CATHEDRAL
In de kerk van het klooster Doornburgh In the chapel of Doornburgh priory
Doornburgh was het klooster van de Augustijner kanunnikessen. Ik kende hen uit Amsterdam, waar zij zich in de Warmoesstraat beijverden om verlaten mensen die echt nergens meer terecht konden onderdak en zorg te bieden. Ik had met hen afgesproken, dat zij altijd konden bijkomen in het Rijksmuseum. Het waren vrouwen die middenin het leven stonden en daarbij putten uit een religieuze krachtbron – zij zouden vermoedelijk niet zeggen: “en daarbij putten uit…” maar “omdat wij putten uit…” Bij hun afscheid zei één van hen: “Dit gebouw van Dom van der Laan is niet zomaar een klooster. Het is de meest betekenisvolle ruimte die ik voor ons geloof heb gekend, het biedt de beste voedingsbodem voor moderne devotie”. De architectuur van Dom Hans van der Laan is middeleeuws en modern en eigenlijk van alle tijden. Er is wel eens gezegd: “zijn werk is neo-romaans”. Maar op het moment waarop dit wordt gezegd, besef je dat dit absoluut geen neo-architectuur is. Zijn kloosters zijn veel te eigen om met de term ‘neo’ te worden opgesierd. Natuurlijk betekende de eenvoud van middeleeuwse kloosters en kerken veel voor hem. Al die gebouwen tezamen vormen een essentieel bestanddeel van zijn kunst en zijn religie, maar het zijn geen voorbeelden die hij navolgt. Daarvoor is zijn bouw-kunst te elementair en te eigen. Toen Masha mij vertelde, dat zij een tentoonstelling ging maken in de Doornburgh, was ik verbijsterd. Hoe is het mogelijk, dat een kunstenaar als Masha die nog maar enkele jaren geleden de schoonheid van de romaanse kerken en kloosters heeft ontdekt, hier in Nederland de allerbeste plek heeft gevonden, waar haar kunst gezien en beleefd kan
worden. Ik hoor je nog vertellen over een tocht in Frankrijk en over jouw liefde die je had opgevat voor het romaans. Voor het eerst zag ik wat je had gemaakt in een brokkelige rest van het middeleeuwse kerkje van Heveskes vlakbij een industrieterrein in de buurt van Delfzijl. Daar gaf jouw werk extra betekenis aan het contrast van de ruige stenen van een kerk van vroeger en de roest van de industrie van nu. Nu heb je in klooster Doornburgh een minstens even goede locatie voor jouw werk ontdekt. Je vertelde mij laatst nog weer eens na een reis in Frankrijk dat de kunst en de sfeer van romaanse kerken ook nu weer het belangrijkste, meest inspirerende was van wat je gezien had. Terwijl je vertelde, merkte ik, dat je precies dezelfde handicap hebt als kunsthistorici wanneer ze over romaanse kunst praten: er zijn geen woorden voor of beter: woorden schieten te kort. Je kunt niet blijven zeggen, dat het de eenvoud en het elementaire zijn, die je fascineren. Toch gaat jouw werk daarover net als romaanse kunst, net als het werk van Dom van der Laan. En er is nog iets anders. Dat andere is expressiviteit. Jouw figuren beheersen het vlak. Daardoor geven ze er ook een oerkracht aan. Grootse gebaren, heftige bewegingen, je blijft kijken. De kracht van romaanse kunst knalt soms uit de timpanen en kapitelen tevoorschijn. Dat doet jouw werk ook. Er is geen ontkomen aan. Zo heb je het in deze kloosterkerk ook tentoongesteld. Het is een overweldigende ervaring.
Henk van Os
previous page: Man with a lion 95 x 130 cm
Cathedral Het relaas van een pelgrimstocht The story of a pilgrimage
Waar is de pelgrim naar op zoek wanneer zijn bedevaart een aanvang neemt? Vertrekt hij om te zoeken of om te vinden? De weg is in zeker zin al uitgezet, de paden staan op de kaart. De tocht zal leiden langs eeuwig gebaande wegen naar plaatsen en relieken waarvan het bestaan reeds lang bevestigd is. Toch gaan reizigers al eeuwen lang en steeds weer op pad over wegen die leiden langs romaanse kerken en kloosters om uiteindelijk aan te komen in de Spaanse kuststad Santiago de Compostela om daarna weer terug te keren naar huis. Met een schat aan verhalen, beelden en ervaringen. Ook Masha Trebukova is op zoek gegaan Een zestal jaar geleden, als zij op de terugtocht van een verblijf in Italië, Frankrijk passeert, wordt zij gefascineerd door de beeldende zeggingskracht van 11de en 12de eeuwse sculpturen in portalen, kerkinterieurs en binnenhoven van romaanse kerken en kloosters in het Franse Bourgondië. De expressiviteit en directe, onopgesmukte aanspreekbaarheid van de voorstellingen op de timpanen en aan de kapitelen van onder andere de Saint Lazare in Autun en de Sainte Marie-Madeleine van Vézelay beroeren haar zodanig dat deze ervaring haar inspireert om eigen zoektocht te beginnen naar deze beelduitingen. De verbeelding van verhalen, scenes en personages die in eerste instantie afkomstig zijn uit het Oude en Nieuwe Testament kunnen op een wonderlijke manier ieder mens raken; ook nu nog in de 21ste eeuw, zo’n 1000 jaar na hun ontstaan. Bij Masha leidt deze ervaring tot een bijzondere queeste. Zij gaat met grote begeestering kerken en kloostercomplexen in Frankrijk en in Spanje bezoeken en haar tekenschriften vullen zich allengs met honderden,
misschien wel duizenden, tekeningen en schetsen van de gebeeldhouwde reliÍfs. De vaak sierlijke beweeglijkheid en tegelijkertijd de directheid van het lijnenspel van de sculpturen krijgen een subtiel en fijnzinnig equivalent op de tekenvellen. Ze doen denken aan de lijntekeningen van Matisse, maar zijn zonder een directe artistieke pretentie ontstaan; de kunstenares beschouwt ze in die periode eerder als dagboekaantekeningen om de veelheid aan beelden enigszins te kunnen onthouden en rubriceren. Cathedral Het is niet verwonderlijk dat deze ervaring leidt tot een bijzondere artistieke scheppingsdrang. Al eerder aangeraakt door de universaliteit van de verbeeldingen van het oudtestamentische scheppingsverhaal, maakte Masha Trebukova tussen 2008 en 2012 een grote serie abstracte werken die in hun sfeer en zeggingskracht appelleren aan de rijke en oorspronkelijke iconografie van de fresco’s in oosterorthodoxe kerken en kloosters in Oost-Europa. Creation is de naam van deze serie. In deze serie krijgen specifieke Bijbelse verhalen een abstracte vertaling in grote monoprints die een sterk en basaal schrift laten zien in samenhang met een subtiel gebruik van kleur, dat refereert aan de gloed van het glas in de kerkramen en aan restanten van frescoschilderingen. De relatie met de ruimte waarbinnen de kunstenares haar werk wil tonen neemt in haar artistieke opvatting een belangrijke plaats in. Ook enkele grote driedimensionale objecten die zij in de opstelling van Creation plaatst, roepen associaties op met beelden en architectonische aspecten van een kerkruimte; iconostases in oosters-orthodoxe kerken, oksalen, en beelden van engelen als bewakers van het paradijs.
ex petra ars
Devil’s concert 140 x 150 cm
Musicians 85 x 50 cm
Musicians 85 x 45–55 cm
Orchestra 1 100 x 150 cm
Musicians 85 x 45–55 cm
Orchestra 2 100 x 150 cm