8chaingkong7

ความหลากหลายของกลุมชาติพันธุในเชียงของ และปฏิสัมพันธระหวางชาติพันธุ การเขามาของกลุมชาติพันธุตางๆ นับแตเจารํามะเสนเขามาฟนฟูเมืองเชียงของแลวก็มีกลุมคนอพยพเขามาอยูเมืองเชียงของ กลุม คนเมืองที่ติดตามเจารํามะเสน กลุมคนลื้อ ซึ่งตั้งบานเรือนอยูที่ราบลุมแมน้ําอิง แมน้ํางาว ตอมาก็ กระจายไปอยูริมฝงแมน้ําโขง หลังจากนั้นก็มีกลุมชาติพันธุอื่น ๆ คือขมุ ลาว มง เยา ลาหู อาขา จีนฮอ การอพยพเขามาตั้งถิ่นฐานของกลุมคนเหลานี้เปนแบบไป ๆ มา ๆ ระหวางชายแดนไทยลาวบาง และตั้ง เปนชุมชนถาวรจนถึงปจจุบันบาง เพราะในสมัยนั้นการกําหนดเรื่องเขตแดนและเรื่องสัญชาติยังไมมี ความเขมงวด ตลอดจนเขตเชียงของและเวียงแกนเปนเมืองชายขอบที่อํานาจรัฐบางอยางยังเขาไมถึง สวนใหญกลุมชาติพันธุจะเคลื่อนยายเขามาอยูในเชียงของเวียงแกนเพราะสงครามและเพื่อหาแหลงที่ทํา กินที่อุดมสมบูรณกวาสถานที่เดิม สําหรับบางกลุมชาติพันธุก็มีสาเหตุมาจากที่อยูเดิมเกิดโรคระบาด จึง เกิดการเคลื่อนคนเขามาอยูเชียงของตามที่พอจะลําดับไดดังตอไปนี้ กลุมคนเมือง (คนยวน) กลุมคนยวนไดมาสรางบานแปงเมืองจนเกิดเปนอาณาจักรที่ใหญโต นามวา อาณาจักรลานนา และสืบตอความเจริญรุงเรืองมาจนกระทั่งตกอยูในอํานาจของพมา บานเมือง แตกพายตอพมา คนเมืองเชียงของและเจาเมืองตองอพยพไปอยูเมืองนาน กระทั่งสิ้นอํานาจพมาใน ลานนาแลว จึงกลับมาสรางบานแปงเมืองใหมอีกครั้ง พรอมกับการเขามามีอิทธิพลเหนือลานนาของ สยาม หลังจากกลุมคนยวนไดมาสรางเมืองใหมบนเวียงเกาแลว กลุมอื่นๆที่ติดตามเจาอริยะไปอยูเมืองนานก็ไดกลับ มาเชน กัน เชน คนลื้อ รวมทั้ง คนขมุซึ่ง อพยพตามคนลื้อมา ดังนั้นจะเห็นวา ความสัมพันธทั้งในเชิงวัฒนธรรมและเครือญาติของคนนานและคน เชียงของยังมีมาจนปจจุบัน คนยวนเชียงของในปจ จุบัน สวนใหญจ ะบอกวา บรรพบุรุษของตนอพยพมาจากเมืองนา น สาเหตุเพราะที่เมืองนานมีความกันดาร ปลูกขาวไมดี จึงอพยพมาอยูเชียงของบริเวณที่ราบลุมแมน้ําอิง และไดอพยพตามกันมาอยางตอเนื่อง เพราะสภาพทั่วไปของเมืองนานเปนปาเขามีพื้นที่ทํากินนอยมาก การทํามาหากินของราษฎรสวนใหญ คือ การทํานา ทําไรบนเชิงเขา ประกอบการคาขายฝดเคือง เพราะ เสนทางคมนาคมไปมาลําบากมาก ยังมีกลุมคนยวนที่อพยพมาจากแพรเปนจํานวนมากเชน โดยจะอพยพมาหลังจากกลุมคนนาน โดยอพยพโยกยายตามกันมาเปนเครือญาติ ระยะแรกมาอยูในเวียงเชียงของหลังจากนั้นจึงแยกยาย ครัวเรือนออกไปทํามาหากินรอบนอกเวียง เชน ในตําบลริมโขงก็เกิดจากคนเมืองบานวัดหลวงอันนับวา เปนศูนยกลางการคาและทํามาหากินแตกอน ไดอพยพไปตั้งหมูบาน ใน พ.ศ.๒๔๖๑ ประมาณ ๓๐ ครอบครัวโดยการนําของพอเฒาตุน นางเปง ลุงจั๋นตะ และลุงตา ไดพากันอพยพไปอยูบานเมืองกาน (เมืองกาญจน) เพื่อหาแหลงที่ทํากินอุดมสมบูรณกวาในเมือง พ.ศ.๒๔๗๗ นายสวน ศิริเทพ นายกุย

พรมมินทร และนายวงค ชื่นใจ พรอมดวยลูกหลานอีกหลายครอบครัวอพยพจากบานวัดหลวงในเมือง เชียงของขึ้นมาเพื่อทําไรขาวเปนอาชีพนับแตนั้นมา กลุมคนเมืองเขามาในเมืองเชียงของเพื่อตองการหาแหลงทํากินใหม นานและแพรมีพื้นที่ราบ จํากัด ปลูกไดเฉพาะขาวไร ซึ่งใหผลผลิตไมเพียงพอตอการบริโภคในหนึ่งป กลุมที่อพยพมาแรก ๆ เปน เครือญาติกัน ตอ มาคนในหมูบานตาง ๆ รูวา พื้นที่เชียงของ–เวียงแกน มีความอุดมสมบูรณก็อพยพ ติดตามมา ตามความคุยเคยฉันเพื่อน พี่นอง การอพยพของคนเมืองในยุคใหมสวนใหญเกิดจากสาเหตุที่ทํากินไมเพียงพอ โดยสามารถแบง สายการอพยพของคนเมืองรอบนอกเวียงไดดังนี้ กลุมแรกเปนกลุมบานหวยซอ ชาวบานรุนบุกเบิกยายมาจากตําบลบุญเรือง อําเภอเชียงของ บางสวนอพยพมาจากจังหวัดแพรและจังหวัดนานโดยเขามาอยูประมาณ พ.ศ.๒๔๓๖ ตอมามีประชากร หลายทองถิ่นมาสมทบอีกจนตองแบงเขตการปกครองเปนหมูบานหวยซอเหนือ หวยซอใต บานรองหัว ฝาย บานชัยพัฒนา บานเกษตรสมบูรณ และบานพัฒนารุงเรือง กลุมที่สองเปนกลุมบานแกน ซึ่งชาวบานรุนแรก ๆ อพยพมาจากตําบลบุญเรือง บางสวนอพยพ มาจากจังหวัดนาน โดยเขามาอยูประมาณ พ.ศ. ๒๔๔๐ ตอมาจํานวนประชากรในหมูบานมากขึ้นแบง การปกครองหมูบานเปนหมูบานแกนเหนือ บานแกนใต บานแกนนคร บานเนินสมบูรณและบานแกน กลุมที่สามเปนกลุมหมูบานเกี๋ยง โดยเริ่มพัฒนาการของกลุมหมูบานประมาณ พ.ศ. ๒๔๕๐ ซึ่ง ชาวบานดั้งเดิมอพยพยายถิ่นมาจากตําบลบุญเรือง ตําบลครึ่ง ตําบลเวียง ตําบลสถาน อําเภอเชียงของ บางสวนอพยพมาจากจังหวัดนาน ตอมามีการแบงการปกครองออกเปนหมูบานเกี๋ยงเหนือ บานเกี๋ยงใต บานใหมดอนแกว บานศรีวิไล บานเวียงทอง บานภูเวียง บานเวียงหมอก บานเกี๋ยง บานใหมรมเย็น และ บานเวียงคํา เส น ทางอพยพของคนเมื อ งตั้ ง แต ค รั้ ง อาณาจั ก รล า นนาจนกระทั่ ง ในยุ ค อํ า นาจสยาม มั ก เชื่อมโยงกับเสนทางประวัติศาสตรของเจาเมือง เพราะเจาเมืองเปนคนเมืองหรือคนยวน และคนยวนเปน กลุมชาติพันธุเกาในเชียงของเวียงแกน ความเปนมาของคนเมืองจึงเปนเนื้อหาหลักของความเปนมาของ เชียงของดวย อยางไรก็ตามในความเปนเชียงของเวียงแกนปจจุบันยังประกอบดวยกลุมชาติพันธุอื่นๆที่มี สวนในการสรางเมืองเชียงของเวียงแกนเชนกัน กลุมคนลื้อ จากการศึกษาการอพยพของคนลื้อในเชียงของ ทําใหสามารถสืบสาวสาแหรกจาก คําบอกเลาของคนเฒาคนแกไดชัดเจนที่สุด โดยการเริ่มนับตั้งตนคนลื้อจากเมืองนาน พอมอนแมมอน (คนเฒาคนแก) เลาวา คนลื้อ บานนาไฮ จังหวัดนาน ซึ่งมีบรรพบุรุษดั้งเดิม อพยพมาจากเมืองพงนอย ในแควนสิบสองปนนามณฑลยูนนาน ประเทศจีน ผานมาทางหลวงน้ําทา เมืองเงิน เขาสูเมืองนาไฮจังหวัดนาน เนื่องจากแตกทัพเพราะการตอสูกับฮอ ไดเขามาอยูอาศัยบานปอ กลาง และที่ราบลุมแมน้ํางาว บานดอน บานกอกและบานปางหัด โดยการนําของแสนปญญา และแสน จุมปู (ชมพู) สถานที่เหลานี้เปนที่อยูเดิมของคนเมือง ที่อพยพติดตามเจารํามะเสนจากบานสถานและ บานเชียงของจังหวัดนานมาอาศัยอยูกอนแลว และคนเมืองเหลานี้ก็ไดอพยพตามพระเจารํามะเสนไปอยู

เมืองเชียงของ โดยตั้ง บานเรือนอยูทางทิศใตของเมืองเชียงของ โดยนําชื่อ หมูบานเดิมมาตั้ง เปน ชื่อ หมูบานสถาน และบางสวนอพยพมาตั้งหมูบานที่บานหลวง และบานครึ่ง ตําบลครึ่ง และตําบลบุญเรือง ในระยะแรกคนลื้อยังขึ้นกับอํานาจการปกครองของเมืองนาน โดยคนลื้อยังสงสวยใหกับเมือง นานอยูในอัตราชายฉกรรจคนหนึ่งจะตองสงทองคําหนักคนละ ๑ สลึงตอป หากหาทองคําไมไดก็จะตอง สงเงินแถบ ๗ แถบครึ่ง (เงินรูป) แทนทองคํา ๑ สลึง การสงสวยและการขึ้นตรงตอการปกครองตอเจา เมืองนานไดยกเลิกเมื่อ ร.ศ. ๑๑๙ หรือ พ.ศ. ๒๔๔๓ จากนั้นไดขึ้นตรงตอเมืองเชียงของ มีการจัดตั้ง หมูบานอยางเปนทางการ โดยมีแสนปญญา (นายปญญา ไชยลังการ) เปนผูนําและกํานันคนแรก สวนหมูบานโละ ตําบลทาขาม บานดอน และบานปางหัด ตําบลปอ เปนกลุมคนลื้อที่อพยพมา จากแหลงเดียวกัน เพียงแตแยกกันไปตั้งถิ่นฐานอยูคนละหมูบานเทานั้น ดังนั้นประวัติความเปนมาทาง วัฒนธรรมและสังคมจึงมีความคลายคลึงกันมากจนแยกไมออก แตหมูบานปางหัดนั้นในภายหลังมีคน ลื้ออีกกลุมหนึ่ง ไดอพยพมาจากบานหวยเลา บานปางไฮ แขวงไชยบุรี ประเทศสาธารณรัฐประชาธิปไตย ประชาชนลาว มาตั้งถิ่นฐานอยูรวมกับชาวไทยลื้อกลุมเดิมซึ่งมาจากจังหวัดนาน ดังนั้นตนตระกูลหลัก ของแตละหมูบานจึงมีไมมากนัก เชน ถาตนตระกูลของหมูบานปอกลาง ไดแก “ลือชา” และ “ไชยลัง การ” ตนตระกูลของบานโละ ไดแก “สมควร” และ “แสงงาม” ตนตระกูลของบานดอน ไดแก “อุสา ใจ” และ “หมื่นลาง” สวนบานปางหัดตระกูลดั้งเดิม คือ “หัตถกอง” กลุมคนลื้อบานทาขาม (ทาขามปอ, ทาขามเหนือ) หมู ๑ ตําบลทาขาม และคนลื้อบานทาขาม (บอ) หมู ๔ ตําบลหลายงาว มีพื้นเพเดิมมาจาก เมืองอู ในแควนสิบสองปนนาของประเทศจีน ซึ่งเปน กลุมเดียวกับคนลื้อบานหวยเม็ง ตําบลเวียง อําเภอเชียงของ โดยมีภูมิลําเนาดั้งเดิมอยูที่บานบอ เมืองอู แควนสิบสองปนนา เมื่อจุลศักราช ๑๒๔๙ (พ.ศ. ๒๔๓๐) กองทัพนครนานยกทัพไปตั้งอยู ณ เมือง หลวงภูคา ซึ่งในเวลานั้นเปนเมืองขึ้นของนครนานและนานขึ้นกับสยาม ขณะกองทัพนครนานตั้งอยูเมือง หลวงภูคา คนลื้อกลุมนี้อพยพมาจากเมืองอู แควนสิบสองปนนา เนื่องจากถูกการเอารัดเอาเปรียบจาก ชาวจีน หมายจะมาพึ่งเมืองสิงห ครั้งเมื่อเมืองสิงหยอมออนนอมตอไปแลว จึงพากันอพยพครอบครัว ติดตามกองทัพนานมาตั้งภูมิลําเนาอยูอําเภอเชียงของ จังหวัดเชียงราย บริเวณบานใหมทุงหมด ระยะ หนึ่ง แลวไปอยูบานทุงดุก ตอมา พ.ศ. ๒๔๒๓ ไดเลือกที่ราบแหงหนึ่งทางทิศเหนือของเชียงของ บริเวณ แมน้ําโขง มีลําหวยชื่อหวยเม็ง เปนที่ตั้งหมูบานเพราะเห็นเปนภูมิประเทศที่เหมาะสมที่จะทําการกสิกรรม ไดดี จึงไดตกลงกันตั้งหมูบา นขึ้นที่นั่น เรียกชื่อหมูบานนั้นวา “บานหวยเม็ง” ตามชื่อของลําหวย ตอมามี ผูคนมากทวีขึ้นทุกป พื้นที่ยิ่งคับแคบลง ไมเพียงพอตอการตั้งบานเรือนและพื้นที่ในการทํามาหากินดาน เกษตรก็ลดนอยลง จึงแยกอพยพออกไปเปนกลุมยอยอีกหลายกลุม ดังนี้ กลุมที่หนึ่ง อพยพไปตั้งบานเรือนอยูบานทาขามใต ตําบลมวงยาย (ปจจุบันคือบานทาขาม หมู ๑ ตําบลหลายงาว อําเภอเวียงแกน) ซึ่งกลุมนี้ตอมาภายหลังไดอพยพแยกไปตั้งถิ่นฐานอยูบริเวณ ทุงสามหมอน อําเภอเชียงของ คือ บานศรีดอนชัย และบานศรีชัยมงคล ตําบลศรีดอนชัย อําเภอเชียง ของ ในปจจุบัน เปนตระกูล “วงศชัย” กลุมที่สอง อพยพแยกกลับขามแมน้ําโขงไปอยูบานทาฟาและ

บานโปง ในเขตสาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาว กลุมที่สาม อพยพไปอยูบานสันบุญเรือง อําเภอแมสาย เปนตระกูลเดียวกับบานหวยเม็ง คือ “หงษคํา” และ “จันตะคาด” นอกจากนั้นคนลื้ออีกกลุมหนึ่ง จากหมูบานคุม เมืองอู แควนสิบสองปนนา ไดอพยพมาตั้งถิ่น ฐานอีก ๒ หมูบาน คือ กลุมแรกอพยพไปตั้งถิ่นฐานอยูบานศรีลานนา (บานพราวกุด) ตําบลครึ่ง อําเภอเชียงของ สวนอีกกลุมหนึ่งอพยพไปตั้งถิ่นฐานอยูที่บานทาขาม หมู ๑ ตําบลทาขาม อําเภอเวียง แก น ซึ่ ง ปจ จุ บั น ทั้ ง สองหมู บา นนี้ยั ง คงมี ความผู ก พั น ดา นเครื อ ญาติ และมีกิ จ กรรมร ว มกั น ในด า น พิธีกรรมอยูเสมอ คนลื้อที่มาจากบานบอ เมืองอู แควนสิบสองปนนา กลุมที่มาตั้งถิ่นฐานอยูบานหวยเม็ง มีผูนํา ๒ คน คือ พญาจันทร และพญาหงษ เปนผูนําในการอพยพจากเมืองอู พญาจันทร คือ ตนตระกูลของ “จันตะคาด” สวนพญาหงษ คือ ตนตระกูลของ “หงษคํา” ตอมาทางเจาเมืองเชียงของจะแตงตั้งให พญาจันทร มีบรรดาศักดิ์และเปนผูปกครองดูแลทองที่ แตพญาจันทรไมชอบที่จะเปนขุนนาง โดยถือคติ วา “อยูใกลไฟก็รอน อยูใกลฆอนก็เจ็บ” จึงพาลูกหลานสวนหนึ่งอพยพไปอยูบานโปง ในสาธารณรัฐ ประชาธิปไตยประชาชนลาว การยกยองผูนําซึ่งเปนศูนยรวมของชาวหวยเม็ง จะมีการพิจารณาคัดเลือก ผู อ าวุ โ สด ว ยฉั น ทามติ ใ ห เ ป น ผู นํ า ที่ น อกเหนื อ จากการเป น ผู นํ า ตามระบบการปกครองของ กระทรวงมหาดไทย คือ พญา พอพญาคนลาสุดหรือคนสุดทาย คือ พอพญาแสวง (พญาเฒา) ซึ่งแก กรรมไปแลวประมาณ ๖ ปกอน คนลื้อบานหาดบายและบานหาดทรายทอง ตําบลริมโขง อําเภอเชียงของ เปนกลุมชาวไทยลื้อ ที่อพยพเขามาอยูในเชียงของเปนกลุมสุดทาย จากการศึกษาพบวากลุมคนลื้อบานหาดบาย และหาด ทรายทอง มีการอพยพเขามาในหลายชวงเวลา แตครั้งที่ใหญที่สุดคือ ป พ.ศ. ๒๔๘๒ โดยอพยพมาจาก บานหลวง (บางสวนมาจากบานกอนตื๋น) ประเทศสาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาวขามมายังฝง ประเทศไทย ตรงบริเวณบานดอนที่ และสรางบานเรือนอยูที่บานปากลวย ทางทิศใตของบานดอนที่ สวน สาเหตุที่ทําใหตองอพยพโยกยายมายังฝงไทยคือ ในขณะนั้นเกิดสงครามโลกครั้งที่สองขึ้น อีกทั้งทางฝง ลาวมีโจรผูรา ยชุกชุม ตอมาในป พ.ศ. ๒๕๐๓ ไดเกิดอุทกภัยทางธรรมชาติทําใหตลิ่งพังทลายลงมา สราง ความเสียหายใหแกบานเรือน และวัดวาอารามเปนอยางมาก ชาวลื้อจึงไดอพยพโยกยายหนีภัยทาง ธรรมชาติไปอาศัยอยูที่อื่นบางสวนไดยายไปอยูที่บานหาดบายในปจจุบัน สวนใหญจะมีนามสกุล “ธรรม วงศ” รองลงมา คือ “กันทะวงศ” ซึ่งในภายหลังยังคงมีการอพยพชาวไทยลื้อจากสาธารณรัฐ ประชาธิปไตยประชาชนลาว อีกในรูปของการสมรสยายติดตาม กลุมคนขมุ ในจังหวัดเชียงรายชนเผาขมุจะอาศัยอยูในเขตอําเภอเชียงของและอําเภอเวียงแกน เปนสวนใหญประมาณ ๙๐ เปอรเซ็นตในพื้นที่ทั้งหมดของเชียงราย และกระจัดกระจายอยูตามอําเภอ ตางๆ เชน พญาเม็งรายเปนตน ขมุที่อาศัยอยูในพื้นที่อําเภอเชียงของมีดังนี้ บานหวยเย็น บานหวยขอย บานหวยกอก และอําเภอเวียงแกน มีบานวังผา (ชื่อเดิมบานหวยยื้ด) บานหวยสาน บานปาตึง บานหวย จอ และบานหวยเอียน ชนเผาขมุในอดีตมีการปลูกสรางบานเรือนอยูกันแบบงายๆ โดยทั่วไปนิยมสราง ดวยไมใผไมคอ ยคงทนถาวรมีการอพยพถิ่นฐานกันบอย

การศึกษาเสนทางการอพยพและตั้งถิ่นฐานในยุคใหมของคนขมุในเชียงของเวียงแกนเทาที่พบ ชัดเจนที่สุดเริ่มตนจากเมืองนานเชนกัน กลุมคนขมุรุนแรก ๆ ไดอพยพมาจากจังหวัดนานพรอมๆ กับคนลื้อบานปอกลางเมื่อประมาณ ๒๐๐ กวาป พออุยจาย ไชยลังการ อายุ ๑๐๒ ป ซึ่งเปนคนลื้อรุนที่สามเลาวา คนขมุอพยพมาจาก จังหวัดนานของบานปอกลาง โดยมาตั้งรกรากอยูที่บริเวณที่ราบระหวางเชิงเขาลําหวยจะยินในเขตตําบล ปอ อําเภอเชียงของ (ปจจุบันอยูในพื้นที่อําเภอเวียงแกน) ซึ่งสวนใหญจะเปนกลุมเครือญาติเปนพี่นอง และเพื่อนที่สนิทรักใครกันอพยพมาดวยกันมาอาศัยอยูไดประมาณ ๕-๖ป ตอมาไดอพยพมาอยูที่บาน จอนเนื่องจากที่อยูอาศัยเดิมธุระกันดารและหางไกลจากชุมชนอื่นๆ มากเกรงวาจะไมมีความปลอดภัยใน ชีวิตและทรัพยสินอยูดวยความโดดเดี่ยวจึงอพยพโยกยายมาอาศัยอยูใกลกับคนเมืองพื้นราบบานขวาก และคนลื้อบานทาขาม ตําบลปอ (ปจจุบันอยูในเขตปกครองตําบลทาขาม อําเภอเวียงแกน) ขมุกลุมแรกนี้ไดมีความสัมพันธใกลชิดมีการติดตอสื่อสารผสมผสานทางสังคมวัฒนธรรมผสม กลมกลื น กับ คนเมื อ งพื้ น ราบมากขึ้ น จึ ง ทํ า ให สัง คมและวั ฒ นธรรมของคนเมื อ งพื้น ราบที่ มีอิ ท ธิ พ ล เหนือ กว า สั ง คมและวัฒ นธรรมของขมุ และคนเมื อ งพื้น ราบมี จํา นวนประชากรที่ ม ากกว า และเป น ผูปกครองดวย คนขมุมาเปนผูอาศัยในพื้นที่ และคนทั้งสองกลุมมีการแตงงานและอาศัยอยูรวมกันใน ชุมชนและมีการปฏิสัมพันธกันแนบแนนจนแยกไมออกวาขมุรุนหลังๆ เปนขมุหรือคนเมืองพื้นราบกันแน สงผลใหขมุในรุนแรกๆ ที่อพยพเขามาอาศัยในเขตอําเภอเวียงแกนและอําเภอเชียงของไดปรับเปลี่ยน พฤติกรรมและเปลี่ยนแปลงการดําเนินวิถีชีวิตมาอยูรวมสังคมวัฒนธรรมและดําเนินวิถีชีวิตเปนแบบคน เมืองพื้นราบไปหมด พฤติกรรมและขนบธรรมเนียมประเพณีความเชื่อตางๆดั้งเดิมของคนขมุกลุมแรกจึง สูญหายไปไมมีคนรุนหลังสืบทอด หลังจากนั้นเมื่อประมาณป พ.ศ ๒๔๕๐–๒๔๘๐ คนขมุรุนที่สองก็เริ่มทยอยอพยพมาจากบาน ขวาง บานหวยตอง บานครกหลวง เมืองปากทา แขวงอุดมไชย(ปจจุบันอยูในเขตแขวงบอแกว) ประเทศ ลาว เขาสูอําเภอเวียงแกนประเทศไทยเพิ่มมากขึ้นเรื่อยๆ เนื่องมาจากเกิดโรคระบาดและเกิดโรคภัยไข เจ็บ ขาดแคลนที่ทํากิน และการเปลี่ยนแปลงทางการเมืองการปกครองในลาว การอพยพเขามาทํางาน รับ จา งมี ชว งระยะเวลา ๑ปห รือ ๒ ป สว นใหญจ ะมาตั้ง บ า นเรือ นอยูต ามแนวชายแดนหรือ ใกล กับ ชายแดนไทยลาว และไดมีการอพยพโยกยายกลับไป กลับมาระหวางประเทศไทยและลาวอยูหลายครั้ง เวลาชวงประมาณป พ.ศ. ๒๔๘๐–๒๔๙๐ ไดมีการปลุกระดมความเชื่อเพื่อหาแนวรวมในการ ดําเนินกิจกรรมทางการเมือง ขมุเรียกระยะชวงเวลานี้วายุค “ผีเกล็ดข้ําขมุ” โดยการบอกเลาของนายปลี บุญเจิง อายุ ๖๔ ป นายเมิน ซางซิน อายุ ๖๗ ป นายคํา อุยฮวน อายุ ๖๑ ปซึ่งอยูในสถานการณในยุค นั้ น ตอนอายุ ไ ด ๑๐ กว า ป นายขว า บุ ญ เจิ ง อายุ ๕๔ ป ได รั บ การบอกเล า จากบรรพบุ รุ ษ ที่ อ ยู ใ น เหตุการณในยุคนั้น มีสาเหตุมาจากไดมีกลุมของชนเผาขมุดวยกันเองไดมาบอกเลาวาเจาเจืองจะมาเกิด ใหม และคนขมุนับถือเจาเจืองมาก บอกวา ถาเจาเจืองมาเกิดใหม จะทําใหกลุมคนขมุมีความเจริญ ยิ่งใหญมีอํานาจวาสนาจะทําใหคนขมุเปนปกแผนเปนอันหนึ่งอันเดียวกันในวันขางหนา และกลุมขมุ ดังกลาวก็ไดมีการกําหนดตั้งกฎกติกาการดําเนินวิถีชีวิตและการดําเนินกิจกรรมตางๆ ตามที่ตัวแทนของ

คนขมุที่อางวาถาเจาเจืองมาเกิดใหมและเชื่อวาคนขมุจะมีความยิ่งใหญมีบารมีจะนํามาดวยความผาสุก มาสูคนขมุไดนั้นจะตองยึดถือหลักในการประพฤติปฏิบัติในสังคมและวัฒนธรรมขมุเสียใหมตามที่ตนเอง บอก เพื่อที่จะใหเจาเจืองมาเกิดใหม เชนกิจกรรมในวันรวายก็จะหยุดทํางานใหผูชายมารวมกันที่สะโลก มีการฆา ควาย ดื่มเหลาไหกันทั้งชุมชนโดยเฉพาะควายเผือกและควายคอเดือนปาง1จะถูกนํามาฆากิน หมดมีความเชื่อวาถาไมฆาควายเผือกและควายคอเดือนปางหมดเจาเจืองจะไมไดมาเกิด สําหรับผูหญิง จะใหอยูแตในบานไมใหไปไหนในวันนั้น แตอนุญาตใหผูหญิงคนหนึ่งในชุมชนที่เชื่อวาเจาเจืองจะมาเกิด รวมทํากิจกรรมกินเลี้ยงไดเพียงคนเดียว หามไมใหปลูกขาวบอกวาเจาเจืองจะมีขาวเม็ดใหญเปนแบบ เครือกลวยมาให หามไมใหขุดบอน้ํา ใหใชน้ํารินที่ไหลมาตามลําน้ํา หามประดับเครื่องแตงกายดวยเงินให นําเครืองประดับดวยเงินไปทิ้งหรือฝงเสีย ในระยะนี้ทําใหชนเผาขมุเกิดความระส่ําระสายเกิดความ แตกแยกกันในความคิดกันมากขึ้นจึงมีการอพยพโยกยายกันแบบกระจัดกระจาย บางก็อยูที่เดิม บางก็ อพยพยายถิ่นฐานไปอยูที่อื่น ขามไปยังฝงลาวก็มี พ.ศ. ๒๔๙๐–๒๕๐๙ คนขมุจึงเริ่มตั้งที่อยูอาศัยเปนหลักแหลงอยูอาศัยรวมกันเปนการถาวร มากขึ้น โดยอาศัยอยูในเขตพื้นที่ ๘ ชุมชนดวยกัน แตก็ยังมีการอพยพ ไปๆ มาๆ ระหวางทั้งสองประเทศ นี้อยูแตไมมากมายเหมือนการอพยพไปหมดทั้ง ชุมชนในชวงแรกๆ และเมื่อ ป พ.ศ ๒๕๑๘–๒๕๒๐ ประเทศลาวไดมีการเปลี่ยนแปลงทางการเมืองการปกครองจากระบบเดิมเปนการเปลี่ยนแปลงเปนระบบ คอมมิวนิสตคนขมุที่เปนฝายขวาจากประเทศลาวจึงมีการอพยพเขามาอีกครั้งหนึ่งและหลังจากนั้นทาง ประเทศลาวมีนโยบายปดประเทศ การอพยพจึงหยุดลงแตมีการลักลอบเขามาบาง จากการศึกษาสามารถแบงชวงเวลาการอพยพของคนขมุเขามาในเชียงของเวียงแกนได ๔ ชวง ในสี่เสนทางและสี่แหลง เสนทางแรก เปนขมุรุนแรกอพยพมาจากนานมาอยูที่หวยจะยินแลวยายมาอยูที่บานจอ น ตอมายายมาอาศัยอยูกับคนเมืองพื้นราบและกระจัดกระจายเขาไปทํางานรับจางเปนลูกจางตามโรงสี โรงบมใบยาและโรงงานอุตสาหกรรมตางๆ ที่ใชแรงงานจึงกลายเปนคนเมืองพื้นราบไปหมด บางสวนไป ไกลถึงลําปาง เชียงใหม ตามเสนทางการขนสงขาวไปขาย เพราะคนขมุกลุมนี้จะเปนแรงงานในการขนสง ขาวดวย เสนทางที่สอง อพยพมาจากบานขวาง แขวงอุดมไชย ประเทศลาว มาอาศัยอยูที่หวยยืด บริเวณติดกับชายแดนไทยลาว ยายลงมาอยูที่หวยขวาก ยายขึ้นไปรวมกันอยูที่หวยแป ยายกลับลงมาอยู หวยเฮี้ย และยายลงมาอยูที่หวยน้ํารินเรียกชนเผาขมุกลุมนี้วาขมุบานหวยยืด กอนที่จะมาเรียกชื่อวาขมุ บา นวัง ผาในป จ จุบัน และมีญ าติพี่ นอ งขมุ บ า นขวางได อ พยพติ ด ตามมาสมทบเพิ่ม อีก มาอยูที่ บ า น หวยสานรวมกับชนเผาลื้อบานทาขาม และตอมามีความขัดแยงกันในเรื่องที่ทํากินและตางขนบธรรม ประเพณีวัฒนธรรมและมีการอาศัยอยูรวมกันเปนจํานวนมาก ในป พ.ศ ๒๕๐๐ จึงมีบางสวนไดอพยพ จากบานหวยสานไปอยูที่บานหวยเอียน ใน พ.ศ ๒๕๐๙ อพยพจากบานหวยเอียนไปอยูบานหวยขอย บานหวยกอก บานหวยเย็น ในปจจุบัน เสนทางที่สาม อพยพมาจากบานหวยลําแพน แขวงอุดมไชย

1

ควายที่มีขนคอสีขาว

ประเทศลาว เนื่องจากถูกเกณฑแรงงานมาอยูที่บานหวยยืด แลวลงมาอยูหวยจอเกิดโรคระบาดยายไป อยูหวยสระ แลวยายไปอยูที่ผาซองไซยหรือหัวยแป แลวอพยพกลับประเทศลาวอีกครั้ง เมื่อเกิดสงคราม จึง อพยพกลับ มาอยูที่บา นป าตึง ตํา บลปอ อํ าเภอเชียงของในสมั ยนั้น (ปจ จุ บันในเขตตําบลทา ขา ม อํา เภอเวีย งแกน ) และถูก เจ า หน า ที่ ผ ลัก ดั น กลั บ ไปอยูที่ บ า นต น ผึ้ ง ประเทศลาวอี ก ครั้ ง หนึ่ง ต อ มา ภายหลังไดทะยอยอพยพกลับมาอยูที่บานหวยจออยางเดิม เสนทางที่สี่ อพยพมาจากบานหวยทอง บานครกหลวง แขวงบอแกว ประเทศลาว มาอยูที่หวยสระ แลวยายไปอยูที่หวยแป ยายกลับมาบานหวย ประดู และหวยเหมือง แลวยายมาอยูที่หวยปาคาเรียกชื่อบานวาบานปาตึงจนถึงปจจุบัน ปจจุบันขมุเปนกลุมชนที่ไมคอยไดโอกาสการศึกษาในระดับสูง เพราะมีรายไดที่ไมแนนอน สวน ใหญจะทําไรขาวและขาวโพด และเปนแรงงานรับจางในสวนหรือมีงานหัตถกรรมจัดสานเปนรายไดเสริม ขมุมีวิถีการผลิตปลูกขาวไรเพื่อการบริโภค คนขมุไดเอาใจใสพื้นที่ปลูกขาวไรตลอดทั้งป และเปนแรงงาน รับจางของชาวคนลื้อและคนยวน มีความเชื่อเรื่องผี เชน ผีบรรพบุรุษ ผีปาผีไร ถาเจ็บปวยก็มีพิธีเลี้ยงผีให หายเจ็บปวย กลุมคนลาหู คนลาหูหรือมูเซอรตามการเรียกของคนนอกกลุม เชน คนเมือง เปนกลุมชาติพันธุ ที่มีภาษาวัฒนธรรมในตระกูลจีน-ธิเบต มีภาษาพูดแตไมมีภาษาเขียน คนลาหูสวนใหญอยูในเขตตอนใต ของจีน มีความเชื่อในผีและดํารงชีวติ หากินอยูกับปาจนไดชื่อวา “พรานปาหรือคนเลี้ยงเสือ” คนลาหูอ พยพโยกยายมาในเชียงของเมื่อประมาณ พ.ศ.๒๔๕๕ จากการสัมภาษณผูเฒา ที่ อาวุโสที่สุดและยังจําความไดดี คือนางมาแส อายุ ๘๓ ป เกิด พ.ศ.๒๔๖๓ เลาวา บานหวยสา มีลาหูขาว กลุมลาหูกุเลาเขามาอยูเปนกลุมแรก คนกลุมนี้เปนลูกหลานของพญาเฒา มีชื่อวา จะบุติ (พญาเฒาจะบุ ติเปนพอของนางมาแส ซึ่งมีลูก ๑๑ คน นางเปนลูกคนที่ ๑๑ ความทรงจําวาเกิดที่ไหนฝงไทยหรือลาว นางจําไมได แตมาจําความไดเมื่ออยูริมแมน้ําของ ตรงที่ปจจุบันคือบานเมืองกาน) นางมาแส เลาอีกวา พญาเฒาจะบุติอพยพมาจากลาว เดิมอาศัยอยูที่บนดอยใกลเมืองเมิง เมืองพะละปา อพยพมาเพราะภัยสงครามฝรั่งเศส ขามแมน้ําของที่เมืองหวยทราย แขวงบอแกว สปป. ลาว ตั้งบานเรือนครั้งแรกริมน้ําของที่บานเมืองกานในปจจุบัน มาตั้งอยู ๑๐ หลังคาเรือน ตอมาจึงขยับ บานเรือนขึ้นมาหางจากแมน้ําของตรงบริเวณบานใหมเจริญในปจจุบัน อยูไประยะหนึ่งมีคนลมตาย เพราะเมื่ อ ชาวบา นชว ยกั น ล ม ตน ไมเ พื่อ สร า งเป น รั้ว สํ า หรั บ กั้น บริ เวณที่เ ลี้ย งวั ว ของหมูบ า นได เกิ ด อุบัติเหตุตนไมลมทับชาวบานเสียชีวิต พะหมื่อแต(ตําแหนงผูนําทางจิตวิญญาณของหมูบาน) พะหมื่อแต มีชื่อวา จะสีลอ ซึ่งเปน ลูกเขยของพญาเฒาจะบุติจึงบอกใหยายขึ้นไปอยูตรงดอยหลวงบริเวณหลัก กิโลเมตรที่ ๑๕ สองปก็ยายไปอยูบานขุนแมบง อยูไดสามปก็ยายกลับมาอยูที่ดอยหลวงใกลบานแตะโอ อยูที่นี่นาน ๒๗ ป ลูกเขยอีกคนของพญาเฒาและเปนสามีของนางมาแส คือ แสนเปามอน (คําวาแสน เปนตําแหนงผูนําทางการปกครองเชนเดียวกับพญา) ขึ้นเปนผูนําแทนพญาเฒา เพราะพญาเฒาเสียชีวิต ที่บานดอยหลวงใกลบานแตะโอ ในชวงนี้เองที่ลาหูแตกออกเปนสองกลุม คือกลุมของแสนเปามอน กับกลุมของพะหมื่อแตจะ สีลอ สาเหตุเกิดมาจากเรื่องชูสาวหรือเรื่องผูหญิง การผิดลูกผิดเมียผูอื่น พะหมื่อแตจะสีลอ ซึ่งเปนผูนํา

ทางความเชื่อที่เปนตัวแทนติดตอกับผี เทพเจา เปนคนที่ถือเครงครัดในเรื่องการผิดผีมากจึงยายอพยพ ออกมาตั้งบานในหุบเขาที่แมน้ําไหลผานหรือที่เรียกในปจจุบันวาหวยตุ แตเมื่อพะหมื่อแตจะสีลอตาย ลงไดไมนานที่บานหวยตุ ลูกหลานก็ไดอพยพแยกยายกันไป สวนหนึ่งไปอยูที่บานแมต๋ํา อําเภอพญาเม็ง ราย จังหวัดเชียงราย สวนหนึ่งกลับมาที่บานหวยสา สวนกลุมของแสนเปามอน ประมาณ พ.ศ. ๒๕๐๐ แสนเปามอนนําพากันมาตั้งหลักแหลงที่บน ดอยหนึ่งใกลหวยสาในปจจุบัน จึงใหชื่อเรียกกันวา ดอยเปามอนจนถึงวันนี้ เรียกชื่อดอยตามผูนําคือ เปามอน และมีอีกกลุมบานหนึ่งคือกลุมพอเฒาแตะโอซึ่งเปนลูกนองของแสนเปามอนไดรับคําสั่งจาก แสนเปามอนใหยายมาอยูที่บแตะโอ เพราะเปนพื้นที่ราบ สลับภูเขา การยายที่อยูที่ผานมานั้นเกิดจาก เงื่อนไขที่เกิดขึ้นในชุมชนเอง เชนการเสียชีวิตของผูคนในชุมชน การแสวงหาพื้นที่อุดมสมบูรณเพื่อการ เลี้ยงชีพ และกระทั่งขอขัดแยงอันเกิดจากบุคคลในชุมชน ตอมาเมื่อ ๒๕๐๕ นายอําเภอทวี บํารุงพงษ นายอําเภอเชียงของในขณะนั้น มีคําสั่งใหลาหูขาว กลุมนี้อพยพลงมาที่ราบต่ํากวาเดิม คือมาอยูที่หวยสาปจจุบัน ดวยเหตุผลจากนโยบายการปราบปราม ยาฝน ซึ่งสถานการณชวงนั้นฝนระบาดหนัก และลาหูเปนชาวเขากลุมหนึ่งอาศัยอยูบนดอยและปลูกฝน เปนพืชเศรษฐกิจ อีกทั้งมีนัยยะเชิงการเมืองเพื่อใหลาหูกลุมนี้มาอยูใกลหูใกลตา จะดีกวาอยูที่ไกลหูไกล ตาชวยใหงายตอการควบคุมและดูแล ดังนั้นบานหวยสาและหวยตุจึงถูกเรียกวา บานสองพี่นองตามสาย สาแหรกเครือญาติที่เปนพี่นองกัน กลุมลาหูนีหรือลาหูแดงเขามาหลังจากที่ลาหูขาวมาอยูกอนแลว มาโดยการนําของอาจาโบหรือ โตโบ ซึ่งเปนผูนําทางความเชื่อหรือผูนําทางจิตวิญญาณของกลุมลาหูนี เดิมเฒาอาจาโบอาศัยอยูที่บาน ปาคาขาแหยงเขตดอยตุง ตอมาก็ยายมาอยูที่ลาบานอก ลาบาใน ในเขตดอยตุงเชนกัน การยายมาที่ หวยสาเพราะมีปญหาเรื่องการทํามาหากิน ที่เดิมทํามาหากินกันไมพอ และเจาหนาที่ปาไมหรือนโยบาย รัฐไมใหทํากินดวยขัดตอกฎหมายปาไม พอเฒารูขาววาหวยสา อุดมสมบูรณดี จากจะคะติผูเปนผูนํา ตอมาจากแสนเปามอน และเปนลูกเขยของอาจาโบดวย ลูกสาวของเฒาอาจาโบมาอยูกอนแลว การไป มาหาสูทําใหขาวเรื่องราวที่ทํามาหากินยังมีอยูและสมบูรณไปถึงกัน จึงชักชวนกันมาประมาณสิบกวา ครอบครัว โดยใชเสนทางถนนมาแมจัน แลวมาเชียงแสน–เชียงของ ลาหูญีมาในรุนที่ถนนมีเรียบรอยแลว มาจับจองที่ตอจากลาหูขาว โดยที่ที่สะดวกดีใกลน้ํา ติดหวยสาเปนของลาหูขาว ถัดไปจึงเปนลาหูญี ในปจจุบันชาวลาหูทํามาหากินดวยการปลูกขาวไร พืชผักสวนครัว ปลูกขาวโพดสําหรับเปน อาหารของสัตวเลี้ยง เชน หมู เลี้ยงวัว ชาวลาหูมีความเชี่ยวชาญดานการลาสัตวและยาพิษจากตนไมตาง ๆ ในปา มีความเชื่อเรื่องในเรื่องผีเปนสวนใหญ การปลูกขาวโพดเพื่อการคาและการที่ทรัพยากรปาลด นอยลง ทําใหชาวลาหูตกอยูในภาวะมีหนี้สิน และตองพึ่งพาการเปนแรงงานรับจางคนพื้นราบ เชน การ เกี่ยวขาว รวมทั้งเด็กหนุมสาวลงมาทํางานในเมืองพื้นราบ เชน รานอาหาร กลุมลาว คนลาวเปนกลุมชาติพันธุที่อยูในกลุมชาติพันธุซึ่งใชภาษาในตระกูลไท-ลาว และมี ประวัติศาสตรวัฒนธรรมคลายและใกลชิดกับคนยวน โดยทั้งสองกลุมเคยมีอาณาจักรที่ชื่อลานนาและ ลานชางอันเปนเมืองพี่เมืองนองกัน ดังนั้นแลวคนลาวไดอพยพไปมาในอาณาเขตของลานนาและลาน

ชางมานานนัก โดยสวนใหญอยูในบริเวณสองฝงแมน้ําโขง ในการศึกษาการอพยพตั้งถิ่นฐานของคนลาว ยุคใหม ไดศึกษาลงลึกที่บานหวยลึก เพราะเปนบานที่ติดอยูริมชายแดนไทยกับลาว ทั้งทางบกและน้ํา มากที่สุด บานหวยลึก แตเดิมนั้นมีชื่อเรียกเปนภาษาที่คนในหมูบานใชกันวา “ฮองเลิ๊ก” ดวยสภาพลําหวย ขางหมูบานที่ลึกมาก จึงเปนที่มาของชื่อหมูบานคําวา “ฮอง” หมายถึงรองน้ํา ทางเดินของน้ําที่มีขนาด เล็กกวาลําหวย สวนคําวา “เลิ๊ก” หมายถึงลึก ดังนั้นสองคํารวมกันจึงมีความหมายวา รองน้ําที่มีความลึก มาก แตผูคนในชุมชนใกลเคียงซึ่งเปนคนเหนือหรือเปนชาวไทยวน เรียกวา หวยเลิ๊ก ซึ่งก็เรียกกันมาจน เปนที่ยอมรับในเวลาตอมา และเปลี่ยนเปนหวยลึก ตามการตั้งชื่อหมูบานของราชการจนถึงปจจุบัน บานหวยลึกเปนชุมชนที่ยายที่ทํากินถิ่นอาศัยมาจากฝงขวาแมน้ําโขง จึงเรียกตัวเองวา คนลาว ปจจุบันคนในชุมชนยังคงมีวิถีชีวิต วัฒนธรรมประเพณีที่สืบทอดมาจากประเทศลาว เชน การพูดภาษา ลาวในชุมชน ประเพณีการไหลเรือไฟในวันออกพรรษา ประเพณีบุญขาวจี่ การหมสไบของผูสูงอายุชายหญิงเมื่อไปทําบุญที่วัด ในอดีตที่ผานมาจากการสอบถามชาวบานที่อายุตั้งแต ๖๐–๘๐ป เลาวา ในครั้งนั้นบริเวณบาน หวยลึกมีตนไมใหญนอย โดยเฉพาะปาไผขึ้นรอบๆหมูบาน สัตวปา อาศัยอยูชุกชุม เชน หมูปา ซึ่ง มี จํานวนมาก ทําใหการปลูกขาวไรไมสามารถปลูกไดมาก เพราะถูกรบกวนจากหมูปา ดวยบริเวณการตั้ง หมูบานอยูเขตชายเขาติดกับแมน้ําโขงทําใหสัตวตางๆ มีแหลงน้ําและอาหารตลอดป ตนไมและพืชมี ความอุดมสมบูรณเพราะไดรับความชุมชื้นจากแหลงน้ําโขงและลําหวย ตอ มาใน พ.ศ.๒๔๘๐ ไดมีผูคนยายขามแมน้ําโขงจากประเทศลาวเขามาอยูดว ยสาเหตุถูก กดดันจากการเก็บคาเงินหลวง จากผูชายอายุ ๑๘ ปขึ้นไปคนละ ๗ หมัน หากใครไมมีใหก็ถูกจับไปขังคุก พ.ศ.๒๔๘๓ เกิ ด สงครามทางการเมื อ งภายในประเทศลาว ชาวบ า นได อ พยพหลบหนี ภั ย สงครามขามแมน้ําโขงมาอยูฝงไทย เชน บานหวยลึก บานปากอิง (อําเภอเชียงของ) บานสบคํา(อําเภอ เชียงแสน) ทั้ง ๓ หมูบานบางครอบครัวเปนพี่นองเครือญาติกัน ครั้นสงครามสงบลง ชาวบานสวนหนึ่ง อพยพกลับประเทศลาว อีกสวนหนึ่งตัดสินใจอยูบานหวยลึกในครั้งนั้นมีอยู ๑๐ หลังคาเรือน พ.ศ.๒๕๐๐ ที่บานกอนคํา (เขตประเทศไทย) ตั้งอยูหางจากบานหวยลึกประมาณ ๗ กิโลเมตร (บริเวณเหนือแกงผาได) ในขณะนั้นบานหวยลึกซึ่งเปนหมูบานตั้งใหมเปนหมูบานบริวารของบานกอนคํา ผูใหญบานกอนคําขณะนั้น คือ “คนเฒาเซียงซาว” ไดยายถิ่นมาอาศัยยังบานหวยลึก “พอสิงห บุญทัน” ขึ้นมาเปนผูใหญบานกอนคําคนตอมา ในระยะเวลาไมนานก็ยายตามมาอยูกับ “คนเฒาเซียงซาว”ดวยมี ความสัมพันธทางเครือญาติ ทําใหบานกอนคําขาดผูนํา ชาวบานทั้งหมดจึงตัดสินใจยายตามผูนํามาอยูที่ บานหวยลึก บางสวนซึ่งเปนญาติกันก็ไดยายไปอยูที่บานคกหลวง ในเขตประเทศลาวซึ่งอยูหางจากบาน กอนคําเดิมเพียงขามแมน้ําโขงก็ถึง(ฝงตรงขาม) ปจจุบันบานหวยลึกและบานคกหลวงยังไปมาหาสูกัน เสมอทั้งในยามปกติและคราวมีเทศกาลประเพณีหรืองานบุญของทั้ง ๒ หมูบาน โดยไปทางเรือ บานกอน คําจึงเปนหมูบา นรา งตั้งแตนั้นมาจนถึง ปจ จุบัน บานหวยลึกจากเดิมมี ๑๕ หลัง คา จึง เพิ่มเปน ๓๐ หลังคา

นับจาก พ.ศ.๒๔๖๐ ถึง พ.ศ. ๒๔๙๙ เปนเวลาเกือบ ๔๐ ป ที่มีผูคนอยูรวมกันมากขึ้น ครั้นในป พ.ศ. ๒๔๙๘ เกิดเหตุการณ กระทบกระทั่งของคนในชุมชน ประกอบกับเกิดสงคราม อายนอง ใน ประเทศลาว ทางราชการเกรงวาชาวบานจะไดรับผลกระทบ จึงแนะนําใหชาวบานยายเขามาตั้งบานเรือน บริเวณบานมวง บานยาย แตชุมชนเห็นวาไกลจากแมน้ําโขงเกรงจะทํามาหากินลําบาก ดังคํากลาวของ คนเฒาคนแกวา “หมูคนลาว ออกจากน้ําของ บไดกินหยัง” จึงขออยูใกลแมน้ําโขง คือบานหวยลึกใน ปจจุบัน ใน พ.ศ. ๒๕๐๐ ผูคนในบานกอนคําทุกครอบครัวจึงไดโยกยายจากถิ่นที่อยูมาอยูบานหวยลึก และบางสวนก็ไปอยูฝงลาว ทําใหบานกอนคํากลายเปนหมูบานรางตั้งแตนั้นมา อยางไรก็ตาม ยังมีคนลาวที่อพยพไปมาระหวางสองฝงแมน้ําโขงในระยะเดียวกันกับบานหวย ลึกอีกหลายหมูบานในเชียงของเวียงแกน เชน บานปากอิง บานดอนมหาวัน บานหัวเวียง โดยสวนใหญ คนลาวจะอพยพไปมาอยูในแนวสองฝงแมน้ําโขง เพื่อการหาปลาและทําไร โดยเฉพาะการหาปลาคนลาว และคนเมืองมีการหาปลารวมกันในบริเวณที่เรียกวา ลั้ง ซึ่งมีอยูหลายแหลงในแมน้ําโขงตั้งแตเชียงแสน ถึงเชียงของ ดังที่กลาวแลว กลุมคนมง คนเมืองหรือคนไทยทั่วไปเรียกกลุมนี้วา “แมว” คนอาขาเรียกวา “มง” คนจีนโบราณ เรียกวา “หมาน” (คนปาเถื่อน) คนจีนฮอเรียกวา “เหมียวฉู” สวนมงเรียกตนเองวา “มง” บางคนบอกวา “มง” หมายถึง ผูรักอิสระ (หลักฐานยังไมชัดเจน) สวนคนรุนใหม เรียกตนเองวามง โดยไมตองการ ความหมาย มงมีภาษาพูด แตไมมีภาษาเขียน โดยมีนิทานบอกเลาเหตุผลวา ตอนไปรับตัวอักษรมาจาก พระเจานั้น มงเอาตัวอักษรใสตะกราและบรรทุกบนหลังมา พอมาถึงกลางทางจึงพักมา เอาตะกราวาง และนอนหลับกัน พอมาหิวขึ้นมาจึงมากินตัวหนังสือในตะกราเสียหมด ดังนั้น มงจึงไมมีตัวหนังสือใช แต ผูอาวุโสบางทานของบานหวยคุ เลาวา มงมีภาษาเขียนและยังมีผูเขียนอักษรมงไดเหลืออยูหนึ่งคนใน บานหวยคุ ม ง อพยพมาอยู ป ระเทศลาว ต อ มาเข า มายั ง ประเทศไทย ซึ่ ง ศู น ย วิ จั ย ชาวเขาเชี ย งใหม มี ความเห็นวา ชาวมงเขามาในประเทศไทยราว ๒๓๙๓ โดยใชเสนทางอพยพ ๓ เสนทางใหญ คือ ๑. เสนทางที่เขามาก อยูในแนวเมืองคาย –หวยทราย-เขาสูเขตเชียงของทางทิศเหนือสุด ๒. เสนทางแนวสายบุรี-ปวทางทิศใตลงไปเขตจังหวัดนาน ๓. เสนทางแนวเมืองคาย-เลยใกลเวียงจันทนเปน เสนทางที่อพยพเขามานอยที่สุด เมื่อกลุมคนมงไดเขามาแลวก็ไดแยกกันเปนสองกลุมเดินทางตามสันดอยหรือเทือกเขา ๒ เทือก ที่อยูในเขตเชียงของ คือ เทือกเขาหรือดอยหลวงเขตติดตอระหวางเชียงของกับกิ่งอําเภอดอยหลวงและ เชียงแสนทางดานทิศตะวันตกของเชียงของ และเทือกดอยยาวซึ่งกั้นเขตระหวางเชียงของและเวียงแกน กับเมืองเทิงกับดอยผาหมนและดอยผาตั้งซึ่งกั้นเขตแดนระหวางไทยกับลาวทางทิศตะวันออกของอําเภอ เวียงแกน มงกลุมแรก เดินทางเขาทางดอยหลวง บางสวนไปอยูบริเวณเทือกเขาในเขตอําเภอพญาเม็ง ราย บางสวนขึ้นไปตามพรมแดนไทย-พมาแลวมุงสูจังหวัดเชียงใหมและแมฮองสอน กลุมที่สอง ปกหลัก อยูบนดอยตามแนวชายแดนไทย-ลาว บริเวณเทือกเขาดอยผาตั้ง ดอยผาหมน บางกลุมก็เคลื่อนยายมา

อยูตามสันดอยยาวในตําบลยางฮอมเขตอําเภอขุนตาล และตําบลตับเตา อําเภอเทิง สวนที่เหลือมุงลงไป ตามแนวชายแดนลาวแลวไปสมทบกับมง และพวกชาวเขาเผาอื่น ๆ คอย ๆ แทรกซึมเขาไปในเขตทุงชาง ปว แพร เข็กนอย จนถึงเขาคอ จังหวัดเพชรบูรณ ในกลุมนี้จะมีระบบการปกครองดูแลของมงดวยกันเองเชนเดียวกับลาหู เปนตําแหนงหัวหนา สูงสุดของมงที่มีหนาที่ติดตอกับทางการของรัฐไทยสวนกลาง คือ พญา มงมีพญาพิภักดิ์เปนพญาคน สุดทาย อยูบริเวณบานพญาพิภักดิ์ปจ จุบัน หลังจากนั้นจึงเปนคนเยาบานหนองเตามีตําแหนงแทน พญาพิภักดิ์คอยดูแลทั้งชาวมงและเยา สวนในเขตของลาวที่อยูในการดูแลของลาวคือพญาเลาอู อยู แขวงไชยบุรี เปนคนแซหาญ โดยใชเขตแดนดอยผาหมนผาตั้งเปนเสนแบง ตําแหนงพญานี้เปนตําแหนง ที่ตกทอดมาจากระบบการปกครองเดิมของเจาเชียงของในสมัยอาณาจักรลานนา มงทั้งสองกลุมจะอยูแยกหางจากกันเชนนี้เสมอ พวกที่อยูเข็กนอย (เพชรบูรณ)เวลาจะไปเยี่ยม ญาติกลุมอื่น ๆ มักไปเยี่ยมคนมงจังหวัดนานหรือเชียงของ มากกวาไปเยี่ยมมงที่เชียงใหม นอกจากอพยพครั้ ง แรกแล ว การเดิ น ทางของม ง ยั ง ไม สิ้ น สุ ด มี ก ารอพยพอี ก ครั้ ง หนึ่ ง ที่ มี ความสําคัญคือ มีการอพยพเขาอยุในจังหวัดตาก กําแพงเพชรจนถึงนครสวรรค ชาวบานเลาวามีการ อพยพสองครั้ง คือ ครั้งแรก ในป พ.ศ. ๒๔๗๓ พวกมงจากจังหวัดนานเดินทางไปกอน และป พ.ศ.๒๔๙๓ พวกมงจากเชียงของเดินทางไปสมทบ พวกเขาไปตั้งหลักแหลงอยูอําเภอพบพระ จังหวัดตาก ตอมาได เคลื่อนยายลงมาหมูบานกาสี ตําบลลาดยาว จังหวัดนครสวรรค ซึ่งนับวาเปนเสนทางอพยพที่ไกลที่สุด จากแหลงเดิมของเขา และเปนถิ่นอยูอาศัยของชาวมงที่อยูทางใตมากที่สุดในทวีปเอเชีย มงสามสายตระกูล (แซลี แซเลา และแซเหมา) ไดเขามาอยูบริเวณตะวันออกเฉียงเหนือของ ประเทศลาวและอพยพเข า มาอยู ใ นประเทศไทยประมาณ พ.ศ.๒๔๐๐ โดยอาศั ย อยู ต ามดอยสู ง ดํารงชีวิตบนที่สูงสืบตอกันมาหลายชวงอายุคน ผูนํามงที่มีชื่อเสียงในประเทศไทยคือ นายพลวังเปา แหง ดอยผาหมน (อําเภอเวียงแกน) ซึ่งดูแลชาวมงในแถบนั้น จนเกิดการแทรกแซงของกลุมผูกอการราย คอมมิวนิสต และมงแยกยายไปอยูตามที่ตางๆ จากการสัมภาษณผูนํามงที่บานเวียงหมอก เลาวา บรรพ บุรุษของเขาอยางนอย ๒ ชวงอายุคนอาศัยอยูที่ดอยผาหมน ดอยยาว จังหวัดเชียงราย จนเมื่อเกิดการ แทรกแซงของกลุมผูกอการรายคอมมิวนิสตเขามา มงจึงหนีไปอยูตามที่ตางๆ และรัฐบาลไทยก็สนับสนุน เรื่องอาหารการกิน และจัดที่อยูอาศัยให เพราะรัฐบาลไทยจะไดควบคุมกําลังของมงได และไมอยาก ใหมงไปเปนกองกําลังของฝายตรงขาม (คอมมิวนิสต) และเมื่อเหตุการณสงบลง มงก็กลับคืนถิ่นของ ตนเองตามสายเครือญาติ หรืออพยพออกจากถิ่นไปอยูที่อื่นตามสายเครือญาติเหมือนกัน สําหรับมงบานหวยหาน สันนิษฐานวา อพยพมาจากขุนหวยหานริมผาตั้งผาหมน กอนนี้ในชวง พื้นที่สีแดง มงหวยหานไดอพยพไปฝงลาว แลวอพยพกลับมา หมูบานเดิมตั้งอยูบนขุนหวยหาน หรือตน น้ําของลําหวยที่ไหลลงสูแมน้ํางาว ตอมาไดยายหมูบานมาอยูในที่ใกลเคียง แตอยูในบริเวณใกลเคียงกัน ตั้งชื่อหมูบานตามขุนน้ําวา บานหวยหาน ทางราชการเปลี่ยนชื่อหมูบานวา บานรมฟาเงิน - รมฟาหลวง ตําบลปอ อําเภอเวียงแกน จังหวัดเชียงราย การแทรกแซงของคอมมิวนิสตทําใหกลุมชาติพันธุมงตอ งอพยพไปมาระหวางเขตแดน หลังจากสถานการณการสูรบระหวางรัฐไทยกับคอมมิวนิสตสงบลงตาม

นโยบาย ๖๖/๒๔ คนมงที่บานรมฟาหมนเดิมจึงถูกยายลงมาอยูที่บานหวยคุ ใกลน้ําหวยคุที่ไหลลงแมน้ํา งาวในปจจุบัน กลุมคนจีนฮอ เยา และอาขา ในหัวขอการเขามาของกลุมชาติพันธุจีนฮอ อาขา และเยา แม จะเปนสามกลุมชาติพันธุ แตจากการศึกษากรณีบานเวียงหมอกทําใหพบแหลงที่มาจากสถานการณ เดียวกันในยุคสงครามเย็น อยางไรก็ตาม คนเยาในบานอื่น เชน บานไทยพัฒนา บานหนองเตา ในเวียง แกนกลับมีการอพยพมากอนกลุมชาติพันธุในบานเวียงหมอก โดยเฉพาะบานหนองเตา คนเยาไดเขามา ในเชียงของเวียงแกนกอนหรือในระยะเดียวกับคนมง และจากการศึกษายังพบวา บนดอยหลวงเคยมีคน เยาอยูมากอนคนลาหู และมงบานทุงนานอย สําหรับคนอาขานั้นมีอยูจํานวนนอยเฉพาะบานเวียงหมอก จึงกลาวถึงกลุมชาติพันธุทั้งสามในหัวขอเดียวกัน กลุมคนจีน(ฮอ) คนเมืองเรียกวา “ฮอ” จัดอยูในกลุมสุดทายของ “เจก จี๋น หีน ฮอ” คนเฒาคน แกบอกวา “เจก” นั้นมากอน ถัดมาเปนพวก “จี๋น” สวน “หีน” นั้นคงเปนคําสรอยที่ใหเกิดความคลองจอง หรืออาจจะเปนคนจีนกลุมที่เขามาเปนอันดับที่สามก็ได และสุดทาย เปนกลุมของ “ฮอ” เปนทหารที่นา กลัว รบเกง และเปนกองหนา ของกองทัพไทย ที่สูกับคอมมิวนิสต เขามาเมื่อประมาณ ๕๐ ปที่แลว คนอาขาเรียกคนจีนวา “หลาบื่อ” คนมงเรียกวา “ฉัว” คนเฒาคนแกจีนเรียกตนเองวา “หาง เสยิ่น” (เจานาย) แตโดยทั่วไปจะเรียกตนเองวา จีน ไมชอบใหเรียกวา “ฮอ” เทาใดนัก สวนรัฐบาลไทย เรียกกลุมคนจีนกลุมนี้วา กลุมทหารจีนคณะชาติ กองพล ๙๓ ของพรรคกกมินตั๋ง ที่แตกพายจากการ โจมตีของทหารพมาและทหารจีนแผนดินใหญ และอพยพครัวเรือนเขามาพึ่งพระบรมโพธิสมภารใน ประเทศไทย ทหารจีนคณะชาติ (ทจช.) กองทัพ ๓ นําโดยนายพลหลี่ เหวิน ฝาน ตั้งกองกําลังอยูเมืองพง (อยูในพมา ทิศตะวันออกของทาขี้เหล็ก) พรอมดวยกองพลในสังกัด อพยพมาสมทบกับ กองทัพ ทจช. ท. ๕ ของนายพลตวน ซี เหวิน ที่บานเลาหลอ จากนั้น กองทัพ ๓ ของนายพลหลี่ เหวิน ฝาน และกองพล ๑๔ ของนายพลหลิ่ว เสา ถัง อพยพเขาสูเขตดอยหวยชมพู อําเภอเมือง จังหวัดเชียงราย และดอยวาวี อําเภอ แมสรวยและลงใตไปทางอําเภอพาน แลวยอนกลับเขาสูดอยยาว อําเภอเทิง จังหวัดเชียงราย และมาตั้ง มั่นอยูที่ดอยผาหมน คือ บานผาตั้ง (สมัยกอนเปนอําเภอเชียงของ ปจจุบันเปนอําเภอเวียงแกน) พวกจีนคณะชาติอีกจํานวนหนึ่งที่แตกทัพจากการตอสูกับคอมมิวนิสตอพยพครอบครัวซึ่งสวน ใหญมีภรรยาเปนคนลื้อ คนไต(ไทยใหญ)ซึ่งเคยอยูดวยกันที่สิบสองปนนาทางตอนใตของจีน และอาขา บริเวณประเทศลาว อพยพมาทางเมืองหลวงน้ําทา ประเทศลาว แลวหนีเขามาตั้งบานเรือนอยูบริเวณ ดอยผาตั้ง ผาหมนอําเภอเวียงแกนในปจจุบัน จากคําบอกเลาของพอถม วิฑูรยมีวา มีกองกําลังจีนอพยพ จากพมาเขามายังลาวแลวขามแมน้ําโขงขึ้นฝงบริเวณเหนือทาเรือบัคไปประมาณ ๑๐๐ เมตร กองกํา ทหารฝายไทยเขาไปสั่งใหปลดอาวุธ แตจีนฮอไมยอมปลดอาวุธและเดินทางเลียบโขงขึ้นไปเรื่อย ๆ จนถึง เชียงแสน ในขณะที่ทหารไทยก็เฝาติดตามดูความเคลื่อนไหวของกําลังฮอ แตก็ไมกลาที่จะเขาไปตอสูซึ่ง กันและกัน ตอมาไมนานนักก็มีพวกจีนฮอเขามาอยูในโรงเรียนบานหัวเวียง หมูบานหัวเวียง อําเภอเชียง ของ จังหวัดเชียงราย ภายใตการดูแลของนายพลหลี่ เหวิน ฝาน และนายพลตวน ซี เหวิน โดยเฉพาะใน

ความรับผิดชองของ เสธ.เฉิน ชาวจีนฮอ (กลุมทหารจีนคณะชาติ กองทัพที่ ๓ และครอบครัว) ประมาณ ๕๐ ครอบครัว คนเมืองบานหัวเวียงและครูโรงเรียนบานหัวเวียงไมยอมใหอยู หลายคนยังบอกวา คน เมืองที่บานหัวเวียงกลัววากลุมจีนฮอและคนลื้อ ไทยใหญ (ที่เปนภรรยาของชาวจีนฮอ) เปน “ผีกะ ผีดิบ หรือเสือเย็น” จึงทําการขับไลไมใหอยู ดังนั้น กลุมจีนฮอและภรรยา จึงตองยายหมูบาน ทั้งที่มีการสราง สุสานทหารจีนคณะชาติที่เสียสละชีวิตชวยเหลือทหารไทยอยูที่นั่น คนจีนฮอสวนใหญสมัครใจอพยพไป อยูบานผาตั้ง (ดอยผาหมน อําเภอ เวียงแกน) สวนที่เหลือนั้น ทางอําเภอเชียงของ ไดจัดใหมาอาศัยอยู กับชาวมงกลุมของพอเฒาเลาเปา แซเลา และใหอยูในความดูแลของผูใหญบานหมูบานเกี๋ยง ตําบลหวย ซอ อําเภอเชียงของ จังหวัดเชียงราย สวนในหมูบานเวียงหมอกมีการเลือกตั้งผูนําธรรมชาติปกครอง กันเอง ซึ่งก็สลับสับเปลี่ยนกันระหวางกลุมของมงและกลุมของคนจีนฮอ กลุมคนอาขา ภาษาราชการเรียกกลุมนี้วา “อีกอ” จีนฮอเรียก “อาขาฉู” มงเรียก อาขา และ เรียกตนเองวา “อาขา” โดยไมชอบใหใครมาเรียกเขาวา อีกอ เพราะวาเปนคําที่ไมสุภาพในความคิดของ กลุมเขา สวนคนเมืองสวนใหญยังมองกลุมอาขาอยูในกลุมของแมวกลุมอาขาอพยพมาจากเมียนมาร หรือตอนใตของจีน คนอาขาสวนใหญนับถือไสยศาสตรและบรรพบุรุษ บางสวนนับถือคริสต และพุทธ อาขามีภาษาพูดเปนของตนเอง สวนภาษาเขียนไมมี กลุมอาข าในเชียงราย แบง ออกเปนหลายกลุม คือ อูโลอ าขา หรื อ ตอ มานักพัฒนาบนดอย เรียกวา อีกอหัวยาว เพราะผูหญิงนิยมใสหมวกที่เปนกรวยสูง กลุมนี้สวนใหญไดรับการพัฒนาใหเปน แบบไทยกันมากแลว อาศัยอยูตามเชิงเขาที่ไมสูงมากนักในเขตอําเภอแมฟาหลวง อําเภอแม สรวย และ บางกลุมมาซื้อที่นาและอาศัยอยูพื้นราบกันแลว กลุมตอมาคือ โลมีอาขา หรือ อีกอหัวแบน เพราะใส หมวกที่มีแผนเหล็กแบนๆ ติดอยูดานหลัง กลุมนี้เปนกลุมที่ขยัน และยังคงธํารงวัฒนธรรมผีสางของ ตนเองเอาไวอยางเหนียวแนน อาศัยอยูตามภูเขาสูง หางไกลความเจริญ กลุมที่สาม คือ ผาหมีอาขา หรือ อีกอหัวเรดาร เพราะที่หมวกเปนแผนประดับลูกเงิน แถบเงินมากมาย เปนกลุมที่มีเศรษฐกิจดี ปจจุบัน กลุมคนรุนใหมเขามาอาศัยในพื้นราบ และเขตเมืองกันมากขึ้น อีกกลุมหนึ่ง เปนกลุมที่เขามาใหม คือ อา จออาขา มีหมวกที่ทํามาจากผาทอ สี่เหลี่ยมผืนผาประดับลูกเงิน-แถบเงิน แลวนํามาทําทรงกรวยสวม เปนกลุมที่เขามาทางสิบสองปนนา ผานลาวเขามา พบที่อําเภอเทิงและเชียงของ (บานเวียงหมอก) กลุมของชาวอาขาในเชียงของสวนใหญนั้น อพยพเขามาสมทบตามสายเครือญาติ เมื่อคนจีนฮอ อพยพเขามาอยูที่บานเวียงหมอก ภรรยาของคนจีนฮอที่เปนชาวอาขาก็ไดชักชวนเครือญาติของตนเอง เขามาอาศัยอยูดวยกัน สวนใหญเปนกลุมอาขาที่นับถือผีบรรพบุรุษหรือนับถือศาสนาแบบจีน ตอมา ชาว อาขาไดสมรสกับชาว มง จึงเปลี่ยนมานับถือศาสนาคริสตแบบมง และชักนํากลุมอาขาที่นับถือคริสตเขา มาอาศัยอยูดวยกัน จากนั้นก็เปนการชักชวนตามสายเครือญาติตอ ๆ กันไปใหเขามาตั้งถิ่นฐานสมทบอีก จะเห็นวา กลุมอาขามีการเพิ่มจํานวนประชากรอยางรวดเร็ว จนกลายเปนกลุมที่มีจํานวนครัวเรือนมาก ที่สุดในหมูบานปจจุบัน บานเวียงหมอก มีอาจออาขาประมาณ ๑๕ หลังคาเรือน ยังคงนับถือผีบรรพบุรุษ หรือจารีต ประเพณีอาขาแบบดั้งเดิม (อาขา ยอง) แตขาดกลุมผูนําทางศาสนา หรือผูประกอบพิธีกรรมทางศาสนา

แบบเดิม เริ่มมีการผสมผสานความเชื่อทางพุทธศาสนาเขามาดวย ซึ่งเปนการบูชาครูบาบุญชุม (เกจิอาจารยของพมา) และการทําพิธีตามแบบจีนฮอ ซึ่งเปนกลุมที่มีอิทธิพลทางเศรษฐกิจมากที่สุดใน หมูบาน ครัวเรือนอาขาสวนใหญเปนอูโลอาขา นับถือศาสนาคริสตแบบอาขา และมีโบสถที่จะประกอบ พิธีกรรมตามศาสนาคริสต ขณะเดียวกันก็มีอูโลอาขาที่นับถือแบบดั้งเดิม ตั้งบานเรือนรวมอยูในกลุมของ อาขาคริสต อยางไรก็ตาม กลุมของคนเฒาคนแกชาวอาขา โดยเฉพาะแมเฒาวัยชราตางก็ยังนับถือประเพณี ดั้งเดิมของตนเองอยางเหนียวแนน ไมวาจะเปนการแตงกาย ความเชื่อในวิถีชีวิตของชาวอาขา และความ เชื่อในอนาคตเมื่อแตกดับ ซึ่งแนนอนวาเมื่อนั้น “อาขา ยอง” (วัฒนธรรมอาขา) ยอมแตกดับไปกับกลุมผู เฒาไปอยางนาเสียดาย กลุมคนเยา หรือเมี้ยน เปนกลุมชาติพันธุที่อยูในตระกูลภาษาจีน-ธิเบต มีความเชื่อในเรื่องผี และบรรพบุรุษ เยาปราฏหลักฐานในบริเวณลุมแมน้ําโขงตอนบนตั้งแตสมัยอาณาจักรลาวลานชาง ใน บันทึกทางประวัติศาสตรพบวาคนเยารวมรบกับคนลาวในสมัยเจาฟางุมมาตีเชียงแสนแลวซึ่งนั้นก็คือ อาณาจักรลานชางกับลานนาในสมัยลานนาตรงกับเจาผายู โดยมีสนามรบตั้งแตเมืองผาไดไปจนถึงบา นคกหลวงในปจจุบัน แสดงวา คนเยาไดมีสวนในแผนดินบริเวณเชียงของเวียงแกนมานานแลวเชนกัน นอกจากนี้ผูอาวุโสคนเมืองในเวียงเชียงของยังเลาวา กลุมชาติพันธุกลุมแรกๆในดอยหลวงคือ คนเยา นอกจากเปนคนทําไรหาของปาบนภูดอยแลว คนเยายังชอบทํามาคาขายของปากับคนเมือง บางสวนปรับตัวมาเปนคนพื้นราบและทํามาคาขายมีกิจการพาณิชยในตัวเมืองดังที่กลาวแลว คนเยายุค ใหมถูกผลักดันใหลงมาอยูพื้นราบ เมื่อรัฐบาลมีนโยบายในการควบคุมชนชาติพันธุที่มีความเสี่ยงสําหรับ การชักจูงเขาไปเปนแนวรวมของฝายตรงขามจึงอพยพพวกเขาใหมาอยูรวมกัน จึงผลักดันหรือยายคนบน พื้นที่สูงมาตั้งเปนหมูบาน เชน ชาวเยาหมูบานไทยพัฒนานี้เริ่มขึ้นเมื่อประมาณ พ.ศ. ๒๕๒๐ ในชวงแรก ทางราชการไดอพยพชาวเยาลงมาจากภูเขาดอยยาวดอยผาหมน ซึ่งเปนพื้นที่ที่มีการสูรบระหวางฝาย ของรัฐบาลและทหารปาหรือพรรคคอมมิวนิสตแหงประเทศไทย และเปนไปตามนโยบายแยงประชากร และตัดกําลังของฝายตรงขาม และชาวเยาอพยพมาสมทบอีกหลายพื้นที่ บางกลุมก็อพยพมาจากทางฝง ลาวซึ่งในตอนนั้นทางประเทศลาวก็มีการรบกันระหวางฝายซายกับฝายขวา เปนการอพยพเพื่อหนีภัย สงครามและความอดอยาก ดังเชน ครอบครัวของแมเฒากูโจว แซลี ปจจุบันอายุ ๘๐ ป กอนเคยอาศัยอยู ในประเทศลาวจนราวป พ.ศ. ๒๕๑๘ ครอบครัวของแมเฒารวมทั้งชาวเขาสวนใหญที่อาศัยอยูในประเทศ ลาวจะถูกทหารปฏิวัติฝายซายจับกุมและสังหารทิ้งหรือไมก็เผาทําลายบานเรือน เพราะเหตุที่ชาวเขาเปน กลุมที่ปกครองยากเนื่องจากอยูอาศัยกันกระจัดกระจายเปนแหง ๆ ประกอบกับเปนความขัดแยงในลัทธิ การปกครอง แมเฒากูโจว ซึ่งเปนแมหมายไดพาลูกสาวคนโตพรอมลูกเขย ลูกสาวคนเล็ก และหลานอีก ๒ คนอพยพพรอมกับเพื่อนบานอีกประมาณ ๕ ครอบครัวเดินทางลัดเลาะตามสันเขาขามมาเขนแดนไทย ระยะแรกไดมาอาศัยอยูบนสันเขาที่กั้นระหวางชายแดนไทย-ลาว พื้นที่อําเภอเวียงแกนปจจุบัน ตอมาได ยายลงมาอยูที่บานไทยพัฒนาจนถึงปจจุบัน สวนครอบครัวของพอเฒาแซงฟน แซพาน ไดอพยพมาจาก อําเภอปว จังหวัดนาน โดยทานเลาวาไดอพยพมาตั้งแตทานยังอยูในวัยเด็กและไดอพยพเคลื่อนยายเรื่อย

ๆ มา กอนที่จะมาอยูบานไทยพัฒนา เคยอาศัยอยูที่อํา เภอปง จังหวัดพะเยา การอพยพเคลื่อ นยาย ครอบครัวของทานมีเหตุผลเนื่องมาจากความอดอยากจึงตองอพยพไปหาแหลงที่คิดวาอุดมสมบูรณ และ จากการสอบถามถึงเหตุผลในการยายถิ่นฐานของชาวเยามีสองประการหลักคือ ตองอพยพไปหาแหลงที่ อุดมสมบูรณและที่อยูเดิมครอบครัวมีแตโรคภัยไขเจ็บ อีกประการหนึ่งอพยพดวยเหตุภัยสงคราม จากการอพยพของแตละกลุมชาติพันธุตางๆในเชียงของเวียงแกนมีความแตกตางกันตามแตยุค สมัย กลุมที่อพยพมากอนที่เชียงของเวียงแกนจะเขาสูภายใตอํานาจรัฐสยาม คือ คนยวน คนลื้อ คนขมุ และคนเยาบางสวน รวมทั้งคนลาวที่ขามไปมาระหวางริมฝงแมน้ําโขงทั้งสอง ซึ่งถือวาเปนกลุมชาติพันธุ เกาในเชียงของ หลังจากนั้นในยุคอาณานิคมฝรั่งเศสและยุคสงครามโลกครั้งที่สองก็มีกลุมคนลาว คนลา หู คนมง คนเยา และคนลื้อกับคนขมุบางสวนไดอพยพตามมาดวย การอพยพครั้งใหญอยูในยุคสงคราม เย็นมีทั้งการอพยพไปมาในเขตเชียงของเวียงแกนและการอพยพขามเขต การอพยพในเขตเชียงของคือ การผลักดันของรัฐ กลุมที่เขามาชวงนี้คือ คนมง เยา จีนฮอ อาขา คนลาว คนขมุ แนวการอพยพทั้งหมด อยางไรก็ตาม การอพยพเขามาตั้งถิ่นฐานในเชียงของเวียงแกน ตั้งแตอดีตถึงปจจุบัน ทั้งการ อพยพไปและมา โดยสวนใหญใชแมน้ําโขงเปนแนวเสนอพยพ และเชียงของเวียงแกนเปนประตูการ อพยพเขาออกมากที่สุดของกลุมชาติพันธุตางๆในเขตแมน้ําโขงของไทย การเขามาของคนหลากหลาย กลุมชาติพันธุนํามาซึ่งการผสมผสานทางวัฒนธรรมจนกลายเปนพื้นที่ทางวัฒนธรรมเชียงของเวียงแกน ในปจจุบัน