Gagnasafnúríslenskumfóðrunartilraunum meðmjólkurkýr nýtingíleiðbeiningastarfi
JóhannesSveinbjörnsson
meðmjólkurkýr—nýtingíleiðbeiningastarfi
JóhannesSveinbjörnsson
Verkefniðvarfjármagnaðaf; Framleiðnisjóði(þróunarsjóðinautgriparæktari), ogLandbúnaðarháskólaÍslands
Febrúar2018 LandbúnaðarháskóliÍslands
Inngangur
Fráþvíum1990ogtildagsinsídaghafaveriðgerðarmargarrannsókniráfóðruníslenskra mjólkurkúaátilraunabúunumáStóra-Ármóti,MöðruvöllumogHvanneyri.Spurningarnarsem leitaðvarsvaraviðíþessumtilraunumhafaveriðfjölbreyttarogtekiðmiðafkallitímanshverju sinni.Jafnframtmáfullyrðaaðniðurstöðurþessaratilraunahafahaftmikiláhrifáþróuní mjólkurframleiðsluyfiralltþettatímabil.Breytingaráafkastagetukúnnaáþessutímabiliöllu erugríðarlegar.Árið2016varmeðalnytin6.129kgáárskú(rml.is)enárið1990varmeðalnytin 4.141lítraráárskú(JónViðarJónmundsson,1991).
Umræddartilraunirhafafengiðumfjöllunbæðiíræðuogritiígegnumtíðinaogniðurstöður þeirrahafaveriðnýttaríleiðbeiningastarfitilbændaogkennslubændaefna.Hverogeinþeirra tekuraðeinsfyrirafmarkaðviðfangsefnienhérerætluninaðskoðastærrimyndmeðþvíað gerasameiginlegagreininguániðurstöðumþessaratilrauna,einkumvarðandiþættisemalltaf eruílykilhlutverkiviðfóðuráætlanagerðogvaláfóðrunarskipulagi,svosemátgetuog fóðurnýtingu.
Eittafþvísemhefurbreystáumræddutímabilieruaðferðirviðfóðurmatogfóðuráætlanagerð. Íupphafitímabilsinsvorutekinuppnýkerfifyrirorkumat(ÓlafurGuðmundssonogTryggvi Eiríksson,1995)ogpróteinmat(BragiL.Ólafsson,1995).Ennmeiribreytingvarðþóvið upptökuNorfor-fóðurmatskerfisinsfyrirmjólkurkýr(Volden,2011a).Þarertekiðáöllum þáttumfóðurmatsogfóðuráætlanagerðaríeinukerfi.
MeirihlutitilraunannasemhérerutilumfjöllunarvorugerðarfyrirtímaNorfor-kerfisinsog voruþvíefnagreiningarfóðursoguppgjörtilraunannamiðaðarviðeldrikerfi.Tilaðaðlaga Norfor-kerfiðbeturíslenskrimjólkurframleiðsluertöluverðeftirspurneftirtilraunagögnum. Þvíerþaðþessvirðiaðreynaaðáttasigáþvíhverniggögnúreldritilraunumgætunýsttilað þróaNorforoggeraþannigfóðurleiðbeiningarfyriríslenskarmjólkurkýrennmarkvissari.
FóðuráætlanagerðíNorfor
KjarnifóðuráætlanagerðarinnaríNorforeraðákvarðaþaðhlutfallgróffóðursogkjarnfóðurs semuppfyllir orkuþarfir gripsinsáhverjumtímamiðaðviðútreiknað heildarát áþessufóðri. Hægteraðskilgreinaorkuþarfirútfráfóðrunarskipulagi,þannigaðfóðraðsénokkuðundir raunverulegumþörfumíupphafimjaltaskeiðsognokkuðyfirþeimseinnaámjaltaskeiðinu.En þaðsemþarftilaðgetaspáðfyrirumfóðurátíNorforertvennt:
a) Fylligildieinstakrafóðurtegunda.Fylligildin(FV)erumælikvarðiáhversumikiðpláss 1kgþeaffóðurtegundinnitekurívömbinni.Fyrirgróffóðurerfylligildiðlægraeftirþví semgróffóðriðersnauðaraaftréni(NDF)ogeftirþvísemmeltanleikihækkar.Algengt eraðfylligildigróffóðursséábilinu0,40til0,55.Kjarnfóðurhefurfastfylligildi,0,22.
b) Átgeta (IC)gripanna.Húnerháðkúakyni,áætlaðriársnyt,lífþunga,stöðuámjaltaskeiði ogerhærrifyrirfullorðnarkýrenfyrstakálfskvígur.Gildinerugjarnanábilinu3til8 háðöllumþessumbreytum.
Mögulegt þurrefnisát kýrinnarersútalasemfæstmeðþvíaðdeilameðalfylligildifóðursins uppíátgetuhennar.Dæmi:efátgetakýrinnarer5,60ogmeðalfylligildier0,35þáer þurrefnisátið=5,60/0,35=16kgþe/dag
Þegarþekkterubæðifylligildiogorkugildiþeirrafóðurtegundasemíboðieru,vinnurNorfor „bestun“semgengurútáaðorkuþarfirséuuppfylltarinnanþeirramarkasemátgetakýrinnar
leyfir.Eftirþvísemorkuþörfinermeiriþarfmeðalfylligildifóðursinsaðveralægratilaðkýrin getiétiðfleirikgþurrefnis. Átgeta og orkuþarfir eru kjarnabreytur íNorfor,semsagtþær breytursemmesturáðaífóðuráætlunargerðinni(bestuninni).
Viðþaðaðvaldarerufóðurtegundirmeðlægrifylligildimáaðöllujöfnureiknameðaðstyrkur NDFíheildarfóðrilækki,styrkursterkjuogeinfaldrakolvetnahækki,tyggitímiverðistyttri. Alltþettaraskarvambarjafnvæginuáþannvegaðauknarlíkureruásúrrivömbogtruflaðri vambarstarfsemi.Þessvegnaerusettákveðinmörkáþaðinnanhvaðamarkagildiþessara breytamegivera.Sömuleiðiserusettefriogneðrimörkáæskilegthlutfallýmissaannarra breyta,t.d.hlutfallnýtanlegspróteinsámótiorku,fitusýrurífóðri,ómeltanlegefniífóðri, o.s.frv.
FramangreindlýsingáfóðuráætlanagerðíNorforeráenganhátttæmandi,enættiaðvekja athygliámikilvægiþekkingaráátgetukúa(K)ogfylligildafóðurs,oghvernigþessarbreyturí samhengiviðaðrareruráðandiíþvíaðgeragóðarfóðuráætlanir.
Gagnasafnið,efnagreiningarogútreikningarvarðandifóðrið
Ígagnasafniðsemhérertekiðtilmeðferðarvoruvaldarþærtilraunirfráþvíum1990ogfram tilnútímanssembirthafðiveriðuppgjöráoguppfylltuákveðinskilyrði.Mælingarááti,nyt, ogþungakúnna,aldurkúnnaogstaðaámjaltaskeiðiþurftialltaðliggjafyrir.Varðandi efnagreiningaráfóðrivareingöngugerðkrafaumgreiningarsamkvæmtFEm–kerfinufyrir orkumat(ÓlafurGuðmundssonogTryggviEiríksson,1995)ogAAT-PBV-próteinmatskerfinu (BragiL.Ólafsson,1995).Ítarlegrigreiningarskv.kröfumNorfor-kerfisins(Åkerlindetal., 2011)erutilstaðarfyrirþærtilraunirísafninusemgerðarerueftirupptökuNorforfóðurmatskerfisins.Æskilegthefðiauðvitaðveriðaðhafaslíkargreiningarfyrirallar tilraunirnar,einkumvarðanditrénisþætti.Efslíkkrafahefðiveriðgerðhefðigagnasafnið minnkaðaðmunognáðyfirmunstyttratímabil.Hérerfarinsúleiðaðvinnameðþaðsemtil ermeðþaðfyriraugumaðfáheildarmyndíþróuninniyfirþettalangatímabil.Velmáveraað þaðleiðiíljósaðeftirsóknarvertgætiveriðaðgerafrekarigreiningarátiltækumfóðursýnum úreinhverjumeldritilraunanna.
EinsogáðurhefurkomiðframbyggiraðferðNorfor(Volden,2011b)viðútreikningaá fylligildumgróffóðursátveimurmæliþáttumífóðri,meltanleikaogNDFgildi.ÞarsemNDF gildigróffóðursliggjaekkifyrirnemaínýjustutilraununumvarnotuðeldrilíking(Kristensen &Ingvartsen,2003)tilútreikningaáfylligildum.Súlíkingereinfaldlegasvona:
Fylligildigróffóðurs=0,86-0,005xmeltanleikilífrænsefnis
Íflestumtilraunannasemeruígagnasafninuvarmældurmeltanleikiþurrefnis.Tilaðhægtværi aðreiknafylligildigróffóðursskv.ofangreindrilíkinguvarmeltanleikilífrænsefnisreiknaður útfrámeltanleikaþurrefnismeðviðeigandiaðferðum(ÓlafurGuðmundssonogTryggvi Eiríksson,1995).
Orkugildi(FEm)ígróffóðrierureiknuðútfrámeltanleikaþurrefnis(ÓlafurGuðmundssonog TryggviEiríksson,1995).PróteingildinAATogPBVerureiknuðáhefðbundinhátt(BragiL. Ólafsson,1995),þóerleysanleikipróteinsígróffóðrireiknaðurskv.niðurstöðumsíðari rannsókna(BragiL.Ólafssonofl.,2000).
1. tafla.Tilraunirnarígagnasafninu.
Tilraun nr.
Heimild (sjáheimildaskrá)
MeginsamanburðurMjaltaskeið Áhrif mjaltask. greind
1 GR,1994 Túnvingull Blandaðargrasteg. Vallarfoxgras
2 ÞS&GR, 1995 Vallarfoxgras Vallarsveifgras Snarrót
3 GRogEG, 1995a Þurrhey Þurrhey+rýgresi Þurrhey+kál
Tímalengd fráburði, dagar
Kjarnf.hlutf., meðalt.
1,2,3+ Já 111-174 20%
1,2,3+ Nei 114-177 10%
Barakvígur (1) Nei 50-113 27%
4 SB,1996 Snarrót, 3sláttutímar Blandað, kvíg. meirihl.
Nei 140-203 15%
5 GRo.fl., 1997 Kjarnfóðurhlutfall, hærraoglægra 1,2,3+ Já 1-196 31%
6 SB,1998 Þurrheyaf1.slætti Háaf2.slætti
Blandaafþessu
1,2,3+ Nei 66-130 19%
7 LB&ÞS, 1999 Vallarfoxgras, 3sláttutímar 1,2,3+ Nei 108-171 23%
8 SB,1999
Samanburðurþriggja grænfóðurtegunda 1,2,3+ Nei 132-162 22%
9 GR&SB, 1999 Vallarfoxgr.1.sláttur Vallarfoxgr.2.Sláttur Hálíngresi,1.sláttur
1,2,3+ Nei 80-142 30%
10 ÞSo.fl., 2002 Heilfóðrun,söxun Blandað, kvíg. meirihl.
11GR&EG, 1995b
Nei 60-123 42%
Kjarnfóðurhlutfall, hærraoglægra 2,3+ Nei 28-168 25%
12EG&GR, 1996 Vothey±rúlluv.kál Kjarnfóður±fituviðbót 1,2,3+ Nei 92-148 29%
13 SB,1997 Íslenskt,þurrtbygg Íslenskt,votv.bygg Innflutt,þurrtbygg
14 GR,1998 Íslenskt,þurrtbygg Íslenskt,votv.bygg Innflutt,þurrtbygg
15 JS& GHH, 2008
1,2,3+ Nei 133-196 37%
1,2,3+ Nei 83-167 44%
Samanburður mjaltaskeiða 1,2,3+ Já 1-84 48%
16BÓÓ,2009 Mismunandi geldstöðufóðrun 1,2,3+ Nei 22-84 62%
17 LDG(1), 2016 Mælingaráátián samanburða 1,2,3+ Nei 99-162 55%
18 LDG(2), 2016 Aðskilinfóðrunog heilfóðrun(2 kjarnfóðurstig)
1,2,3+ Nei 33-110 48%
19 HB&JS, 2017 Fituinnblöndunífóður 1,2,3+ Nei 59-150 57%
HversuvelskýrirátgetulíkanNorforþurrefnisátið?
EinsogáðurvarfrásagtlýsirNorforátgetu(IC)mjólkurkúaútfrááætlaðriársnyt,lífþungaog stöðuámjaltaskeiði.Átgetanerháðkúakynjumogerhærrifyrirfullorðnarkýrenfyrstakálfs kvígur.LíkinginfyrirICvarupprunalegasvona(Voldenet.al,2011):
(Líking1)
ÞarsemICcow erátgetakýrinnarmældífylligildum(FV/dag),a-gerustuðlarlíkingarinnar, DIMerstaða(dagar)ámjaltaskeiði;ECMerframleiðslaorkuleiðréttrarmjólkur(kg/dag) BWerlífþungikýrinnar.
Síðarhefurlíkingunniveriðbreyttþannigaðhúngeturtekiðtillittiláhrifaholdabreytingainnan mjaltaskeiðsinsáorkunotkunkýrinnar.Gagnasafniðánúverandiformibýðurekkiuppáað vinnameðþærtölursvoviðhöldumokkurviðupprunalegulíkingunaeinsoghúnerskrifuð héraðofan.EinsoglýsterhjáVolden etal. (2011)vorustuðlarnira-gílíkingunafundnirmeð Solver(Fylstra etal.,1998)íMicrosoft®Excelsemnotarólínuleganbestunarkóða(Lasdon et al.,1978)tilaðfinnaþástuðlasembestlýsagögnunumm.t.t.þessaðlágmarkaskekkjuspágilda (Sveinbjörnsson etal.,2006).
Gagnasafniðsemhérernotaðbyggirámeðaltölumyfirtiltekintímabilámjaltaskeiðinu,og staðaámjaltaskeiði(DIM)ermeðalstaðanfyrirþátilraunameðferðsemumræðir.Þvíerekki hægtaðvæntaþessaðlíkinginaðofanfallimjögnákvæmlegaaðgögnunum,þarsemhún byggirmjögástöðuámjaltaskeiði(DIM).Hinsvegarerfróðlegtaðskoðahversuvellíkingin spáirfyrirumátið,ekkisístmeðþaðfyriraugumaðáttasigáhvaðatilraunameðferðirskera sigúr.Íþeimtilgangivorufyrstprófuðþrennskonarstuðlasettfyrirfullorðnaríslenskarkýr(2. tafla).Stuðlasett1aeruþeirstuðlarsembirtireruíNorfor-bókinni(Volden etal. 2011)ogvoru afraksturafMS-verkefniHrafnhildarBaldursdóttur(2010).Stuðlasett2aeruþeirstuðlarsem notaðireruídag(Norfor,2014).Stuðlasett3aerustuðlarsemfundnirvoruíMS-verkefniLilju D.Guðnadóttur(2016).
Freistandivaraðnotagagnasafniðtilaðfinnaennnýjaogbetristuðlaenþaðhefurtakmarkaðan tilgangaðhreyfaviðstuðluma-dsemhafameðaðgerastöðuámjaltaskeiði(DIM)vegnaþeirra takmarkanagagnasafnsinssemgetiðvarumaðofan.HinsvegarvarprófaðaðlátaExcelSolver finnanýgildifyrirstuðlae-gsemhafameðaðgeranytoglífþunga.Stuðlasett1berafrakstur slíkrabreytingaástuðlasetti1a,stuðlasett2bkemurútfrá2aog3bfrá3a.
Matágæðumátgetuspánnameðmismunandistuðlasettumeraðfinnaí3.töflu.Meðalspágildi erunokkuðundirmeðaltölummældsátsþegarstuðlasett1aog2aerunotuð,enmeðalspágildið ernánasthiðsamaogmeðaltalmældragildaþegarstuðlasett3aernotað.
Íöllumtilvikumverðurmeðalspágildimjögnálægtmeðaltalimældragildaþegarnýirstuðlar e,fogghafaveriðfundnir(stuðlasett1b,2bog3b).Sömuleiðislækkarsúaðgerð spáskekkjuna.Spáskekkjaneríraunmeðalfrávikfyrirallarmælingarígagnasafninumilli mældragildaogspágilda,ogerísömueiningunni,kgþe/dag.Þarsemátgetaerlykilstærðí fóðuráætlunumerafarmikilvægtaðspáskekkjansésemminnst.Hérerhúntæplega1,5kg þurrefnismeðb-útgáfunumafstuðlunumsemerfullmikiðenberekkiaðleggjaofdjúpa merkinguívegnaáðurgreindratakmarkanagagnasafnsins.Tilgangurinnhérerfyrstogfremst sáaðsjáhvernigmældátgetaíeinstökumtilraunumogtilraunameðferðumígagnasafninufalla aðátgetuspámþógrófarséu.Slíkursamanburðurhjálpartilviðaðleggjamatágæðigagnanna ogþáhvaðatilraunirværiákjósanlegastaðvinnameðáframtilaðstyrkjaNorfor-grunninn.
2. tafla.Stuðlaríátgetulíkingu,sjáskýringarítexta.
a b c d e f g
Stuðlasett1a4,77 0,071 -0,00130,14 0,035 523 0,0013
Stuðlasett2a2,77 0,134 -0,00110,003 0,091 450 0,006
Stuðlasett3a3,79 0,134 -0,00150,003 0,044 470 0,006
Stuðlasett1b4,77 0,071 -0,00130,14 0,053 511 0,008
Stuðlasett2b2,77 0,134 -0,00110,003 0,077 353 0,0069
Stuðlasett3b3,79 0,134 -0,00150,003 0,064 513 0,0076
3. tafla.Samanburðurágæðumátgetuspáameðmismunandistuðlasettum.
Stuðlasett1a Stuðlasett2a Stuðlasett3a Stuðlasett1b
Stuðlasett2b
Stuðlasett3b Heildarátíkgþe/dag:
Mældgildi,meðalt. 14,36 14,36 14,36 14,36 14,36 14,36
Spágildi,meðalt. 14,55 13,51 14,35 14,34 14,34 14,34
Spáskekkja1),meðalt. 1,54 1,69 1,47 1,44 1,47 1,45
Skiptingspáskekkju:
Bjagimeðaltala 2) 6,3% 22,9% 0,3% 0,5% 0,5% 0,5% Bjagilínu3) 17,7% 19,9% 21,1% 25,1% 24,2% 24,6% Slembibreytileiki4) 76,0% 57,2% 78,6% 74,5% 75,3% 74,8%
Skýringarhlutf.R2,% 76,1% 77,9% 77,4% 78,5% 77,4% 78,0% 1)Spáskekkja=RMSPE(rootofmeansquaredpredictionerror); 2)Bjagimeðaltala(e. meanbias),%afspáskekkju 2)Bjagilínu(e. linebias),%afspáskekkju); 4)Slembibreytileiki(e. randomvariation),%afspáskekkju
SpáskekkjaníheildsinniminnkarviðaðlátaExcelSolverlagatilstuðlae-f,einkumfyrir stuðlasett 1 (1a→1b) og stuðlasett 2 (2a→2b), en mjög lítið fyrir stuðlasett 3 (3a→3b) Í síðastnefndatilvikinuermeðaltalspágildafyriróbreyttstuðlasettnánasthiðsamaogmeðaltal mældragilda,semþýðiraðbjagimeðaltalaerlágur.Bjagilínusegirtilumhvemikillhlutiaf spáskekkjunniertilkominnvegnaþessaðlögunkúrfunnarfellurekkinægilegavelað gögnunum(Roseleretal.,1997).Þannigerhægtaðlesaútúr3.töfluaðlögunkúrfannabatnar ekkiviðaðbreytastuðlume-gílíkingunum.Íljósiallsþessaervaliðaðnotastuðlasett3atil aðvinnameðáfram.
Einsog1.myndsýnirerutværtilraunameðferðirsemskerasigúrhvaðvarðarósamræmimilli mældsátsogspágilda.ÖnnurerfyrstisláttutímivallarfoxgrasítilraunLaufeyjarBjarnadóttur ogÞóroddarSveinssonar(1999),hinerfyrrislátturvallarfoxgrasítilraunGunnars RíkharðssonarogSigríðarBjarnadóttur(1999).Íbáðumtilvikummælistátiðmunmeiraí tilrauninnienlíkinginspáirfyrirum.
5,00
y=0,7358x+3,7858 R²=0,7736 0,00
0,00 5,00 10,00 15,00 20,00 25,00
Mældgildi,kgþe/dag
1.mynd.Samanburðurspágildaskv.líkingu1ogstuðlasetti3a(sbr.2.töflu)viðmældgildifyrir heildarþurrefnisátádag(meðaltöltilraunameðferða).
Á2.myndmásjáaðalmenntofmeturspálíkinginátiðþegarmæltáterlítiðenfersvosmám samanyfirímeiravanmatáátieftirþvísemmæltátermeira.
y=0,2642x-3,7858 R²=0,3058
0,00 5,00 10,00 15,00 20,00 M25,00
Mæltát,kgþe/dag
2.mynd.Breytingáspáskekkjumeðvaxandiþurrefnisáti(mældu)
Tilaðrýnaaðeinsfrekarímögulegarskýringaráspáskekkjunnivorugerðaraðhvarfsgreiningar tilaðkannahvaðabreyturgætuskýrthana.Prófaðarvorueftirfarandiskýribreytur:
• Kjarnfóðurhlutfall
•
AAT/FEm(hlutfallorkuogpróteinsífóðri)
• Staðaámjaltaskeiði(meðaltalfyrirviðkomanditilraunameðferð)
Líkanseminnihéltþessarþrjárbreytursamanskýrði34,4%afspáskekkjunni.
Áhrifaþættiráorkujafnvægikúnnaítilraununum
Sömuþrírþættirogsamanlagtskýrarúmanþriðjungspáskekkjunnar,sbr.héraðofan,erumjög tengdirorkujafnvægikúnna.Samkvæmtaðhvarfsgreiningumáskýra32,6%afbreytileikaí orkujafnvægikúnnaítilraununummeðþessumþremurþáttumsameiginlega.Myndirnarhérá eftir(3.,4.og5.mynd)skýraáhrifhversþeirraumsigáorkujafnvægið.
Þaðþarfekkiaðkomaáóvart(3.mynd)aðfyrrihlutamjaltaskeiðserorkujafnvægiðneikvætt enverðursmámsamanjákvæðaraeftirþvísemlíðuráþað.Þettaerþekktskýringáþvíaðát ognytfylgjastekkijafnvelaðogvæntamætti.Áfyrrihlutamjaltaskeiðsmjólkarkýrinaf holdumenáseinnihlutanumsafnarhúnholdum.Þettaertekiðmeðíreikninginní fóðuráætlanagerðfyrirmjólkurkýríNorfor-fóðurmatskerfinu.
Dagarámjaltaskeiði
m til viðhaldsogmjólkurframleiðslu/FEm ífóðri.
k u
O
1,20
1,00
0,80
0,60
0,40
R²=0,212 0,00
1,40 0,000 0,100 0,200 0,300 0,400 0,500 0,600 0,700
0,20
4.mynd.Áhrifkjarnfóðurhlutfallsáorkujafnvægikúnna,metiðsemhlutfalliðFEm tilviðhalds ogmjólkurframleiðslu/FEm ífóðri.
Af4.myndmáráðaaðeftirþvísemkjarnfóðurhlutfallerhærraofmeturFEm-orkumatskerfið mjólkurframleiðslugetufóðursinsæmeira.Þettamám.a.skýrameðþvíaðauðmeltkolvetni (sykrurogsterkja)semmikiðerafíkjarnfóðrinulækkasýrustigvambarinnarsemdregurúr meltanleikatrénisívömbinnivegnaóhagstæðariskilyrðafyrirvambarörverur.Þettaerekki tekiðmeðíreikninginníFEm-kerfinuenerhinsvegarmjögmikilvægurþátturíNorfor-kerfinu.
v æ ig
j
O r k
1,20
1,00
0,80
0,60
0,40
ig Kjarnfóðurhlutfall y=0,0056x+0,3649 R²=0,2028 0,00
1,40 0 20 40 60 80 100 120
0,20
m til viðhaldsogmjólkurframleiðslu/FEm ífóðri.
Á5.myndmásjáaðkýrnarskilameirimjólkfyrirhverjaFEm semfóðriðgefurþeimumfram viðhaldsþarfir,eftirþvísemhlutfalliðAAT/FEm erhærra.Vaxandipróteinstyrkurfóðursins gerirþaðsemsagtmjólkurgæfaraefsvomásegja.Þettaþarfekkiaðkomaáóvartenbetri skilningurfengistlíklegaáþessumniðurstöðummeðþvíaðbeitaaðferðumNorforáþessigögn. ÍNorforerAATreiknaðátöluvertannanhátteníhinueldraAAT-PBV-kerfi.Meginmunurinn felstíþvíaðNorfortekurtillittilflæðihraða.Flæðihraðihækkarbæðimeðvaxandiátiogmeð hækkandikjarnfóðurhlutfalli,semoftferlíkasaman.Vaxandiflæðihraðihefurjákvæðáhrifá AAT,bæðivegnameiriörverupróteinframleiðsluogvegnaþessaðmeiraaftorleystu fóðurpróteinikemstómeltígegnumvömbogermeltísmáþörmum.
Áhrifaþættiráefnahlutföllmjólkur
Gerðvaraðhvarfsgreiningþarsemprófuðvoruáhrifeftirtalinnaþáttaáprótein-ogfituhlutfall mjólkur:
•
Staðaámjaltaskeiði(meðalstaðaíviðkomanditilraunameðferð)
• Orkujafnvægi,metiðsemhlutfalliðFEmtilviðhaldsogmjólkurframleiðslu/FEmífóðri.
• Kjarnfóðurhlutfall
• Hlutfallpróteinsámótiorkuífóðri(gAAT/FEm)
Próteinhlutfallið
Staðaámjaltaskeiðivarsáeinstakiþátturafþessumfjórumsemmestáhrifhafðiá próteinhlutfallmjólkurinnar,meðskýringarhlutfall(R2)=25,8%oghámarktækáhrif (p<0,001).Súbreytasemmestubættiviðþessaskýringuápróteinhlutfallivarorkujafnvægið, værisúbreyta(p<0,01)inniílíkaninuásamtstöðuámjaltaskeiði(p<0,01)varR2 =28,7%.
Þegarprófaðvaraðbætahinumtveimurbreytunumvið,hvortheldurvarsamaneðasittíhvoru lagi,reyndustáhrifþeirraápróteinhlutfalliðekkimarktæk.
Fituhlutfallið
Staðaámjaltaskeiði(p<0,0001),orkujafnvægi(p<0,01),oghlutfalliðAAT/FEm(p<0,0001) skýrðusameiginlega61,3%afbreytileikanumífituhlutfallimjólkur.Kjarnfóðurhlutfallsem fjórðabreytaílíkaniðhafðiekkimarktækáhrif.
Umræður
Þaðsafntilraunagagnasemhérhefurveriðtilumfjöllunarerfjölbreytt,næryfirlangttímabil oglýsirmikilliþróunímjólkurframleiðsluáÍslandi.Súskoðunþessaragagnaíheildsinnisem lýsthefurveriðíþessuritisýnirvelaðNorfor-kerfiðsemnúeraðverðaíæalmennarinotkun hjáíslenskumkúabændum,geturlýstsamhengifóðrunarogafurðamiklummunbeturheldur enhægtvaraðgerameðeldrifóðurmatskerfum.Mikillávinningurværiaðþvíaðnágögnum úrsemflestumafþessumtilraunumáþaðformsemþarf,tilaðstyrkjagrunnNorfor-kerfisins hvaðvarðaríslenskarmjólkurkýr.Súvinnahefurþegarfariðafstaðoggengurþannigfyrirsig aðgögnúríslenskutilraununumerusettinnísérstaktformþarsemunniðermeðfóðuroggripi eftirstöðluðumaðferðumNorfor.Besterefhægteraðvinnameðeinstakagripienaðöðrum kostimeðaltöltilraunameðferða,þóekkiyfirheiltímabilheldurskiptirmáliaðsundurgreina gögninveleftirstöðuámjaltaskeiði.Gögninúrmjögmörgumþeirratilraunasemerutil umfjöllunaríþessuritierutilánægileganákvæmuformitilaðnýtamegiíþessumtilgangi.
FundaðhefurveriðmeðstarfsfólkiNorforumhvernigbestverðistaðiðaðþvíaðvinnaþessa vinnu,ogþarerfyrirhendiviljioggetatilaðleysaúrálitamálumogreiknaýmsarstærðirsem tilþarfsvogagnagrunnurinnverðifullnægjandi.
Ságrunnursemhérhefurveriðlagðurættiþvíaðnýtasttilaðhaldaáframaðstyrkja leiðbeiningastarfvarðandifóðrunmjólkurkúaígegnumnotkunNorfor-kerfisins.
Heimildir
ÅkerlindM.,WeisbjergM.R.,ErikssonT.,TøgersenR.,UdenP.,ÓlafssonB.L.,HarstadO.M.&VoldenH., 2011.Feedanalysesanddigestionmethods.In:Norfor-theNordicfeedevaluationsystem.EAAPpublication No.130(ed.byVoldenH.),pp.41-54.WageningenAcademicPublishers,TheNetherlands.
BaldursdóttirH.,2010.DevelopmentofthefeedintakecapacityofIcelandiccowsintheNorForfeedevaluation system.(M.Sc.),UMB,Ås.
BerglindÓ.Óðinsdóttir,2009.Effectofdryperioddietsvaryinginenergydensityonhealthandperformance ofperiparturientdairycows.M.Sc.ritgerð,LandbúnaðarháskóliÍslands,37bls.
BragiLíndalÓlafsson,1995.AAT-PBVpróteinkerfiðfyrirjórturdýr.Ráðunautafundur1995:46-60.
BragiL.Ólafsson,TryggviEiríksson,JóhannesSveinbjörnsson,EiríkurÞórkelsson,LárusPétursson,2000. Próteingildirúlluheys.Ráðunautafundur2000:138-143.
EinarGestssonogGunnarRíkharðsson,1996.Hertloðnulýsiogfóðurkálfyrirmjólkurkýr.Ráðunautafundur 1996:218–232.
FylstraD.,LasdonL.,WatsonJ.,&Waren,A.,1998.DesignanduseoftheMicrosoftExcelSolver.Interfaces, 28,29-55.
GunnarRíkharðsson,1994.Áhrifgrastegundaogaldurskúaáátogafurðir.Ráðunautafundur1994:143–150.
GunnarRíkharðssonogEinarGestsson,1995a.Grænfóðurogþurrheyfyrirkýráfyrstamjaltaskeiði. Ráðunautafundur1995:128–139.
GunnarRíkharðssonogEinarGestsson,1995b.Mismunandiorkufóðrunmjólkurkúaíbyrjunmjaltaskeiðs:Áhrif fóðrunaráátogafurðir.Ráðunautafundur1995:91–102.
GunnarRíkharðsson,EinarGestsson,ÞorsteinnÓlafssonogGrétarH.Harðarson,1997.Mismunandi kjarnfóðurgjöffyrirmjólkurkýr.Ráðunautafundur1997:242–254.
GunnarRíkharðsson,1998.Byggífóðrimjólkurkúaafíslenskukyni.Ráðunautafundur1998:78–86.
GunnarRíkharðssonogSigríðurBjarnadóttir,1999.Hálíngresiogvallarfoxgrasfyrirmjólkurkýr. Ráðunautafundur1999:192–199.
HrafnhildurBaldursdóttirogJóhannesSveinbjörnsson,2017.Áhriffóðrunaráefnainnihaldmjólkurmeðasérstaka áhersluáfitu.RitLbhÍnr.77,25bls.
JóhannesSveinbjörnssonogGrétarH.Harðarson,2008.Þungiogátgetaíslenskramjólkurkúa.Fræðaþing landbúnaðarins6:336-344.
JónViðarJónmundsson,1991.Niðurstöðurúrskýrslumnautgriparæktarfélagannaárið1990.Freyr87:104-114.
KristensenV.F.&IngvartsenK.L.,2003.Forudsigelseaffoderoptagelsenhosmalkekøerogungdyr.InT. Hvelplund&N.Nørgaard(Eds.),Kvægetsernæringogfysiologi.Bind1-Næringsstofomsætningog fodervurdering,DJFrapportHusdyrbrug53(pp.511-563).
LaufeyBjarnadóttirogÞóroddurSveinsson,1999.Áhrifsláttutímaáfóðrunarvirðivallarfoxgrass.Ráðunautafundur1999:164–173.
LasdonJ.,WarenA.,JainA.,&RatnerM.,1978.Designandtestingofgeneralizedreducedgradientcodefor non-linearprogramming.ACMTransactionsonMathematicalSoftware,4,34-49.
LiljaDöggGuðnadóttir,2016.IntakecapacityoftheIcelandicdairycow.Effectofanimalfactors,concentrate ratioandfeedingmethod.M.Sc.ritgerð,LandbúnaðarháskóliÍslands,63bls.
NorFor,2014.EquationchangessinceNorFor2011(EAAPNo.130).
ÓlafurGuðmundssonogTryggviEiríksson,1995.Breytingáorkumatskerfifyrirjórturdýr.Ráðunautafundur 1995:39-45.
RoselerD.K.,FoxD.G.,PellA.N.,&ChaseL.E.,1997.EvaluationofAlternativeEquationsforPredictionof IntakeforHolsteinDairyCows.JournalofDairyScience,80(5),864-877.
SigríðurBjarnadóttir,1996.Snarrótfyrirmjólkurkýr.Ráðunautafundur1996:206–217.
SigríðurBjarnadóttir,1997.Íslensktbyggífóðrimjólkurkúa.Ráðunautafundur1997:204–210.
SigríðurBjarnadóttir,1998.Þurrheyaffyrstaslættiogháírúllumhandamjólkurkúm.Ráðunautafundur1998: 68–77.
SigríðurBjarnadóttir,1999.Samanburðuráþremurgrænfóðurtegundumhandamjólkurkúmaðhausti. Ráðunautafundur1999:182–191.
SveinbjörnssonJ.,HuhtanenP.,&UdénP.,2006.TheNordicdairycowmodel,Karoline-Developmentof volatilefattyacidsub-model.InE.Kebreab,J.Dikstra,A.Bannink,J.Gerrits&J.France(Eds.),Nutrient DigestionandUtilisationinFarmAnimals:ModellingApproaches(pp.1-14).Wallingford,UK:CAB International.
VoldenH.,2011a.NorFor-TheNordicfeedevaluationsystem(H.VoldenEd.).Wageningen:Wageningen AcademicPublishers.
VoldenH.,2011b.FeedcalcualtionsinNorFor.InH.Volden(Ed.),NorFor-TheNordicfeedevaluationsystem (pp.55-58).Wageningen:WageningenAcademicPublishers.
VoldenH.,NielsenN.I.,ÅkerlindM.,LarsenM.,HavrevollØ.,&RyghA.J.,2011.Predictionofvoluntaryfeed intake.InH.Volden(Ed.),NorFor-TheNordicfeedevaluationsystem.Wageningen:WageningenAcademic Publishers.
ÞóroddurSveinssonogGunnarRíkharðsson,1995.Vallarfoxgras,vallarsveifgrasogsnarrótfyrirmjólkurkýr. Ráðunautafundur1995:116–127.
ÞóroddurSveinsson,LouiseMølbakogGunnarRíkharðsson,2002.Heilfóðurfyrirmjólkurkýr.Ráðunautafundur 2002:113–124.
