magazine voor sociaal-emotioneel leren
2020 - 2021
nr.
2
De nieuwste SEL-inzichten
ui
Nieuw: Kwink-handpoppen
tn M e po em et st ba er r e
Mag een kind je uitschelden?
Kwink is een uitgave van
voor inspirerend onderwijs l www.kwinkopschool.nl
Colofon
Prikbord
Kwink magazine voor sociaal-emotioneel leren
Kwink magazine is speciaal gemaakt voor leerkrachten, intern begeleiders en
Redactie Gerard van Midden, hoofdredacteur Martijn Wabeke, eindredacteur
directieleden die meer willen weten over sociaal-emotioneel leren op school.
Kwink magazine biedt achtergrondinformatie en informatie over Kwink. Om scholen te enthousiasmeren voor sociaal-emotioneel leren in de klas. Veel leesplezier!
Nieuw, gratis katern: Kwink &… de Week van de Lentekriebels Kwink komt opnieuw met een gratis katern voor deze week van
Erik Idema, uitgever Auteurs Tea Adema, Dianne Bos, Erik Idema, Gerard van Midden, Kees van Overveld, Lynette de Ruijter, Wouter Siebers
16 t/m 20 maart. Met voor elke dag een leuke en zinvolle activiteit voor onder-, midden- en bovenbouw. Inclusief twee posters! Download het katern en de posters vanaf 1 maart 2021 op www.kwinkopschool.nl/lentekriebels.
Speciaal webinar voor leerkrachten onderbouw Sociaal-emotioneel leren (SEL) voor kleuters. In dit webinar
Fotografie Martijn Wabeke (p. 5), Marjo ter Hoeve (p. 7), CASEL (p. 8-9), Dreamstime (p. 14-15), IMD Lausanne (CH) onder CC BY 3.0 (p. 17).
geven Marijne Sammels en Wouter Siebers uitleg waarom SEL
Vormgeving Richard Feld, Angela Damen, Michelangela
Kwink-coach trainingen 2021
Uitgever Kwintessens Berkenweg 11 Amersfoort
bij je rol als Kwink-coach. Met praktische voorbeelden en
ook in de onderbouw belangrijk is. Met praktische adviezen, en sterke voorbeelden vanuit de praktijk. Datum: 5 februari 2021. Meld je aan via www.kwinkopschool.nl/kleuters.
Ben jij Kwink-coach op jouw school? Volg dan een Kwink-coach training! Voor meer kennis over Kwink en SEL en ondersteuning oefeningen. We bieden drie soorten trainingen aan, zowel online als live. Bekijk de data op pagina 11 en meld je aan via www.kwinkopschool.nl/kwink-coach.
Postbus 1492 3800 BL Amersfoort T: 033 460 19 40 E: info@kwinkopschool.nl www.kwinkopschool.nl www.kwintessens.nl 2020 - 2021 nr. 2 issn: 2405 - 5956 Alle rechten voorbehouden Overname uit Kwink magazine is zonder voorafgaande toestemming van de uitgever niet toegestaan.
Kwink en update SCOL De resultaten van Kwink zijn nu nóg beter meetbaar in de SCOL. De SCOL maakt de sociaal-emotionele ontwikkeling van leerlingen zichtbaar en laat zien welke kinderen extra aandacht nodig hebben. Download de nieuwe brochure, samengesteld door de CED-groep, op www.kwinkopschool.nl/scol.
Kijk voor het allerlaatste nieuws op www.kwinkopschool.nl of op het prikbord achter de inlog.
Kwink is geïnspireerd op het boek Groepsplan Gedrag van dr. Kees van Overveld. Dit is een uitgave van Uitgeverij Pica.
Inhoud
4-5
Hoe doe je dat? Een nieuwe serie prentenboeken
8-9
De nieuwste SEL-inzichten
10
Vraag aan de redactie
12-13 15 16-17
Kinderen met messen
Mag een kind je uitschelden?
Boekbespreking Laat je niet gijzelen
En verder...
6 7 11 14 18 19
Nieuw: Kwink-handpoppen De Kwink-hoek Webinar en Kwink-coach trainingen Selectiestress Kwink &… de Week van de Lentekriebels SEL-inspiratie
Vastberaden Vastberaden. Laat dat woord even op je inwerken… Jullie maken in de scholen het onmogelijke mogelijk. Er staat veel druk op de ketel en toch vindt er in alle rust gedegen en wonderschoon onderwijs plaats. Veel mensen wachten thuis op een testuitslag. Intussen vangen collega’s delen van hun werk op. Hoe kan dat toch? Volgens mij heeft het alles te maken met jullie vastberadenheid. Vastberaden om leerlingen verder te helpen in hun ontwikkeling. Vastberaden om leerlingen een veilige schoolomgeving te bieden. Vastberaden om zoveel mogelijk structuur te behouden. Voor de sociaal-emotionele ontwikkeling van een kind is het cruciaal om op school te zijn. Dat is de plek waar íeder kind de mogelijkheid krijgt om samen te spelen en samen te werken. Ook als dat thuis minder vanzelfsprekend is. Het land heeft de mond vol van kansenongelijkheid, en terecht. Daarom is het maar goed dat jullie zo vastberaden zijn om door te gaan. Vastberadenheid kost ook energie. Daarom hoop ik dat je een moment vindt om met een kop koffie en dit magazine even rustig te gaan zitten. Hopelijk inspireert het je en kun je weer vooruit met de laatste SEL-inzichten. Wij zijn in ieder geval vastberaden om ook de tweede helft van het jaar prachtige Kwink-lessen te maken. Veel plezier! Wouter Siebers projectleider Kwink
Hoe doe je dat?
Een nieuwe serie prentenboeken In februari verschijnen de eerste drie prentenboeken in de serie Hoe doe je dat? Kinderen in de onderbouw verkennen hierin, samen met de leerkracht, concrete (gedrags)situaties. Marijne Sammels, onder andere Kwink-coach-trainer en gedragswetenschapper werkte eraan mee en is enthousiast over de serie.
Meer dan praten
reikt, naast natuurlijk gespreksvra-
‘De prentenboeken zijn ontstaan
gen, ook liedjes, versjes, spelletjes
vanuit de vraag van scholen naar
en activiteiten aan. Op die manier
materiaal voor hun jongste kinde-
kun je het onderwerp van het ver-
ren. In veel onderbouwgroepen zijn
haal op allerlei momenten van
leerkrachten bezig met het aan-
de schooldag laten terugkomen:
Het prentenboek Zo gaat dat niet!
leren van gewenst gedrag en de
tijdens het buitenspelen, gym of in
kan dan een mooie aanleiding zijn
regels in de groep. We kregen het
de huishoek. Het uitgangspunt is
om kinderen bewust te maken van
signaal dat zij daarbij meer hand-
dat je er met een groep van 25 tot
hoe je met elkaar omgaat en wel-
vatten zouden willen hebben.’
30 leerlingen snel en eenvoudig
ke afspraken daarbij horen.
mee aan de slag kunt. Er zijn heel veel prentenboeken. Die
In dit prentenboek komt het neefje
gaan vaak over emoties. Een mooi
Ongeschreven regels
van Hassel op bezoek. Hij kent de
onderwerp. Maar na het lezen van
De prentenboeken en activiteiten
ongeschreven regels niet en doet
zo’n prentenboek volgt er meestal
zijn ook te gebruiken in de kleine
dingen waarvan je denkt: ‘Dat dat
niet veel meer dan een gesprek.
kring. Bijvoorbeeld in een groep 0/1.
doe je toch niet?!’ Het voordeel
Deze nieuwe serie prentenboeken
Doordat er steeds kinderen instro-
van een verhaal met dieren is dat
men, kan zo’n groep elke keer op-
je gedrag lekker kunt uitvergroten.
nieuw in de storming-fase komen.
Dus dringt het neefje voor in de
Dat gebeurt omdat de regels soms
supermarkt en wil hij direct afreke-
onduidelijk zijn voor de nieuwe-
nen. Zo gaat dat niet… hij moet
lingen. De geschreven regels her-
op zijn beurt wachten.
kennen ze misschien nog wel,
Voor kinderen die net op school
maar de ongeschreven regels niet.
komen, is dat soms ook moeilijk.
De prentenboekenserie Hoe doe je dat? is een serie losse prentenboeken met activiteiten, spelletjes, liedjes en versjes. Elk deel is inzetbaar op het moment dat het nodig is. De competenties en sociale vaardigheden die in Kwink ingeoefend worden, krijgen ook aandacht in de prentenboeken. Met name het benoemen van emoties en de competenties Besef van jezelf en Zelfmanagement zullen gebruikers van Kwink terugzien in deze serie. Zeker in combinatie met het gebruik van het gratis katern: De Kwink-hoek.
4
Door het prentenboek samen te
ment zijn armen omhoog doen.
jonge kinderen. Welke sociaal-emo-
lezen, verkennen ze zo’n situatie.
Of maak een restaurant in de
tionele ontwikkeling maken zij door?
De gedragsverwachting wordt
huishoek. Daar moet je soms ook
Welke sociaal-emotionele vaardig-
helder gemaakt.
wachten tot de ober komt vragen
heden passen er bij hun leeftijd?
wat je wilt eten en drinken.
Welke activiteiten die eenvoudig
Ondersteunend voor leerkracht
‘Ik denk dat ik het “pedagogisch
en snel toepasbaar zijn in de klas,
Vervolgens wordt er geoefend met
geweten” ben van de serie. Ik kijk
sluiten daarbij aan? Het moeten
op je beurt wachten. De activitei-
mee op meta-cognitief niveau.
boeken zijn waardoor de leerkracht
ten daarbij zijn creatief bedacht,
Leidend is de ontwikkelingslijn van
zich echt ondersteund voelt.’ l
bijvoorbeeld: leer de groep de wave. Om dat goed te laten gaan, moet iedereen op het juiste mo-
Marijne Sammels ‘Mijn motivatie om doeltreffend materiaal te maken? Ik vind het belangrijk dat een kind zo snel mogelijk goed kan functioneren in een groep. Een kind wordt maar “in een groep gegooid”. Functioneren in een groep leeftijdsgenoten vergt iets heel anders van een kind dan onderdeel zijn van z’n gezin. Het is een verrijking als een kind goed meedraait in een groep, maar dat gaat niet altijd vanzelf. Hoe beter een kind op school in evenwicht is, hoe beter het leert. Het geeft houvast als een kind weet: zó doe ik dat hier.’
Nieuwk-!
De Kwin en handpopp
NĂş leverbaar: de Kwink-handpoppen. Na een zorgvuldig ontwerpproces zijn we trots om Odette, Zwinzent, Ep en Hassel ook in deze vorm aan je voor te stellen. De handpoppen zijn ideaal te gebruiken tijdens:
een roll ensp el
het oefenen van de emotiewoordenschat he t na sp el en va n an im at ies uit Kw ink vr ij sp el va n kin de re n
Bij de handpoppen hoort een digitaal katern met spelsuggesties voor zowel de leerkracht als de
inte rven ties in de klas
kinderen. Ook vind je achtergrondinformatie, tips en als bonus een uitgewerkte poppenkastvoorstelling waarmee je de kinderen kunt verrassen.
6
Kwink-handpoppenset Set van vier handpoppen, stevige kwaliteit. Bestel via www.kwintessens.nl/kwink-handpoppen en maak gebruik van onze tijdelijke introductiekorting: van â‚Ź 90,- voor â‚Ź 75,-. De introductiekorting geldt tot en met 31 januari 2021.
Praktisch materiaal
De Kwink-hoek Gratis katern, speciaal voor de onderbouw We kennen de bouwhoek, de huishoek, de letterhoek, de muziekhoek... Nieuw is de Kwink-hoek, die specifieker dan de andere hoeken gericht is op het sociaal-emotioneel leren van kinderen. En die spelenderwijs
De Kwink-hoek Sociaal-emotioneel leren in de onderbouw
aansluit op de online lessen van Kwink. In de Kwink-hoek oefenen kinderen op een speelse manier de SEL-competenties. Omdat dit niet in een strikte lessituatie gebeurt, leren ze toepassen (transitie) wat ze in de gewone Kwink-les hebben geleerd. In de Kwink-hoek gaan kinderen op
Concrete suggesties
een meer thematische manier aan
We geven je vijf concrete sugges-
de slag met diverse SEL-onderwer-
ties, rond deze vier werkvormen:
pen. Ze brengen met beeld en spel
Zo zijn onze manieren!
gebeurtenissen en eigen ervaringen
1. spel (2x);
Vriendschap
onder woorden waardoor ze meer
2. maken;
grip krijgen op de wereld om hen
3. uitspelen;
heen. In het katern geven we sug-
4. kijken/luisteren/lezen.
Kiezen Ontspannen Hoe voel ik mij vandaag?
KWINT KWINK HOEK V3.indd
gesties voor deze vijf thema’s:
1 07-07-2020 09:49
1. Zo zijn onze manieren!
Het zijn basisideeën waar je zelf
wat een kind al kan en wat het kind
(Besef van jezelf / Besef van de
makkelijk en snel op kunt variëren.
nodig heeft om zich verder te ont-
ander)
Het is uiteraard belangrijk dat de
wikkelen.
suggesties aansluiten bij wat je
Na elke Kwink-les is er daarom ruim-
leerlingen nodig hebben.
te voor transitie: het geleerde ver-
2. Vriendschap
(Relaties hanteren)
talen naar de dagelijkse onderwijs-
3. Kiezen Transitie en observeren
praktijk. Zonder krachtige transitie
4. Ontspannen
Kinderen ontwikkelen zich altijd, op
verliezen SEL-lessen aan waarde.
(Besef van jezelf / Zelfmanage-
ieder moment van de dag. Soms is
De introductie van de Kwink-hoek
ment)
het goed het leren wat explicieter
geeft je de mogelijkheid de transitie
te maken zodat je gericht kunt ob-
te versterken en te verankeren bin-
serveren. Het geeft informatie over
nen het onderwijs.
(Keuzes maken)
5. Hoe voel ik mij vandaag?
(Besef van jezelf)
In de Kwink-hoek kun je goed kijken op welke manier kinderen reageren, welke vaardigheden ze goed beheersen en wat ze nog lastig vinden. Jouw school werkt waarschijnlijk met een observatie-instrument om de ontwikkeling van het (jonge) kind in te volgen. We adviseren dit instrument juist ook te gebruiken op momenten dat kinderen in de Kwink-hoek aan het werk zijn. l Download het gratis katern op: www.kwinkopschool.nl/kwink-hoek.
7
De nieuwste SEL-inzichten Verslag van het internationale CASEL-congres
Na een sterke eerste editie vorig jaar in Chicago, organiseerde CASEL (Collaborative for Academic, Social, and Emotional Learning) de tweede International SEL Exchange dit jaar digitaal. Wouter Siebers volgde deze ‘summit’ en doet verslag.
Stem van de jeugd
door een leeftijdgenoot, gingen in
het algemeen – sterker aanwezig in
Deze ‘virtuele top’ stond onder ande-
gesprek over diversiteit, sociale kansen
de Amerikaanse cultuur dan in de
re in het teken van de stem van de
en mogelijkheden en problemen die
Nederlandse. Tijdens het congres
jeugd. Dat CASEL dit thema serieus
ze tegenkomen in hun dagelijks leven.
werd onder andere de beweging
neemt, bleek al in de eerste plenaire
De samenvattende boodschap: ze
Black Lives Matter regelmatig be-
sessie. Vier jongeren, geïnterviewd
hebben goede leraren nodig die hen
sproken en de druk hierop gezien
ondersteunen. Daarbij zijn veilige en
als bedreiging voor de sociaal-emo-
sterke scholen cruciaal.
tionele ontwikkeling. Bij Communities moet je ook denken aan buurtwer-
Een nieuwe SEL-cirkel
kers, buurtcoaches, sportactiviteiten
De summit had ook een ander
buiten school en bijvoorbeeld het
doel, namelijk: het herontdekken
(Nederlandse) wijkteam.
van de kracht van sociaal-emotio-
Ook zijn er enkele sub-competen-
neel leren. Het is alweer enige tijd
ties aan de vijf basiscompetenties
geleden dat CASEL de bekende
toegevoegd. Daarover meer in een
SEL-cirkel publiceerde. Dit model is
volgend Kwink magazine. Wil je
vernieuwd. Er is een extra schil aan
hier nu al meer over lezen? Ga dan
toegevoegd. Die heet Communities.
naar www.casel.org/what-is-SEL.
De nieuwe cirkel laat zien dat ook
8
de gemeenschappen om leerlin-
Denken en voelen in balans
gen heen een belangrijk element
In het vervolg van de plenaire ses-
zijn voor sociaal-emotionele ontwik-
sie was er veel aandacht voor het
keling. Dit element is wellicht – over
terugbrengen van rust in het lijf.
Achtergrondinformatie
‘Educators are helping a globe in pain’ Timothy P. Shriver
De competenties Besef van jezelf en Zelfmanagement zijn daarbij belangrijk. Robert Alexander sprak over het terugbrengen van de balans tussen lichaam en geest. Ademhaling ziet hij als het centrum van het lichaam. Die kan je helpen om weg te gaan uit de fight-flight modus waar kinderen en volwassenen in deze tijd vaak in verkeren. Het geeft vertrouwen als je altijd een mogelijkheid hebt om te ontspannen en terug te gaan naar je eigen basis. Hieraan besteed je in je klas aandacht met de Kwink-slag ‘De zelfontspanner’. De hele school doet mee Tijdens de summit kon je ook verschillende break-out sessies volgen. Onderzoekers deelden daar hun laatste ervaringen en inzichten. Een belangrijk inzicht was wederom dat de hele school moet meedoen om een sociaal veilig klimaat op te bouwen. Denk hierbij ook aan de preventiepiramide (zie het vorige Kwink magazine). Uit de nieuwe onderzoeken blijkt het goed neerzetten van verschillende interventies – op elke laag in de school – van groot belang. CASEL blijft inspireren Ook de komende tijd heeft CASEL verschillende webinars en nieuwsbrieven met de laatste informatie over sociaal-emotioneel leren. l Abonneer je eenvoudig via www.casel.org.
Ook de deelnemende jongeren zitten tijdens de summit thuis.
9
vraag aan e de redapsccthiool.nl ko
info@kwin
Vraag aan de redactie Tijd voor alweer de tweede aflevering van deze nieuwe rubriek. Daarin beantwoorden we deze vraag aan de redactie:
Waarom geven jullie in een animatie niet altijd het goede voorbeeld? maken liggen vaak net buiten de
wordt pas interessant als leerlingen
dagelijkse situaties van een boven-
bij het zien van het verkeerde voor-
bouwer. Dat maak het interessant
beeld een duidelijke reactie geven
om naar te kijken.
waarna de leraar een koppeling kan maken met situaties in de klas.
Het verkeerde voorbeeld Het is belangrijk om een animatie
Transitie
niet te verwarren met een instruc-
Zoals de transitie een belangrijk
tiefilmpje. Instructiefilmpjes hebben
onderdeel is van elke Kwink-les, zo
Verhalend
het doel de kijker uit te leggen hoe
is een transitie na de animatie ook
Een belangrijk onderdeel van de
iets moet. De animaties van de
cruciaal. De vragen die jij na de
methode Kwink zijn de animaties.
methode Kwink hebben het doel
animatie stelt zijn belangrijk voor
De lessen worden zelfs om de
om, door middel van een verhaal,
het leereffect. De makers van Kwink
animaties heen ontwikkeld. In de
leerlingen uit te dagen na te den-
geven bij de les altijd enkele sug-
vorige aflevering van deze rubriek
ken over een situatie. Soms kan dat
gesties voor het nabespreken van
heb je kunnen lezen dat animaties
prima door het juiste voorbeeld te
de animatie. Het werkt goed om
al vroeg in het lesontwerp worden
geven. Vaker zorgt dat voor een
daarbij een kritische houding aan
bedacht. De animatie is belangrijk
brave animatie waarover leerlingen
te nemen als het gaat om de eigen
omdat het een verhalend ele-
geen scherpe mening hebben. Het
situatie van de leerlingen.
ment aan de les toevoegt. Door leerlingen een verhaal te vertellen kunnen ze daarop reageren en reflecteren zonder dat dit direct van toepassing is op hun eigen situatie. De animatie schept zo een veilige omgeving. Dierenwereld en jongeren De dierenwereld (voor onder- en middenbouw) geeft de makers van Kwink veel mogelijkheden om herkenbare situaties de revue te laten passeren. In de bovenbouw maken we bewust gebruik van acteurs die wat ouder zijn dan de leerlingen die de video’s bekijken. De situaties die de jongeren in de video’s mee-
10
‘Door na de animatie ook te kijken naar de eigen situatie vergroot je de leeropbrengst’
Speciaal webinar
Voor alle leerkrachten in de onderbouw
Sociaal-emotioneel leren voor kleuters De makers van Kwink bieden opnieuw een gratis webinar aan. Dit keer speciaal voor leerkrachten onderbouw. Op vrijdagmiddag 5 februari om 15.30 uur zitten Marijne Sammels en Wouter Siebers voor je klaar. Zij geven dan extra achtergrondinformatie over de waarde van sociaal-emotioneel leren (SEL) voor jonge kinderen. Natuurlijk combineren ze die kennis met aansprekende praktijkvoorbeelden waarmee je direct in je groep aan de slag kunt. Tijdens het halfuur durende webinar presenteren Marijne en Wouter ook – in samenhang – de nieuwste SEL-materialen die perfect aansluiten bij de werkwijze van Kwink: • de vier handpoppen van populaire Kwink-dieren; • het (gratis) katern De Kwink-hoek; • de nieuwe serie prentenboeken Hoe doe je dat? Laat je in een half uurtje ontspannen bijpraten en inspireren. Meld je nú aan voor het webinar op www.kwinkopschool.nl/kleuters.
Kwink-coach trainingen Ben jij Kwink-coach of wil jij Kwink-coach worden? Bekijk hieronder de data voor de Kwink-coach trainingen.
Meer informatie en
We zien je graag bij een van de trainingen!
aanmelden via www.kwinkopschool.nl/ kwink-coach.
Kwink-coach trainingen 2021 Online
Basistraining
Verdiepingstraining
20 januari
3 maart
28 oktober
24 maart
7 april
19 mei
26 mei
9 juni
23 juni
7 juli
Amersfoort
Praktijktraining
17 maart 16 juni
Drachten
Zeeland
20 januari
3 maart
7 april
19 mei
23 juni
7 juli
13 januari
10 februari
16 juni
10 maart
Bij het organiseren van de live-trainingen (op locatie) houden wij ons aan de corona-richtlijnen van het RIVM die op dat moment van kracht zijn. De vermelde data voor de live-trainingen zijn dus onder voorbehoud.
11
Kinderen met messen Kees van Overveld
Jongeren zijn regelmatig in het nieuws vanwege hun betrokkenheid bij steekincidenten. Het is zorgelijk dat ook kinderen in de basisschoolleeftijd messen bij zich dragen. En dat ze niet aarzelen om deze te gebruiken...
H
et is 1974, ik ben elf jaar oud.
Het messenprobleem
De beledigingen in de video’s roepen
Ik speel met mijn vrienden ‘land-
Sinds het najaar van 2019 zien we een
wraakgevoelens op en leiden tot con-
jepik’. We werpen ons zakmes
toename van steekincidenten onder
frontaties met rivaliserende jeugdgroe-
behendig tussen de in het zand getrok-
jongeren tussen de 11 en 17 jaar. Pu-
pen in andere postcodegebieden.
ken lijnen. Wie het goed doet, pikt een
blicaties leggen vaak een relatie met
Sommigen denken dat het messen-
stuk land van de tegenstander in.
zogenaamde drill-raps. Deze muziek-
probleem een Randstedelijk ver-
Het is 2021. Er lopen elf- en twaalfja-
soort is via Chicago en Londen naar
schijnsel is. Maar dat is niet zo. Naast
rigen door de wijk. De Rambo knives,
Nederland overgewaaid. Op YouTube
incidenten in Rotterdam IJsselmonde
nekmessen en machetes zijn diep
zien we rappers die het rauwe verhaal
en Amsterdam Zuidoost, zien we ook
weggestoken in de zwarte trainings-
van de straat vertellen. In de video’s
confrontaties tussen jongeren in Hoorn,
broeken. Wie die groep ziet, loopt
zwaaien gemaskerde jongemannen
Sneek, Hoogezand en Vlissingen.
een blokje om.
met grote messen terwijl ze tegenstan-
We kunnen drie groepen jongeren
Het beeld uit 2021 is verontrustend en
ders uitdagen of beschimpen.
onderscheiden:
niet langer een ver-van-mijn-bed-show. Wie nieuwsberichten uit 2019 en 2020 doorzoekt op steekincidenten, stuit op een serie gebeurtenissen waarbij ook leerlingen van de basisschool zijn betrokken; als dader of als slachtoffer. In dit artikel krijg je meer inzicht in de messenproblematiek onder de jeugd. Daarnaast geef ik suggesties voor een aanpak binnen het primair onderwijs.
12
1. Influencers: de rolmodellen (rappers bijvoorbeeld) die anderen, bedoeld of onbedoeld, inspireren om messen aan te schaffen dan wel te gebruiken; 2. Bewonderaars: kinderen en jongeren die zich laten inspireren door video’s en de vriendengroep. In deze groep is het stoer om een mes te bezitten (en daarmee ‘te prikken’); 3. Verdedigers: zij kopen een mes om zich te kunnen verdedigen tegen anderen. Angst om slachtoffer van geweld te worden speelt vaak een rol.
Achtergrondinformatie
‘Er lopen elf- en twaalfjarigen door de wijk met Rambo knives, nekmessen en machetes.’ Hoe zijn leerlingen van 11 en 12 jaar
tie Zelfmanagement. Laat leerlingen
Keuzes maken gaat altijd over waar-
betrokken?
nadenken over factoren die gedrag in
den en normen. Het is interessant om
Gelukkig is slechts een kleine groep
werking stellen. Stel de vraag: ‘Wat is
met leerlingen te bespreken voor welke
jonge kinderen bij de messenproble-
jouw trigger? Wat maakt jou zo boos,
oplossing je kiest als je in een (potenti-
matiek betrokken. Direct of indirect.
gefrustreerd, gestrest of bang?’ En als
eel) bedreigende situatie verkeert.
Kinderen die direct betrokken zijn, laten
je weet wat jouw trigger is: ‘Hoe word je
En als je iets kiest, weet je dan waarom
zich ophitsen door de (vaak oudere)
dan weer rustig? Wat zorgt ervoor dat
je voor die oplossing kiest? Is dat om-
vriendengroep. Deze beïnvloedbare
je met een “kalm hoofd” goede beslis-
dat de vriendengroep druk uitoefent?
groep kinderen behoren meestal tot
singen kunt nemen?’ Iemand die zich-
Of sta je zo sterk in je schoenen dat je
de bewonderaars. Ze dragen een
zelf kan kalmeren, zal in escalerende
een vrije keuze kunt maken?
mes bij zich omdat ze bijvoorbeeld uit
situaties hopelijk minder snel geneigd
zijn op de waardering van de groep.
zijn om te kiezen voor onverstandige
Tot slot
De grootste groep elf- en twaalfjarigen
oplossingen (zoals het trekken van een
In een eerder artikel 1) over deze
komt op indirecte wijze met de pro-
mes).
problematiek schreef ik dat een deel
blematiek in aanraking. Deze groep
Ik denk dat we ook veel aandacht
van de jeugd te maken heeft met een
ziet de criminele gedragingen van
moeten geven aan mediawijsheid.
ongewenste stapeling van risicofac-
jongeren in de wijk en/of hebben een
Die heeft alles te maken met de com-
toren in hun leven zoals armoede en
familielid (broer of zus) die pocht over
petentie Keuzes maken.
een ongunstige sociaaleconomische
messengebruik. Het is niet uitgesloten
Laat jij je beïnvloeden door de stoere
status.
dat deze groep op termijn ook naar
personen die je in drillvideo’s ziet? In
een mes zal grijpen. Of omdat ze ge-
gesprekken met de leerlingen kun je
De school moet geen probleemeige-
ïnspireerd zijn óf omdat ze zich willen
vragen stellen als:
naar worden van de messenproblematiek. Het gebruik van messen door
verdedigen. Wat kunnen we doen? Moeten we snel nieuwe lespakketten ontwikkelen? Nee. Ik denk dat scholen niet zitten te wachten op het zoveelste
• Is wat je ziet de werkelijkheid?
kinderen en jongeren is een maat-
• Waarom zouden die rappers hun
schappelijk probleem. De oplossing is een samenwerking tussen een groot
gezichten bedekken? • Wat vind jij van dat zwaaien met
aantal partijen zoals onderwijs, politie, jeugdzorg, gemeenten en ouders.
messen?
project dat zorgt voor een nog verdere
• Gaat het om imago, om stoer-
fragmentatie van gedragsaanpakken
heid? Of is het iets anders?
Laat het de volwassenen zijn die hier het heft in handen nemen. l
binnen de school. Ik vind dat we binnen het basisonderwijs sterk op een preventieve aanpak moeten inzetten en dat we binnen de lessen over sociaal-emotioneel leren ruimte moeten maken om het pro-
www.keesvanoverveld.nl
bleem te bespreken. Het blijkt dat jongeren die betrokken zijn bij steekincidenten veelal impulsief gedrag vertonen en moeite
1
hebben om te reflecteren op het
‘Artikelen/agressie en geweld’ twee artikelen met
eigen gedrag. Dat pleit voor nog
meer informatie over de messenproblematiek:
meer aandacht voor de competen-
Jongeren en messencriminaliteit, deel 1 en 2.
) Op www.keesvanoverveld.nl vind je in de rubriek
13
SEL is overal
Selectiestress je evenveel je verjaardag vraag op l: ge re ste va n toch ons thuis ee rtig.) Helder, maar Het was vroeger bij arna werd het te go da e, nd tie je t (To ftijd. kinderen als je lee arna eld. ikk De twee of drie da ook knap ingew ijk, sowieso Pieter. url tu na r te Pie : en te os je wel, wie niet? De eerste wist je me problemen: wie ko de en nn go be na l. Maar daar Aardige jongen lukten ook nog we en we met Remko? do t wa : ag vra je altijd uit bij de Uitnodigen? Of in En uiteindelijk kwam s het dan ook wel. wa t da ar ma n, wel vaak te voetballe zat maar bij wie je hoor, leuk om mee een andere school op die n s ge on urj bu n van beide optie zijn plaats toch die mogelijk de gevolge ed go zo e rd ee ? Je prob teruggevraagd over de vloer kwam deaus, de kans om ca en ht ac rw ve blij leuk zou zijn, de te stress, waarvan je te overzien: of het n tot heuse selectie de lei ar ma zo n ko , lastig. Het te worden… lastig de rug was. ardag weer achter rja ve je na t he t was da ruggeworpen in gelen allemaal te re at ma na ro co dertig. werden we door de menkomen, toen Afgelopen najaar er vijftig mensen sa n te ch mo rst Ee een dag bij je n vroeger. e: vier in totaal op de selectiestress va ne of n, me ko uis th nsen tegelijk bij je streng. Er mochten vier me minister-president n meer,’ sprak de ge da ar rja ardag sve kje ht, écht op je verja thuis. ‘Geen blo ie wilde je nou ec W . op n er ge vra e nieuw en je schoonmoed Het riep allemaal r wel uit te nodigen de va on ho sc je t maken om hebben? Kon je he ls hè…’) er, het zijn de rege niet? (‘Sorry moed ardag eerstvolgende verja onthouden voor de s es str tie lec ed. se n go hu en vaak ook Ik hoop dat ouders is nodig, leerzaam n ke ma es uz ke natuurlijk: andere n kinderen onder van hun kind. Want . Met Kwink werke zijn tig las nd nooit tte tze on zien. Dat je daarin Maar het kan ook hun keuzes te over n va n lge vo ge n. id om de aal kunnen ervare aan de vaardighe coronacrisis allem de s en tijd we en bb uitgeleerd bent, he s ziek. Werd het de buurjongen wa nt wa d, dig no ge lijk toch maar uit En Remko? Uiteinde zorgd feestje! toch nog een onbe
r van Kwink.
Erik Idema is uitgeve
14
Sociaalemotioneel leren thuis
Mag een kind je uitschelden?
Ouderinformatie
Door Tea Adema, trainer bij De Opleiding tot kinder- en opvoedcoach
‘Zeikerd!’ ‘Aso!’ ‘Je bent een rotmoeder!’ Uitgemaakt worden voor rotte vis laat geen mens onberoerd, zeker niet als het je eigen kind betreft. Zo heb je het toch niet opgevoed? Jij en je kind schieten in de weerstand. De situatie escaleert. Kinderen hebben vaak nog te wei-
De eerste automatische reactie bij
nig kennis en ervaring om in woor-
grensoverschrijdend gedrag van
je nog even door mocht gamen.’
den uit te drukken wat er vanbin-
kinderen is meestal om ze tot de
• ‘Je vindt het gemeen van mij dat
nen bij ze gebeurt. Dan klinken er
orde te roepen. Maar als je de
je nu naar bed moet, omdat je
al snel scheldwoorden. Zeker als vol-
scheldwoorden negeert, je ver-
dacht dat we een afspraak had-
wassenen niet willen luisteren. Dan
plaatst in je kind en je afvraagt
den.’
wordt schelden een gewoonte.
wat er aan de hand is, kun je
• ‘Je had er zeker op gerekend dat
anders handelen.
Door jouw houding van accepta-
Verplaats je in je kind
Want stel je voor dat je een schel-
tie, luisteren en benoemen van
Na het schelden kun je als ouder
dend kind rustig en open-minded
de gevoelens, voelt je kind zich
kiezen: Laat je het binnenkomen of
aankijkt en vraagt: ‘Wat lukt er nu
begrepen. Zo komen jullie in ge-
niet? Reageer je met tegenkracht
niet?’ of ‘Wat is het dat jou nu zo
sprek. Dan is het een stuk gemak-
of negeer je het? Neem je het per-
boos maakt?’ Dan daag je het
kelijker om samen te onderzoeken
soonlijk of niet?
kind uit om met je in gesprek te
wat er speelt. Vrijwel ieder kind dat
Het is belangrijk om je af te vragen
gaan.
zich begrepen voelt, wil met je
wat jouw kind bezielt. Verplaats je
samenwerken om een oplossing
dus in je kind.
Geef erkenning
Dan kom je tot de ontdekking dat
Je kunt zelfs nog een stapje verder-
je kind zich machteloos voelt. Ge-
gaan. Voor veel kinderen is het
Je kind mag je niet uitschelden!
blokkeerd in wat het wil. En dat jij
moeilijk om een vraag te beant-
Is dit dan de toestemming om
daar de schuld van bent. Je kind
woorden als ze zich boos voelen.
maar los te gaan? Nee! Wat je
is in nood en heeft jou nodig!
Hun hersenen zijn niet aan denken
doet met een scheldend kind is
te vinden.
toe omdat de emoties nog voorop
het eerst kalmeren en de situatie
Je verplaatsen in de gevoelens en
staan.
normaliseren om dan samen tot
omstandigheden van je kind levert
Om een kind te kalmeren kun je
een oplossing te komen. Daarna
veel op. Het besef dat je krijgt als je
benoemen wat jij denkt dat het
ga je in alle rust in gesprek over
in de schoenen van je machteloze
kind zo moeilijk vindt:
het schelden. Geen kind wil jou
kind staat, zorgt voor een andere
• ‘Jij vindt het niet eerlijk hè, dat je
kwetsen en uitschelden. Daar kun
reactie.
nu deze toets krijgt.’
je op rekenen!
15
Boekbespreking In deze nieuwe rubriek bespreken we elke editie van het Kwink magazine een boek dat raakvlakken heeft met SEL. De besproken boeken zijn interessant voor leraren én voor intern begeleiders en schoolleiders. Het boek Laat je niet gijzelen gaat over persoonlijk leiderschap en is extra interessant voor de schoolleider.
Laat je niet gijzelen De internationale bestseller over leiderschap, verbinding, dialoog en werkelijke verandering
Mensen zijn niet bang voor verandering, ze zijn bang voor de pijn van verandering.
M
et dit citaat opent Laat je niet
Ben jij gegijzeld zonder dat je het
gijzelen van oud-gijzelings-
weet?
onderhandelaar en leider-
Om antwoord te kunnen geven op de
schapsexpert George Kohlrieser. In
vraag ‘Ben jij gegijzeld zonder dat je
het boek zet hij helder uiteen op welke
het weet?’ is het van groot belang je
manieren een mens zichzelf kan gijze-
brein te kunnen beheersen. Laat je in
len en hoe de leden van een team
heftige gebeurtenissen of een situatie
elkaar kunnen gijzelen. In beide situa-
met emoties je reptielenbrein spreken
ties staat het verandering of beweging
(vecht -of vluchtmechanisme), het
in de weg.
limbisch systeem (hersendelen betrokken bij emotie en motivatie) of de neocortex (deel van de hersenschors dat
We zijn voelende wezens die toevallig ook denken in plaats van denkende wezens die toevallig ook voelen.
betrokken is bij waarneming, bewuste beweging en taal)? We kunnen ons laten gijzelen door het vecht-of-vluchtmechanisme in ons reptielenbrein en door de emoties in ons limbische systeem (ook wel amygdala hijack genoemd). De neocortex kan de emoties van de andere twee breinen overschrijven en zo krijgen we uiteindelijk de keuze om ons wel of niet
16
‘Focus op het positieve om te bereiken wat je wilt’ te laten gijzelen door het automatisme van emotionele reacties.
Leiders: ken en gebruik je secure bases Kohlrieser noemt ook de kracht van
Sociale en emotionele patronen
verbinding en het kennen van je ‘secure
In Laat je niet gijzelen wordt met regel-
bases’ als cruciale elementen om sterk
maat verwezen naar sociale en emoti-
leiderschap te tonen. Secure bases zijn
onele patronen. Zo ook rondom de
mensen, doelen of dingen waarmee
woordenschat van mensen. Zo blijkt
we ons op een bijzondere manier ver-
In het tweede deel van het boek gaat
uit onderzoek dat we, ongeacht onze
binden. Een mens gaat veel verbindin-
Kohlrieser in op conflictmanagement,
cultuur of leeftijd, over veel meer woor-
gen aan, maar onze secure bases zijn
de effectieve dialoog, de kracht van
den voor negatieve emoties beschik-
bijzonder omdat ze ons bescherming,
onderhandelen en het beheersen van
ken dan voor positieve. Daarom is
kracht en energie geven.
emoties.
het zo belangrijk dat we leren onze
Ken en gebruik je secure bases om je te
Laat je niet gijzelen is een razend inte-
emoties op een positieve manier uit
helpen je mind’s eye te richten op suc-
ressant boek voor elke schoolleider en
te drukken en een genuanceerde
ces. Leiders moeten een secure base
voor iedereen die zich wil verdiepen in
emotiewoordenschat ontwikkelen.
zijn om vertrouwen op te kunnen bou-
(persoonlijk) leiderschap. Een absolute
wen binnen een team of organisatie.
aanrader! l
Waargebeurde gijzelingssituaties en mind’s eye Aan de hand van diverse waargebeurde gijzelingssituaties maakt Kohlrieser duidelijk welke lessen hij daaruit heeft geleerd en hoe je die kunt toepassen in je eigen leven en op de werkvloer. Ons brein is geprogrammeerd om te overleven en gericht op gevaar en
Leiders die snappen hoe verbinding werkt en die verbinding aangaan, zijn in staat om een cultuur van vertrouwen te laten ontstaan.
pijn. We kunnen dit instinctieve aspect van de hersenen overschrijven door een positieve instelling aan te nemen en te zoeken naar manieren om invloed uit te oefenen.
Over de auteur
Maar hoe doen we dat dan? Kohlrieser geeft de ‘mind’s eye’ als antwoord.
George Kohlrieser is hoogleraar
Onze mind’s eye bepaalt onze positie-
leiderschap en organisatiegedrag
ve of negatieve focus op mogelijkhe-
aan het Institute for Management
den en grenzen. En onze gemoeds-
Development (IMD) in Zwitserland en
toestand bepaalt het resultaat dat
voormalig succesvol gijzelingsonder-
we zullen bereiken.
handelaar. Hij laat in dit boek zien,
Het vermogen om in een positieve
op basis van diepgaand wetenschappelijk onderzoek
gemoedstoestand te komen en te
en aan de hand van indringende verhalen, hoe inzichten
blijven is daarbij de sleutel. De mind’s
uit de praktijk van de gijzelingsonderhandelaar toepasbaar
eye is te trainen door te focussen op
zijn voor leiders in organisaties.
het positieve en te bereiken wat je wilt. In het boek gaat de schrijver hier uitge-
Bij Circle Publishing verscheen ook Care to Dare – de praktijk
breid op in.
van secure base leiderschap.
17
Nieuw! Gratis lessen over racisme en de landelijke verkiezingen De redactie van Kwink heeft uitdagende, maatschappelijke onderwerpen toegankelijk gemaakt. Deze nieuwe lessen over racisme en de landelijke verkiezingen
KWINK VOOR BURGERSCHAP EN MENSENRECHTEN
in maart 2021 horen bij uitstek bij burgerschap. Je vindt de lessen voor onder-. midden- en bovenbouw op www.kwinkvoorburgerschap-en-mensenrechten.nl. Deze website is vrij toegankelijk.
Waarom een les over racisme? Racisme is helaas een actueel onderwerp. Bewegingen als Black Lives Matter staan niet op zichzelf. Ze laten zien hoe diep racisme in een maatschappij geworteld kan zijn. Maar waar komen racistische denkbeelden en gedrag vandaan? En wat kun je doen om die te voorkomen? Het is van groot belang om kinderen actief over die vragen te laten nadenken. Zij zijn immers degenen die de waarden (en normen!) van de toekomst nadrukkelijk mede gaan
Waarom een les over de landelijke verkiezingen?
vormgeven. Daarom deze les over racisme,
Nee, we gaan met kleuters niet de verkiezingen naspelen.
die we aanbieden in het kader van burger-
Ook geven we geen informatie over de partijprogramma’s.
schapsvorming.
Maar wat dan wel?
• Onderbouw: kinderen maken kennis
We gebruiken het actuele nieuws over de verkiezingen om met
kinderen stil te staan bij belangrijke aspecten van burgerschap
met verschillen
• Middenbouw: kinderen kijken waar zij in
zoals: het hebben en uiten van een eigen mening, ontdekken
op welke manier je het beste gehoord wordt, de verantwoor-
hun leven met racisme te maken hebben
• Bovenbouw: kinderen kijken naar voor-
delijkheid om mee te doen en mee te denken, de voorwaar-
den voor een gezonde, democratische samenleving, soms
oordelen van zichzelf en in de samenleving
De les over racisme (7) staat reeds online.
verder moeten en kunnen denken dan je eigen belang. • Onderbouw: ik weet dat ik mag zeggen wat ik vind • Middenbouw: ik weet dat dat mijn mening telt • Bovenbouw: ik weet dat mijn stem meetelt Deze les (8) staat op 22 februari online.
Aansluiting bij voorstel herziening kerndoelen en eindtermen voor Burgerschap • Racisme, bouwsteen Vrijheid en gelijkheid: leerlingen leren van, door en over de waarden van de democratische rechtsstaat. Dit begint met regels/afspraken in de eigen leefomgeving en breidt uit naar de publieke ruimte en samenleving. • Verkiezingen, bouwsteen Democratische cultuur: leerlingen leren dat hun stem gehoord wordt en dat hun inbreng ertoe doet bij besluitvormingsprocessen in de klas. Zij ervaren dat de ander ook een stem heeft en ontdekken daarbij overeenkomsten en verschillen tussen mensen.
18
Bekijk de kant-en-klare lessen op www.kwinkvoorburgerschap-en-mensenrechten.nl en laat burgerschap op een leuke manier leven in je groep.
SEL-inspiratie
SEL-producten en tips
De laatste ontwikkelingen van SEL, interessante producten en verwijzingen. Om jou en het team te inspireren.
Voorkom lastig gedrag
De Gouden Weken 2.0
De eerste weken van het schooljaar zijn De Gouden Weken. Dan bouw je aan het groepsgevoel en een goede sfeer in de groep. Dit boek
reweg hoe je naar gedrag kunt kijken. Ook gaat
laat zien hoe het werkt en dát het werkt. Ook na
hij in op de vraag wat er áchter dat gedrag zit.
de kerstvakantie, tijdens de zilveren weken, is dit
Een praktisch boek met tips voor leerkrachten die
boek goed te gebruiken. Inclusief aandacht voor
graag bezig zijn met hun core business: lesgeven.
ouderbetrokkenheid.
www.kwinkopschool.nl/voorkom-lastig-gedrag
www.kwinkopschool.nl/de-gouden-weken
Dit is een verschrikkelijk boek, met een gouden boodschap
Teken je les Teken je les
Rachel Levi
te verhelderen. heel nuttig om je uitleg les? Tekeningen zijn Ons Teken jij weleens in je analyseren en onthouden. om de lesstof te begrijpen, als beelden Ze helpen leerlingen als er zowel woorden informatie opnemen brein kan immers beter worden gebruikt. is dit boek geschikt voor echt niet tekenen!’, dan kan ik … maar ‘Ja, kunt ge Denk je nu: je snel en simpel beeldtaal in dit boek zien hoe inmiddels jou! Rachel Levi laat Zo eenvoudig, dat ze Haar methode is eenvoudig. bruiken in je lessen. het tekenen heeft gekregen. visueel duizenden mensen aan erom dat je je woorden niet het doel. Het gaat cultuur waarin leer Mooi tekenen is daarbij een bovendien je te tekenen, creëer kracht bijzet. Door zelf kunnen tekenen. manier snelle een op lingen óók n en oefeningen die voorbeelde veel met cht boek, klas of op school Teken je les is een praktijkgeri visuele aanpak in je al te veel moeite een hand en ga direct je helpen om zonder en schetsboek bij de Lees het met een stift niveau toe te passen.
TEKEN JE LES
In deze handzame uitgave beschrijft Anton Ho-
les n je ingen Tekemet teken
Hoe je nt het leerproces ondersteu Rachel Levi
aan de slag. Rachel vertelt te integreren in hun lessen. het lastig om tekenen bouwing van het ‘Veel leraren vinden Naast theoretische onder hoe je dit kunt doen. !’ op toegankelijke wijze handvatten. Ik ben enthousiast nt, geeft zij veel praktische nde in het mbo, tekenen als lesinstrume viseur en docent omgangsku Shauna Plompen, onderwijsad www.blijvenleren.net samen met een leer maken, kunnen nen supermooie stappenplan ‘Door dit boek heb ik toch tekenen!’ bruikbare tips. Ik kan ling. Een boek vol heldere, r in Den Haag groep 8, obs De Spoorzoeke Cherèlle Bouwen, leerkracht van theorie met een duidelijke opbouw; ijk en praktisch boek en. ‘Dit is een overzichtel die de uitleg verduidelijk voorzien van veel tekeningen naar praktijk. Uiteraard shop.bazalt.nl met behulp van dit boek!’ Iedereen kan tekenen euning en training, leeronderst voor Cindy Tas, praktijk www.cindytas.nl 9 789461 182845
Tekeningen zijn nuttig om je uitleg te verhelderen. Ook bij sociaal-emotioneel leren kan dit van In dit toegankelijke boek voor kinderen van onge-
meerwaarde zijn. Tekeningen helpen leerlingen
veer 10-12 jaar gaat het over dingen die voor kin-
om de lesstof te begrijpen, te analyseren en te
deren traumatisch kunnen zijn. Voorbeelden: het
onthouden. Ons brein kan immers beter informa-
overlijden van een dierbare, een vechtscheiding
tie opnemen als er zowel woorden als beelden
van ouders, gepest worden, ziekte. Maar ook:
worden gebruikt. Rachel Levi laat in dit boek zien
verwaarlozing, mishandeling en misbruik.
hoe je snel en simpel beeldtaal kunt gebruiken in
www.kwinkopschool.nl/dit-is-een-verschrikkelijk-
je lessen.
boek
www.kwinkopschool.nl/teken-je-les
19
Gratis
proefabo nnemen t vanaf jan uari 2021 tot aan d e
voorjaar
svakantie
Een sociaal veilige groep? Wil jij dat ook? Doe mee met jouw school
altijd actueel. Gericht op preventie (van
met Kwink, dĂŠ online methode voor sociaal-
bijvoorbeeld pesten op school) en de kracht van
emotioneel leren (SEL). Inclusief burgerschap
een veilige groep. Sluit goed aan bij de principes
en mediawijsheid. Voor groep 1 t/m 8 van het
van PBS (Positive Behaviour Support). Begin het
primair onderwijs. Kwink biedt een doordacht
jaar goed! Vraag voor de hele school een gratis
SEL-programma, gebaseerd op de laatste
proefabonnement Kwink aan!
wetenschappelijke inzichten. Praktisch, leuk en
www.kwinkopschool.nl/proefabonnement
www.kwinkopschool.nl Kwink is een methode van
T: 033 – 460 19 40 E: info@kwintessens.nl
