การศึกษาการเปลี่ยนแปลงทางสังคมและวัฒนธรรม กรณีศึกษา บานดาโตะและบานภูมี อําเภอยะหริ่ง จังหวัดปตตานี คณะวิจัย ผูวิจัยหมูบานดาโตะ นายดอเลาะ เจะแต อายุ ๔๒ ป เกิดวันที่ ๑๐ กันยายน ๒๕๐๕ บิดาชื่อนายมามะ เจะแต มารดาชื่อนางเจะลือแม เจะแต เสียชีวิตแลวทั้งสองทาน มีพี่นองทัง้ หมด ๗ คน หญิง ๓ คน ชาย ๔ คน การศึกษา จบชั้นประถมศึกษาปที่ ๔ เมื่อ พ.ศ. ๒๕๑๗ ที่โรงเรียนบานดาโตะ เรียนตอที่ โรงเรียนปอเนาะภูมี (โรงเรียนนูรุลอิสลามภูมีวิทยา) ประมาณ ๔ ป ความรูสึกในการทํางานวิจัยของ สกว. ครั้งนี้ “รูสึกภูมิใจและดีใจ เปนครั้งแรกในชีวิตของ คนไมมีการศึกษา จบแค ป.๔ อยางผม ไดทํางานวิจัย” นายมะรอนิง สาและ อายุ ๓๗ ป เรียนจบชั้นมัธยมศึกษาปที่ ๓ ที่โรงเรียนเอกชนสอนศาสนา อิสลาม ตารเบียตุลวาตัน มือลายูบางกอก อําเภอเมือง จังหวัดยะลา ภูมิลําเนาเดิมอยูจังหวัดยะลา แตงงานกับชาวดาโตะชื่อ ฟารีดะห เซ็นอาลามีน ประกอบอาชีพประมงพื้นบาน ภรรยาขายขาวแกงใน หมูบาน ปจจุบันดํารงตําแหนงเปนคอเต็บ มัสยิดดาโตะ และเปนครูใหญโรงเรียนตาดีกาบานดาโตะ ความรูสึกในการทํางานวิจัยของ สกว. ครั้งนี้ “นับเปนความทาทายที่ชาวบานที่ไมมีความรูดาน ประวัติศาสตร ประเพณี และวัฒนธรรมของหมูบานมากอน และไมไดเรียนดานนี้ ถึงแมวาผลงานที่ ออกมาไมไดดีในมุมมองของคนอื่น แตเราภูมิใจที่คณะอาจารยที่ปรึกษาพยายามสอนใหเรารูจักใช ความคิด ใชประสบการณ ใชภูมิปญญาของชาวบาน และรูจักตั้งคําถาม ผมคิดวาเปนประสบการณที่ล้ํา คาที่เปดโอกาสใหชาวบานทําวิจัย ซึ่งทําใหผมไดเรียนรูดวยตัวเองหลายๆ ครั้ง” นายกอเซ็ง ลาเตะ อายุ ๒๗ ป เปนบุตรคนที่ ๔ มีพี่นองทั้งหมด ๗ คน ชาย ๔ คน หญิง ๓ คน บิดาชื่อนายบราเฮง ลาเตะ มารดาชื่อนางแมะซง สาและ หลังจากจบชั้นประถมศึกษาปที่ ๖ โรงเรียนบาน ดาโตะ ไดเขาเรียนตอที่โรงเรียนอาสาสุดดีนวิทยา (ปอเนาะมลายูบางกอก) จังหวัดยะลา เปนเวลา ๔ ป แลวจึงกลับมาชวย พอแมทํางานที่บาน อายุ ๒๖ ป แตงงานกับนางสาวมารีแย ดอเลาะ มีบุตร ๑ คน เนื่องจากสนใจในงานศิลปะและชอบการเขียนลายเรือมากจึงไดไปฝกฝนการวาดลายเรือกับชาง วาดลายเรือในหมูบาน จนกระทั่งอายุ ๒๐ ป จึงไดเริ่มประกอบอาชีพวาดลายเรือกอและ ความรูสึกในการทํางานวิจัยของ สกว. ครั้งนี้ “มีความรูสึกดีใจมาก เพราะเปนงานวิจัยครั้งแรกที่ ไดทํา เปดโอกาสใหคนรุนใหมอยางพวกเรา ซึ่งเปรียบเสมือนตัวแทนของชาวบานไดสู ไดเสนอแนะความ คิดเห็นตางๆ เพื่ออนุรักษวิถีชีวิตดั้งเดิมของชาวบาน บางครั้งอาจเหนื่อยและทอบาง แตพยายามสูตอไป ถึงแมผลงานจะออกมาไมดีนัก แตเราก็ภูมิใจ ขอเสนอแนะของอาจารยทําใหเราไดความรูหลายๆ อยาง ถือเปนประสบการณที่ล้ําคามาก”