Greiningásköflungiúráreyriá mörkumMiðhúsa- ogEyvindarár
AlbínaHuldaPálsdóttir
RitLbhÍnr.92 2018
Greiningásköflungiúráreyriá MörkumMiðhúsa- ogEyvindarár AlbínaHuldaPálsdóttir Apríl2018 LandbúnaðarháskóliÍslands ISSN1670 5785 ISBN978 9979 881 63 6 RitLbhÍnr.92
©AlbínaHuldaPálsdóttirogLandbúnaðarháskóliÍslands2018
GreiningásköflungiúráreyriámörkumMiðhúsa-ogEyvindarár
RitLbhÍnr.92
Útgefandi:LandbúnaðarháskóliÍslands
Útgáfustaður:Reykjavík
ISSN1670-5785
ISBNer978-9979-881-63-6
Myndáforsíðu:Sköflungurúrkind/geitsemfannstááreyriámörkumMiðhúsaárogEyvindarár.
Ljósmyndari:AlbínaHuldaPálsdóttir.
1
Myndaskrá
Mynd1:FundarstaðursköflungsinsviðármótMiðhúsa-ogEyvindarárerinnanappelsínugula hringsins.AtlaskortafvefLandmælingaÍslands......................................................................................3
Mynd2:Sköflungurinnfrááreyrinnierlengsttilvinstri,hvítisköflungurinnþarviðhliðinaáerúrkind 4155úrSigurgeirssafni,svoersköflungurúrkvenkynsgeitM047oglokssköflungurúrhundiM054. Skali5cm.Ljósmyndari:AlbínaHuldaPálsdóttir.....................................................................................4 Mynd3:Tilvinstrimásjánærendannásköflungnumogtilhægrifjærendann.Skalinner5cm.
Ljósmyndari:AlbínaHuldaPálsdóttir.......................................................................................................5
Mynd4:Sköflungurúrkind/geit.Áleggpípunnimásjáskemmdiráyfirborðibeinsins.Ljósmyndari: AlbínaHuldaPálsdóttir............................................................................................................................6
Mynd5:Sköflungurinnfráöðrusjónarhornienáþessarihliðleggpípunnarermunminniskemmdir. Ljósmyndari:AlbínaHuldaPálsdóttir.......................................................................................................6
Töfluskrá
Tafla1:MælingarásköflungnumímillimetrumeftirstaðlivondenDriesch(1976,bls.86–87)og Popkinogfleiri(2012,bls.1379).Gl=mestalengd(e.greatestlength),Bp=mestabreiddnærenda(e. greatestbreadthoftheproximalend),SD=minnstabreiddleggs(smallestbreadthofthediaphysis), Bd=mestabreiddfjærenda(e.greatestbreathofdistalend).Dd=mestadýptfjærenda(e.greatest depthofthedistalend),SDmin=minnstaummálleggs(e.smallestdiameterofthediaphysisinany direction).................................................................................................................................................5
Tafla2:SkráninguábeininueftirNABONEstaðlinum(NorthAtlanticBioculturalOrganization
2 Efnisyfirlit GreiningásköflungiúráreyriámörkumMiðhúsa-ogEyvindarár..........................................................3 Niðurstaðagreiningar..........................................................................................................................4 Tegund.............................................................................................................................................4 Aldur................................................................................................................................................4 Stærð...............................................................................................................................................5 Ástand.............................................................................................................................................5 Heimildaskrá............................................................................................................................................8
ZooarchaeologyWorkingGroup,2010)..................................................................................................7
GreiningásköflungiúráreyriámörkumMiðhúsa-ogEyvindarár
Dagsetning: 22.desember2017
Höfundur:
AlbínaHuldaPálsdóttir
Dýrabeinafornleifafræðingur,MA
Auðlinda-ogumhverfisdeild
LandbúnaðarháskólaÍslands
Tölvupóstfang:albinap@gmail.com
GreiningásköflungisemfannstáeyriviðármótMiðhúsa-ogEyvindarárínágrenniEgilsstaða(sjá Mynd1).FjölnirHlynssonfannbeinið27.september2017.Hanntaldibeiniðveraofstórttilþessað veriðgætiaðþaðværiúrsauðkind.SkarphéðinnÞórissonáNáttúrustofuAusturlandsbaðummittálit ábeininu.
Lýsingáfundarsamhengivarekkinákvæmsvoóljósterhvortbeiniðtelsttilfornleifaeðaekki.
Mynd1:FundarstaðursköflungsinsviðármótMiðhúsa-ogEyvindarárerinnanappelsínugulahringsins.Atlaskortafvef LandmælingaÍslands.
3
Niðurstaðagreiningar
Tegund
Beiniðvarborðisamanviðsköflungaúrkind(Sigurgeirssafnnr.4155),geit(M047),svínioghundi (M054)ísamanburðarsafnifyriríslenskadýrabeinafornleifafræðiviðLandbúnaðarháskólaÍslands (AlbínaHuldaPálsdóttirogElísaSkúladóttir,2016)1,sjáMynd2.
Beiniðerúrkindeðageitenekkierhægtaðgreinaþaðmeðvissutiltegundarþarsemerfitterað greinabeinþessaratveggjaskyldutegundaísundurímörgumtilfellum(Boessneck,1969;Zederog Lapham,2010).Tilergreiningarlykilltilþessaðþekkjaísundursköflunga(e.tibia)ogfleiribeinúr kindumoggeitum(ZederogLapham,2010,bls.2891)enþvímiðurvarfjærendibeinsinsofeyddurtil þessaðhægtværiaðgreinabeiniðtiltegundarmeðvissu.Mérþykirþólíklegraaðbeiniðséúr sauðkindengeit.Útilokaðeraðbeiniðséúrmanni,hundieðasvíni.
Mynd2:Sköflungurinnfrááreyrinnierlengsttilvinstri,hvítisköflungurinnþarviðhliðinaáerúrkind4155úrSigurgeirssafni, svoersköflungurúrkvenkynsgeitM047oglokssköflungurúrhundiM054.Skali5cm.Ljósmyndari:AlbínaHuldaPálsdóttir Aldur Sköflungurinnfrááreyrinnieraðfullusamvaxinn.Fjærendisköflungsíógelduféervaxinnsamanmilli 7og19mánaðaaldursennærendinnmilli19og40mánaðaaldurs(Popkino.fl.,2012,bls.1783). Líklegasterþvíumaðræðasköflungúrnokkurraáragömlumeinstakling.
1 Listayfireintökísamanburðarsafninumánálgasthér http://www.lbhi.is/sites/default/files/gogn/vidhengi/thjonusta/utgefid_efni/RitLbhi/rit_lbhi_nr_71_samanburda rsafn_lbhi_aui_reference_collection.xlsx
4
Mynd3:Tilvinstrimásjánærendannásköflungnumogtilhægrifjærendann.Skalinner5cm.Ljósmyndari:AlbínaHulda Pálsdóttir.
Stærð
Beiniðvareinnigmælteftirhefðbundnumstöðlumdýrabeinafornleifafræði(vondenDriesch,1976; Popkin,Baker,Worley,Payne,ogHammon,2012)meðstafrænurennimáli,sjáTafla1.Þóaðbeiniðsé ístærralagierþaðekkiíósamræmiviðþaðsemalgengterííslenskumdýrabeinasöfnumog sambærilegteinstaklingaísamanburðarsafninu.Næringarástandhefurnokkuðmikiláhrifálengd sköflungaísauðfé(Popkino.fl.,2012,bls.1782)oghugsanlegaerhérumaðræðabeinúrhrúten sköflungarhrútaeruaðjafnaðistærrienbeinúrám.
Tafla1:MælingarásköflungnumímillimetrumeftirstaðlivondenDriesch(1976,bls.86–87)ogPopkinogfleiri(2012,bls. 1379).Gl=mestalengd(e.greatestlength),Bp=mestabreiddnærenda(e.greatestbreadthoftheproximalend),SD= minnstabreiddleggs(smallestbreadthofthediaphysis),Bd=mestabreiddfjærenda(e.greatestbreathofdistalend).Dd= mestadýptfjærenda(e.greatestdepthofthedistalend),SDmin=minnstaummálleggs(e.smallestdiameterofthe diaphysisinanydirection).
vondenDriesch
Popkin
Gl Bp SD Bd Dd SDmin 236,4
Ástand
Beiniðerþokkalegavarðveittengreinilegterþóaðþaðhefurvelstumívatniíeinhverntímasvoþað hefurslípasttil.Áleggpípunni(e.diapysis)másjáskemmdiráyfirborðibeinsins,þareruholurávíðog dreif.Líklegasteraðþettahafiorsakastafslæmumvarðveisluskilyrðumísúrumjarðvegi(Mynd4).
Enginummerkivoruumslátruneðaverkunábeininu.
5
42,1 18,8 32,4 25,6 14,7
Mynd4:Sköflungurúrkind/geit.Áleggpípunnimásjáskemmdiráyfirborðibeinsins.Ljósmyndari:AlbínaHuldaPálsdóttir.
Mynd5:Sköflungurinnfráöðrusjónarhornienáþessarihliðleggpípunnarermunminniskemmdir.Ljósmyndari:AlbínaHulda Pálsdóttir.
Þarsemfundarsamhengibeinsinseróljóstvarbeiniðgefiðísamanburðarsafnfyriríslenska fornleifafræðiviðLandbúnaðarháskólaÍslandsoghefurfengiðnúmeriðM155.Haftvarsamráðvið ÞjóðminjasafnÍslandsvegnaþess.
6
Tafla2:SkráninguábeininueftirNABONEstaðlinum(NorthAtlanticBioculturalOrganizationZooarchaeologyWorkingGroup,2010)
Tegund Bein Endi Stærð Samvaxtarstig Ástand
Ummerkiumslátruneðaverkun Kind/geit (Ovca) Sköflungur Heill Stærrien11cm Samvaxiðaðfullu Beiniðerheiltenþótöluverteytt, líklegaeftiraðhafavelstumáá áreyrinni.
Enginummerkivoruumslátruneða verkunábeininu.
7
Heimildaskrá
AlbínaHuldaPálsdóttirogElísaSkúladóttir.(2016). Samanburðarsafnídýrabeinafornleifafræðivið LandbúnaðarháskólaÍslands:Staðaárið2016ogframtíðarhorfur (nr.71).RitLbhÍnr.71. Reykjavík:LandbúnaðarháskóliÍslands.
Boessneck,J.(1969).OsteologicalDifferencesbetweenSheep(OvisariesLinné)andGoat(Capra hircusLinné). ScienceinArchaeology:ASurveyofProgressandResearch (bls.331–358).New York:PragerPublishers.
vondenDriesch,A.(1976). AGuidetotheMeasurementofAnimalBonesfromArchaeologicalSites (B. 1).Cambridge:PeabodyMuseumofArchaeologyandEtnhology,HarvardUniversity.
NorthAtlanticBioculturalOrganizationZooarchaeologyWorkingGroup.(2010). NABONE ZooarchaeologicalRecordingPackage9thedition (9thedition.).NewYork:NorthAtlantic BioculturalOrganizationZooarchaeologyWorkingGroup.
Pálsdóttir,A.H.ogSkúladóttir,E.(2016). Samanburðarsafnídýrabeinafornleifafræðivið LandbúnaðarháskólaÍslands:Staðaárið2016ogframtíðarhorfur (nr.71).RitLbhÍnr.71. Reykjavík:LandbúnaðarháskóliÍslands.
Popkin,P.R.W.,Baker,P.,Worley,F.,Payne,S.ogHammon,A.(2012).TheSheepProject(1): determiningskeletalgrowth,timingofepiphysealfusionandmorphometricvariationin unimprovedShetlandsheepofknownage,sex,castrationstatusandnutrition. Journalof ArchaeologicalScience, 39(6),1775–1792.doi:10.1016/j.jas.2012.01.018
Zeder,M.A.ogLapham,H.A.(2010).Assessingthereliabilityofcriteriausedtoidentifypostcranial bonesinsheep,Ovis,andgoats,Capra. JournalofArchaeologicalScience, 37(11),2887–2905. doi:10.1016/j.jas.2010.06.032
8
