TOT DE DOOD ONS SCHEIDT GESCHEIDEN OF NIET, JE BLIJFT SAMEN DE OUDERS VAN JE KIND. HOE MOEILIJK DAT OOK KAN ZIJN. “ALS HET AAN MIJ HAD GELEGEN HAD ONZE ZOON ZIJN VADER NOOIT MEER GEZIEN.”
l
134 LINDA.
1048698_HI tot de dood ons scheidt.indd 134
03-03-13 10:39
We zaten aan de boterhammen, toen mijn negenjarige zoon vroeg of het waar was dat de ouders van Wouter gingen
scheiden. Ik knikte, dat had ik ook gehoord. Daarna kwam de vraag die hem werkelijk bezighield: “Mam, jullie hadden toch nooit ruzie? Waarom zijn jullie dan eigenlijk gescheiden?” Ik nam een grote hap van mijn brood. De laatste jaren van ons huwelijk was ik beslist niet de leukste thuis. Mijn ex had alle reden om me uit te kotsen: sinds ik vreemd was gegaan op wintersport bestookte ik hém met verwijten. Ik vond hem saai. Te snel tevreden. Te begripvol. Hij liet het allemaal over zich heen komen, in de hoop dat de storm zou gaan liggen en we elkaar weer zouden vinden. Het gebeurde niet. Na drie jaar praten en proberen hadden we elkaar niets meer te bieden. Maar ruzie? Nee. Geen geschreeuw, geen serviezen door de kamer. Wij eindigden als bier in een vies glas; we sloegen dood in elkaars aanwezigheid. Ik slikte mijn boterham door en legde mijn zoon het verschil uit tussen lief en verliefd. “Papa en mama vinden elkaar nog steeds lief, maar we zijn niet meer verliefd. En daarom willen we niet meer elke dag samen zijn.” Er was geen woord van gelogen. De vader van mijn kinderen ís lief. Ik ben hem er dankbaar voor dat hij zijn frustraties over mij ondergeschikt heeft gemaakt aan het belang van onze jongens. Zoals ik dat ook probeerde. Want wij konden dan wel klaar zijn met elkaar, onze kinderen waren dat niet. “Kinderen hebben ouders nodig die samen zorgen voor een goede basis voor de rest van hun leven. Ook kinderen van gescheiden ouders. Want van een partner kun je scheiden, maar met de vader of moeder van je kinderen ben je voor altijd verbonden”, stelt Gideon de Haan. Hij begeleidt volwassenen en kinderen die met een scheiding te maken krijgen. Ouders tot de dood ons scheidt, dat zijn we. Heleen realiseerde zich dat maar al te goed, toen ze besloot haar vriend te verlaten. “Hij is een succesvolle zakenman en was zelden thuis. Ik zorgde alleen voor twee jonge kinderen. Ik had het zwaar, maar hij zag dat niet; ons leven draaide om hem. En als ik zou vertrekken, zou hij het me heel lastig maken, daar was hij duidelijk over. Omdat we in het buitenland woonden, kon ik de kinderen niet zomaar meenemen. Dat zou een rechter kunnen zien als ontvoering. Ik kon alleen weg als hij ermee instemde en dat moment kwam toen hij tussen twee zakenreizen door een dagje thuis was. Of ik snel even zijn was kon doen, vroeg hij me. Toen was het ineens klaar. Met alle kalmte die ik in me TEKST LAURA VAN DER BURGT
had, overtuigde ik hem ervan dat het zo niet langer ging. Ik stelde voor de dingen netjes
l
LINDA. 135
1048698_HI tot de dood ons scheidt.indd 135
03-03-13 10:39
WAT DOE JE ALS JE OP KERSTAVOND WORDT GEBELD DOOR JE DOCHTERS OMDAT PAPA AL DE HELE AVOND OP BED LIGT TE HUILEN? te regelen en zelf mijn advocaat te betalen. Hij vond het goed. Ik kon
Natuurlijk overwoog Elles om Roel uit de ouderlijke macht te laten
gaan, met de kinderen.” Met haar kinderen keerde Heleen terug naar
zetten. “Ik ben lang bang geweest voor een familiedrama zoals je op
Nederland. De eerste keren dat hun vader ze bij haar ophaalde, hield
tv ziet. Maar om een vader zijn rechten te kunnen afnemen, moet je
ze haar hart vast. “Zou hij ze wel terugbrengen? Daar ben ik lang bang
ernstige misstanden kunnen aantonen. Mishandeling bijvoorbeeld, of
voor geweest.” Toen die angst eenmaal zakte, volgde de onmacht over
hij moet minstens een jaar uit beeld zijn. Dat zou me niet lukken.”
de invulling van de tijd bij papa. “Ik weet nog dat hij ze meenam
Elles koos de pragmatische weg: schipperen. Slopend, dat wel: “Als
naar een jetset-feestje in Zuid-Frankrijk; ze waren zes en zeven. Wat
Pepijn een middag bij zijn vader is, ben ik altijd in de buurt. Ik pro-
moesten die kinderen daar? Wie zorgde er voor hen als papa zijn roes
beer ervoor te zorgen dat er anderen bij zijn, ik blijf checken hoe
lag uit te slapen? Met dat soort gedachten kun je jezelf helemaal gek
het gaat via sms. Pepijn heeft een mobieltje en de sleutel van ons
maken. Of neem de honden van zijn nieuwe vrouw. Mijn kinderen
huis. Dus als er iets gebeurt, kan hij altijd bij mij terecht. Dat scheelt.
zijn allergisch, maar volgens hun vader valt dat wel mee. Die geeft ze
Maar de onrust, de angst dat er iets gebeurt, blijft. Pepijn is nu twaalf
gewoon een extra pilletje. Dat is toch niet gezond?” Om zichzelf en
en weet dat zijn vader verslaafd is. Hij maakt zich altijd zorgen om
haar kinderen te beschermen, vraagt Heleen maar niet meer hoe het
papa. Kan helemaal doordraaien als papa een paar uur niet op zijn
weekend bij papa was. “Ik wil mijn kinderen niet dwingen te ‘klikken’
WhatsApp kijkt. Verschrikkelijk vind ik dat. Maar we zitten er voor de
over hun vader, dat kan ik ze niet aandoen. En zelf schiet ik er ook niets
rest van ons leven mee opgescheept.”
mee op. De rechter heeft bepaald dat mijn kinderen hun vader elke
Er zijn veel vaders en moeders die zich zorgen maken als hun kinde-
twee weken mogen zien, daar heb ik me simpelweg aan te houden.
ren bij hun ex zijn. We lijden, piekeren en twijfelen om eenvoudige
Het contact met hun vader weegt zwaarder dan de eisen die ik stel
dingen. Wat zeg je tegen papa als hij de balletles afzegt omdat hij
aan hun opvoeding. Daarom laat ik mijn kinderen in gedachten los
het niet redt met zijn werk? Niks zo riskant als kritiek leveren op
als ze bij hem zijn. Uit zelfbescherming, omdat het zinloos is om me
je ex. En wat kan papa doen als mama alwéér oppas regelt omdat
erover op te vreten.”
ze een feestje heeft? Hij heeft er niets over te zeggen, maar hij weet
Het slopende mengsel van angst en onmacht houdt ook Elles in een
zeker dat zijn kinderen liever door hem in bed waren gestopt. Wat
wurggreep. Ze vertrok zes jaar geleden omdat haar man zijn cocaïne-
doet de moeder die op kerstavond wordt gebeld door haar dochters
verslaving maar niet de baas werd. “We zouden samen aan Pepijn
omdat papa al de hele avond op bed ligt te huilen? Natuurlijk stapt
vertellen dat we uit elkaar gingen. Maar toen ik binnenkwam, had
ze direct in de auto, maar uiteindelijk moet ze haar kinderen toch
Roel het al gezegd. Ik zie hem nog staan, met dat huilende joch in
in die troosteloze toestand achterlaten. Want dat was de afspraak.
zijn armen. Pepijn was pas zes. ‘Je mag papa niet wegsturen!’ riep hij
En wat te denken van de moeder die haar zoontje van twee in gezel-
tegen me. Ik dacht dat ik door de grond zakte. Godzijdank blijf ik in
schap corrigeert: “Jij hebt geen papa, schatje. Papa heeft jou verlaten
crisissituaties altijd rustig, maar het leed was natuurlijk al geschied.
voor een andere mama.” Haar opmerking vloog alle ouders in de
Zoiets vergeet een kind nooit.” Als het aan Elles had gelegen, had
kamer naar de keel. En niemand durfde er iets over te zeggen.
Pepijn zijn vader nooit meer gezien. Maar zo simpel was het ook in
“Scheidingen leveren risicokinderen op. Dat zouden ouders zich wel
dit geval niet. “Ik was helemaal klaar met hem. Hij heeft ons zo vaak
eens mogen realiseren”, stelt Gideon de Haan. “Schooluitval, spijbelen,
laten zitten. Dan stond Pepijn op zaterdag wéér voor niks te wachten
alcoholmisbruik en lastig gedrag. Ik noem maar een paar voorbeel-
tot papa hem kwam halen voor het voetbal. Ik zag hoeveel verdriet
den.” Ook maatschappelijk werker en KIES-coach Saskia Janssen
hem dat deed, maar boos werd hij nooit. Op de een of andere manier
(KIES is een programma voor kinderen in echtscheidingssituaties)
bleef hij Roel zien als het slachtoffer en mij als de boze moeder. Dat
merkt dat zelfreflectie vaak niet de sterkste kant is van vaders en
heb ik lang zo gelaten. Het was beter dan de waarheid.”
moeders: “Uit wrok wijzen ze snel naar hun ex als het niet goed gaat
l
136 LINDA.
1048698_HI tot de dood ons scheidt.indd 136
03-03-13 10:39
met hun kind. Kritisch naar zichzelf kijken, ho maar. Onder het motto
wij dat soort zaken gewoon blijven afstemmen, waren die spelletjes
‘Ach, kinderen zijn flexibel’ introduceren ze in hoog tempo nieuwe
zo over. Chantal en ik hebben een keer of drie per week uitgebreid
partners, terwijl ze zich niet afvragen hoe buigzaam hun kroost nou
contact over de kinderen, vooral via mail. Wat heel belangrijk is: we
werkelijk is. Dat zijn dingen die kinderen vormen.”
informeren bij elkaar hoe dingen zitten, in plaats van direct met ver-
Volgens Saskia moeten ouders in het belang van de kinderen over hun
wijten te smijten. Dat maakt ons leven én dat van de kinderen een
eigen schaduw heenstappen: “Een volwassen, gelijkwaardige relatie
stuk gemakkelijker.” Een harmonieuze relatie met haar ex. Maud zou
met je ex opbouwen is voor je kinderen het beste wat je kunt doen,
wel willen, maar ja: it takes two to tango. “Ik heb mijn ex verlaten
hoe moeilijk dat misschien ook is. Laat dat oude zeer in vredesnaam
voor een ander, ik begrijp dat hij daar niet zomaar overheenstapt.
achter je, praat met elkaar als co-ouders en respecteer de verschillen.
Maar het doet me wel zeer dat hij de kinderen na vier jaar nog
Harmonie en contact tussen ouders is voor kinderen het allerbelang-
steeds met een tas vuile was afzet bij de voordeur. Hij komt niet
rijkst, veel meer dan gelijke regels over de opvoeding. Je bent de enige
binnen. Hij kon het zelfs niet opbrengen om naar de nieuwe slaap-
papa of mama van je kind. Hier moet je kind het mee doen.” Vooral
kamer van onze dochter te kijken. Dat vond ik zo zielig voor haar.
moeders mogen wat haar betreft wat meer loslaten: “Laatst vertelde
Dat de relatie tussen ons nog steeds zo beladen is, vind ik echt rot
een moeder me dat ze bij haar ex wilde blijven koken als haar kinderen
voor mijn kinderen.” Als het echt nodig is, vinden Maud en haar ex
daar waren, ‘want hij kan nog geen ei bakken’. Dat is natuurlijk
elkaar gelukkig wel. Zo overleggen ze – zij het vooral via mail – over
geen doen. Zolang de gezondheid of het welzijn van je kind niet in
de ouderavonden en de schoolkeuze van hun oudste. “En hij is actief
gevaar komt, moet je de verschillen tussen jullie echt voor lief nemen.
betrokken op het voetbalveld. Hij is een goede vader voor ze, maar
Kinderen kunnen daar best mee omgaan. Dan komen de boontjes bij
met mij heeft hij liever niets te maken.”
papa toch lekker uit blik. Big deal.”
Tja, wat moet je als je niet verder komt met je ex? Houd in elk
Volgens De Haan is het de kunst niet in conflicten te blijven denken,
geval de lijnen naar je kinderen open, adviseert Saskia: “Leer ze
maar in oplossingen. “Scheiden doe je samen. Net als trouwen of
te benoemen wat ze voelen en geef het goede voorbeeld door zelf
samenwonen”, stelt hij. “Een vechtscheiding kent alleen maar slachtof-
open te zijn. Vraag je kinderen wat ze nodig hebben”, bepleit ze.
fers en de kosten ervan blijven niet beperkt tot de twee volwassenen.
Vooral Elles werkt daar hard aan: “Luisteren is het enige wat ik voor
De kinderen betalen de rekening.”
Pepijn kan doen, dat wil ik absoluut niet verpesten. Het kost soms wel
Arjan en zijn ex Chantal slaagden erin de rekening voor hun kinderen zo
moeite om te achterhalen wat hem bezighoudt. Laatst werd hij kwaad
laag mogelijk te houden. Zo regelden ze co-ouderschap over de hond.
toen ik hem vroeg of hij bang was dat er iets was met papa, omdat
“Telkens als de kinderen naar de andere ouder gaan, verhuist Bea
Roel een paar uur niet op zijn WhatsApp had gekeken. ‘Hoezo, wat
mee. Voor de kinderen is dat belangrijk”, vertelt Arjan. Goed en
zou er dan moeten zijn?’ schreeuwde hij. Uiteindelijk begreep ik dat
regelmatig overleg met Chantal maakte hun scheiding voor iedereen
hij van mij wilde weten waarover hij zich nou precies zorgen moest
hanteerbaar. “Natuurlijk hebben de kinderen geprobeerd ons tegen
maken. Zo schrijnend: hij zoekt zekerheid, maar kan die tegelijker-
elkaar uit te spelen. ‘Bij mama mag ik tot tien uur opblijven.’ ‘Van papa
tijd niet aan. Daaraan kan ik niets veranderen. Maar ik kan op zo’n
mag ik die film wel zien.’ Dat soort dingen. Toen ze doorkregen dat
moment wél mijn armen om hem heen slaan. Dat is toch iets.”
UIT WRAAK WIJZEN VEEL OUDERS NAAR HUN EX ALS
HET NIET GOED GAAT MET HUN KIND. KRITISCH NAAR ZICHZELF KIJKEN, HO MAAR
l
LINDA. 137
1048698_HI tot de dood ons scheidt.indd 137
03-03-13 10:39