ENA

Το Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων είναι μια πρωτοβουλία του Ινστιτούτου Εναλλακτικών Πολιτικών ΕΝΑ. Στόχος είναι η παροχή έγκυρης, συστηματικής και σφαιρικής πληροφόρησης για τις τάσεις και εξελίξεις της ελληνικής οικονομίας και κοινωνίας. Έχοντας ως σημείο αναφοράς την ιδρυτική Διακήρυξη του ΕΝΑ, το Δελτίο ιχνηλατεί το κοινωνικό αποτύπωμα των οικονομικών πολιτικών στην κοινωνική ευημερία και την ανάπτυξη, αξιοποιώντας επιλεκτικά δείκτες διαφορετικών επιστημονικών πεδίων και ποικίλων θεωρητικών προσεγγίσεων. Όλα τα στοιχεία προέρχονται από επίσημες πηγές. Η ανάλυση και ερμηνεία τους γίνεται από την Ομάδα Οικονομικών και Κοινωνικών Αναλύσεων του ΕΝΑ. Το Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων θα επικαιροποιείται σε μηνιαία βάση. Απευθύνεται τόσο σε ειδήμονες που θέλουν να έχουν γρήγορη πρόσβαση στη σχετική πληροφόρηση και ανάλυση σε συνοπτική και συγκεντρωτική μορφή, όσο και σε μη ειδικούς που ενδιαφέρονται για μια κατά το δυνατόν εύληπτη και κατατοπιστική παρουσίαση ενός μεγάλου όγκου μεγεθών που σχετίζονται με την κοινωνική ευημερία πέρα από τη στενή οικονομική της διάσταση, όπως αυτή αποτυπώνεται στο δείκτη ΑΕΠ και τις συνιστώσες του. Το Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων αποβλέπει πρωτίστως στην ενσωμάτωση δεικτών που αποτυπώνουν τις εξελίξεις και τις επιδόσεις σε βασικούς τομείς της οικονομίας και της κοινωνίας όπως η απασχόληση, η ασφάλιση, η υγεία, η εκπαίδευση, το περιβάλλον και η κοινωνική δικαιοσύνη και ευημερία. Στην κατεύθυνση αυτή αξιοποιεί τους δείκτες των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών, τους δείκτες της στρατηγικής για τη βιώσιμη ανάπτυξη Ευρώπη 2020 αλλά και δείκτες κοινωνικής ευημερίας που προτείνονται σε έρευνες της Eurostat και της Παγκόσμιας Τράπεζας.

1

Πίνακας περιεχομένων Ευρετήριο Πινάκων ......................................................................................................................................................... 3 Ευρετήριο Διαγραμμάτων .......................................................................................................................................... 4 1.

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ...................................................................................................................................................................... 6

2.

ΕΡΓΑΣΙΑ ........................................................................................................................................................................13

2.1.

Απασχόληση .......................................................................................................................................................13

2.2.

Δείκτης Μισθολογικού Κόστους ..............................................................................................................16

3.

Η ΠΟΡΕΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ...............................................................................................18

3.1.

Εξέλιξη ΑΕΠ ..........................................................................................................................................................18

3.2.

Άμεσες Ξένες Επενδύσεις ..............................................................................................................................19

3.3.

Εξωτερικός Τομέας ..........................................................................................................................................20

3.4.

Τουρισμός .............................................................................................................................................................21

3.5.

Δημόσια Οικονομικά ......................................................................................................................................21

3.5.1.

Εκτέλεση Προϋπολογισμού ........................................................................................................................21

3.5.2.

Οφειλές Δημοσίου ............................................................................................................................................23

3.6.

Πληθωρισμός .....................................................................................................................................................23

3.7.

Δείκτες Οικονομικού Κλίματος .................................................................................................................24

3.8.

Δείκτες Κύκλου Εργασιών και Παραγωγής .......................................................................................26

3.9.

Χρηματοπιστωτικός Τομέας ......................................................................................................................28

3.9.1.

Καταθέσεις Ιδιωτικού Τομέα......................................................................................................................28

3.9.2.

Χρηματοδότηση Ιδιωτικού Τομέα ..........................................................................................................29

3.9.3.

Μη Εξυπηρετούμενα Δάνεια (ΜΕΔ) .......................................................................................................30

4.

ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΑΝΑΓΚΕΣ ........................................................................................................................................31

4.1.

Υγεία ........................................................................................................................................................................31

4.2.

Δημογραφικές Τάσεις ....................................................................................................................................32

4.3.

Παιδεία ...................................................................................................................................................................33

4.3.1.

Δαπάνες για Έρευνα και Ανάπτυξη .......................................................................................................34

5.

ΦΤΩΧΕΙΑ ΚΑΙ ΑΝΙΣΟΤΗΤΑ ..................................................................................................................................34

5.1.

Δείκτες φτώχειας .............................................................................................................................................34

5.2.

Δείκτες Ανισότητας .........................................................................................................................................37

6.

ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ ΕΝΕΡΓΕΙΑ .............................................................................................................................38

7.

ΔΕΙΚΤΕΣ ΨΗΦΙΑΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ (DESI).....................................................................................40

2

Ευρετήριο Πινάκων Πίνακας 1: Προσλήψεις/Αποχωρήσεις Απρίλιος 2019 και Ιαν.- Απρίλ. 2019 _______________ 14 Πίνακας 2: Ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών 2017-2018 ______________________________ 20 Πίνακας 3: Εξαγωγές–Εισαγωγές αγαθών, Ιανουάριος-Δεκέμβριος 2018 _________________ 21 Πίνακας 4: Εκτέλεση Κρατικού Προϋπολογισμού Ιανουάριος – Απρίλιος 2019 ____________ 22 Πίνακας 5: Ανάλυση ετήσιων μεταβολών του Δείκτη Όγκου στο Λιανικό Εμπόριο ________ 28 Πίνακας 6: Χρηματοδότηση ιδιωτικού τομέα της οικονομίας (καθαρές ροές, σε εκατ. ευρώ) 29 Πίνακας 7: Συνολική χρηματοδότηση δαπανών Υγείας (εκατ. ευρώ) ____________________ 31 Πίνακας 8: Δαπάνες για Εκπαίδευση (σε εκατ. ευρώ) __________________________________ 33 Πίνακας 9: Συνολικές Δαπάνες για Ε&Α και Δείκτης Έντασης Ε&Α ______________________ 34 Πίνακας 10: Κατώφλι κινδύνου φτώχειας ___________________________________________ 35 Πίνακας 11: Κίνδυνος φτώχειας μετά τις κοινωνικές μεταβιβάσεις (%) __________________ 35 Πίνακας 12: Κίνδυνος φτώχειας μετά τις κοινωνικές μεταβιβάσεις κατά τύπο νοικοκυριού 35 Πίνακας 13: Κίνδυνος φτώχειας εργαζομένων μετά τις κοινωνικές μεταβιβάσεις (πλήρης και μερική απασχόληση) ______________________________________________________________ 36 Πίνακας 14: Δείκτης άνισης κατανομής εισοδήματος (συντελεστής Gini) ________________ 37 Πίνακας 15: Δείκτης κατανομής του εισοδήματος σε πεντημόρια (S80/S20). _____________ 37

3

Ευρετήριο Διαγραμμάτων Διάγραμμα 1: Απασχολούμενοι και άνεργοι __________________________________________ 13 Διάγραμμα 2: Εργατικό Δυναμικό και μη οικονομικά ενεργός πληθυσμός (εκατ. άτομα)_________ 13 Διάγραμμα 3: Ποσοστό ανεργίας (%) ________________________________________________ 14 Διάγραμμα 4: Ισοζύγιο ροών μισθωτής απασχόλησης τον μήνα Απρίλιο (2001–2019). _____ 14 Διάγραμμα 5: Προσλήψεις (%) ανά είδος σύμβασης εργασίας (Ιαν. 2018-Απρίλ. 2019)_____ 15 Διάγραμμα 6: Πλήρης-μερική απασχόληση σε Ελλάδα και ΕΖ-19 (δ’ τρίμ. 2010-2018) _____ 15 Διάγραμμα 7: Ποσοστό απασχόλησης ατόμων ηλικίας 20-64 ως προς τον πληθυσμό _____ 16 Διάγραμμα 8: Εξέλιξη δείκτη μισθών α’ τριμ. 2010- δ’ τριμ. 2018. _______________________ 17 Διάγραμμα 9: Κατώτατοι (μεικτοί) μηνιαίοι μισθοί ____________________________________ 18 Διάγραμμα 10: Εξέλιξη πραγματικού ΑΕΠ (προσέγγιση δαπάνης) και συμβολή των συνιστωσών του ΑΕΠ στον ρυθμό μεταβολής. ________________________________________ 19 Διάγραμμα 11: Εξέλιξη πραγματικού ΑΕΠ (προσέγγιση παραγωγής) και συμβολή κλάδων οικονομικής δραστηριότητας στον ρυθμό μεταβολής. _________________________________ 19 Διάγραμμα 12: Άμεσες Ξένες Επενδύσεις 2002-2018 (εκατ. ευρώ). ______________________ 20 Διάγραμμα 13: Ταξιδιωτικές Εισπράξεις και Αφίξεις 2012-2018 _________________________ 21 Διάγραμμα 14: Ληξιπρόθεσμες υποχρεώσεις Δημοσίου και εκκρεμείς επιστροφές φόρων (δισεκ. ευρώ) _____________________________________________________________________ 23 Διάγραμμα 15: Γενικός Δείκτης Τιμών Καταναλωτή ___________________________________ 24 Διάγραμμα 16: Ανάλυση αύξησης Γενικού ΔΤΚ Απρίλιος 2019-Απρίλιος 2018 ____________ 24 Διάγραμμα 17: Δείκτης Οικονομικού Κλίματος, Σύνολο Οικονομίας _____________________ 25 Διάγραμμα 18: Δείκτης Καταναλωτικής Εμπιστοσύνης ________________________________ 25 Διάγραμμα 19: Δείκτες Επιχειρηματικών Προσδοκιών και Καταναλωτικής Εμπιστοσύνης _ 25 Διάγραμμα 20: Μηνιαία εξέλιξη Αναθεωρημένου Δείκτη Κύκλου Εργασιών στη Βιομηχανία (2010 = 100,0) ____________________________________________________________________ 26 Διάγραμμα 21: Δείκτες τομέων της Βιομηχανίας: Μεταποιητικές Βιομηχανίες και ΟρυχείαΛατομεία (2010=100,0). ____________________________________________________________ 26 Διάγραμμα 22: Δείκτης Υπευθύνων Προμηθειών της IHS Markit ________________________ 27 Διάγραμμα 23: Ετήσια Μεταβολή (%) Δείκτη Όγκου στο Λιανικό Εμπόριο (2015=100,0) ___ 27 Διάγραμμα 24: Καταθέσεις νοικοκυριών (σε εκατ. ευρώ) ______________________________ 29 Διάγραμμα 25: Καταθέσεις μη χρηματοπιστωτικών επιχειρήσεων (σε εκατ. ευρώ) _______ 29 Διάγραμμα 26: Μη εξυπηρετούμενα δάνεια ανά κατηγορία χαρτοφυλακίου και ποσοστό ανεργίας (δεξιός άξονας). __________________________________________________________ 30 Διάγραμμα 27: Δημόσια & ιδιωτική χρηματοδότηση δαπανών Υγείας (% επί του συνόλου) 31 Διάγραμμα 28: Δημόσια & ιδιωτική χρηματοδότηση δαπανών Υγείας (εκατ. ευρώ) ______ 31 Διάγραμμα 29: Δημόσιες Δαπάνες Υγείας ανά κάτοικο (USD PPP) και (%) Μεταβολή Δαπανών Υγείας ανά Κάτοικο ______________________________________________________ 32 Διάγραμμα 30: Γεννήσεις (σε χιλιάδες) Διάγραμμα 31: Θάνατοι (σε χιλιάδες) _____ 32 Διάγραμμα 32: Ρυθμός γεννήσεων (ανά 1000) Διάγραμμα 33: Δείκτης Γονιμότητας ______ 32 Διάγραμμα 34: Μέση ηλικία μητέρας Διάγραμμα 35: Προσδόκιμο ζωής _________ 33 Διάγραμμα 36: Κρατικές δαπάνες για Εκπαίδευση (% ΑΕΠ) ____________________________ 33 Διάγραμμα 37: Δαπάνες Ε&Α ανά τομέα σε Ελλάδα και ευρωζώνη (% ΑΕΠ) _____________ 34 Διάγραμμα 38: Ποσοστιαία κατανομή πληθυσμού με υλικές στερήσεις κατά ομάδες ηλικιών _________________________________________________________________________________ 37 Διάγραμμα 39: Εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, Δείκτης (1990=100) _________________ 38 Διάγραμμα 40: Εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου στους κλάδους που δεν περιλαμβάνονται στο ΣΕΔΕ (εκατ. τόνοι ισοδύναμου CO2) _____________________________________________ 38 Διάγραμμα 41: Ποσοστό Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας στην ακαθ. τελική κατανάλωση ενέργειας _________________________________________________________________________________ 39 Διάγραμμα 42: Πρωτογενής κατανάλωση ενεργείας (εκ. τόνοι ισοδύναμου πετρελαίου -ΤΟΕ) _________________________________________________________________________________ 39 4

Διάγραμμα 43: Τελική κατανάλωση ενέργειας (εκατ. τόνοι ισοδ. πετρελαίου-ΤΟΕ) ________ 40 Διάγραμμα 44: Οι επιδόσεις της Ελλάδας στις Ψηφιακές Δημόσιες Υπηρεσίες (2017). _____ 40 Διάγραμμα 45: Επιδόσεις Ελλάδας σε ζητήματα ενσωμάτωσης ψηφιακής τεχνολογίας. ___ 41 Διάγραμμα 46: Δραστηριότητα σε διαδικτυακές υπηρεσίες ____________________________ 41

5

1.

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η ανάκαμψη της ελληνικής οικονομίας συνεχίζεται για ένατο διαδοχικό τρίμηνο (επίδοση που έχει να επιτευχθεί από το α’ τρίμηνο 2006 - α΄ τρίμηνο 2008), καθώς σύμφωνα με τα πλέον πρόσφατα δεδομένα των Τριμηνιαίων Εθνικών Λογαριασμών το α’ τρίμηνο του 2019 το πραγματικό ΑΕΠ αυξήθηκε κατά 1,3% σε ετήσια βάση. Βασικός μοχλός μεγέθυνσης του α’ τριμήνου του 2019 αναδείχθηκαν οι Επενδύσεις (ετήσια αύξηση 7,9%) και οι Εξαγωγές (ετήσια αύξηση 4,0%) ενώ και η Κατανάλωση των νοικοκυριών ενισχύθηκε (ετήσια αύξηση 0,8%) συνέπεια της συνεχιζόμενης βελτίωσης της απασχόλησης και του διαθέσιμου εισοδήματος των νοικοκυριών. Συνολικά, για το 2019 οι προοπτικές της ελληνικής οικονομίας παραμένουν σταθερά θετικές παρά την επιβράδυνση της ευρωπαϊκής και παγκόσμιας οικονομίας. Σύμφωνα με τις πιο πρόσφατες εκτιμήσεις του ΔΝΤ και των εαρινών προβλέψεων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ο ρυθμός αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ θα διαμορφωθεί στο 2,4% και 2,2%, αντίστοιχα, ενώ η πρόβλεψη του Υπουργείου Οικονομικών τοποθετείται στο 2,3%. Στο δημοσιονομικό πεδίο, τα πλέον πρόσφατα Δημοσιονομικά Στοιχεία για την περίοδο 2015-2018 επιβεβαίωσαν την επιτυχή ολοκλήρωση του προγράμματος δημοσιονομικής εξυγίανσης καθώς όχι μόνο επιτεύχθηκαν οι στόχοι για τα πρωτογενή δημοσιονομικά αποτελέσματα για τέσσερα διαδοχικά έτη, αλλά δημιουργήθηκε και επαρκής δημοσιονομικός χώρος για την λήψη περαιτέρω μέτρων που θα συμβάλουν στην ανάπτυξη και θα προστατεύσουν τους περισσότερο ευάλωτους. Σύμφωνα με τις πιο πρόσφατες εκτιμήσεις του Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους, το πρωτογενές πλεόνασμα της Γενικής Κυβέρνησης ως ποσοστό του ΑΕΠ το 2019 αναμένεται να υπερβαίνει το στόχο του 3,5% κατά 0,6 της ποσοστιαίας μονάδας (ή 1,14 δισεκ. ευρώ), και θα διαμορφωθεί στο 4,1% του ΑΕΠ (Πρόγραμμα Σταθερότητας, 2019). Ως εκ τούτου, στις αρχές Μαΐου ανακοινώθηκε και ψηφίστηκε για άμεση εφαρμογή εντός του 2019 μια δέσμη μέτρων που αναμένεται να επιφέρει άμεση τόνωση στα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις και θετική επίδραση στο ΑΕΠ για το 2019. Τα μέτρα αυτά περιλαμβάνουν:  Μείωση του συντελεστή ΦΠΑ στην εστίαση από το 24% στο 13% και μετάταξη όλων των τροφίμων στο 13% (από 24%) με συνολικό κόστος περίπου 260 εκατομμύρια.  Μείωση του συντελεστή ΦΠΑ στην ενέργεια (ηλεκτρισμός και φυσικό αέριο) από 13% στο 6% (για νοικοκυριά και επιχειρήσεις).  Μόνιμη παροχή πρόσθετης συνταξιοδοτικής παροχής (βλ. της λεγόμενης 1 «13ης σύνταξης», με συνολικό ετήσιο κόστος 800 εκατ. ευρώ). Σε αυτό το σημείο, αξίζει να επισημανθεί ότι οι ανησυχίες που εκφράστηκαν στην τρίτη Έκθεση ενισχυμένης εποπτείας που δημοσίευσε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στις αρχές Ιουνίου για την επίπτωση των μέτρων στην επίτευξη του συμφωνηθέντος στόχου για πρωτογενές πλεόνασμα το 2019 και το 2020 αφορούν το μέτρο για τη ρύθμιση των 120 δόσεων και όχι στα προαναφερθέντα μέτρα όπου οι εκτιμήσεις Υπουργείου Οικονομικών και Ευρωπαϊκής Επιτροπή ταυτίζονται. Η διαφωνία έγκειται στο ότι η Επιτροπή εκτιμά ότι η επίπτωση του μέτρου των 120 δόσεων θα είναι αρνητική σε αντίθεση με την οριακά θετική επίπτωση 2 που εκτιμά το Υπουργείο Οικονομικών . Κατά συνέπεια, η Επιτροπή θα πραγματοποιήσει επαναξιολόγηση του προγράμματος προς διερεύνηση των επιπτώσεων του μέτρου το φθινόπωρο του 2019.

1

Για συντάξεις μέχρι 500 ευρώ το ποσό θα ανέλθει στο 100% της σύνταξης. Για συντάξεις από 501-600 ευρώ, στο 70%, από 601-1000 ευρώ στο 50% και για συντάξεις άνω των 1000 ευρώ το 30% της σύνταξης.

2 Enhanced Surveillance Report– Greece, June 2019 (σελ. 23, Πίνακας 3,2).

6

Η αυξανόμενη εμπιστοσύνη στις προοπτικές της ελληνικής οικονομίας αντανακλάται και στην έγκριση από το άτυπο EuroGroup στις 5 Απριλίου 2019 της πληρωμής συνολικού ποσού 970 εκατ. ευρώ το οποίο συνίσταται στην επιστροφή 640 εκατ. ευρώ που απορρέουν από την κατοχή ελληνικών κρατικών ομολόγων από κεντρικές τράπεζες της ευρωζώνης και στην ελάφρυνση χρέους 330 εκατ. ευρώ, δια μέσου της μηδενικής προσαύξησης του επιτοκίου για ορισμένες δόσεις των δανείων που χορηγήθηκαν από το Ταμείο Χρηματοοικονομικής Σταθερότητας. Επιπλέον, και ως επιστέγασμα των παραπάνω, έχει δρομολογηθεί η πρόωρη αποπληρωμή των υψηλότοκων δανείων του ΔΝΤ (40% του συνόλου των 9,0 δισεκ. ευρώ το 2019). Στο EuroWorkingGroup στις 2 Μαΐου δόθηκε η συγκατάθεση του ESM και αναμένεται η εξέλιξη των σχετικών διαδικασιών. Λαμβάνοντας υπόψη τις παραπάνω εξελίξεις, διεθνείς οίκοι αξιολόγησης εξέφρασαν το θετικό αντίκτυπο στο αξιόχρεο της χώρας και στην ενίσχυση της εμπιστοσύνης των επενδυτών στην ελληνική οικονομία [DBRS: BB low, stable outlook (3/5/2019)]. Η θετική δυναμική που έχει διαμορφωθεί αντανακλάται μεταξύ άλλων και στις αποδόσεις των κρατικών ομολόγων, οι οποίες έχουν διαμορφωθεί όχι μόνο σε επίπεδα προ της κρίσης, αλλά και σε ακόμη ευνοϊκότερα. Συγκεκριμένα, οι αποδόσεις του 10ετούς ομολόγου κινούνται σε σημαντικά πλέον επίπεδα κάτω του 3%, φθάνοντας μέχρι και στο 2,731% που αποτελεί ιστορικό χαμηλό. Θετικές Εξελίξεις και Κίνδυνοι Στο εσωτερικό πεδίο, το νέο πλαίσιο ρύθμισης των μη εξυπηρετούμενων δανείων σε συνδυασμό με το νέο πλαίσιο προστασίας της πρώτης κατοικίας έχει γίνει κοινώς αποδεκτό ως μια θετική εξέλιξη τόσο από τους εγχώριους παράγοντες του τραπεζικού συστήματος όσο και από τους ευρωπαϊκούς θεσμούς και τους οίκους αξιολόγησης. Σε ό,τι αφορά τις επικείμενες εθνικές εκλογές, παρότι το αποτέλεσμά τους θα έχει ουσιαστική επίδραση στην οικονομική πολιτική που θα ασκηθεί και στο συγκεκριμένο μείγμα πολιτικής που θα επιλεγεί από τις 8 Ιουλίου και μετά, εν τούτοις αυτές καθαυτές δεν φαίνεται να επηρεάζουν ούτε την εγχώρια οικονομική δραστηριότητα ούτε τη διεθνή αντίληψη για την εξέλιξη των πραγμάτων. Η εμπεδωμένη δημοσιονομική σταθερότητα και η εδραίωση συνθηκών ανάκαμψης, παρά τις προκλήσεις που εύλογα κάθε φορά ανακύπτουν, δεν αφήνουν χώρο για αρνητική επιρροή της προεκλογικής περιόδου στην οικονομία. Παράγοντα αβεβαιότητας εξακολουθεί να αποτελεί η συνέχιση της πολιτικής αστάθειας στο Ηνωμένο Βασίλειο και το ενδεχόμενο μιας μη συντεταγμένης αποχώρησης από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Brexit). Οι μακροοικονομικές αναταραχές στην Τουρκία επίσης παραμένουν μια ενδεχόμενη πηγή αβεβαιότητας. Εξωτερικοί παράγοντες κινδύνου προκύπτουν από την επιδείνωση των προοπτικών της παγκόσμιας λόγω της ενδυνάμωσης των τάσεων προστατευτισμού στο διεθνές εμπόριο, οι οποίες δημιουργούν κλίμα εσωστρέφειας που πλήττει την ομαλή συνεργασία των οικονομιών τόσο σε ευρωπαϊκό όσο και διεθνές επίπεδο. Ο κίνδυνος αυτός αντανακλάται (σε συνδυασμό βέβαια και με παράγοντες της εσωτερικής ζήτησης κάθε οικονομίας που λειτουργούν ανασχετικά προς τη μεγέθυνση) στην επιβράδυνση της παγκόσμιας οικονομίας και της ζώνης του ευρώ, της οποίας η μεγέθυνση αναθεωρήθηκε στο 1,3% για το 2019 από το 1,9% (WEO, April, 2019). Ωστόσο, η επιβράδυνση αυτή ενδέχεται να έχει περιορισμένη αρνητική επίδραση στις ελληνικές εξαγωγές, οι οποίες αποτελούν και την κινητήριο δύναμη της μεγέθυνσης του ελληνικού ΑΕΠ κατά τα τελευταία δύο έτη, λόγω της χαμηλής εισοδηματικής ελαστικότητας ζήτησης των κυριότερων εξαγωγικών προϊόντων της χώρας (European Economic Forecast, Spring 2019).

7

8

Σημαντικότερες εξελίξεις στην Ελληνική Οικονομία Αγορά Εργασίας 











Την 1η Φεβρουαρίου αυξήθηκε ο κατώτατος μηνιαίος μισθός κατά 10,9% και καταργήθηκε ο υπο-κατώτατος μισθός των νέων εργαζόμενων κάτω των 25 ετών για τους οποίους αντιστοιχεί σε αύξηση 27,4%. Τον Απρίλιο του 2019 καταγράφηκε πλεονασματικό ισοζύγιο προσλήψεων–αποχωρήσεων (ΕΡΓΑΝΗ) ύψους 110.895 θέσεων εργασίας. Σημειώνεται ότι η επίδοση αυτή είναι η υψηλότερη καταγεγραμμένη επίδοση ισοζυγίου για τον μήνα Απρίλιο από το 2001, εξέλιξη ιδιαίτερα θετική αν και πρώιμη για συμπεράσματα καθώς ο Απρίλιος είναι ο τρίτος κατά σειρά μήνας εφαρμογής της αύξηση του κατώτατου μισθού και κατάργησης του υπο-κατώτατου για τους κάτω των 25. Σωρευτικά, το τετράμηνο Ιανουάριος – Απρίλιος 2019 το ισοζύγιο προσλήψεων – αποχωρήσεων παρουσίασε πλεόνασμα 159.775 θέσεων εργασίας. Και η επίδοση τετράμηνου είναι η υψηλότερη καταγεγραμμένη από το 2001. Η απασχόληση (ΕΛΣΤΑΤ) τον Μάρτιο του 2019 αυξήθηκε κατά 2,1% (ή 77,9 χιλ. άτομα) σε ετήσια βάση ενώ οι άνεργοι παρουσίασαν ετήσια μείωση κατά 10,9% (ή 103,6 χιλ. άτομα). Το εποχικά διορθωμένο ποσοστό ανεργίας τον Μάρτιο του 2019 διαμορφώθηκε στο 18,1%, μειωμένο κατά 2,1 ποσοστιαίες μονάδες σε σχέση με τον Μάρτιο του 2018 (20,2%) και χαμηλότερα κατά 0,3 της ποσοστιαίας μονάδας σε σχέση με τον Φεβρουάριο του 2019 (18,4%). Ο Δείκτης Μισθολογικού Κόστους το δ΄ τρίμηνο του 2018 αυξήθηκε κατά 4,9% σε ετήσια βάση και κατά 0,4% σε τριμηνιαία. Συνολικά το 2018 ο δείκτης μισθολογικού κόστους αυξήθηκε κατά 4,3% έναντι του 2017, σημειώνοντας την υψηλότερη επίδοση από το 2007. Η μερική απασχόληση ως ποσοστό της συνολικής απασχόλησης παρουσιάζει πτωτική τάση από το α’ τρίμηνο του 2017 και το δ’ τρίμηνο του 2018 διαμορφώθηκε στο 9,1%. Το αντίστοιχο ποσοστό για την ζώνη του ευρώ ανήλθε στο 21,3%.

Μακροοικονομικές εξελίξεις 









Σύμφωνα με τα πρόσφατα εποχικά διορθωμένα στοιχεία των τριμηνιαίων Εθνικών Λογαριασμών το α’ τρίμηνο του 2019 το πραγματικό ΑΕΠ της ελληνικής οικονομίας παρέμεινε σε ανοδική πορεία για ένατο διαδοχικό τρίμηνο, καταγράφοντας ετήσια αύξηση 1,3% και τριμηνιαία αύξηση 0,2%. Βασικός μοχλός μεγέθυνσης του α’ τριμήνου του 2019 αναδείχθηκαν οι Επενδύσεις και οι Εξαγωγές. Συγκεκριμένα, οι Επενδύσεις κατέγραψαν σημαντική άνοδο της τάξης του 7,9% και οι Εξαγωγές αγαθών και υπηρεσιών κατά 4,0% (ετήσια βάση). Οι επενδύσεις αυξήθηκαν σε ετήσια βάση στους περισσότερους επιμέρους τομείς: ο τομέας Μεταφορικός Εξοπλισμός και οπλικά συστήματα (+19,0%), οι Άλλες κατασκευές (+10,9%), οι Κατοικίες (+6,4%) και ο Μηχανολογικός εξοπλισμός και οπλικά συστήματα (+2,6%). Από την άλλη, στασιμότητα παρουσίασαν οι τομείς των Αγροτικών προϊόντων (-0,4%) και του Εξοπλισμού τεχνολογίας πληροφορικής και Επικοινωνίας (-0,5%) ενώ μείωση κατέγραψε μόνο ο τομέας των Άλλων προϊόντων (-1,7%). Η Κατανάλωση των νοικοκυριών συνέχισε την ανοδική της πορεία για ενδέκατο συνεχές τρίμηνο καταγράφοντας ετήσια αύξηση 0,8%. Η πορεία αυτή εξελίσσεται παράλληλα με τη συνεχώς βελτιούμενη κατάσταση στην απασχόληση και το διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών. Η Δημόσια Κατανάλωση από την άλλη, υποχώρησε καταγράφοντας μείωση 4,1%. Από την πλευρά της παραγωγής, οι Κατασκευές κατέγραψαν σημαντική ετήσια άνοδο 32,2%, οι κλάδοι Εμπορίου-Επισκευών οχημάτων-Μεταφορών/Αποθήκευσης-Τουρισμού ενισχύθηκαν κατά 2,5% ενώ ο κλάδος της Βιομηχανίας παρέμεινε στάσιμος (-0,2%). Ελαφρά υποχώρηση κατέγραψε ο Πρωτογενής τομέας (-0,9%) και οι υπηρεσίες εκτός Εμπορίου-Επισκευών οχημάτωνΜεταφορών, Αποθήκευσης-Τουρισμού.

Δείκτες Συγκυρίας 

Ο Δείκτης Οικονομικού Κλίματος τον Μάιο του 2019 αυξήθηκε στις 100,8 μονάδες έναντι 100,3 τον Απρίλιο. Η αύξηση αυτή οφείλεται στην αύξηση του δείκτη επιχειρηματικών προσδοκιών του κλάδου των Υπηρεσιών (+1,7 μονάδες) και του κλάδου της Βιομηχανίας (+0,7 της μονάδας) καθώς και στη βελτίωση του δείκτη Καταναλωτικής Εμπιστοσύνης (+1,4 μονάδες). Οι παραπάνω αυξήσεις υπερ-αντιστάθμισαν την υποχώρηση που παρουσίασε ο δείκτης επιχειρηματικών 9







προσδοκιών στον κλάδο του Λιανικού εμπορίου και των Κατασκευών κατά 2,1 και 4,1 μονάδας, αντίστοιχα. Ο εποχικά διορθωμένος Δείκτης Υπευθύνων Προμηθειών (PMI) για τη μεταποίηση τον Μάιο του 2019 ανήλθε στις 54,2 μονάδες. Η επίδοση αυτή αν και είναι ελαφρώς χαμηλότερη από την επίδοση του προηγούμενου μήνα (56,6 μονάδες) υποδηλώνει σταθερή βελτίωση των λειτουργικών συνθηκών του κλάδου της Μεταποίησης και αποδίδεται στην έντονη αύξηση των νέων παραγγελιών από το εσωτερικό και το εξωτερικό. Σωρευτικά, ο Δείκτης παραμένει σε θετικό πεδίο για εικοστό τέταρτο συνεχή μήνα. Ο Γενικός Δείκτης Βιομηχανικής Παραγωγής τον Απρίλιο του 2019 κατέγραψε ετήσια μείωση 0,8%. Η εξέλιξη αυτή οφείλεται στην σημαντική υποχώρηση του δείκτη Παραγωγής Ορυχείων – Λατομείων με ετήσια μείωση 16,4% και του δείκτη Παροχής Νερού κατά 5,0%. Ο δείκτης Παραγωγής των Μεταποιητικών Βιομηχανιών παρέμεινε σχετικά σταθερός (-0,2%) ενώ ο δείκτης Παραγωγής Ηλεκτρισμού παρουσίασε ετήσια αύξηση 1,4%. Ο Γενικός Δείκτης Όγκου στο Λιανικό Εμπόριο τον Μάρτιο του 2019 παρουσίασε ετήσια αύξηση 4,6% ενώ χωρίς τα καύσιμα και τα λιπαντικά αυξήθηκε κατά 3,3%. Η εξέλιξη αυτή αποδίδεται στην αύξηση στα καταστήματα με Βιβλία-Χαρτικά-Λοιπά Είδη (+9,2%), στα Καύσιμα και Λιπαντικά Αυτοκινήτων (+8,9%), στα Μεγάλα καταστήματα τροφίμων (+7,5%), στα Καταστήματα Ειδών Διατροφής (+6,9%) και στα Έπιπλα Ηλ. είδη-Οικ. Εξοπλισμός (+6,3%). Μειώσεις, ωστόσο, παρουσίασαν τα καταστήματα με Φαρμακευτικά Είδη-Καλλυντικά (-1,7%), Ένδυση-Υπόδηση (-3,9%) και τα Πολυκαταστήματα (-11,1%).

Οικονομικές Εξελίξεις Μακροοικονομικές εξελίξεις 







Το 2018 το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών κατέγραψε έλλειμμα ύψους 5.330,1 εκατ. ευρώ, υψηλότερο κατά 2.170,8 εκατ. ευρώ σε σύγκριση με το 2017. Το αποτέλεσμα αυτό αποδίδεται πρωτίστως στην επιδείνωση του ελλείμματος στο Ισοζύγιο Αγαθών (κατά 2.655,2 εκατ. ευρώ) και δευτερευόντως στην αύξηση του ελλείμματος του Ισοζυγίου Πρωτογενών Εισοδημάτων (κατά 871,3 εκατ. ευρώ). Ο τομέας του τουρισμού συνεχίζει την ανοδική του πορεία καταγράφοντας τις υψηλότερες ιστορικά επιδόσεις για ένα ακόμα χρόνο τόσο από πλευράς ταξιδιωτικών εισπράξεων όσο και από πλευράς προσέλευσης τουριστών. Συγκεκριμένα, το 2018 οι ταξιδιωτικές εισπράξεις ανήλθαν 16,1 δισεκ. ευρώ σημειώνοντας αύξηση κατά 10,0% σε σχέση με το 2017. Οι δε αφίξεις των ταξιδιωτών ανήλθαν σε 33,1 εκατ. ταξιδιώτες σημειώνοντας αύξηση κατά 9,7% έναντι του 2017. Ο Γενικός Δείκτης Τιμών Καταναλωτή (ΔΤΚ) τον Μάιο του 2019 αυξήθηκε κατά 0,2% σε σχέση με τον Μάιο του 2018. Η αύξηση αυτή οφείλεται στις αυξήσεις στις τιμές των προϊόντων Διατροφής και μη αλκοολούχων ποτών κατά 0,5%, των Αλκοολούχων ποτών και καπνού κατά 1,0%, στην Ένδυση και Υπόδηση κατά 0,5%, στην Υγεία κατά 0,7%, τις Μεταφορές κατά 1,1%, τις Επικοινωνίες κατά 3,4% και τα Ξενοδοχεία-Καφέ–Εστιατόρια κατά 0,7%. Οι Άμεσες Ξένες Επενδύσεις κατά το 2018 ανήλθαν σε 3,6 δισεκ. ευρώ υψηλότερες κατά 442,3 εκατ. ευρώ σε σύγκριση με το 2017. Η επίδοση αυτή είναι η μεγαλύτερη από το 2006.

Δημοσιονομικά 





Σύμφωνα με το Δελτίο Εκτέλεσης του Κρατικού Προϋπολογισμού Απριλίου του 2019, την περίοδο Ιανουαρίου–Απριλίου του 2019, σε τροποποιημένη ταμειακή βάση, ο κρατικός προϋπολογισμός παρουσιάζει έλλειμμα ύψους 1.041 εκατ. ευρώ έναντι στόχου για έλλειμμα 3.117 εκατ. ευρώ που είχε προβλεφθεί στην Εισηγητική Έκθεση του Προϋπολογισμού του 2019. Το πρωτογενές αποτέλεσμα του κρατικού προϋπολογισμού διαμορφώθηκε σε πλεόνασμα ύψους 1.463 εκατ. ευρώ έναντι στόχου για έλλειμμα 670 εκατ. ευρώ. Τα καθαρά έσοδα του κρατικού προϋπολογισμού ανήλθαν σε 15.956 εκατ. ευρώ, παρουσιάζοντας αύξηση κατά 1.307 εκατ. ευρώ (ή 8,9%) έναντι των εκτιμήσεων του Προϋπολογισμού του 2019. Οι δαπάνες του κρατικού προϋπολογισμού ανήλθαν σε 16.997 εκατ. ευρώ και παρουσιάζονται μειωμένες κατά 769 εκατ. ευρώ έναντι της εκτίμησης του Προϋπολογισμού για 17.766 εκατ. ευρώ.

10



Το Μάρτιο του 2019, οι συνολικές ληξιπρόθεσμες υποχρεώσεις του Δημοσίου προς τους ιδιώτες ανήλθαν σε 2.207 εκατ. ευρώ με τις ληξιπρόθεσμες οφειλές της Γενικής Κυβέρνησης να ανέρχονται σε 1.790 εκατ. ευρώ και τις Εκκρεμείς Επιστροφές Φόρων σε 417 εκατ. ευρώ.

Βραχυχρόνιοι δείκτες και δείκτες συγκυρίας 





Ο Γενικός Δείκτης του Κύκλου Εργασιών στη Βιομηχανία τον Μάρτιο του 2019 παρουσίασε ετήσια μείωση 6,7% έναντι ετήσιας αύξησης 7,7% τον Φεβρουάριο του 2019. Η μείωση αυτή οφείλεται στην μείωση κατά 7,0% του δείκτη κύκλου εργασιών Μεταποιητικών Βιομηχανιών, η οποία υπερ-αντιστάθμισε την αύξηση κατά 11,8% του δείκτη κύκλου εργασιών Ορυχείων-Λατομείων. Ο δείκτης αυξήθηκε σε σχέση με τον Φεβρουάριο κατά 4,9% ενώ σε επίπεδο δωδεκαμήνου Απριλίου 2018-Μαρτίου 2019, ο μέσος Γενικός Δείκτης σημείωσε ετήσια αύξηση 8,7%. Ο Δείκτης Παραγωγής στις Κατασκευές το δ’ τρίμηνο του 2018 παρουσίασε ετήσια αύξηση 0,9%. Ο εποχικά διορθωμένος δείκτης του δ’ τριμήνου 208 σε σύγκριση με το γ’ τρίμηνο του 2018 κατέγραψε αύξηση κατά 1,0%. Η συνολική οικοδομική δραστηριότητα τον Φεβρουάριο του 2019 μειώθηκε ετησίως κατά 5,1% με βάση τον αριθμό των οικοδομικών αδειών και κατά 26,0% με βάση τον όγκο. Την περίοδο Μάρτιος 2018-Φεβρουάριος 2019, η ιδιωτική οικοδομική δραστηριότητα αυξήθηκε σε επίπεδο αριθμού αδειών και όγκου κατά 7,4% και 18,1%, αντίστοιχα.

Χρηματοπιστωτικός Τομέας 









Τον Απρίλιο του 2019 οι ροές καταθέσεων του ιδιωτικού τομέα διαμορφώθηκαν σε 1.542,4 εκατ. ευρώ και οφείλονται στη θετική ροή καταθέσεων ύψους 833,3 εκατ. ευρώ από τα νοικοκυριά και τα Ιδιωτικά μη κερδοσκοπικά ιδρύματα (ΙΜΚΙ), 534,5 εκατ. ευρώ από τις μη χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις, 165,0 εκατ. ευρώ από τις Ασφαλιστικές επιχειρήσεις και Ταμεία Επαγγελματικής Ασφάλισης (ΤΕΑ) και 9,6 εκατ. ευρώ από τα Λοιπά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα. Σωρευτικά, την περίοδο Απρίλιος 2018- Απρίλιος 2019 οι καταθέσεις των νοικοκυριών αυξήθηκαν κατά 6,5 δισεκ. ευρώ. Τον Απρίλιο του 2019 η μηνιαία καθαρή ροή της χρηματοδότησης προς τον ιδιωτικό τομέα (επιχειρήσεις και νοικοκυριά) μειώθηκε κατά 313,7 εκατ. ευρώ έναντι αύξησης 198,2 εκατ. ευρώ τον Μάρτιο. Η μείωση αυτή οφείλεται κυρίως στην αρνητική μηνιαία καθαρή ροή στα νοικοκυριά κατά 206,8 εκατ. ευρώ καθώς οι επιχειρήσεις παρουσίασαν αρνητική ροή κατά 80,5 εκατ. ευρώ. Από τους επιμέρους κλάδους των μη χρηματοπιστωτικών επιχειρήσεων θετικό ετήσιο ρυθμό μεταβολής της χρηματοδότησης τον Απρίλιο είχε ο κλάδος της Ενέργειας (18,8%), των Ορυχείων και Λατομείων (7,3%), του Τουρισμού (5,5%), της Γεωργίας (3,4%), της Ναυτιλίας (2,8%) και της Διαχείρισης ακίνητης περιουσίας (2,7%) και ο κλάδος Αποθηκεύσεις και μεταφορές (51,5%). Σύμφωνα με τα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος, το σύνολο των μη εξυπηρετούμενων δανείων (προ προβλέψεων) τον Δεκέμβριο του 2018 διαμορφώθηκε σε 81,8 δισεκ. ευρώ μειωμένα κατά 3,4% σε σύγκριση με τον Σεπτέμβριο του 2018 (ή 2,9 δισεκ. ευρώ) και κατά 23,7% (ή 25,4 δισεκ. ευρώ) σε σύγκριση με το υψηλότερο επίπεδό τους τον Μάρτιο του 2016. Οι ελληνικές συστημικές τράπεζες υπέβαλαν στο τέλος Μαρτίου του 2019 στην ΕΚΤ αναθεωρημένους επιχειρησιακούς στόχους για τη μείωση των μη-εξυπηρετούμενων δανείων. Με βάση τη νέα στοχοθεσία τα ΜΕΔ εκτιμάται ότι θα διαμορφωθούν κατά 7 δισεκ. ευρώ χαμηλότερα (από την προηγούμενη στοχοθεσία) και ο δείκτης ΜΕΔ ελαφρώς κάτω του 20,0%.

Κοινωνικοί Δείκτες 

 

Το 2017 ο πληθυσμός της χώρας που βρισκόταν σε κίνδυνο φτώχειας μετά τις κοινωνικές μεταβιβάσεις διαμορφώθηκε στο χαμηλότερο ποσοστό από την έναρξη της κρίσης (20,2%) καταγράφοντας πτώση 1,0 ποσοστιαίας μονάδας σε σύγκριση με το 2016. Η παιδική φτώχεια κατέγραψε τη μεγαλύτερη μείωση κατά 1,8 ποσοστιαίες μονάδες (από 26,3% το 2016 σε 24,5% το 2017) πλησιάζοντας τα προ κρίσης επίπεδα. Τη μεγαλύτερη μείωση του κινδύνου φτώχειας μετά τις κοινωνικές μεταβιβάσεις παρουσιάζουν τα νοικοκυριά με δύο ενήλικες με τουλάχιστον τρία εξαρτώμενα παιδιά (-7,8 π. μ.), τα μονοπρόσωπα νοικοκυριά (άνδρες) (-2,3 π. μ.), τα νοικοκυριά με δύο ενήλικες κάτω των 65 χωρίς εξαρ11











τώμενα παιδιά (-2,1 π. μ.), οι δύο ενήλικες με ένα εξαρτώμενο παιδί (-1,7 π. μ.), οι δύο ενήλικες ή περισσότεροι με εξαρτώμενα παιδιά (-1,3 π. μ.). Κατά 0,9 π. μ. μειώθηκε το ποσοστό φτώχειας σε μονοπρόσωπα νοικοκυριά ηλικίας 65+, στα μονογονεϊκά νοικοκυριά με τουλάχιστον ένα εξαρτώμενο παιδί και στα νοικοκυριά με τρεις ή περισσότερους ενήλικες με εξαρτώμενα παιδιά. Ο κίνδυνος φτώχειας μετά τις κοινωνικές μεταβιβάσεις για τους εργαζόμενους με μερική απασχόληση μειώθηκε κατά 2,8 π. μ. σε σχέση με το 2016 και στους εργαζόμενους πλήρους απασχόλησης κατά 1,0 π. μ. Το ποσοστό του πληθυσμού που αντιμετωπίζει υλικές στερήσεις μειώθηκε για πρώτη φορά από την έναρξη της κρίσης κατά 1,3 ποσοστιαίες μονάδες. Με βάση τις ηλικιακές κατηγορίες τη μεγαλύτερη υποχώρηση παρουσίασε στα παιδιά (0-17 ετών) κατά 2,9 ποσοστιαίες μονάδες, ακολουθεί η ηλικιακή ομάδα 18-64 ετών με μείωση 1,6 ποσοστιαίων μονάδων, ενώ στην ηλικιακή ομάδα των 65+ αυξήθηκε ελαφρώς κατά 0,6 ποσοστιαίες μονάδες. Η εισοδηματική ανισότητα υποχώρησε το 2017 [έτος αναφοράς 2016]. Ο δείκτης άνισης κατανομής εισοδήματος (συντελεστής Gini) μειώθηκε κατά 0,9 π. μ. από 34,3 το 2016 σε 33,4 το 2017.

(0=πλήρης ισότητα, 1=πλήρης ανισότητα). Το εισοδηματικό μερίδιο που κατέχει το πλουσιότερο 20% του πληθυσμού προς το αντίστοιχο μερίδιο για το φτωχότερο 20% (δείκτης S80/S20) το 2017 διαμορφώθηκε στο 6,1 μειωμένο κατά 0,5 μονάδες σε σχέση με το 2016.

12

2. ΕΡΓΑΣΙΑ 2.1. Απασχόληση Τον Μάρτιο του 2019 ο αριθμός των απασχολούμενων ανήλθε σε 3.848,3 χιλ. άτομα και των ανέργων σε 849,8 χιλ. άτομα. Συγκεκριμένα, οι απασχολούμενοι αυξήθηκαν κατά 2,1% (ή 77,9 χιλ. άτομα) σε ετήσια βάση και αυξήθηκαν ελαφρώς σε σχέση με τον Φεβρουάριο του 2019 (+0,2% ή 8,9 χιλιάδες άτομα). Οι άνεργοι μειώθηκαν κατά 10,9% (ή 103,6 χιλ. άτομα) σε ετήσια βάση και κατά -1,7% (ή 14,7 χιλ. άτομα) σε σύγκριση με τον προηγούμενο μήνα.

Διάγραμμα 1: Απασχολούμενοι και άνεργοι 3,9

1.350

3,8

1.150

3,7 3,7

1.050

3,6

950

3,6 3,5

Άνεργοι σε χιλ.

1.250

3,8

850

Ιαν-2019

Μάρ-2019

Νοέ-2018

Ιού-2018

750 Σεπ-2018

Μάι-2018

Ιαν-2018

Σεπ-2017

Νοέ-2017

Ιού-2017

Μάι-2017

Μάρ-2017

Ιαν-2017

Άνεργοι Νοέ-2016

Ιού-2016

Σεπ-2016

Ιαν-2016

Νοέ-2015

Ιού-2015

Σεπ-2015

Μάι-2015

Ιαν-2015

Μάρ-2015

Μάι-2016

Απασχολούμενοι

3,4

Μάρ-2018

3,5

Μάρ-2016

Απασχολούμενοι σε εκ.

3,9

Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ (εποχικά διορθωμένα στοιχεία)

4,9

3,4

4,9

3,4

4,8

3,3

4,8

3,3

4,7

3,2

4,7

3,2

Μάρ-2019

3,1 Ιαν-2019

Νοέ-2018

Σεπ-2018

Ιού-2018

Μάι-2018

Μάρ-2018

Ιαν-2018

Μη ενεργοί

Νοέ-2017

Σεπ-2017

Ιού-2017

Μάι-2017

Μάρ-2017

Ιαν-2017

Νοέ-2016

Σεπ-2016

Ιού-2016

Μάι-2016

Μάρ-2016

Ιαν-2016

Σεπ-2015

Ιού-2015

Μάι-2015

Μάρ-2015

4,6

Νοέ-2015

Εργατικό Δυναμικό (απασχολούμενοι και άνεργοι)

Ιαν-2015

Εργατικό Δυναμικό σε εκατ. άτομα

Διάγραμμα 2: Εργατικό Δυναμικό και μη οικονομικά ενεργός πληθυσμός (εκατ. άτομα)

Μη οικονομικά ενεργοί εκατ. άτομα

Το εργατικό δυναμικό (απασχολούμενοι και άνεργοι) δεν παρουσίασε αξιόλογη μεταβολή σε μηνιαία βάση (-0,1%) ενώ σε ετήσια βάση μειώθηκε ελαφρώς κατά -0,5%. Παρόμοια, ο οικονομικά μη ενεργός πληθυσμός παρέμεινε σχετικά σταθερός σε σχέση με τον προηγούμενο μήνα (0,1%) ενώ μειώθηκε ελαφρώς σε ετήσια βάση (-0,5%).

Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ (εποχικά διορθωμένα στοιχεία)

Το εποχικά διορθωμένο ποσοστό ανεργίας τον Μάρτιο του 2019 διαμορφώθηκε στο 18,1%, μειωμένο κατά 2,1 ποσοστιαίες μονάδες σε σχέση με τον Μάρτιο του 2018 (20,2%) και χαμηλότερα κατά 0,3 της ποσοστιαίας μονάδας σε σχέση με τον Φεβρουάριο του 2019 (18,4%).

13

Διάγραμμα 3: Ποσοστό ανεργίας (%) 24,5 23,4 23,4

23,5

23,1 22,5 22,1

22,5

21,7 21,6

21,5

21,3

21,0

20,8 20,9

21,0 21,0 20,9

20,6 20,6 20,2

20,5

19,8 19,4

19,5

19,2

19,0 18,9

18,8

18,6 18,6 18,5 18,6

18,4

18,5

18,1

Μάρ-2019

Ιαν-2019

Φεβ-2019

Δεκ-2018

Νοέ-2018

Σεπ-2018

Οκτ-2018

Ιού-2018

Αύγ-2018

Ιού-2018

Μάι-2018

Απρ-2018

Μάρ-2018

Ιαν-2018

Φεβ-2018

Δεκ-2017

Νοέ-2017

Σεπ-2017

Οκτ-2017

Αύγ-2017

Ιού-2017

Ιού-2017

Μάι-2017

Απρ-2017

Μάρ-2017

Ιαν-2017

Φεβ-2017

Δεκ-2016

Νοέ-2016

17,5

Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ (εποχικά διορθωμένα στοιχεία)

Σύμφωνα με το σύστημα «Εργάνη», τον Απρίλιο του 2019 καταγράφηκε πλεονασματικό ισοζύγιο προσλήψεων – αποχωρήσεων ύψους 110.895 θέσεων εργασίας. Συγκεκριμένα, οι αναγγελίες πρόσληψης ανήλθαν στις 282.181, ενώ οι αποχωρήσεις σε 171.286, από τις οποίες οι 93.004 προήλθαν από καταγγελίες συμβάσεων αορίστου χρόνου ή λήξεις συμβάσεων ορισμένου χρόνου και οι 78.282 από οικειοθελείς αποχωρήσεις. Σημειώνεται ότι η επίδοση αυτή είναι η υψηλότερη καταγεγραμμένη επίδοση ισοζυγίου για τον μήνα Απρίλιο από το 2001. Η εξέλιξη αυτή είναι ιδιαίτερα θετική αν και πρώιμη για συμπεράσματα καθώς ο Απρίλιος είναι ο τρίτος κατά σειρά μήνας όπου εφαρμόζεται η αύξηση του κατώτατου μισθού και η κατάργηση του υπο-κατώτατου για τους νέους κάτω των 25 ετών. Σωρευτικά, το τετράμηνο Ιανουαρίου–Απριλίου 2019 το ισοζύγιο προσλήψεων – αποχωρήσεων παρουσίασε πλεόνασμα, το οποίο και αυτό είναι το υψηλότερο καταγεγραμμένο από το 2001. Οι αναγγελίες προσλήψεων ανήλθαν σε 806.589, ενώ οι αποχωρήσεις σε 646.814, εκ των οποίων οι 371.512 ήταν αποτέλεσμα καταγγελιών συμβάσεων αορίστου χρόνου ή λήξεων συμβάσεων ορισμένου χρόνου και οι 275.302 οικειοθελών αποχωρήσεων.

Πίνακας 1: Προσλήψεις/Αποχωρήσεις Απρίλιος 2019 και Ιαν.- Απρίλ. 2019 (σε θέσεις εργασίας) Ι. Προσλήψεις ΙΙ. Αποχωρήσεις Α. Καταγγελίες συμβάσεων αορίστου χρόνου και λήξεις συμβάσεων ορισμένου χρόνου Β. Οικειοθελείς αποχωρήσεις ΙΙΙ. Ισοζύγιο (Ι-ΙΙ)

Απρίλιος 2019 (1) 282.181 171.286

Απρίλιος 2018 (2) 268.072 167.826

Διαφορά (1 – 2) 14.109 3.460

Ιαν.-Απρ.

2019 (3) 806.589 646.814

Ιαν.-Απρ.

2018 (4) 768.435 612.609

Διαφορά (3-4) 38.154 34.205

93.004

93.185

-181

371.512

345.970

25.542

78.282 110.895

74.641 100.246

3.641 10.649

275.302 159.775

266.639 155.826

8.663 3.949

Πηγή: ΕΡΓΑΝΗ

Διάγραμμα 4: Ισοζύγιο ροών μισθωτής απασχόλησης τον μήνα Απρίλιο (2001–2019).

2019

2018

2017

2016

2015

2014

2013

2012

2011

2010

2009

2008

2007

2006

2005

2004

2003

2002

2001

120.000 110.895 100.246 110.000 92.132 100.000 90.631 90.000 80.223 80.000 70.000 60.600 60.000 50.000 38.192 40.000 29.686 29.298 28.51026.232 28.45227.33230.034 23.678 23.15923.299 30.000 17.543 14.435 20.000 10.000 0

Πηγή: ΕΡΓΑΝΗ

14

Τον Απρίλιο του 2019 το μερίδιο της πλήρους απασχόλησης στο σύνολο των νέων προσλήψεων αυξήθηκε στο 56,0% από 45,9% τον Μάρτιο, της μερικής απασχόλησης υποχώρησε στο 34,5% από 40,6% και της εκ περιτροπής απασχόλησης διαμορφώθηκε στο 9,5% από 13,5%.

Διάγραμμα 5: Προσλήψεις (%) ανά είδος σύμβασης εργασίας (Ιαν. 2018-Απρίλ. 2019)

50% 40%

46,8%

48,9%

50,1%

40,3% 41,5%

38,8%

38,4%

48,9%

45,1% 45,3% 44,1% 47,7%

43,7%

30% 20%

56,0%

55,6%

60%

46,8% 45,5%45,9% 44,1% 43,8%

42,6% 42,1% 42,1% 41,4% 40,9% 40,9% 37,9%

41,4%

41,4% 40,6% 34,5%

33,6% 13,0%

14,8%

12,4% 10,8% 11,5% 12,7% 13,3%

15,0%

11,4%

13,1% 13,3% 14,1% 11,8% 13,1% 13,5%

9,5%

10%

Απρ-19

Φεβ-19

Ιαν-19

Δεκ-18

Νοε-18

Οκτ-18

Μερική Απασχόληση

Μαρ-19

Πλήρης Απασχόληση

Σεπ-18

Αυγ-18

Ιούλ-18

Ιούν-18

Μαι-18

Απρ-18

Μαρ-18

Φεβ-18

Ιαν-18

0%

Εκ περιτροπής Απασχόληση

Πηγή: ΕΡΓΑΝΗ

Η μερική απασχόληση ως ποσοστό της συνολικής απασχόλησης από το α’ τρίμηνο του 2017 παρουσιάζει συνεχή πτωτική τάση ενώ αντίστοιχα η πλήρης απασχόληση ενισχύεται. Η μερική απασχόληση το δ’ τρίμηνο του 2018 διαμορφώθηκε στο 9,1% από 8,5% το γ’ τρίμηνο εξέλιξη που οφείλεται στην εποχικότητα. Κατά αναλογία το μερίδιο της πλήρους απασχόλησης διαμορφώθηκε στο 90,9% από 91,5%. Το ποσοστό της μερικής απασχόλησης στην Ελλάδα βρίσκεται διαχρονικά σε σημαντικά χαμηλότερα επίπεδα από το μέσο όρο των χωρών της ευρωζώνης (19). Την περίοδο προ της κρίσης η μερική απασχόληση ανερχόταν στο 5,6% (2008q4) της συνολικής απασχόλησης και έφτασε στο υψηλότερο σημείο της το 10.4% το α’ τρίμηνο του 2017, ενώ έκτοτε υποχωρεί. Ο μέσος όρος των χωρών της ευρωζώνης από την άλλη ανερχόταν στο 18,7% (2008q4) και το δ’ τρίμηνο του 2018 διαμορφώθηκε στο 21,3%.

Διάγραμμα 6: Πλήρης-μερική απασχόληση σε Ελλάδα και ΕΖ-19 (δ’ τρίμ. 2010-2018)

91,0% 90,8% 90,8%

Ελλάδα Πλήρης Απασχόληση

2018Q4

2018Q3

2018Q2

2018Q1

2017Q4

2017Q3

2017Q2

2017Q1

2016Q4

2016Q3

2016Q2

2016Q1

2014Q2

2014Q1

2013Q4

2013Q3

2013Q2

2013Q1

2012Q4

2012Q3

2012Q2

2012Q1

2011Q4

2011Q3

2011Q2

2011Q1

88,0%

2010Q4

89,0%

2015Q4

90,0%

2015Q3

91,0% 90,9% 90,7% 90,7% 90,6% 90,7% 90,5% 90,5% 90,4% 90,3% 90,3% 90,3% 90,2% 90,1% 89,9% 89,6%

2015Q2

91,0%

2015Q1

92,0%

2014Q4

93,0%

10,4% 10,1% 9,8% 9,8% 9,7%9,9% 9,4% 9,3%9,7% 9,6% 9,3%9,5%9,5%9,3% 9,1% 9,2% 93,6% 93,7% 9,2% 9,0% 9,0% 93,3% 93,3% 8,5% 8,5%8,6% 8,2%8,5% 8,1% 93,0% 92,9% 7,8% 7,3% 92,7% 7,0%7,1% 6,4%6,6%6,3%6,7% 92,2% 91,9% 91,8% 91,5% 91,5% 91,5% 91,4%

2014Q3

94,0%

12,0% 10,0% 8,0% 6,0% 4,0% 2,0% 0,0%

Ελλάδα Μερική Απασχόληση

15

80,5% 80,0% 79,5% 79,0% 78,5%

22,5% 21,9% 21,8% 21,8% 21,8% 21,7% 21,7% 21,7% 21,6% 21,6% 21,6% 21,6% 21,6% 21,6% 21,5% 21,5% 21,5% 80,2% 21,5% 80,2% 21,4% 21,3% 21,3% 21,2% 21,2% 21,2% 79,8% 79,8% 20,9% 20,9% 79,7% 20,8% 79,6% 20,7% 79,3% 20,4% 20,3% 79,2% 20,2% 20,2% 79,1% 19,8%

79,1%

78,8% 78,7% 78,7% 78,6% 78,5% 78,5% 78,5% 78,5% 78,4% 78,4% 78,4% 78,4% 78,4% 78,4% 78,3% 78,3% 78,3% 78,2% 78,2% 78,2% 78,1% 78,8%

19,8%

78,0%

78,8%

22,0% 21,5% 21,0% 20,5% 20,0% 19,5%

Ζώνη Ευρώ (19) Πλήρης Απασχόληση

2018Q4

2018Q3

2018Q2

2018Q1

2017Q4

2017Q3

2017Q2

2017Q1

2016Q4

2016Q3

2016Q2

2016Q1

2015Q4

2015Q3

2015Q2

2015Q1

2014Q4

2014Q3

2014Q2

2014Q1

2013Q4

2013Q3

2013Q2

2013Q1

2012Q4

2012Q3

2012Q2

2012Q1

2011Q4

2011Q3

18,5%

2011Q2

77,0%

2011Q1

19,0% 2010Q4

77,5%

Ζώνη Ευρώ (19) Μερική Απασχόληση

Πηγή: Eurostat

H στρατηγική για την ανάπτυξη της ΕΕ Ευρώπη 2020 θέτει ως στόχο για το ποσοστό απασχόλησης στον ηλικιακό πληθυσμό 20-64 το 75,0% για την ΕΕ-28 και το 70,0% για την Ελλάδα. Η Ελλάδα βρίσκεται μακριά τόσο από τον εθνικό της στόχο για το 2017 (57,8%) όσο και από τον μέσο όρο της ΕΕ-28 (72,2%). Στην κατάταξη ακολουθούν η Ιταλία (62,3%), η Ισπανία (65,5%) και το Βέλγιο (68,5%).

Διάγραμμα 7: Ποσοστό απασχόλησης ατόμων ηλικίας 20-64 ως προς τον πληθυσμό 80

Ελλάδα

ΕΕ (28 χώρες)

75,0

75 70,3 66,3

65,6

65

68,6

68,6

68,4

69,2

68,4

70,0

63,8 59,6

2014

2013

2012

2011

2010

2009

2008

57,8

56,2

TARGET

53,3

52,9

55

54,9

2017

55

2016

60

50

71,1

70,1

2015

70

69

72,2

Πηγή: Eurostat

2.2. Δείκτης Μισθολογικού Κόστους 3

Ο εποχικά διορθωμένος Δείκτης Μισθολογικού Κόστους το δ΄ τρίμηνο του 2018 διαμορφώθηκε στις 94,9 μονάδες από 94,5 το γ’ τρίμηνο, καταγράφοντας αύξηση κατά 4,9% σε ετήσια βάση και κατά 0,4% σε τριμηνιαία. Συνολικά το 2018 ο δείκτης μισθολογικού κόστους αυξήθηκε κατά 4,3% έναντι του 2017, και πρόκειται για τη μεγαλύτερη αύξηση από το 2007.

3

Ο Δείκτης Μισθολογικού Κόστους καταγράφει τη μεταβολή του ωρομισθίου ανά τομέα οικονομικής δραστηριότητας Β-Σ (NACE Rev. 2) και υπολογίζεται ως το πηλίκο του ωρομισθίου του εκάστοτε τριμήνου ως προς το μέσο ετήσιο ωρομίσθιο του έτους βάσης 2012. Ως ωρομίσθιο ορίζεται το πηλίκο των ακαθάριστων αμοιβών προς τις πραγματοποιθείσες ώρες εργασίας.

16

Διάγραμμα 8: Εξέλιξη δείκτη μισθών α’ τριμ. 2010- δ’ τριμ. 2018.

20,0

y-o-y

δείκτης

130,0 120,0

10,0

110,0

5,0

100,0

0,0

90,0

-5,0

80,0

-10,0

70,0

-15,0

60,0

-20,0

50,0 2010:Q1 2010:Q2 2010:Q3 2010:Q4 2011:Q1 2011:Q2 2011:Q3 2011:Q4 2012:Q1 2012:Q2 2012:Q3 2012:Q4 2013:Q1 2013:Q2 2013:Q3 2013:Q4 2014:Q1 2014:Q2 2014:Q3 2014:Q4 2015:Q1 2015:Q2 2015:Q3 2015:Q4 2016:Q1 2016:Q2 2016:Q3 2016:Q4 2017:Q1 2017:Q2 2017:Q3 2017:Q4 2018:Q1 2018:Q2 2018:Q3 2018:Q4

15,0

y-o-y μεταβολή (αριστερός άξονας)

Δείκτης Μισθών (δεξιός άξονας)

Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ (εποχικά διορθωμένα στοιχεία χωρίς διόρθωση εργασίμων ημερών)

Την 1η Φεβρουαρίου αυξήθηκε ο κατώτατος μηνιαίος μισθός κατά 10,9% και καταργήθηκε ο υποκατώτατος μισθός των νέων εργαζόμενων κάτω των 25 ετών για τους οποίους αντιστοιχεί σε αύξηση 27,4%. Πρόκειται για την πρώτη αύξηση μισθών από το 2012 όπου στα πλαίσια του δεύτερου Προγράμματος Οικονομικής Προσαρμογής (Νόμος 4046/2012) ο κατώτατος μηνιαίος μισθός μειώθηκε από τα 877 ευρώ (σε 12μηνη βάση) στα 684 ευρώ, ενώ εισήχθηκε για πρώτη φορά η ύπαρξη υπο-κατώτατου μισθού για τους νέους κάτω των 25 ετών, στα 595 ευρώ. Η αύξηση αυτή εκτιμάται ότι θα δώσει ώθηση στην κατανάλωση και την εσωτερική ζήτηση ενώ αναμένεται να μειώσει την υποδηλωμένη εργασία. Σε ό,τι αφορά την επίδραση της αύξησης του κατώτατου μισθού στη διεθνή ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων αναμένεται ότι θα είναι πολύ περιορισμένη καθώς στους κλάδους εμπορεύσιμων αγαθών που παρουσιάζουν εξαγωγική δραστηριότητα το ποσοστό των απασχολούμενων που αμείβεται με τον κατώτατο μισθό είναι εξαιρετικά χαμηλό. Αξίζει να αναφερθεί, ότι τον πρώτο μήνα ισχύος του νέου, αυξημένου κατώτατου μισθού, τον Φεβρουάριο του 2019, καταγράφηκε ρεκόρ νέων θέσεων εργασίας από το 2001 (σε σύγκριση με τον Φεβρουάριο των προηγούμενων ετών) καθώς και αύξηση της πλήρους απασχόλησης (συγκριτικά με τον Φεβρουάριο του 2018).

17

Διάγραμμα 9: Κατώτατοι (μεικτοί) μηνιαίοι μισθοί

4

Δ (%) 1.801

Λουξεμβούργο 1.462

Ιρλανδία

1.447

Ολλανδία

1.999

10,4%

1.614

10,2%

1.594

1.444 1.563

Βέλγιο

8,2%

1.398 1.498

Γαλλία 0

Γερμανία

7,2%

1.498 1.202

Η. Β.

748

Ισπανία

21,8%

1.464

14,7%

859

763 843

Σλοβενία Μάλτα

685 748

Ελλάδα

684 566

Πορτογαλία 290

Εσθονία

286

Λετονία

296

Ουγγαρία 162

Λιθουανία 138

Βουλγαρία 0

677

430 418

+10,9% 19,6% 72,4% 42,7% 46,8% 51,1% 24,7%

466

407

232

-22,0%

469

373

Κροατία

877 758

480

310

Τσεχία

9,1%

480

327

Σλοβακία

10,4%

500

336

Πολωνία

Ρουμανία

10,9%

2012 α΄εξάμηνο

2018 β΄εξάμηνο

2019 α' εξάμηνο

Δ (%)

50,4% 41,6% 151,7% 72,6%

400

88,9%

261

500

1.000

1.500

2.000

2.500

Πηγή: Eurostat, υπολογισμοί συγγραφέα

3. Η ΠΟΡΕΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ 3.1. Εξέλιξη ΑΕΠ Σύμφωνα με τα πλέον πρόσφατα εποχικά διορθωμένα στοιχεία των τριμηνιαίων Εθνικών Λογαριασμών το α’ τρίμηνο του 2019 το πραγματικό ΑΕΠ της ελληνικής οικονομίας παρέμεινε σε ανοδική πορεία για ένατο διαδοχικό τρίμηνο, καταγράφοντας ετήσια αύξηση 1,3% και τριμηνιαία αύξηση 0,2%. Βασικός μοχλός μεγέθυνσης του α’ τριμήνου του 2019 αναδείχθηκαν οι Εξαγωγές και οι Επενδύσεις. Συγκεκριμένα, οι Εξαγωγές αγαθών και υπηρεσιών σημείωσαν αύξηση κατά 4,0% σε ετήσια βάση αύξηση που οφείλεται στις Εξαγωγές υπηρεσιών +8,7% καθώς οι Εξαγωγές αγαθών μειώθηκαν κατά 0,7%. Από την άλλη, οι Εισαγωγές αγαθών και υπηρεσιών παρουσίασαν άνοδο 9,5% η οποία επιμερίζεται σε 9,9% αύξηση στις Εισαγωγές Αγαθών και 5,5% αύξηση στις Εισαγωγές υπηρεσιών. Ο Ακαθάριστος Σχηματισμός Παγίου Κεφαλαίου (Επενδύσεις) κατέγραψε σημαντική άνοδο της τάξης του 7,9%. Συγκεκριμένα, οι περισσότεροι τομείς κατέγραψαν άνοδο: ο τομέας Μεταφορικός Εξοπλισμός και οπλικά συστήματα (+19,0%), οι Άλλες κατασκευές (+10,9%), οι Κατοικίες (+6,4%) και ο Μηχανολογικός εξοπλισμός και οπλικά συστήματα (+2,6%). Από την άλλη, στασιμότητα παρουσίασαν οι

4

Εθνικός κατώτατος μισθός υπάρχει σε 22 από τα 28 κράτη-μέλη της ΕΕ. Στη Γερμανία θεσμοθετήθηκε το 2015.

18

τομείς των Αγροτικών προϊόντων (-0,4%) και του Εξοπλισμού τεχνολογίας πληροφορικής και Επικοινωνίας (-0,5%) ενώ μείωση κατέγραψε μόνο ο τομέας των Άλλων προϊόντων (-1,7%). Η Ιδιωτική Κατανάλωση συνέχισε την ανοδική της πορεία για ενδέκατο συνεχές τρίμηνο καταγράφοντας το α’ τρίμηνο του 2019 ετήσια αύξηση 0,8%. Η πορεία αυτή εξελίσσεται παράλληλα με τη συνεχώς βελτιούμενη κατάσταση στην απασχόληση και το διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών. Η Δημόσια Κατανάλωση από την άλλη, υποχώρησε καταγράφοντας μείωση 4,1%.

Διάγραμμα 10: Εξέλιξη πραγματικού ΑΕΠ (προσέγγιση δαπάνης) και συμβολή των συνιστωσών του ΑΕΠ στον ρυθμό μεταβολής.

8,0

συμβολή σε ποσ. μον.

1,8% 1,9%

6,0

2,1%

2,6%

y-o-y % 3,0%

2,1% 1,6%

1,5%

4,0 2,0

1,3%

1,0%

0,4% 1,0%

-0,3%

0,6%

0,0

0,0%

-0,1% 0,0%

-2,0

-1,0%

-0,6%

-4,0

-1,3%

-2,0%

-6,0

Ιδιωτική Κατανάλωση

Δημόσια Κατανάλωση

Επενδύσεις

Αποθέματα

ΝΧ

2019 Q1

2018 Q4

2018 Q3

2018 Q2

2018 Q1

2017 Q4

2017 Q3

2017 Q2

2017 Q1

2016 Q4

2016 Q3

2016 Q2

2016 Q1

2015 Q4

2015 Q3

2015 Q2

-2,6% 2015 Q1

-8,0

2,0%

-3,0%

y-o-y ΑΕΠ

Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ (Αλυσωτοί δείκτες όγκου έτους αναφοράς 2010. Εποχικά διορθωμένα στοιχεία.)

Από την πλευρά της παραγωγής, οι Κατασκευές κατέγραψαν σημαντική ετήσια άνοδο 32,2%, οι κλάδοι Εμπορίου-Επισκευών οχημάτων-Μεταφορών/Αποθήκευσης-Τουρισμού ενισχύθηκαν κατά 2,5% ενώ ο κλάδος της Βιομηχανίας παρέμεινε στάσιμος (-0,2%). Ελαφρά υποχώρηση κατέγραψε ο Πρωτογενής τομέας (-0,9%) και οι υπηρεσίες εκτός Εμπορίου-Επισκευών οχημάτων-Μεταφορών, Αποθήκευσης-Τουρισμού.

Διάγραμμα 11: Εξέλιξη πραγματικού ΑΕΠ (προσέγγιση παραγωγής) και συμβολή κλάδων οικονομικής δραστηριότητας στον ρυθμό μεταβολής.

4,0

συμβολή σε ποσ. μον.

1,8% 1,9%

2,1%

2,6%

y-o-y %

2,1% 1,6%

1,5%

2,0

1,3%

1,0%

-0,3%

0,6%

0,0%

-0,1% 0,0%

-1,0%

-0,6% -2,0

-1,3%

-2,0%

Πρωτογενής τομέας Κατασκευές Υπηρεσίες εκτός εμπορίου κ.α.

2019 Q1

2018 Q4

2018 Q3

2018 Q2

2018 Q1

2017 Q4

2017 Q3

2017 Q2

2017 Q1

2016 Q4

2016 Q3

2016 Q2

2016 Q1

2015 Q4

2015 Q3

2015 Q2

-2,6% 2015 Q1

-4,0

2,0% 1,0%

0,4% 0,0

3,0%

-3,0%

Βιομηχανία Εμπόριο, Επισκευές, Μεταφορές, Τουρισμός y-o-y ΑΕΠ

Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ (Αλυσωτοί δείκτες όγκου έτους αναφοράς 2010. Εποχικά διορθωμένα στοιχεία).

3.2. Άμεσες Ξένες Επενδύσεις Οι Άμεσες Ξένες Επενδύσεις (ΑΞΕ) κατά το 2018 ανήλθαν σε 3,6 δισεκ. ευρώ υψηλότερες κατά 442,3 εκατ. ευρώ σε σύγκριση με το 2017. Η επίδοση αυτή είναι η μεγαλύτερη από το 2006. Οι ΑΞΕ κατά τα τρία τελευταία χρόνια βρίσκονται σε αρκετά υψηλότερο επίπεδο από το μέσο όρο της περιόδου 2002-2018. Ωστόσο, αξίζει να επισημανθεί ότι διαχρονικά οι ΑΞΕ κυμαίνονται σε χαμηλά επίπεδα και

19

συνίστανται κατά βάση σε επενδύσεις στον κλάδο των υπηρεσιών (ξενοδοχεία - εστιατόρια, μεταφορές, χρηματοπιστωτική διαμεσολάβηση και δραστηριότητες real estate) και σε αποκρατικοποιήσεις.

Διάγραμμα 12: Άμεσες Ξένες Επενδύσεις 2002-2018 (εκατ. ευρώ).

4.276

4.500 4.000

3.640

3.393

3.500

3.198

3.000 2.500 1.726

2.000 1.000 500

1.543

1.196

1.500

2.179

2.016

2.453 2.026

1.352

1.147

835

528

364

116

Άμεσες Ξένες Επενδύσεις

2018

2017

2016

2015

2014

2013

2012

2011

2010

2009

2008

2007

2006

2005

2004

2003

2002

0

μ.ο. 2002-2018

Πηγή: ΤτΕ

3.3. Εξωτερικός Τομέας Σύμφωνα με τα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος, το 2018 το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών κατέγραψε έλλειμμα ύψους 5.330,1 εκατ. ευρώ, υψηλότερο κατά 2.170,8 εκατ. ευρώ σε σύγκριση με το 2017. Το αποτέλεσμα αυτό αποδίδεται πρωτίστως στην επιδείνωση του ελλείμματος στο Ισοζύγιο Αγαθών (κατά 2.655,2 εκατ. ευρώ) και δευτερευόντως στην αύξηση του ελλείμματος του Ισοζυγίου Πρωτογενών Εισοδημάτων (κατά 871,3 εκατ. ευρώ). Το Ισοζύγιο Αγαθών επιδεινώθηκε κυρίως λόγω της αύξησης του ελλείμματος στο Ισοζύγιο Καυσίμων (κατά 1.463,0 εκατ. ευρώ) και δευτερευόντως λόγω της επιδείνωσης του Ισοζυγίου Αγαθών χωρίς καύσιμα και πλοία ενώ το Ισοζύγιο πλοίων είχε μικρή μόνο επιδείνωση 16,9 εκατ. ευρώ. Η εξέλιξη αυτή αντισταθμίστηκε μερικώς από τη βελτίωση του πλεονάσματος του Ισοζυγίου υπηρεσιών κατά 1.260,7 εκατ. ευρώ (λόγω της βελτίωσης του Ταξιδιωτικού Ισοζυγίου κατά 1.169,4 εκατ. ευρώ και Ισοζυγίου μεταφορών κατά 632,3 εκατ. ευρώ) και της βελτίωσης του Ισοζυγίου Δευτερογενών Εισοδημάτων κατά 95,0 εκατ. ευρώ.

Πίνακας 2: Ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών 2017-2018 σε εκατ. ευρώ ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΤΡΕΧΟΥΣΩΝ ΣΥΝ/ΓΩΝ (Α + Β + Γ + Δ) Α ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΑΓΑΘΩΝ (Α1+Α2+A3) A1 ΙΣΟΖΥΓΙΟ καυσίμων A2 ΙΣΟΖΥΓΙΟ πλοίων A3 ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΑΓΑΘΩΝ χωρίς καύσιμα και πλοία Β ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ (Β1+Β2+B3) B1 Ταξιδιωτικό Ισοζύγιο B2 Ισοζύγιο Μεταφορών B3 Ισοζύγιο στις Λοιπές Υπηρεσίες Γ ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΠΡΩΤΟΓΕΝΩΝ ΕΙΣΟΔΗΜΑΤΩN Δ ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟΓΕΝΩΝ ΕΙΣΟΔΗΜΑΤΩΝ Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδος

2017 -3.159,3 -19.833,9 -3.717,6 -39,9 -16.076,3 18.043,7 12.725,4 4.953,2 365,0 -810,4 -558,7

2018 -5.330,1 -22.489,1 -5.180,7 -56,8 -17.251,6 19.304,4 13.894,8 5.585,6 -176,0 -1.681,7 -463,7

Μεταβολή -2.170,8 -2.655,2 -1.463,0 -16,9 -1.175,3 1.260,7 1.169,4 632,3 -541,0 -871,3 95,0

Το 2018 οι εξαγωγές αγαθών σε σταθερές τιμές αυξήθηκαν κατά 15,8% και οι εισαγωγές κατά 9,4%. Από την πλευρά των εξαγωγών αγαθών, τις μεγαλύτερες αυξήσεις με εξαίρεση τα Καύσιμα (+27,9%) κατέγραψαν τα Βιομηχανικά Προϊόντα (12,9%) και ειδικότερα τα Χημικά προϊόντα & συναφή (+13,9%), τα Βιομηχανικά είδη ταξινομημένα κατά α’ ύλη (+13,4%), τα Μηχανήματα και υλικό μεταφορών (+13,2%) και τα Διάφορα βιομηχανικά είδη (+10,0%). Ακολουθούν οι Πρώτες ύλες (+6,0%) και τα Αγροτικά προϊόντα (+6,4%), ειδικά η επιμέρους κατηγορία των Λαδιών και Λιπών ζωικής και φυτικής προέλευσης (+22,1%).

20

Στο πεδίο των εισαγωγών τις μεγαλύτερες αυξήσεις παρουσίασαν τα Καύσιμα (+31,0%), οι Πρώτες ύλες (+9,3%), τα Βιομηχανικά είδη ταξινομημένα κατά α’ ύλη (+9,1%), τα Διάφορα βιομηχανικά είδη (+7,9%) και τα Χημικά προϊόντα και συναφή (+7,2%).

Πίνακας 3: Εξαγωγές–Εισαγωγές αγαθών, Ιανουάριος-Δεκέμβριος 2018 Προϊόντα (σε εκατ. ευρώ) Αγροτικά προϊόντα Τρόφιμα και ζώα ζωντανά Ποτά & καπνός Λάδια, λίπη ζωϊκής/φυτικής προέλευσης Πρώτες ύλες Α' ύλες μη εδώδιμες εκτός καυσίμων Καύσιμα Βιομηχανικά προϊόντα Χημικά προϊόντα & συναφή (μ.α.κ.) Βιομηχανικά είδη κατά πρώτη ύλη Μηχανήματα & υλικό μεταφορών Διάφορα βιομηχανικά είδη Άλλα Σύνολο

2017 5.558,8 4.291,1 706,5 561,3 1.284,3 1.284,3 8.979,5 12.157,4 3.025,3 4.571,4 2.531,2 2.029,4 530,6 28.510,6

Εξαγωγές 2018 Δ% 5.914,3 6,4% 4.517,5 5,3% 711,5 0,7% 685,3 22,1% 1.361,9 6,0% 1.361,9 6,0% 11.480,7 27,9% 13.725,4 12,9% 3.445,2 13,9% 5.183,7 13,4% 2.864,1 13,2% 2.232,4 10,0% 538,7 1,5% 33.021,0 15,8%

% Σύνθεση 17,9% 13,7% 2,2% 2,1% 4,1% 4,1% 34,8% 41,6% 10,4% 15,7% 8,7% 6,8% 1,6% 100,0%

2017 6.421,7 5.509,0 624,1 288,6 1.214,9 1.214,9 12.216,2 29.018,6 7.257,8 5.721,5 10.955,0 5.084,1 256,0 49.127,3

Εισαγωγές 2018 Δ% % Σύνθεση 6.465,4 0,7% 12,0% 5.561,1 0,9% 10,3% 653,5 4,7% 1,2% 250,9 -13,1% 0,5% 1.328,4 9,3% 2,5% 1.328,4 9,3% 2,5% 15.999,2 31,0% 29,8% 29.914,9 3,1% 55,7% 7.780,8 7,2% 14,5% 6.240,8 9,1% 11,6% 10.407,9 -5,0% 19,4% 5.485,5 7,9% 10,2% 46,7 -81,8% 0,1% 53.754,7 9,4% 100,0%

Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ, επεξεργασία στοιχείων ΚΕΕΜ (προσωρινά στοιχεία)

3.4. Τουρισμός Ο τομέας του τουρισμού συνεχίζει την ανοδική του πορεία καταγράφοντας τις υψηλότερες ιστορικά επιδόσεις για ένα ακόμα χρόνο τόσο από πλευράς ταξιδιωτικών εισπράξεων όσο και από πλευράς προσέλευσης τουριστών. Συγκεκριμένα, το 2018 οι ταξιδιωτικές εισπράξεις ανήλθαν σε 16,1 δισεκ. ευρώ σημειώνοντας αύξηση κατά 10,0% σε σχέση με το 2017. Οι δε αφίξεις των ταξιδιωτών ανήλθαν σε 33,1 εκατ. ταξιδιώτες σημειώνοντας αύξηση κατά 9,7% έναντι του 2017. Η μεγαλύτερη εισερχόμενη ταξιδιωτική κίνηση προέρχεται από τη Γερμανία με 4,4 εκατ. ταξιδιώτες από τους οποίους προκύπτουν εισπράξεις ύψους 2,9 δισεκ. ευρώ, ακολουθεί το Ηνωμένο Βασίλειο με 2,3 εκατ. ταξιδιώτες οι οποίοι δαπάνησαν 1,9 δισεκ. ευρώ, η Ιταλία με ταξιδιωτική κίνηση 1,6 εκατ. ταξιδιώτες και δαπάνες 938,9 εκατ. ευρώ και η Γαλλία με 1,5 εκατ. ταξιδιώτες και εισπράξεις που ανέρχονται στα 954,1 εκατ. ευρώ. Η τουριστική κίνηση από τις ΗΠΑ αν και πιο περιορισμένη 1,1 εκατ. ευρώ δαπανά 1,04 δισεκ. ευρώ.

Διάγραμμα 13: Ταξιδιωτικές Εισπράξεις και Αφίξεις 2012-2018

25.000

13.393 10.730

11.357 11.319 11.636

10.400

20.000

10.505 10.442

33.072 16.086

14.630 24.272

26.114

13.207

14.388

15.226

16.165

16.000 14.000

10.000 8.000

16.947 15.939 14.915 15.007 16.427

6.000 4.000

5.000

Αφίξεις (σε χιλ. ταξιδιώτες)

2018

2017

2016

2015

2014

2013

2012

2011

2010

2009

2008

2007

2.000 2006

0

18.000

12.000

20.111

15.000 10.000

14.126 28.071

12.152 9.611

2005

Αφίξεις σε χιλ. ταξιδιώτες

30.000

30.161

Εισπράξεις σε εκατ. ευρώ

35.000

0

Εισπράξεις (σε εκατ. ευρώ)

Πηγή: ΤτΕ, προσωρινά στοιχεία.

3.5. Δημόσια Οικονομικά 3.5.1. Εκτέλεση Προϋπολογισμού Σύμφωνα με το Δελτίο Εκτέλεσης του Κρατικού Προϋπολογισμού Απριλίου του 2019, την περίοδο Ιανουαρίου – Απριλίου του 2019, σε τροποποιημένη ταμειακή βάση, ο κρατικός προϋπολογισμός παρουσιάζει έλλειμμα ύψους 1.041 εκατ. ευρώ έναντι στόχου για έλλειμμα 3.117 εκατ. ευρώ που είχε προβλεφθεί στην Εισηγητική Έκθεση του Προϋπολογισμού του 2019. Το πρωτογενές αποτέλεσμα του 21

κρατικού προϋπολογισμού διαμορφώθηκε σε πλεόνασμα ύψους 1.463 εκατ. ευρώ έναντι στόχου για έλλειμμα 670 εκατ. ευρώ. Τα καθαρά έσοδα του κρατικού προϋπολογισμού ανήλθαν σε 15.956 εκατ. ευρώ, παρουσιάζοντας αύξηση κατά 1.307 εκατ. ευρώ (ή 8,9%) έναντι των εκτιμήσεων του Προϋπολογισμού του 2019. Στη βελτιωμένη εικόνα των εσόδων συνέβαλλαν οι αυξημένες επιδόσεις σε σχέση με τους στόχους των ακόλουθων κατηγοριών εσόδων: 1. Πωλήσεις αγαθών και υπηρεσιών κατά 897 εκατ. ευρώ ή 434,7%, στο οποίο περιλαμβάνεται ποσό ύψους 904,1 εκατ. ευρώ, που εισπράχθηκε τον Μάρτιο του 2019 και που αφορά στην επέκταση της σύμβασης παραχώρησης του Διεθνούς Αερολιμένα Αθηνών, 2. Φόροι κατά 320 εκατ. ευρώ (ή 2,3%), με τη μεγαλύτερη συμβολή να προέρχεται από: i. τον ΦΠΑ κατά 373 εκατ. ευρώ ή 6,8%, ii. τους Λοιπούς φόρους επί συγκεκριμένων υπηρεσιών κατά 93 εκατ. ευρώ ή 16,5%, iii. τους τακτικούς φόρους ακίνητης περιουσίας κατά 27 εκατ. ευρώ ή 5,6%, iv. τους Λοιπούς φόρους επί παραγωγής κατά 21 εκατ. ευρώ ή 5,0%, v. τον Φόρο εισοδήματος Νομικών Προσώπων κατά 16 εκατ. ευρώ ή 5,3%, vi. τους Φόρους κεφαλαίου κατά 37 εκατ. ευρώ ή 91,0%, 3. Μεταβιβάσεις κατά 103 εκατ. ευρώ ή 9,1% (λόγω κυρίως των αυξημένων απολήψεων από τα κοινοτικά ταμεία) και 4. Λοιπά τρέχοντα έσοδα κατά 91 εκατ. ευρώ ή 18,0%. Από την άλλη, οι δαπάνες του κρατικού προϋπολογισμού ανήλθαν σε 16.997 εκατ. ευρώ και παρουσιάζονται μειωμένες κατά 769 εκατ. ευρώ έναντι της εκτίμησης του Προϋπολογισμού για 17.766 εκατ. ευρώ. Η απόκλιση αυτή οφείλεται κυρίως στις Πιστώσεις υπό κατανομή (εκτίμηση 1.364 εκατ. ευρώ στον Π/Υ του 2019) καθώς είχε προβλεφθεί πίστωση ύψους 982 εκατ. ευρώ κατά το έτος 2019, των εφάπαξ χρηματικών ποσών του νόμου 4575/2018 σε περίπτωση μη ολοκλήρωσης των πληρωμών εντός του 2018. Από την άλλη, στις Παροχές σε εργαζόμενους περιλαμβάνονται οι πληρωμές που υλοποιήθηκαν κατά το πρώτο τετράμηνο και αφορούν σε υπουργικές αποφάσεις εκδοθείσες το 2018 ύψους 324 εκατ. ευρώ.

Πίνακας 4: Εκτέλεση Κρατικού Προϋπολογισμού Ιανουάριος – Απρίλιος 2019

1. Καθαρά Έσοδα Κρατικού Π/Υ (Ι+ΙΙ+ΙΙΙ+ΙV+V+VI+VII-β) Ι. Φόροι Α. Φόροι επί αγαθών και Υπηρεσιών (Α1-Α7) Α1. ΦΠΑ Α2. Ειδικοί Φόροι Κατανάλωσης Α3. Φόροι με μορφή χαρτοσήμου Α4. Φόροι επί χρημ/κών και κεφαλαιακών συναλλαγών Α5. Φόροι ταξινόμησης οχημάτων Α6. Λοιποί φόροι επί συγκεκριμένων υπηρεσιών Α7. Λοιποί φόροι επί αγαθών Β. Φόροι και δασμοί επί εισαγωγών Γ. Τακτικοί φόροι ακίνητης περιουσίας Δ. Λοιποί φόροι παραγωγής Ε. Φόροι εισοδήματος Ε1. Φυσικών Προσώπων Ε2. Νομικών Προσώπων Ε3. Λοιποί ΣΤ. Φόροι κεφαλαίου Ζ. Λοιποί τρέχοντες φόροι II. Κοινωνικές Εισφορές ΙΙΙ. Μεταβιβάσεις IV. Πωλήσεις αγαθών και υπηρεσιών V. Λοιπά τρέχοντα έσοδα εκ των οποίων: α. επιστροφές δαπανών για τόκους VI. Πωλήσεις παγίων περιουσιακών στοιχείων VII. Πωλήσεις τιμαλφών β. Επιστροφές φόρων Έσοδα ΠΔΕ*

Πραγμ/σεις Ιαν.-Απρ. 2019 (2) 15.956 14.194 9.043 5.872 2.183 68 148 90 656 26 89 505 442 3.598 2.911 324 363 77 441 18 1236 1.104 594 0 2 0 1.191 893

Εκτιμήσεις Π/Υ 2019 (3) 14.649 13.874 8.674 5.499 2.266 86 140 92 564 27 80 478 421 3.658 2.957 307 394 41 522 20 1.133 206 503 0 6 0 1.093 856

Διαφορά (4=2-3) 1.307 320 369 373 -83 -18 8 -2 93 -1 9 27 21 -60 -46 17 -31 36 -81 -2 103 898 91 0 -4 0 98 37

22

2. Δαπάνες Κρατικού Π/Υ (I+II+III+IV+V+VI+VII+VIII+IX+X+XI) 16.997 17.766 Ι. Παροχές σε εργαζόμενους 4.552 4.324 ΙΙ. Κοινωνικές Παροχές 251 42 ΙΙΙ. Μεταβιβάσεις 8.450 8.077 ΙV. Αγορές αγαθών και υπηρεσιών 222 212 V. Επιδοτήσεις 82 45 VI. Τόκοι (σε ακαθάριστη βάση) 2.504 2.447 VII. Λοιπές Δαπάνες 26 0 VIII. Πιστώσεις υπό κατανομή (πλην ΠΔΕ) 0 1.364 IX. Αποκτήσεις παγίων περιουσιακών στοιχείων 23 216 X. Αποκτήσεις Τιμαλφών 0 0 XI. Δαπάνες ΠΔΕ 886 1.040 3. Ισοζύγιο Κρατικού Π/Υ (1-2) -1.041 -3.117 4. Πρωτογενές αποτέλεσμα Κρατικού Π/Υ 1.463 -670 Πηγή: Υπουργείο Οικονομικών – Δελτίο Εκτέλεσης Κρατικού Προϋπολογισμού Απριλίου 2019

-769 228 209 373 10 37 57 26 -1.364 -193 0 -154 2.076 2.133

3.5.2. Οφειλές Δημοσίου Το Μάρτιο του 2019, οι συνολικές ληξιπρόθεσμες υποχρεώσεις του Δημοσίου προς τους ιδιώτες ανήλθαν σε 2,21 δισεκ. ευρώ με τις ληξιπρόθεσμες οφειλές της Γενικής Κυβέρνησης να ανέρχονται σε 1,79 δισεκ. ευρώ και τις Εκκρεμείς Επιστροφές Φόρων σε 417 εκατ. ευρώ. Σε σχέση με τον προηγούμενο μήνα Φεβρουάριο οι συνολικές οφειλές του Δημοσίου αυξήθηκαν κατά 62 εκατ. ευρώ (ή 2,9%), λόγω της αύξησης των ληξιπρόθεσμων οφειλών της Γενικής Κυβέρνησης κατά 125 εκατ. ευρώ (ή 7,5%) καθώς οι Εκκρεμείς Επιστροφές Φόρων μειώθηκαν κατά 63 εκατ. ευρώ (ή -13,1%). Σε ετήσια βάση, οι συνολικές ληξιπρόθεσμες υποχρεώσεις του Δημοσίου μειώθηκαν κατά 1,2 δισεκ. ευρώ (ή 35,5%) και επιμερίζονται σε μείωση των ληξιπρόθεσμων οφειλών της Γενικής Κυβέρνησης κατά 959 εκατ. ευρώ (ή -34,9%) και μείωση των Εκκρεμών Επιστροφών Φόρων κατά 258 εκατ. ευρώ (ή -38,2%).

8,66

8,0

9,57 8,84 5,98

7,76

4,93

4,77 3,83 4,70

2,03 2,06 2,15 2,21

2,56 2,46 2,61 2,75 2,61 2,38

Ληξιπρόθεσμες υποχρεώσεις Γ. Κ. Σύνολο Ληξιπρόθεσμων υποχρεώσεων Δημοσίου

Μαρ-19

Φεβ-19

Ιαν-19

Δεκ-18

Νοε-18

Οκτ-18

Σεπ-18

Αυγ-18

Ιουλ-18

Ιουν-18

Μαϊ-18

2,01 1,93 1,97 1,91 1,94 1,85 1,53 1,57 1,67 1,79 1,06 0,77 0,69 0,78 0,68 0,74 0,59 0,71 0,79 0,70 0,63 0,73 0,51 0,49 0,48 0,42 Απρ-18

1,28 1,23

Δεκ-17

Δεκ-14

Δεκ-13

Δεκ-12

0,90 0,72 0,52 0,76 Δεκ-11

0,0

3,70

3,08

2,0

3,32 3,15 3,39 3,42 3,35 2,97 2,72 2,72 3,03 2,61 2,57 2,58

Μαρ-18

4,25

Φεβ-18

4,0

Ιαν-18

6,0

Δεκ-16

10,0

Δεκ-15

δισεκ. ευρώ

Διάγραμμα 14: Ληξιπρόθεσμες υποχρεώσεις Δημοσίου και εκκρεμείς επιστροφές φόρων (δισεκ. ευρώ)

Εκκρεμείς Επιστροφές Φόρων

Πηγή: Γενικό Λογιστήριο του Κράτους

3.6. Πληθωρισμός Ο Γενικός Δείκτης Τιμών Καταναλωτή (ΔΤΚ) τον Μάιο του 2019 αυξήθηκε κατά 0,2% σε σχέση με τον Μάιο του 2018. Η αύξηση αυτή οφείλεται στις αυξήσεις στις τιμές των προϊόντων Διατροφής και μη αλκοολούχων ποτών κατά 0,5%, των Αλκοολούχων ποτών και καπνού κατά 1,0%, στην Ένδυση και Υπόδηση κατά 0,5%, στην Υγεία κατά 0,7%, τις Μεταφορές κατά 1,1%, τις Επικοινωνίες κατά 3,4% και τα Ξενοδοχεία-Καφέ–Εστιατόρια κατά 0,7%. Προς την αντίθετη κατεύθυνση κινήθηκαν οι τιμές στη Στέγαση με μείωση κατά 0,7%, στα Διαρκή αγαθά – Είδη νοικοκυριού και υπηρεσίες κατά 1,9%, στις υπηρεσίες Αναψυχής και Πολιτιστικές δραστηριότητες κατά 1,8%, στην Εκπαίδευση 0,8% και τα Άλλα αγαθά και υπηρεσίες κατά 1,4%.

23

Διάγραμμα 15: Γενικός Δείκτης Τιμών Καταναλωτή 2,0

1,71,6

1,5

1,2

1,3

1,8 1,2

1,01,0

1,0 0,5 0,0 -0,5

0,9

1,1

1,0 0,7

1,0 0,7

0,6

0,9

1,0

1,1

0,91,0

1,0 0,6

0,4

0,6 0,2

0,1 0,0 -0,2 -0,2

0,0 -0,5 -0,7 -0,9 -0,9 -1,0-0,9-1,0 -1,3 -1,5

-0,5 -0,7

-1,0 -1,5

5_2019

3_2019

1_2019

11_2018

9_2018

7_2018

5_2018

3_2018

1_2018

11_2017

9_2017

7_2017

5_2017

3_2017

1_2017

11_2016

9_2016

7_2016

5_2016

3_2016

1_2016

-2,0

Πηγή: Eurostat

Διάγραμμα 16: Ανάλυση αύξησης Γενικού ΔΤΚ Απρίλιος 2019-Απρίλιος 2018 Επικοινωνίες

3,4%

Μεταφορές

1,1%

Αλκοολούχα ποτά και καπνός

1,0%

Υγεία

0,7%

Ξενοδοχεία - Καφέ - Εστιατόρια

0,7%

Διατροφή και μη αλκοολούχα ποτά

0,5%

Ένδυση και υπόδηση

0,5%

Στέγαση

-0,7%

Εκπαίδευση Άλλα αγαθά και υπηρεσίες Αναψυχή - Πολιτιστικές δραστηριότητες Διαρκή αγαθά - Είδη νοικοκυριού και υπηρεσίες -4,0%

-0,8% -1,4% -1,8% -1,9% -2,0%

0,0%

2,0%

4,0%

Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ

3.7. Δείκτες Οικονομικού Κλίματος Ο Δείκτης Οικονομικού Κλίματος (Economic Sentiment Indicator-ESI) για το σύνολο της οικονομίας τον Μάιο του 2019 αυξήθηκε στις 100,8 μονάδες έναντι 100,3 τον Απρίλιο. Η εξέλιξη αυτή οφείλεται στην αύξηση του δείκτη επιχειρηματικών προσδοκιών του κλάδου των Υπηρεσιών (+1,7 μονάδες) και του κλάδου της Βιομηχανίας (+0,7 της μονάδας) καθώς και στη βελτίωση του δείκτη Καταναλωτικής εμπιστοσύνης (+1,4 μονάδες). Οι παραπάνω αυξήσεις υπερ-αντιστάθμισαν την υποχώρηση που παρουσίασε ο δείκτης επιχειρηματικών προσδοκιών στον κλάδο του Λιανικού εμπορίου και των Κατασκευών κατά 2,1 και 4,1 μονάδας, αντίστοιχα. Στην ευρωζώνη ο Δείκτης Οικονομικού Κλίματος κατέγραψε αύξηση κατά 1,2 μονάδες για πρώτη φορά έπειτα από δέκα διαδοχικούς μήνες. Η ανάκαμψη του δείκτη οφείλεται στις αυξήσεις στους δείκτες επιχειρηματικών προσδοκιών του κλάδου της Βιομηχανίας (+1,4 μονάδες) και των Υπηρεσιών (+0,4 της μονάδας) καθώς και στη βελτίωση του δείκτη Καταναλωτικής εμπιστοσύνης (+0,8 της μονάδας).

24

Διάγραμμα 17: Δείκτης Οικονομικού Κλίματος, Σύνολο Οικονομίας 120,0 115,0 108,2

110,0

109,7

110,9 111,1

112,0

113,1 113,4

114,5 114,0 113,6

112,0 112,2 111,5 111,8 111,2

111,0 110,4

109,7 109,4

107,4

106,3 106,2 105,6

105,0 100,0

103,9

95,0

97,8

90,0

99,0

100,6

100,7 101,4

102,6

103,6

104,9 104,7 102,1

100,6 100,4 101,1 100,9

99,0

98,2 98,3

105,1 103,9

99,6

101,3 101,3

100,3100,8

93,3 93,8

85,0

Ελλάδα

Ζώνη Ευρώ Μαϊ-19

Απρ-19

Μαρ-19

Ιαν-19

Φεβ-19

Δεκ-18

Νοε-18

Σεπ-18

Οκτ-18

Αυγ-18

Ιουλ-18

Μαϊ-18

Ιουν-18

Απρ-18

Μαρ-18

Ιαν-18

Φεβ-18

Δεκ-17

Νοε-17

Οκτ-17

Σεπ-17

Αυγ-17

Ιουλ-17

Ιουν-17

Μαϊ-17

80,0

Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή (εποχικά διορθωμένα στοιχεία)

Διάγραμμα 18: Δείκτης Καταναλωτικής Εμπιστοσύνης 10 0

-30 -31 -34,1-32,7

-40

Μαϊ-19

Απρ-19

Σεπ-18

Αυγ-18

Ιουλ-18

Ιουν-18

Μαϊ-18

Απρ-18

Μαρ-18

Φεβ-18

Ιαν-18

Δεκ-17

Νοε-17

Οκτ-17

Σεπ-17

Αυγ-17

Ζώνη Ευρώ Δεκ-18

Ελλάδα

-60,2 Ιουλ-17

Ιουν-17

-65 -65,9 Μαϊ-17

-70

Νοε-18

-60

-42,7

Μαρ-19

-45 -48,5-48,6-48,9-46,5 -49,2 -50 -49,4 -48 -47,8-49,6 -52,1 -52,8

Οκτ-18

-50

-29,5 -28,3 -30,9 -33,3-31,6

Φεβ-19

-20

-4,6 -4,5 -4,1 -3,6 -3,3 -2,8 -3,2 -3,5 -4,2 -4,4 -4,8 -4,8 -4,7 -4,9 -5,6 -5,3 -6,1 -6,8 -5,4 -7,8 -7,4 -6,9 -6,6 -7,3 -6,5

Ιαν-19

-10

Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή (εποχικά διορθωμένα στοιχεία)

Διάγραμμα 19: Δείκτες Επιχειρηματικών Προσδοκιών και Καταναλωτικής Εμπιστοσύνης 30

80 60

20

40 10

20

Μαϊ-19

Απρ-19

Μαρ-19

Φεβ-19

Ιαν-19

Δεκ-18

Νοε-18

Οκτ-18

Σεπ-18

Αυγ-18

Ιουλ-18

Μαϊ-18

Ιουν-18

Απρ-18

Φεβ-18

Μαρ-18

Ιαν-18

Δεκ-17

Νοε-17

Οκτ-17

Σεπ-17

Αυγ-17

Ιουλ-17

Ιουν-17

-10

0 Μαϊ-17

0

-20 -40

-20 -30

-60 Βιομηχανία

Υπηρεσίες

Λιανικό Εμπόριο

Κατασκευές (δεξιός άξονας) -80

Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή (εποχικά διορθωμένα στοιχεία)

25

3.8. Δείκτες Κύκλου Εργασιών και Παραγωγής Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, ο Γενικός Δείκτης του Κύκλου Εργασιών στη Βιομηχανία τον Μάρτιο του 2019 παρουσίασε ετήσια μείωση 6,7% έναντι ετήσιας αύξησης 7,7% τον Φεβρουάριο του 2019. Η μείωση αυτή οφείλεται στην μείωση κατά 7,0% του δείκτη κύκλου εργασιών Μεταποιητικών Βιομηχανιών (όπου συνέβαλλαν οι κλάδοι ποτών, ειδών ένδυσης, παραγώγων πετρελαίου και άνθρακα, ηλεκτρολογικού εξοπλισμού κ.α.) η οποία υπερ-αντιστάθμισε την αύξηση κατά 11,8% του δείκτη κύκλου εργασιών Ορυχείων-Λατομείων. Ο δείκτης αυξήθηκε σε σχέση με τον Φεβρουάριο κατά 4,9% ενώ σε επίπεδο δωδεκαμήνου Απριλίου 2018-Μαρτίου 2019, ο μέσος Γενικός Δείκτης σημείωσε ετήσια αύξηση 8,7%.

Διάγραμμα 20: Μηνιαία εξέλιξη Αναθεωρημένου Δείκτη Κύκλου Εργασιών στη Βιομηχανία (2010 = 100,0) 130,0 120,0 110,0 100,0 90,0 84,9 80,0 70,0

100,9 100,3 99,0 91,0 89,7 96,8 89,1 85,7

85,5

107,3105,2 100,5

92,1 89,8 87,7

86,9

82,5

75,7

97,9

102,9

88,0

88,688,6 84,2

98,6 95,1

100,4 99,0 100,9 97,3 94,2

89,7

118,1 117,7 116,8 116,1 111,0 110,9 107,9

103,6 99,3 98,8

108,3 101,3

91,5 87,1

83,1

72,5 65,0

60,0

Γενικός Δείκτης

μ.ο. Ιαν. 2015-Μαρ. 2019 Μάρτ.2019

Ιαν.2019

Σεπ.2018

Νοέμ.2018

Ιούλ.2018

Μάιος2018

Μάρτ.2018

Ιαν.2018

Νοέμ.2017

Σεπ.2017

Ιούλ.2017

Μάρτ.2017

Μάιος2017

Ιαν.2017

Νοέμ.2016

Σεπ.2016

Ιούλ.2016

Μάιος2016

Μάρτ.2016

Ιαν.2016

Νοέμ.2015

Σεπ.2015

Ιούλ.2015

Μάρτ.2015

Μάιος2015

Ιαν.2015

50,0

Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ

Ο Γενικός Δείκτης Βιομηχανικής Παραγωγής τον Απρίλιο του 2019 κατέγραψε ετήσια μείωση 0,8%. Η εξέλιξη αυτή οφείλεται στην σημαντική υποχώρηση του δείκτη Παραγωγής Ορυχείων – Λατομείων με ετήσια μείωση 16,4% και του δείκτη Παροχής Νερού κατά 5,0%. Ο δείκτης Παραγωγής των Μεταποιητικών Βιομηχανιών παρέμεινε σχετικά σταθερός (-0,2%) ενώ ο δείκτης Παραγωγής Ηλεκτρισμού παρουσίασε ετήσια αύξηση 1,4%.

Διάγραμμα 21: Δείκτες τομέων της Βιομηχανίας: Μεταποιητικές Βιομηχανίες και ΟρυχείαΛατομεία (2010=100,0).

av._2000 av._2004 av._2008 3_2010 7_2010 11_2010 3_2011 7_2011 11_2011 3_2012 7_2012 11_2012 3_2013 7_2013 11_2013 3_2014 7_2014 11_2014 3_2015 7_2015 11_2015 3_2016 7_2016 11_2016 3_2017 7_2017 11_2017 3_2018 7_2018 11_2018 3_2019

150 140 130 120 110 100 90 80 70 60 50

Μεταποιητικές Βιομηχανίες Ορυχεία - Λατομεία Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ (εποχικά διορθωμένα στοιχεία)

Ηλεκτρισμός

Παροχή Νερού

Ο εποχικά διορθωμένος Δείκτης Υπευθύνων Προμηθειών (PMI) για τη μεταποίηση τον Μάιο του 2019 ανήλθε στις 54,2 μονάδες. Η επίδοση αυτή αν και είναι ελαφρώς χαμηλότερη από την επίδοση του προηγούμενου μήνα (56,6 μονάδες, υψηλότερη επίδοση από τον Ιούνιο του 2000) υποδηλώνει σταθερή βελτίωση των λειτουργικών συνθηκών του κλάδου της Μεταποίησης και αποδίδεται στην έντο26

νη αύξηση των νέων παραγγελιών από το εσωτερικό και το εξωτερικό. Σωρευτικά, ο Δείκτης παραμένει σε θετικό πεδίο για εικοστό τέταρτο συνεχή μήνα.

Διάγραμμα 22: Δείκτης Υπευθύνων Προμηθειών της IHS Markit 60,0 58,0 56,0 54,0 52,0 50,0 48,0

56,6

56,1 55,2 55,0

54,2 54,254,7 53,553,553,953,653,154,053,853,7 52,9

53,1 52,8 52,2 52,152,2 50,550,5 50,4 49,6 49,3 49,2 48,648,3 48,2 47,7 46,6 46,7

54,2

46,0 44,0 42,0 Μαϊ-19

Απρ-19

Μαρ-19

Ιαν-19

Φεβ-19

Δεκ-18

Νοε-18

Σεπ-18

Οκτ-18

Αύγ-18

Ιούλ-18

Μάϊ-18

Ιούν-18

Απρ-18

Μαρ-18

Ιαν-18

Φεβ-18

Δεκ-17

Νοε-17

Σεπ-17

Οκτ-17

Αυγ-17

Ιουλ-17

Μάϊ-17

Ιουν-17

Απρ-17

Μαρ-17

Ιαν-17

Φεβ-17

Δεκ-16

Νοε-16

Σεπ-16

Οκτ-16

Αυγ-16

40,0

Πηγή: IHS Markit (Εποχικά διορθωμένα στοιχεία. Τιμές κάτω του 50 υποδηλώνουν μείωση, τιμές πάνω από το 50 υποδηλώνουν αύξηση).

Ο Γενικός Δείκτης Όγκου στο Λιανικό Εμπόριο τον Μάρτιο του 2019 παρουσίασε ετήσια αύξηση 4,6% ενώ χωρίς τα καύσιμα και τα λιπαντικά αυξήθηκε 3,3%. Η εξέλιξη αυτή αποδίδεται στην αύξηση στα καταστήματα με Βιβλία-Χαρτικά-Λοιπά Είδη (+9,2%), στα Καύσιμα και Λιπαντικά Αυτοκινήτων (+8,9%), στα Μεγάλα καταστήματα τροφίμων (+7,5%), στα Καταστήματα Ειδών Διατροφής (+6,9%), στα Έπιπλα Ηλ. είδη-Οικ. Εξοπλισμός (+6,3%), τα Τρόφιμα-Ποτά-Καπνός (+2,0%). Στον αντίποδα, μειώσεις παρουσίασαν τα καταστήματα με Φαρμακευτικά Είδη και Καλλυντικά (-1,7%), Ένδυση και Υπόδηση (-3,9%) και τα Πολυκαταστήματα (-11,1%).

Διάγραμμα 23: Ετήσια Μεταβολή (%) Δείκτη Όγκου στο Λιανικό Εμπόριο (2015=100,0) 9,9%

9,7%

8,0%

3,9%

4,1%

2,2% 0,4% -0,1% -1,0% -1,1%

1,7% 1,5% 2,4% 1,0% 1,5% 1,7% 2,9%

0,8% -0,9% -0,9%

-0,1%

-0,5%

-2,5% -4,1%

-3,2%-3,1%

1_2019

11_2018

9_2018

7_2018

5_2018

3_2018

1_2018

11_2017

9_2017

7_2017

5_2017

3_2017

9_2016

Γεν. Δείκτης (εκτός καυσίμων-λιπαντικών) (y-o-y %) 7_2016

5_2016

5_2015

3_2015

1_2015

3_2016

Γεν. Δείκτης (y-o-y%)

-10,0%

1_2016

-8,0%

11_2015

-6,0%

9_2015

-4,0%

-0,4% -1,3% -1,7%-1,7% -2,1%-2,3% -1,8% -2,0% -2,1% -3,3% -3,6% -4,4% -6,8% -6,3% -7,3% 7_2015

-2,0%

2,5%

1,1% 0,6%

4,6%

4,1% 3,6% 3,0% 2,4%

0,2%

1_2017

2,0% 0,0%

3,7%

2,5%

4,0%

11_2016

6,0%

3_2019

10,0%

Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ

27

Πίνακας 5: Ανάλυση ετήσιων μεταβολών του Δείκτη Όγκου στο Λιανικό Εμπόριο -12,0%-10,0% -8,0% -6,0% -4,0% -2,0% 0,0% 2,0% 4,0% 6,0% 8,0% 10,0% 12,0% Βιβλία-Χαρτικά-Λοιπά Εϊδη

9,2%

Καύσιμα & Λιπαντικά Αυτοκινήτων

8,9%

Μεγάλα κατ/τα τροφίμων

7,5%

Καταστήματα ειδών διατροφής

6,9%

΄Επιπλα Ηλ.είδη-οικ. Εξοπλισμός

6,3%

Τρόφιμα-Ποτά-Καπνός

2,0%

Λοιπά καταστήματα (εκτός καυσίμων)

-0,2%

Φαρμακευτικά-Καλλυντικά

-1,7%

΄Ενδυση & Υπόδηση Πολυκαταστήματα

-3,9% -11,1%

Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ

Ο Δείκτης Παραγωγής στις Κατασκευές το δ’ τρίμηνο του 2018 παρουσίασε ετήσια αύξηση 0,9%. Ο εποχικά διορθωμένος δείκτης του δ’ τριμήνου 208 σε σύγκριση με το γ’ τρίμηνο του 2018 κατέγραψε αύξηση κατά 1,0%. Η συνολική οικοδομική δραστηριότητα τον Φεβρουάριο του 2019 μειώθηκε ετησίως κατά 5,1% με βάση τον αριθμό των οικοδομικών αδειών και κατά 26,0% με βάση τον όγκο. Ειδικότερα, η ιδιωτική Οικοδομική Δραστηριότητα με βάση τις οικοδομικές άδειες μειώθηκαν κατά 4,8% και με βάση τον όγκο κατά 25,2%. Την περίοδο Μάρτιος 2018-Φεβρουάριος 2019, η ιδιωτική οικοδομική δραστηριότητα αυξήθηκε σε επίπεδο αριθμού αδειών και όγκου κατά 7,4% και 18,1%, αντίστοιχα.

3.9. Χρηματοπιστωτικός Τομέας 3.9.1. Καταθέσεις Ιδιωτικού Τομέα Οι καταθέσεις στο εγχώριο τραπεζικό σύστημα από τις αρχές του 2016 άρχισαν να παρουσιάζουν 5 σταδιακή ανάκαμψη, ενώ από τον Μάιο του 2017 μέχρι και τον Δεκέμβριο του 2018 τα υπόλοιπα των καταθέσεων καταγράφουν συνεχή θετική πορεία. Συγκεκριμένα, τον Απρίλιο του 2019 οι ροές καταθέσεων του ιδιωτικού τομέα διαμορφώθηκαν σε 1.542,4 εκατ. ευρώ και οφείλονται στη θετική ροή καταθέσεων ύψους 833,3 εκατ. ευρώ από τα νοικοκυριά και τα Ιδιωτικά μη κερδοσκοπικά ιδρύματα (ΙΜΚΙ), 534,5 εκατ. ευρώ από τις μη χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις, 165,0 εκατ. ευρώ από τις Ασφαλιστικές επιχειρήσεις και Ταμεία Επαγγελματικής Ασφάλισης (ΤΕΑ) και 9,6 εκατ. ευρώ από τα Λοιπά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα. Σωρευτικά, την περίοδο Απρίλιος 2018- Απρίλιος 2019 οι καταθέσεις των νοικοκυριών αυξήθηκαν κατά 6,5 δισεκ. ευρώ.

5

Εξαίρεση αποτελεί μια μικρή κάμψη που οφείλεται στην αναταξινόμηση των φορέων του Δημοσίου, το Δεκέμβριο του 2016, βάση της οποίας οι καταθέσεις του Ταμείου Παρακαταθηκών και Δανείων και του Ταμείου Εγγύησης Καταθέσεων και Επενδύσεων να μην περιλαμβάνονται στις καταθέσεις ιδιωτών.

28

Διάγραμμα 24: Καταθέσεις νοικοκυριών (σε εκατ. ευρώ) 114000 112000 110000 108000 106000 104000 102000 100000 98000 96000 94000 92000

1/3/2019

1/1/2019

1/11/2018

1/9/2018

1/7/2018

1/5/2018

1/3/2018

1/1/2018

1/11/2017

1/9/2017

1/7/2017

1/5/2017

1/3/2017

1/1/2017

1/11/2016

1/9/2016

1/7/2016

1/5/2016

1/3/2016

1/1/2016

2.632 3000 2.288 2.176 2500 2000 1.086 992 1500 833 771 691 764 760 657 585 540 384 518 505 1000 444 416 368242278 339 277 190 67 188 4 -31 500 -59 -7860 -312 -214 -434 -539 0 -637 -707 -840 -972 -500 -1.060 -1000 -1500 -2000 Ροές (αριστερός άξονας) Υπόλοιπα (δεξιός άξονας) -2500 -3000

Πηγή: ΤτΕ

Διάγραμμα 25: Καταθέσεις μη χρηματοπιστωτικών επιχειρήσεων (σε εκατ. ευρώ) 2000 1500 1000

505

500

993 930 762

494

-20

-500 -1000

952 689 665 420

-770

-636

-535

-760

120

-93

462 193 -54

-609

-240

-641

-814

-935

1.175

747 826

653

477 174 -85

59

-122

0

1.284

987

-1.305

-1500 -1.352 -2000

Ροές (αριστερός άξονας)

Υπόλοιπα (δεξιός άξονας) 1/1/2019

1/11/2018

1/9/2018

1/7/2018

1/5/2018

1/3/2018

1/1/2018

1/11/2017

1/9/2017

1/7/2017

1/5/2017

1/3/2017

1/1/2017

1/11/2016

1/9/2016

1/7/2016

1/5/2016

1/3/2016

1/1/2016

-2500

24000 22000 20000 18000 894 535 16000 14000 12000 10000 8000 -1.070 6000 4000 2000 0 1/3/2019

2500

Πηγή: ΤτΕ

3.9.2. Χρηματοδότηση Ιδιωτικού Τομέα Τον Απρίλιο του 2019 η μηνιαία καθαρή ροή της χρηματοδότησης προς τον ιδιωτικό τομέα (επιχειρήσεις και νοικοκυριά) μειώθηκε κατά 313,7 εκατ. ευρώ έναντι αύξησης 198,2 εκατ. ευρώ τον Μάρτιο. Η μείωση αυτή οφείλεται κυρίως στην αρνητική μηνιαία καθαρή ροή στα νοικοκυριά κατά 206,8 εκατ. ευρώ καθώς οι επιχειρήσεις παρουσίασαν αρνητική ροή κατά 80,5 εκατ. ευρώ. Αναλυτικότερα, οι μηχρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις παρουσίασαν αυξημένη καθαρή ροή 62,8 εκατ. ευρώ, η οποία όμως υπερκαλύφθηκε από τις αρνητικές ροές στις Ασφαλιστικές επιχειρήσεις και λοιπά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα ύψους 143,2 εκατ. ευρώ και τους Ελεύθερους επαγγελματίες, αγρότες και ατομικές επιχειρήσεις ύψους -26,5 εκατ. ευρώ. Σημειώνεται ότι τον Μάρτιο και οι δύο αυτοί τομείς δραστηριότητας παρουσίασαν θετική καθαρή ροή ύψους 164,0 και 28,1 εκατ. ευρώ, αντίστοιχα.

Πίνακας 6: Χρηματοδότηση ιδιωτικού τομέα της οικονομίας (καθαρές ροές, σε εκατ. ευρώ) Ι.2 ΙΔΙΩΤΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ Ι.2.1. ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ Ι.2.1.Α. ΜΗ ΧΡΗΜΑΤΟΠΙΣΤΩΤΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ 1. Γεωργία 2. Βιομηχανία 2.1 Ορυχεία και Λατομεία 2.2 Μεταποίηση 3. Εμπόριο 4. Τουρισμός 5. Ναυτιλία (4) 6. Κατασκευές 7. Ηλεκτρισμός - Φωταέριο - Ύδρευση

Μηνιαία καθαρή ροή Μηνιαία καθαρή ροή Μηνιαία καθαρή ροή (%) 12μηνη μεταβολή (%) 12μηνη μεταβολή (%) 12μηνη μεταβολή (%) 12μηνη μεταβολή (%) 12μηνη μεταβολή (%) 12μηνη μεταβολή (%) 12μηνη μεταβολή (%) 12μηνη μεταβολή (%) 12μηνη μεταβολή

ΙΑΝ.2019 ΦΕΒ.2019 ΜΑΡ.2019 ΑΠΡ.2019 -704,6 456,3 198,2 -313,7 -407,8 601,2 351 -80,5 -216,3 648,7 186,5 62,8 4,9% 3,5% 0,7% 3,4% -0,1% 0,4% 0,6% 0,5% 4,5% 6,8% 4,1% 7,3% -0,2% 0,3% 0,6% 0,3% -0,4% -0,4% -0,9% -0,8% 3,5% 4,2% 4,2% 5,5% 1,6% 1,5% 2,3% 2,8% -1,1% -0,9% -0,3% -0,2% 7,3% 8,0% 9,1% 18,8%

29

8. Αποθηκεύσεις και Μεταφορές πλην Ναυτιλίας 9. Λοιπά 9.1 Ενημέρωση και Επικοινωνία 9.2 Διαχείριση Ακίνητης Περιουσίας 9.3 Επαγγελματικές και Λοιπές Δραστηριότητες 9.4 Λοιποί Κλάδοι Ι.2.1.Β ΑΣΦΑΛ/ΚΕΣ ΕΠ/ΣΕΙΣ & ΛΟΙΠΑ ΧΡΗΜ/ΤΙΚΑ ΙΔΡΥΜΑΤΑ Ι.2.2. ΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΕΠΑΓΓ/ΤΙΕΣ, ΑΓΡΟΤΕΣ & ΑΤΟΜΙΚΕΣ ΕΠ/ΣΕΙΣ Ι.2.3. ΙΔΙΩΤΕΣ & ΙΜΚΙ

(%) 12μηνη μεταβολή (%) 12μηνη μεταβολή (%) 12μηνη μεταβολή (%) 12μηνη μεταβολή (%) 12μηνη μεταβολή (%) 12μηνη μεταβολή Μηνιαία καθαρή ροή Μηνιαία καθαρή ροή Μηνιαία καθαρή ροή

-2,3% -1,0% -5,2% 3,1% -9,5% 2,0% -191,5 -38,6 -258,2

49,3% -0,7% -4,3% 2,6% -8,7% 2,3% -47,5 2,0 -146,9

52,1% -1,7% -4,8% 1,4% -7,9% 0,2% 164,0 28,1 -180,4

51,5% -0,1% -4,1% 2,7% -5,2% 1,7% -143,2 -26,5 -206,8

Πηγή: ΤτΕ

Από τους επιμέρους κλάδους των μη χρηματοπιστωτικών επιχειρήσεων θετικό ετήσιο ρυθμό μεταβολής της χρηματοδότησης τον Απρίλιο είχε ο κλάδος της Ενέργειας (18,8%), των Ορυχείων και Λατομείων (7,3%), του Τουρισμού (5,5%), της Γεωργίας (3,4%), της Ναυτιλίας (2,8%) και της Διαχείρισης ακίνητης περιουσίας (2,7%) και ο κλάδος Αποθηκεύσεις και μεταφορές (51,5%). Στον αντίποδα, αρνητικό ετήσιο ρυθμό μεταβολής της χρηματοδότησης τον Απρίλιο είχε ο κλάδος του Εμπορίου (-0,8%), των Κατασκευών (-0,2%) και οι Λοιποί κλάδοι (-0,1%).

3.9.3. Μη Εξυπηρετούμενα Δάνεια (ΜΕΔ) Σύμφωνα με τα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος, το σύνολο των μη εξυπηρετούμενων δανείων (προ προβλέψεων) τον Δεκέμβριο του 2018 διαμορφώθηκε σε 81,8 δισεκ. ευρώ μειωμένα κατά 3,4% σε σύγκριση με τον Σεπτέμβριο του 2018 (ή 2,9 δισεκ. ευρώ) και κατά 23,7% (ή 25,4 δισεκ. ευρώ) σε σύγκριση με το υψηλότερο επίπεδό τους τον Μάρτιο του 2016. Αναλυτικότερα, το χαρτοφυλάκιο των επιχειρηματικών μη εξυπηρετούμενων δανείων, το οποίο είναι και το μεγαλύτερο, παρουσιάζει τη μεγαλύτερη υποχώρηση σε σχέση με τον Σεπτέμβριο του 2018 (το Δεκέμβριο διαμορφώθηκε σε 45,9 δισεκ. ευρώ μειωμένο κατά 4,9% ή 2,4 δισεκ. ευρώ). Από την άλλη, τα μη εξυπηρετούμενα καταναλωτικά δάνεια τον Δεκέμβριο του 2018 ανήλθαν σε 8,7 δισεκ. ευρώ μειωμένα κατά 1,2% (ή 104,4 εκατ. ευρώ) έναντι του Σεπτεμβρίου 2018 και τα στεγαστικά μη εξυπηρετούμενα δάνεια ανήλθαν σε 27,1 δισεκ. ευρώ μειωμένα κατά 1,7% (ή 464,1 εκατ. ευρώ) έναντι του Σεπτεμβρίου 2018.

30,0 100,0

25,0

80,0

20,0

60,0

15,0

Καταναλωτικά

Στεγαστικά

Επιχειρηματικά

Q2_2018

Q4_2017

Q2_2017

Q4_2016

Q2_2016

Q4_2015

Q2_2015

Q4_2014

Q2_2014

Q4_2013

Q2_2013

Q4_2012

Q2_2012

Q4_2011

Q2_2011

Q4_2010

Q2_2010

Q4_2009

Q2_2009

Q4_2008

Q2_2008

Q4_2007

Q2_2007

Q4_2006

Q2_2006

Q4_2005

0,0 Q2_2005

0,0 Q4_2004

5,0

Q2_2004

20,0

Q4_2003

10,0

Q2_2003

40,0

Q4_2002

Millions

Διάγραμμα 26: Μη εξυπηρετούμενα δάνεια ανά κατηγορία χαρτοφυλακίου και ποσοστό ανεργίας (δεξιός άξονας).

Ποσοστό Ανεργίας (%)

Πηγή: ΤτΕ

Οι ελληνικές συστημικές τράπεζες υπέβαλαν στο τέλος Μαρτίου του 2019 στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα αναθεωρημένους επιχειρησιακούς στόχους για τη μείωση των μη-εξυπηρετούμενων δανείων την περίοδο 2019-2021. Η νέα αυτή στοχοθεσία είναι πιο φιλόδοξη καθώς σύμφωνα με την προηγούμενη που είχε υποβληθεί τον Σεπτέμβριο του 2018 τα ΜΕΔ στο τέλος του 2021 θα διαμορφώνονταν στα 34,1 δισεκ. ευρώ, ενώ ο δείκτης ΜΕΔ θα ανερχόταν σε 21,2%. Με βάση τη νέα στοχοθεσία τα ΜΕΔ εκτιμάται ότι θα διαμορφωθούν κατά 7 δισεκ. ευρώ χαμηλότερα και ο δείκτης ΜΕΔ ελαφρώς κάτω του 20,0%.

30

4. ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΑΝΑΓΚΕΣ 4.1. Υγεία H συνολική χρηματοδότηση για τις δαπάνες Υγείας ως ποσοστό του ΑΕΠ στην Ελλάδα για το έτος 2016 ανήλθε στο 8,45% έναντι 8,19% το 2015.

Πίνακας 7: Συνολική χρηματοδότηση δαπανών Υγείας (εκατ. ευρώ) Συνολική Χρηματοδότηση (% ΑΕΠ) Συνολική Χρηματοδότηση (εκατ. ευρώ) Ποσοστιαία Μεταβολή (%)

2012 8,88% 16.984,3

2013 8,41% 15.201,1 -10,5%

2014 7,95% 14.203,2 -6,6%

2015 8,19% 14.447,6 1,7%

2016 8,45% 14.727,3 1,9%

Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ

Η μείωση των συνολικών δαπανών για την Υγεία οδήγησε στη μεταβολή των ποσοστών συμμετοχής του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα στις δαπάνες. Η συνολική συμμετοχή του Δημοσίου στη χρηματοδότηση της Υγείας είναι σημαντικά μειωμένη σε σχέση με τα προ κρίσης επίπεδα. Το 2015 έπειτα από πέντε χρόνια ανακόπηκε η συνεχής πτώση, και το 2016 σημειώθηκε άνοδος κατά 3,0 ποσοστιαίες μονάδες. Κατά συνέπεια, οι ιδιωτικές πληρωμές (συμμετοχή των νοικοκυριών) για την Υγεία, ενώ αυξάνονταν ως αντιστάθμισμα της απώλειας παροχής υπηρεσιών από το Δημόσιο μέχρι και το 2014, άρχισαν να μειώνονται το 2015 και το 2016 μειώθηκαν κατά 1,9 ποσοστιαίες μονάδες.

Διάγραμμα 27: Δημόσια & ιδιωτική χρηματοδότηση δαπανών Υγείας (% επί του συνόλου)

Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ

Διάγραμμα 28: Δημόσια & ιδιωτική χρηματοδότηση δαπανών Υγείας (εκατ. ευρώ)

Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ

Η κατά κεφαλήν δαπάνη για την Υγεία τα έτη 2003 με 2009 είχε μεγαλύτερη άνοδο από τον μέσο όρο των χωρών του ΟΟΣΑ. Παρ’ όλα αυτά, για τα έτη 2009 με 2016 η κρίση μείωσε κατά 5,0% την ανά κάτοικο δαπάνη για την Υγεία, τη στιγμή που στον μέσο όρο των χωρών αυξανόταν. Έτσι, το 2016 η 31

Ελλάδα βρίσκεται χαμηλότερα από το μισό του μέσου όρου του ΟΟΣΑ στις ανά κάτοικο δαπάνες Υγείας, προσαρμοσμένες στην αγοραστική δύναμη του πληθυσμού.

Διάγραμμα 29: Δημόσιες Δαπάνες Υγείας ανά κάτοικο (USD PPP) και (%) Μεταβολή Δαπανών Υγείας ανά Κάτοικο

Πηγή: OECD

4.2. Δημογραφικές Τάσεις Διάγραμμα 30: Γεννήσεις (σε χιλιάδες)

Διάγραμμα 31: Θάνατοι (σε χιλιάδες)

140 130 120 110

118118 115 112112 108 106 106 103102104104 100

6.000

5.500

130

5.500

4.500 92 92 93

90 80

140

5.000

94

100

6.000

89

4.000 3.500

Ελλάδα

ΕΕ(28) (δεξιός άξονας) 3.000

110 100

125 121 119 117 114 112 110 108109111 108 105 104106105105105 103

90

5.000 4.500 4.000 3.500

80

Greece

ΕΕ(28) (δεξιός άξονας)

70

3.000 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017

70

120

Πηγή: Eurostat

Διάγραμμα 32: Ρυθμός γεννήσεων (ανά 1000) Διάγραμμα 33: Δείκτης Γονιμότητας 11,5

10,910,8 10,7 10,610,7 11,0 10,6 10,510,4 10,410,310,310,410,4 10,5 10,010,110,010,19,9 10,710,6 10,0 10,3 10,210,1 9,5 9,8 9,6 9,0 9,6 9,4 9,5 9,6 9,6 9,1 8,5 8,0 7,5

Greece

8,6 8,5 8,5 8,6 8,2 ΕΕ(28)

7,0

1,7 1,6 1,5

1,5 1,5 1,5

1,5 1,5

1,5

1,6

1,6 1,6

1,6

1,6 1,6

1,6 1,6

1,5 1,5 1,5

1,4 1,4 1,4

1,3 1,2

1,6 1,6 1,6

1,3

1,3

1,3 1,3

1,4

1,3

1,1

1,3

Ελλάδα

1,3 1,3

1,3

1,4

1,3

ΕΕ(28) 2017

2016

2015

2014

2013

2012

2011

2010

2009

2008

2007

2006

2005

2004

2003

2002

2001

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017

1,0

Πηγή: Eurostat

32

Διάγραμμα 34: Μέση ηλικία μητέρας

Διάγραμμα 35: Προσδόκιμο ζωής

32,0

79,2 79,3 79,4

79,6

79,9 79,7

79,0

29,0

77,0

28,5

78,4 78,5

78,9 79,1

80,2 80,4

79,4 79,6

80,6 80,8 80,7

79,9

80,2 80,3

81,4 81,5

80,5

Ελλάδα

81,581,4

80,6

81,0 80,9

ΕΕ(28) 2017

2016

2015

2014

2013

2012

2011

2010

2009

2008

2007

75,0 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017

28,0

80,9

81,1

77,7 77,7

2006

29,5

81,0

2005

30,0

83,0

2004

30,5

30,931,0 30,7 30,5 30,330,4 30,130,2 29,929,9 29,7 29,6 29,5 29,329,4

85,0

2003

31,0

31,5 31,331,3

2002

31,5

Πηγή: Eurostat

4.3. Παιδεία Οι συνολικές κυβερνητικές δαπάνες για την Εκπαίδευση αφορούν τόσο στις δαπάνες για όλα τα επίπεδα Εκπαίδευσης (Πρωτοβάθμια, Δευτεροβάθμια, Μετα-δευτεροβάθμια και Τριτοβάθμια) όσο και στις δαπάνες για Έρευνα και Ανάπτυξη. Σωρευτικά οι δαπάνες για την εκπαίδευση κατά την περίοδο της κρίσης έχουν υποχωρήσει κατά 2.320,0 εκατ. ευρώ (ή 23,7%) από τα 9.810,0 εκατ. ευρώ το 2009 στα 7.490, εκατ. ευρώ το 2016.

Πίνακας 8: Δαπάνες για Εκπαίδευση (σε εκατ. ευρώ) 2009 Δαπάνες για Εκπαίδευση

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

9.810,0 9.280,0 9.182,0 8.657,0 8.274,0 7.758,0 7.617,0 7.490,0

(σε εκατ. ευρώ) Ποσοστό Μεταβολής

-5,4%

-1,1%

-5,7%

-4,4%

-6,2%

-1,8%

-1,7%

Πηγή: Eurostat

Παρά το γεγονός ότι ως ποσοστό του ΑΕΠ οι δαπάνες για την Εκπαίδευση φαίνεται πως συγκλίνουν προς τον μέσο όρο της ευρωζώνης, η εικόνα αυτή είναι πλασματική, καθώς η αύξηση του ποσοστού οφείλεται στο γεγονός ότι η μείωση των δαπανών ήταν μικρότερη από την αντίστοιχη μείωση του ΑΕΠ. Σε κάθε περίπτωση, η στήριξη της Εκπαίδευσης είναι καίριας σημασίας για την επίτευξη βιώσιμων ρυθμών μεγέθυνσης και την αποκλιμάκωση της ανεργίας.

Διάγραμμα 36: Κρατικές δαπάνες για Εκπαίδευση (% ΑΕΠ) 5,5

4,7

4,7

4,6

4,6

4,9

4,8

4,8

4,5

4,1

4,1

3,9

4,5

4,7

4,6

4,6

4,3

4,3

4,3

4,6

4,1

3,8

3,7

3,6

3,6

2007

3,9

4,2

2006

3,5

4,4

4,3

4,0

4,8

4,6

2016

4,7

4,8

2015

4,7

4,8

2014

5,0 5,0

Ελλάδα

2013

2012

2011

2010

2009

2008

2005

2004

2003

2002

2001

2000

3,0

Ζώνη Ευρώ

Πηγή: Eurostat

33

4.3.1. Δαπάνες για Έρευνα και Ανάπτυξη Οι δαπάνες για Ε&Α στην Ελλάδα το 2017 ανήλθαν σε 2.033,0 εκατ. ευρώ, αυξημένες κατά 278,8 εκατ. ευρώ σε σχέση με το 2016. Ο Δείκτης Έντασης Δαπανών Ε&Α (δαπάνες Ε&Α ως % ΑΕΠ) αυξήθηκε περαιτέρω από 1,01% το 2016 σε 1,14% το 2017.

Πίνακας 9: Συνολικές Δαπάνες για Ε&Α και Δείκτης Έντασης Ε&Α Δαπάνες E&A (εκατ. ευρώ) Δείκτης Έντασης Ε&Α

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

1.391

1.337

1.465

1.488

1.703,8

1.754,2

2.033,0

0,67%

0,70%

0,81%

0,84%

0,97%

1,01%

1,14%

Πηγή: Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης

Η αυξητική πορεία των δαπανών για Ε&Α, τόσο από το δημόσιο όσο και τον ιδιωτικό τομέα, κατά την τελευταία τριετία 2015-2017, δείχνουν ότι η Ελλάδα θα επιτύχει τον εθνικό στόχο της στρατηγικής Ευρώπη 2020 για Δείκτη Έντασης Ε&Α ίσο με 1,2% το 2018.

Διάγραμμα 37: Δαπάνες Ε&Α ανά τομέα σε Ελλάδα και ευρωζώνη (% ΑΕΠ) Ελλάδα

Ιδιωτικός Τομέας

Σύνολο

1,26

1,31

1,36

1,35

1,38

1,39

1,40

1,41

0,68

0,75

0,73

0,73

0,74

0,75

0,75

0,75

0,74

0,74

2012

2013

2014

2015

2016

Δημόσιος Τομέας

Ιδιωτικός Τομέας

2017

1,24

2011

0,57

1,21

2010

0,57

0,53

0,56

2009

0,63

0,29

2008

2012

Δημόσιος Τομέας

0,54

0,28

2,10 2,10 2,13 2,14 2,14 2,15 1,13 1,89 1,99 1,99 2,04

2017

2011

2008

0,39

0,43

2016

0,45

0,45

0,33

2015

0,43

0,25

0,96 1,00

2014

0,35

0,24

0,81 0,83

2013

0,25

0,22

2009

0,24

2010

0,67 0,63 0,60 0,67 0,70

Ευρωζώνη (19)

Σύνολο

Πηγή: Eurostat

Οι συνολικές δαπάνες για Ε&Α ως ποσοστό του ΑΕΠ στην Ελλάδα διαχρονικά βρίσκονται σε χαμηλότερο επίπεδο από ότι στην ευρωζώνη. Το διάστημα 2008-2014 κατά μέσο όρο οι δαπάνες ως ποσοστό του ΑΕΠ στην ευρωζώνη ήταν τριπλάσιες αυτών της Ελλάδας ενώ το διάστημα 2015-2017 η αναλογία περιορίστηκε στο διπλάσιο. Στην Ελλάδα οι κρατικές δαπάνες αποτελούν διαχρονικά την κύρια πηγή χρηματοδότησης της Ε&Α. Κατά μέσο όρο το διάστημα 2008-2014 οι ιδιωτικές δαπάνες ήταν οι μισές των δημοσίων, ενώ το διάστημα 2015-2017 ανήλθαν περίπου στο 75% των δημοσίων λόγω της αύξησης του ιδιωτικού σκέλους. Ειδικότερα το 2017, οι δαπάνες δημόσιου και ιδιωτικού τομέα για Ε&Α ήταν σχεδόν ισάξιες. Αντίθετα, στις χώρες της ευρωζώνης κατά μέσο όρο οι ιδιωτικές δαπάνες για Ε&Α είναι κάτι λιγότερο από διπλάσιες των δημοσίων.

5. ΦΤΩΧΕΙΑ ΚΑΙ ΑΝΙΣΟΤΗΤΑ 5.1. Δείκτες φτώχειας Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της Έρευνας Εισοδήματος και Συνθηκών Διαβίωσης των Νοικοκυριών 6 του 2017 (με έτος αναφοράς το 2016), το κατώφλι της φτώχειας αυξήθηκε σε 4.560 ευρώ ετησίως ανά άτομο και σε 9.576 ευρώ για νοικοκυριά με δύο ενήλικες και δύο εξαρτώμενα παιδιά κάτω των 14 ετών από 4.500 και 9.576 ευρώ το 2016, αντίστοιχα.

6

Το όριο φτώχειας ορίζεται στο 60% του διάμεσου συνολικού ισοδύναμου εισοδήματος των νοικοκυριών.

34

Πίνακας 10: Κατώφλι κινδύνου φτώχειας Τύπος νοικοκυριού 2008 Μονοπρόσωπα νοικοκυριά 6480 Νοικοκυριά με δύο ενήλικες και δύο εξαρτώμενα παιδιά κάτω των 14 ετών

2009 6897

2010 7178

2011 6591

2012 5708

2013 5023

2014 4608

2015 4512

2016 2017 4500 4560

13841 11986 10547 9677

9475

9450 9576

Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ, Έρευνα Εισοδήματος και Συνθηκών Διαβίωσης των Νοικοκυριών

Το 2017 ο πληθυσμός της χώρας που βρισκόταν σε κίνδυνο φτώχειας μετά τις κοινωνικές μεταβιβά7 σεις διαμορφώθηκε στο χαμηλότερο ποσοστό από την έναρξη της κρίσης 20,2% καταγράφοντας πτώση 1,0 ποσοστιαίας μονάδας σε σύγκριση με το 2016 (με περίοδο αναφοράς εισοδήματος το 2015). Ο κίνδυνος φτώχειας για παιδιά 0─17 ετών (παιδική φτώχεια) κατέγραψε τη μεγαλύτερη πτώση κατά 1,8 ποσοστιαίες μονάδες από 26,3% το 2016 σε 24,5% το 2017 πλησιάζοντας τα προ κρίσης επίπεδα. Για τα άτομα ηλικίας 65+ το ποσοστό παρέμεινε αμετάβλητο στο 12,4%, αλλά είναι σημαντικά μικρότερο από ότι για το σύνολο του πληθυσμού.

Πίνακας 11: Κίνδυνος φτώχειας μετά τις κοινωνικές μεταβιβάσεις (%) Ηλικία Σύνολο

18 -64

65+

0-17

Φύλο Σύνολο Άρρενες Θήλεις Σύνολο Άρρενες Θήλεις Σύνολο Άρρενες Θήλεις Σύνολο

2011 21,4 20,9 21,9 20 19,9 20,2 23,6 21,7 25,2 23,7

2012 23,1 22,5 23,6 23,8 23,4 24,3 17,2 15,9 18,3 26,9

2013 23,1 22,4 23,8 24,1 23,4 24,8 15,1 13,7 16,2 28,8

2014 22,1 22,2 22 23,5 23,4 23,6 14,9 13,3 16,1 25,5

2015 21,4 21,5 21,2 22,5 22,9 22,1 13,7 11,9 15,2 26,6

2016 21,2 21,2 21,2 22,7 22,8 22,7 12,4 10,6 13,8 26,3

2017 20,2 20,2 20,2 21,7 21,8 21,7 12,4 11,1 13,5 24,5

2016-2017 -1,0 -1,0 -1,0 -1,0 -1,0 -1,0 0,0 0,5 -0,3 -1,8

Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ, Έρευνα Εισοδήματος και Συνθηκών Διαβίωσης των Νοικοκυριών

Το 2017, ο κίνδυνος φτώχειας μετά τις κοινωνικές μεταβιβάσεις παρουσίασε μείωση σε σχέση με το 2016 σε σχεδόν όλους τους τύπους νοικοκυριού. Τη μεγαλύτερη υποχώρηση κατέγραψαν τα νοικοκυριά με δύο ενήλικες με τρία ή περισσότερα εξαρτώμενα παιδιά κατά 7,8 ποσοστιαίες μονάδες από 32,0% το 2016 σε 24,2% το 2017. Ακολουθούν τα μονοπρόσωπα νοικοκυριά (άνδρες) με μείωση κατά 2,3 ποσοστιαίες μονάδες, τα νοικοκυριά με δύο ενήλικες κάτω των 65 ετών χωρίς εξαρτώμενα παιδιά κατά 2,1 π. μ., οι δύο ενήλικες με ένα εξαρτώμενο παιδί κατά 1,7 π. μ., οι δύο ενήλικες ή περισσότεροι με εξαρτώμενα παιδιά κατά 1,3 π. μ. Κατά 0,9 π. μ. μειώθηκε το ποσοστό φτώχειας σε μονοπρόσωπα νοικοκυριά ηλικία 65+, τα μονογονεϊκά νοικοκυριά με τουλάχιστον ένα εξαρτώμενο παιδί και τα νοικοκυριά με τρεις ή περισσότερους ενήλικες με εξαρτώμενα παιδιά.

Πίνακας 12: Κίνδυνος φτώχειας μετά τις κοινωνικές μεταβιβάσεις κατά τύπο νοικοκυριού Τύπος νοικοκυριού Δύο ενήλικες με τρία ή περισσότερα εξαρτώμενα παιδιά Μονοπρόσωπο νοικοκυριό -άρρεν Δύο ενήλικες χωρίς εξαρτώμενα παιδιά ηλικίας κάτω των 65 ετών Δύο ενήλικες με ένα εξαρτώμενο παιδί Νοικοκυριά με εξαρτώμενα παιδιά Δύο ενήλικες ή περισσότεροι με εξαρτώμενα παιδιά Ένας ενήλικας ηλικίας κάτω των 65 ετών Ένας ενήλικας ηλικίας 65 ετών και άνω Μονογονεϊκό νοικοκυριό με, τουλάχιστον, ένα

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

20162017

20,8

36,8

31,4

32,4

29,6

32,0

24,2

-7,8

24,3

19,3

21,8

22,2

24,1

22,1

19,8

-2,3

16,2

14,6

14,9

18,4

17,8

20,1

18,0

-2,1

17,7 23,2

25,3 28,1

20,2 28,9

22,6 25,7

18,9 25,4

20,2 25,3

18,5 23,9

-1,7 -1,4

22,7

27

28,6

25,6

25,2

25,0

23,7

-1,3

21,8 29,7 43,2

21,1 23,5 66

24,4 20,3 37,2

23,6 21,6 27,8

27,8 20,2 32,2

24,3 18,7 31,4

23,1 17,8 30,5

-1,2 -0,9 -0,9

7

Συμπεριλαμβάνονται δηλαδή τα κοινωνικά επιδόματα και οι συντάξεις στο συνολικό διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών.

35

εξαρτώμενο παιδί Τρεις ή περισσότεροι ενήλικες με εξαρτώμενα παιδιά Δύο ενήλικες Νοικοκυριά χωρίς εξαρτώμενα παιδιά Μονοπρόσωπο νοικοκυριό -θήλυ Δύο ενήλικες ή περισσότεροι χωρίς εξαρτώμενα παιδιά Τρεις ή περισσότεροι ενήλικες χωρίς εξαρτώμενα παιδιά Δύο ενήλικες χωρίς εξαρτώμενα παιδιά, ο ένας τουλάχιστον ηλικίας 65+

24,7

31,3

38

32,0

30,7

30,2

29,3

-0,9

19,9 19,5 25,8

15,1 18,6 24,1

13,1 17,9 22,9

14,3 18,7 22,9

13,9 17,6 24,0

13,6 17,4 21,1

12,9 16,9 20,7

-0,7 -0,5 -0,4

18,5

18

16,9

17,7

16,1

16,5

16,1

-0,4

17,2

20,5

20,9

21,7

18,6

19,6

19,4

-0,2

22,3

15,4

11,7

11,3

10,9

9,0

9,5

0,5

Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ, Έρευνα Εισοδήματος και Συνθηκών Διαβίωσης των Νοικοκυριών

Ο κίνδυνος φτώχειας μετά τις κοινωνικές μεταβιβάσεις για τους εργαζόμενους με μερική απασχόληση μειώθηκε κατά 2,8 π. μ. από 30,3% το 2016 σε 27,5% το 2017. Μείωση κατά 1,0 π. μ. σημείωσε το αντίστοιχο ποσοστό και για τους εργαζόμενους πλήρους απασχόλησης από 12,2% το 2016 σε 11,2% το 2017.

Πίνακας 13: Κίνδυνος φτώχειας εργαζομένων μετά τις κοινωνικές μεταβιβάσεις (πλήρης και μερική απασχόληση) Μορφή απασχόλησης

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2016-2017

Πλήρης

10,4

13,4

10,7

11,9

11,6

12,2

11,2

-1,0

Μερική

21,4

27,3

27,0

27,9

28,2

30,3

27,5

-2,8

Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ, Έρευνα Εισοδήματος και Συνθηκών Διαβίωσης των Νοικοκυριών 8

Το 2017 το ποσοστό του πληθυσμού που αντιμετωπίζει υλικές στερήσεις μειώθηκε για πρώτη φορά από την έναρξη της κρίσης υποχωρώντας κατά 1,3 ποσοστιαίες μονάδες από 22,4% το 2016 σε 21,1% το 2017. Πιο συγκεκριμένα, με βάση τις ηλικιακές κατηγορίες τη μεγαλύτερη υποχώρηση παρουσίασε το ποσοστό για τα παιδιά (0-17 ετών) κατά 2,9 ποσοστιαίες μονάδες, από 26,7% το 2016 σε 23,8% το 2017, και ακολουθεί το ποσοστό για την ηλικιακή ομάδα 18-64 ετών μειώθηκε κατά 1,6 ποσοστιαίες μονάδες από 23,7% το 2016 σε 22,1% το 2017, ενώ η ηλικιακή ομάδα των 65+ αυξήθηκε ελαφρώς κατά 0,6 ποσοστιαίες μονάδες από 15,2% το 2016 σε 15,8% το 2017.

8

Πληθυσμός που αντιμετωπίζει οικονομική δυσκολία σε τουλάχιστον τέσσερις από τις εννέα διαστάσεις υλικής υστέρησης που συνθέτουν τον δείκτη (1) Δυσκολίες ανταπόκρισης στην πληρωμή πάγιων λογαριασμών όπως ενοίκιο ή δόση δανείου, πάγιοι λογαριασμοί (ηλεκτρικού ρεύματος, νερού, φυσικού αερίου κλπ.), δόσεις πιστωτικών καρτών ή δόσεις δανείου για οικοσκευή, διακοπές κ.ά., ή αγορές με δόσεις κύριας κατοικίας, 2) Οικονομική αδυναμία για πληρωμή μιας εβδομάδας διακοπών, 3) Οικονομική αδυναμία για διατροφή που να περιλαμβάνει κάθε δεύτερη ημέρα κοτόπουλο, κρέας, ψάρι ή λαχανικά ίσης θρεπτικής αξίας, 4) Οικονομική αδυναμία για αντιμετώπιση έκτακτων, αλλά αναγκαίων δαπανών αξίας περίπου 384 ευρώ, 5) Οικονομική αδυναμία να διαθέτουν τηλέφωνο (περιλαμβάνεται και το κινητό τηλέφωνο), 6) Οικονομική αδυναμία να διαθέτουν έγχρωμη τηλεόραση, 7) Οικονομική αδυναμία να διαθέτουν πλυντήριο ρούχων, 8) Οικονομική αδυναμία να διαθέτουν ΙΧ επιβατηγό αυτοκίνητο και 9) Οικονομική αδυναμία για ικανοποιητική θέρμανση.

36

Διάγραμμα 38: Ποσοστιαία κατανομή πληθυσμού με υλικές στερήσεις κατά ομάδες ηλικιών 30,0 25,0 19,5

20,0

25,7 23,3 23,8

21,5 22,2 22,4 21,1 20,3

23,8

16,4

22,9

23,5 23,7 22,1

15,4

12,2

11,6

21,6 20,7

20,9

15,2 15,0

26,7

13,1 12,4

11,2

15,5 15,215,215,8 14,3 13,7

10,0 5,0 0,0

Σύνολο 2010

2011

0-17 2012 2013

18-64 2015

2014

65+ 2016

2017

Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ, Έρευνα Εισοδήματος και Συνθηκών Διαβίωσης των Νοικοκυριών

Οι παραπάνω θετικές εξελίξεις στους δείκτες σχετικής φτώχειας και στους δείκτες υλικής υστέρησης, μολονότι εξακολουθούν να βρίσκονται σε υψηλά επίπεδα, φαίνεται να αντανακλούν αφενός τη σταδιακή βελτίωση στην αγορά εργασίας αφετέρου την απόδοση των μέτρων για την αντιμετώπιση της ανθρωπιστικής κρίσης. Ειδικά για τα άτομα που διαβιούν σε συνθήκες ακραίας φτώχειας με το νόμο 4320/2015 δόθηκε η δυνατότητα δωρεάν επανασύνδεσης και παροχής ηλεκτρικού ρεύματος καθώς και ρύθμισης των ληξιπρόθεσμων οφειλών των ωφελούμενων, χορηγήθηκε επίδομα ενοικίου σε άτομα και νοικοκυριά που δεν έχουν τη δυνατότητα στέγασης σε ιδιόκτητο ακίνητο και επιδότηση σίτισης μέσω προπληρωμένης τραπεζικής κάρτας. Προς την ίδια κατεύθυνση συνέβαλε η δωρεάν νοσοκομειακή και φαρμακευτική πρόσβαση στις δημόσιες δομές υγείας (Ν.4368/2016), η δωρεάν μετακίνηση των Ανέργων (Ν. 4331/2015) καθώς και τα δωρεάν σχολικά γεύματα για όλους τους μαθητές Δημοτικών Σχολείων περιοχών που επλήγησαν περισσότερο από την κρίση.

5.2. Δείκτες Ανισότητας 9

Το 2017 ο συντελεστής Gini μειώθηκε κατά 0,9 ποσοστιαίες μονάδες, από 34,3 το 2016 σε 33,4 το 2017.

Πίνακας 14: Δείκτης άνισης κατανομής εισοδήματος (συντελεστής Gini) %

2008 33,4

2009 33,1

2010 32,9

2011 33,5

2012 34,3

2013 34,4

2014 34,5

2015 34,2

2016 34,3

2017 33,4

2016-2017 -0,9 π. μ.

Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ, Έρευνα Εισοδήματος και Συνθηκών Διαβίωσης των Νοικοκυριών

Ο δείκτης κατανομής εισοδήματος σε πεντημόρια S80/S20 αναφέρεται στο μερίδιο του ισοδύναμου διαθέσιμου εισοδήματος του «πλουσιότερου» 20% του πληθυσμού προς το ανάλογο εισόδημα του «φτωχότερου» 20% του πληθυσμού. Ο δείκτης αυτός διαμορφώθηκε το 2017 για το σύνολο του πληθυσμού στο 6,1, μειωμένος κατά 0,5 μονάδες σε σχέση με το 2016. Αυτό σημαίνει ότι το μερίδιο του εισοδήματος του πλουσιότερου 20% του πληθυσμού είναι 6,1 φορές μεγαλύτερο από το μερίδιο του εισοδήματος του φτωχότερου 20% του πληθυσμού. Για τις ηλικίες 65+ ο δείκτης αυξήθηκε κατά 0,3 μονάδες, ενώ για τις ηλικίες 0-64 μειώθηκε κατά 0,7 μονάδες.

Πίνακας 15: Δείκτης κατανομής του εισοδήματος σε πεντημόρια (S80/S20). Ηλικία Σύνολο 65+ 0-64

2011 6,0 4,5 6,4

2012 6,6 4,5 7,4

2013 6,6 3,9 7,5

2014 6,5 4,1 7,3

2015 6,5 4,1 7,4

2016 6,6 3,9 7,4

2017 6,1 4,2 6,7

2016-2017 -0,5 π. μ. +0,3 π. μ.

-0,7 π. μ.

Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ, Έρευνα Εισοδήματος και Συνθηκών Διαβίωσης των Νοικοκυριών

9

Η τιμή του κυμαίνεται μεταξύ 0 (πλήρης εισοδηματική ισότητα) και 1 (πλήρης εισοδηματική ανισότητα).

37

6. ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ ΕΝΕΡΓΕΙΑ Στο πλαίσιο της στρατηγικής Ευρώπη 2020 τα κράτη-μέλη της ΕΕ έχουν δεσμευθεί για την επίτευξη συγκεκριμένων μετρήσιμων στόχων που αφορούν στην κλιματική αλλαγή και την ενέργεια. Οι στόχοι αυτοί είναι: α) μείωση των εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου κατά τουλάχιστον 20% σε σύγκριση µε τα επίπεδα του 1990 (ή κατά 30%, εάν πληρούνται οι όροι), β) αύξηση του ποσοστού των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στην τελική κατανάλωση ενέργειας στο 20% και γ) αύξηση κατά 20% της ενεργειακής απόδοσης. Κάθε μετρήσιμος στόχος εξειδικεύεται ανάλογα με τις συνθήκες και τους περιορισμούς κάθε κράτους – μέλους της ΕΕ-28. Στην Ελλάδα από το 2007 και μετά οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου παρουσιάζουν πτωτική πορεία. Ωστόσο, η επίδοση αυτή οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην παρατεταμένη οικονομική ύφεση, παρότι έχει επιτευχθεί πρόοδος στο πεδίο των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας.

Διάγραμμα 39: Εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, Δείκτης (1990=100) 150 131,5

128,0

130

130,7

127,5

Ελλάδα 120,5

114,6

111,9

110 90

108,4 99,4

93,6

93,4

92,7

90,6

70 50

2005 Πηγή: Eurostat

2006

2007

2008

84,0

85,8

2009

2010

ΕΕ (28)

83,1

82,0

80,4

2011

2012

2013

96,5

93,0

89,7

77,4

78,0

77,6

2014

2015

2016

Ο στόχος για τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου στους κλάδους που δεν καλύπτονται από το Σύστημα Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών (ΣΕΔΕ) που έχει τεθεί για την Ελλάδα ανέρχεται σε απόλυτους όρους σε 60,1 εκατ. τόνους ισοδύναμου CO2. Ο στόχος αυτός δεν θεωρείται ιδιαιτέρως φιλόδοξος, καθώς τόσο η Ελλάδα όσο και η ΕΕ-28 τον έχουν ήδη υπερκαλύψει.

Διάγραμμα 40: Εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου στους κλάδους νται στο ΣΕΔΕ (εκατ. τόνοι ισοδύναμου CO2)

10

που δεν περιλαμβάνο-

65

2900 60,1

2800

60

2700 2.618,2 2600

2.574,5

55

2500

50

2400 45

TARGET

2017

2016

2015

2014

2200 2013

2012

2011

2010

2009

2300

44,3

EU (28 countries) 2008

2006

2005

40

2007

Greece

Πηγή: Eurostat

10

Σύμφωνα με την απόφαση αριθ. 406/2009/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 23ης Απριλίου 2009 (απόφαση περί επιμερισμού των προσπαθειών (ESD)), τα κράτη-μέλη πρέπει να εκπληρώνουν δεσμευτικούς ετήσιους στόχους εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου σε τομείς που δεν καλύπτονται από το Σύστημα Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπής (ΣΕΔΕ) της ΕΕ. Πρόκειται για τους τομείς των μεταφορών, των κτιρίων, της γεωργίας, των μικρών βιομηχανιών και των αποβλήτων.

38

Το ποσοστό Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας στην ακαθάριστη τελική κατανάλωση ενέργειας το 2017 στην Ελλάδα ανήλθε στο 16.3%, ενώ ο εθνικός στόχος έχει τεθεί στο 18,0%. Σημειώνεται ότι το ποσοστό αυτό βρίσκεται ελαφρώς χαμηλότερα του μέσου όρου των κρατών μελών της ΕΕ-28 (17,5%), ωστόσο, μεσοπρόθεσμα η πορεία του δείκτη είναι θετική και ειδικά το 2017 κατέγραψε αρκετά σημαντική αύξηση έπειτα από μια περίοδο σχετικής στασιμότητας. Η Ελλάδα κατέχει τη 22η θέση στην κατάταξη μεταξύ των χωρών-μελών της ΕΕ-28 με βάση τον εν λόγω δείκτη.

Διάγραμμα 41: Ποσοστό Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας στην ακαθ. τελική κατανάλωση ενέργειας 25,0 20,0 20,0

17,5

15,0

16,3

18,0

10,0 5,0

TARGET

2017

2016

2015

2014

2013

2012

2011

ΕΕ(28) 2010

2009

2008

2007

2006

2005

Ελλάδα 2004

0,0

Πηγή: Eurostat

Ο εθνικός στόχος για την πρωτογενή κατανάλωση ενέργειας ανέρχεται σε 24,7 εκατ. τόνους ισοδύναμου πετρελαίου. Το 2017 η χώρα βρισκόταν σε ελαφρώς χαμηλότερα του στόχου επίπεδα (23,1). Αντίθετα, η ΕΕ-28 βρισκόταν σε υψηλότερα του στόχου επίπεδα (1.562 εκατ. τόνους έναντι στόχου 1.483,0 εκατ. τόνους ισοδύναμου πετρελαίου). Ο παράγοντας της παρατεταμένης ύφεσης στην Ελλάδα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη στην ανάγνωση της πορείας και αυτού του δείκτη.

Διάγραμμα 42: Πρωτογενής κατανάλωση ενεργείας (εκ. τόνοι ισοδύναμου πετρελαίου -ΤΟΕ) 35

2000 1.562 1.483

30 25

1800 1600 1400

20

23,1

24,7

1200 1000

15

800 600

10

400 200 TARGET

2017

2016

0 2015

2014

2013

2011

ΕΕ-28 (δεξιά) 2010

2009

2008

2007

2005

2004

2003

2002

2001

2000

2006

Ελλάδα (αριστερά)

0

2012

5

Πηγή: Eurostat

Ο εθνικός στόχος για την τελική κατανάλωση ενέργειας σε απόλυτους όρους ανέρχεται σε 18,4 εκατ. τόνους ισοδύναμου πετρελαίου. Η Ελλάδα καταγράφει πτωτική πορεία από το 2007 μέχρι και το 2013, ενώ από το 2015 σημειώνει οριακές αυξήσεις, παραμένοντας ωστόσο σε επίπεδο χαμηλότερο από αυτό του στόχου (16,8). Η ΕΕ-28 το 2017 ξεπέρασε ελαφρώς τον στόχο της (1.122,8 έναντι στόχου 1.086,0).

39

Διάγραμμα 43: Τελική κατανάλωση ενέργειας (εκατ. τόνοι ισοδ. πετρελαίου-ΤΟΕ) 25,0

1.122,8 1.086,0 1200 1000

20,0 15,0

16,8

18,4

600

10,0

400

5,0

200 TARGET

2017

2016

2015

2014

2013

2012

2011

2010

ΕΕ-28 (δεξιά) 2009

2008

2007

2006

2005

2004

2003

2002

2001

2000

Ελλάδα (αριστερά) 0,0

800

0

Πηγή: Eurostat

7. ΔΕΙΚΤΕΣ ΨΗΦΙΑΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ (DESI) Ο Δείκτης Ψηφιακής Οικονομίας και Κοινωνίας (DESI) αποτυπώνει την εξέλιξη των κρατών μελών ως προς την ψηφιοποίηση τους. Η Ελλάδα βρίσκεται στην ομάδα των χωρών με χαμηλές επιδόσεις ανάμεσα στην Ρουμανία, Βουλγαρία, Ιταλία, Πολωνία, Ουγγαρία, Κροατία, Κύπρος και Σλοβακία. Οι πέντε κατηγορίες του DESI δημιουργούν μια συνολική κατάταξη για κάθε κράτος μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η Ελλάδα βρίσκεται στην 27η θέση με βαθμολογία 38,4 ενώ ο μέσος όρος της Ε.Ε.-28 είναι 54,0.

Διάγραμμα 44: Οι επιδόσεις της Ελλάδας στις Ψηφιακές Δημόσιες Υπηρεσίες (2017).

Πηγή: European Commission

ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗ ΤΗΣ ΨΗΦΙΑΚΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ Η ενσωμάτωση της ψηφιακής τεχνολογίας καθυστερεί σε σχέση με την Ευρωπαϊκή Ένωση, καθώς ο κύκλος εργασιών ηλεκτρονικού εμπορίου είναι στο 3,4%, ενώ ο μέσος όρος της Ε.Ε. είναι στο 10,3%.

40

Διάγραμμα 45: Επιδόσεις Ελλάδας σε ζητήματα ενσωμάτωσης ψηφιακής τεχνολογίας.

Πηγή: European Commission

Ωστόσο, η χρήση της ηλεκτρονικής ανταλλαγής πληροφοριών από τις επιχειρήσεις στην Ελλάδα είναι πάνω από το μέσο όρο της Ε.Ε., και η χρήση μέσων κοινωνικής δικτύωσης είναι στο ίδιο επίπεδο με τον μέσο όρο της Ε.Ε.-28.

ΧΡΗΣΗ ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ Οι χρήστες του διαδικτύου στην Ελλάδα παρουσιάζουν έντονη δραστηριότητα σε διαδικτυακές υπηρεσίες ενημέρωσης, ψυχαγωγίας (μουσική και ταινίες) και επικοινωνίας. Η κατάταξη τις Ελλάδας σε αυτές τις κατηγορίες είναι κοντά ή υψηλότερα από το μ.ο. της Ε.Ε.

Διάγραμμα 46: Δραστηριότητα σε διαδικτυακές υπηρεσίες

Πηγή: European Commission

Οι διαδικτυακές τραπεζικές υπηρεσίες αν και βελτιωμένες σε σχέση με το προηγούμενο έτος, είναι ακόμα χαμηλότερα του μ.ο. της Ε.Ε.. Αντίστοιχα, οι αγορές μέσω του διαδικτύου είναι σταθερά χαμηλότερες του μ.ο. της Ε.Ε.

41