สภาพแวดลอม การทํามาหากิน และการเปลี่ยนแปลง สภาพแวดลอมและการทํามาหากินของบานดาโตะ จากสภาพแวดลอมที่หมูบานถูกขนาบดวยทะเล ชาวดาโตะจึงยึดอาชีพประมงตั้งแตอดีตถึงปจจุบัน ทะเล ๒ ดานของหมูบานดาโตะ คือทะเลใน (อาวปตตานี) และทะเลนอก (อาวไทย) อาวปตตานีเปนอาวที่มี ความเหมาะสมสําหรับการกําบังคลื่นลมและเปนทาเทียบเรือที่สําคัญแหงหนึ่งของประเทศไทยตั้งแตอดีตจนถึง ปจจุบัน อาวปตตานีมีอาวเปนลักษณะอาวกึ่งปด มีเนื้อที่ประมาณ ๗๔ ตารางกิโลเมตร ทางทิศเหนือของอาว มีพื้นที่เปนแหลมเรียกวาแหลมโพธิ์ หรือแหลมตาชี ยื่นออกไป ขนานกับแนวชายฝงของแผนดิน โดยมีปากอาว เปดออกสูอาวไทย และบริเวณกนอาวเปนสวนของปากน้ํายะหริ่ง พื้นที่รอบอาวปตตานีมีความอุดมสมบูรณ สภาพทางภูมิประเทศเหมาะแกการเปนที่อยูอาศัยของสัตวน้ําที่มีความสําคัญทางเศรษฐกิจ เชน กุง หอย ปู ปลา และสาหรายทะเลชนิดตางๆ ประชากรสวนใหญของหมูบานดาโตะประกอบอาชีพประมง รองลงมาคือทําขาวเกรียบ เลี้ยงปลาดุก ปลากะพง รานน้ําชา ขายอาหาร ชางทําเรือ ชางวาดลายเรือ ชางกอสราง รับจางทํางานในโรงงานอุตสาหกรรม รับจางทํางานในมาเลเซีย รับราชการ สวนอาชีพเสริมของชาวดาโตะคือ ชางแกะสลักไม รับจางขูดมะพราว ใช ลิงรับจางขึ้นมะพราว เก็บสาหราย ประมง เรียกกันในภาษาทองถิ่นของคนดาโตะวา มูกะ บานดาโตะเปนหมูบานใหญที่ติดกับทะเล อาชีพประมงจึงเปนรายไดหลักของชุมชนแหงนี้ ผูประกอบอาชีพประมงทั้งหมดประมาณ ๕๐๐ คน ในหมูบาน ดาโตะมีเรือประมาณ ๔๐๐ ลํา รายไดในการทําประมงไมแนนอน บางวันอาจไมไดเลย รายไดสูงสุดประมาณ ๓,๐๐๐-๕,๐๐๐ บาท การประกอบอาชีพประมงสวนใหญชาวบานจะใชเรือหางยาว เรือพาย เรือแจว หรือเรือกอและ สวน เครื่องมือประมงที่ใชกันหลักๆ คือ อวนประเภทตางๆ แห และเบ็ด เปนตน ชาวประมงจะใชเครื่องมือแตกตาง กันไปตามฤดูกาลและกระแสคลื่นลม นอกจากนั้นการทําและใชเครื่องมือประมงจะสัมพันธกับการตั้งถิ่นฐาน ของชุมชน แหลงอาศัยของสัตวน้ํา ชนิดของสัตวน้ํา และความสามารถในการลงทุนประกอบเครื่องมือประมง ชนิดตางๆ ดวย ดังนั้นชาวประมงสวนใหญจะมีเครื่องมือในการประกอบการหลายชนิดเพื่อที่จะเลือกใชไดตาม ความเหมาะสม เชน อวนลาก อวนลอยกุง อวนจมปูมา แห เบ็ดราว เปนตน ในที่นี้จะอธิบายรายละเอียดของ อุปกรณบางชนิดดังนี้
เสนทางเดินเรือสินคาในอดีต