George Michael by Lecturis

George Michael

Omslag: George Michael in Berlijn op 5 september 2011, tijdens de Symphonica tour

George Michael

Godfried Nevels

George tijdens een optreden in Parijs op 9 september 2012

In dit boek zijn QR en Spotify codes opgenomen die met een mobiele telefoon kunnen worden gescand om de bijbehorende muziek en films te beluisteren c.q. te bekijken.

Inhoud

Voorwoord

Inleiding 9

1. Round Here - Opgroeien in Bushey (1963 – 1981)

2. Young Guns - Succes met Wham! (1981 – 1986) 45 George & ik 127

3. Freedom - Op eigen benen (1987 – 1992) George & ik

143

185

4. Outside - Turbulente periode (1993 – 2015) 199 5. Praying for Time - Het onverwachte einde (2016) George Michael Tribute 2017

249

273

Dankwoord

293

Bibliografie

294

Overzicht geïnterviewden

296

Fotoverantwoording

300

Colofon

303

Inleiding

“Beste Godfried, bedankt voor je bericht. Tot mijn grote spijt moet ik je meedelen dat George Michael gisteren is overleden. Met vriendelijke groet, Lippman Entertainment”. Dit is de mail die ik op maandag 26 december 2016 ontving van Michael Lippman, de manager van de Britse zanger. Onwetend van de dramatische gebeurtenis die plaats zou vinden, had ik op 23 december 2016 een mail gestuurd naar het management van George Michael met een verzoek voor een interview, bestemd voor het boek I Love 80s Music waar ik dat jaar mee bezig was. Slechts twee dagen later stierf George in zijn woning in Goring-on-Thames, een klein dorp ten westen van Londen. Het overlijden van de zanger was onverwacht, ondanks de berichten over zijn fysieke gesteldheid en zorgelijke gezondheid die regelmatig in de Britse media waren te lezen. En dan ook nog tijdens kerst, wat de songtitel Last Christmas een compleet andere betekenis zou geven. Bizar genoeg zou ook Melanie Panayiotou, de zus van George, exact drie jaar later op dezelfde dag overlijden, aan de gevolgen van kanker. De jaren tachtig was de periode van de popiconen: artiesten en bands die hun stempel drukten op de muziek van dat decennium en daarna. Grote namen als Madonna, Prince, George Michael, Tina Turner en Dire Straits. En natuurlijk Michael Jackson, die met Thriller het bestverkochte studioalbum aller tijden heeft afgeleverd. De muziek van de 80’s is de soundtrack van mijn jeugd. Het was de periode waarin ik als jonge tiener de wereld van de popmuziek ontdekte. Ik herinner me nog goed de uitzending van Live Aid op zaterdag 13 juli 1985, het benefietconcert voor de hongersnood in Ethiopië: urenlang zat deze 11-jarige jongen aan de buis gekluisterd om geen seconde van dit historische evenement te missen. En het daaraan gerelateerde project Band Aid, waar ik mij verbaasde over die opvallend Nederlands klinkende achternaam van een voor mij onbekende zanger met een rauwe stem: Bruce Springsteen. Andere warme herinneringen heb ik aan tv-programma’s als Toppop en Countdown, terwijl ik op de radio vooral naar de Top 40 luisterde, met mijn vinger op de opnameknop van de cassetterecorder om mijn favoriete songs uit de hitlijst op te nemen. Uiteraard met de gedrukte editie van de Top 40 in de hand, zodat ik precies wist wanneer de singles voorbijkwamen die ik op mijn cassettebandje wilde vastleggen. Ook de Hitkrant was voor mij een belangrijke bron van informatie om alles te weten te komen over mijn popidolen. Zo was ik in Warffum, het dorp op het Groningse platteland waar ik ben opgegroeid, goed geïnformeerd over de

George en Andrew in Chateau Miraval, Zuid Frankrijk, 1984

1. Round Here Opgroeien in Bushey (1963 – 1981)

Into the arms of something better, round here I hear my mama call in Kingsbury Park Just me and David and a football that glowed in the dark Waitin’ patiently to make my mark, round here And I remember my, my first day at school And I remember trouble and thinkin’ I was so cool I remember it all, like yesterday, don’t you Round Here – George Michael (2004)

Een groter contrast tussen de twee jongens is niet denkbaar: de ingetogen en verlegen Georgios Panayiotou en de extraverte en flamboyante Andrew Ridgeley. Maar de tieners die elkaar in september 1975 op Bushey Meads School voor het eerst hebben ontmoet deelden één grote passie: hun liefde voor muziek. Voorzichtig werden de eerste muzikale stappen gezet, die uiteindelijk leidden tot de eerste band waar Georgios en Andrew in speelden: The Executive. Hoewel deze ska-groep slechts kort heeft bestaan, werd daarmee wel de basis gelegd voor het latere succes dat met Wham! zou volgen. Andrew John Ridgeley werd op 26 januari 1963 geboren in Windlesham, een dorp ten oosten van Londen. Vijf maanden later en een kleine zestig kilometer verderop kwam Georgios Kyriacos Panayiotou ter wereld, op 25 juni 1963 in de Londense wijk East Finchley. Beide jongens groeiden op in een gezin van gemengde afkomst en met een immigrantenvader: Andrew met een Italiaans/Egyptische vader en een Schotse moeder, Georgios met een Grieks/Cypriotische vader en een Britse moeder. “Mijn vader deed iets wat typisch is voor de eerste generatie immigranten”, aldus George in zijn autobiografie Bare over restauranteigenaar Kyriacos ‘Jack’ Panayiotou. “Mijn jeugd was heel mobiel, in de zin van verhuizen van de stad naar de buitenwijken en van de arbeidersklasse naar de middenklasse. Ik kan me geen stabielere situatie voorstellen, omdat ik in het begin nauwelijks zware tijden heb meegemaakt. Ik weet dat ik als kind veel dingen gemist heb die andere kinderen wel hadden, maar ik herinner me dat niet dus heb ik het

Exit The Executive Na slechts een aantal repetities en een handvol optredens was het alweer voorbij voor The Executive. Ik kan me voorstellen dat dit voor de bandleden een teleurstelling moet zijn geweest, na de demo die ze hadden opgenomen en de hieraan verbonden dromen om ‘het’ als muzikant te maken. Wanneer ik Scott Leaver vraag hoe zijn broer Andrew dit ervaren heeft, kan hij daar geen eenduidig antwoord op geven. “Ik heb geen idee wat hij hiervan vond. Ik kan me voorstellen dat het zijn trots enigszins heeft gekwetst. Hoe het allemaal gebeurd is, weet ik niet. Maar hij deed kort daarna zijn eigen ding met Paul Ridgeley. En ze bleven bevriend met elkaar. Hij was net zoals zij waren. Hij had dromen. Maar ja, ik weet het niet. Je moet niet vergeten dat ik het irritante 13-jarige broertje was, dus heeft mijn broer niet zoveel met me gedeeld. [lacht]” In ieder geval is het duidelijk dat Andrew Leaver na The Executive niet stopte met muziek maken. Integendeel, kort na het einde van de band ging hij verder met Paul Ridgeley, waarbij de ska werd losgelaten en nieuwe muzikale richtingen werden verkend. Zo klinkt een demo-opname die Scott van zijn broer online heeft gezet meer funk dan ska. “Het basspel doet voor een deel denken aan de vroege Wham!-dingen. Ik denk dat ze allemaal die kant op begonnen te gaan. Paul Ridgeley was vroeger de bassist. En het was een vertrouwd geluid. Dus hoor ik die geluiden terug in een aantal van de vroege nummers van Wham!” Op 23 december 1982 overleed Andrew Leaver aan kanker. Wanneer we het hierover hebben, verbaast Scott zich erover dat het zo lang geleden is gebeurd. “Dit jaar is het veertig jaar geleden, wat onvoorstelbaar is. Ik had het er met mijn moeder over. Het is alsof je naar een film kijkt, omdat we er afstand van hebben genomen. En alles was toen analoog.” Hoewel George en Andrew op dat moment al waren doorgebroken – Young Guns (Go for It) stond hoog in de Britse hitlijst – gingen ze allebei wel naar de begrafenis van hun oude bandgenoot. Je zou verwachten dat de pers daar in grote getale zou zijn komen opdagen, maar daar kan Scott zich maar weinig van herinneren. “Ik weet dat niet meer. Ik bedoel, het was moeilijker voor mij, omdat we onze broer waren verloren. Ik heb daar niet echt op gelet. Maar we konden ons voorstellen dat het voor hen lastig was om daar op te komen dagen, gelet op hun niveau van bekendheid.” De begrafenis van zijn broer was de laatste keer dat Scott George heeft gezien. Andrew kwam hij jaren later tegen, toen in 2019 zijn biografie Wham! George & ik uitkwam. “Ik heb hem verrast in Waterstone’s in het centrum van Londen, wat erg leuk was. Ik was daar met mijn dochter. Ik heb haar door de jaren heen de verhalen verteld en dacht: Laten we eens gaan kijken of hij me herkent. En ik zal hem het boek laten signeren voor mijn moeder. Het was eigenlijk best een emotioneel moment. Hij keek naar het boek, keek vervolgens naar me op en zei: No way! Scott Leaver! Het was leuk voor mijn dochter om dat mee te maken. Daarna hebben we wat met elkaar gekletst. Ik had hem al tientallen jaren niet meer gezien.”

Andrew Leaver in 1982

Als Andrew Leaver niet zou zijn overleden, hoe zou zijn leven er dan hebben uitgezien? Zou hij actief zijn gebleven in de muziek? “Geen idee”, antwoordt Scott. “Ik weet niet hoe goed hij als muzikant was. Hij deed het prima bij The Executive. Hij was hun ritmegitarist. En hij speelde klassieke gitaar. Maar ik heb me er altijd over verbaasd hoe succesvol ze werden. Ik vond het geweldig, maar had nooit gedacht dat ze in Wham! zouden veranderen. Dus je weet het niet. Als hij dat gedaan zou hebben, zou hij daarmee succesvol zijn geweest? Misschien. Maar anders had hij wel iets creatiefs gedaan. Hij was destijds een kleurretoucheur. Hij werkte als leerling in een drukkerij. En dat was best een creatieve baan.” Net zoals Scott en zijn andere broer en vader, die ook in die branche werkzaam zijn. “Het zou geweldig zijn geweest om daarachter te komen. Hij was een fantastische kerel, een warme persoonlijkheid. Iedereen hield van hem. Maar dat is het lot.” Een lang leven was The Executive niet gegund, waardoor George en Andrew nauwelijks tijd hadden om in deze periode de lessen te leren die later in hun carrière van pas zouden komen. “We hadden met The Executive een stuk of tien optredens op scholen gedaan, optredens waarbij je in de bus stapte en voor hippies ging spelen”, aldus George. “Dat zijn van die shit-optredens die de meeste mensen jaren en jaren doen, maar wij deden dat maar voor een korte periode. Daarna kwam Wham! en gingen we dansen in clubs.” Als George en Andrew door het gebrek aan interesse van de platenmaatschappijen hadden besloten om ermee te stoppen, dan is de kans groot dat we nooit van ze hadden gehoord. Maar gelukkig gebeurde dat niet. Integendeel, de jongens raakten daardoor alleen maar meer gemotiveerd om het als muzikant te maken. Alleen was daar wel een andere demo voor nodig, een demo die van doorslaggevend belang was voor het grote succes dat zou volgen. Na het eind van het interview met Scott denk ik nog even na over zijn zoektocht naar opnames van The Executive. Toevallig heb ik eerder voor mijn boek Michael Burdett geïnterviewd, de man die de eerste demo van The Executive heeft opgenomen. Zou het niet leuk zijn als ik Scott met Michael in contact breng, zodat hij de demo kan horen waar zijn broer gitaar op speelt?

Nadat ik Scott en Michael elkaars contactgegevens heb gestuurd, volgt de ultieme ontmoeting later tijdens mijn reis naar Londen in het begin van 2023. Nadat we op het terras van een café in Hyde Park met elkaar hebben kennisgemaakt en uitvoerig over The Executive en Andrew Leaver hebben gesproken, vraagt Michael of we naar de demo van Rude Boy willen luisteren. Uiteraard! Vervolgens sluit Michael drie hoofdtelefoons aan op zijn audio-apparaat en start hij de opname. Wat opvalt aan deze opname – naast de goede geluidskwaliteit – is het enthousiasme waarmee de band dit ska-nummer inspeelt, maar ook hoe anders het stemgeluid van George en Andrew klinkt in vergelijking met de latere Wham!-songs. Wat een geweldig moment voor ons om deze unieke opname te mogen Andrew Leaver (links) en Paul Ridgeley (rechts) in Watford in 1982 beluisteren. En des te meer voor Scott die na meer dan veertig jaar zijn broer gitaar hoort spelen, aangezien deze gitaarpartij in de mix duidelijk naar voren komt. Maar er is meer… Naast Rude Boy laat Michael ons ook de demo-opname van Für Elise horen, waarbij het beroemde muziekstuk van Beethoven in een ska-versie is gegoten. Een op het eerste gezicht opmerkelijke keuze, hoewel ik me later afvraag of George en Andrew dit nummer mogelijk tijdens de muziekles op Bushey Meads School hebben gehoord of geleerd? Daarnaast zijn Scott en ik getuige van enkele korte fragmenten van de repetities van The Executive. Waaronder een instrumentale versie van een nieuw nummer dat de band wilde uitproberen, een nummer dat mij aan de sound van Madness doet denken. Deze ontmoeting in Hyde Park met twee personen die allebei een sterke connectie met The Executive hebben, plus een bezoek van mij aan St. Andrews Methodisch Church (waar de band oefende) en de Scout Hut (waar de band voor het eerst optrad), is een ervaring die me altijd bij zal blijven.

Scott Leaver en zijn dochter Matilde bij de boekpresentatie van Andrew Ridgeley in 2019

2. Young Guns Succes met Wham! (1981 – 1986)

Young Guns Having some fun Crazy ladies keep ‘em on the run Wise guys realize there’s danger in emotional ties. See me, single and free No tears, no fears, what I want to be Young Guns (Go For It) – Wham! (1982)

In het begin van de jaren tachtig, een periode waarin de muziek van de postpunk en New Romantics hoogtij vierde, liet Wham! een nieuw en fris popgeluid horen. Na een voorzichtige start volgde een internationale doorbraak en een glansrijke carrière, met hits als Wake Me Up Before You Go-Go, Careless Whisper, Freedom en Last Christmas. Het succes van Wham! is terug te leiden tot een provisorisch opgenomen demo in 1982 in de woonkamer van de familie Ridgeley. Slechts twee maanden later werd een eerste platendeal getekend en aan het eind van het jaar scoorden George en Andrew hun eerste hit met Young Guns (Go for It). De wereldwijde ‘Whamania’ was een feit. Na de glamrock, punk en new wave kwam in 1982 in Engeland een muziekstroming op die – in tegenstelling tot de extravagantie en overdadigheid van de New Romantics – meer eenvoudig en basic was, door de Britse journalist Robert Elms omschreven als “hard times chic”. Zorgeloze en energieke songs met een jeugdige vitaliteit, een nieuw genre waarin de muziek van Wham! een toonaangevende rol zou spelen. Met songteksten over onderwerpen als genieten van het leven in plaats van werken (Wham Rap!), vrijheid in plaats van een serieuze relatie (Young Guns) en opstaan tegen je ouders (Bad Boys) sprak Wham! een grote doelgroep tieners aan in binnen- en buitenland. Maar voordat het zover was, moesten er een aantal cruciale stappen worden gezet. We gaan daarvoor terug naar het begin van de jaren tachtig.

< Wham! op de Chinese muur in 1985

kant zou het veel waarschijnlijker zijn geweest, als Wham! op dat moment een agent had, dat die agent contact had opgenomen met de redacteur van het programma en zou zeggen: Hebben jullie interesse in dit nieuwe popduo van mij? De toenmalige redacteur was Chris Bellinger, maar ik heb geen idee hoe je met hem contact zou kunnen opnemen. Sorry, ik ben bang dat ik je niet echt kan helpen. Maar veel succes met het boek.” De naam van Chris Bellinger heb ik al eerder voorbij zien komen, maar talloze pogingen om met de voormalige producer van Saturday Superstore in contact te komen, leidden helaas tot niets. Toch komt mijn speurtocht een stapje verder, wanneer ik via The Three Crowns – de kroeg die George en Andrew vaak bezochten en de plek waar zij Mark Dean (Innervision Records) tegenkwamen – in contact kom met Adrian Cork. Adrian heeft uitvoerig onderzoek gedaan naar de beginperiode van Wham! en heeft interessante informatie over het verhaal van Wham! en Saturday Superstore. Deze informatie gaat over de persoon die ervoor heeft gezorgd dat Wham! in het kinderprogramma werd uitgenodigd: een naam heeft Adrian helaas niet, maar hij weet wel te melden dat het een vrouw moet zijn geweest, aangezien Andrew in zijn autobiografie naar die persoon verwijst als “she”. Ook heeft Adrian informatie over Wham! in Top of the Pops en is hij zo vriendelijk om mij een aantal foto’s van The Three Crowns te sturen, plus een artikel met een van de eerste interviews van Wham! in de Britse media (zie pagina 84). Het blijft dus onbekend wie de vrouw is geweest die zo’n cruciale rol heeft gespeeld in de start van de carrière van Wham! Ik blijf me afvragen: is zij zich hier bewust van? Doorbraak bij Top of the Pops Een maand na de release van de single Young Guns was Wham! op 4 november 1982 te gast bij Top of the Pops, het populaire tv-muziekprogramma dat al sinds 1964 wekelijks door de BBC werd uitgezonden. Plotseling waren George en Andrew zelf te zien in het programma waar ze vroeger als kind naar keken. Hoewel Young Guns op dat moment net buiten de Top 40 viel – het stond op plek 42 – en dit een harde eis was om in het programma te mogen optreden, lukte het Wham! toch om te worden uitgenodigd. Met dank aan de producer van Top of the Pops, legt George uit in zijn boek: “De producer van de show [Michael Hurll] had ons op een zaterdagochtend gezien in een kinderprogramma, Saturday Superstore, en omdat het zo anders was, met Shirlie en Dee en zo, wilden ze ons in Top of the Pops hebben, ondanks het feit dat we niet in de Top 40 zaten.” Voor de liefhebbers: op YouTube is een gedeelte van het optreden van Wham! bij Saturday Superstore en het complete optreden bij Top of the Pops te zien. Maar de uitnodiging was ook te danken aan het feit dat een andere artiest of band op het laatste moment afhaakte, zoals voormalig BBC-presentator Paul Gambaccini mij in een mail laat weten. “Om te voorkomen dat er Wham! in Top of the Pops beschuldigingen van smeergeld zouden worden geuit, had Top of the Pops strikte regels voor wie er werden uitgenodigd. Ze begonnen bij nummer 1

Wham! voor het eerst in de uitzending van Top of the Pops

[van de hitlijst] en gingen daarna naar beneden, plek voor plek. De nummer 1 was er altijd bij. Als er een plaat omhoog ging die er de week ervoor niet was, dan werd deze uitgenodigd, enzovoort, totdat het rooster vol was. Toen op het laatste moment iemand afhaakte – ik ben vergeten wie, maar dat moet op Google te vinden zijn – kreeg Young Guns de kans. Ze hebben het geweldig gedaan en de rest is geschiedenis.” Hoewel Paul veronderstelt dat op internet is te vinden welke artiest of band was afgehaakt, is me dat helaas niet gelukt. Gelukkig weet Adrian Cork, die me eerder ook al heeft geholpen met informatie over Wham! in Saturday Superstore, hier meer over te melden. Kijkend naar de snelste stijgers van Britse bands en artiesten in de hitlijst in die week, wat juist de acts zijn die normaal gesproken in Top of the Pops verschijnen, heeft Adrian drie potentiële kandidaten gevonden: Eddy Grant, Tears for Fears of Status Quo. Maar wie de afgehaakte band of artiest ook was, Wham! mag dankbaar zijn voor de gunstige omstandigheden die het mogelijk hebben gemaakt om in Top of the Tops op te treden. Dit was de kans waarop ze hadden gewacht, een unieke gelegenheid om hun muziek in het hele land te laten horen, inclusief een zelfbedachte dansroutine die als hun variatie op Saturday Night Fever kan worden gezien. George was zich bewust van de veranderde muziekscene, waar je met een video op MTV meer kon bereiken dan bijvoorbeeld een langdurige tournee in Amerika. “We wisten dat dit de toekomst was. Ook

wisten we voor het eerst dat je geen band hoefde te zijn,” aldus de zanger. “Maar we waren nog steeds erg naïef over wat dat precies betekende. Ik weet nog dat ik dacht hoe waanzinnig het was dat The Human League in Amerika een nummer 1-hit had. Ze hadden alleen maar een video en een nummer. Maar dat was genoeg,” waarmee de zanger refereert aan de hitsingle Don’t You Want Me, die in 1981 wereldwijd een grote hit was. Het leren jasje van de fotograaf Fotograaf Chris Craymer, op dat moment aan het werk op de set van Top of the Pops, was getuige van het debuut van Wham! op de Britse televisie. “Het was een heel populair programma in het Verenigd Koninkrijk. Ik maakte daar foto’s. Ik had een goede relatie met de BBC. Ik was bezig om foto’s te maken voor een speciale uitzending van Top of the Pops, voor hun 25e verjaardag, en ze hadden veel oude bands uitgenodigd. En nu! Een nieuwe band die het volgens ons heel goed zal doen! Dat was Wham! Ik keek ernaar en dacht: Deze jongens gaan het maken,” vertelt Chris wanneer ik hem via Zoom spreek. In die periode was hij als freelance fotograaf actief, die zijn foto’s aan de pers probeerde te verkopen. En dat is precies wat er gebeurde met Wham!, aldus Chris. “De volgende dag liet ik iemand die mij vertegenwoordigde de platenmaatschappij bellen om te zeggen: Chris zou graag wat foto’s van de jongens maken. Hij hoeft geen geld, maar wil alleen de rechten van de foto’s. Toen sloten we een deal waarbij zij een aantal foto’s kregen en ik de rechten om de foto’s aan de pers te presenteren. Dat zou nu niet meer gebeuren, denk ik. Maar hoe dan ook, ze gingen ervoor en we deden een fotoshoot.” Zo eenvoudig ging het in het begin van de jaren tachtig bij een vooralsnog onbekende band of artiest: je belde een aantal mensen en was vervolgens als fotograaf verantwoordelijk voor het artwork van een popalbum! In het geval

Album Fantastic (Wham!)

Single Bad Boys (Wham!)

van Chris het debuutalbum van Wham! dat op 9 juli 1983 is verschenen, een album met de krachtige en ambitieuze naam Fantastic. Na al die jaren herinnert Chris zich de fotoshoot van Fantastic nog goed, vooral dat het een hele eenvoudige klus was. “Het was heel basic: alleen ik, geen assistent, geen stylist, geen kapper, geen visagist. En de jongens waren zo aardig! Tijdens de shoot kwam Andrew binnen met een leren jack. George had geen leren jack, of kon zich geen leren jack veroorloven, maar ik had er wel één en zei: George, wil je anders mijn leren jack gebruiken? Hij deed mijn leren jas aan, en de foto die ik toen nam werd de albumhoes van Fantastic, met de rode achtergrond. Ze waren heel blij met de foto, ook omdat ze op een gratis shoot voor de albumhoes werden getrakteerd.” Maar ook voor Chris pakte de fotoshoot goed uit, laat hij me weten. “Ze kregen enorm veel media-aandacht, omdat ze een soort van boyband waren. Ik verdiende daardoor veel geld en zij kregen foto’s die ze voor de pers konden gebruiken. Het was een fijne samenwerking. In de daaropvolgende achttien maanden werd ik hun officiële fotograaf.” Chris prijst zich gelukkig dat hij zo lang met Wham! heeft kunnen samenwerken, uitgerekend in de periode dat de groep bezig was om de wereld te veroveren. “Het was erg leuk. Ze waren iets jonger dan ik. Er werd verwacht dat ik al een carrière zou hebben en hen in het begin zou kunnen helpen. Maar mijn foto’s waren in die tijd niet echt geavanceerd. En ik was zeker geen coole modefotograaf of zo. Maar het was fijn om met hen achttien maanden samen te werken.” Hoewel Chris opmerkt dat George de meest getalenteerde van de twee was, wil hij benadrukken dat Andrew hierbij een belangrijke ondersteunende rol speelde. “Toen ik George kende, was hij erg onzeker en had hij Andrew nodig om hem te steunen. Ik denk dat dit deels een kwestie van vertrouwen was.” In de anderhalf jaar dat Chris met Wham! samenwerkte, heeft de fotograaf een aantal opmerkelijke momenten meegemaakt, maar daarover later meer. Het was voor velen een verrassing hoe snel George en Andrew succesvol werden met Wham! Zo had Simon Hanhart – nadat hij Wham Rap! op de radio had gehoord – pas later door dat dit dezelfde twee jongens waren met wie hij een jaar eerder in een eenvoudige studio de eerste demo van The Executive opnam. “Ik kende Wham Rap! maar wist niet dat zij het waren. Maar toen ik ze op Top of the Pops zag, dacht ik: Wacht eens even, die jongens ken ik! Ik bedoel, we kennen de geschiedenis nu en weten hoe alles is gegaan. Maar in dat stadium was het allemaal nogal De Smash Hits van 28 oktober 1982 bubblegum-achtig. Wham Rap! was een soort

hitsingle van Martha and the Vandellas uit 1963. Freedom had zo een single van The Supremes kunnen zijn. En wat te denken van Credit Card Baby, een minder bekende albumtrack op Make It Big, die sterk doet denken aan Smokey Robinson and the Miracles? Overigens was in Amerika niet iedereen gecharmeerd van Motown als inspiratiebron voor de muziek van Wham! Zo noemde een recensent, na het bezoeken van een optreden van Wham! tijdens hun eerste tournee in Amerika, de muziek van de Britse groep enigszins denigrerend “bubblegum Motown”… Ook in de songtitels kun je een verwijzing naar het beroemde Amerikaanse platenlabel vinden. Zoals in Wake Me Up Before You Go- Go, de eerste wereldwijde nummer 1-hit van Wham! en het eerste nummer waarvan George de zanger, songwriter en producer was. Het verhaal achter het ontstaan van deze songtitel is bekend: toen Andrew een keer vroeg op moest staan, hing hij voor zijn moeder een briefje aan zijn kamerdeur met de handgeschreven tekst wake me up up, gevolgd door before you go go. George vond dit dubbel gebruik van woorden geweldig, wat verklaart hoe hij op de songtitel Wake Me Up Before You Go-Go kwam. Maar de woorden Go-Go kunnen ook een Motown-oorsprong hebben. Het was namelijk Smokey Robinson and the Miracles – de voorloper van The Miracles, de groep die Wham! op hun eerste album heeft gecoverd – die in 1965 een hit scoorde met Going to a Go-Go. Zou George hierdoor geïnspireerd zijn toen hij zijn songtitel bedacht? Voor Chris Jasper, voormalig lid van de legendarische groep The Isley Brothers, is het geen verrassing dat George door Motown was beïnvloed en dat dit zijn weerslag had op het geluid van Wham! en van zijn latere solocarrière. “Ja, dat begrijp ik wel,” vertelt hij mij over de telefoon. “Ik denk dat hij naar veel Motown-platen heeft geluisterd. Dat is waarschijnlijk de reden dat R&B-zenders zijn muziek gingen draaien. Omdat het een soulelement in zich had, vooral in zijn zang. Dus ja, ik kan horen dat hij door Motown werd beïnvloed. Ik ben ook door Motown beïnvloed. Ik denk iedereen! [lacht] Het zijn van die dingen dat als je iets regelmatig hoort en dit in je opneemt, het gegarandeerd een keer naar buiten komt. En dat is wat er met hem gebeurde.” De reden dat ik Chris voor dit boek wil spreken, heeft alles te maken met de enige cover die op Make It Big is te vinden: If You Chris Jasper

100

Heat Wave - Martha & The Vandellas

Wake Me Up Before You Go-Go - Wham!

If You Were There - The Isley Brothers

If You Were There - Wham!

Joanna - Kool & The Gang

Were There van The Isley Brothers. En inderdaad, weer een soulnummer uit de jaren zeventig, hoewel het origineel niet door Motown maar door Epic Records was uitgebracht. “Ik vond de kwaliteit van zijn stem erg goed,” aldus Chris. “Dat was het eerste wat me opviel toen ik [zijn versie van] If You Were There hoorde. Toen ze die cover deden, dacht ik: Deze kerel kan mooi zingen... Ik ging wat rondvragen over deze groep en ze vertelden me dat deze groep Wham! heette. Ik vond toen dat ze een aardige kans maakten om een goede band te worden.” Chris was blij verrast dat George niet voor een hitsingle maar voor een minder bekend nummer van The Isley Brothers had gekozen. “If You Were There is niet als single uitgebracht. Maar dat was juist bemoedigend, omdat dit een teken was dat mensen die het album draaiden niet alleen luisterden naar That Lady, de eerste single. Ik vind het leuk dat ze een nummer hebben gekozen dat ik goed vond. Dat was een van mijn favoriete songs van het album. Weet je, niet alle albumtracks worden gecoverd. Meestal is het de single waarvan covers worden gemaakt. Dus was ik blij dat mensen het album waardeerden.” Ook later in zijn carrière zal George met For the Love of You een nummer van The Isley Brothers coveren. “Ik luister altijd graag naar covers,” aldus Chris. “Het is voor mij een bevestiging dat ik iets goed heb gedaan, omdat iemand anders het wil nadoen. Ik vond [de cover van George] goed gedaan. Ik hield echt van zijn versie. Misschien omdat iedereen verschillende dingen ziet die ze erin kunnen stoppen. Begrijp je? Dat vind ik leuk om te zien, wat iemands muzikale interpretatie ervan is. Dus is het heel goed dat dit gebeurt. Zoals ik al zei, is het een soort van geruststelling dat je iets hebt gemaakt dat iemand anders waardeert en wil bewerken. En dat beschouw ik altijd als een compliment.” Last Christmas: het verhaal van Kathy & Debbie Of je het een geweldig nummer vindt of het niet meer kunt aanhoren, er is geen twijfel dat Wham! met Last Christmas de ultieme kersthit heeft gescoord. En dan te bedenken dat het idee voor dit nummer in no time was geboren. In zijn autobiografie vertelt Andrew hoe hij hier getuige van was: “Het nummer Last Christmas ontstond op een middag in [februari] 1984, bij George’s ouders thuis. Terwijl we voetbal op tv zaten te kijken, kreeg George opeens inspiratie. Hij werkte boven op zijn keyboard snel een refrein en couplet uit. Met de toevoeging van een paar parelende synthesizers en, natuurlijk, sleebelletjes, had George’s sterke melodie meteen alle kenmerken van een feestelijke klassieker.” Gewapend met een Linn drummachine en een Juno-60 synthesizer heeft George alle partijen van de uiteindelijke versie zelf ingespeeld, inclusief de sleebellen die op het nummer te horen zijn. Overigens gaat het verhaal dat Joanna van Kool & the Gang, de hitsingle die een jaar eerder was uitgekomen en waar George gek op was, de basis vormde voor het ritme van Last Christmas. En inderdaad, de overeenkomsten tussen beide nummers zijn duidelijk te horen. Na de release steeg de single met de dubbele A-kant Last Christmas/

101

Kathy in de video van Last Christmas

Kathy en George

102 Debbie en George

Last Christmas - Wham!

Video Last Christmas - Wham!

Everything She Wants naar de tweede plaats van de Britse hitlijst, waar ze van de koppositie werden afgehouden door Do They Know It’s Christmas? van Band Aid (een single waar ook George op te horen is). Hiermee had Last Christmas jarenlang de dubieuze reputatie dat het de bestverkochte single was die in Engeland nooit op nummer 1 heeft gestaan. Tot nieuwjaarsdag in 2021, toen Last Christmas – maar liefst 36 jaar na de eerste release – eindelijk bovenaan de Britse hitlijst stond. De beelden van de bijbehorende videoclip kent iedereen: George en Andrew die met een aantal vrienden op skivakantie gaan, met daarin verweven de verhaallijn van de gevoelens die George nog heeft voor zijn ex, die inmiddels de vriendin van Andrew is. Deze rol in de video werd gespeeld door Kathy Hill, een Brits fotomodel dat eigenlijk bij toeval in de videoclip terechtkwam. “Mijn agent zei dat er een casting voor Wham! was. Ik was de avond ervoor uit geweest en had er verder niet veel over nagedacht. Ik had aardig wat gedronken, dus had ik een lichte kater toen ik daarnaartoe ging. Ik was volledig ontspannen omdat het me niet kon schelen of ik het kreeg of niet. Ik dacht gewoon dat het een leuke ervaring zou zijn. Als je je niet druk maakt over een rol, is de kans alleen maar groter dat je die rol krijgt. Daarom was ik zo ontspannen. En heb ik de rol gekregen.” Volgens Kathy was het ontzettend leuk om in Saas Fee de videoclip van Last Christmas op te nemen. De sfeer op de set in de Zwitserse wintersportplaats was ongedwongen, simpelweg omdat de meeste mensen van de cast al sinds de middelbare school met elkaar bevriend waren. “Het was makkelijk om iedereen te leren kennen, omdat er een goede sfeer was,” laat Kathy mij over de telefoon weten. “Ze maakten aldoor grapjes. Ze waren allesbehalve serieus en vermaakten zich. Het was heel anders dan mijn gewone werk als model. Soms is het best hard werken, want bij tv-commercials en popvideo’s moet je meestal om vijf uur ’s ochtends opstaan en kunnen de dagen behoorlijk lang zijn. Maar als je eraan gewend bent, is dat geen probleem.” Het feit dat er tijdens de opnames de nodige alcohol werd genuttigd, heeft ongetwijfeld ook bijgedragen aan de gezellige sfeer op de set. “Dat zie je [in de scène] aan de eettafel, waar veel gedronken werd. Bij een normale commercial zou je in plaats van wijn iets als appelsap drinken, maar hier was alles echt. Die scène duurde best lang, omdat er veel mensen aan tafel zaten en iedereen gefotografeerd en gefilmd moest worden. We hebben dus vrij veel gedronken.” Er werden zelfs zoveel takes opnieuw opgenomen, dat Kathy noodgedwongen moest stoppen met het drinken van alcohol. “Je ziet in de video dat ik niet drink. Ik denk dat dit best is opgevallen, nietwaar? Ik heb een leeg glas, wanneer ik wil drinken. Het was een belangrijke scène, omdat ik naar George moest kijken en daarna weer naar Andrew. Er zijn dus veel opnames van gemaakt. Als ik bij elke opname iets had gedronken, dan had je mij van de vloer kunnen vegen! Dus moest ik op een gegeven moment stoppen. [lacht]” De relaxte sfeer op de set was prettig voor Kathy, die hierdoor – ondanks haar beperkte ervaring als actrice – weinig druk voelde

103

178

Video Too Funky (versie George Michael)

Video Too Funky (versie Thierry Mugler)

nummer met een specifieke boodschap. Vrijheid voor homo’s, vrijheid voor wat dan ook. Het werd veel gebruikt in andere nummers en in soundtracks, dus is het een belangrijk liedje. Toen het uitkwam luisterde ik niet echt naar de woorden en wat die betekenden. Het was gewoon een geweldige video. Het camerawerk was gaaf. Ik was alleen boos dat ik er niet in zat. [lacht] Maar als volwassene begrijp ik nu de boodschap van het nummer.” Een week later heb ik Emma Wiklund aan de lijn, die ook in de video van Too Funky te zien is. Oftewel Emma S, zoals Beverly haar tijdens het interview constant noemde. “Ik kwam uit een klein stadje in het zuiden van Zweden, verhuisde voor zes maanden naar Stockholm en daarna naar Parijs. Ik was twintig jaar toen ik begon te werken. Toen ik in die wereld zat, had ik op dat moment geen idee hoe dankbaar ik daarvoor zou moeten zijn. Tegenwoordig ben ik meer dankbaar als ik terugkijk op mijn tijd als model. Sommige video’s zijn iconischer geworden dan andere. En ik denk dat dit een van die grote video’s is?”, vraagt Emma aan mij, terwijl ze zelf vast het antwoord op die vraag weet. Too Funky dus, de video waar Emma en Beverly naast andere topmodellen als Linda Evangelista, Eva Herzigova en Tyra Banks in schitteren. Evenals bij Beverly het geval was, speelde Thierry Mugler een grote rol in de betrokkenheid van Emma bij de videoclip van Too Funky. “Thierry had zijn muzen en zijn outfits, en we hebben altijd heel nauw met hem samengewerkt,” aldus het voormalige Zweedse fotomodel. “We waren een soort van verlengstuk van zijn artistieke creaties. Ik weet zeker dat Thierry daar iets over te zeggen had en dat hij een paar van zijn modellen in de video wilde.” Maar het was ook het tijdsbeeld van het begin van de jaren negentig dat hierin een bepalende rol speelde, aldus Emma. “Ik begon in die periode net door te breken als model. Ik wist dat George Michael de Freedom-video had gemaakt met de vijf originele supermodellen. Het was de tijd van MTV en van de muziekvideo’s. Helena Christensen en Chris Isaak, Stephanie Seymour en Guns N’ Roses… In elke band zat een supermodel! [lacht] Het was typisch voor die tijd. Tegenwoordig kijken we een stuk minder naar muziekvideo’s.” Terwijl Beverly geen idee had waarom er twee verschillende video’s van Too Funky zijn uitgekomen, heeft Emma wel een vermoeden hoe dit zo is gelopen. “Ik denk dat George wat betreft het creatieve deel Thierry volledige vrijheid heeft gegeven. Thierry, of Manfred zoals hij graag wilde dat wij hem noemden, was degene met de ideeën. Thierry was de regisseur terwijl George iets meer op de achtergrond was. Ik weet niet precies waarom, maar na een paar dagen had George het gevoel dat het afgerond moest worden omdat het anders te duur werd. Totdat het uit de hand liep en Thierry er klaar mee was. Hij zei: Als ik het niet op mijn manier kan doen, dan maak ik geen deel uit van deze video. We hadden toen een overleg. Iedereen was het erover eens dat we er niet waren voor iemands ego of wat dan ook, maar voor een goed doel. Op de een of andere manier hebben we het kunnen afronden. Thierry was er op de laatste dag niet bij. Ik was de enige die bij de laatste scène was. Vervolgens maakte George zijn versie van de video, die we allemaal op MTV hebben gezien. Daarna bewerkte Thierry zijn eigen versie, die op YouTube is te zien.

< George, Emma Wiklund, Beverly Peele en de andere modellen van Too Funky

179

288

George Michael Tribute Charlie Luske Wanneer hoorde je voor het eerst de muziek van George? “Ik denk dat het Careless Whisper was. Ik kan me nog herinneren dat ik met speelgoed aan het spelen was, dat MTV aanstond en dat ik dacht: Wow, wat een mooie stem! Ik wist niet of het een man of een vrouw was, omdat de stem zo licht en hoog was. Ik keek toen naar het tvscherm en wist nog steeds niet of het een man of een vrouw was! Als heel klein jongetje dacht ik: Zo wil ik zingen en zo wil ik er uitzien. Het was niet iets seksueels, dat speelde helemaal niet, maar esthetisch vond ik het de mooiste man die ik had gezien en die ik wilde worden. Dat is niet helemaal gelukt. [lacht] Maar voor mij is het één van de beste zangers, songwriters en muzikanten ever.” Wat sprak jou aan in zijn muziek? “In eerste instantie zijn stem. Er is iets in zijn stem, zijn timing, zijn timbre en zijn sound, dat het voor mij bijna niet uitmaakt wat hij zingt. Want Faith is raspy en schor en lijkt in dat opzicht iets meer op hoe ik soms zing als ik hoog zing. Dan wordt mijn stem wat rauw. Met Jesus to a Child en Older en You Have Been Loved is het tegenovergestelde: jazzy, licht, heel technisch, dus een heel ander geluid. En Wham! was hoog, bijna vrouwelijk, een hele andere sound. George Michael kon zoveel met zijn stem.” Wat is jouw favoriete periode in de carrière van George? “Qua coolness en ‘de absolute topster’ denk ik de periode van Faith en I Want Your Sex. Met

zijn leren jas en baard: George Michael, het icoon. Muzikaal voor mij iets meer daarna. Dus meer in de richting van You Have Been Loved en Jesus to a Child. Die liedjes vind ik muzikaal nog interessanter. En zijn stem vind ik daar op z’n allerbest. Ik heb zelf wat minder met de liedjes na Amazing, zijn latere muziek. Die vind ik kwalitatief minder goed.” Wat is jouw favoriete nummer van George? “Toch wel Jesus to a Child. Ook om zelf te zingen. Daar zit iets in… Kijk, zijn versie van Somebody to Love is ook briljant. Dat is zijn beste live-optreden ooit. Maar als ik toch moet kiezen dan is Jesus to a Child mijn lievelingsnummer.”

“Hij was in de tijd van Prince en Michael Jackson een van de grote drie” Welke rol vervult George volgens jou in de geschiedenis van de popmuziek? “Hij was in de tijd van Prince en Michael Jackson een van de grote drie. En won op zo’n jonge leeftijd als eerste witte Engelse zanger allerlei prijzen, ook in de zwarte gemeenschap. De soul die hij had was zo uniek! Het was zo’n groot muzikaal talent. Prince staat als muzikant op eenzame hoogte. Michael Jackson als absolute popster, met het dansen en alles erbij. Maar Michael Jackson heeft nooit zo

289

Colofon

Tekst Godfried Nevels Eindredactie Machteld Smid Ontwerp Lecturis Uitgave DATO (een imprint van Uitgeverij Lecturis) ISBN 978-94-6226-487-8

©2023 Godfried Nevels, DATO Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.