magazine // Legal Process en Software
‘Transparantie is voor bedrijven zo belangrijk, dat het – als individu en als dienstverlener – steeds moeilijker is je te verstoppen’ Ronald Mahieu, hoogleraar Tilburg/TIAS
INSPIRATIE EN INFORMATIE | VOORJAAR 2015 4/ INTERVIEW MET RONALD MAHIEU Business en data analytics verklaard 12/ ‘SLOOP DE MUREN TUSSEN SILO’S’ Bankier/trendwatcher Han Mesters vertelt 16/ CONTRACTEN AUTOMATISEREN Hot in Silicon Valley 24/ 5 DEALS, 1 KOPER, 2 MAANDEN Zo complex kan een transactie zijn 30/ EINDHOVEN HEEFT HET Legadex breidt uit naar Silicon Valley NL LEGADEX magazine | voorjaar 2015
INHOUD
12
18
24
30 STRAKS OOK SWIPEN!
ARTIKELEN
Houd uw e-mail in de gaten, binnen-
03 MIX in dit nummer en mijn agenda 04 IN GESPREK Ronald Mahieu over business analytics 09 DE KEUZE VAN... Joost Meijer over collaboration platforms 11 REVIEW NewLaw, the future of the legal services industry 12 IN GESPREK Han Mesters over de revolutie in zakelijke
kort is het eerste digitale Legadex magazine beschikbaar op uw tablet. Wilt u zich ervan verzekeren dat u het magazine ontvangt? Geef dan uw e-mailadres aan ons door via: info@legadex.com.
COLOFON
dienstverlening LEGADEX Magazine is een kwartaaluitgave van Legadex. Legadex is in de Benelux actief met bedrijfsjuridische en paralegal ondersteuning, virtuele dataroom (VDR) diensten en toepassing van juridische technologie voor de juridische afdeling. Omslag Ronald Mahieu Redactie Legadex, JCM Context
16 GESPOT Automatiseren van contracten in de VS 18 IN BEELD Legadex seminars en round tables 22 5 VRAGEN AAN... Hans-Martijn Roos over Legalytics 24 DEAL Dijkstra Voermans over Sator 28 ACTUEEL LegalStream, innovatieve proces-
Concept en realisatie Link Design, Amsterdam Tekst Annemarieke Noordhoff,
2
Juriaan Mensch, Legadex Drukwerk WC Den Ouden
beschrijvingstool zorgt voor transparantie
30 ACTUEEL Legadex opent kantoor in Eindhoven 31 REVIEW The Glass cage, een kritische blik op
Fotografie Michel Porro, Ron Stam, Geert Snoeijer Contact Legadex B.V., Teleportboulevard 110 1043 EJ Amsterdam, t. 020 820 83 96
de relatie mens en technologie
32 35
IN GESPREK Contentintegratie versterkt bedrijfsjurist DEAL Geslaagde transactie Wessanen
info@legadex.com www.legadex.com
LEGADEX magazine | voorjaar 2015
MIX
In dit nummer Afgelopen jaar is Legadex ‘people
overtuiging mogelijk om succesvol
In dit nummer van Legadex
- process - software’ als motto gaan
te innoveren in juridische diensten.
Magazine ligt de focus op de
voeren. De boodschap die we
Binnen Legadex verankeren we dit
mogelijkheden van juridische
daarmee uitdragen is dat goede
door ervoor te zorgen dat onze
workflow en software. Veel van uw
mensen – vast of flexibel inzetbaar –
paralegals en bedrijfsjuristen, ten
kansen om beter, prettiger en
de kern vormen van de juridische
eerste, flexibel inzetbaar zijn in uw
efficiënter te werken hebben immers
afdeling – en dat daarnaast
onderneming. En ten tweede, dat
te maken met werkprocessen en
werkprocessen en software in hoog
ze kennis en ervaring op
de mogelijkheden die diverse
tempo aan belang winnen. Alleen
innovatiegebied meebrengen.
vormen van juridische software
met volle aandacht voor alle drie
bieden. Daar wordt onder juristen
de elementen ‘people - process -
Daarnaast hebben we het
inmiddels veel over gesproken.
software’ is het naar onze
afgelopen jaar de diensten in
Echter, veel juristen zoeken nog
juridisch procesbeheer en het
een antwoord op de vraag wat die
toepassen van juridische software
innovaties nu echt inhouden en
verder uitgebouwd. De nadruk lag
wat in de praktijk zinvol en
daarbij op het inrichten van beter
realiseerbaar is. We hopen u met
contractmanagement, het
dit nummer inspiratie te bieden
opzetten van collaboration
en helpen u desgewenst graag
platforms, bredere toepassing van
verder!
dataclassificatiesoftware en het opzetten van workflow-
Luc van Daele en Hans-Martijn Roos
management voor juridische afdelingen.
In mijn agenda
Waar ben je nu druk mee? ‘Met ons nieuwe product: LegalStream. Hiermee brengen we juridische processen op een unieke manier in kaart. Met dit programma kun je namelijk in één oogopslag zien wie wat moet doen, voor wanneer en met welke documenten. Daarnaast werk ik aan het beantwoorden en invullen van privacyvraagstukken. Nieuwe Europese wetgeving roept veel vragen op bij bedrijven, de strengere handhaving brengt het onderwerp hoger op de agenda. Mijn opleiding tot Privacy Officer komt hier goed van pas.’
wie Mike Fontaine is Legal IT Consultant sinds september 2014 daarvoor Juridisch adviseur en technisch engineer bij IS Group
Wat wil je de komende tijd bereiken? ‘Met het overzicht dat LegalStream biedt zien we nu goed wat efficiënter kan in een proces. Bij opdrachtgevers zou ik dat dan meteen willen verbeteren. Dat maakt het werk voor mij zo leuk: ondernemingen in de kern van hun bedrijfsvoering optimaal laten presteren.’
LEGADEX magazine | voorjaar 2015
3
IN GESPREK
Business analytics
Processen ontginnen, goud winnen Noem het big data, data analytics of business analytics. Feit is dat er nog nooit zoveel data voorhanden waren om nieuwe inzichten te kunnen leveren. Data die, zorgvuldig bij elkaar gebracht, nieuwe verbanden aantonen of patronen zichtbaar maken. En zo processen helpen verbeteren. Oók processen in zakelijke en bedrijfsjuridische dienstverlening. Ronald Mahieu is Econometrist en hoogleraar aan de Universiteit van Tilburg. Hij vertelt over de waarde van business analytics. interview Luc van Daele tekst Annemarieke Noordhoff foto’s Michel Porro
Vanuit zijn kamer bij TIAS School for Business and
verbeteracties voor bedrijven leiden. Van de relatie
Society, de business school van de universiteiten van
tussen temperaturen op een verdieping tot, pak ‘m
Tilburg en Eindhoven, vertelt Mahieu over zijn werk
beet, de hoeveelheden gebruikte pennen en de
als director van het Business analytics lab. Hij had
productiviteit van de hele onderneming. Business
niet op een betere plek kunnen zitten, zo tussen alle
analytics is de volgende stap, gebaseerd op
faculteiten in. Interdisciplinair werken is de kern van
technieken als machine learning, data analytics en
business analytics, vertelt hij later.
process mining. Process mining staat voor het in kaart brengen van allerlei processen in een
4
Wat is het nu precies, business analytics en data analytics? Wat is het verschil ertussen en wat hebben ondernemingen eraan?
organisatie. Dat doe je aan de hand van event logs,
‘Data analytics gaat om het bijeenbrengen van grote
Daardoor kun je deze processen categoriseren,
hoeveelheden, vaak ongelijksoortige, data uit
vergelijken en bijvoorbeeld causaliteit, oorzaak en
verschillende bronnen en daar verbanden tussen
gevolg ontdekken. Iets dat nu vrijwel nooit integraal
ontdekken. Verbanden die tot concrete
wordt vastgelegd. En als het wel gebeurt, dan vaak
waarin je processen voorziet van duidelijke markeerpunten, zoals een start- en eindpunt.
LEGADEX magazine | voorjaar 2015
>>
Dit is Ronald Mahieu • Studeerde econometrie aan de Erasmus Universiteit Rotterdam • Promoveerde in 1995 aan de Universiteit van Maastricht met een proefschrift over internationale kapitaalmarkten • Heeft van 2002 tot 2010 als consultant/ docent/trainer gewerkt voor bedrijven als ABP, Shell Pensioenfonds en Hoogovens (naast een betrekking aan de Rotterdam School of Management) • Werd in 2009 hoogleraar aan de TU Eindhoven en in 2012 hoogleraar Finance and Innovation aan TIAS School for Business and Society in Tilburg • Is sinds 2014 director Business analytics lab van TIAS
5
>> LEGADEX magazine | voorjaar 2015
IN GESPREK
Waarom kloppen ondernemingen bij u aan? ‘Allereerst is het niet zo dat wij hier op de universiteit als vanzelfsprekend vooroplopen in de ontdekkingen van toepassingen in business analytics. Ons uitgangspunt is in eerste instantie wetenschappelijk gericht. Daar zijn wij goed in. Wij worden geïnspireerd door organisaties die hier komen met hun vragen. Zij verzamelen data en vragen ons wat ze ermee kunnen of moeten. De kracht zit ‘m in die wisselwerking tussen wetenschap en praktijk.’ ‘Dat wij vervolgens een logische partij voor ze zijn voor het uitvoeren van business analytics is mede omdat dit een interdisciplinaire aangelegenheid is. Denk aan alle vakdisciplines die versnipperd en ad hoc. Procesaan-
met de andere labs in het ziekenhuis
hiervoor nodig zijn: economie, psycho-
passingen doen organisaties op basis
– erg traag werkt. En dat daardoor
logie en bedrijfskunde aan de ene
van gevoel, iets dat in deze tijd
specialisten onnodig lang moeten
kant, informatica, techniek en
eigenlijk niet meer vol te houden is.’
wachten, wat de wachttijden voor
wiskunde – met statistiek en
patiënten omhoog schroeft. Op basis
algoritmes – aan de andere kant.
‘Business analytics is niet alleen
van business analytics signaleert het
Daarnaast is er een schreeuwend
analyse van data en processen,
ziekenhuis zo de bottlenecks in de
tekort aan data scientists: de mensen
maar omvat ook daadwerkelijke
processen tussen de verschillende
die de brugfunctie tussen de
procesaanpassingen. Je analyseert
onderdelen. Het lab in kwestie kan
organisatie en de harde bêta-vakken
dus niet alleen diverse bronnen om
vervolgens de procesaanpassingen
vervullen. McKinsey concludeerde in
zo tot nieuwe inzichten te komen,
doorvoeren. Een betere spreiding van
2011 in een onderzoek dat er tot aan
je koppelt het direct aan proces-
werkzaamheden bijvoorbeeld.’
2018 in de Verenigde Staten alleen al
verbetering. Denk aan een
6
ongeveer 200.000 onvervulde
ziekenhuis. Daar heb je tal van
‘Er zijn zelfs mensen die claimen
vacatures voor data scientists zijn.
gescheiden patiëntstromen. Op
dat wanneer woningcorporaties aan
Universiteiten haken daar nu op in
basis van de objectieve data van de
process mining hadden gedaan, het
– zeker in de VS, waar het leeuwen-
bewegingen van patiënten door een
nooit zo uit de hand was gelopen.
deel van de data scientists wordt
ziekenhuis kunnen eventlogs
Dan waren de vreemde investeringen
opgeleid. Maar ook wij, hier in Tilburg,
gemaakt worden. Wanneer patiënt A
en afwijkende handelingen vanuit de
gaan voorzien in die vraag met
bij balie X is, bijvoorbeeld. Dat wordt
top veel eerder opgevallen: ze weken
opleidingen op allerlei niveau’s:
tegenwoordig met eigen patiënt-
namelijk af van reguliere patronen.
bachelor, master en executive. En dat
passen toch al geregistreerd. Waarom
Dergelijke afwijkingen kunnen door
maakt het meteen aantrekkelijk om
hier niet meteen een eventlog van
process mining en business analytics
onze studenten in te zetten op een
maken? Vervolgens moeten de
aan het licht worden gebracht. Of de
data- of businessanalyse. Zij zijn de
gegevens van de patiënt naar
schandalen bij de woningcorporaties
nieuwe generatie data scientists.’
polikliniek Y. Dat wordt een volgende
vervolgens ook daadwerkelijk waren
gebeurtenis in het eventlog. Door
voorkomen, vind ik lastiger in te
deze en nog veel meer eventlogs
schatten.’
te koppelen, kan bijvoorbeeld duidelijk worden dat één lab verhoudingsgewijs – in vergelijking
Wat maakt het dat u als wetenschapper hier een voorlopersrol in heeft?
Kunnen bedrijven besluiten het fenomeen business analytics naast zich neer te leggen? ‘De invloed van business analytics op het bedrijfsleven is heel groot.
LEGADEX magazine | voorjaar 2015
RONDE TAFEL
Zo groot dat, als je niet mee kunt
‘De mogelijkheden van het leggen
komen en niets doet, je als bedrijf op
van verbanden tussen verschillende
termijn het loodje zult leggen. Het
soorten data groeit. Wat voor soort
komt van alle kanten: concurrenten,
input het is – categorieën, getallen,
toezicht-houders, consumenten. Stuk
teksten – maakt steeds minder uit.
voor stuk eisen ze meer informatie,
Dankzij kunstmatige intelligentie
meer transparantie, meer interactie.
vinden datascientists steeds meer
Het goede nieuws is dat, als je nu de
verbanden. Algoritmes, de formules
informatiebronnen in je onderneming
waarmee data scientists de data te
gaat detecteren, processen in kaart
lijf gaan, zijn namelijk veel verfijnder
brengt, events gaat loggen en daar
dan een paar jaar terug.’
analyses op los gaat laten, je nog op meer gerichte informatie over de
Wat heeft de zakelijke, en specifiek de juridische, dienstverlening eraan?
kwaliteit en effectiviteit van je
‘Voor zakelijke dienstverleners is het
processen, meer inzicht in hoe je
de grote uitdaging uit de groeiende
bedrijf precies werkt en hoe de markt
hoeveelheid informatie en
zich om je heen ontwikkelt. Een
informatiebronnen de juiste
voorbeeld zijn de sentimentanalyses
verbanden te halen. Denk aan
die grote consumentgeoriënteerde
de dossiers van bedrijfsjuristen
bedrijven nu uitvoeren op social
waar bepaalde acties of geplande
media. Zij meten het sentiment
handelingen in zitten. Door die eruit
zoals dat leeft bij hun klanten
te halen en er eventlogs van te
over de geleverde dienstverlening.
maken, kun je bijvoorbeeld process
Daarvoor worden semantische en
mining toepassen. Bij juristen zit nog
psychologische analyses losgelaten
heel veel kennis in het hoofd. Zij
op grote hoeveelheden berichten op
leggen gepercipieerde verbanden op
social media. Big data-analyse dus.
basis van casuïstiek. Maar start je
Duikt dat sentiment de rode cijfers in,
met het digitaal en integraal invoeren
dan worden er direct acties aan
van die casuïstiek en ga je vervolgens feitelijke dwarsverbanden leggen, >>
tijd bent. Het positieve resultaat is
verbonden.’
‘Vreemde investeringen of afwijkende handelingen binnen een organisatie vallen met process mining en business analytics veel eerder op’
Waarom het belang van business analytics niet zomaar overwaait •
• • •
•
De hoeveelheid informatie die wereldwijd rondgaat is vele malen groter dan 10 jaar terug (schattingen lopen uiteen van een jaarlijkse verdubbeling tot groei van 650%) De hoeveelheid informatiebronnen (social media, openbare data van overheden en ondernemingen, uitgeverijen, ga maar door) groeit hard mee Net als de connecties tússen verschillende informatiebronnen De technologie is nu zover dat het voldoende capaciteit kan leveren om verschillende informatiebronnen digitaal bijeen te brengen én daar analyses op los te laten Het combineren van informatiebronnen en datasets brengt verbanden naar boven, die voorheen onzichtbaar bleven en grensoverstijgende invloed hebben op complete branches
LEGADEX magazine | voorjaar 2015
7
IN GESPREK
Big data voor juristen Bedrijfsinformatie is cruciaal voor veel activiteiten van bedrijfsjuristen en advocaten. Vaak is die informatie echter moeilijk vindbaar of in ongestructureerde vorm aanwezig. Dan kan data analytics uitkomst bieden. Door grote hoeveelheden ongestructureerde data slim te analyseren, vanuit een duidelijke doelstelling, ontstaat nieuw overzicht en inzicht. Bijvoorbeeld bij compliancevragen en risicomanagement. Of voor het verschaffen van informatie aan toezichthouders en banken. Maar ook om een bedrijfsverkoop slimmer voor te bereiden en beter zicht te hebben op belangrijke juridische informatie. Denk aan het bijeenbrengen van contracten en deze te analyseren op criteria als contractwaarde of change of control. De hoeveelheid tijd die nu nog aan documentanalyse besteed wordt, kan daarmee vaak substantieel worden terug gebracht. Bovendien is het resultaat grondiger en consequenter. Legadex levert dergelijke innovatieve diensten in juridische data analytics onder de naam ‘Legalytics’.
niet alleen bestaande percepties
Wat is uw advies aan het bedrijfs leven? En speciaal aan zakelijke dienstverleners?
onderuit halen, maar wellicht ook
‘Er is een professionaliseringsslag
onverwachte verbanden bloot leggen.
gaande waarin transparantie een
Verbanden die je van tevoren totaal
belangrijke rol speelt. Als individu
niet had verwacht en die pareltjes
en als dienstverlener wordt het
van inzichten leveren.’
steeds moeilijker om je te verstoppen.
dan worden die verbanden – vaak voor het eerst – getoetst. En dat kan
Voor financiële en publieke instanties ‘Een opmerkelijk effect van business
heeft dat een heel concreet gevolg:
analytics en de toepassing van big
het aantal toezichthouders is enorm
data in organisaties, is dat de in
toegenomen. En hun verwachtingen
richting van organisaties gechallenged
zijn gegroeid. Nog even en ze vragen
wordt. Muren tussen traditionele silo’s
om bijvoorbeeld event logs integraal
van juridische zaken, marketing, ICT
aan te leveren. Beter is het natuurlijk
verdwijnen. Business analytics is een
nog om de toezichthouder voor te
inter-disciplinaire aangelegenheid –
zijn en al te beginnen met het
niet alleen op universiteiten, ook in
transparanter maken van je processen,
organisaties. En dat heeft veel invloed
met de hulp van business analytics.’
op de zakelijke dienstverlening. De ‘Op welke termijn dit precies gaat
naar concrete output, waardoor een
gebeuren is lastiger te voorspellen. Er
snelle afname volgt van de ‘warm-
kan steeds meer, maar hoe hard het
vlees-handel’. Dat is de wat
de komende jaren werkelijk gaat? In
denigrerende term voor het plaatsen
de academische wereld is er in elk
van zoveel mogelijk mensen in
geval al een gedeeld gevoel van ‘nog
bedrijven door externe dienst-
maar aan het begin staan’. Dus ja,
verleners en adviesbureaus, zonder
ingrijpende veranderingen komen
goed op de meerwaarde of output
eraan, en misschien wel sneller dan
te letten.’
we allemaal denken.’
>>
8
focus gaat namelijk meer en meer
LEGADEX magazine | voorjaar 2015
DE KEUZE VAN
JOOST MEIJER OVER COLLABORATION PLATFORMS De vraag: beter samenwerken De interne en externe uitwisseling van informatie is voor veel organisaties een grote uitdaging. Vaak bestaat er geen specifiek beleid voor de centrale opslag van documenten of know-how. Belangrijke stukken bevinden zich in de persoonlijke inbox van medewerkers of zijn ergens lokaal op een computer opgeslagen. Hoe vaak komt het niet voor dat een collega op zoek is naar een contract, waarvan niemand precies weet waar het zich bevindt? Resultaat: irritatie, tijdverlies en onnodig extra werk. Organisaties zoeken daarom naar manieren om informatie beter met elkaar te delen. Om mensen beter met elkaar te laten samenwerken.
De oplossing: collaborative software Veel werkprocessen kunnen efficiënter door collaborative software te gebruiken. Dit zijn online samenwerkingsplatforms waarop je eenvoudig informatie met elkaar deelt. Aan die informatie kun je bovendien werkprocessen koppelen. Bij Legadex werken wij met HighQ Collaborate. En ik moet zeggen dat ik onder de indruk ben van de mogelijkheden: • Veilig opslaan en delen van informatie • Toegangsrechten op documentniveau instellen • Voorzien in de samenwerking bij projecten, binnen onze organisatie en met opdrachtgevers • Altijd en overal toegang (dus ook mobiel!)
De implementatie: een proces De inzet van nieuwe software is natuurlijk niet voldoende. Uiteindelijk gaat het ook om een andere manier van werken. Mensen moeten bewust raken van de mogelijkheden die col-
Dit is Joost Meijer
laborative software biedt. En dat kunnen er veel zijn. Denk aan betere samenwerking in projecten. Of aan een meer continue inzet voor compliance, contractering, intellectueel eigendom of
• Startte in 1999 als bedrijfsjurist bij Endemol en later bij Stokvis & Niehe Producties • Werkte meerdere jaren in het buitenland, onder meer als consultant • Was van 2009 tot 2013 information manager bij Allen & Overy, Amsterdam • Is nu consultant bij Legadex en verantwoordelijk voor de implementatie van online samenwerkings platforms en het inrichten van juridisch informatie beheer binnen ondernemingen
vastgoed. Door met dergelijke concrete toepassingen te beginnen zien mensen direct de meerwaarde van de nieuwe software. Meer vertrouwdheid met het systeem vergroot de kans op een succesvolle implementatie.
9
LEGADEX magazine | voorjaar 2015
Contract creatie applicatie. Drafting . . .
meest gebruiksvriendelijk alle contracten op maat
www.weagree.com
REVIEW
Over NewLaw New Rules
‘Dit boek is een welkome momentopname’ tekst Juriaan Mensch
hun uitspraken. De eerlijkheid die ik eerder noemde zie je hier ook terug.
‘Alle bijdragen komen van Twitter en blogs. Dat maakt het eerlijk, soms ongezouten’
Het verfrissende van NewLaw New Rules
De commentatoren wisten niet dat
is dat het geen boek is met het georakel
hun uitspraken ooit in een publicatie
van één visionaire consultant die een
terecht zouden komen. De meningen
alomvattende analyse en doemscenario
lopen sterk uiteen, zijn vaak onge-
presenteert. En vervolgens casht op de
zouten en de gestelde vragen hard.
gezaaide angst. Dit boek is open,
Dat is wat anders dan de beproefde
onderzoekend en eerlijk.
round table-methodiek, waar iedereen elkaar vaak beleefd te woord staat.
NewLaw is de term voor nieuwe businessmodellen die zijn ontstaan
Keerzijde is dat door deze verzamel-
naast het traditionele BigLaw model
vorm het niet makkelijk weg leest.
dat de meeste advocatenkantoren
Om het rijgsnoer aan comments ‘van
nog hanteren. Deze businessmodel-
de hak op de tak’ te noemen gaat te
len zijn sterk verweven met nieuwe
ver, maar lezen vereist wel meer
technologische ontwikkelingen. We
doorzettingsvermogen. Gedoseerd
zitten nog maar aan het begin van de
innemen, dus.
technologiegedreven innovatiecurve, het gesprek is nog volop gaande. Aan
Toch is het de moeite meer dan
visionairs geen gebrek. Ieder van hen
waard. NewLaw New Rules is een
heeft mogelijk een stukje van de
e-book, en dat brengt een nog grotere
puzzel die toekomst heet. Dit boek
schat aan achtergrondinformatie
is een welkome momentopname.
naar de lezer. De tekst staat vol hyperlinks naar de blogs, vele
NewLaw New Rules is een boek dat de
onderzoeken en andere relevante
puzzelstukjes bijeen wil brengen. Het
artikelen over marktontwikkelingen
is gecrowd-sourced door George
in publicaties als The Economist en
Beaton. Dit is een Australische
Harvard Business Review. Alles wat
consultant die regelmatig opiniestuk-
aan de thema’s management,
ken schrijft over de markt, publiceert
innovatie en disruptie door techno
op toonaangevende legal blogs en
logie raakt.
Twitter afstruint naar commentaren
Titel NewLaw New Rules (alleen verkrijgbaar
van gezaghebbende denkers, innova-
Dus wie de ontwikkelingen de
tors en industry leaders. Paul Carr,
afgelopen jaren in de markt volgde,
CEO van Axiom Law en Karl Chap-
graag meedenkt, maar door alle
man van Riverview Law zijn enkele
stemmen en trends de weg is
bekende namen van de 35 denkers.
kwijtgeraakt, heeft hier de puzzel-
Ook Richard Susskind zit ertussen.
stukjes op één plek. Dat wil niet
Hun commentaren zijn rond verschil-
zeggen dat ze ook allemaal passen en
lende thema’s gebundeld.
gepresenteerd zijn in een complete puzzel. Dat totaalbeeld moet de lezer
als e-book) Auteur
George Beaton
Door dit format is er ruimte voor de
Print Length:
210 pages
mening en – scepsis – van degene die
Publisher:
Beaton Capital (2013)
‘met de poten in de bagger staan’ en
zelf vormen.
geen commercieel belang hebben bij
LEGADEX magazine | voorjaar 2015
11
IN GESPREK
De revolutie van de zakelijke dienstverlening Er is weinig dat zakelijk trendwatcher en sector banker Han Mesters niét ter discussie stelt. De rol van zakelijk dienstverleners, de benodigde capaciteiten van counsels en consultants, de manier van verantwoording van financials, de bedrijfsvoering van grote corporates – alles onderzoekt hij om te beoordelen of het beter kan.
tekst Annemarieke Noordhoff
schandalen bij accountantskantoren is de waarde van de jaarrekening aan inflatie onderhevig. ‘Wat gebeurt er als
12
Veel zál ook anders gaan, voorspelt Mesters. Oprukkende
je daar niet meer op kunt vertrouwen? Als historische
ICT en een nieuwe generatie werkenden spelen daarin
cijfers hun waarde verliezen? Dan is er een nieuw
volgens hem een sturende rol. Bij ABN Amro is Han
financieel systeem nodig. Een systeem waarin
Mesters formeel sector banker zakelijke dienstverlening.
innovatiekracht, forward visibility en agility en – ten
Informeel heeft hij een bijzondere rol. Hij moet het senior
derde – de kwaliteit van de ICT-voorzieningen de
en executive management een spiegel voorhouden. Hen
sturende factoren zijn voor externe financiering.’ Mesters
laten zien wat er speelt op de Zuidas, maar vooral
zet uiteen wat deze nieuwe sturende factoren inhouden.
daarbuiten. En die rol neemt hij serieus. Het stemt hem
‘Innovatiekracht is de manier waarop je als bedrijf in
hoopvol dat zelfs de meest verstokte Zuidas-‘inwoners’
staat bent jezelf opnieuw uit te vinden. Nu wordt dat
naar zijn tegengeluid willen luisteren. De noodzaak tot
nog gemeten aan de hand van het percentage dat een
verandering is volgens hem nog altijd groot.
organisatie aan R&D besteedt ten opzichte van de productontwikkeling. Een veel te beperkte benadering,
Nieuwe sturing in het financieringstelsel
natuurlijk. Wat grote corporates steeds vaker doen is
Eén van de fundamenten van ons financiële stelsel, het
innovatieve start-ups kopen. Zodra deze innovatieve
jaarverslag, staat onder druk, stelt Mesters. Door alle
jonge bedrijven binnen zijn, bloeden ze echter vaak
LEGADEX magazine | voorjaar 2015
Dit is Han Mesters •
Is van huis uit economisch historicus, vulde dat later (‘93-‘95) aan met een MBA
•
Startte in 1991 bij de Rabobank als relatiebeheerder en werkte vervolgens nog enkele jaren als consultant
•
Begon in 1998 bij de ABN Amro, eerst als analist en later als senior analist / portfolio manager binnen vermogensbeheer
•
Werd in 2007 gevraagd om als sector banker zijn visie te geven op trends en thema’s in de sector zakelijke dienstverlening
‘ICT kan een klein bedrijf de slagkracht van een multinational geven’
dood in de corporate hiërarchie. In hiërarchische
vooral bij grote corporates, dat ze dat niet voor elkaar
organisaties faalt innovatie per definitie. Ik zie veel meer
krijgen. Voor een startend ondernemer betekent dat dus
toekomst in netwerkorganisaties: steeds wisselende
een voorsprong.’
samenstellingen, naar gelang de vraag van een bedrijf of het doel van een project.’
De nieuwe professional Voor juridisch dienstverleners heeft de opmars van ICT
‘De tweede sturende kracht bij financieringsvragen zou
naar de kern van organisaties – zowel in verdienmodellen
flexibiliteit moeten zijn, de agility die een bedrijf heeft.
als in werkprocessen – nog een ander gevolg. Zij moeten
Hoe snel kun je de organisatie aanpassen aan
inhoudelijk kunnen adviseren over juridische aspecten
veranderende omstandigheden? De derde factor heeft
van onderwerpen als datamining en Big Data. ‘Toch,’ stelt
daar sterk mee te maken: de kwaliteit van de ICT-
Mesters, ‘betekent dat niet dat elke counsel zich al die
voorzieningen. Want ICT kan een klein bedrijf de slagkracht
kennis nu direct eigen hoeft te maken. Het gaat namelijk
van een multinational geven. Dat is een van de redenen
steeds meer om het bezit van bepaalde vaardigheden en
dat de komende jaren de macht verschuift naar kleinere
minder om specifieke kennis en expertise. Procesmatig
bedrijven en kantoren. Zij hebben geen last van oude,
werk wordt meer en meer vervangen door slimme
logge ICT-systemen die hen belemmeren in hun
systemen en handige apps. Dat geldt overigens niet
bedrijfsvoering.’
alleen voor counsels, maar voor alle professionals in de zakelijke dienstverlening.’
Die kwaliteit van de ICT-voorzieningen voert verder dan alleen technologie. Het gaat ook om het kunnen
‘Het intermenselijke component gaat steeds zwaarder
verankeren van knowhow in de werkprocessen.
tellen. Wat is het empathisch arsenaal dat je in huis
‘Opmerkelijk vind ik het dat in de meeste organisaties
hebt? Al het repeterende en meer procesmatige,
relationele systemen met klantgegevens bijvoorbeeld niet
zelfs het creatieve deel daarvan, kun je vervangen door automatisering en digitalisering. En is zelfs >>
zijn gekoppeld aan transactionele systemen. Dat zie je
LEGADEX magazine | voorjaar 2015
13
IN GESPREK
De 3 ontwikkelingen die zakelijk dienstverleners dwingen radicaal anders te kijken naar hun verdienmodellen (volgens Han Mesters) 1//
Technologie en innovatie groeien niet meer lineair, maar exponentieel. Crowd funding is nu nog een te negeren bedrag, stellen sommige bankiers. Maar wat als je uitgaat van een exponentiële groei? Factor 10? Dan is het op korte termijn al een grote bedreiging voor het traditionele verdienmodel.
2//
De impact van internet op de dienstverlening en businessmodellen is nog altijd aan het stijgen – we staan daarin nog maar aan het begin.
3//
De houdbaarheid van verdienmodellen is drastisch teruggebracht, naar ongeveer twee jaar. En dat geldt voor héél BV Nederland.
voor een groot deel al vervangen. Wat blijft dan over?
die van ons. Onder meer door de nadruk op zachtere
Juist: het empathische. Dat kun je mensen niet
waarden. Daar ligt onze toekomst.’
bijbrengen, dat moet je hebben. Ook een academische achtergrond telt. De nieuwsgierigheid, de wil tot
Eindig model
uitzoeken en innoveren. Welke academische achtergrond
Juridisch dienstverleners zullen, net als alle zakelijk
dat is, maakt eigenlijk steeds minder uit.’ De traditionele
dienstverleners, heel kritisch naar zichzelf moeten gaan
hiërachische lijnen, zeker de lijnen die je ziet in de grote
kijken, is de boodschap van Mesters. Nu bieden kantoren
kantoren, zijn aan hun einde, ziet Mesters. Een nieuwe
weinig transparante dienstverlening, gebaseerd op wat
generatie werkenden neemt geen genoegen meer met de exorbitante bonussen. ‘Het is niet heel 21e-eeuws om
bedrijven bereid zijn ervoor te betalen. ‘Gaat het om
uit te stralen dat de bestaansreden van een organisatie
bedrijven nog altijd zonder morren 500 euro per uur.
ligt in het kunnen betalen van een aantal riante
Maar in andere gevallen worden steeds vaker lokale
partnersalarissen.’
advocaten buiten de Zuidas ingeschakeld. Het grote
leven en dood van een onderneming? Dan betalen
schrikbeeld voor de grote kantoren is het notariaat. Het
Militaire organisatiemodellen
slagveld dat daar heeft plaatsgevonden na invoering van
‘Het organisatiemodel zoals we dat nu kennen stamt uit
de wet op het notarisambt heeft ze doen kijken naar
de fabriekscultuur. Een model dat ontwikkeld is tijdens
nieuwe inkomstenbronnen. Maar in plaats van naar het
de industrialisatie – een tijd dat de militaire structuur
eigen verdienmodel te kijken, gaan ze verder naar buiten,
eigenlijk het enige voorbeeld in de buurt was. Onze
zoeken ze internationaal meer van hetzelfde werk. Ook
huidige organisatiemodellen zijn dus geënt op die
dat is een eindig model.’
hiërarchische militaire organisatiestructuur. Dat zie je terug in de spreekwoordelijke silo’s die je nog steeds in
‘Laten we eerlijk zijn: de aansturing van zakelijk
veel organisaties tegenkomt: stafafdelingen die
dienstverleners vanuit bedrijven zou ook veel beter
onvoldoende samenwerken.’
kunnen. Zowel de aansturing van de accountants bij het opmaken van de jaarrekening, als het aansturen van juridisch specialisten. Daar vindt nog veel verspilling
en bedrijfsinfrastructuur een goede basis vormen voor
plaats. Dat komt ook weer door de traditionele militaire
een minder hiërarchische bedrijfscultuur. Voor een meer
invloeden en de opdeling van een organisatie in silo’s.
feminiene benadering en afscheid van het traditionele
Zo is de silo ICT vaak voor de rest van de organisatie een
masculiene, militaire model. Dan zouden we ons niet
raadsel. Ook de silo Legal wordt gezien als een black box. Dat
meer zo gek moeten laten maken door het overschatte
maakt dat Legal nauwelijks profiteert van de kennis die
fenomeen van globalisering. En ons laten sturen door de
er bij ICT is van nieuwe ontwikkelingen. Daardoor kunnen
dwingende overhand van de Angelsaksische cultuur,
ze hun zakelijk dienstverleners niet goed aansturen.
waarin de nadruk zo sterk ligt op maximizing shareholder
Dus voor bedrijfsjuristen geldt: spreek de empathische
wealth. De Scandinavische cultuur staat veel dichterbij
vaardigheden in jezelf aan en stap uit je silo.’
LEGADEX magazine | voorjaar 2015
>>
14
‘Positief is wel dat onze Nederlandse ondernemersgeest
Where governance meets technology
BoardPad securely provides digital meetings and papers at your fingertips anytime, anywhere. boardpad.com
OneWorld
Blueprint OneWorld enables organisations to securely store all of their global entity information in one place. icsasoftware.com/bponeworld
Contact us today for a demonstration:
+44 (0)20 7497 5511 enq@icsasoftware.com Blueprint OneWorld is a registered trademark of ICSA Software International Limited. BoardPad is a registered trademark of ICSA Boardroom Apps Limited. iPad is a trademark of Apple Inc., registered in the U.S. and other countries.
GESPOT
Van statisch document naar dynamische managementtool
‘COMPUTABLE CONTRACTS ZIJN IN DE NABIJE TOEKOMST REALITEIT’ Het duurt nog wel even voordat de vertrouwde statische contracten
verplichtingen die je vastlegt als een set data – in computertaal dus.
volledig vervangen zijn door zelfsturende dynamische datasets.
Daardoor kunnen computers ze interpreteren en omzetten in
Toch wordt er in de VS al volop mee geëxperimenteerd en zelfs
gestructureerde processen. Die je vervolgens als een project kunt
mee gewerkt. Harm Bavinck, directeur van legal softwarebedrijf
managen. Of, als ze meer standaard zijn, zelfs geheel automatiseert.’ Zo
Effacts, is momenteel in de VS. Aan de Stanford University, in het
zou in de toekomst een leaseauto zich automatisch uit kunnen
hart van Silicon Valley, leidt hij een onderzoeksprogramma naar
schakelen wanneer de auto detecteert dat de berijder zich niet
deze bijzondere juridische innovatie: computable contracts.
aan betalingsverplichtingen houdt. Dergelijke geautomatiseerde
De meeste juristen, zowel in
onderzoeksprogramma nooit van de
overeenkomsten worden steeds
Nederland als in de VS, leggen hun
grond gekomen, vertelt Bavinck. Niet
realistischer.
contracten nog vast op de manier
omdat de belangstelling er niet is,
waarop het al decennia gebeurt: in
maar omdat de markt te klein is. De
De komende jaren breidt het aantal
statische documenten op de harde
legal tech-markt is in de VS alleen
‘dingen’ dat via internet onderling
schijf of op papier. Zelfs de meer
al dankzij de grootte – denk aan een
met elkaar verbonden is, alleen maar
geavanceerde systemen die werken
factor 50 ten opzichte van Nederland
uit. ‘The internet of things’ verbindt
op basis van modules, leveren
– aantrekkelijk. De investeringen zijn
inmiddels ijskasten, kopieerapparaten
uiteindelijk nog een statisch
vele malen groter, wat weer meer
of auto’s met computers – en met
document op. Bavinck laat zien
ruimte voor innovatie oplevert.
elkaar. In 2015 gaat het om 25
hoe contracten er in de toekomst
16
miljard apparaten die met elkaar
uit komen te zien: als computable
Overeenkomsten tussen ‘dingen’
communiceren zonder dat er een
contracts. Geautomatiseerde
Bavinck: ‘Veel contracten kun je
mens aan te pas komt. Over nog eens
datasets, die rechten en plichten
automatiseren. Het begrip computable
10 jaar gaat het waarschijnlijk over
continu bijhouden. En zelfs
of smart contracts staat voor een
het dubbele: 50 miljard. Nu worden
processen zelfstandig bijsturen
benadering waarin je contracten
deze apparaten doorgaans nog op
op basis van alerts of wijzigingen.
niet meer uitschrijft in een natural
afstand bestuurd door traditionele
In Nederland was een dergelijk
language. Je gaat uit van rechten en
computers, in de toekomst zijn die
LEGADEX magazine | voorjaar 2015
Dit is Harm Bavinck •
Studeerde rechten aan de VU in Amsterdam
•
Werkte van 1996 tot 1999 als trainee bij Interbrew, werd daarna zelfstandig ondernemer
•
Begon in 2001 Legal Manager, bracht dit bureau in 2010 onder in het nieuwe softwarebedrijf Effacts
•
Vertrok in 2012 naar de VS om daar Effacts aan de man/vrouw te brengen
•
Staat sinds 2013 bovendien 2 dagen per week aan het hoofd van het onderzoeksprogramma Computable contracts van de Stanford University (in Silicon Valley)
apparaten zelfsturend. En sluiten ze
Bitcoin – ook wel een cryptocurrency
verwacht hij dat Bitcoin ervoor zorgt
zelfstandig volledig geauto-
genoemd – heeft een ontwikkeling in
dat vertrouwenstussenpersonen als
matiseerde overeenkomsten af.
gang gezet die de basis van het
notarissen, advocaten of banken op
afsluiten van contracten raakt.
termijn gaan verdwijnen. Waar
Klinkt ver weg? De gedachte achter
Waar nu nog een notaris of bank
woorden in contracten nog kunnen
computable contracts biedt nu al
noodzakelijk is om eigendom vast te
zorgen voor verwarring, zo stelt hij,
handreikingen voor bedrijfsjuristen.
stellen, stoelt Bitcoin op technologie
is computertaal helder. Met als
Zo zijn contracten tegenwoordig zo
waarin het eigendom in de currency
gevolg: een enorme afname van
lang – soms enkele honderden
verankerd zit. Dit is de zogenaamde
de hoeveelheid benodigde litigation.
pagina’s – en bevatten ze complexe
blockchain technology, gebaseerd op
afspraken tussen zoveel
een boekhouding die gedeeld wordt
Drive om te innoveren
verschillende partijen, dat je ze als
via een slim online systeem dat
Bavinck blijft voorlopig nog in de
individu eigenlijk niet meer kunt
fraude uitsluit. (Bekijk een heldere
VS. De drive om te innoveren en
managen. Door een contract niet
uitleg op www.bitcoinproperly.org/nl.)
de grootte van de juridische markt zijn voor hem belangrijke redenen.
meer als een statisch document te behandelen, maar ze te analyseren
In Silicon valley wordt nu veel
‘Voor een nieuwe toepassing kan
en op onderdelen te automatiseren,
research gedaan naar de mogelijke
zoveel meer geld vrijkomen dan in
wordt het contract weer beheersbaar.
toepassingen van blockchain in de
Nederland.’ En dat geeft vooral
Helaas zijn bedrijven daarin wel
financiële en juridische wereld,
start-ups enorm veel stimulansen.
van andere partijen en systemen
vertelt Bavinck. Het aantal usecases
‘Laatst was hier iemand die een
afhankelijk. Of zelfs van andere
van deze technologie waarin het zijn
app had ontwikkeld om de beta
afdelingen – bij grote bedrijven
meerwaarde bewezen heeft, neemt
lingen rond alimentatie – dus niet
komt het nog vaak genoeg voor dat
hard toe. ‘Forget currency, bitcoin’s
eens de alimentatie zelf – beter te
systemen niet met elkaar kunnen
tech could disrupt massively’ kopte
organiseren. Jaarlijks gaat daar al
communiceren. En dat terwijl het
de Amerikaanse nieuwssite CNBC
40 miljard dollar in om. De funding
om het beheer van een en hetzelfde
recent. Maar ook in Nederland
van 3 miljoen voor de ontwikkeling
contract gaat. De praktijk blijft dus
ontstaat gewaarwording van de
van de app was daarom zo
nog weerbarstig.
impact. Recent schreef columnist
gevonden. Dat is het aantrekkelijke
Juriaan Mensch op advocatie.nl
van deze markt in de VS: het
Eigendom vaststellen met Bitcoin
over de disruptieve kracht van
gaat meteen om grote aantallen,
Toch nog even terug naar de toekomst.
cryptocurrency: zoals e-mail zorgde
waardoor innovatie beter opgepakt
Want de online betaalmethode
voor het verdwijnen van de postbode,
kan worden.’
>>
LEGADEX magazine | voorjaar 2015
17
IN BEELD
LEGADEX SEMINARS EN ROUND TABLES Frisse (terug)blik Inmiddels delen we alweer bijna 7 jaar kennis, ervaring en een frisse blik van en met bedrijfsjuristen in onze round tables en seminars. Een deel van de 9 seminars en events uit 2014 ziet u hier in beeld. We kijken met plezier terug – zeker gezien het feit dat thema’s als makkelijker werken, innovatie en sourcing meer dan ooit leven onder juristen. In 2015 stellen we u graag opnieuw in staat mee te doen. Ontvangt u nog geen uitnodigingen? Bel dan met Margreet van der Veen: +31 (0)20 82 08 396.
CROWNE PLAZA, AMSTERDAM Zakelijk dienstverleners: redenen voor radicale vernieuwing Volgens Han Mesters (ABN AMRO) zouden alle zakelijke dienstverleners, ook in de juridische hoek, hun verdienmodellen ter discussie moeten stellen. Technologie en innovatie groeien exponentieel, de impact op bedrijven staat nog maar aan het begin, vertelt hij. (Lees ook het artikel op pagina 12.)
HILTON APOLLOLAAN, AMSTERDAM General counsel, take control General counsel hebben te maken met steeds hogere eisen op het gebied van organisatie van het werk, een proactieve aanpak en ‘in control’ zijn. Hoe deel je vertrouwelijke documenten veilig, krijg je juridisch relevante informatie snel inzichtelijk? Hoe kun je informatie in juridische projecten beter managen en hoe deel je op een heldere wijze taken toe? Paul Taylor (Osborne Clark) vertelt over de inzet van het systeem HighQ Collaborate bij zijn
18
advocatenkantoor. Hij laat ook zien hoe juridische afdelingen van ondernemingen dit inventief kunnen toepassen.
LEGADEX magazine | voorjaar 2015
DOUBLETREE HILTON, AMSTERDAM Behoefte aan kwaliteit leidt tot
DOUBLETREE HILTON, AMSTERDAM
segmentatie
Round table Compliance
Pieter Riemer (managing partner Western
Het besef van het belang van compliance,
Europe bij Linklaters) discussieert
risicomanagement en bedrijfsreputatie groeit.
met ons over de ontwikkelingen in de
Roland Notermans (Nux Compliance Consultancy)
wereldeconomie en het internationale
vertelt over zijn ervaringen. Hij legt vooral de
bedrijfsleven en de impact daarvan op
nadruk op het laten ‘landen’ van het proces in de
juridische dienstverlening. Segmentatie en
organisatie.
specialisatie in juridische dienstverlening sturen steeds meer de internationaal opererende advocatuur.
CROWNE PLAZA, AMSTERDAM Legal counsel, ken je bedrijfsdoelstellingen! Harm Cammel (voormalig Legal consultant en columnist van Mr., nu werkzaam bij De Brauw)
CROWNE PLAZA, AMSTERDAM
onderzoekt regelmatig ontwikkelingen in de
Modelcontracten en volautomatisch
rol en positie van bedrijfsjuristen. Bovenal
maatwerkcontracten maken
is het van belang de eigen onderneming en
Willem Wiggers demonstreert hoe met
bedrijfsdoelstellingen goed te kennen, stelt
Weagree software snel en eenvoudig
hij. En: ‘Definieer je eigen meeteenheden van
complexe maatwerkcontracten gemaakt
kwaliteit. Anders doen anderen dat voor je.’
worden. Malinda Miener (General counsel bij TNO) vertelt over de praktijk: hoe automatiseer je het zo, dat je het ook aan niet-juristen kunt delegeren? En hoe waarborg je een hoge kwaliteit van de contracten en verbeter je de juridische efficiency?
19
IN BEELD
HILTON APOLLOLAAN, AMSTERDAM Seminar ‘Transactional Excellence’ Op 7 november 2014 is het jaarlijkse Legadex seminar in het Amsterdamse Hilton Hotel. Ongeveer 100 General counsel, Private Equity-investeerders en adviseurs uit de financiële wereld bespreken wat beter kan in M&Atrajecten en in de voorbereiding daarvan. Diana Matroos, bekend van RTL Nieuws en BNR Nieuwsradio, is moderator.
20
LEGADEX magazine | voorjaar 2015
Proces creëert waarde
vragen. De opbrengst schoot tijdens het
Van links naar rechts: Amit Patel (HighQ),
Jan Joosten (Hughes Hubbard & Reed) en
biedingsproces omhoog naar een niveau
Jan Joosten (Hughes Hubbard & Reed),
Jamie Mercer (Sheppard Mullin) vertellen
dat niemand had verwacht.
Jamie Mercer (Sheppard Mullin), Willem Ackermans (Eneco), Willem Jansonius
over de meerwaarde die tijdens het M&A-
(Macquarie Capital)
daarop kan ontstaan. Dat het aantal Trans-
De rol van een virtuele dataroom Een belangrijke rol in de waardecreatie
Atlantische transacties blijft groeien,
en een vlot verloop van het proces
Panel discussie ‘What differentiates
daar twijfelen ze niet aan. Een goede
is weggelegd voor de dataroom. Een
a good deal? The way of working
voorbereiding van dergelijke transacties
virtuele dataroom die professioneel en
together’
is van groot belang voor de uiteindelijke
gebruiksvriendelijk is, voorkomt onvolledige
De toename van het aantal M&A-transacties
opbrengst van het verkoopproces. Gaat het
informatievoorziening, misverstanden en
tussen de VS en Nederland maakt het extra
over acquisities in de VS, dan is een goed
vertragingen. Amit Patel (CFO bij HighQ)
belangrijk om goed stil te staan bij de
begrip van verschillen in regelgeving en
vertelt over de toepassingsmogelijkheden
benodigde kwaliteitsverbetering van M&A-
cultuur cruciaal. Veel Europese investeerders
van collaboration platforms en virtuele
trajecten. In de paneldiscussie stellen de
en ondernemingen die in de VS op
datarooms.
deelnemers vast dat slechts een fractie van
transactieproces en in de voorbereiding
de grotere Europese ondernemingen echt
acquisitiepad gaan, verkijken zich daarop. HighQ is een van de weinige systemen
goed voorbereid is. En dat terwijl een goede
Het proces creëert waarde. Dat illustreert
in de markt waarbij de functionaliteiten
voorbereiding zich vrijwel altijd blijkt terug
Joosten met een voorbeeld van twee heel
voor collaboration én voor de virtuele
te verdienen. Door alle relevante informatie
verschillende deals in de VS. Allereerst
dataroom zijn geïntegreerd. Voorbeelden
vroeg beschikbaar te hebben in een goede
de deal die maar bleef rekken. Adviseurs
van waardevolle functies zijn verregaande
virtuele dataroom, kan het proces efficiënter
van biedende partijen kregen maar geen
samenwerkingsmogelijkheden, veilige
en kan het afbreukrisico omlaag. ‘Permanent
bevredigend antwoord op hun vragen,
opslag en verzending van (grote)
readiness is important,’ stelt Jansonius. Een
waardoor maar één bieder overbleef.
bestanden. Zo is de dataroom ook inzet
goede dataroom boezemt vertrouwen in én
Deze bieder gijzelde de werkvloer
baar voor portfoliomanagement, interne
vergroot de aantrekkelijkheid, vult Joosten
met due dilligence-vragen. Het bedrijf
samenwerking, transactiemanagement,
nog eens aan.
balanceerde daardoor uiteindelijk op het
due diligence én het integratieproces na
randje van faillissement. En er was de
verkoop. Als bredere en geïntegreerde
deal die binnen 48 uur beklonken was.
toepassing bespaart het kosten en levert
Doordat de documentatie duidelijk en
het werkgemak in de hele ‘transaction
compleet was, waren er geen openstaande
lifecycle’, laat Patel zien.
>>
LEGADEX magazine | voorjaar 2015
21
5 VRAGEN AAN …
Dit is Hans-Martijn Roos • 1995 - 1999: advocaat bij NautaDutilh • 1999 - 2008: adviseur en partner bij Legal People
• 2008 - nu: mede-oprichter en managing director Legadex
‘Als je niet weet wat je hebt, ken je ook de risico’s niet die aan dat bezit kleven’
22
LEGADEX magazine | voorjaar 2015
‘Legalytics haalt verborgen risico’s naar boven’ tekst Annemarieke Noordhoff foto Ron Stam
Wat zie jij als dé uitdaging voor bedrijfsjuridische afdelingen in 2015?
technieken kunt combineren. Dus hebben we
‘Dat de informatie die er echt toe doet, in bedrijven
een nieuw softwareproduct: Legalytics. Hiermee boeken
niet goed terug is te vinden. En dat er te veel zinloze
onze teams van paralegals en documentalisten nu zulke
informatie bewaard wordt. Bedrijven verdrinken in
goede resultaten dat we de oplossing ook beschikbaar
terrabites aan ongestructureerde data en documenten.
stellen aan onze klanten. We kunnen hiermee gegevens
Verspreid over allerlei plaatsen, vaak verstopt in bijlagen
geautomatiseerd ‘voorrubriceren’ op gevoelige inhoud,
bij e-mails, in zipfiles en andere formats of in rijen
soort en belang voor een organisatie, bijvoorbeeld
papieren archieven en bureaulades. Experts schatten dat
vertrouwelijkheid. Of, meer juridisch, op materialiteit
80% tot 90% van de data in bedrijven ongestructureerd is.’
en risico’s en de vraag of documenten getekend zijn.’
‘Als je niet weet wat je hebt, kan je ook de risico’s niet
Waarvoor zetten jullie die oplossing nu concreet in?
inschatten die aan dat bezit kleven. De informatie is
‘Met Legalytics verzamelen we per project gestructureerd
vaak zo omvangrijk dat mensenogen het niet meer
gegevens bij onze klanten. Bij voorbeeld tijdens de
door kunnen nemen. Een ervaren documentalist kan
voorbereiding en inrichting van datarooms, pre-due
200 documenten per dag bekijken en van commentaar
diligence op informatie, bij onderzoek of dreigend
voorzien. Voor 1 terrabite – zeg een miljoen documenten
onderzoek door toezichthouders, voor internal audits,
– zijn 5000 werkdagen nodig. Het overzicht heb je dan
bij vermeende datalekkage, of voor een migratie naar de
nog niet. En dat is vervelend als er een onderzoek
cloud. Maar ook voor ‘decluttering’: de bezem halen door
door toezichthouders aan komt. Of wanneer in een
overbodige informatie. Informatie waarvan bedrijven niet
gerechtelijke procedure net dat ene belangrijke, wél
wisten dat ze die hadden, die ze al lang hadden mogen
getekende contract noodzakelijk is. ‘In control’ raken
weggooien en die zich plotseling kan ontpoppen tot een
over de eigen bedrijfsinformatie is niet voor niets steeds
kostbare nachtmerrie.’
>>
Waarom is dit een probleem?
verschillende technieken verbeterd en samengebracht in
meer een ‘boardroom concern’.
Hoe proberen bedrijven dit nu op te lossen? ‘Er is nog geen ‘one size fits all’ oplossing voor. In e-discovery wordt wel gewerkt met software die tekst kan herkennen en die documenten met een zekere voorspellende waarde doorzoekt met algoritmen. Dit
Meer weten?
werkt echter pas met grote hoeveelheden documenten.
Begin 2015 kunt u tijdelijk tegen zeer lage kosten
Dan nog is de documentherkenning lang niet altijd
kennismaken met Legalytics. Na afloop ontvangt
accuraat genoeg. De kosten zijn bovendien nog steeds
u een overzichtelijk rapport met de analyse van
erg hoog.’
uw data en documenten dat u kunt gebruiken in
uw bedrijf. Geïnteresseerd? Neem dan contact op
En welke oplossing hebben jullie dan?
met Hans-Martijn Roos.
‘Wij wilden documenten met een grotere accuratesse kunnen herkennen dan tot nu toe mogelijk is. En we kwamen al doende tot het inzicht dat je daarvoor meer
LEGADEX magazine | voorjaar 2015
23
DEAL
In twee maanden tijd vijf overnames van verschillende partijen. Deals die sterk van elkaar afhankelijk zijn. Zou er één niet doorgaan, dan de rest ook niet. Bij elkaar vertegenwoordigen de overnames bovendien een belangrijke strategische stap voor de koper: Sator Holding. Voor de advocaten die verantwoordelijk waren voor de transactie – Daniëlle Dix, Ernst Ligthart en Marijke Sipkema-Ten Brink van Dijkstra Voermans – betekende dat twee hectische, maar mooie maanden.
24
‘Vijf deals simultaan op strategisch niveau’ Dijkstra Voermans over een geslaagde transactie LEGADEX magazine | voorjaar 2015
Wat deed Legadex? •
Binnen kort tijdsbestek op 5 locaties alle relevante informatie en documentatie opgediept en bijeen gebracht
•
Inscannen, indexeren en plaatsen van alle documenten in iRooms (Imprima) Virtuele dataroom
tekst Annemarieke Noordhoff foto’s Michel Porro
Sator is onderdeel van het Amerikaans-Canadese LKQ,
Coördinerende rol
genoteerd aan de Nasdaq. Samen zijn ze de grootste
Voor Dijkstra Voermans vormde de vraag van Sator
aanbieder in de VS, Canada en Nederland van
om ze bij te staan in de overname een interessante
Automotive Aftermarket onderdelen. Dit zijn bijvoorbeeld
uitdaging. Hoewel in alle deals dezelfde issues
reserve- of inbouwonderdelen voor auto’s. Met de over-
terugkwamen, had elke verkopende ondernemer
name van vijf grossiersorganisaties wilde Sator landelijke
toch steeds weer een eigen kijk. ‘Dit vroeg van ons als
dekking in Nederland bereiken. Daarnaast betekende de
adviseur een sterk coördinerende rol,’ licht Sipkema-Ten
overname ook een vernieuwing van het bedrijfsmodel.
Brink toe. ‘Wij hebben ervoor gezorgd dat de belangen
Voorheen was Sator één schakel in het traditionele
van de verschillende partijen werden samengebracht
ketenmodel van fabrikant – distributeur – grossier –
en verwoord in de vijf sets met transactiedocumentatie.
garagehouder. Met de overnames nemen ze meerdere
Zonder dat de transacties te uiteenlopend werden in voorwaarden.’ >>
schakelposities in.
LEGADEX magazine | voorjaar 2015
25
DEAL
Dit is Marijke Sipkema-Ten Brink • • •
Rondde in 2006 haar studie af en startte als bedrijfsjurist in de bankwereld Stapte in 2009 over naar de advocatuur (ondernemingsrecht) Werkt sinds 2011 bij Dijkstra Voermans bij de sectie Fusies en Overnames
‘De keuze voor een digitale dataroom was snel gemaakt’
Opmerkelijk
blikt tevreden terug. ‘Het was voor ons de eerste
‘Deze transactie was op drie manieren bijzonder. Ten
transactie voor Sator – en meteen een heel complexe
eerste door het aantal partijen. Natuurlijk zijn er wel
en strategische. Dat de transactie geslaagd is, is voor ons
vaker transacties waarbij meerdere deals tegelijk spelen,
dus extra waardevol. Niet alleen is het bijzonder om aan
maar vijf tegelijk zie je toch niet heel vaak. Ten tweede
een transactie te werken die in de sector veelbesproken
was er de hoge tijdsdruk. Op het moment dat Sator wist
is, het heeft ons ook een heel mooie nieuwe klant
welke partijen ze wilde overnemen, gonsde het al in de
opgeleverd. Een klant waar we trots op zijn.’
>>
markt. Om werkelijke onrust voor te zijn, stuurden ze een persbericht uit waarin ze hun voornemen tot een overname uitspraken. Daarmee vergrootte het belang van snel handelen aanzienlijk. Het derde opmerkelijke
Feiten en cijfers
aspect was dat niet de verkopende partij, maar de koper, Sator, de verantwoordelijkheid voor de dataroom op zich
•
1 maand voor onderhandelingen en
consistentie in kwaliteit van documentatie.’ De keuze
transactiedocumentatie.
voor een digitale dataroom was ook snel gemaakt, vertelt
•
locaties plaats, met meerdere teams. Het was ondoenlijk
•
2 partijen werkten intensief samen: Dijkstra Voermans en Grant Thornton. In de eindfase kwamen er nog
om steeds met ordners heen en weer te reizen, zeker
2 partijen bij: Legadex en Imprima.
gezien de tijdsdruk.’ •
Intensief
Vanuit Dijkstra Voermans werkten steeds tussen de 4 tot 10 fulltimers mee, waaronder specialisten van andere secties, zoals arbeidsrecht.
De twee maanden waarin zowel het boekenonderzoek als de begeleiding van de onderhandelingen plaatsvonden,
Opmerkelijk: de koper – Sator – zorgde voor de virtuele dataroom.
Sipkema-Ten Brink. ‘Het onderzoek vond op meerdere
26
In 2 maanden tijd: 1 maand voor boekenonderzoek,
nam. Sator koos hiervoor gezien de gewenste snelheid en
•
Na afronding van de 5 deals heeft Sator nu 52
waren intensief, vertelt Sipkema-Ten Brink. Het vroeg om
vestigingen en daarmee bijna de gewenste
veel afstemming – zowel intern, met collega’s in het team
landelijke dekking.
en van andere secties, als extern, met de fiscalisten en
•
Totaal werken er bij de 5 overgenomen partijen 850
accountants van Grand Thornton. In de eindfase van de
mensen, samen maken ze een omzet van 180 miljoen.
voorbereidingen kwamen daar nog twee partijen bij:
(bron: automotive-online.nl)
Legadex en Imprima (zie ook kader). Sipkema-Ten Brink
LEGADEX magazine | voorjaar 2015
Compliant self-service contract creation that increases productivity and reduces risk Available on a variety of platforms: ContractExpress for Salesforce.com
Plug and play into your existing Salesforce CRM
ContractExpress for SharePoint
Run on premise and levarage your SharePoint infrastructure
ContractExpress on the cloud
Full freature cloud-based contract creation and management 27
Trusted by legal, loved by the business LEGADEX magazine | voorjaar 2015
ACTUEEL
TREND – LegalStream
Met juridische procesbeschrijvingen bij de business op de radar
Bedrijven zoeken altijd naar manieren om efficiënter te werken, kosten te reduceren en output te verhogen. Tot zover niets nieuws. Dat een zorgvuldige beschrijving van juridische bedrijfsprocessen voor veel ondernemingen daarbij cruciaal is, is vreemd genoeg wel nieuws. Juristen maken namelijk nog nauwelijks gebruik van de mogelijkheden van ‘legal process mapping’.
Wat leveren procesbeschrijvingen in LegalStream op? • Direct zicht op juridische knelpunten in operationele processen • Effectiever werken, omdat de informatie over de benodigde processtappen voor alle betrokkenen
Consequente integratie van terugkerende juridische werkzaamheden in operationele bedrijfsprocessen kan bedrijven
toegankelijk is • Snel zicht op verantwoordelijken: wie vervult welke
veel opleveren. Legadex heeft daarom, in samenwerking met
rol, welke stappen en documenten zijn nodig, wat zijn
softwarepartner Mavim de softwareoplossing LegalStream
de deadlines
ontwikkeld. Hiermee kunnen bedrijfsjuridische afdelingen die integratie gemakkelijk realiseren en hun eigen werkprocessen
• Betere samenwerking, doordat het werkproces voor iedereen duidelijk is en vastligt
beschrijven en verbeteren.
• Direct de blauwdruk in handen voor implementatie
Waarom processen beschrijven?
• Overal en altijd raadpleegbaar, dankzij webbased
van de juiste workflows in uw software Ondernemingen hebben tal van unieke operationele processen.
toegang via computer, tablet of smartphone
Denk aan alle processen die een autoproducent of een scheepsbouwer doorloopt om een veilig, kwalitatief goed en werkend eindproduct die processen zijn, hoe sneller duidelijk is waar verbetering mogelijk
Juridisch werk als logisch onderdeel van het bedrijfsproces
is. Bottlenecks worden geïdentificeerd, verbeteringen makkelijker
Juridische werkzaamheden zijn lang niet altijd automatisch
doorgevoerd. Integrale procesbeschrijvingen worden daarom ook
onderdeel van de operationele processen waarmee een bedrijf
steeds vaker een middel dat ondernemingen helpt om te veranderen
zijn geld verdient. Wel groeit het inzicht dat het er onderdeel van
en innoveren.
zou moeten zijn, wil je risico’s tijdig onderkennen en als juridische
volgens afgesproken specificaties op te leveren. Hoe inzichtelijker
afdeling een zichtbare bijdrage leveren aan de operatie. De
28
Softwarehuis Mavim ondersteunt wereldwijd meer dan 1200
General Counsel die hiermee aan de slag wil, heeft met de nieuwe
ondernemingen bij hun procesbeschrijvingen. Met de software
mogelijkheden van LegalStream een krachtig stukje gereedschap
van Mavim maken bedrijven hun processen en workflows zichtbaar
in handen. Denk bijvoorbeeld aan een duidelijke beschrijving van
en kunnen zij deze waar nodig optimaliseren. Doordat de software
het jaarrekeningproces, gekoppeld aan de werkprocessen tussen de
de stappen in een werkproces duidelijk zichtbaar maakt is het
afdelingen Legal en Finance. Dat betekent een aanzienlijke daling
eenvoudiger om fouten op te sporen en verbeteringen toe te passen.
van bijvoorbeeld te late deponeringen, vergeten intrekkingen van
Ook als een werkproces verandert, is dankzij slimme koppelingen
aansprakelijkheid en moeizame administratieve herstelactiviteiten.
direct duidelijk wat het effect is op de dagelijkse werkzaamheden
Ook het compliance- en risicomanagement heeft veel baat bij een
van de gebruikers.
goed zicht op de juridische activiteiten in de operatie.
LEGADEX magazine | voorjaar 2015
LegalStream biedt inzicht in juridische processen. Bijvoorbeeld: de ontbinding van de Vennootschap
Wilt u kennismaken met LegalStream?
Legal
Wij bieden u een makkelijke manier om kennis te maken met de voordelen van LegalStream. Voor een bedrag van 500
1
euro brengen we een voor u belangrijke contractflow in uw onderneming in kaart
controle activa/passiva en voorbereiden maatregelen informed
en krijgt u toegang tot een handige online portal waarop u de contractflow kunt
2
raadplegen. Bent u geïnteresseerd in deze of andere toepassingen? Neem dan contact op met onze legal consultant Mike Fontaine via mfontaine@legadex.com of bel hem op
3
020-8208396.
Finance
Algemene vergadering
Vereffenaar
controle activa/passiva en voorbereiden maatregelen responsible
controle status jaarrekening voorafgaande jaren
controle status jaarrekening voorafgaande jaren
informed
responsible
checken nevenfuncties, en deelnemingen en treffen maatregelen responsible
Legadex is sinds 2014 Rules Certified Professional Partner van Mavim voor de juridische markt.
4
besluit AV tot ontbinding en benoeming vereffenaar/bewaarder
besluit AV tot ontbinding en benoeming vereffenaar/bewaarder
informed
5
6
Ook inzetbaar voor contractenworkflows LegalStream is voor elk bedrijfsproces met juridische
responsible
opstellen rekening en verantwoording
opstellen rekening en verantwoording
informed
responsible
opgeven ontbinding bij KvK (formulier 17A)
opgeven ontbinding bij KvK (formulier 17A)
informed
responsible
aspecten inzetbaar. Zo kunnen ondernemingen het gebruiken om de workflows bij het contracteren in
7
kaart te brengen. De software maakt het namelijk mogelijk om elk contracteringsproces in het bedrijf in één oogopslag inzichtelijk te maken. Inclusief
uitkeren bij voorbaat?
uitkeren bij voorbaat?
informed
responsible
de interactie tussen de betrokken afdelingen. 8
Bedrijfsrisico’s en hick-ups die zich in de operatie – vaak buiten het gezichtsveld van Legal – afspelen, worden opeens zichtbaar en beheersbaar. Terwijl de
advertentie landelijk dagblad
advertentie landelijk dagblad
informed
responsible
verzoeken verklaring KvK en rechtbank
verzoeken verklaring KvK en rechtbank
informed
responsible
verantwoordelijkheid voor het contract blijft liggen waar die hoort: bij de eigenaar van het contract. En
9
met de visuele weergave in LegalStream hebben bedrijven meteen de blauwdruk in handen voor de dagelijkse toepassing van de werkprocessen in hun software voor contractbeheer.
10
Een groot voordeel is tenslotte dat in veel organisaties
verdere afwikkeling en uitkering aan aandeelhouders informed
verdere afwikkeling en uitkering aan aandeelhouders
29
responsible
door verschillende operationele afdelingen al gewerkt wordt met Mavim-software. Vaak zonder dat andere
11
bedrijfsonderdelen zich daarvan bewust zijn. Dat
Uitschrijven BV bij KvK (formulier 17B)
Uitschrijven BV bij KvK (formulier 17B)
informed
responsible
betekent voor bedrijfsjuristen dat de acceptatie van >>
LegalStream in hun bedrijf geen hobbel hoeft te zijn.
LEGADEX magazine | voorjaar 2015
ACTUEEL
LEGADEX OPENT KANTOOR IN EINDHOVEN
Legadex : PEOPLE - PROCESS - SOFTWARE
30
Legadex is sinds februari 2015 behalve in
voor bedrijven in de Brainport Regio aan
Amsterdam ook gevestigd in Eindhoven.
de slag te gaan. Daarmee wordt Legadex
We houden daar kantoor in de Lichttoren,
nu ook voor juristen en WO en HBO
een van de voormalige Philips gebouwen
paralegals in Zuid-Nederland interessant
in het hart van de stad. We maken gebruik
als werkgever. Zij kunnen voortaan
van de kantoorfaciliteiten van IGLUU.
met de nieuwste juridische software,
consultancy op juridisch werkproces en
Met onze vestiging in Eindhoven
flexibele inzet hun waarde voor bedrijven
kunnen wij voortaan onze diensten nog
en advocatenkantoren bewijzen. Er
gemakkelijker leveren aan ondernemingen
is nog ruimte voor enkele ambitieuze
in de regio Zuid.
bedrijfsjuristen en paralegals.
Een kernteam van ervaren bedrijfsjuristen en paralegals is inmiddels van start gegaan
Adres:
en we verwachten deze groep in de loop
Lichttoren 32 5611 BJ Eindhoven
van 2015 verder uit te breiden. Voor paralegals en (bedrijfs)juristen in de Eindhovense regio biedt de nieuwe
(nabij station en parkeergelegenheden)
vestiging van Legadex mooie kansen om
LEGADEX magazine | voorjaar 2015
REVIEW
Over The Glas Cage
‘Wie beantwoordt ethische vragen: de programmeur of jij?’ tekst Juriaan Mensch
Alle zaken die Carr aanhaalt, werpen met een juridische blik gelezen heel
‘Je kan voorspellen of een zaak een kans heeft en wat het gaat kosten’
Nicholas Carr geeft in The Glass Cage –
interessante juridische vraagstukken
Automation and Us een kritische blik op
op. Vooral op het gebied van ethiek
de relatie tussen mens en techniek. In de
en morele keuzes. Rijdt je computer
fysieke wereld verdwijnen steeds meer
gestuurde auto over de hond van de
taken en banen door automatisering en
buurman? Of wijkt deze uit om de
robotisering. Veel menselijke kennis is
hond te redden maar met mogelijk
inmiddels opgeslagen in software, die
gevaar voor jou?
allerlei keuzes voor ons maakt. En daarvoor betalen we een prijs: onze
Carr laat zien dat nieuwe technologie
menselijke vaardigheden.
die je omarmt, je misschien wel bevrijdt van vervelende taken, maar
Carr noemt de luchtvaart als voor-
ook een neveneffect heeft. Onbewust
beeld. Er blijkt door automatisering
omarm je de waarden en het denken
een nieuw soort vliegtuigcrash te
van de makers. Misschien vond je het
ontstaan. Steeds meer piloten
best om wat risico te accepteren om
kunnen niet meer zelf handmatig
die lieve hond van de buurman te
vliegen, wanneer het besturingssys-
redden. Hoeveel is het leven van een
teem plotseling hapert. Neerstorten
hond eigenlijk waard? Maar die vraag
is soms het gevolg. Deskilling
is al voor je beantwoord – door de
(ont-vaardiging) is de term die
programmeur en door de verzekeraar
Carr hanteert voor dit fenomeen.
van je auto.
The Glass Cage bevat onderzoeken
Kortom: de mens maakt technologie,
en feiten die onderbouwen dat onze
maar de technologie maakt ons ook.
intuïtie, reflexen en expertise
En doet dat steeds ingrijpender.
langzaam worden uitgehold door
Uiteraard winnen we veel als
automatisering - sharp tools, dull
technologie geestdodend werk
minds. Dat heeft tot gevolg dat de
overneemt. De uitdaging is een goede
mens in rap tempo de zwakste
balans te vinden. En in elk geval niet
schakel in een systeem wordt.
in slaap te vallen door het echte
Rijp voor vervanging.
denkwerk volledig te vervangen. Zowel makers en gebruikers van
Welke relevantie heeft Carr’s werk
automatisering moeten beseffen dat
voor de jurist? Hij noemt concrete
we onze evolutie in eigen handen
ontwikkelingen als predictive techno-
hebben. Dat werpt de vraag op: wie
logy. Zo zou je kunnen voorspellen of
willen we zijn? The Glass cage is een
een zaak een kans heeft en wat het
must read voor wie die vraag wil
Titel The Glass Cage
gaat kosten. Voorspellingen die ooit
beantwoorden.
Auteur
Nicholas Carr
alleen door zeer ervaren litigators
Hardcover:
288 pages
konden worden gedaan, kan nu een
Publisher: W. W. Norton & Company (2014) ISBN: 978-0393240764
algoritme – gekoppeld aan een database – leveren. Ervaring niet meer nodig.
LEGADEX magazine | voorjaar 2015
31
IN GESPREK
‘Het maakt bedrijfs De manier waarop bedrijfsjuristen hun kennis vergaren is de afgelopen jaren sterk veranderd. De traditionele verzamelmappen maakten eerder al plaats voor digitale bronnen – cd’s bijvoorbeeld. En nu worden die digitale bronnen ook gecombineerd en online ontsloten, via zogenaamde cloud diensten. Klanten van deze juridische diensten krijgen zo een geïntegreerde digitale kijk op de juridische wereld. De meeste klanten zijn nu nog advocatenkantoren, die hiermee bijvoorbeeld heel efficiënt adviezen opstellen voor hun klanten, de bedrijfs-juridische afdelingen. Bedrijfsjuristen gebruiken de systemen echter steeds vaker zelf. De grootste aanbieder van geïntegreerde toegang tot juridische informatie is Legal Intelligence, onderdeel van Kluwer. Directeur Laurens Mommers en legal counsel Ksenia Kondratova (KPN) gaan met elkaar in gesprek aan de hand van een
tekst Annemarieke Noordhoff foto’s Mirjam van der Linden
aantal stellingen. In hoeverre empoweren
Bedrijfsjuristen kunnen tegenwoordig online altijd en overal toegang krijgen tot alle mogelijke juridische bronnen. En dat met een zoekactie op één platform. Deze zogenaamde contentintegratie biedt bedrijfsjuristen een handige uitvalbasis. 32
Ksenia Kondratova (KPN) en Laurens Mommers (Legal Intelligence) vertellen over de meerwaarde voor bedrijfsjuristen.
dergelijke systemen nu werkelijk het dagelijks werk van de bedrijfsjurist? stelling 1. De groei van het aanbod aan juridische software heeft zich nog onvoldoende vertaald naar daadwerkelijke voordelen voor juridische afdelingen en hun ondernemingen. Kondratova: ‘Eens. Ik denk dat op juridische afdelingen nog onvoldoende aandacht is voor optimale inzet van digitali sering en juridische software. Er is veel meer uit te halen. Wanneer we het
LEGADEX magazine | voorjaar 2015
De meerwaarde van online contentintegratie
het makkelijker om als jurist succesvol te zijn’ hebben over juridische software zie ik het
stelling 2. Over vijf jaar raadplegen
sorteren op relevantie: dat is fijn. Maar
overigens allereerst als tooling om
bedrijfsjuristen en juridisch dienst-
weten: ‘waar zoek ik precies naar?’, ‘wanneer
informatie te zoeken. In tweede instantie
verleners hun bronnen alleen nog
heb ik alles wat ik weten moet?’, dát hangt
denk ik dan aan tooling voor bijvoorbeeld
maar online, waardoor een level
ook af van de deskundigheid van een jurist.
het genereren van modelcontracten of
playing field ontstaat: iedereen is
Het aantal zoekresultaten kan bovendien
voor het stroomlijnen van kosten. Denk
gelijk geïnformeerd.
zo overweldigend veel zijn, dat het weinig
aan controlesystemen voor de inzet van
efficiencywinst oplevert. Het zoeksysteem in
externen. Hoe dan ook: de gebruikte
Kondratova: ‘Dat zijn feitelijk twee
software neemt toe. Niet alleen bij ons,
stellingen ineen. Allereerst verwacht ik
trouwens – ook bij andere bedrijfs-
niet dat de juridische wereld hier binnen
juridische afdelingen. Ik denk dat er
vijf jaar klaar voor is. Deze wereld is toch
nog veel winst te behalen is door de
vrij conservatief. Het doornemen van de
synergie tussen de gebruikte software
lijvige wetboeken of de fysieke naslag
te verbeteren.’
werken, de papieren commentaaruitgaves
Legal Intelligence is daar aardig op toegerust.’ >>
doorbladeren: het hoort bij juristen.’ Mommers: ‘De winst voor bedrijfsjuristen zie ik ook in letterlijke zin: in de vorm van
Mommers: ‘Wanneer software een fatsoenlijk
kosten besparen door meer zelf te doen.
alternatief biedt, bijvoorbeeld met de moge-
Kantoren bieden bijvoorbeeld steeds vaker
lijkheid zelf commentaar toe te voegen en zo
tools waarmee bedrijfsjuristen zelf aan de
de bronnen te verrijken, denk ik dat het wel
meer gangbare of terugkomende zaken
snel kan gaan. Dan zal ook de juridische
kunnen werken. Via een kantoor-portal
wereld op korte termijn overgaan op volledig
stellen de kantoren dan hun dossiers open.
online brongebruik. Maar ik denk wel dat
De gespecialiseerde zaken doet het kantoor
digitalisering alleen niet genoeg is. Of je
nog wel. Zelf breiden we Legal Intelligence
wel of geen toegang hebt, gaat namelijk ook
uit met een mogelijkheid voor kantoren en
over kosten. De helft van de content die we
bedrijven om onderling nog eenvoudiger
ontsluiten zit nog achter de ‘betaalmuur’ van
informatie te delen. En voor bedrijven
de uitgevers. In 1999 kwam rechtspraak.nl
om eigen informatie te ontsluiten voor
met de eerste gratis juridische content – dat
(Bachelor Rechtsgeleerdheid met
hergebruik binnen de organisatie.’
bracht democratisering met zich mee. En het
minor Bedrijfswetenschappen) en
zorgde ervoor dat uitgevers zich genoodzaakt
Erasmus Universiteit Rotterdam
Kondratova: ‘Voor grote bedrijven zie ik
voelden om waarde toe te voegen aan hun
daarin niet direct een kostenbesparing. Zo
content, bijvoorbeeld door hun content
handelen wij heel veel zaken zelfstandig af.
becommentarieerd ter beschikking stellen.’
Dit is Ksenia Kondratova • Gestudeerd aan Universiteit Leiden
(Master Commercial law) • Begon in 2011 als bedrijfsjurist bij KPN, eerst bij Zakelijke Markt, momenteel bij M&A
Voor kleinere bedrijfsjuridische afdelingen
• Is, binnen de juridische afdeling
die vaak terugkerende zaken hebben, lijkt
Kondratova: ‘Ik vind overigens ook niet dat
me dat zeker een positieve ontwikkeling.
gelijke toegang tot bronnen automatisch
van KPN, voorzitter van de
Eigen dossiers toevoegen klinkt ook voor
gelijke kennis oplevert. Het gaat net zo goed
werkgroep Training & Kennisdeling
ons als een interessante optie.’
om de kwaliteit van het gebruik. Snel zoeken,
LEGADEX magazine | voorjaar 2015
33
IN GESPREK
stelling 3. Digitalisering van alle
speelveld dat van juristen eist om constant
relevante bronnen en snel toegang
up to date te blijven. Daarbij maakt een
daartoe, zorgen voor een revolutie
tool als Legal Intelligence het werk een
van bedrijfsjuridisch werk.
stuk efficiënter!’
>>
Kondratova:‘Nee, niet mee eens. Revolutie suggereert iets plotselings, een onverwachte omslag. Digitalisering is eerder een
Over Legal Intelligence
evolutie. Zeker bij juristen, waar alles gelei-
Legal Intelligence biedt juristen de
delijker gaat. Ja, er wordt gebruik gemaakt
mogelijkheid om met één online
van software en tooling om informatie te
zoekactie in vrijwel alle juridische
zoeken, maar nee, het is geen revolutio-
bronnen te zoeken. Het bedrijf
naire tijdsbesparing.’
verrijkt de aangeleverde content van uitgeverijen en overheden met
Mommers: ‘Juridische dienstverlening heeft
onder meer extra zoekmogelijkheden.
nog altijd iets ambachtelijks. Het betekent
In de toekomst wil het bedrijf het
vooral heel veel leeswerk. Dat alles nu online
ook mogelijk maken om eigen,
staat, betekent niet dat je als jurist ineens
gepersonaliseerde juridische bronnen
een heel ander werkproces hebt.’
toe te voegen. Mede daarom besteedt Legal Intelligence veel aandacht aan
Kondratova: ‘Software maakt het zoeken
veiligheid en privacybescherming.
voor ons vooral makkelijker en aangenamer. En hoewel het succes van een jurist afhanke-
Dit is Laurens Mommers • Ooit afgestudeerd in filosofie,
lijk is van meerdere factoren, kan software daar zeker een bijdrage aan leveren.’ Kondratova: ‘KPN is al sinds 2010 klant van
later gepromoveerd bij de
Legal Intelligence. Recent hebben we het
rechtenfaculteit in Leiden
contract weer verlengd. Handig vind ik de
• In 2002 Legal Intelligence gestart, samen met 3 anderen • Hoewel Legal Intelligence in 2011 is
alerts, die ik elke maandagochtend krijg, met daarin relevante nieuwe publicaties op mijn interessegebieden. Verder gebruik ik
overgenomen door Kluwer, opereert
het als startpunt. Ik selecteer bronnen, zoek
Legal Intelligence onafhankelijk
en print wat ik vind. Dan begint het echte
• Sinds 2014 is Mommers directeur van Legal Intelligence, dat nu 16
werk: het analyseren en duiden. Wij hebben bij KPN te maken met een sector en een
medewerkers telt en gevestigd is in Rotterdam
34
LEGADEX magazine | voorjaar 2015
DEAL
Succesvolle verkoop van de diepvriestak (Izico) door Wessanen ‘We creëren een Europees topbedrijf in gezond en duurzaam voedsel’ foto iStockphoto
OVER WESSANEN • Wessanen heeft een vooraanstaande positie in de Europese markt van gezondheidsvoeding en sustainable food • Totale jaaromzet bedroeg in 2013: 509 miljoen euro, aantal medewerkers: 1.225 • Voornamelijk actief in de Benelux, Frankrijk, Duitsland, Italie, UK en US (ABC) • Met lokale merken, zoals Zonnatura, Tartex, de Rit, Whole Earth • Izico werd in 2014 als non-core business verkocht aan private equity-maatschappij Egeria • Jaaromzet van Izico bedroeg in 2013: 103 miljoen euro, aantal medewerkers: 389 • Izico is bekend van diepvriessnacks met merken als Beckers, Bicky en onder private label • Productielocaties van Izico liggen in Katwijk, Deurne en Bocholt (Belgie)
DE ROL VAN LEGADEX • Procesondersteuning van Wessanen en van adviseur ING Corporate Finance • Opzetten van structuur virtuele dataroom • Globale review van te plaatsen documentatie • Inrichting en plaatsing van informatie in de dataroom (Ansarada)
LEGADEX magazine | voorjaar 2015
35
Contract Management made easy. Create
Approve
Control.
Get your facts together Missed a contract renewal notice? Lost sight of your legal structure? With Effacts you always have your contracts under control. Save money and prevent unacceptable risks. Renowned companies worldwide went before you. Indispensable for every General Counsel who needs to rely on facts and never again wants be stuck for an answer. For more information, go to www.effacts.com
Effacts feliciteert Legadex met haar aanstelling als Gold Implementation Partner voor de Benelux LEGADEX magazine | voorjaar 2015
GOLDtion
nta Impleme Partner