Papa is boos

De samenleving heeft weinig begrip voor vaders met losse handjes. Begrijpelijk, maar wellicht is er een categorie “boze vaders” die je kunt helpen in plaats van veroordelen? De training Caring Dads van het Leger des Heils biedt hulp. Aan Brand Heek bijvoorbeeld. ‘Ik wilde een stoere vader zijn die veiligheid biedt, maar bleek zelf de onveiligheid.’

Aan de houten boswoning hangt een wit bord met rode letters. ‘Brandgevaar!’ Als je het verhaal van de bewoner kent, vind je dat een slechte woordgrap of juist een dappere getuigenis van zelfkennis. Brand Heek (50) is een zorgzame vader, maar wel eentje met een explosief randje. En dat weet hij van zichzelf. Maar daarover later meer.

Laat ik eerst de sfeer beschrijven. We bevinden ons diep in Brabant, niet ver van de Belgische grens. Een knerpend bospad leidt naar het vakantiehuis waar Brand nu zeven jaar woont. Hij is niet de enige gescheiden man die zijn toevlucht zocht in dit recreatiepark. De woning lijkt op het boswachtershuisje van Playmobil waarmee mijn eigen kinderen graag spelen. Binnen glijden mijn ogen langs een Jezusbeeld en boeddhistische mantra’s. De haard knettert. Brand tokkelt wat op zijn akoestische gitaar. Aan de muren hangen vrolijke tekeningen. In de diepe tuin achter het huisje ontwaar ik boomhutten. Ik zie een trampoline en overal slingeren ballen rond. Rond de vennetjes kun je heerlijk verstoppertje spelen. In de zomer gaat het zwembad open. Voor de winteravonden zit de kast van Brand vol spelletjes. Voor kinderen moet het hier een paradijs zijn.

Tropenjaren

Maar dat was niet altijd zo. Brand haalt diep adem en begint aan zijn verhaal. ‘Toen ik vader werd, vond ik dat een waanzinnige opgave. Ik wilde het zó graag goed doen.’ De toenmalige ICT-coach vertelt over “tropenjaren”. Over een burn-out. Over een sluimerende gluten-allergie die ineens aan het daglicht kwam. Over zijn zoons (nu 9 en 11), razend slim maar ook behoorlijk druk. ‘Met hun moeder ontstonden meningsverschillen over de opvoeding. We maakten vaak ruzie. Tot het niet meer houdbaar was en we uit elkaar gingen. Vanaf toen stond ik er alleen voor als de jongens bij mij waren. En ik vond het opvoeden al zo moeilijk.’

Brand schetst de situaties. Denk aan het einde van een werkdag. Iedereen loopt op het tandvlees. Het avondeten heeft haast want de dag is nog niet klaar. Er wacht een parade aan verplichtingen. Sport, tienminutengesprekken, administratieve sores. In de huiskamer vliegen de kids elkaar de hele tijd in de haren. De eerste, tweede en derde keer vraag je aardig of het rustig kan. Maar het gaat van kwaad tot erger. En net als jij een ei op de grond laat vallen, begint er één keihard te krijsen. Voor mij als vader een herkenbaar tafereel. Wees eerlijk vaders: wie wordt er op zo’n moment niet boos?

Explosief

Brand weet inmiddels van zichzelf dat dit gevaarlijke momenten zijn. ‘EN NU KAPPEN! Dat brulde ik dan. Het geschreeuw is al niet goed, maar soms ging ik echt over de grens. Dan trok ik de kinderen veel te hardhandig uit elkaar. En in een driftbui heb ik ze, meer dan eens, een tik verkocht. Verschrikkelijk vond ik dat. Maar ik wist niet wat ik anders moest doen. Ineens was ik het zat. Klats! Ik explodeerde van nul tot honderd in een halve seconde. Dat is voor kinderen natuurlijk niet te bevatten. Het is onmacht, pure onmacht. Ik schaamde me kapot. Ik wil een fijne vader zijn die vrijheid én veiligheid biedt, maar hier bleek ik zelf de onveiligheid te zijn.’

Op dit moment in het verhaal breekt zijn stem. Niet voor het laatst. Hij heeft het er nog steeds moeilijk mee. Vooral als het gaat over zijn jongste zoon (9), die al een tijdje niet meer bij hem over de vloer komt. ‘Ik snap hem goed. Hij is in september weer geschrokken van me. Wat toen gebeurde, was niet

Over Caring Dads

• Caring Dads is in 2001 ontwikkeld door Canadese psychologen. Medeoprichter Tim Kelly ontdekte dat een derde van alle mishandelde mannen zelf hun kinderen gaan mishandelen. Tim wil die geweldsspiraal doorbreken.

• Deelnemers volgen de training meestal verplicht.

• Vaders komen in zeventien groepssessies en twee terugkomdagen bij elkaar.

• Caring Dads werd o.a. door het Leger des Heils (onderdeel Jeugd­ bescherming & Reclassering) naar Nederland gehaald.

• Aan deelname zijn eisen verbonden. Vaders moeten hun gedrag erkennen. Hun kinderen, niet ouder dan 16 jaar, moeten ze minstens om de week zien. Bij seksueel misbruik kan nooit sprake zijn van deelname.

• De eerste Nederlandse Caring Dads­groepen begonnen vanaf 2013 in Amsterdam en Tilburg. Inmiddels hebben acht ‘zorgzame vaders’ de training voltooid. Trainer Sander van Leer: ‘Ons doel is dat constant ergens een groep draait.’ heel ernstig, maar zijn oude schrik keerde terug.’ Zijn oudere broer (11) komt wel regelmatig langs. Het geluk was dat zijn jongens hun angsten niet opkropten. ‘Gelukkig vertelden ze hun moeder over de boosheid van papa.’

Zorgzame vaders

Onder druk van zijn omgeving ging Brand, aanvankelijk met tegenzin, mee naar een organisatie voor maatschappelijk werk. Daar werd hij doorverwezen. ‘Toegeven dat ik het niet alleen kon, dat was de belangrijkste stap. Mijn omgeving speelde daarin een belangrijke rol. Als je dat toelaat, blijkt er prima hulp te zijn. Met hulp lukt het mij om een leuke vader te zijn. En de jongens kunnen onbezorgd kind zijn.’

Tijdens een intensief traject veranderde Brand in zo’n caring dad, een zorgzame vader. ‘Dat ik die mogelijkheid heb gekregen, beschouw ik als een groot cadeau.’ Een geschenk dat niet voor iedereen is weggelegd. De cruciale randvoorwaarde is dat er geen enkele onzekerheid mag bestaan over het welzijn en de veiligheid van de kinderen en hun moeder. Vervolgens richt de blik zich op de vader. Zelfinzicht is de toegangssleutel. Brand: ‘Druk je je gedrag weg? Dan heb je niks bij Caring Dads te zoeken. Durf je in de spiegel te kijken en te zeggen: dit gaat niet goed? Als je de moed hebt om hulp te vragen, dan kan Caring Dads het beste zijn dat je ooit is overkomen.’

Hout hakken

Brand had baat bij de zeventien sessies en twee terugkomdagen. In de training leerde hij om het belang van de kinderen centraal te stellen. Vaders krijgen bovendien technieken aangereikt waarop ze kunnen teruggrijpen in lastige situaties. Voor Brand werkt de terugtrekkende beweging als noodknop. ‘Als ik boosheid voel, ga ik hout hakken. Soms maak ik een ommetje en schreeuw ik het wel eens uit.’

Brand volgt nu een aanvullend therapeutisch traject met zijn jongste zoon. Hij hoopt dat deze zomer de verhoudingen met beide zoons weer ‘okay’ zijn. ‘Al besef ik goed dat ik dat niet in de hand heb. Ik ben veranderd en vertrouw mezelf, maar mijn zoons bepalen of en wanneer ze hun vader weer vertrouwen.’

Naschrift: Brand Heek wil dit verhaal onder zijn eigen naam delen. De namen van zijn kinderen vermelden we om privacyredenen niet. Daarom hebben we Brands zoon ook onherkenbaar gefotografeerd.

Brand pleit voor minder zwart-witdenken. ‘Te vaak overheerst het beeld van een ongeïnteresseerde, luie kerel die tikken uitdeelt om het gezin onder de duim te houden. Dat beeld klopt niet altijd. Er zijn weldenkende vaders met goede banen en volop sociale vaardigheden die kampen met onmacht. Omdat ze van huis uit niets anders geleerd hebben of omdat ze zelf een geschiedenis hebben als slachtoffer. Ik vind dat je zulke vaders niet moet afschrijven. Je kunt ze helpen. Zo krijgt de samenleving betere vaders. En kinderen krijgen een vader waar ze echt wat aan hebben. Een rolmodel waarop zij weer kunnen terugvallen als ze zelf kinderen krijgen.’

Het verhaal van Brand is uitzonderlijk omdat hij vrijwillig deelnam aan Caring Dads. Normaal is er sprake van een dwingende doorverwijzing. ‘Eigenlijk zou dit voor elke Nederlandse vader een goede training zijn’, meldt trainer Sander van Leer (Leger des Heils Jeugdbescherming & Reclassering). ‘Wat mij betreft, bieden we Caring Dads in een “lichtere” vorm aan elke vader aan. Onze deelnemers geven ons dat ook mee in hun feedback. Waarom sturen we niet iedereen naar Caring Dads?’

Deelnemer Brand: ‘Als “zoekende vader” heb ik opvoedcursussen uitgeprobeerd, maar die werden altijd gegeven door vrouwen en meestal was ik de enige man. Ik had het gevoel dat ze daar een soort “assistent­moeder” van me wilden maken. Dat is zo goed aan Caring Dads: het richt zich exclusief op vaders. Voor die onwijs belangrijke doelgroep, de helft van alle ouders, is er eigenlijk bizar weinig aanbod.’

Het Leger des Heils heeft zijn eigen fiets, de Majoor. Gebouwd op de locaties van 50|50 Bike, de leer-werkbedrijven van het Leger, en vanaf eind maart voor iedereen te koop.

Majoor kopen?

De Majoor is zowel te koop voor bedrijven en andere organisaties als voor particulieren. Prijs: vanaf €454. Mail voor meer informatie naar info5050@ legerdesheils.nl en/of kijk op 5050workcenter.nl. Zie ook de antwoordkaart in deze Kans. Beschikbaar zolang de voorraad strekt.

Enthousiast over de looks van en het verhaal achter de Majoor? Doe dan mee aan onze schrijfcompetitie. De opdracht is simpel: schrijf een kort verhaal – mag zowel fictie als non-fictie zijn – met als achterliggende vraag: naar wie of wat ga ik als eerste als ik de fiets zou winnen? Maximaal vierhonderd woorden. Een jury beoordeelt de verhalen, het beste verhaal wint de Majoor en zijn/haar verhaal wordt gepubliceerd in de volgende Kans. Mail het verhaal voor 25 april naar irene.belkum@legerdesheils.nl. De winnaar krijgt voor eind mei bericht.

De Majoor: werkervaring voor onze cliënten

Social design noemen ze dat tegenwoordig: producten die worden vormgegeven en/of gemaakt door mensen met afstand tot de arbeidsmarkt. Zoals de Majoor: een robuuste stadsfiets, mooi in zijn eenvoud. In elkaar gezet op de 50|50 Bike­locaties van het Leger des Heils, in het kader van zogeheten ‘arbeidsmatige dagbesteding’ voor cliënten. Dus als je zo’n fiets koopt, help je cliënten van het Leger werkervaring op te doen.

De onderdelen zijn allemaal van A­kwaliteit en afkomstig van gerenommeerde fabrikanten. Het frame komt uit China en wordt van een poedercoating voorzien door gedetineerden van de Penitentiaire Inrichting Almere. De andere onderdelen komen uit Nederland en Duitsland en worden gemonteerd, gespaakt, getest en verpakt op een van de zes werkplaatsen in ons land.

WEERZIEN

Rubriek waarbij we opnieuw langs gaan bij een cliënt die we eerder spraken voor Kans.

Desinfecteren werkt rustgevend. De geur van ontsmettingsmiddel geeft Luiza een gevoel van veiligheid en controle. Dweilen tot het laminaat kromtrekt, douchen met Dettol en het eeuwige handen wassen: ‘Het beheerst mijn leven.’ Vorige maand ging ze voor het eerst sinds tien jaar weer op wintersport. ‘Dan plas ik niet tijdens die tien uur in de auto. Ik kan níet op zo'n openbaar toilet zitten.’ Ze moet er mee aan de slag. Dat wil ze ook wel, maar ze schuift het voor zich uit. ‘Die veiligheid opgeven, dat durf ik niet. Oók omdat ik voor de rest erg tevreden ben nu.’

Steekwond

Dat was drie jaar geleden anders. Het is januari 2014, Luiza zit in een tochtige rijtjeswoning, kranten op de ramen geplakt. Ze slaapt amper, heeft paniekaanvallen en durft nauwelijks naar buiten. Haar twee dochters zijn ergens ondergedoken, zelf ligt ze geregeld de hele dag huilend in bed. Met een steekwond in haar arm ontsnapte ze aan haar verslaafde ex, samen met haar oudste dochter. De jongste bleef achter en is ten tijde van het eerste gesprek net bevrijd uit de handen van haar ex - na negen maanden van hartverscheurend gesteggel.

Op haar haastig bij elkaar gezochte meubilair is Luiza alleen achtergebleven, zwaar getraumatiseerd. Ze komt alleen maar buiten om hard te lopen. ‘Eindeloos draven, me helemaal afmatten. Tot ik te moe was om na te denken. Dan had ik rust.’

Lamgeslagen

Geen jagende gedachten meer over haar moeilijke jeugd, als geadopteerd Braziliaans meisje in een pleeggezin waarin geen klik blijkt. Weg van haar ontspoorde puberteit, waarin ze op haar vijftiende zwanger en dakloos raakt en bij het Leger des Heils belandt. En geen angst voor de vader van haar tweede dochter, die zich verliest in drank, drugs en huiselijk geweld. ‘De ellende heeft me regelmatig lamgeslagen, maar kreeg me niet klein. Wie zoveel jaren rampspoed heeft gekend, krijgt een keer vette jaren. Daar was ik van overtuigd.’

Bubbel

Haar uitlaatklep wordt haar redding, zij het via een omweg. Ze wil een marathon gaan lopen, maar tijdens de training verbrijzelt ze alle middenvoetsbeentjes in haar rechtervoet. Zes operaties kluisteren haar twee jaar lang aan een rolstoel. De gordijnen van haar nieuwe appartement gaan dicht, ze kruipt weer veilig in haar bubbel. ‘Via mijn begeleider van het Leger des Heils kom ik in aanraking met EMDR-therapie. Traumaverwerking. Mijn hechtingsproblemen als baby, de slechte relatie met mijn moeder, de messteek van mijn ex; niets blijft onbesproken. Het is vreselijk, maar ik kan letterlijk en figuurlijk geen kant op. Ik kom er sterker uit, en zoveel gelukkiger.’

Lieverd

Luiza begint als herboren aan de tweede helft van haar leven. Het contact met jongste dochter Yesenâ (10) is hersteld, dochter Aracelis (14) is kind aan huis. De tranen zijn weg, concludeert ze, mama huilt bijna niet meer. De gordijnen gaan af en toe open, er is zelfs een man in haar leven. Een lieverd, stelt ze. ‘Hij weet hoe ik ben, waar ik vandaan kom. Hij begrijpt dat ik nog steeds stapjes maak en wil me daarbij helpen.’ Luiza droomt weer. Van een baan als hulpverlener bij het Leger des Heils, waar ze een cursus voor volgt. Van een huisje met een tuin, in een rustige buurt, met een lieve vriend en een baby waar ze wél echt van kan genieten.

‘Eindelijk een normaal leven. Dat heb ik toch wel een keer verdiend?’

In Nederland leven

12.500 jongeren op straat