SPACEROWICZOM
Najpiękniejsze parki Pragi to ogrody pałacu Wallensteina (trasa nr 4), Uniwersytecki Ogród Botaniczny na Nowym Mieście (trasa nr 9) i Praski Ogród Botaniczny (trasa nr 13).
POLECANE WYCIECZKI… ZNAWCOM SZTUKI
Najważniejsze kolekcje sztuki w stolicy Czech znajdują się w zamku (trasa nr 1), Galerii Narodowej (trasa nr 2), klasztorze na Strahovie (trasa nr 3), Muzeum Rękodzieła Artystycznego (trasa nr 7) i funkcjonalistycznym Pałacu Targów (trasa nr 12).
MIŁOŚNIKOM MUZYKI
Warto podążyć śladami Smetany (trasa nr 5), Dvořáka na Nowym Mieście (trasa nr 9) i Mozarta na Smíchovie (trasa nr 14). Nie wolno też pominąć budynku Opery Narodowej na trasie nr 8. BY WALCOM K AWIAR NI
Najlepsza okolica na odpoczynek w tradycyjnej kawiarni to Stare Miasto (trasa nr 5), choć kilka legendarnych lokali, jak choćby Café Slavia, znajduje się też na Nowym Mieście (trasa nr 9).
DZIECIOM
Dzieci uwielbiają pawie albinosy w pałacu Wallensteina na trasie nr 4. Powinna przypaść im też do gustu trasa nr 13 z zoo oraz parkiem Stromovka, dawnym królewskim terenem łowieckim.
MIŁOŚNIKOM ARCHITEKTURY
Trasa nr 7 to wprowadzenie do dziejów czeskiej architektury, a na placu Wacława (trasa nr 8) można podziwiać wspaniałe przykłady stylów architektonicznych. Osoby gustujące we współczesnych budowlach nie mogą pominąć „Tańczącego Domu” na Nowym Mieście (trasa nr 9) oraz willi Müllerów (trasa nr 15).
POSZUKIWACZOM HISTOR II
Osoby zainteresowane przeszłością miasta powinny najpierw odwiedzić zamek (trasa nr 1), a potem Stare Miasto (trasa nr 5) i Josefov (trasa nr 6), dawną dzielnicę żydowską. Nieco dalej od centrum leży Wyszehrad (trasa nr 10), ponoć najstarsza część stolicy Czech.
PIWOSZOM
Fani czeskiego piwa będą zapewne chcieli zobaczyć, jak ich ulubiony napój powstaje w słynnym browarze Staropramen na Smíchovie (trasa nr 14), gdzie można wybrać się na godzinną wycieczkę połączoną z degustacją. WIELBICIELOM LITER ATURY
Koniecznie należy odwiedzić bibliotekę klasztoru na Strahovie (trasa nr 3), jedną z największych w kraju, i oddać hołd Franzowi Kafce podczas spaceru po Josefovie (trasa nr 6).
FANOM POJAZDÓW SZY NOW YCH
Praga słynie z tramwajów, a osoby zainteresowane tym środkiem transportu powinny odwiedzić Muzeum Komunikacji Miejskiej (trasa nr 15). Innymi atrakcjami są przejażdżki zabytkowym tramwajem nr 91 i kolejką linowo-terenową (trasa nr 3).
JEDZENIE I PICIE Czeskie dania narodowe są dość ciężkie i sycące. Dominuje w nich wieprzowina i potrawy mączne, co z pewnością przypadnie do gustu osobom o dużym apetycie. Wszystkich natomiast zachwyci wyśmienite czeskie piwo. Kuchnia czeska bazuje na lokalnych płodach rolnych, pochodzących z żyznych pól uprawnych, sadów, rzek i stawów, a także obfitujących w zwierzynę łowną lasów. Przyrządza się z nich pożywne dania, mające raczej nasycić apetyt niż stać się przyczynkiem do wyrafinowanej rozmowy o sztuce kulinarnej (nie ma co liczyć na nouvelle cuisine) czy dostarczyć organizmowi pełnego zestawu witamin. Nie sposób jednak narzekać na jej walory smakowe. CO JEŚĆ
Śniadanie Powyżej: krowa na wystawie sklepu spożywczego; w oczekiwaniu na klientów; „najlepszy gulasz w mieście” – odważna przechwałka!
Czesi rozpoczynają dzień od dość skromnego śniadania (snídaně), często składającego się tylko z filiżanki kawy (káva). Nierzadko przyrządza się ją w tradycyjny sposób – drobno zmielone ziarna zalewa się wrzątkiem i odstawia na moment, by fusy opadły na dno.
Przekąski Po wyjściu z domu prażanie chętnie posilają się w niezliczonych stoiskach z kiełbaskami, należącymi do najlepszych na świecie. Najpopularniejsza z nich to párek (często sprzedaje się dwa párky), czyli frankfurterka, której nazwa powinna wywodzić się w zasa14 WPRoWaDZEnIE
dzie od jej macierzystej Pragi. Tłustsza odmiana nazywana jest z niemiecka vuřt, a klobása to jeszcze bardziej sycący przysmak o grubej skórce i dużych kawałkach tłuszczu. Wszystkie rodzaje kiełbas podaje się najczęściej z łagodną musztardą. Nieco zdrowszą przekąską są małe kanapki (obložené chlebíčky), sprzedawane w delikatesach. Można wybierać spośród wersji z szynką, salami, jajkiem na twardo, kawiorem, sałatką ziemniaczaną i plastrami pomidora czy ogórka kiszonego.
Obiad Pierwszym daniem czeskiego obiadu (oběd) jest zwykle zupa (polévka). Może to być po prostu rosół (vývar) z uszkami, gęsta zupa ziemniaczana (bramborová) lub flaki (dršt’ková), uchodzące za wspaniałe remedium na kaca. Danie główne przyrządza się często wedle nieco żartobliwego przepisu vepřo-knedlo-zelo (wieprzowina-knedliki-kapusta). Faktycznie, na czeskich stołach króluje wieprzowina, nierzadko znacznie lepsza niż znana przyjezdnym z ich własnych krajów. Większość świń hoduje się na wielkich farmach, lecz wielu rolników ma własną sztukę lub dwie. Z każdej części ciała przyrządza się jakiś specjał, a świ-
niobicie obchodzone jest jako vepřové hody. Drugim, po wieprzowinie, najpopularniejszym mięsem jest wołowina (hovězí maso), zwłaszcza svíčková na smetaně, czyli polędwica z plasterkiem cytryny i żurawiną, w sosie śmietanowym. Na stołach często goszczą też cielęcina (telecí maso) i kurczak (kuře). Nieodłącznym dodatkiem do dań mięsnych jest knedlík, otaczany chyba nawet większym uwielbieniem niż wieprzowina. Knedle wyrabia się z mąki, ziemniaków lub kaszy manny z drożdżami, proszkiem do pieczenia, jajkiem, mlekiem lub cukrem, formuje w przypominający bochenek chleba kształt i kroi za pomocą drutu (nie nożem!). Jeśli chodzi o warzywa, zamówienie czegokolwiek poza kapustą może wywołać zdziwienie kelnera. Dość popularne są jednak sałatki (salát), składające się raczej z ogórka, pomidora, czerwonej papryki i cebuli w słodkawym sosie winegret niż z sałaty. Wybór deserów także jest dość ograniczony. W menu królują naleśniki (palačinky) z białym serem (tvaroh), lody (zmrzlina) oraz owoce i orzechy, często z polewą czekoladową. Po raz kolejny pojawiają się też knedle (czy się to komuś podoba, czy nie), tym razem jako ovocný knedlík, nadziewany śliwkami lub morelami. To tak naprawdę samodzielny posiłek i tak też bywa traktowany przez samych Czechów.
Ciasta i ciastka Niedostatki deserów w restauracjach wynagrodzi wizyta w jednej z praskich
kawiarni (kavárna) lub cukierni (cukrárna). Wybór jest tu oszałamiający – na łasuchów czekają tarty, strucle, biszkopty, eklerki i koláčky – okrągłe ciastka z serem (tvaroh) lub powidłami (povidla).
U góry od lewej: menu jednej z restauracji; tradycyjne czeskie dania: smażone mięso i zrazy z grzybami; świeże rzodkiewki na targu.
Kolacja Kolacje domowe są zwykle posiłkiem lżejszym niż obiad. Osoby wybierające się do restauracji mają jednak okazję wyrwać się z zaklętego kręgu vepřo-knedlo-zelo i skosztować bardziej wyszukanych potraw, jak pieczona kaczka (kachna) czy gęś (husa). Gęsina uchodzi w Czechach za mięso na specjalne okazje, z gęsi wyrabia się też wyśmienity pasztet z wątróbek (husí paštika), nieustępujący najlepszemu francuskiemu foie gras. To prawdziwy przysmak, jeżeli nie myśli się o koszmarnym losie tuczonych ptaków. W niektórych restauracjach można skosztować też dziczyzny, przyrządzanej z mięsa najróżniejszych zwierząt żyjących w czeskich lasach i na polach. Na uwagę zasługują dania z dzika (kanec), sarny (srnčí maso), bażanta (bažant) czy kuropatwy (koroptev). Jeśli chodzi o ryby, to zważywszy na odległość od morza, trzeba zadowolić się gatunkami słodkowodnymi. Wiele restauracji podaje smażone lub pieczone pstrągi (pstruh), lecz najbardziej charakterystycznymi dla czeskiej kuchni rybami są karpie (kapr), hodowane w niezliczonych stawach w całym kraju. Poławia się je zwykle w grudniu, a następnie przywozi do miast, sprzedaje żywe z beczek JEDZEnIE I PIcIE 15
1
ZAMEK PRASKI Historia Pragi zaczyna się w IX w. wraz z budową zamku. Jego wspaniałe pałace, kościoły, muzea, ogrody i galerie dają wyobrażenie o początkach miasta.
Górujący nad miastem Zamek Praski, czyli Pražský hrad (godziny otwarcia w ramce po prawej na dole), położony na wzgórzu w dzielnicy Hradczany, to jeden z najbardziej imponujących zabytków stolicy Czech. Szczególnie efektownie wygląda nocą, gdy jest podświetlony. Budowla ta ma ponad 1000 lat i pierwotnie była rezydencją królów z dynastii Przemyślidów, którzy roztropnie wybrali na swą siedzibę strategiczne miejsce nad Wełtawą. Kolejne pokolenia władców rozbudowywały zespół zamkowy, wznosząc nowe kościoły, pałace, for-
DŁUGOŚĆ TRASY: 1 km CZAS: cały dzień POCZĄTEK: czarna Wieża KONIEC: Belweder WARTO PAMIĘTAĆ: Trasa jest krótka, ale oprowadza po wielu najważniejszych praskich zabytkach. Lepiej unikać weekendu, zwłaszcza latem. należy
U góry od lewej:
pamiętać, że zamek – jedną z naj-
widok na zamek zimą; detal fontanny; staroświecka latarnia na zamku; eleganccy strażnicy.
większych atrakcji turystycznych w Europie – przez cały rok zwiedza dużo ludzi.
y é hradb Mariánsk
Belvedér
K R Á LOV S K Á Z A H R A DA
(Belweder)
(OGRODY KRÓLEWSKIE)
Daliborka
Míčovna
Prašný most
U Prasného mostu
Jízdárna
(ujeżdżalnia)
(most Prochowy)
(Sala do gry w piłkę) i a l e n ( J e
k o p p ř í Prašna věž
e n í J e l
Kaple sv. Václav
(kaplica św. Wacława)
(Stajnie cesarskie)
Katedrála sv. Víta
Obrazána Pražského hradu
(katedra św. Wita)
(Galeria Obrazów Zamku Praskiego)
Druhé nádvoří
(drugi dziedziniec)
(brama Mateusza)
První nádvoří
Starý proboštství
Príbeh Prazského Hradu
Třetí nádvoří
Kaple sv. Kříž
(kaplica św. Krzyża)
26 ZaMEK PRaSKI
(trzeci dziedziniec)
Starý královský palác
NA DA HRA
(Stary pałac królewski)
ZA
Černá věž
VA L
Jiřská Lobkovický palác
(bazylika św. Jerzego)
(wystawa „Historia Zamku Praskiego“)
ECH
(OG
R
ODY
)
Uliczka
(Czarna Wieża)
Bazilika sv. Jiří
nám. sv. Jiří (plac św. Jerzego)
(Sala Władysławowska) (siedziba przełożonego kapituły)
(Złota
ličká
Zlatá u
(klasztor św. Jerzego) Umění 19. století v Čechách (kolekcja XIX-wiecznej sztuki czeskiej)
Vladislavský sál
Matyášova brána
(Biała Wieża)
Klášter sv. Jiří
(wieża prochowa Mihulka)
Císařská konírna
(pierwszy dziedziniec)
a ) f o s ice sn Bru
(wieża Dalibora)
Bílá věž
oranžerie
(pałac Lobkowitzów)
WA NA
ŁAC
H)
PALÁCOVÉ ZAHRADY
Peda
(Muze ně
tud
és lat
UZ
Valdštejnské náměstí
Ledeburský palác Valdštejnský palác
(pałac Wallensteina)
drála sv. Víta; tel. 257 531 622; www. katedralapraha.cz; III–X: pon.–sob. 9.00–17.00, nd. 12.00–17.00, XI–II: pon.–sob. 9.00–16.00, nd. 12.00–16.00; wstęp wolny) jest największą świątynią w Pradze, kościołem metropolitalnym archidiecezji praskiej oraz miejscem pochówku wielu władców. Przechowuje się tu także insygnia królewskie. Budowę katedry rozpoczęto w 1344 r. Karol IV zatrudnił francuskiego architekta Mateusza z Arras. Gdy ten po ośmiu latach zmarł, jego dzieło kontynuował Peter Parler. Na początku XV w. budowa została przerwana przez wojny husyckie, została ukończona w 1929 r.
Kaplica św. Wacława Poza wspaniałym sklepieniem nawy głównej autorstwa Parlera najcenniejszym elementem katedry jest kaplica św. Wacława w południowym transepcie, także dzieło Parlera, gdzie spoczywa św. Wacław. Jej ściany pokrywają malowidła i kamienie szlachetne. Małe drzwi prowadzą do znajdującego się nad kaplicą skarbca. To tu przechowuje się czeskie insygnia królewskie. Dostępu broni siedem zamków, a klucze do nich ukryte są w siedmiu różnych instytucjach. GALER IA OBR AZÓW
Po wyjściu z katedry przechodzimy pod znajdującym się naprzeciw łukiem na trzeci dziedziniec. Najwyższy czas na odpoczynek – w tym celu należy skierować się w lewo, przejść pod łukiem i przez most (most Prochowy,
Prašny most), prowadzący poza zamek do restauracji Lví Dvůr, zob. ! a. Po posiłku wracamy na trzeci dziedziniec. Po prawej stronie mieści się Galeria Obrazów Zamku Praskiego 9 (Obrazárna pražského hradu) z niewielką, ale cenną kolekcją Rudolfa II. Choć wiele obrazów zostało zrabowanych podczas licznych wojen, wciąż jest tu wiele wspaniałych dzieł Rubensa, Tintoretta, Tycjana i Veronese.
U góry od lewej: Złota Uliczka; wnętrze bazyliki św. Jerzego; tunel na zamku; detal drzwi.
OGRODY KRÓLEWSKIE I BELWEDER
Przechodzimy z powrotem przez most i skręcamy w prawo, w stronę Ogrodów Królewskich J (Královská zahrada), gdzie stoją dwie piękne, renesansowe budowle. Najpierw dociera się do sali do gry w piłkę K (Míčovna) z fasadą zdobioną sgraffitem, wybudowanej w latach 1565–69. Za salą, nieco niżej, znajduje się nowoczesna szklarnia, zaprojektowana przez Evę Jiřičną, a w najdalszej części ogrodów – Belweder L (Belvedér), wybudowany w 1537 r. jako pałac letni.
JedZeNIe I PICIe a LVÍ dVUR
z
Witraże W katedrze św. Wita koniecznie trzeba obejrzeć witraże w trzeciej kaplicy po lewej. Są one dziełem alfonsa Muchy, chyba najsłynniejszego czeskiego artysty, znanego przede wszystkim z secesyjnych plakatów przedstawiających aktorkę Sarah Bernhardt.
U Prašného mostu 6; tel. 224 372 361; codz. 11.00–24.00; €€ W dawnej menażerii pałacowej mieści się dziś wyśmienita restauracja z małą kawiarnią na świeżym powietrzu i tarasem, skąd roztaczają się widoki na katedrę i pałacowe ogrody. W karcie głównie sycące dania kuchni czeskiej, jak pieczona wieprzowina czy knedle, chociaż jest też kilka lżejszych potraw włoskich.
KaTEDRa ŚW. WITa 29