Legadex magazine 2 (2011)

magazine // private equity in de transactiemarkt

Hubert Deitmers van Van den Ende & Deitmers focust liever op groei

‘Private equity-markt is té veel bezig met de exit’ inspiratie en informatie | najaar 2011 4/Intellectueel Eigendom is een goudmijn Ronde tafel over IE en ICT 10/Pleidooi voor durf en eenvoud Interview met Hubert Deitmers 16/Zij zorgen voor uw dataroom Het team in beeld 18/Achtergrond Cloud computing voor de bedrijfsjurist 20/Harriet Defesche (Stork) ‘Boeiende discussies met private investeerders’ legadex magazine | najaar 2011

inhoud

04

14

20

26 colofon LEGADEX Magazine is een kwartaaluitgave van Legadex. Legadex biedt ondernemingen legal support: juridisch

artikelen

03 Mix Nieuws, agenda en medewerkers 04 De Ronde tafel Intellectueel Eigendom is een

informatie足management, juridisch projectwerk en transaction services.

Omslag Hubert Deitmers Redactie Legadex, JCM Context Concept en realisatie Link Design, Amsterdam Tekst Annemarieke Noordhoff Medewerkers aan dit nummer Jeanette van den Berg, Nancy Brewster, Charco & Dique, Luc van Daele, Jantine de Jong Fotografie Michel Porro, Lisette van Cruijningen Drukwerk WC Den Ouden

2

Contact Legadex B.V., Teleportboulevard 110, 1043 EJ Amsterdam, T 020 820 83 96,

goudmijn

09 de keuze van Nancy Brewster: Dataroom 10 Coverstory Interview met Hubert Deitmers 14 5 vragen aan Edo Groenewald, ERCEP 16 in beeld Dit is uw dataroomteam 18 achtergrond Cloud computing voor juristen 20 Joint Venture Interview met Harriet Defesche (Stork) 24 Gespot Practical Law Company 25 review Van 3 naar 10.000.000 vrienden 26 Actueel Alex Poel en Ronald van Dijk over

info@legadex.com www.legadex.com

risicomanagement

30

Deal Provimi

legadex magazine | najaar 2011

MIX

agenda wie Nancy Vermaat

cursussen

IS Support Lawyer SINDS juli 2009

Basiscursus Vennootschapsrecht • 27 oktober, 09.00 uur • 26 januari 2012, 09.00 uur • 19 april 2012, 09.00 uur Verdiepingscursus Jaarrekeningenrecht en 403-Verklaring • 17 november, 13.00 uur Verdiepingscursus Juridische Fusie en Ontbinding • 1 december, 13.00 uur

DAARVOOR ING Real Estate Investment Management (REIM) GAAT VOOR Afwisseling, met een vaste basis

In mijn agenda Waar staat je agenda nu vol mee?

‘Vooral met werkzaamheden rond de verkoop van ING Real Estate Investment Management (REIM) aan het Amerikaanse CB Richard Ellis’

Plaats: Amsterdam, Aristo Zalen

Wat voor werk is dat?

‘Op dit moment vooral uitvoerend werk ter voorbereiding van de closing en het in kaart brengen van post-closing stappen.’

Wilt u meer weten over de permanent data room?

Kijk op onze website: www.legadex.com/ permanentdataroom

En wat staat er verder in?

‘Het voorbereiden en geven van de Basiscursus Vennootschapsrecht en de Verdiepingscursus Jaarrekeningenrecht en 403-verklaring. Daarnaast verheug ik me op mijn nieuwe opdracht bij ING Verzekeringen. Ik mag daar een nieuwe functie opzetten: leuk, want dat betekent werken aan de inhoud én aan de processen eromheen.’

Uw belangrijke bedrijfsgegevens altijd direct bij de hand

SLAGVAARDIG MET DE PERMANENT DATA ROOM Daarom de Permanent Data Room • uw kerninformatie is altijd beschikbaar en up-to-date • de inrichting van het systeem, de software (SaaS) en het bijhouden van de informatie zijn volledig voor u geregeld • één geïntegreerde oplossing voor dagelijks gebruik en bijzondere projecten • volledig compatible met gangbare virtual datarooms zoals Merrill DataSite, Imprima iRooms, IntraLinks, DRSdigital • laagdrempelig: de Permanent Data Room is al beschikbaar vanaf € 300 per maand

LEG010_flyer_dataroom_2.indd 1

Ontmoet ons op 24/11: de Dag van de Bedrijfsjurist

19/9/11 15:21:05

Schrijf u nu in voor een cursus www.legadex.com/ inschrijvingen

Ook wij zijn er dit jaar weer bij! U vindt ons op de netwerkmarkt én als spreker in het plenaire programma, waar Luc van Daele vertelt over trends in innovatief en effectief werken.

24 november, WTC Rotterdam Organisatie Euroforum en USG Juristen Voorzitter Prof. Mr. Theo Raaijmakers Kijk op www.dagvandebedrijfsjurist.nl

legadex magazine | najaar 2011

3 Sinds deze zomer werken wij voor meer dan 50 beursgenoteerde en private equity bedrijven

ronde tafel

‘Met handhaving van IE kun je de juridische afdeling van een cost-center omtoveren tot een profit-center’

4

legadex magazine | najaar 2011

Intellectueel Eigendom bepaalt de waarde van een onderneming

Bedrijfsjuristen ontginnen verborgen goud Intellectueel eigendom is goud waard. Veel ondernemingen beseffen echter onvoldoende hoeveel ze van dat goud precies in huis hebben.

Hoe ze dat zo goed mogelijk kunnen exploiteren.

En tegelijkertijd de risico’s beperken. Met slimmere vormen van informatiemanagement en contractbeheer is nog een wereld te winnen, vinden de tafelgenoten.

En het biedt ondernemingen interessant potentieel voor hun winst- en waarde ontwikkeling.

tekst Annemarieke Noordhoff foto’s Lisette van Cruijningen

Goed gemanaged intellectueel eigendom (IE) in een organisatie draagt direct bij aan de waarde van een bedrijf. Een steeds groter deel van de waarde van een bedrijf zit namelijk in immateriële activa, waarvan IE een van de belangrijkste is. Hoeveel, dat hangt af van de sector. Voor een grote onderneming in de voedingsindustrie kan dat 85 tot 90% zijn. Voor hightech bedrijven als Google is dat al snel 99%.

De waarde van een merk Voor de tafelgenoten is dit geen nieuws: zij kennen de waarde van merken, octrooien en auteursrechten uit eigen ervaring. Maar zien andere afdelingen en de top in hun organisaties het wel voldoende? Hans Voorberg (Sara Lee) trapt af: ‘Een paar jaar terug hebben we berekend wat de waarde was van onze zogenaamde soft assets. Waar onze boekhoudkundige waarde 2 miljard

5

euro was, bleek onze marktwaarde 15 miljard euro te zijn – 13 miljard aan intangible capital, dus. Daarvan kun je bij een fabrikant van merkenartikelen gemakkelijk 40 tot 50% toerekenen aan de merkenportefeuille. Douwe Egberts bleek als merk alleen al 1 tot 1,5 miljard euro waard te zijn. Veel geld, maar toch was dit geen wijd verspreide kennis. We moeten er niet al te gauw van uitgaan dat iedereen wel beseft wat de waarde van merken is. Een beslissing van marketing bijvoorbeeld om de verpakking te wijzigen, alleen omdat het

legadex magazine | najaar 2011

>>

ronde tafel

weer eens hoog tijd is, kan desastreus uitpakken. Ze

Gestructureerd werken in deze fase levert veel op.

begrijpen soms niet wat de invloed is op de waarde van

Met scherper inzicht in de eigen rechtenportefeuille

een merk.’

en licentiecontracten is het bijvoorbeeld mogelijk

Bianca Bauer (Accenture) knikt bevestigend. ‘Een beperkt

merkrechten en auteursrechten in meerdere varianten

besef van de waarde van IE zie je vaak ook terug in de

te exploiteren. En dat betekent niet alleen extra inkom-

handhaving van IE-rechten: doordat die handhaving niet

sten. Als organisatie kun je met dat scherpere inzicht

goed gebeurt, lopen organisaties regelmatig miljoenen

ook fouten voorkomen. Denk aan het per ongeluk ver-

mis. De prioriteit van de business ligt niet bij handhaving

strekken van een licentie op rechten die een organisatie

van de eigen IE-rechten, terwijl veel waarde van een

niet eens heeft. Of aan het handelen buiten de grenzen

bedrijf daarin wel verankerd is.’ Reinout Rinzema

van een toegekende licentie. Met goed zicht op contract-

(Ventoux) weet uit eigen ervaring in zijn procespraktijk

voorwaarden of onderliggende rechten voorkom je

dat een actievere handhaving ondernemingen veel geld

dergelijke uitglijders. Heb je het over informatiebeheer,

kan opleveren. Licentie-inkomsten, schadevergoedingen

dan liggen de knel- en verbeterpunten dus niet alleen

en te innen boetes: de opbrengsten worden nogal eens

bij de contracten an sich, maar ook bij kennis van de

onderschat. Roline Bergsma weet uit haar Adidas-tijd

onderliggende IE-rechten.

dat die opbrengsten zelfs zo kunnen oplopen ‘dat de juridische afdeling omgetoverd werd van een cost-center

De rol van ICT

naar een profit-center.’

Met twee voormalige Endemol-collega’s aan tafel – zowel Bauer als gespreksleider Luc van Daele komen bij Endemol

6

Contractmanagement

vandaan – en een onderwerp als IE-rechten, komt het

IE blijkt dus belangrijker voor de waarde van een

gesprek onvermijdelijk op dit mediabedrijf. Bij hun

onderneming dan vaak gedacht. Informatiebeheer is

programma-exploitatie spelen twee vraagstukken, zo

daarbij een onmisbaar instrument. Een goed voorbeeld

blijkt. Ten eerste is er de ‘inkoopkant’: dat gaat over de

daarvan is contractmanagement van licenties. Binnen

interactie met rechthebbenden die betrokken zijn bij de

ondernemingen kan dat beter georganiseerd worden,

ontwikkeling van een format – denk aan auteursrecht,

vindt een aantal tafelgenoten. Het zicht op lopende

programmanaam of muziekgebruik. Ten tweede is er de

contracten laat vaak nog te wensen over. Ook mist

‘verkoopkant’: de uitlicentiëring van de programmarechten

een goed systeem voor alerts bij naderende afloop of

aan zenders of online afnemers. Wil je dat commercieel

verlengingsdatum. Maar misschien nog wel belangijker is

goed uitbaten, dan kun je niet zonder inzicht in alle onder-

de fase daarvoor: die van het opstellen van de contracten.

liggende rechten van derden. En dat maakt het beheer van

legadex magazine | najaar 2011

‘De verantwoordelijkheid voor contracten hoort niet automatisch bij juristen’

het informatiesysteem enorm complex. Voor de tafelgenoten

bedrijfsjurist liever zelf de verantwoordelijkheid nemen.

overigens een herkenbaar beeld, al gaat het bij hen ook

Of deze sneller terugnemen als andere afdelingen niet

over merken en octrooien.

goed uit de voeten blijkt te kunnen met contractmanagement.

Twee vragen spelen bij alle tafelgenoten een centrale rol.

Muus (KPN): ‘Bij ons is contractmanagement geen juridische

Allereerst: hoe zorg je dat de softwaresystemen de com-

taak. De juristen zijn adviseurs. Wij worden ingeschakeld

plexiteit aankunnen? En ten tweede: waar leg je de verant-

voor de juridische ‘hete hangijzers’ bij onderhandelingen,

woordelijkheid? Bij Legal of bij andere afdelingen? David

wanneer het mis gaat of mis dreigt te gaan. Je hoeft geen

Muus (KPN) waarschuwt voor te grote afhankelijkheid van

jurist te zijn om naleving of afloop van contracten in de

ICT-oplossingen. ‘Octrooien kunnen een enorme waarde

gaten te houden. Sterker nog, dat kunnen anderen wellicht

vertegenwoordigen. Als je een termijnen mist doordat net

beter.’ Bauer (Accenture): ‘Het verschilt per organisatie. Als

op dat moment een systeem down is, dan kan dat grote

het niet goed is afgesproken dan hangen die contracten in

financiële consequenties hebben. Dat moet je voorkomen.

de lucht. Waar hoort het thuis? Verwacht je dat het in een

Bij IE-management moet je niet alleen maar op software

zwart gat valt bij een andere afdeling, dan vind ik dat je

vertrouwen.’ Roline Bergsma is bijvoorbeeld enthousiast

het als jurist weer terug moet halen.’

over het uitbesteden van het merken-informatiesysteem waarmee zij bij Tommy Hilfiger werkte. ‘De registraties,

Open platform

hun status, oppositieprocedures: alle merkinformatie zit

Muus (KPN) stelt dat de meeste kennis van leveranciers

in één systeem dat extern beheerd wordt.’

en de afspraken – en daarmee van contracten – hoe dan ook bij de afdeling Inkoop ligt. Allerlei Service

Mensenwerk

Level Agreements, licenties: vaak is er veel meer dan

Toch blijft het mensenwerk, vindt Shefton Hazel (Wolters

juridische kennis voor nodig om dergelijke contracten

Kluwer). ‘Ons systeem is eenvoudig en laagdrempelig,

te kunnen interpreteren. Een open platform, waar

ook voor andere afdelingen. En toch komt men bijna

alle specialisten samen aan de contracten werken en

altijd weer bij Legal uit voor advies of om zekerheid te

hun informatie delen, zou een oplossing kunnen zijn.

zoeken.’ Dat brengt het gesprek bij een gewetensvraag

Wendela van Uchelen (Danone) vindt dat juristen

voor de tafelgenoten: ligt de verantwoordelijkheid voor

daarbij een belangrijke adviesfunctie hebben. ‘Het

goed contractmanagement bij Legal of bij andere

juridische belang van goed contractmanagement breng

afdelingen? De meningen verschillen. De een is meer

ik nu bij inkoop heel laagdrempelig onder de aandacht,

geneigd de verantwoordelijkheid en de opvolging strikt

bijvoorbeeld met workshops. Ook daar zou op zijn minst

bij de businessafdelingen te laten. De ander wil als

een basaal begrip moet bestaan voor de inhoud van de

legadex magazine | najaar 2011

7

>>

ronde tafel

‘Intellectueel eigendom kan wel 90% van de immateriële activa van een onderneming uitmaken’

contracten en niet alleen voor de prijs van het product.’

Lukt dat niet, dan heeft dat flinke gevolgen. Denk maar

Voorberg (Sara Lee) ziet concrete mogelijkheden om

aan de indruk die een rechter krijgt als zelfs de contracten

met informatiemanagement zelfs de ontwikkeling en

waarover het geschil gaat niet meer bekend zijn. Rinzema

marketing van nieuwe producten te verbeteren. Via

noemt een zaak die er niet eens was geweest als de

een online platform kan bijvoorbeeld een strakker

betrokken onderneming een goed licentiesysteem had

werkproces gecreëerd worden tussen verschillende

gehad. Voorberg (Sara Lee): ‘Bij auteursrecht bestaan die

afdelingen, zoals Legal of Marketing. Hoe beter de

kwesties ook. Bijvoorbeeld bij marketingvoorstellen van

onderlinge afstemming is, hoe scherper en sneller de

derden. Accepteren we die niet, maar ontstaat later wel

mogelijkheden van productpresentatie en marketing

toevallig intern een idee dat daar sterk op lijkt, dan moet

kunnen worden benut.

je dat creatieve proces goed gedocumenteerd hebben. En later kunnen reproduceren. Er is altijd een kans dat je

Snel veel informatie nodig

discussie krijgt over de vraag van wie het marketingidee

Slim informatiebeheer en kennisdeling bieden dus moge-

afkomstig was.’

lijkheden om IE beter te benutten en waarde te creëren.

Maar het biedt meer: inzicht in risico’s. Want wat gebeurt

Nieuwe generatie

er als de bedrijfsjurist onvoldoende zicht heeft op zijn

Hoewel de invulling verschilt, zijn de tafelgenoten het

IE-rechten en -contracten?

over ICT roerend eens: moderne ICT maakt ontsluiting en delen van informatie steeds gemakkelijker. Wel is er

8

In zijn procespraktijk ziet Rinzema (Ventoux) grote

voor veel ondernemingen nog een lange weg te gaan,

verschillen in de snelheid en het niveau waarop onder-

zowel bij de inrichting als bij het beheer. Voorberg (Sara

nemingen de informatie aanleveren die hij nodig heeft

Lee) vat het helder samen en stelt dat deze generatie

om zijn procedures tot een succesvol einde te brengen.

niet meer zonder de laatste informatietechnologie kan.

Een cruciale factor is daarbij de vraag of het topmanage-

‘De huidige generatie is met ICT opgegroeid, een nieuwe

ment het belang ziet van deugdelijk informatiebeheer.

generatie is er zelfs in geboren. En die ontwikkeling

Rinzema: ‘Bij IE-procedures verandert de situatie sterk.

zal in toenemende mate haar stempel drukken. Op de

Waar we voorheen als procespartij de informatie verstrek-

omgang met IE. En breder: op alle vragen die vanuit de

ten die wij nuttig achten, gaan we steeds meer over naar

boardroom komen.’ De bedrijfsjurist kan, kortom, maar

een exhibitieplicht. Dat betekent dat je soms in een kort

beter voorbereid zijn.<<

geding heel snel zeer gedetailleerde informatie nodig hebt.’

legadex magazine | najaar 2011

de keuze van

NANCY BREWSTER OVER DE DATAROOM Een dataroom is onvermijdelijk bij transacties Bij grote transacties is een dataroom onvermijdelijk. Dit is een omgeving waarin kopers of verkopers een due diligence-onderzoek kunnen doen waarmee zij de risico’s van een bedrijf in kaart brengen. Een dataroom en de daarin aanwezige relevante documentatie is voor verkopers en kopers een middel om zo goed mogelijk te voldoen aan hun informatieplicht. Meestal wordt een dataroom gebruikt bij een bedrijfsverkoop of een Initial Public Offering (IPO), maar bij de dagelijkse corporate housekeeping of het beheer van contracten is het ook een handig instrument.

Vroeger was er alleen de hardcopy dataroom Voorheen zetten bedrijven voor een due diligence een fysieke dataroom op. Zij verzamelden alle relevante documentatie, printten en rangschikten deze in ordners, zodat op een bepaalde locatie due diligence kon worden gedaan. Door de globalisering, toenemende grootte van transacties en digitalisering, is een fysieke dataroom niet meer toereikend. Denk aan de beschikbaarheid van personeel, locatiegebondenheid, de hoge reis- en verblijfkosten voor buitenlandse geïnteresseerden en aan vertrouwelijkheid van bedrijfsgevoelige informatie en persoonsgegevens.

En nu is er de virtuele oplossing die zich verder ontwikkelt Een oplossing is een virtuele dataroom (VDR). Daarmee kun je via een webportaal relevante documentatie 24/7 beschikbaar stellen en raadplegen. De dataroom is dus niet meer locatiegebonden, de vertrouwelijkheid blijft beter gewaarborgd en de verkoper optimaliseert de mogelijkheid te voldoen aan zijn informatieplicht.

Maar de moderne VDR kan steeds meer. Documenten kunnen worden beveiligd tegen printen of downloaden, veel VDR’s hebben

Nancy Brewster

een handige Q&A-tool voor het management en verschillende

2004-2005 interim jurist ABN AMRO Bank N.V.

kopers(groepen) kunnen geheel gescheiden van elkaar op hetzelf-

(Wholesale)

de moment toegang krijgen. Daarnaast kan de VDR een volledige

2005-2008 corporate analyst M&A De Brauw

historie van door potentiële kopers geraadpleegde documenten

Blackstone Westbroek 2009/2010 interim adviseur St. Personeelsfonds, Ministerie van Financiën 2009-nu Senior Support Lawyer Legadex / NBLegal advocatenkantoor

verschaffen, wat nuttig kan zijn tijdens het verkoopproces. Maar hoe mooi de software op zich ook is, het echte succes blijft een combinatie van techniek en de juiste mensen om die techniek te kunnen toepassen. Aanbieders van VDR’s zijn onder meer Merrill DataSite, Imprima iRooms, IntraLinks en DRSdigital.

legadex magazine | najaar 2011

9

In gesprek

Een pleidooi voor durf en eenvoud

Hubert Deitmers over succesvolle transacties Succes. Hubert Deitmers heeft het met Van den Ende & Deitmers. Op het snijvlak van media, ICT en internet participeert deze investeerder in allerlei ondernemingen. De gemene deler: zowel hun participaties als hun verkopen zijn spraakmakend. Hyves bijvoorbeeld, Eyeworks en Spil Games. tekst Annemarieke Noordhoff foto’s Michel Porro

participaties, dan zit je al snel op het puntje van je

Je zegt dat de private equity-markt is doorgeslagen. Is het echt zo erg?

stoel. Met een prettige nonchalance vertelt hij over

‘Ja, absoluut. De markt is veel te financieel ge-

grote spelers en onverwachte valkuilen. En hij windt

oriënteerd. Investeerders zijn vooral bezig met:

zich op. Over een toenemend gebrek aan verstand

wanneer stap je erin, wanneer stap je eruit, hoe

van zaken bijvoorbeeld. ‘Je ziet het steeds vaker:

ga je financieel herstructureren. Dat is nu al een

ondernemingen worden opgekocht door private

jaar of 15 gaande en wordt alleen maar erger. Er

equity-partijen die het ook op operationeel vlak

lopen steeds meer louter financiële mensen in deze

beter denken te weten dan de mensen die al jaren

wereld rond. Terwijl je juist met het product en de

de organisatie leiden. Ik snap dat niet. Zij kunnen

desbetreffende markt bezig moet zijn. Bij Van den

het toch nooit beter weten dan de oprichter?’

Ende & Deitmers hebben we allemaal operationele

Praat je met Hubert Deitmers over overnames en

en venture capitalist-ervaring. Ik geloof er sterk in

10

Vertel, wat heb je precies met overnames en exits?

dat dat hét model is. Kijk maar eens naar de over-

‘Allereerst: over exits hebben we het niet wanneer

name van het mooie merk Gazelle een aantal jaar

wij besluiten te participeren. Die focus op de exit is

geleden, toen nog zeer winstgevend. De koper wist

juist één van de redenen dat de private equity-markt

niets van de fietsenwereld. Na drie directiewisselingen

zo door is geslagen. Wij richten ons op groei, op

en drie verliesgevende jaren is Gazelle ingehaald

uitbouw. Dan moet je niet met je hoofd al bij de exit

door andere fietsenproducenten. Om dat te voor-

zitten. Dat geeft negatieve energie. Juist wanneer je

komen participeren wij alleen maar in ondernemingen

de focus hebt op groei, op je bedrijf groot maken,

waar wij zelf verstand van hebben.’

dan gaat het lopen. Dan wordt er op je deur geklopt.’

legadex magazine | najaar 2011

>>

Hubert Deitmers • Ooit (1987) begonnen bij Atlas Venture • Stapte in 1996 over naar Endemol • Kwam in 2000 in de Raad van Bestuur van Endemol • Richtte in 2006 samen met Joop van den Ende Van den Ende & Deitmers op Nevenactiviteiten: • Bestuurslid Stichting BizWorld (kinderen uit groep 8 van de basisschool bekend maken met ondernemerschap) • Commissaris New Business School Nijenrode (gericht op ondernemerschap) • Lid Raad van Advies ACE (Amsterdam Center of Entrepreneurship) • Lid Raad van Advies Solid Ventures • Mede-initiatiefnemer jaarlijkse LOEY-awards (leading online entrepreneur of the year)

11

>> legadex magazine | najaar 2011

In gesprek

Is dat de basis van jullie succes?

weten. Hoe ziet de aankoop eruit,

‘Ik denk dat er vier aspecten zijn die

qua structuur en gezondheid? En:

de kans op succes vergroten. Eén:

wat zijn de toekomstverwachtingen?’

zo weinig mogelijk aandeelhouders, waardoor je korte lijnen hebt en snel

‘Ook belangrijk in goed due diligen-

kunt beslissen. Twee: alleen maar

ce-onderzoek: vergeet de namen die

deelnemen in ondernemingen die in

als referentie worden opgegeven en

een hoek zitten waar je verstand van

ga af op je eigen connecties. Ken je

hebt. Drie: investeren in bedrijven

geen echte deskundigen in de markt?

die – onder andere op basis van onze

Dan is het een duidelijk teken dat

investering – een uiterst gezonde

je de markt onvoldoende kent. Niet

balans hebben, zónder al te veel

investeren dus.’

bankfinanciering. En vier: investeren

niet op voor investeringen onder de 5

En dan is er de verkoop zelf.

Hoe zorgen jullie voor een gestroomlijnd proces?

miljoen. Andere investeerders vinden

‘Wij werken met een termsheet,

Over Van den Ende & Deitmers

dat de moeite niet meer waard – de

met de kern van de transactie op

• Opgericht in 2006 door Joop van den Ende en Hubert Deitmers • Portfolio op het snijvlak van ICT, media en internet • Participaties in onder andere, Eyeworks, Spil Games, Metrixlab en Albumprinter • Verkocht in 2010 Hyves aan Telegraaf Media Groep (TMG), MasMedia aan Talpa en in 2011 UnamicHCN aan Xerox • Totale fonds heeft een omvang van € 150 miljoen

tijd die je in een transactie steekt is

maximaal acht tot tien A4tjes.

nagenoeg hetzelfde, of het nu om 5 of

Hierin bepalen we hoe we omgaan

50 miljoen gaat. Maar kies je om die

met het management, de samen-

reden alleen voor de grote deals, dan

stelling van een eventuele Raad van

is je focus te veel op het financiële

Commissarissen en natuurlijk de

aspect. Dat is niet waar het ons

structuur van de transactie. Dit laatste

hoofdzakelijk om gaat. Wij kijken

bij voorkeur zo simpel mogelijk. We

of een bedrijf gefocust is, of het een

vragen de verkopende partij of én in

ervaren management en een gezonde

hoeverre ze na de verkoop nog steeds

uitgangspositie heeft. Is het rende-

betrokken willen blijven. Pas wanneer

ment veelbelovend, dan maakt de

de termsheet er ligt, beginnen we

grootte van de investering minder uit.’

simultaan met de due diligence en

in marktsegmenten die een duidelijke groei laten zien. Wij halen onze neus

12

het contract. Zonder zo’n termsheet

Wat is de beste voorbereiding op een overname of participatie?

komt het nog wel eens voor dat

‘Zo’n virtual dataroom, die jullie ook

En negatieve gevoelens de overhand

samenstellen, is ontzettend handig.

krijgen. Contractbesprekingen zijn

Alleen zijn ze vaak veel te vol. Ik

in wezen een negatief proces: het is

denk dat 90% van een dataroom

bedoeld als bescherming voor als het

bestaat uit onnodige documenten.

fout gaat. En dat heeft gevolgen voor

Voor wie is het nu van belang dat

het proces. Er is spanning, frustratie.

vijf jaar geleden iemand die en die

Soms komt zelfs de vraag: Willen

beslissing nam? De enige reden dat

we dit nog wel? Wees daar overigens

een dataroom zo vol zit, is omdat alle

niet bang voor: in zo’n periode leer

partijen die meedoen aan een trans-

je elkaar goed kennen, wat erg goed

actie zich willen indekken. Angst,

is voor de latere samenwerking. Mijn

onzekerheid bij het maken van een

ervaring is dat een termsheet je in

keuze of beoordeling: je krijgt al snel

deze fase bij de les houdt. Je ziet

een enorme stapel rapporten. Wie

waarom je eigenlijk met elkaar om

leest dat nou nog? Ik sprak recent

tafel ging. En dat helpt om het proces

een CEO van de kopende partij. Hij

weer vlot te trekken.’

kon niet vertellen wat de drie open-

’Bij de samenstelling van het contract

staande kernissues van de overname

zetten we vervolgens vraagtekens

waren. Maar dat móet je gewoon

bij álle standaardbepalingen. Is er

partijen zich in de details verliezen.

legadex magazine | najaar 2011

niemand aan tafel die een clausule

Dat klinkt misschien als een contra-

begrijpt? Dan halen we die eruit –

dictie, maar is het niet veel vreemder

merkwaardig genoeg ben ik zo’n

om onbekende bedrijven over te

situatie al een paar keer tegenge-

nemen? Grote bedrijven stellen nu

komen. Voor het procesmanagement

iemand in de Raad van Bestuur aan

stellen we één iemand van het

speciaal voor de ideeontwikkeling.

bedrijf aan die het hele project

Maar daar komen de ideeën niet

managet. Coördineert niemand,

vandaan. Die komen van onderen,

dan gaan alle verschillende belang-

vanuit de ondernemende geesten.’

hebbenden steeds los van elkaar naar de desbetreffende CEO. Problemen worden uitvergroot en

‘Wij richten ons op groei, uitbouw. Dan moet je niet met je hoofd al bij de exit zitten’

‘Ken je geen deskundigen in de markt? Investeer dan niet in die markt’

daarmee komt de hele transactie in gevaar.’

Zo bouw je een succes. Maar onherroepelijk kom je vroeger of later toch uit bij die verkoop, de exit. Hoe verloopt die zo succesvol mogelijk?

Hoe gaan jullie bij overnames en start-ups om met intellectueel eigendom?

‘De organisaties die ik tegenkom

‘We laten ons er niet te veel door

belangrijke eerste stap. Zeker

weerhouden. Natuurlijk, het is een

wanneer intellectueel eigendom

issue. Zo heeft Google Motorola

een rol speelt is er een soort

gekocht om de patenten. Maar bij

natuurlijke neiging om voor elk

de lancering van iets nieuws kun

nieuw initiatief een vennootschapje

je het je tegenwoordig niet meer

op te richten. Maar voor je het weet

veroorloven om te wachten tot

heb je een enorme kerstboom opge-

de bescherming helemaal rond

tuigd. En al die vennootschappen

is. Je moet snel de markt op, snel

moeten allemaal geadministreerd

commercialiseren. Knallen. Philips

worden, in de jaarrekening vermeld

richt zich bijvoorbeeld nog veel te

staan. Veel overbodige ballast dus.

veel op doorontwikkeling en trekt

Wij stellen onszelf dan de vraag:

hoge muren om zich heen. Niet

jongens, als we nu de onderneming

slim. Deel je samen technologie,

zouden oprichten, wat zouden we

dan ga je ook samen vooruit.’

dan écht nodig hebben.’

Vanuit welke hoek zie jij de komende jaren de echte vernieuwingen komen?

‘Daarnaast is het heel belangrijk

‘Ik ben ervan overtuigd dat in veel

onze recente verkopen was duidelijk

branches de échte productinnova-

dat een van de medeverkopers veel

ties niet van grote bedrijven komen.

te graag wilde verkopen. Dan werk

Die zijn zo gewend aan bestaande

je niet vanuit je kracht. Wat er ook

businessmodellen dat ze die niet

op je afkomt, geloof in jezelf en in

kunnen loslaten. High-potentials

wemelen vaak van de vennootschappen. Dan is opruimen een

om trouw aan jezelf te blijven, aan je eigen overtuigingen. Bij één van

wat je doet.’ <<

zouden daarom gestimuleerd moeten worden om voor zichzelf te beginnen. Weg uit het pand, ver weg van de cultuur van pensioen en leaseauto. Gefinancierd door het bedrijf waar ze vandaan komen, zullen ze zelf hun producten gaan ontwikkelen. Een aantal zal succesvol worden. Die koop je dan terug.

legadex magazine | najaar 2011

13

5 VRAGEN AAN...

Edo Groenewald ERC Electronic Publishers www.ercep.com Oprichter (2005) van ERC Electronic Publishers is Edo Groenewald (ex Trenité Van Doorne). CTO is Rudolph Froger.

‘Toezichthouders vragen 14

nu om een solide legal framework.’

legadex magazine | najaar 2011

Organisaties in control met slimme software tekst Annemarieke Noordhoff foto Lisette van Cruijningen

Waarom was het er niet eerder?

‘ERC Online was er eerder: wij werken al sinds 2006 aan dit systeem. In die jaren hebben we de software steeds

Welk product bieden jullie de bedrijfsjuridische wereld?

verder verfijnd en verbeterd. Het laatste jaar merken we

‘Wij richten ons vooral op juristen, compliance-

vragen nu namelijk om een solide legal framework. Wij

officers en riskmanagers bij financiële instellingen.

helpen organisaties om een dergelijk framework binnen

Dat zijn banken, verzekeraars, vermogensbeheerders

de organisatie in kaart te brengen en actueel te houden.

of pensioenfondsen die in control moeten zijn wat

Advocaten ontbreekt het aan de noodzakelijke software,

hun compliancerisico’s betreft, en die onder toezicht

traditionele uitgeverijen hebben hun systemen nog niet

staan van de AFM en de DNB. Onze software laat ze

op deze vraag ingericht.’

dat de belangstelling explosief toeneemt. Toezichthouders

heel gericht en op maat zien welke wet- en regelgeving – nationaal en internationaal – van toepassing is op

Wat kunnen we in de toekomst nog verwachten?

hun bedrijfsprocessen en producten. Inclusief alle

‘Niet alleen in Nederland, maar in alle 27 lidstaten

benodigde informatie daaromheen, van relevante

worden Europese richtlijnen geïmplementeerd. Ook daar

literatuur tot jurisprudentie.’

zullen financiële instellingen in control moeten zijn, wat hun compliancerisico’s betreft. We beginnen daarom

Hoe verbeteren jullie de bedrijfsjuridische wereld daarmee?

volgend jaar al met de uitrol naar andere jurisdicties.

‘De financiële wereld heeft te maken met een heleboel

grootst is. En wellicht doen we dat samen met een

wet- en regelgeving die iedereen op de werkvloer zou

Engeland, Duitsland of Frankrijk: waar de vraag het grote uitgeverij of softwareleverancier.’<<

moeten kennen en naleven. Het aantal regels is echter excessief groot. Vanuit Brussel komt daar een fontein aan nieuwe wetten en regels bij. Het is te veel: voor een groot deel komen die regels helemaal niet meer op de werkvloer aan. Hoe kun je dan ooit verklaren dat je in control bent wat je compliancerisico’s betreft?’

Wat is nieuw aan jullie product?

‘Onze oplossing zorgt voor snelle ontsluiting van een kleine honderd openbare bronnen. Dagelijks doorzoekt een deskundige redactie deze bronnen, met de hulp van een redactiecommissie onder voorzitterschap van hoogleraar privaatrecht Edgar du Perron. Relevante informatie over financiële wet- en regelgeving zet de redactie in het systeem. Organisaties krijgen die informatie vervolgens gefilterd aangeleverd.

Dat filteren gebeurt op basis van een zogenaamde

15

mapping, een door de organisatie zelfgekozen indeling.

Berichten over nieuwe rechtsregels komen daardoor alleen maar aan bij de personen voor wie het relevant is. En we kunnen het systeem koppelen aan de risico- en controlsoftware van een organisatie, zodat meteen een impactanalyse van nieuwe regels op de bedrijfsprocessen gemaakt kan worden.’

legadex magazine | najaar 2011

in beeld

Harm: “De Permanent Data Room is al beschikbaar vanaf € 300 per maand.”

Egbert: “Goed voorbereid op een bedrijfsverkoop, een herfinanciering of een herstructurering.”

Martijn: “Uw kerninformatie is altijd beschikbaar en up-to-date.”

Nancy: “Uw groepsstructuur heeft u in een oogwenk beschikbaar.”

wIJ ZORGEN VOOR UW PERMANENTE DATAROOM Een dataroom kan een uitkomst zijn. Niet alleen bij M&A-transacties, herstructureringen en herfinancieringen, maar ook bij het dagelijkse beheer 16

van uw juridische kerndocumenten. Informatie die voor uw bedrijfsvoering vitaal is. Wij bieden u daarom de permanente dataroom, waarmee die vitale informatie in goede handen is.

www.legadex.com/permanentdataroom

Michiel: “Volledig compatible met alle gangbare virtual datarooms.”

Jornt: “Eén geïntegreerde oplossing voor dagelijks gebruik en bijzondere projecten.”

Rebecca: “De Board, Legal, Tax en Finance: iedereen profiteert.”

17

achtergrond

Cloud computing: alles onder controle?

Cloud evolutie, cloud sourcing, public cloud: ook buiten IT-afdelingen zet de Cloud trend zich door. Dat cloud computing grote kansen biedt voor de bedrijfsvoering van organisaties is duidelijk. Maar er zijn ook risico’s. Aandacht voor zaken als het contract, privacy en toepasselijke regelgeving vergroten de controle. tekst& foto Jantine de Jong

Cloud computing is feitelijk niets meer dan toegang tot Informatie Technologie (IT) via een internetverbinding. Een nieuwe verdergaande soort van uitbesteding van IT. Investering in hardware, software en beheer is daardoor niet langer nodig. Je maakt, tegelijk met andere afnemers, gebruik van de infrastructuur van de provider die snel en flexibel beschikbaar kan worden gesteld. Schaalbaarheid is een groot voordeel en betaling gaat per gebruik. Voorbeelden van cloud computing dienstverleners zijn Google, Amazon en Microsoft.

18

Diensten Cloud diensten worden in verschillende modellen aangeboden. Software as a Service (SaaS) is de meest vergaande vorm van uitbesteding. Daarmee maak je gebruik van applicaties van de dienstverlener, er hoeft geen extra software geïnstalleerd te worden op je eigen computer. Voorbeelden zijn Gmail of Google docs. Een tweede model is Infrastructure as a Service (IaaS), waarmee je alleen de infrastructuur voor het draaien van software via de cloud gebruikt. Denk aan servers of opslagcapaciteit. Een derde model bestaat uit een aantal extra diensten bovenop de infrastructuur: een virtueel applicatieplatform waar applicaties op ontwikkeld kunnen worden door de afnemer, Platform as a Service (PaaS).

Voorbeelden zijn Microsoft Azure en force.com van Salesforce.

clouddienst door storing, aan misbruik van data door derden en daaruit voortvloeiende reputatieschade. Daarnaast is het belangrijk na te denken over een exitstrategie. Als de relatie beëindigd is, wie heeft dan de beschikking over de gegevens en functionaliteit? En wat gebeurt er bij faillissement van één van beiden? Voor de continuïteit van dienstverlening is het belangrijk hierover afspraken te maken.

Ook is er het onbegrensde karakter van de cloud: dit kan onduidelijkheden opleveren bij het bepalen van het toepasselijke recht.

In bepaalde gevallen is namelijk het recht van toepassing van landen waar de cloudservers staan. Maak dus afspraken over de geografische grenzen, zeker wanneer het over persoonsgegevens gaat. Beveiliging van persoonsgegevens is in de praktijk een van de grootste zorgpunten.

Risico’s

Bescherming persoonsgegevens

Omdat cloud computing een standaard dienst is waarbij vaak standaardcontracten worden gehanteerd, geldt in het algemeen dat onderhandelruimte beperkt is. Toch blijkt er in de praktijk wel enige ruimte voor onderhandeling. Houd in dat geval een aantal zaken goed in het oog en maak duidelijke afspraken. Want risico’s zijn er genoeg. Denk aan onderbreking van de

Uit recent Nederlands onderzoek blijkt dat voor 43% van de ondervraagde bedrijven de zorg over privacyaspecten een mogelijke belemmering is bij de toepassing van cloud computing. Doordat er zoveel bewerkers en beheerders betrokken zijn bij datahandelingen in de cloud, ligt schending van privacy op de loer. Daar komt nog bij dat gegevens zich door meerdere datacentra verplaatsen, om

legadex magazine | najaar 2011

beschikbare capaciteit zo efficiënt mogelijk te benutten. Vaak dwars door jurisdicties heen, zodat regelmatig buitenlandse wetgeving van toepassing is. Om problemen te voorkomen, is het van belang dat afnemers weten welke partij verantwoordelijk is voor de bescherming van gegevens en naleving van privacywetgeving.

Binnen Europa De Wet Bescherming Persoonsgegevens (Wbp) regelt in lijn met Europese regelgeving de bescherming en vrij verkeer van persoonsgegevens binnen de Europese Unie. Wie in welke situatie de verantwoordelijke is over de persoonsgegevens, is op grond van deze wet vastgesteld. Dat is de partij die het doel van en de middelen voor de verwerking van persoonsgegevens vaststelt. De verantwoordelijke moet persoonsgevens voldoende bescherming bieden tegen verlies of onrechtmatige verwerking. Bij gegevensverwerking in de cloud is echter niet altijd duidelijk wie dat is. Meestal is dat de afnemer, maar bij bijvoorbeeld SaaS-diensten kan ook de cloud dienstverlener (mede)verantwoordelijke zijn. Dat is het geval wanneer de cloud dienstverlener daadwerkelijk controle over de gegevensverwerking uitoefent.

En niet slechts in opdracht van de afnemer handelt. In het laatste geval is de cloud-

dienstverlener slechts ‘bewerker’. Maar ook dan is de leverancier verplicht nauw samen te werken met de verantwoordelijke afnemer om aan de verplichtingen uit de Wbp te voldoen.

Buiten Europa Bij gegevensverwerking buiten Europa bepaalt de Wbp dat een passend beschermingsniveau geboden moet worden. De Europese Commissie heeft een aantal landen aangewezen die aan dit vereiste niveau voldoen. Voor overige landen is een vergunning nodig van het College bescherming persoonsgegevens, het onafhankelijk orgaan dat toeziet op de naleving van onder meer de Wbp. De Verenigde Staten zijn een uitzondering, omdat daar geen algemene wetgeving voor de bescherming van persoonsgegevens bestaat. De Europese Commissie stelt daarom dat alleen Amerikaanse organisaties die zich aan de zogenaamde ‘Safe Harbour Principles’ commiteren een passend beschermingsniveau bieden.

Deze principles garanderen een voor de Europese Unie aanvaardbaar beschermingsniveau. Verder zijn er EC modelcontracten en door het bedrijfsleven ontwikkelde ‘binding corporate rules’. Bij doorgifte van persoonsgegevens buiten Europa worden deze als leidraad gebruikt.

Aanrader Cloud computing zorgt voor complexe juridische problemen, onder meer doordat het de controle op en lokalisatie van data moeilijker maakt. Blijf daarom op de hoogte én begrijp de geldende regelgeving en strategiebepaling, zowel op nationaal als op Europees niveau. De Europese Commissie werkt op dit moment aan nieuwe regelgeving waarbij speciale aandacht uitgaat naar privacy in de cloud.

Daar waar regelgeving onvoldoende houvast biedt, zorgen afspraken tussen partijen voor continuïteit van dienstverlening, duidelijkheid over privacy, verantwoordelijkheden en toepasselijke regelgeving in de cloud. Door die complexiteit is het wel een aanrader om tijdig een beroep te doen op de juiste juridische bijstand. <<

legadex magazine | najaar 2011

19

joint venture

â&#x20AC;&#x2DC;Werken met private investeerders is wat intensieverâ&#x20AC;&#x2122; 20

Harriet Defesche (Stork holding) en Marleen Slagt (Legadex)

legadex magazine | najaar 2011

Marleen Slagt (l) en Harriet Defesche

In de ruim 16 jaar dat ze bij Stork werkt is het er nooit saai geweest, vertelt Harriet Defesche, director Legal Affairs bij Stork holding. Ze heeft haar handen nu vol aan – onder meer – de interne herstructurering, waarbij de activiteiten van de holding ondergebracht worden in twee dochters: Stork Technical Services (STS) en Fokker. tekst Annemarieke Noordhoff foto’s Michel Porro

Boeiende discussies Defesche: ‘Werken met private investeerders is een ander

‘Ik vind een desinvestering bijna net zo leuk als een

soort werk. Het is op een bepaalde manier intensiever. Een

acquisitie,’ vertelt Harriet Defesche over haar werk. In

beursnotering geeft veel administratief werk, je moet vol-

2008 vertrok Stork van de beurs en werden twee grote

doen aan tal van compliance richtlijnen en wetgeving. Dat

divisies verkocht. De fooddivisie aan het IJslandse Marel,

hoeft nu bijna niet meer. Maar daarvoor in de plaats is veel

de printdivisie aan Bencis. Door de delisting verviel een

overleg met de investeerders gekomen. Zo zijn drie van

aantal juridische taken van de holding en in 2009 kromp

de zes investeerders lid van de Raad van Commissarissen

het team op de holding naar één persoon. Dat bleek echter

(RvC). Toen we nog beursgenoteerd waren kwam de RvC

een te lage bezetting voor het werk dat er lag: de komst

tweemaandelijks bij elkaar, nu is dat maandelijks. Daar-

van private financierders bracht veel werk met zich mee.

door weet je sneller wat je aandeelhouder van je verlangt

En daarom kwam Marleen Slagt (Legadex) begin 2010 het

en verwacht. Tegelijk komen deze aandeelhouders veel

team versterken. Samen vertellen ze over het overhevelen

dichterbij dan de meer anonieme aandeelhouders waar je

van de activiteiten van het moederbedrijf naar de dochters

als NV mee te maken hebt. Oneerbiedig gezegd: ze zitten er

en over de samenwerking met private equity-partijen.

meer bovenop. Dat maakt het contact wel heel boeiend.’

legadex magazine | najaar 2011

21

>>

joint venture

Harriet Defesche over Legadex:

‘Een prettig pragmatische samenwerking’ ‘Ze leveren diensten die ik in theorie allemaal zou kunnen gebruiken. Al die diensten zijn bij uitstek geschikt voor een onderneming als de onze. En dat is best uniek. Daar komt bij dat ze heel flexibel zijn. Is er een keer minder werk of juist meer, dan komt Marleen een dag minder of meer. Geen probleem.’

‘Een desinvestering is bijna net zo leuk als een acquisitie’

Direct op stoom

allerlei partijen: banken, advocaten

Defesche: ‘Omdat de holding op

van de banken, onze eigen advocaten,

termijn eindig is, was het niet logisch

notarissen. Marleen doet dat heel

om iemand voor vast aan te nemen.

goed, ook de controle van de stukken

Marleen kon mij gelukkig twee dagen

die bij die onderhandelingen horen.

per week ondersteunen. Ze is een

Inmiddels kan ik veel werk blinde-

ervaren bedrijfsjurist met een notariële

lings aan Marleen overlaten: fusies,

achtergrond, vennootschapsrechtelijk

overdrachten, 403-verklaringen,

heel goed, en kon dus direct vol op

liquidaties van lege vennootschappen,

stoom meewerken.’

jaarrekeningen en allerlei ander vennootschappelijk werk. Daardoor

Slagt: ‘Ik doe veel inhoudelijk

kan ik me focussen op de overige

corporate werk voor Harriet – feitelijk

juridische issues die het concern

alles wat er bij het leven van een

raken. En het M&A-werk: dat zijn

vennootschap komt kijken. De vraag

de afgelopen jaren vooral desinveste-

waarmee ik hier bijna twee jaar

ringen. En ja, af en toe nog een

geleden begon was om alle concern-

acquisitie – recent één, voor STS.’

verplichtingen in kaart te brengen.

22

Zo zijn er in het verleden bij verkopen

Eigen exit

garanties of vrijwaringen meegegeven.

Slagt: ‘Ik heb het erg naar mij zin

En Stork heeft een behoorlijk lang

bij Stork en volgens mij is Stork

verleden, zo’n 150 jaar. Ik heb

ook wel tevreden over mij. Ik ben

onderzocht welke verplichtingen en

tussendoor nog met zwangerschaps-

liabilities er nog zijn. Daarnaast ben

verlof geweest. Dag één van mijn

ik intensief betrokken bij de interne

terugkomst belde Harriet al met

herstructurering, waarbij de activiteiten

Legadex. Of ik weer terug kon komen.

van de holding ondergebracht

Het is een fijne sfeer hier, met nuchtere

worden in STS en Fokker.’

mensen en leuk werk.’

Intensief proces

Defesche: ‘Nuchter? Ja, dat zijn we

Defesche: ‘Een juridische structuur

wel. Maar we zijn ook snel en soms

opzetten hoeft niet complex te zijn.

wat ongedurig. Marleen kan daar

Dat is het echter wel in onze situatie,

goed tegen. Bijzonder aan haar en

waarin we te maken hebben met

ons werk is dat wij, als holding, naar

bankfinanciering en bijbehorende

onze eigen exit toe werken. Wanneer

beperkingen – voor allerlei stappen

de holding ophoudt te bestaan, dat

is nu toestemming nodig. Dat maakt

weten we niet. Wel dat het een

het tot een intensief en tijdrovend

steeds smallere schil wordt.’ <<

proces. Je onderhandelt continu met

legadex magazine | najaar 2011

Hoe koop ik een bedrijf?

Hoe verkoop ik een bedrijf?

Hoeveel is een bedrijf waard?

DE MEESTE OVERNAMES MISLUKKEN

Wat doe ik na de overname?

De komende jaren worden vele duizenden bedrijven gekocht. Kopers krijgen geweldige kansen. Verkopers staan voor grote uitdagingen. Het slechte nieuws is dat de meeste overnames helaas falikant zullen mislukken.

Oud cursisten zeggen: ‘Geeft een compleet beeld’; ‘De docenten bieden een schat aan kennis, inzicht en ervaring’; ‘Onmisbaar voor iedereen die de belangrijkste deal van zijn leven gaat maken’; ‘Je bent door de cursus minder geld kwijt aan adviseurs’.

Daarom is er de cursus Actief in Overnames.

Ontdek in twee dagen wat u wilt en moet weten over het verkopen en kopen van een bedrijf. Alles wordt professioneel maar vooral ook praktisch uitgelegd. Ontdek welke stappen u moet nemen en hoe u valkuilen vermijdt.

Opdat uw overname dus wel lukt.

Volg daarom de cursus Actief in Overnames in Hotel Jan Tabak te Bussum. Voorkom dat u uw bedrijf voor te weinig geld verkoopt of juist dat u te veel betaalt. Zorg ervoor dat uw overname wel succesvol is.

Bel 020 6390008 of schrijf in op www.alexvangroningen.nl/mena.

Naast de cursus Actief in overnames, die al door meer dan 1500 ondernemers en managers werd gevolgd, hebben wij nog 30 andere opleidingen waaronder: • Business Valuation. De tweedaagse cursus over het waarderen van bedrijven.

• Corporate Recovery. Hoe koop ik een bedrijf uit faillissement en hoe voer ik een doorstart uit?

• Post Acquisitie Management.

Hoe maak ik van mijn overnames een doorslaand succes?

Volg een van onze M&A opleidingen en zorg dat uw deals wel succesvol zijn. © 2011 Alex van Groningen BV, Burgemeester Haspelslaan 63, 1181 NB Amstelveen, T 020 639 00 08 www.alexvangroningen.nl

gespot

Laagdrempelige toegang tot juridische kennis Gelijkwaardige gesprekspartner De content die PLC via haar online

Wanneer toepassen?

abonnementen en uitgaven biedt moest het gat tussen praktijk en theorie dichten. ‘PLC legt uit wat de theorie in de praktijk inhoudt,’ vertelt Plink. Inmiddels is die informatie niet alleen voor junior advocaten een handig instrument om wegwijs te raken in de praktische uitvoering van wet- en regelgeving, maar maken ook ervaren bedrijfsju-

• bij instructie van advocaten wereldwijd, zo ben je snel op gelijk niveau • voor het opstellen van contracten, om zeker te weten dat je niets vergeet • bij internationale bedrijfsprocessen met juridische haken en ogen

risten er graag gebruik van. Om een Jeroen Plink, CEO PLC US

gelijkwaardig gesprekspartner te zijn in internationale onderhandelingen,

Omdat bedrijven steeds internationa-

bijvoorbeeld. Het helpt ze goed op de

bedrijfsjuridische afdelingen vaak het

ler opereren, krijgen hun bedrijfsjuri-

hoogte te zijn van de juridische haken

beginpunt,’ vertelt Plink. ‘Met onze

dische afdelingen meer en meer met

en ogen bij processen als een manage-

informatie kunnen ze goed bewapend

internationale wet- en regelgeving te

ment buy-out of een massaontslag.

onderhandelingen en procedures in.’

seerde juridische kennis. Gelukkig is

‘Met de standaardcontracten en

Forse besparing

die kennis niet meer voorbehouden

modellen van PLC kan elke jurist

Plink ziet het aantal Nederlandse

aan gespecialiseerde advocaten,

snel aan de slag.’ Doordat PLC haar

multinationals in het klantenbestand

dankzij ondernemingen als Practical

content en modellen continu bijhoudt

groeien. ‘Wij bewapenen bedrijfsjuri-

Law Company (PLC).

en wijzigingen in het recht en uit de

dische afdelingen met de juiste kennis,

praktijk verwerkt, weten ervaren

zodat ze minder hoeven uit te

PLC werd in 1990 opgericht door

juristen zeker dat ze niets over het

besteden. Dat levert onze klanten

twee voormalige advocaten in de UK.

hoofd zien. In de notes die PLC biedt,

aanzienlijke besparingen op hun

Zij wilden, zo stelt Jeroen Plink, de

staan tips en checklists met de juiste

externe advieskosten.’ Voor Neder-

huidige CEO van PLC New York, het

juridische procedures voor transacties

landse ondernemingen is de bespa-

recht toegankelijker maken en een

en processen. Er is een database met

ring vanzelfsprekend wel afhankelijk

praktisch alternatief bieden voor

informatie over recente transacties

van de omvang van de internationale

traditionele juridische uitgevers. De

en er zijn talloze tijdschriften en

activiteiten. Maar die besparing kan

praktische aspecten van een transactie,

nieuwsbrieven.

nog steeds fors zijn, belooft Plink.

maken. En dat vraagt om gespeciali-

juridische procedure, management-

24

Waar hij aan toevoegt dat PLC ook

buy-out of massaontslag kwamen –

Doordat de informatie verzameld en

voor puur Nederlandse zaken

en komen – op universiteiten en bij

gepubliceerd wordt door ongeveer 200

waardevol is. ‘Veel aspecten bij een

traditionele uitgevers nauwelijks aan

voormalig topadvocaten en bedrijfsju-

transactie zijn jurisdictieneutraal –

de orde. Daardoor was het gat met de

risten, is de kennis heel toegankelijk

denk maar aan een earnout-bepaling.’

praktijk erg groot.

en direct toepasbaar. ‘Wij zijn voor

legadex magazine | najaar 2011

review

Hyves, van 3 naar 10.000.000 vrienden

Rondgang langs investeerders levert opmerkelijke verhalen tekst Luc van Daele

internationale spelers als Facebook

Tien miljoen vrienden heb je niet

te maken krijgt. De vraag is hoe Hyves

zomaar bij elkaar. Ook niet als het

hierin stand zal houden en of zij in

‘maar’ virtuele vrienden zijn. Raymond

staat is een grotere rol buiten

Spanjar doet openhartig en zeer gede-

Nederland op te eisen.

tailleerd verslag van de opbouw van

‘De zoektocht naar financiers om de snelle groei te kunnen bijbenen is een rode draad door het boek’

het social media netwerk Hyves.

En over verkoop

Vanaf de start in 2004, samen met

En een derde ingang is het thema

Floris Rost van Tonningen en Koen

bedrijfsverkoop: dat komt van begin

Kam, tot aan de overname door

tot eind prominent naar voren. Het

Telegraaf Media Groep (TMG) in

begint al in de proloog. In een ietwat

november 2010.

psychedelische beschrijving van een met champagne doordrenkte tocht

Over ondernemen

met MTV naar de European Music

Het boek kun je op meerdere manieren

Awards in Kopenhagen wordt meteen

lezen. In de eerste plaats is het een

al over verkoop gesproken. De oprich-

interessant boek over alles wat komt

ters van Hyves hadden overigens al

kijken bij de opzet en ontwikkeling

eerder in hun studententijd ervaring

van de onderneming. Met de momen-

opgedaan met het opstarten en

ten van euforie, de hype, de compli-

verkopen van een onderneming

menten van Balkenende. Maar ook

(beleggers platform IEX).

met de onverwachte tegenvallers, de momenten waarop doorzettings-

Succesvol einde

vermogen nodig was, de zoektocht

De impact van de zoektocht naar

naar een profitabel bedrijfsmodel en

financiers om de snelle groei te

het zware werk achter de schermen.

kunnen bijbenen is een rode draad

Gelukkig is het element avontuur en

door het boek. In de loop van het

humor nooit ver weg. Terecht noteert

boek komt een flink deel van het

Marcel Boekhoorn op de achterkant

Nederlandse en buitenlandse media-

dat het boek verplichte kost voor

landschap voorbij. Als mogelijke

ondernemers is.

investeerders en als strategische kopers om Hyves te benutten voor de

Over social networking

eigen mediabusiness. In de loop der

Ten tweede geeft het boek een frisse

jaren is geflirt met heel verschillende

blik van binnenuit op de wereld van

partijen als MTV, Talpa, KPN, Sano-

de media en de zoektocht naar ver-

ma, Viacom, RTL en TMG. En dat

nieuwing. Hyves heeft zich vanaf het

levert sappige verhalen op.

begin geprofileerd met een snelle

Venture capital maatschappij Endeit

groei van het ledenbestand en ver-

stapte in een vroeg stadium in als

Auteur Raymond Spanjar

frissende ideeën en producten voor

investeerder en hielp bij de uitbouw

Uitgever

Lebowski Publishers, 2011

haar netwerk. Daarmee is Hyves een

van het bedrijf. Ook dat beschrijft

ISBN

978 90 488 1076 5

fenomeen geworden in social net-

Spanjar tot in detail. Inclusief het

ISBN e-book

978 90 488 1104 5

working. Overigens wel een fenomeen

succesvolle einde: in november 2010

Volume

375 pagina’s

dat ook in haar Nederlandse thuis-

werd Hyves verkocht aan Telegraaf

markt snel met meer concurrentie van

Media Groep.

Titel Hyves, van 3 naar 10.000.000 vrienden

legadex magazine | najaar 2011

25

actueel

Grotere rol voor compliance en risicomanagement

Gebruik de kracht van de tweede lijn

26

Afdelingen Compliance of Legal worden meestal aangeduid als de tweede ‘line of defense’ bij risicobeheer van organisaties. Maar dat maakt hun rol eigenlijk te beperkt – zij kunnen een veel grotere bijdrage leveren aan het commercieel benutten van kansen die vanuit ontwikkelingen in wet- en regelgeving komen.

tekst Alex Poel en Ronald van Dijk beeld iStockphoto

Voor de risicobeheersing van orga-

van de aanval. Dat betekent geen

nisaties wordt vaak gebruik gemaakt

grote verandering van het frame-

van het ‘three lines of defense’-model.

work, eerder een accentverlegging.

In dit model is de eerste lijn, het

Zij kunnen een wezenlijke bijdrage

lijnmanagement, direct verantwoor-

leveren aan het commercieel be-

delijk voor beheersing en risicoma-

nutten van kansen die vanuit ont-

nagement van de onder haar vallende

wikkelingen in wet- en regelgeving

processen. De tweede lijn, met functies

en risico’s voorbij komen. Om deze

als compliance en risicomanagement,

rol goed te kunnen vervullen is het

ondersteunt de eerste lijn en formu-

van belang dat de tweede lijn verder

leert onder meer het beleid. De derde

kijkt dan het hier en nu. De focus

lijn is de internal audit functie die de

moet op trends en ontwikkelingen

inrichting en werking van de eerste

liggen binnen de eigen organisatie

en tweede lijn controleert. Risico’s

en in de omgeving, met name op

worden op deze manier uitstekend

wijzigingen in wet- en regelgeving.

beheerst. Maar is de tweede lijn niet

Heeft een organisatie inzicht in

juist ook uiterst geschikt om ‘de aanval’

relevante wetten en regels én de

op te bouwen? De naam van het model

te verwachten wijzigingen, dan

wijst vooral op het identificeren en

ontstaan de kansen om eerder dan

mitigeren van risico’s en het verdedi-

concurrenten te anticiperen op de

gen van de onderneming tegen

wijzigingen. Binnen de tweede lijn

ellende van buitenaf en binnenuit.

leveren afdelingen wel hun eigen

Jammer, want daardoor wordt het

bijdrage. Compliance en Legal kunnen

accent op de verdediging gelegd en

de eerste lijn attenderen op de kansen

het commercieel potentieel van de

die voortvloeien uit mogelijke wijzi-

goed functionerende ‘verdedigings-

gingen, Riskmanagement attendeert

linies’ miskend.

de organisatie tijdig op economische

Drie ‘lines of defense’ van het control framework 1 de businessafdelingen die primair verantwoordelijk zijn voor het behalen van de bedrijfsdoelstellingen en het beheersen van de risico’s.

Denk aan het management, front office, operations, ICT en HR. 2 gespecialiseerde afdelingen als Risk Management, Finance & Control, Compliance, Internal Control en IT security.

3 de Interne Accountants Dienst (IAD), de Audit Commissie.

27

en maatschappelijke ontwikkelingen Afdelingen als Compliance, Risk

die de eerste lijn moet zien te beheer-

Management en Legal zouden juist

sen. Of op ontwikkelingen die wellicht

goed kunnen helpen bij de opbouw

kansen bieden.

legadex magazine | najaar 2011

>>

actueel

Alex Poel (l) en Ronald van Dijk

Vier recente voorbeelden laten zien wat de kracht van de tweede lijn kan zijn.

er zijn ook kansen, voor bestaande en voor nieuwe toetreders. Door vroegtijdig rekening te houden met de effecten van de AIFM op de structuur en inrichting van

1. Nieuwe PremiePensioenInstelling (PPI): commercieel potentieel

de fondsen en de beheerder, ontstaat een duurzame organisatie. En dat betekent: kostenefficiëntie.

Een PremiePensioenInstelling is een nieuw wettelijk regelingen uit te voeren. De regeling maakt een nieuwe

3. Hervorming van de hypotheekmarkt door de markt opgepakt

markt mogelijk, waar bestaande en nieuwe spelers

Economische ontwikkelingen, AFM-standpunten en

toegang toe kunnen krijgen. Voor veel partijen dus een

nieuwe regelgeving uit Bazel zorgen voor wijzigingen

interessante ontwikkeling om snel op in te spelen. Be

in de hypotheekmarkt. Inzicht in de risico’s van deze

Frank (Binck en Delta Lloyd) en Robeco deden dat. Beide

ontwikkelingen, zowel vanuit riskmanagement als vanuit

partijen gingen al vroeg aan de slag om hun organisaties

complicance, geeft de mogelijkheid om gefundeerd de

adequaat in te richten – ondanks de onzekerheid over

discussie rond hervorming van de markt te voeren.

de aan hen gestelde eisen en het moment van invoering

Inmiddels werken enkele banken onder aanvoering van

van de wetgeving. Zodra het mogelijk was konden deze

de Rabobank aan een nationale regeling waarbij een

partijen een vergunningaanvraag bij DNB indienen. En

groot aantal hypotheekvormen afgeschaft zou worden.

nu zijn ze, na de vergunningverlening door DNB, als

De aanpassingen moeten leiden tot minder risico’s voor

eerste commercieel actief. Mocht de PPI werkelijk een

consument en bank. Hiermee laten de banken zien

commercieel succes worden, dan is de voorsprong op

serieus om te gaan met politieke en maatschappelijke

toekomstige concurrenten ruim binnen.

ontwikkelingen en veranderende risico’s. Door aan een

gecreëerd pensioenvehikel om beschikbare premie-

dergelijk voorstel te werken nemen de banken, en niet

2. AIFM-richtlijn biedt kansen

de AFM, nu het voortouw, waarmee de kans op negatieve

De Europese AIFM richtlijn (zie ook het kader) zorgt

publiciteit en het reputatierisico afneemt. Dit was zeer

ervoor dat partijen die voorheen niet of nauwelijks onder

onwaarschijnlijk onmogelijk geweest zonder Compliance

toezicht vielen, zoals veel private equity-fondsen en

en Riskmanagement.

hedgefunds, nu ook gereguleerd gaan worden. Reageren

28

deze partijen niet vroegtijdig en adequaat op de nieuwe

4. Inducements op tijd vervangen

regelgeving dan kunnen ze juridische problemen krijgen

Inducements zijn vergoedingen of provisies, in de

met toezichthouders. Met als gevolg: maatregelen zoals

breedste zin, die verkopers of distributeurs ontvangen

boetes, wellicht reputatieschade als deze maatregelen

van aanbieders voor de verkoop van hun producten. De

worden gepubliceerd en zelfs het verlies van toegang tot

regelgeving in de financiële sector rondom inducements

de markt. Reken maar dat partijen die wel toegang hebben,

is steeds strenger geworden. De druk op deze vergoedingen

razendsnel toeslaan om ontstane gaten te vullen. Maar

neemt toe en zal wellicht zelfs leiden tot volledige afschaf-

legadex magazine | najaar 2011

Over de auteurs Charco & Dique is een adviesorganisatie voor riskmanagement en compliancevraagstukken in de financiële sector.

De vraagstukken worden zowel vanuit een strategisch als een tactisch/operationeel oogpunt benaderd. Onze ervaring als toezichthouder, accountant, compliance officer, riskmanager en consultant – vertaald naar pragmatische adviezen en oplossingen – maakt ons uniek.

fing. Partijen die sterk afhankelijk zijn van deze vergoedingen moeten op zoek naar alternatieven voor hun huidige bedrijfsmodel. Sommige partijen hebben hun

De AIFM-richtlijn: marketingtool voor private equity

verdienmodel al aangepast – zij ontvangen uitsluitend nog vergoedingen rechtstreeks van hun klanten. Denk

tekst Jeanette van den Berg, Legadex

aan een uurtarief of een vaste beheervergoeding. De risico’s van het niet tijdig aanpassen van het verdienmodel zijn groot: faillissement, bijvoorbeeld. Tijdig inzicht in de risico’s, maatschappelijke ontwikkelingen en aankomende regelgeving is dan ook van belang.

Verstevig de tweede lijn De afdelingen Compliance, Riskmanagement en Legal kunnen dus goed ingezet worden om het commercieel potentieel van een onderneming te vergroten, door inzicht te bieden in ontwikkelingen in wet- en regelgeving en veranderende risico’s. Het denkkader vanuit het bestaande model is daarvoor echter te beperkt. Aanpassing vraagt om de inzet van mensen in alle lijnen van een bedrijf.

In de eerste lijn vraagt dit om een professionele cultuur bij het identificeren van en gedisciplineerd omgaan met risico’s. In de tweede lijn vraagt dit om deskundigheid en inzicht in de wijze waarop de business geld verdient. En om de eerste lijn adequaat te kunnen begeleiden bij een veranderingstraject. Het vraagt ook wat van de samenwerking tussen de eerste en tweede lijn. Die moet optimaal zijn. Misschien is het beter te spreken van 2 lines of defense waarbij de huidige eerste en tweede lijn worden samengevoegd, zonder afbreuk te doen aan de waarborgen die de oude tweede lijn biedt. ‘Door gebruik te maken van

Afgelopen juli is de AIFM (Alternative Investment Fund Managers) richtlijn afgekondigd, met een implementatietermijn van twee jaar. Beheerders van een groot aantal tot nu toe niet gereguleerde fondsen – zoals private equity-fondsen van enige omvang – mogen daardoor straks alleen nog met een vergunning in de EU werken.

Ze krijgen te maken met een groot aantal transparantievoorschriften, zowel bij het aanvragen van de vergunning als daarna. Doorlopend zullen ze aan toezichthouders en beleggers informatie moeten verschaffen. Denk aan informatie over het gevoerde beleid, de personen die zich met de beheeractiviteiten bezighouden, de beleggingsstrategie en -doelstellingen van elk beheerd fonds, enzovoorts.

Het is dus van belang om de zaken goed op orde te hebben, zeker op het gebied van de te verschaffen informatie. En het is aan te raden daar nu al mee te beginnen.

In 2013 moet u de vergunning aanvragen en in 2014 moet u volledig compliant te zijn. Hier gaat veel tijd en energie in zitten. Maar het biedt ook voordelen: door goed en op tijd over de relevante informatie te beschikken, snel de vergunning te krijgen en vervolgens de informatie goed op orde te houden, krijgt u een voorsprong op andere spelers in de sector. AIFM-compliant zijn wordt zo een marketingtool voor private equity.

adequate informatiesystemen op het gebied van wet- en regelgeving en risico’s én door relevante ontwikkelingen met deskundige adviseurs te bespreken, vergroot u de kwaliteit van de tweede lijn substantieel.’<<

legadex magazine | najaar 2011

29

deal

Overname Provimi door Cargill ‘De meest besproken deal in het FD 2011’

Over Provimi • Wereldleider in dierenvoeding • Actief in meer dan 40 landen • 70 fabrieken in 26 landen • + 7.000 medewerkers • Vorige eigenaar: Permira • Nieuwe eigenaar: Cargill • Adviseurs: Freshfields, JP Morgan • Virtual dataroom: Merrill DataSite • Dealwaarde: € 1,5 miljard

rol Legadex Voor, tijdens en na de deal: •P re-deal: inrichting wereldwijd systeem voor corporate housekeeping en contract management

30

•T ijdens: opbouw en bijhouden virtual dataroom, in house ondersteuning Q & A •P ost-deal: integratie dataroom in juridisch informatiemanagement voor dagelijks gebruik

‘In my experience this has been the best prepared process I have ever encountered’

legadex magazine | najaar 2011

legadex magazine | najaar 2011