50 ik puber ook by Lecturis

50 IK PUBER OOK

VOORWOORD 6 DE CIJFERS 8 ANDREA 10 ANKE 14 BERNARDINE 18 ELISABETH 22 ANNELIES 26 GEEKE 30 CARLA 34 CARMEN 38 HANNEKE 42 CYNTHIA 46 DE TIJD 50 CARO 52 LIESBETH 56 WILLEMIJN 66 ANNIEK 64 INEKE 68 SAS 72 INE 76

INHOUD

ANNE KARIN JET HET BREIN JUP KARINA MARIEKE KARINNE LEONNE MONIQUE LAURA MANOUS HET LIJF NEIDE GREET PAULIEN MAUD PIEN ESMA WILLEMIJN

80 84 86 92 94 98 102 106 110 114 118 122 126 128 132 136 140 144 148 152

50 IK PUBER OOK

JULI 2017 We kunnen het bijna niet meer horen: ‘Ik wil niet meer zorgen en niet meer pleasen.’ Toch is dat een rode draad in de verhalen van de vrouwen in dit boek. Vrouwen van ergens rond de vijftig. Een bijzondere tijd in hun leven, zo ervaren zij en wij. Als je vijftien bent, doorloop je een grote transitie. Hormonen spelen daarin een cruciale rol. Met de nodige impact. Hetzelfde gebeurt in het leven van vrouwen van rond de vijftig. Met opnieuw de nodige impact. Bovendien worden in die tijd de kinderen groter of ze verlaten het nest. Je ouders worden ouder en hebben aandacht en hulp nodig, of er is de rouw over hun heengaan. Je vraagt je af of je je werk nog wilt uitoefenen op de manier die altijd de jouwe was, of je wel tot je pensioen of langer in deze baan wilt blijven. En vinden we nog wel een andere baan als we worden wegbezuinigd? De gedachte aan een leven dat ver over de helft is, baart ons van tijd tot tijd zorgen én werpt de vraag op: wat wil ik nog? Is deze relatie nog goed genoeg? Passen we nog bij elkaar? En als het anders moet, dan moet het nú. Deze ervaringen en overwegingen waren de aanleiding voor dit boek. In onze eigen levens en in de levens van vrouwen om ons heen zagen we veel turbulentie: scheidingen, burn-outs, hervonden vrijheid, nieuw ingeslagen paden. We vroegen ons af: doen vijftigers van nu het anders dan vrouwen van vroeger, anders dan onze moeders? Is er toevallig alleen bij ons en onze vriendinnen iets gaande of gebeurt dit meer vrouwen van deze leeftijd, gebeurt het ook hen die we nog niet kennen? We gingen op zoek naar antwoorden, doken in de verhalen, de levens van anderen. We begonnen rond te vragen in onze directe omgeving: vriendinnen, vriendinnen van vriendinnen, buurvrouwen, collega’s, nichtjes. En we speurden verder: de stad uit, de provincie in, andere subculturen. Want we wilden alle geluiden vangen: divers en breed. 6

VOORWOORD

De verhalen van andere vrouwen deden op hun beurt weer iets met ons. We leefden mee met hun ervaringen, we leerden van hun oplossingen, beslissingen. We hadden ontzag voor wat we hoorden, bewonderden hun wijsheid. We zagen vooral vrouwen die tot hun kern kwamen, die hun gevoel durfden volgen en voor zichzelf durfden gaan staan. Soms voor het eerst in hun leven, maar vol goede moed. We geven toe: bijna tot onze eigen verrassing zagen we heel veel positiviteit, heel veel kracht, heel veel volle bloei. Velen van ons voelden zich nog nooit zo mooi. We zaten ons hele leven nog niet zo lekker in ons vel. We hebben geregeld zin in seks. We staan volop in het leven. We zijn sterk. We kunnen relativeren en zijn een stuk rustiger omdat we onszelf niet meer zo nodig hoeven te confirmeren. (Sterker nog: Het kan ons eindelijk geen reet meer schelen wat de rest van de wereld van ons denkt). We zijn een beetje pedant en eigengereid. (En ja, soms slaan we daarin door). We kunnen nog even doorgaan hoor: wij zijn springlevende, actieve, onafhankelijke en sterke vrouwen. We zijn zelfverzekerd en slim. We hebben inmiddels een what-the-fuckkan-mij-het-schelen-mentaliteit. (Okay, nu slaan we door.) We willen graag een positiever beeld neerzetten van onszelf: Pubers van vijftig, maar aardige pubers. In onze maatschappij worden we doorgaans weggezet als opvliegers wegwapperende, gerimpelde ouwe taarten, terwijl in andere culturen vrouwen van onze leeftijd juist als wijs worden gezien. We willen niet langer doorgaan voor verzuurde, afgedankte vrouwen met het dubieuze etiket â&#x20AC;&#x2DC;middelbare leeftijdâ&#x20AC;&#x2122;, wat toch nog het meest doet denken aan een onbestemde kleur die nergens echt bij past. De vrouwen van vijftig die wij kennen, zijn springlevende, energieke types. In dit boek staan vier beschouwingen over vijftigers: de Cijfers, de Tijd, het Brein, het Lijf. Vier invalshoeken, gebaseerd op interviews en wetenschappelijke artikelen. Ze bieden context en verdieping aan de vijfendertig geschreven en gefotografeerde portretten van vrouwen tussen de 45 en 55 jaar. Met dit boek laten we zien wat vrouwen van 50 bezighoudt. We willen inzicht geven in de wendbaarheid en kracht van deze vrouwen. Hoe ze zich door moeilijke tijden heen slaan of hoe ze strijdbaar en met humor naar het leven kijken. Wij willen al deze vrouwen enorm bedanken voor hun openheid en het delen van hun verhaal. We hopen dat anderen er kracht, hoop of gewoon plezier uit putten. Door Fransen 50, Ellen Martens 49, Bernardine Walrecht 52 7

50 IK PUBER OOK

ANDREA 49

Ik ben hardhandig uit mijn systeem gerukt.

50 IK PUBER OOK

Ik ben van het type ,,Ik ken mezelf als heel fysiek, levenslustig, sportief; niet zeuren. Totdat ik een andere dimensie in werd gekatapulteerd; letterlijk recht over het stuur van mijn racefiets de Vlaamse Ardennen in, pats, op mijn hoofd. Mijn wereld werd stilgezet. Niet onmiddellijk, nee. Ik ben van het type ‘niks aan de hand’, effe doorbijten, en kroop weer op mijn zadel. Tochtje uit gefietst en maandag gewoon aan het werk. Heb nog vier weken doorgesukkeld, kon me niet concentreren, had hoofdpijn, last van mijn nek. De bedrijfsarts zei: ‘Neem maar een weekje rust.’ Ik nam twee weken, heel uitzonderlijk voor mijn doen. Toen ik terugkwam op mijn werk zat ik binnen vijf minuten te janken; ik kon totaal niet volgen wat mijn collega’s allemaal zeiden. Pure paniek. Een uur later zat ik weer thuis. Ik bleek een whiplash te hebben, al noemen ze dat in het ziekenhuis een hersenschudding met nekklachten. Ik zat twee maanden thuis en ben bij allerlei therapeuten geweest, het was echt een zoektocht. Naar de manueel therapeut, naar een orthomanueel arts, naar een neuroloog in het ziekenhuis, naar een haptonoom. Ik ging veel de deur uit in die periode. Mijn man werkt thuis en ik heb twee dochters, een van veertien en een van zeventien. De oudste doet eindexamen dus die was ook vaak thuis. Heel gezellig allemaal maar ik had met mijn warrige hoofd behoefte aan alleen zijn en vooral: buitenlucht, zuurstof, beweging. Ik ging veel ‘random’ wandelen zoals ik het noem; jas aan, deur achter me dicht. De stad uit of juist in, beetje huizen binnenkijken. Als ik loop kan ik goed denken of juist mijn gedachten laten waaien. Soms pakte ik de fiets. Ik ben hardhandig uit mijn systeem gerukt. Mijn oude trucjes om bij te tanken hielpen even niet. Hardlopen voor een fris hoofd, bikramyoga, bijkletsen met een vriendin. Ik doe het inmiddels weer wel maar ik merk dat mijn oude veerkracht nog niet helemaal terug is. 12

ANDREA

‘niks aan de hand’. Langzaam krabbel ik op en probeer ik dingen anders te doen. Minder ‘ effe doorbijten’ en ‘gewoon doen’ maar denken: wil ik dit? ‘Misschien ben je niet voor niets gevallen’. Dat zeiden vrienden en ook artsen tegen me en dat maakte me in eerste instantie razend. Gaandeweg denk ik dat ze misschien een punt hadden. Ik sta stil bij mijn leven. Verdwaalde laatst in foto’s van toen de meiden zes, zeven jaar waren. Zo’n leeftijd dat ze nog wel geloven in de Sint maar ook hun eigen tanden kunnen poetsen en gewoon aandoen wat je klaar legt. Nu zijn het pubers. Ook enorm leuk, dat wel. Ik denk tegenwoordig geregeld aan mijn eigen puberteit. Omdat deze fase van mijn leven me daar aan doet denken, gek genoeg. Ik had destijds een enorme vrijheidsdrang. Toen mijn moeder stierf, zes jaar terug, vond ik nog een briefje dat ik schreef toen ik vijftien was: Laat me ademen! Heel dramatisch natuurlijk, waarschijnlijk mocht ik niet naar een of ander vaag feestje, maar toch... Het is nu misschien weer zo. Soms ben ik opstandig, hoekig. Lang niet zo flexibel als ik altijd dacht te zijn. Ik wil natuurlijk geen star oud wijf worden, maar wil me wel minder aantrekken van wat mijn omgeving van mij denkt. Op mijn eigen kompas varen. Het hunkeren naar aandacht en goedkeuring is kennelijk nog steeds niet voorbij. Daarom – en om nog veel meer redenen - ben ik blij met mijn vader, met de onvoorwaardelijke aandacht van een ouder. Hij is onmisbaar voor mij.’’

50 IK PUBER OOK

ANKE 49

Ik had een heel andere voorstelling van de toekomst. 14

50 IK PUBER OOK

Bitter zijn. Dat vind “Aidan was de liefde van mijn leven. We waren samen vanaf mijn drieëntwintigste. Ik had me de toekomst heel anders voorgesteld dan dat die uiteindelijk liep. Ik dacht: als de kinderen op de rit zijn, gaan we samen leuke dingen doen. Maar het kan anders lopen in het leven. Dingen gebeuren. Het kan ook tegenvallen. Hij kreeg kanker. We wisten eerst niet dat het dat was. Waren blij met de diagnose open-tbc, kun je nagaan. Want we voelden wel van alles. Achteraf denk ik dat we van binnen al wisten: hij redt het niet. Eerst waren er allerlei testen. Het was een proces van maanden totdat we hoorden: Aidan is terminaal. In de auto zei hij nog: ‘Het komt wel goed.’ Tja. Goed, in de zin van dat we de tijd hebben gekregen om afscheid te nemen. Hij heeft chemo gedaan om zijn leven te verlengen, terwijl hij dat eigenlijk niet wilde. Je wil iemand bij je houden maar ziet tegelijkertijd hoe dat hem sloopt. Ons hele leven raakte meteen naar binnen gericht. We werden een unit van een vader, moeder en twee kinderen. Alles stond stil, alles hield op. Aidan was zijn eigen stervensbegeleider; hij regisseerde alles. Dat we de kinderen moesten vertellen wat er stond te gebeuren, was vreselijk. Zelf onderging ik al een periode van rouw tijdens zijn laatste maanden. Om me te wapenen, vermoed ik, tegen dat wat komen zou. Tot op het moment dat hij echt weg was. Dat is nu ongeveer drie jaar geleden. Een paar jaar eerder had ik zelf de dood in de ogen gekeken omdat ik een erfelijke aanleg bleek te hebben voor trombose. Vlak na mijn verblijf op de intensive care besefte ik pas hoeveel geluk ik had gehad en ik besloot in het vervolg bewuster te leven, meer te genieten van dat wat me gegeven was. Dat heb ik een paar maanden volgehouden en toen was ik weer terug bij af. 16

ANKE

ik niet goed. Nu is er een vergelijkbare situatie waardoor ik weer denk hoe bevoorrecht we zijn om te leven in dit land, in deze situatie. Alles kan hier: the world is our oyster! Ik zie genoeg shit om me heen: scheidingen, ontslag, financiële problemen. Ik lever zelf ook een gevecht om weer aan het werk te komen nu ik vijftig ben. Ik heb alles aan de kant gezet in de periode van mijn mans ziekte. Het was destijds economische crisis dus ze lieten me graag gaan. Maar inmiddels merk ik hoe lastig het is om op deze leeftijd weer terug te komen op de arbeidsmarkt. Ik solliciteer me gek. Ik moet positief blijven, bedenken dat het wel goed komt. Maar ik word nooit op gesprek gevraagd, als ik überhaupt al antwoord krijg. Ik maak er een sport van om steeds gekkere sollicitatiebrieven te schrijven in de hoop dat ik er uit spring. Een heel dierbare vriend zei laatst tegen me: ‘Ik vind je een beetje bitter geworden.’ Terwijl ik dacht dat ik alweer zoveel vrolijker was. Ik denk dat mijn kinderen en ik er redelijk goed doorheen zijn gekomen. Zij zijn het goed blijven doen op school, ik heb nagenoeg eigenhandig ons gezin weer terug naar Amsterdam verhuisd. Wat een helse klus was. Bitter zijn. Dat vind ik niet goed. Ik wil geen zuurpruim worden. Dus nu studeer ik, ga ik twee weken als vrijwilligster naar de Filipijnen en ik probeer mezelf de ruimte te geven. Zo kom ik uiteindelijk weer uit bij de existentiële vraag: wie ben ik dan? Ik denk nu: het is een kwestie van mijn rol herzien.”

50 IK PUBER OOK

BERNARDINE 52

Het bleek de spreekwoordelijke stilte voor de storm. 18

50 IK PUBER OOK

Dus ja, ik puber. “Als je me vraagt wat er nu precies anders is? Tja. Heel veel. Het begon met een periode van bijna meditatief in mezelf gekeerd zijn. Bij vlagen somber, grenzend aan depressie. Er gebeurde op dat moment veel zware dingen in mijn leven. Mijn werk liep niet lekker, mijn schoonmoeder had dodelijke kanker. En ik werd vijftig. Zag ik ook niet naar uit. Ik was daar mee bezig ja, met vijftig worden. Geef ik een feest, dacht ik, ga ik op reis, vlucht ik ervan weg? Ik koos ervoor om het heel low-profile te vieren; een hotel nacht met man en dochter, en uit eten met mijn twee beste vriendinnen. Op dat moment vond ik dat helemaal goed. Als ik er nu op terugkijk, denk ik: ik was in diepe rust. Tevreden, kalm en stil overdacht ik mijn leven. Het bleek de spreekwoordelijke stilte voor de storm. Die kwam als een trein die over me heen denderde, als een rollercoaster waarin ik nu nog steeds zit. Ik werd namelijk verliefd. Op een vrouw. Klamme handen, droge mond, knikkende knieën. The works. Ik had nooit eerder op een dergelijke manier aan vrouwen gedacht. Nooit. Die vrouw was ook helemaal niet lesbisch, en ik wist ook meteen dat daar niks van zou komen. Maar míjn leven stond op z’n kop. Ik voelde dat ik uit moest zoeken wat dat betekende: ik en vrouwen. Ik begon te kijken naar vrouwen op straat, en ik voelde me ineens heel blij. Van een stille, wat in zichzelf gekeerde vrouw, veranderde ik in een energiek, sportief, vrolijk, bijna manisch mens. Toen ik kort daarna met een vrouw naar bed ging, was dat een turning-point. Er viel een puzzelstukje op z’n plaats, ik voelde me lesbisch. Inmiddels zou ik dat niet zo meer noemen. Het is te strikt, te krap. Er blijkt voor mij aantrekkingskracht te schuilen in allerlei soorten en maten mensen. 20

BERNARDINE

Enorm. Intussen wilde ik opruimen. Er lag al jaren een brok narigheid uit mijn jeugd te gisten. Ik wilde vooral mezelf zijn, geen geheimen meer hebben, uitkomen voor wie ik ben, mezelf afpellen, zoiets. Ik ben niet per se een leuker mens geworden, hoor. Ik ben veel minder zorgzaam, veel eigengereider, asocialer misschien zelfs wel. En toch wil ik mezelf dat vergeven. Ik heb ontzettend de behoefte om mezelf op de eerste plaats te zetten. Schijt. Dus ja, ik puber. Enorm. Dat is soms even eng als toen ik vijftien was. Want waar ben ik mee bezig? Waar gaat mijn leven in godsnaam naar toe? Wil ik al die prettige zekerheid, al dat vertrouwde zomaar opgeven? Wil ik al die mensen om me heen pijn doen? Tegelijkertijd weet ik dat ik niet anders kan. Ik moet vooruit, een nieuwe fase in. Ik moet door.’’

50 IK PUBER OOK gaat over een, voor vrouwen, turbulente levensfase. Dat wordt duidelijk in de vijfendertig portretten die zijn opgenomen in dit boek. Vijfendertig fotoâ&#x20AC;&#x2122;s en vijfendertig verhalen. Vijfendertig verschillen en een aantal opvallende patronen. Vier essays bieden context. 50 IK PUBER OOK is gemaakt door vrouwen die zelf rond de vijftig jaar zijn. Hun eigen ervaringen en hun nieuwsgierigheid naar anderen bracht hen tot het maken van dit boek. Makers: Door Fransen, Ellen Martens, Bernardine Walrecht. Door en Ellen maakten eerder Ik puber. een boek over jonge mensen van 15 jaar.