Sanu, yumaru shi maljiu
Era tsi nu sh-era. Era unoară un pap-aush.Om aflat, ma fără câsmeti.Avea shună greauă fumealje:shapti feati, tuti nimârtati.Nu-avea cinushi tu vatră di multi ori,ahătâ ni-aveari shi ahătâ urfanje.Mâca tu treili dzăli unoarâ sh-li gurlidza matsili di foami, ti sem! Aushu aist era limnar.Sh-lo nă dzuă tâpoara shi s-dusi tu pâduri s-aducă nă sartsină di leami.Aco iu alâga s-aflâ văr lem cama bun âlj lo ocljiu un fag.S-aproaki di el shi-analtsă tâpoara.Ună dari sh-fagu suskiră nă oară dit frăndzili di hicati: - La tini sh-la Dumidză,aush, nu mi talje,că va-ts dau un san di asimi! Aushu li ca umplu di frică, ma ntroară sh-vini tu ori, că ashe ieasti omu oarfân: nu-ari frică că nu-ari tsi s-kearâ.Dzăsi aushu: - Tsi s-fac cu năs? - Pap-aush, di căti ori va vrei păni,mîcari,pită,tsi va-ts tâcânească,groshi,flurii,stranji, agudea sanu shi dză-lj ta s-li scoatâ. Aushu harauă mari!Bâgă sanu tu sin shi nkisi cătă casâ.Calea vru s-veadă: iasti cum dzăsi oarburli ma âlj trapsi vără minciună? Agudeashti sanu sh-greashti: Dă-nj mâcari,dâ-nj flurii,dă-nj atsea,dă-nj alantă, sh-câdeau lucărli câftati tush cănda li-avea dimândată aushu.
Deadi cudealaga shi agiumsi acasâ.Featili ca feati,cum ul vidzură t-ună gurâ: - Ni-aduts tsiva, tată, s-nă lom suflitu cu bun ,că him moarti di agiuni!Cănda ni supsiră câtushili! - Bâgats-u strămbâ! fatsi aushu.Di aua shi-nclo di tuti bunili va avem! - Cum ashe, tate? - Ia tsi lucru aflai! Shi scoasi sanu lu-agudeashti shi-cadi pită di lapti, cadi gădăifi, cadi fustani, cad di tuti! Featili, nimâcati sh-ni biuti di dzăli, cum câdea vără mâcari sâ sălăghea s-u arăkească cai di cai! - More nu vâ-ncâceats, fumealja al Dumidză, că am ti tuti!greashti aushu. Moasha di aco: - Alasâ-li, aush,că sănt nimâcati di-aoaltari,hiljili ali mumi! - Cai lă u tsăni,ma va lă yină urut di-ahătâ mâcari ditunoară. Sh-tsi mâcări va dzăts?Sâ-ts curâ balili.Sh-tsi biuturi va ntreghi?S-ts-alasâ limba apâ-n gurâ! Tora moasha,pap-aushu sh-cu shaptili feati dutsea nă bană vâsilâkească.Di iu prota nu-lj dădea văr di mînar, tora cai di cai sâ s-facă cama di aproapea.ma ieasti dzăs zboru că apa doarmi shi dushmanu nu doarmi.El nu alasâ omu s-aibâ dzuă albă.Aco tu hoara aushlui bâna sh-un vâsilje.Di la un di l-alant agiumsi sh-la ureaclje lui că tu hoară s-aflâ un aush ashe sh-
ashe, tsi-ari un san, lucru mari! Vâsiljelu vrea sh-el un ahtari san.Cum s-facă, cum s-adarâ sâ-l lja di la aush.Acâtsă di adâră un san la un favru di nu s-alâdzea dip di sanu aushlui.Dapoia viglje cănd aushu nu era acasâ sh-lo sanu sum tâmbari shi sdusi la moasha.Moasha, ca moashi,dză-lj ca muljari s-hârâsi că vini vâsiljelu sâ-lj veadâ,nu shtea tsi lă cruiashti pi dinăpoi.Caftă vâsiljelu sanu atsel avdzăt sh-cănd moasha nu bâga di oară ul hipsi tu mănica di tâmbari shi-lj deadi sanu alant tu năpoi.Mutrea tini tora un vâsilje până iu dipusi... Vini seara papu dit misuhori sh-vru ta s-macâ.Agudeashti sanu,tsiva!Greashti sâ scoatâ mâcari ni apâ yii nu scutea! - More tsi soi?greashti el ali moashi.Tsi-lj featsit a sanui? Moasha păli di-unoarâ. - Vahi nă u featsi vâsiljeu,bârbate!Mash el fu ază la noi shcâftă sanu!Sâ shtii că el ni-ari faptâ tehnea! - More, tsi-nj fâtsesh muljarea ali biljei, mini mi vatâm s-adar sh-tini ti vatsânj s-aspardz casâ?Tora tsi va mâcăm? - De aush!Cai s-ashtipta di la om vâsâlje la ahtari lucru?Macă vâsiljatsi agiumsirâ furi,sâ shtii că va kiarâ lumea. Tuts seara atsea s-bâgară agiunj, ca di fârmac!Dzua alantă pap-aushu sh-lo năpoi tăpoara shi s-dusi la oarburi.Diznou acâtsă s-talje shi diznou ancâni oarburli dit frăndzili di hicati shilj dzsăsi:
- Tsi-ai cu mini omu al Dumidză?Nu-ts fu duri bunu tsi-ts ded?Caftâ-nj tsi vrei, ma nu nj-astindzi bana! - Dă-nj tsi shtii tini că tut ma ghini va minduieshti ca mini. Scoati oarburli shi-lj da un yumar.Aushu âlj si pâru că sh-arădi di năs. - Am cu yumaru tsi s-fac?Tini cănda tsâ pizuieshti di mini! - Nu grea ahtari zboari,om aush!Di căti ori va lu ntsaki, va baligâ tsi va-lj cafts. Ancâlică aushu pi yumar shi s-tură acasâ.Tut ashe cum sh-cu sanu lu ntsâpa shi yumaru clâts! clâts! tsi-lj câfta.Cu-aistâ agârshiră urfanja shi luyria cu sanu.Tricură cai-shti căt kiro cu bunets sh-arâhăts shi nu scutea văr zbor d-iu au ahăts pradz sh-ahăti mushutets,că lă era frică s-nu pată sh-cu yumaru cum pâtsărâ cu sanu.Ghini ma, cum dzăsim, apa doarmi, dushmanu nu doarmi!Ună dzuă aushu pâshtea yumaru budza di-amari.Aco era un piscar.Aist avea sh-el un yumar tsi nu s-alidzea di yumaru aushlui:atsea boi,atsea bueauă,atsel cap,ntreg ca yumaru aushlui.Piscaru avea avdzătă că yumaru a aushlui baligă flurii sh-mushutets.El sh-era un di atsel tsi-lj agudea mâna pi iu tritsea.Ashe lj-fură yumaru a aushlui shi s-featsi afan di aco.Aushu nu-aduki tsiva.Vini acasâ,ntsâpă yumaru,ma aist tu loc di flurii âlj trădzea sclotsâ shi bălidz. - Lele!Mâratu di mini!gri aushu.Nâpărtică lai tsi-nj mi mâshcă!S-vedz că nj-lu-alâcsi piscaru!
- De aush!dzăsi moasha. Nu creapă ashe! Ashe nă fu mira! Ashe vru Dumidză!Cu năs nu putem s-nă acâtsăm! Sâ scoalâ aushu, s-dutsi la piscar s-caftâ yumaru, ma piscaru ljaspunea cotlu. Tu năpoi la oarburi.Mâratu oarburi sh-acâtsă biljai. - Tsi-ai cu mini pap-aush? Nu ti fânâtish di căti buni-ts feci? - Am tsi s-hibă,oarbure, că sanu nj-ul fură vâsiljeu,sâ-lj da cârpatu shi yumaru nj-ul fură piscaru, s-nu lu-aflâ Stămâria.Va-nj dai ninga un lucru shi sâ shtii că va-ts dau bană ti totâna! Scoati oarburli shi-lj da un maljiu. -
Dză-nj cum s-fac,să scot pradz! ntribă aushu.
- Sâ-lj dzăts zboru aist:fă maljiu cum shtii! Aushu âlj gri ashe, ma cara iu intră maljiu pi zvercâ di ts-ul bâtu ghini,âlj frănsi oasili.Dupâ aistă aushu aduki ca maljiu va-lj aducă sh-cama mults pradz ca sanu sh-ca yumaru, că maljiu fătsea cum âlj dzâtseai.Cănd agiumsi acasâ moasha lu ntribă tsi adusi. - Tsi s-aduc,un maljiu!featsi aushu. - Am tsi fatsi maljiu?dzăsi moasha. - Dză-lj s-facă cum shtii! Cu tutâ minti moasha gri cum u-anvitsă aushu,ma cara iu umflă kealja sh-a elj până dzăsi aushu: duri!agiundzi!
- Ashe-ts lipseashti, moashe,ma s-nu ts-avea furatâ sanu, nu va aveam ananghi di maljiu. - Am a tsăia,cap di zdangan,nu ts-ul furară yumaru dintroclji? - Cănda mini hiu ma bun...ia mutrea că nj suntu lăiti pultărili.Cum featsim,ashe aflăm. - Tora tsi-ai tu minti s-fats?ntribă moasha.Nacă ti bagâ laia s-ul tsănj n-casâ?Nu nă iasti duri urfanjia,ninga aistâ nă lipseashti. - Nu ti aspari,moashe,nu ti aspari!Nu-nj lo mintea Dumidză!Di-aua shi nclo maljiu va nă hibă ti bun, nu ti arău. Sâ scoalâ aushu cu maljiu tu mănă shi s-dutsi la vâsilje.Vasiljelu cum ul vidzu lu ntribă tsi-lj fu vinita.Aushu acâtsă s-frăngâ mănjili sh-cu boatsi apusă dzăsi: - Cu ljertari sâ-nj hibă,vinj s-caft sanu! - Urbarea-ts!Tsi san!Nu-am văr san!dzăsi vâsiljelu sh-gri sul scoatâ nafoarâ. Ma cănd lu-acâtsară di yiacă s-lu-arucâ nafoarâ,aushu gri a mailju: - Maljiu, tsi stai,di nu iu intri pi zvercâ a vâsiljelu? Maljiu nu ashtiptă s-âlj grască a dauoara shi dăi, dăi, a vâsiljelu,până s-âlj yină mintea.Pârnji văsiljeu sâ zghileascâ, saurâ, ti lua njila.
- Ah! Oh! nu shtiu, dzăsi aushu, scoati sanu, că di nu, va tsi li fac oasili ca păndica! - Aman!că ts-ul dau! Aistă vrea sh-aushu sh-âlj gri tu fugâ: - Cara nu-nvitsash minti năpoi s-ti acats cu mini! Di aco fudzi cushia la piscar;aishtui nu iu hâri dip muabetea, ma cum ul vidzu lu-ashtiră pi ciumag di âlj skâpirarâ ocljii.Nu un yumar, ma dzatsi s-avea, dzatsi va-lj dâdea. Cara sh-lo ahtea pap-aushu, s-tură acasă sh-featsi flurii shi pindoliri căti nu ma putu.Sh-dapoia mârtă sh-featili cu gionj alepts, lă deadi di cati featâ nă palati, sh-arâmasi el cu moasha tu altâ palati cu sanu, yumaru, sh-maljiu, sh-bânară, shi bâneadză ninga, cara s-nu muriră.