op de lijn.
15
Les 6 - Leven als een hindoe
Lesdoel Na deze les weet ik wat belangrijk is in het leven van hindoes.
Zuiver leven Een hindoe leeft volgens de regels en tradities van het hindoeïsme en gelooft in hindoegoden. Maar het geloof mag op veel manieren worden beleefd en uitgevoerd. Daarom verschilt de godsdienst per land, streek en zelfs per dorp. Belangrijke doelen voor hindoes zijn: op een goede manier leven, goed omgaan met anderen, de omgeving niet beschadigen, leven in voorspoed en genieten van wat de schepping heeft gebracht. Volgens hindoes is god in alles aanwezig. Ze geloven dat ze door te mediteren een ‘stukje god’ in zichzelf naar boven kunnen halen. Om hun lichaam en geest zuiver te houden proberen ze twee keer per dag te baden en zijn ze vegetarisch. Maar ze zijn ook vegetarisch, omdat ze respect hebben voor alles wat leeft en daarom geen dieren willen doden om te eten. Meerdere levens In het hindoeïsme leer je om een goed mens te zijn. Want als je iets goeds doet, zorgt dit voor iets goeds. Maar als je iets slechts doet, zorgt dat voor iets slechts. Lukt het je niet om goed te leven in dit leven, dan krijg je in je volgende leven een nieuwe kans. Hindoes geloven namelijk dat je ziel na je dood terugkeert in een ander lichaam van een mens of dier. Dat noemen we ….................……. . Hoe fijn je volgende leven is, wordt dus bepaald door hoe je je in dit leven gedraagt. De daden in dit leven hebben gevolgen voor je volgende leven. Dat heet ........………. . Je keert net zo vaak terug tot het je is gelukt om goed te leven. Dan hoef je niet meer terug te komen op aarde. Je hebt dan het uiteindelijke doel bereikt: je wordt niet meer opnieuw
Kasten De samenleving van de hindoes bestond vanuit vroeger uit verschillende groepen of ‘kasten’. Mensen mochten alleen omgaan met mensen van hun eigen kaste. Er waren kasten met een hoog aanzien en kasten met een laag aanzien. De mensen in een bepaalde kaste hadden ook dezelfde soort beroepen. Er waren ook mensen die niet behoorden tot de kasten. Zij moesten het zogenaamd onreine werk doen zoals vuil ophalen, uitwerpselen opruimen, dode dieren opruimen en leer bewerken. In welke kaste je werd geboren heeft te maken met karma, dus hoe je je hebt gedragen in je vorige leven. Het kastensysteem is officieel allang afgeschaft, maar in werkelijkheid heeft het vooral in India nog veel invloed.
16
Foto: Pixabay
geboren en bent dan dus bevrijd van reïncarnatie. Dat heet verlichting of ….........................……. .
Opdrachten A
Discussieer met je klas. Trek een denkbeeldige lijn in de klas. Helemaal links = helemaal oneens. Helemaal rechts = helemaal eens.
Lees de stelling en bedenk in hoeverre jij het eens bent met de stelling. Ga op die plek op ‘de lijn’ staan. Kun je uitleggen waarom je juist daar bent gaan staan? Steek je hand op als je wilt reageren op wat een klasgenoot zegt. Iedereen zou vegetariër moeten zijn!
B
Zoek op wat de woorden die hieronder staan betekenen en schrijf de betekenis in het vak. Zoek het op via internet. Schrijf daarna de woorden op de goede plek in de tekst die je net hebt gelezen. reïncarnatie
C
karma
moksha
Je mag kiezen als wie of wat je terugkomt: waar woon je, hoe zie je eruit, waar ben je goed in en wat is je karakter?
................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ D
Bespreek de volgende vraag in je groepje. - Geloof jij in reïncarnatie? Waarom wel of niet? - Wat voor gevolgen kan de indeling in kasten hebben?
Terugblik lesdoel
In hoeverre weet jij nu wat belangrijk is in het leven van hindoes? Zet op die plek een stip op de lijn.
17
Les 7 - Wat is heilig?
Lesdoel Na deze les ken ik een aantal voorbeelden van wie en wat heilig is voor hindoes.
Heilige personen
Heilige planten De Bodhiboom is een heilige boom verbonden met de goddelijke moeder. Hij wordt vaak geplant bij tempels. Mensen gebruiken de schors, de vrucht en andere delen om bijvoorbeeld astma en huidziektes te behandelen. De tulsi struik is een heilig soort kruid verbonden met de god Vishnu. Hindoes geloven dat het kruid genezende krachten bezit. Ze zetten tulsi struiken neer in huis om geluk te brengen.
18
Heilige dieren Hindoes eten geen rundvlees omdat de koe volgens hen een heilig dier is. Een van de redenen daarvoor is het idee dat de koe een soort moederdier is. Er zijn speciale tempels waar gelovigen offers brengen aan beelden van koeien. Koeien kunnen lopen en liggen waar het ze uitkomt, zoals in de grote stad en zelfs midden op een drukke straat! Filmpje Bekijk De heilige koe?!? op: samsam.net/ koe-india Foto: Wikimedia
Foto: Shutterstock
Een pandit is een hindoe-priester. Hij verricht rituelen in de tempels. Een goeroe is een leraar op het gebied van godsdienst en spiritualiteit. Hij helpt mensen om heilige geschriften te lezen en te begrijpen en leert hen over het geloof. Hij werkt op een school die ashram wordt genoemd. Het doel van sadhoes is het bereiken van moksha door bidden en mediteren. De meesten hebben geen bezittingen en zwerven rond. Ze leven van wat ze krijgen van andere hindoes. Sadhoes dragen vaak kettingen van heilige kralen en lendendoeken in saffraangeel, een heilige kleur.
Foto: Saikat Mojumder
Heilige plekken Miljoenen hindoes brengen elk jaar een bezoek aan een heilige plek. Dat heet een bedevaart. Zo’n heilige plek is vaak een tempel, berg of rivier die te maken heeft met het leven van de goden of die beroemd is om zijn schoonheid of genezende kracht. Hindoes geloven dat een bezoek aan een heilige plek hen helpt bij het bereiken van moksha. De berg Kailash is voor hindoes de basis van de wereld waar het heelal omheen beweegt. Hij ligt in Tibet en is een heilige plek voor de god Shiva en de godin Parvati. De rivier de Ganges die door India en Bangladesh stroomt, is voor hindoes de plek om de riviergodin Ganga te vereren. Ze reinigen hun ziel in het water van de rivier. Als ze sterven wordt hun as, als het kan, uitgestrooid in de Ganges.
Opdrachten A
Zijn er plekken in Nederland die heilig zijn? Zoek er eentje op via het internet. Wat is het voor plek, waar ligt die en waarom is deze heilig?
................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ B
Maak een collage van wat allemaal heilig is voor hindoes. Je mag tekenen, schrijven en afbeeldingen van bijvoorbeeld het internet erbij plakken.
Terugblik lesdoel
In hoeverre ken jij nu een aantal voorbeelden van wie en wat heilig is voor hindoes? Zet op die plek een stip op de lijn.
19
Les 8 - Feesten
Lesdoel Na deze les weet ik wat belangrijke hindoefeesten zijn.
Feest
Foto: Shutterstock
Foto: Karin Wesselink
Hindoefeesten zijn een mengelmoes van de aanbidding van goden, tradities, rituelen, gebeden, optochten, muziek, dans, magische handelingen, eten, drinken, plezier en liefdadigheid. Er zijn het hele jaar door honderden feesten. Ze hebben te maken met belangrijke gebeurtenissen van goden, het wisselen van de seizoenen, de oogsttijd of gebeurtenissen in de familie. Belangrijke hindoe feesten zijn bijvoorbeeld Divali en Holi.
Divali Divali is een van de belangrijkste hindoefeesten. Het wordt eind oktober of begin november gevierd en duurt vaak vijf dagen. Het woord Divali betekent ‘een rij lichtjes’. Het is het feest van het licht, van het goede dat het kwade overwint en van een nieuw begin. Mensen steken heel veel kleine olielampjes aan en zetten die in rijen bij hun deuren en ramen. De lichtjes moeten het kwade verdrijven. De lichtjes moeten ook Lakshmi, de godin van geluk en welvaart, lokken om het huis en de bewoners te zegenen. Divali wordt vooral thuis met familie gevierd. Mensen doen puja thuis of in de tempel, geven elkaar wenskaartjes en cadeaus, eten lekker en zoet en vertellen oude verhalen. Vuil kan volgens hindoes zorgen voor het kwade. Als voorbereiding op Divali maken mensen daarom uitgebreid hun huis schoon. Ook reinigen ze hun lichaam door een week of langer geen vlees te eten en geen alcohol te drinken.
20
Holi Holi is een ander belangrijk hindoefeest. Het wordt eind februari of begin maart gevierd, begint met volle maan en eindigt de volgende dag. Het is het feest van het nieuwe jaar en de lente, van het einde van de donkere wintertijd, van het goede dat het kwade overwint en van nadenken over je gedrag. Op de avond van volle maan steken mensen vreugdevuren aan en verbranden daarop soms een pop van de valse heks Holika. Mensen dansen en zingen rond het vuur en gooien er stenen in. Slechte ideeën en gedachten worden zo verbrand en verdwijnen. De volgende dag barst het feest pas echt los. Mensen gooien gekleurd poeder naar elkaar, zodat iedereen er hetzelfde uitziet en er geen verschillen meer zijn tussen elkaar. Ruzies worden uitgepraat. ’s Avonds eet iedereen extra lekker met de familie.
Opdrachten A
Wat zijn de overeenkomsten tussen Divali en Holi?
Filmpje Bekijk Happy Holi in Amsterdam Zuidoost op: samsam.net/holiamsterdam
Filmpje Bekijk Simran viert Divali in Paramaribo op: samsam.net/ divali-suriname B
Welk van de twee feesten lijkt jou het leukst? Waarom?
................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ C
Hebben we in Nederland nog andere feesten die een beetje lijken op Divali en Holi?
D
Werk samen met je groepje. Beeld steeds om beurten een gebeurtenis uit die hoort bij een van de feesten. Raden maar!
Terugblik lesdoel
In hoeverre weet jij nu wat belangrijke hindoefeesten zijn? Zet op die plek een stip op de lijn.
21
Symbolen Het hindoeïsme heeft veel verschillende symbolen. Deze komen vaak voor in het dagelijks leven, maar ook op tekeningen en schilderijen. De symbolen hebben elk hun eigen betekenis en zijn eeuwenoud.
Bindi Een bindi is de rode stip die wordt gedragen op het voorhoofd. Sommige vrouwen dragen ‘m als versiering, maar ook mannen krijgen er een als ze in de tempel zijn geweest. Bindi is Hindi voor ‘druppel’ of ‘stip’. Sommigen geloven dat hij je beschermt. Anderen zien hem als een extra oog: het derde oog. Dit is een symbolisch oog waarmee je naar je eigen gedachtes en gedrag kunt kijken. Weer anderen geloven dat je er een kijkje mee kunt nemen in de wereld van de goden. In winkels kun je plastic bindistickers kopen in de vorm van rode stippen of kleurige sieraadjes. Maar mensen maken ook hun eigen bindi’s. Zelfs niet-hindoes dragen soms een bindi, gewoon als versiering.
Swastika De swastika is een eeuwenoud symbool van voorspoed, geluk en vrede. In India zie je het vaak op tempels en vrachtwagens.
22
Lesdoel Na deze les weet ik wat belangrijke symbolen en kleuren zijn voor hindoes.
Lotusbloem De lotusbloem is een symbool van zuiverheid, schoonheid en verlossing van aardse zaken. De bloem wordt niet vies of nat, ook al ligt-ie in het water.
Foto: Shutterstock
Les 9 - Symbolen en kleuren in het hindoeïsme
Kleuren Voor hindoes hebben veel kleuren een speciale betekenis. Volgens hindoes kan het verkeerd of goed gebruiken van kleuren verkeerde of goede gevolgen hebben. Saffraan Dit is de meest heilige kleur die staat voor wijsheid, discipline, opoffering, vuur en de zoektocht naar moksha. Rood Deze kleur staat voor liefde en vruchtbaarheid. Blauw Deze kleur staat voor moed en vastberadenheid.
Geel Deze kleur staat voor kennis en rust. Groen Deze kleur staat voor leven, natuur en rijkdom. Wit Dit is de kleur waarin alle andere kleuren en hun betekenissen zitten. Het is ook de kleur van reinheid en rouw.
Shri Shri is een symbool van welvaart en welzijn. Ook is het een soort eretitel voor iets heiligs.
Ohm ‘Ohm’ staat voor volmaaktheid en de schepping van het heelal, gemaakt door oerenergie. Het is zowel een symbool als mantra.
23
Opdrachten A
Hoe zien de verschillende symbolen eruit? Zoek het op via internet. Teken de verschillende symbolen na.
B
Wat is jouw lievelingskleur en waarom? Geeft deze kleur je een bepaald gevoel of moet je dan aan iets speciaals denken?
................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ C
De verschillende symbolen en kleuren vind je ook terug op de tekeningen en foto’s in dit boekje. Schrijf per tekening en foto op welke symbolen en kleuren je ziet.
Terugblik lesdoel
In hoeverre weet jij nu wat belangrijke symbolen en kleuren zijn voor hindoes? Zet op die plek een stip op de lijn.
24
Les 10 - Test je kennis in de puzzel
Lesdoel Ik kan laten zien wat ik heb geleerd over het hindoeïsme door de puzzel goed te maken.
Horizontaal 1. Een sadhoe is een ..... persoon. 5. De oudste heilige boeken van het hindoeïsme zijn de ..... Veda’s. 8. Hoe heet de heilige taal van het hindoeïsme? 9. Hoe heet een hindoetempel? 11. Volgens hindoes is ….. het symbool van volmaaktheid en de schepping van het heelal. 12. Met Holi gooien mensen ..... poeder naar elkaar. 13. Hoe heet de heilige rivier die door India en Bangladesh stroomt? 14. Hoe heet het bezoek aan de tempel en het offeren aan de goden? 15. Het hindoeïsme is een ….. van allerlei geloven. Verticaal 2. De school van Devika heet de Shri ..... school. 3. Bij plechtige gebeurtenissen, gebeden, lezingen en zegeningen wordt vaak een ….. uitgesproken. 4. Divali betekent een rij ..... . 6. Hindoes geloven dat je ziel na je dood terugkeert in een ander lichaam van een mens of dier. Hoe heet dit? 7. Uit welke god zijn de andere goden van het hindoeïsme ontstaan? 10. Van welk dier is het hoofd van Ganesh? 11. Gelovigen leggen ..... bij de beelden van de goden.
25
Afsluiting De-Grote-Laat-Maar-Zien-Wat-Je-Geleerd-Hebt-Middag
Lied Herschrijf de songtekst van een bestaand nummer. Verwerk in je songtekst informatie over het hindoeïsme.
Gedicht Schrijf een gedicht over het hindoeïsme. Kies zelf of je gebruikmaakt van een rijmschema (ABAB, AABB, ABBA).
Poster Maak een wist-je-dat- poster over het hindoeïsme. Vertel zoveel mogelijk feitjes die je in de lessen hebt geleerd. Je mag op internet uiteraard ook op zoek naar nog meer informatie. De pagina samsam.net/ hindoeïsme kan je helpen.
26
Foto: Wikipedia
Laat zien wat jij hebt geleerd over het hindoeïsme. Werk samen in een groepje en kies uit één van onderstaande opdrachten. Bepaal klassikaal hoe, wanneer en voor welk publiek jullie de opdracht willen presenteren. Mogen er bijvoorbeeld ook ouders komen kijken?
Recept Zoek op internet een recept van een gerecht dat tijdens hindoe-feesten wordt gegeten. Verzamel de ingrediënten en maak het gerecht.
Quiz Maak een quiz in Kahoot met tenminste 10 meerkeuzevragen over het hindoeïsme. Een meerkeuzevraag heeft twee (WAAR of NIET WAAR) of vier antwoordmogelijkheden (A, B, C, D). Of maak de quiz op: www.samsam.net/godsdiensten/ hindoeïsme/quiz
Wil je meer zien van Samsam? Ga dan naar www.samsam.net
27
Weesperplein 4 1018 XA Amsterdam scholen@yandc.nl 020 2251224
