DURRËS E PËRMUAJSHME KULTURORE ARTISTIKE - BILINGUALE
ORGAN I SHOQATËS “ARUMUNËT/VLLEHTË E SHQIPËRISË”
VITI I V I BOTIMIT NR. 42, PRILL 2015
Un armanca dit Voskopoja (Moscopolis) castiga MIS DURRËSI 2015 Irini Zguri (Tepshi). Një arumune nga Voskopoja fiton MIS Durrësi 2015 Irini Zguri (Tepshi). I urojmë me gjithë zemër suksese të mëtejshme. Është nder i madh për zonjushën Irini dhe familjen e saj, por edhe për etnin tonë të qytetit të Durrësit dhe të gjithë Shqipërisë. Suksese!
Sponsorizues i katër numrave të revistës në vazhdim u realizua nga: “Aide pour realisation revue 714: Sha 71 France-Association A.F.A tra armanami”. N. Caracota Unë si botues i kësaj reviste, falënderoj nga zemra për sponsorizimin që kjo shoqatë bëri. Kjo sigurisht është në të mirën dhe përparimin e mëtejshëm të jetës kulturore të Arumun/Vllehëve kudo ku ndodhen.
Urimi pËr pashke - 12 prill 2015 GËZUAR PASHKËT, KRISHTI U NGJALL VËRTET U NGJALL Tatâ a nostru
HRISToLU INyA, dARIHINA INyA! PASHTI HARoS! Besimi ynë në Jesu Krishtin, është jeta dhe ngjallja.
K
y, besimi ynë na jep jetë, shpresë, dritë dhe frymëzim në çdo çast të jetës tonë. Sot vëllezër dhe motra Arumunë dhe shqiptarë, të kudo ndodhur, se në ngjalljen e Jesu Krishtit, bashkohen të Gjithë reth Tij, me dashurinë dhe mbrojtjen nga ambicjet e këqia të kohës. Ai është pranë nesh dhe kur ne nuk e shpresojmë, ai është gjithmonë pranë nesh për të na bashkuar në vërtetësinë e tij. Uroj revistën tuaj, le të ngjallë shpresat e humbura dhe të haruara të një populli që do zgjim. Gëzuar Pashkët. At Dhimitraq Veriga Kisha A/Rumune e Shën Sotirit Korçë.
Tatâ a nostru cari eshti-n tseru, s-ayiseascâ numa a Ta, s-yinâ amirâriljea a Ta, s-facâ vrearea a Ta, ashi cum ân tseru ashi shi pisti locu. Pânea a noastrâ Atsea di tute dzâlele, Dâ-nâ-u a nao adzâ, Sh-nâ ljartâ amârtiili a nostre, Ashâ cum ljirtâmu shi noi, Unu a altui. Sh-nu nâ du pri noi la cârtire, Ma nâ aveaglji di atselu arâu. Câ a ta easte amirâriljea Shi putearea a Tatâlui, A Hiljilui shi a Spiritului Sântu, Tora,totâna shi tu eta a etelor. Amin.
Valentino Mustaka
Procredit Bank sha Swift Code FEFAALTR IBAN AL93209122020000201323080101 Lekë - IBAN AL50209122020000201323080002 Euro preciul 300 Euro / ti un mesu Vâ hâristusim ti agiutarea a voastrâ ti cauza armâneascâ!. Rivista s-da gratis.
Botuesi i revistës “Arumunët Durrës” Valentin Mustaka
Cel: +355 682058712. e-mail: vamus1948@gmail.com www.partia-abde.blogspot.com
3
INTERVISTĂ CU MISS
DURRĂSA
IRINI ZGURI-TEPSHI.
U
considurescu sinia cu miră(tihi) că estu durăsească, cu origină Armănă/Vlahă dit Căsăbaia Namăsa-bănătoară a li Voscopoi.
Doamnică Irini! - Tora MISS! Tsi vra s-dzăcă ti voi? - Vra s- dzăcă multă, ahăntă cătu nu amu zboarră ta su descriiru.Ti mini nu esti goală unu titul,esti aducheari tsi putsănji mirioshi u trăbăneadză. Mini iramu una di atseli. - Cum vini( născă) idea ti concureara? - Dialihinata vrutată a mia ira(născă) unu anu ma dăninti, ma nu-nj si dedi puteara atsa oară. Aistu anu mira(tihia) ira cu mini. - Mini cu D-nu Ciufecu vădearinda di la scărăli a Palatu a Sportu a li Durrăsi aviamu multi emotsiuni că cumu voi u s-vi prezeantatu. Voi cum garantits siiguriă tu scenă? - S-ai pisusini la sinia a ta, ti mini esti factorul primaru ta s-tsănă siguria a amănearilji a ciechilu pi atsa scenă. Ângracătură mari ari ti aistă shi vreara tsi ai ti atsa tsi fats tini. - Dupu Miss Durrăsa, us pruvuits napoi tu concursi alti di ashtălui formatu? - Cătse nu...u vroi scena. - Cărunia a li Miss Durrăsi, responsabilitati, miră (tihi) ama aveniru? -Treili diadunu. Tihi, că estu mini aleaptatea ti titulu aistu anu. Responsabilitati ti strădzeara aistă cali tsi ânchisi shi tutaistă vinitorul, u vădzutu că amăntai ună bursă la Universitati.
- Hobia esti pictura, altu ânyisu? - S-agiungu cătă ma dăparti la calea tsi ânchisestu. Tu aistu oru modelingă, fotomodelingă, pasarela, mi umplă cu suflătură. - Tsă acordară shi ună bursă la Universitatea Europiană Tirana, cai facultati(degă) u s-alidzets? - Ti aistă-lj hărăstăsestu ti hara tsi-nj vetsără ta studiuescu la UET, dega nuoamu aleaptă ninga, ma shtiu s-dzăcu că: dupu bidiseara a studimălu us nă cushtuestu a Televisionu shi a li Chinemai. - Miss Durrăsa, di shtierea a noastă hits di origină sh-genu armănească dit Voscopoiă, ju tini tsănji shi părmătedz limba dultsi armănească. - Bana esti tihi, ma lipseshti shi su cafts cu giunneami.U achicăsestu că esti tihi că estu armănă cu origină dit Căsăbaia Namăsa-banătoară Voscopoiă(Moscopol), cu "ACADEMIA NAUĂ", cu Biblioteca tsa ma marea tu Balcanu, tipuscriisa, ju esti scriată shi Arbinăshiasca cu scriisili Latini. - Urărăli cama buni di la Redaxia a noastă,s-hibă ună mushutiatsă ti avenirul a vostu shi tu artu. - Vă hărăstăsimu! - Hărăstăseri ti voi shi a li revisti a voastă bilinguală, singurată sh-prestigioză ti comunitatea a noastă armănească/vlahiască. Intervistă: Valentin Mustaka. Revista "Armănjljă Arbinishii (Albanii)" Durăs. 03 Apriru 2015.
4
DY NJERËZ
TË NJË QYTETI!
R
reth 50 vite më parë, në një kohë kur të gjithë popujt besonin tek Perëndia, në vendin tonë, ky besim shihej me sy jo të mirë. Njerëzit nuk duhej të mbanin relike fetare, ose të bënin ceremonira fetare. Ata rrinin me kokë ulur, por me shpresë se një ditë do të rregullohej situata. Ata shihnin në fund të errësirës një dritë të vogël dhe shpresonin në të. Në nëntor të vitit 1967 ndodhi ajo që ishte gatuar nga qeveria komuniste e asj kohe. Nxënësit e shkollës “Naim Frashëri” në Durrës u ngritën të prishnin kultet fetare. Nisma e rinisë e nxitur nga specialistë të atij regjimi bëri të shkatërohej, prishej e djegur të gjithë kultet, literaturat e dokumentet që nuk i përshtateshin atyre. Në mes të tyre ishin dhe këmbanat që në heshtjen e tyre dukej se nuk do të dëgjoheshin më. Për momentin ata i vendosën në oborin e Muzeumit arkeologjik të Durrësit në një qoshe mënjanë ku do ti dërgonin në Kantjerin detar në fonderi për ti shkrirë. Nuk e di se kush e pati shkruar një poezi dhe në kokë tingëllonin vargjet e shkruara: “Ata gurë që dolën nga shembja e kishave e xhamive, një ditë rëndë do ju rëndojnë në shpatullat e tyre që i shëbën ato”. Por jeta vazhdon, njerëzit mbartnin me vehte besimin e shpresës se kjo shpresë nuk do të vonohej. Në atë kohë në qytetin e Durrësit ishin dy persona që mbajtën një sekret. Ata e kishin marrë parasysh se mund të përfundonin dhe në burg nga ai regjim. Ata meurtësi dhe qetësi vazhdonin ta jetonin jetën në mënyrën e tyre. Këta dy persona me kulturë e të fisshëm, e ndryllën këtë sekret thellë në zemër e në mendjen e tyre, duke pritur atë ditë fatlume që do të vinte. Ata nuk patën frikë, por me ndërgjegje të pastër, donin të bënën diçka të mirë për qytetin e tyre, për Durrësin e lashtësisë, për Durrësin e qytetëruar dhe së fundi për fëmijët e tyre. Ata e bënë këtë xhest civil të pastër pa asnjë interes vetiak, pa ndërhyrjen e dikujt, por të ndikuar nga vlerat kulturore shpirtërore që përmbante ky sekret. E shihnin se duhej bërë diçka, se populli do ta vlerësonte një ditë. Qëllimi apo arsyeja ishte; të linin prapa një emër të mirë e me dinjitet. Këta dy persona kishin mbaruar studimet jashtë, njihnin shumë gjuhë të huaja dhe kulturën e shumë vendeve. Njeri ishte Vangjel Toçi nga një familje arumune, që lufta e dytë botërore i’a ndërpreu studimet në Itali për mjekësi. Por si intelektual që ishte, ai studionte vetë degë të ndryshme të shkencës. Atë që në vogëli e tërhiqte antikiteti, kishte lexuar shumë, dinte shumë për qytetin e tij Durrësin, për pellazgët, për fiset ilire, njhte mirë antikitetin grek dhe atë romak. Ai fliste për faraonët, për piramidat dhe në biseda mes miqve ishte njeri i pëlqyer. Vazhdimisht e shikoje me libra në krah. Ai ka merita që mbas çlirimit u muar
me vlerat e qytetarisë durrsake dhe mblodhi shumë libra, një pjesë të dhuruara nga qytetarët durrsak dhe krijoi Bibliotekën Kombëtare të Durrësit. Në të njejtën kohë merrej dhe me studime arkeologjike, me zbulime të ndryshme.Aikërkonte me insistim egzistencën e një amfiteatri në Durrës, gjë të cilën më në fund e gjeti. Bëri shumë shkrime e artikuj si brënda dhe jashtë vendit. Në kohën e demokracisë ju dha titulli “Nderi i Qytetit” dhe e mbylli jetën si drejtor i Muzeut Arkeollogjik të qytetit të Durrësit. Njeriu i dytë; Menella Jorgoni edhe ky nga një familje arumune me origjinë nga Belica e Sipërme, kishte mbaruar shkollën fillore qytetëse në Durrës dhe shkollën e mesme dhe të lartën në Rumani dhe e përfundoi në Leçe, Itali. Punoi para çlirimit në Sarandë si doganier. Atje krijoj miqësi të ngushtë me një arkeolog rumun, i cili në atë kohë bëri një zbulim arkeologjik dhe shteti shqiptar, Mbreti Zog, e shpërbleu me një truall toke ku ai ndërtoi një shtëpi, gjë që ishte një vlerësim për këtë arkeolog rumun ( personi në fjalë ka qenë Nikolla Jorga, studiues i madh rumun, i cili ka shkruar edhe historin e Shqipërisë, ka gjetur në Vatikan formulën e pagëzimit në gjuhën shqipe të Gjon Buzukut etj. shënim i Valentin Mustakës). Nga kjo miqësi me arkeologun rumun, gjë që e lidhte gjuha, Menella u pajis shumë me njohuri arkeologjike e në shumë fusha të tjera. Mbas çlirimit, nuk e lejuan të punonte si doganier. Punoi
5 si puntor në ndërmarjen e prodhimit të tullave, në hekuridhë, në N.I.Goma dhe së fundi mbasi doli nga burgu për agjitacion e propagandë punoi si puntor në gërmimet që bëheshin për të gjetur objekte arkeologjike. Kjo punë natyrisht ishte e lehtë se nuk kërkonte forcë por kërkonte kujdes, durim të cilat nuk i mungonin.
dhe që ngjallnin emocion. Ato tani befas kishin pushuar së rëni, kështu në mendjen e Menellës pa pas frikë nga pushteti diktatorial, arsyetoi e tha; unë duhet ti bëjë një të mirë këtij qyteti që edhe nëqoftëse njerëzit nuk do të ma vlerësojnë do të ma dijë Perëndia. Kështu këta dy njerëz, njohës të mirë të vlerave arkeologjike, biseduan si dy miq se këto Meqënëse muzeu arkeologjik kishte një sipërfaqe këmbana duhej të ruheshin në një vend të fshehtë. të madhe toke, ndërmjet dy apartamenteve në buzë Pasi ranë dakort, këmbanat u groposën në dhe në të rrugës Taulantia (sot gjëndet i ndërtuar pallati 20 mjedisin e muzeut, ku qëndruan për 23 vjet deri në kate), Menellës i lindi mendimi që të sistemoheshin ardhjen e demokracisë. objektet arkeologjike të gjetura dhe të ekspozoheshin Menella e kish menduar gjatë këtë veprim, se në një verandë apo sallon i ndërtuar enkas dhe që jetës nuk i dihej. Sekretin e groposjes së këmbanave ishte në formë L. Këto objekte ishin statuja, buste, ia kishte treguar djalit të dytë, Petraqit. Por fakti kapitele, kolona, sarkofag, amfora në të cilat ruheshin është se menella jetoi edhe 16 vjet në demokraci në dhe trasportoheshin ushqime si: vaj ulliri, vera, grurë moshën 96 vjeçare ai ndroj jetë, por arriti të shikojë etj. Ishin mbishkrime varre gur apo pllaka varesh, e të dëgjojë përsëri kumbimin etyre. Por edhe kjo e tuba ujësjellësi prej pati një histori. Një grup plumbi të shkruara me nismëtarsh i kërkuan emrin e perandorit. Janë shtetit t’u kthehej kisha gjetur edhe monedha me e cila ishte kthyer në mbishkrimin Durrachi klub rinie. Petraqi pati të shekullit III pes. Po mundësinë të merrej me ashtu Menellës i lindi dekumentat e pronësisë idea që të bëhej një së kishës. Ajo u regullua lulishte ku të mbilleshin përsëri ashtu siç lule të bukura si: kishte qenë, nga firma trandafila, karafila, lule ndërtuese ku drejtonin zjarri, lule margaritare, midis të tjerëve Edgar zymbyla, penceta etj. Këtë mendim ai ja tha Vangjelit Frashëri,Valentin Mustaka, Vlash Muka, Petraq (drejtorit) i cili e miratoi menjëherë duke e përgëzuar. Kote, Agim Koçi e Hajdar Kovaçi e më vonë Petraq Dhe kështu puna filloi, dhe brënda një viti pamja Jorgoni etj. Në momentin që çdo gjë shkoi në vendin e muzeut ndryshoi. Vizitorët shprehnin kënaqësi e vetë mungonte diçka, mungonin këmbanat, të duke parë objektet arkeologjike të ekspozuara cilat donin ti bënin të reja duke i porositur jashtë bukur, por një kënaqësi të veçantë u jepte lulishtja vendit. me aq shumë lule shumëngjyrëshe, të freskëta e të Por Petraqi ruante të gjallë sekretin. Ai e dinte ku mirëmbajtura. ishin groposur këmbanat. Kështu At e Bir u ndjenë Pra këta dy njerëz që përmenda e dinin shumë mjaft të lumtur, pasi populli i Durrësit dëgjoj përsëri mirë vlerën e këmbanave të kishës që tashmë ishin pas një kohe të gjatë qetësije tingullin kumbues e në oborrin e muzeut. Ata u morrën vesh në heshtje shpresëdhënëse të këmbanave, ndiheshin të lumtur dhe mirëkuptim me njëritjetrin, i binin muhabetit sepse shpresa e madhe u ishte realizuar. rreth e qark për të bërë diçka për këmbanat, që këto Këmbanat dëgjohen nga larg, ato sjellin dashuri, të ruheshin me kujdes, të mos thyheshin barbarisht. paqe e harmoni. Por për kohën ishte shumë e vështirë, qetësija Dedikuar babait tim Menella Jorgoni dhe shpirtërore u ishte prishur, dhe sa herë që shihnin studiuesit Vangjel Toçit. këto këmbana në tokë ndjenin në shpirtin e tyre një Dt Nikolla Jorgoni farë mallëngjimi. Kujtonin kohën kur këmbanat binin, u tingëllonte në vesh jehona e melodis së Shkurt 2015 dikurëshme, tinguj që i gjithë qyteti i dëgjonte
“Ata gurë që dolën nga shembja e kishave e xhamive, një ditë rëndë do ju rëndojnë në shpatullat e tyre që i shëbën ato”.
6
Leo Gjata
Grigor Thanasi
TI VOI...CĂ TI VOI
VLLAHJA DI TË BËJ DASHURI...
Voi săts grest la fiată, tini nu vre s-gresht, Kiushtu voi sti ntreb, ayur mi mutresht, Cărtsănest dininti..cala nj’allăxesht.. Ti voi..că ti voi, ma s’mi pistusesht!! ...Aman kindura! Ti ljau tu tilefun, nu nj’apindisesht, Mini ts-fac rigiai, sh-tut mi trinjipsesht, Oh tora nu dză...că nu shti tsăva, Alti dzăts cu gura, sh-alt inăma vra..! ...Atsa pistusia! Ti’am vădzută cala, stau di ti mutrest, Ti ved cănd arrădz, sh’voi sti hărăsest, Ti am vădzută s’pllăndz, sh-mi taljă tu kiept, Pllămsh sh’mini cu dor, suflut..săts dzăc ndrept! ...Ah la muza’mia! Tuti atseli lăcăr, dzănj lju li tsiniai? Mash ti’un zborr di ngură, ca rrău li vărsai! Cai ti blăstămă, tas trets trinjipseri? Aledzi cai vrei, sh-vas binedz cu vreari.. ...Ma s-vre cai ti vra! Ciucutiati unoară, tas oafl sinia’ta! Bunets ii rrutets, prota cunushtia! Oh..ma s-mi băgai, tu inăma’tau, Tsi nu us didiam, sti ved-u tu hărau! ...Binedz bana’ta.. ce será.. será...
Vllahja di të bëjë edhe dashuri Jo si veprojnë femrat në kët kohë Kan hequr të gjitha “kapistrat” Shkojnë me meshkuj dosido... Këto dukuri,nuk njihen prej racës vllahe Duhet ta dijnë të gjithë njerëzit Kurrë mos bëni”shaka”të tilla me kët race Për zotin e vërtetë keq do përplasen
GRUAJA VLLAHE, PUNËTORE Vllahja kohën nuk e shkon kotë Edhe rrugës duarët punojnë Në supin e djathtë litar e sopatë Në tjetrën te voglin strajcë Brënda në të shtiza dhe lëmshë Ecën rrugës, duar fët e fët punojnë Thurre triko, çorape për fëmijtë e vet Lehët ja merte një kënge të moçme Llaj siguna vijint
7
Sofia Zguri
STRIDADA-NUCEÂ Hirbea numta armâneascâ
Çihtisi tutâ turâshtea
Mushata Nuceâ s-mârta
S-mutra n-trochi unu-cu-alant
Crushchiâ al-Nashu tricurâ di oarâ
Aspârats s-nu videa ñilâ
Botsi di nâsh nu si avdzea...
Vâtâmari pi ficiurats...
Chideari pi fratsiâ ali Nuci
Câpsirâ treili prechi di tâmpiñ
Tut fârmac, mari arushâni
Isharâ gioñl’iâ garamboi
-Nviscutâ sora n-arâmasi
-Agala!-gri ma mintimena
La s-l’inâ unu di turâshti !
S-ntreb cai vrea nveasta di voi!
Un ficior di aclo aproapea
Tricu namisa di tuts
Multi or Nucea u-avea câftatâ
Si apruchiâ pi ningâ pat:
Fratsiâ nu u-apruchea la ushâ
-Dzââ niheamâ la mushatâ
Sh-tora l’I didea sora nveastâ...
Cai vrei s-aledz ti bârbat!
Crushchiâ di turâshti aguñiusirâ
Nucea mproastâ, ntrâmuroasâ
Ti la nveastâ ma nchisia
Sum zâvonu suschira...
Bâtea tâmpinli mushati
-Vroi aclo iu iram isusitâ
Ma Nucea cu zghic plândzea
Ligâtâ iu fu tihea a-mea!
Si avdzarâ cioacâli diparti...
Dâvâlu s-nchisi la turâshti
Parei mari pi cal’i vinea
Crushciâ di harauâ azbuira
Crushcheâ a-garambolu Nashu
Pit hlambur Nashu cu Nucea
Cu cântic sh-gioc s-apruchea.
Ma marea numtâ l’I ashtipta!
-Nu purtats nâreri, agala! Adârâm câil’iur pit pâdurii Aestâ nâ fu chidicarea Di ploai ishât râulu ca zur.
8
ORIGJINA E FAMILJES GAJDA!
NJË PEMË E SHKRUAR.
P
rindërit e mi na dhanë gjithcka që ne të rriteshim e të bëheshim të ditur, të shkolluar për tëqenë në të ardhmen njerëz me kulturë.
Unë së bashku me tre motrat e mija ndoqëm shkollën duke filluar që nga klasa e parë e deri në Universitet duke dalë mësues i edukimit fizik, ndërsa dy motrat përfunduan në sektorin e shëndetësisë si infermiere ndërsa tjetra u bë teknike në shtypshkronjë. Mua dhe motrave më bënte përshtypje kur dëgjoja prindërit që shpesh herë ndëronin gjuhën shqipe me një gjuhë tjetër që unë dhe motrat nuk e kuptonim. Babai nuk kishte ndonjë shkollim të madhë. Ai kishte kryer vetëm dy klasë fillore në shkollën qytetëse greke ( ish shkolla 10 korriku( ku sot mbas prishjes së shkollës gjenden kolonat e një kishe të ndërtuar në kohën bizantine. Mamaja nuk kishte bërë asnjë orë mësim në shkollën fillore, ishte analfabete. Dija vetëm që kishte lindur në Tiranë nga një familje arumune me mbiemrin Vesha(që më vonë do të mësoja se kishte lindur në Belicë të Strugës. Por gjuha e tzre e vecantë nga shqipja më bënte përshtypje si e kishin mësuar. Babai bashkë me vëllain e tij Vlash ishin rritur jetim dhe gjyshja e babait Marije Zgalla edhe kjo nga Belica e Strugës, u fliste fëmijëve gjuhën vllahe që kur ata ishin fëmijë. Kështu që e mësuan këtë gjuhë dhe u bë gjuha e parë fillimisht në familje. Por edhe nëna duke qenë e lindur në belicë që në fëmijëri
në familje flitej gjuha vllahe mbasi i ati Andon Vesha ishte me prejardhje bllahe, kështu që kjo gjuhë flitej në shtëpi krahas gjuhës shqipe. Me ndarjen nga jeta të gjyshes Marie, fëmijtë Vlashi dhe Spiro u rritën nga daja i tyre vllai i nënës Athina e cila mbeti e ve nga i shoqi Kozma (babai i dy fëmijëve u largua nga Shqipëria dhe emigroi në Amerikë( deri sa ndrojë jetë atje në moshë shumë të madhe. Fëmijëve u erdhi koha të krijonin familje. I pari që u martua ishte Vlashi që e lidhi jetën me Anastasi Llalën dhe kjo me origjinë arumune, lindën tre fëmijë, Jorgjin i cili ndrojë jetë në moshën 11 vjecare mbas një ngjarje tragjike, mbytet në det. Fëmija e dytë lindi Violeta që sot është në moshë madhore, e martuar me Dhimitër Leshnjën dhe ka dy fëmijë Aleksandrin e Anestin. Ata kanë krijuar familjen e tyre, i pari ka një vajzë Rakelën ndërsa i dyti ka një vajzë Gloria e një djalë Kristi. Vajza e dytë Maria e cila ka ndëruar jetë para pak vitesh
9
Itali e martuar dhe ka një vajzë Kristina e cila ka emrin për të kujtuar të jatin Kristaq.
ishte martuar me Llazar Borshi i cili ka ndruar jetë para shumë vitesh kanë dy fëmijë Kostin i martuar me Majlindën që kanë dy fëmijë, Marisën dhe Xhesikën të cilat ndjekin shkollat përkatëse në ingjineri mjedisi dhe satë të mesme. Motra e Kostit, Xhorxheta e martuar me Robert Papën kanë dy vajza, Anxhela që studion për mjekësi dhe Kristjana për farmaci. Djali i dytë i Athinas, Spiro e lidhi jetën me Evanthia Vesha, të bijën e Andon Veshës nga Belica e Strugës Evamthinë, dhe rritën katër fëmijë, Kostandinin i madhi që është martuar me Ksanthipin dhe kanë tre fëmijë. Daniela e cila pasi mbaroj studimet e larta, përfundoi mësuese për ciklin e ulët dhe u martua me Arian Tabakun ka dy vajza që ndjekin studimet në Itali, Suela e martuar ka dy djem i madhi Xhefri ndjek studimet e larta në Itali për Juridik, ndërsa i dyti vazhdon në vitin e fundit të gjimnazit.Fëmija i tretë, Spiro që ka marrë emrin e gjyshit të tij për arsye ekonomike emigroi së bashku me prindërit në Greqi dhe sot është emigrant në Itali, i martuar me një vajzë nga Durrësi me arsim të lartë ekonomik të cilët konkluduan dashurinë e tyre me martesë. Motra e parë Andigoni, u martua me K.Kacanin i cili është ndarë nga jeta ka tre fëmijë, vajza. E para, Vasilika ka dy fëmijë një vajzë Madilda e martuar në Itali ka një djalë Federikon, djali Erjon është i pa martuar. Vajza e dytë Mirela e martuar me Arben Mullain sot jetojnë në Suedi, ka studiuar për ekonomi dhe kanë dy vajza. Sonja ka mbaruar për ekonomi ndlrsa Simona ka studiuar për juridik. Vajza e tretë Klodiana është në
Motra e dytë Elpiniqi e ka lidhur jetën me Mikeli Hudhrën që të dy punuan në sektorin e shëndetësisë,kanë tre fëmijë. Vajza e madhe Klantesa është martuar me Nanin dhe kanë një djalë në martuar në Gjermani i cili ka mbaruar bashkë me të shoqen për mjeksi. Djali Nikolla, fëmija i dytë dhe ky ka marrë emrin e gjyshit është martuar me Anjezën dhe kanë dy fëmijë Mirelën që ndjek shkollën e muzikës dhe Aspasia që ka emrin e gjyshes ndjek shkollën. Vajza e vogël e Elpiniqit, Antonela është e martuar me Arben Frrokun dhe ka një vajzë. Vajza e Sandit, Athina, që babai i ka vënë emrin e nënës së tij e martuar me Andrea Stasin, kanë dy djem dhe familjarisht janë stabilizuar në Itali. Djali i madh Arjani i martuar me Silvanën kanë dy vajza Megin dhe Simonën që ndjekin shkollën, ndërsa Mirlani ka dy djem Andi dhe Rajani. Këto rreshta shkurtimisht i shkruajta për të bërë një pemë të familjes time për ti a pasuar fëmijëve në mënyrë që brez pas brezi të dijnë prejardhjen e origjinën e familjes së tyre dhe më tej të pasurohet nga pasardhësit e tyre dhe që kjo pemë të ritet dhe të mos pritet kurrë.. I rekomandoj familjeve arumun/ vllahe dhe të tjera të bëjnë një gjë të tillë, duke pyetur e gërmuar për të gjetur deri sa të munden origjinën e familjeve të tyre në mënyrë që të shkruhet historia e prindërve, e gjyshërve dhe stërgjyshërve. E mira do të jetë që rastet që do të shkruhen të pasqyrohen me foto të brezave duke i u lënë brez pas brezi të tjerëve. Kostandin Gajda Mars 2015
10 Vanghea Mihanj Steryu
PAPU GLJETS Paplu Gljet asunâ ficiurits adunâ, Ellâ s-u chindiseascâ a Anlui Nâu s-âi greascâ. El,vini!- Ghini vini! Chindist cu gigi–migi, cu baloni – lampioni shi pacheti di bamboni. Paplu Gljets va-li da, El tuts nâ va.
AMBÂEATSÂ Afrodita Tocili
CRUSHUVA Crushuva nu iaste. sade un zbor. Cruhuva iaste suflit ti n popul. Crushuva iaste Armăname, limbă armănească tsi să aveaglje cu njilje di anji, tsi s-căntă shi spune ti căsur aprease, ti isturie sandzinoasă, ti pirifaninljea a unui popul pimtu shi prădat, matotăna sculat ca fenixlu di tu cinushe ! ... Crushuva iaste noptsă ănpline cu lună, son di cămbănj, ti harei shi ti moarte... Crushuva iaste un dor purtat tu suflit, yise arupte, alumtatic shi giunatic... Crushuva iaste Armăname!
Sots shi soatsâ! Ââmbâreatsâ! Âbâreatsâ Anlu nâu, Ânbâreatsâ Colinde! Âmbâreatsâ Cârciunlu. Âmbâreatsâ! Âmbâreatsâ! Sârbâtorli cu ghineatsâ, Tu tuti yali treanburu ari Yinu cu harauâ mari. Ânbâreatsâ – mushuteatsâ! Anlu Nâu - la tuts cu ghineatsâ. Ti multsâ anj!
Aza santem liber, nu avem campanj electoral. Cu arëmënj Robert Nakuçi (Kosina Përmet) si Kostandin Gajda (Durrës, origina veci Belica sus-Gorna Belica).
11
TOMA BABU
Î
COPACUL
n fundătura formată de terminalul străzii Șoseaua din Vii, după tranversarea străzii Democrației, se află intrarea cimitirului din cartierul constănțean Viile Noi. Pe prima alee pe stânga, perpendiculară pe strada Democra- ției, pe al cincilea rând, pe partea stțngă, în dreptul mormântului familiei Trandafir, se află o piatră funerară, cu o cruce de marmoră în partea superioară, încadrată de două vaze pentru flori.
Aici se odihnesc părinții noștri Victoria și Spiru T. Babu
Mama, fiica lui Sotir Balamaci și a Eugeniei Balamaci (din familia Pihu) s-a născut în anul 1906 și a decedat în anul 1982 la vârsta de 76 de a n i . Tata, fiul lui Stelian (Tegu) Babu și Dumitra (Dimcea) Babu (din familia Buchi)s-a născut la 2 iulie 1898 și a decedat la 16 februarie 1983 la vârsta de 85 de ani. “Copacul”despre care voi încerca să scriu în cele ce urmează, își are rădăcinile adânc înfipte întrun trecut foarte îndepărtat. Nimeni nu s-a încumetat să „sape” și să descopere până unde se întind aceste rădăcini. În ultimile zile ale existenței sale,tata a încercat să ne lase, nouă,urmașilor săi, spre cunoaștere și spre neuitare, obârșia neamului din care facem parte. Atât cât a putut să își aducă aminte. Cu scrisul lui mărunt, din ce în ce mai indescifrabil, pe măsură ce se propia de sfârșit, acel sfârșit pe care și-l dorea și îl aștepta ca pe o salvare, după pierderea celei ce i-a fost alături, din 1926, o viață de om, tata a încercat și a reușit să cuprindă în câteva pagini ale unui carnețel, toată istoria ramurii căreia îi aparține familia noastră. În cele ce urmează,voi încerca să reproduc, cuvânt cu cuvânt, cele crise de tata: „Eu, Spiru T.Babu, m-am născut la 2 iulie 1898, în satul Dișnița, orașul Corița din Albania, aflată în vremea aceea, sub imperiul otoman. Părinții mei, Stelian (Tegu) Babu, fiul lui Chita Babu Naduleanu și mama mea Dumitra (Dimcea ) fiica lui Ianachi Buchi, erau de origine aromână. .
Din anul 2001 li s-a alăturat și sora noastră Sofica (măritată Moraru).
Ocupația de bază a părinților mei,ca și a majorității aromânilor din Balcani, era păstoritul si cârvănitul, adică efectuarea transporturilor de mărfuri, cu ajutorul caravanelor de cai sau catâri. Oieritul impunea ca, periodic, să se plece cu oile în transhumanță, așa încât, până în anul 1908, mi-am însoțit familia în aceste peregrinări, toamna plecând din Dișnița spre sudul
12 Greciei, în zona cunoscută sub denumirea de Vlahu Iani, unde vremea era mai blândă, iar primăvara revenind în zona muntoasă a Dișniței, cu pășuni bogate pentru miile oi ale aromânilor. Se înțelege că, elev fiind, cursurile le-am urmat în funție de locurile în care trebuia să poposim. Așa se face că un an l-am urmat la Vlahu Iani, la școala română, avându-l ca dascăl pe Andin Muși și pe Zicu Araia. În altă iarnă am urmat la școala greacă, avându-l dascăl pe Gi- mulea (tatăl lui Cidota Mihai, constănțean din Viile noi). Trebuie să menționez că, plecarea în trnshumanță se făcea în grup de mai multe famii iar descinderea într-un loc sau altul forma o comunitate a cărui membri se înru- deau. Iată o fotografie făcută la locul numit „La câlivii”în care eu, copilul din primul rând pe partea dreaptă,mă aflu în brațele unui unchi.
Viața grea, neajunsurile unei familii nume-roase, cu opt băieți și o fată,câți eram, l-a determinat pe cel mai mare frate al meu, Dionisie (Nisa), să plece în America, în anul 1903, chiar din Vlahu Iani, unde ne aflam în iarna aceea. În următorul an, 1907, a plecat în America și fratele Leon (Nida) În anul 1908, după cinci ani de la plecare, fratele Dionisie (Nisa) s-a întors din America și s-a căsătorit în Dișnița. Cu banii câș-tigați de fratele meu, am reușit să cumpărăm, în orașul Corița (Curceua), o casă mare cu etaj, unde ne-am mutat cu toată familia. In Corița, fratele Dionisie a început să practice meseria de samargiu, confecționer de samare pentru cai și catâri, împreună cu papu Buchi, bunicul din partea mamei, care avea această meserie. Tata se ocupa cu oieritul și cu cârvănitul iar noi, frații mai mici, ne continuam cursurile școlii române din Corița. În anul 1909, după nașterea primului său copil,Vanghele, fratele Dionisie a plecat din nou în America, luându-l cu el și pe fratele Nâstase (Tasi). În anul 1911, a plecat în America și fratele Athanasie (Tanasi). Războiul balcanic din 1912, a afectat și zona locuită de noi, aflată sub dominație otomană. Toate școlile au fost închise.Terminasem clasa a treia primară cu dascălii Andrei Nastu și An- din Muși. În acel an, armata
greacă a ieșit învin-gătoare în confruntarea cu armata turcă. În re-tragere, aceasta a trecut și prin orașul Corița, răvășită. în dezordine totală, cu bieții ostași flă-mânzi nevoiți să își vândă arma sau calul pentru o bucată de pâine. În anul 1913, anul în care Albania și-a câș-tigat statutul de stat independent suveran, iar Grecia și-a retras trupele de pe teritoriul res- pectiv, fratele Dionisie s-a întors din America. În anul 1914, s-a născut Epa, al doilea copil al fratelui Dionisie. În acel an, o parte din albanezii grecomani, au încercat să organizeze o răscoală împotriva independenței Albaniei. Timp de două-trei zile,teroarea grecomanilor s-a abătut și asupra comunității de aromâni, masacrând pe câțiva din membrii ei. Așa a căzut victimă primul preot al comunității, Hara-lambie Balamaci, (Papa Lambru, cum era cunoscut de toți), apoi Vasile Talabacu, Baba- iana ,,Nicolae Babu, Vasile Fați și alții. Casei lui Culicea Cicani i s-a dat foc cu intenția de a-i surprinde în incediu toată familia. A patra zi,revolta a fost înăbușită de ar- mata noului stat albanez. Încă din 1912, când s-au închis școlile, eu am intrat ca ucenic la Nașu Fați, cel mai renumit croitor din Corița, încercând să îmi însușesc această meserie. După un an și ceva, m-am angajat la Nașu Cocea tot în meseria de croitor iar în anul 1915 am lucrat o vară întreagă cu Vasile Ceamgu și Pericle Babu pen-tru a-mi însuși tehnica croielii la confecționarea costumelor naționale,
13 specifice fărșirotești. La 21 iulie 1916,când împlineam deja optsprezece ani, îmreună cu Nașu Bațu, Pilea Rigea, Laza Bujgoli,Teiu Teja,Tanasi Dargati și mulți alții,purtați de caii lui Miti Carapatechi și Nacu Fați, am plecat din Corița spre portul Calabaca din Grecia, și neam îmbarcat pentru călătoria noastră spre America,unde mă așteptau cei trei frați ai mei Nida,Tasi și Tanasi. În America am început să lucrez la o fabrică de textile ca muncitor necalificat. Asta a durat cam trei-patru ani timp în care, în orele libere, am reușit să mă calific în meseria de fri-zer. Mirajul halatelor albe, a notei de curățenie pe care o emana, m-a atras de la început și am îndrăgit această meserie. În anul 1916, fratele meu Năstase, s-a înrolat voluntar în armată și a slujit-o până în anul 1918. În anul 1919, doi din frații mei, Nida și Tasi au plecar acasă, în Corița, la părinți, unde s-au și căsătorit. După trei ani, în 1922, fratele Tanasi cu care rămăsesem în America, s-a căsătorit și el. În calitate de membru al unei noi familii, s-a asociat cu cumnatul său, Nașu Caramita și au deschis în New York un restaurant. Tot în New York îmi desfășuram și eu meseria de frizer calificat așa că m-au convins să întru în combi-nația lor, ca asociat la capital. Falimentul ce a urmat nu după mult timp, m-a costat pierderea a peste 6000 de dolari, sumă cu care eram părtaș la „afacere”. În anul 1925 m-am logodit cu Victoria, fiica lui Sotir Balamaci,vărul preotului martir, Papa Lambru. Pe Victoria am îndrăgit-o încă de pe vremea când eram în Corița. Familia ei se mutase în București (România) încă din anul 1920, adică după patru ani de la plecarea me în America. În București se afla și fratele meu Nicolae (Cola) care, după absolvirea liceului din Salonic, și-a continuat studiile superioare la A c a d e m i a bucureșteană. El a fost acela care mi-a mijlocit intervenția la Victoria și părinții ei solicitându-i mâna. Victoria își amintea de mi-ne și cererea mi-a fost acceptată. Am trimis din America cele necesare pregătirii ritualului de logodnă iar după un an, în 1926, am venit în România și ne-am căsătorit. Am plecat apoi în Albania, la Corița, unde se aflau părinții mei pe care
nu îi văzusem de zece ani, din 1916, când am plecat în Ameriaca. Reîntâlneam frumoa- sele locuri ale Dișniței în care îmi petrecusem copilăria, cu toate nâzbâtiile inerentevârstei. Revedeam străzile a căror praf stârnit de trecerea turmelor de oi, se ridica până la cer, învăluindune și pe noi care alergam în urma lor. Apoi grădina beiului cu bătrânul nuc „bombardat”cu pietre când ne furișam să furăm nuci, apoi dudul cu fructele dulci, apoi... Vizitarea părinților și a tuturor rudelor din Albania, a durat trei luni de zile după care, în luna august al acelui an, ne-am întors la Bucu-rești. Frumosul costum național specific fărși-rotesc, în care ne-am fotografiat, accentua și mai mult frumusețea tinerei mele soții.
După alte două luni, în niembrie 1926, am plecat iar în America. Îmi rămăseseră nerezolvate unele probleme în legătură cu falimentul restaurantului.Victoria a rămas la București cu părinții ei. Era însărcinată cu primul nostru copil. După șase luni,
Vijon Nr e ardhshëm...
14
FAMILJA GOLLGOTA Vitet e shkollës
N
ë Durrës, në qytetin e lindjes, Spiro Gollgota nisi udhën e dijes në shkollën shqipe. Që në fillim ra në sy zelli në mësime, talenti. Filloi të shkruante me një kaligrafi të bukur e të qartë... Në kopësht kishte mësuese Shaqe Mazrekun. Në klasë të parë mësuesi i tij ishte intelektuali Kolë Xhumari, autori i dashur i abetares... Në sajë të cilësive dhe dhuntive të tij dhe, në sajë të kujdesit prindëror të familjes, Spiroja e mbaroi shtator 1946. Sëmundja po shkëlqyer filloren në Durrës në moshën 12 vjecare. bënte të vetën. Kështu, ai djalë I ati Vangjeli, me rrethin e tij shoqëror dhe zyrtar mundi ta që mbante në shpirt një mal me regjistronte Spiron në një lice të Italisë në Bari. ëndërra, nuk mundi të mbaronte Në vitin 1939, në shtator, studenti shqiptar Spiro Gollgota udhën e nisur të dijes. Më vonë filloi mësimet në liceun “Domeniko Chirlo” të Barit, një ai, si autodidakt, do të kompesojë shkollë e përgjithëshme...edhe në lice Spiroja demonstronte dhe do të fitojë atë që humbi.
edukatën familjare në sjellje, në mësime dhe në mbajtjen me Lodhej shumë, kthehej i elegancë të uniformës. dërrmuar në shtëpi. Sëmundja Në lice Spiroja vitin e parë kreu kursin e plotë të gjuhës po hidhte spirancat në trupin e njomë të të riut njëzet vjecar. Në italiane, të cilën e përvetësoi në mënyrë të shkëlqyer. shtëpi i vinte Vangjel Koja, që e E fliste italishten sikur të kishte lindur atje,-thotë Stavrulla. donte dhe e cmonte shumë, Spiro Kur vinte i ati së toku vizitonin qytetin, Romën dhe vecanarisht Urumi, hokatar, Gjergj Vlashi i ndërtimet masive antike, veprat e artit dhe të kultit. Ato i edukuar, Kozma lara e bënte për kujtonin Durrësin. Edhe në Vatikan pati vajtur me të atin. Atje vete me atë bisedën plot kulturë. mrekullohej pas larmishmërisë së veprave të artit. Pranvera e vitit 1947. Në këtë Pasi mbaroj me rezultate të larta vitin e parë të gjuhës, në shtator kohë Spiroja kishte shpeshtuar të vitit 1940 filloi vitin e parë të shkollës. Si student i shkëlqyer, vajtjet në studion e skulptorit Spiroja mundi që brënda vitit arsimor 1940-1941 të mbaronte Sabri Tuci. Aty qëndronte me orë dy vite bashkë dhe me nivel të lartë.Megjithëse zotëronte mirë të tëra duke soditur artistin në italishten, me shokët shqiptar fliste shqip, ndërsa me të atin punë e sipër. Shpesh i ati e gjente vazhdonte të fliste vllahishten stërgjyshore. Në vitin e katërt, që aty dhe, me të birin rrinin bashkë. fillonte në shtator 1943 nuk shkoi sepse pasi kapitulloi Italia, nuk Ndërsa skulptori punonte, mundi të kthehej në Bari. Në fund të vitit 1944 familja Gollgota Spiroja humbiste në ëndërra për qëndron në Tiranë dhe në janar 1945 kthehet në Durrës. skulpturën. Janë këto mbresa që Në mars 1945 u regjistrua në liceun e Durrësit në vitin shpërthejnë tek Spiroja dëshirën e katërt, e ndërpreu për arsye shëndetësore dhe e rifilloi në për t u marrë me skulpturë.
15
Në mënyrë të befasishme arrestohet i ati, avokati i nderuar Vangjel Gollgota më 17 maj 1947. Të gjithë u stepën, c kishte bërë!...Oktapodi memec i diktaturës komuniste po shtrinte thonjtë e po mbyste mencurinë dhe intelektin e njerëzve, sidomos të “atyre me kulturë perëndimore”. Na i morën të gjitha, - kujton Dhimitra. Për familjen Gollgota kish filluar persekutimi Shtetëror. Një i njohuri i familjes, inxhinjeri i dëgjuar i qytetit Kalasi, që e dinte se kush ishin, heshturazi, pa rënë në sy iu drejtua: Ikni në shtëpi! S kemi punë për ju, thyerje gurësh në hekurudhë ju s bëni dot, është punë burrash. Si u qetësua paksa familja, për Vangjelin filluan të interesoheshin miqtë, ashtu në fshehtësi. Një nga këta ishte i nderuari Teodor Heba, nga vllehët e dëgjuar të Durrësit. Ai, me reputacionin që kishte e nxori Vangjelin nga burgu në fund të vitit 1950. Familja u bë përsëri e plotë. Një mik i Vangjelit në Bari, profesor Panaro, merr vesh nga një fqinj i tij për sëmundjen e Spiros. Urgjent ai i dërgon një letër Vangjelit: “Po të dërgoj këto ilace që kanë dalë për herë të parë.” Ishin 500 korkrra nikotibina. Një sukses i mjeksisë që i tha “ndal” tuberkolozit. Në fund të vitit 1952 Spiroja shërohet. Shëndeti iu kthye shumë shpejt.
Në punë
Si Spiroja, edhe të motrat, me zjarr familjar dhe plot Në ekspozitën e parë të nostalgji futeshin në rrjedha të pikturës në Durrës, Spiroja bisedës vllahe. mori pjesë me dy-tre tablo. I kishte të mirë shokët. I Autoritetet e pushtetit, shtyrë nga talenti dhe popullariteti që vinin ata në repartin e punës po fitonte emri i Spiros në këtë si Kin Sheldia, Gjergj Vlashi, qytet, vendosën ta punësonin Qemal Kërtusha, Vangjel në sektorin e pikturës. Deri në Heba apo Pjetër Dungu. Me vitin 1952 ai punonte bashkë Kristaq Ramën trashëgonin me fotografin e talentuar një miqësi të vjetër familjare. Dhimitra sjell kujtime nga ajo Petraq Boshnjaku. miqësi: Shumë herë, sidomos pas Gjyshi ynë s dinte shqip, darkave ata hynin në biseda dhe kujtime vllahe. Nëna por vllavisht dhe greqisht, Vangjeli shpesh u kujtonte një shqipen ia mësonte gjyshi i Kristaq Ramës (edhe ai quhej këngë të vjetër vllahe: Kristaq( “Cai s-a llas limba llai Kur Spiroja po ngrohej S-ardë peru a copu llui” me zjarrin e talentit të tij,
Pranvera e vitit 1947. Në këtë kohë Spiroja kishte shpeshtuar vajtjet në studion e skulptorit Sabri Tuci. Aty qëndronte me orë të tëra duke soditur artistin në punë e sipër”. një goditje në zemër e preu në mes. Qëndroi tri ditë në gjendje kome. Mjekët thanë se po t i kalonte tri ditët, do të shpëtonte. S qe e thënë. Vdiq në ditën e tretë, më 10 dhjetor 1962. I gjithë Durrësi u drodh kur mësoi për vdekjen e Spiro Gollgotës. Dhjetra të rinj grupr-grupe i bënin artistit homazhet e fundit. Qyteti i tërë mori pjesë në kortezhin e përmortshëm. Bashkëmoshatarët e Spiros thonë se në Durrës s ish parë një varrim i tillë, ndërsa motrat shtojnë: Sic lindi me bujë, vdiq me bujë. Shtëpinë e mbuloi zija.
16
Pikturë e re, art i madh Piktori Spiro Gollgota na ka lënë një thesar të vërtetë artistik, rreth 120 punime në pikturë dhe disa në skulpturë. Kjo trashëgimi kulturore i ngjet një lëndine plot lule e peisazhe. Aty artisti ka mpiksur: • Frymëzimet e tij të karakterit historik. • Nostalgjinë për origjinën e lashtë dhe të afërme të familjes. • Emocionet për idhujt e tij të martit. • Ngrohtësinë e qytetit të tij të lindjes. • Përmes tabllove si gjak i ngrohtë rrjedh masazhi për të bukurën, për jetën, për të sotmen e të Nesërmen. • Ngjyrat në pikturat e Spiros i mbajnë iso shpirtit të tij të derdhur në telajo. • Kaltërsia e Adriatikut, valëzimi i tij. • Pikon burimi i florinjtë i Voskopojës, dhe freskia e aheve të Dardhës. • Tema e familjes sikur ka dicka të vecantë, më e preferuar, më e ngrohjtë. • Peisazhet plotësojnë njeri pas tjetrit sa biografinë e emocioneve të autorit aq edhe atë të mesazheve të tij. Me veprat e tij piktori Spiro Gollgota i dha kohës që jetoi bardhësinë e shpirtit dhe emocionet e sinqerta të zemrës. Por dicka mbeti e mangët ndaj tij. S ka gjë. Me Spiro Gollgotën do të ngjas si me smeraldin. Sa më shumë të kalojë koha, më shumë do të shkëlqejë ai.
Vllehët kanë qenë trima dhe të kamur, të zgjuar e me kulturë të lartë, kjo është e vërtetë. I tillë ishte dhe Spiroja, i bukur, i dashur dhe i ciltër. Ai kishte një kulturë perëndimore”. Kujtime artistësh VANGJEL HEBA – Artist i merituar Artistit Vangjel Heba, kur i kërkuam ndonjë fjalë a mbresë për Spiro Gollgotën, ai u gjallërua dhe hyri në liqenin e kujtimeve. Spiro Gollgota është miku im më i madh, është Vangjush Mioja i Durrësit. Në gjimnaz shkonim së toku, megjithëse Spiroja ishte më i mjadh, një klasë më lart nga unë. Na lidhi fëmijëria, shkolla, Durrësi, miqësia, por më fort na bashkoi arti, ai në pikturë, unë në teatër. Me mua rrinte në cdo provë, mbas skene ose në sallë. Spiroja, ashtu si unë, ishte vllah. Vllehët kanë qenë trima dhe të kamur, të zgjuar e me kulturë të lartë, kjo është e vërtetë. I tillë ishte dhe Spiroja, i bukur, i dashur dhe i ciltër. Ai kishte një kulturë perëndimore. I miri Spiro kishte një penel të vecantë, sikur ai nuk hidhte ngjyra, por ngrohtësi. Dhe kjo të mahnit në tablotë e tij. Aty gjen ngrohtësi, të vacantën e Durrësit, anën antike të qytetit dhe arë moderne. Në këtë sens Gollgota është piktori më i madh i Durrësit.
17
18
MBËSHTETJA
PERËNDIMI
Po ti ku ishe kur unë të thërrisja Ku ishe kur më shumë pata nevojë? Për mbështetje dhe në gjumë pëshpërisja
Dhe pse të ftohta ato ditë janari Perëndimi ish më i bukur se kurrë Fjalë gëzimesh të thoja te shtrati Por shpirti më digjej si furrë Ti flisje me perëndimin e diellit Prej meje e fshihje përlotjen Udhën përgatisje drejt qiellit Me perëndimin më të bukur që doje Tani kur andej tret vështrimin Përshëndetjen ati im ta shoh aty Më përskuqen sytë nga përmallimi
Kur lutjet s'i rreshtja çdo vakt e çdo orë... Rreth meje miket e kishin mbështetjen Dhe unë fshehtas qaja nën zë Gjithmonë kam mëshiruar veten Optimizmi më rrëzohej, mbetesha pa të Po ti ku ishe dhe vjen tani vonuar Dhe bën t'i sjellësh pranverë shpirtit tim Ç'farë t'i bëj durimit të thërmuar A mund t'm'i thash plagët, gazi im të jesh ti?
S›mund t›i shijoj bukuritë si me ty?!
SCÂPÂTARA
Arâcâroasi atseli dzâli a l’inaru Cu scâpâtara ma mushata di altorâ Zboarâ ti haraua tsditsiam la capu Ma tine iu irai când mini tsâ gream… Ma suflitlu ñ-ardia sh-lo s-mi dorâ Iu irai când ma mult aveam ananghiâ ? Tini agilisitu zburai cu sorli Ti andrupari sh-tu somnu murmuram, Când plâcârsearili nu-câpsea itsi tsinâ, itsi oarâ… Alâpsesh di ma mushatâ scâpâtari Ti cala tsi va s-loi ti la steali Sh-di mini ascundiai lâcârmari Afigâra di mini soatsili u avea andruparea Tora candu mutresc citi aclo Sh-mini pi-ascumtulea plândzeam pi sum-boatsi Ts-ved salutaria a-ta tatilu a-melu Dipriunâ aveam ñilâ ti sinea Ocli ñ-rushâscu di mari dor Harauâ si surupea, armâneam fârâ di nâsâ. Ndupurara a-ta ñ-pitrets di la tseru! Ma tini iu irai sh-l’iñ tora amânat Sh-vrei s-l’i aduts primuvearâ a suflitlui a-melu Tsi poati si-l’i fac arâvdariei sârâmatâ Ancâ poati s-li vindits arâñli, harauâ a-mea s-esht Sofije Zguri tini ?
ANDRUPAREA
19
Cu d le Marco Leidekker Council of Europe de i’Europe. Zburam pi problemi ca noi avem pi “minoritat nacional” si mult alt problemi. D-le Marco, Thoma Musha, Valentin Mustaka, Ilia Gjoka, Kostandin Janko si Pano Bakalli.
Boboshticarët dhe Drenovarët e Bukurshtit (në mes Asdreni; Aleksandre Stavre Drenova) fb nga Theolloraq Bello