DURRËS
RËMËNU / ARUMUNU / VLLEHU NUK HUMBET / NU CHEARI
E PËRMUAJSHME KULTURORE ARTISTIKE VITI I TRETË I BOTIMIT NR. 29, GUSHT 2013
NGA LEO GJATA
3 Valentino Mustaka
_______________________ Procredit Bank sha Swift Code FEFAALTR IBAN AL73209122020000201323080101 Lekë IBAN AL30209122020000201323080002 Euro preciul 300 Euro / ti un mesu Vâ hâristusim ti agiutarea a voastrâ ti cauza armâneascâ! Rivista s-da gratis.
RRĂMĂNJ DI ETA TUTĂ..!! Ca noapti lungă di dau njijă di anj, Llunjina ahurĥi zhdicidă...... Qirollu allăxi.....sh’ti noi.. Atsa scutadhi tsi avia cădzută pi rrămănii.. ca nor lai shi negură, llo s’gilastă... Aspari că vini dzua sh’ti rrămănj s’hărăsiastă. Rrămăne, dishtiaptiti..!!! Gra cu boatsi pi limba’ta iu tsădo.. Tu căsăbai, n’hoară, pi dziană....iu tsădo.. S’nu alash limba armenească pănă esht ljiu.. Că ma qirush limba...Tsi us’arrămănă?? Cum u zburrăstă rrămănjjă di tut Balkanu cu un-alantă?? Rrămănj, adunatsvă tuts deadun..di tut Balkanu..!! Ĥim ună fumeljă!..Un săndzi di tută eta!! Noi ĥim grets, arbinesh, vurĝar, rumanj, maqidonj shi serb.. ma prota sh’ma mult di al’tsăva..ĥim rrămănj!!! Leo Gjata/6-21-2013
MA MURI AÔ TU XENI
Botuesi i revistës “Arumunët Durrës” Valentin Mustaka
Cel: +355 682058712. e-mail: vamus1948@gmail.com www.partia-abde.blogspot.com Përpunimi Grafik: Ilmi Shahu Shtypur në shtypshkronjën “MILENIUMI I RI” | Adresa: Autostradë Tiranë - Durrës, km 26 mobile : 0682064654 | e-mail: info@mileniumiri.de | http://www.mileniumiri.de
Ma muri aô tu xeni, di’ôvui tiĥi’ahtari, S’mi ngurpats aco ju s’mor, naparti di’amari. Snj’amănats niĥam’di lloc, s’ôdutsets cu voi, Misticată cu curpăi, di’amăridzu di’oi. Atsa mănată di lloc, dit dzenili’anôsti, Ninga inămă băgatsu, voi di mănjl’avôsti. Sinj lishuradză griatsa, di muzga’tsa xiana, S’ôdun mintia-z’dorm tut eta, cănd z’bată cămbania. S’nidzets sij’dzătsets al’ati, s’nu mi tsănă zhali, S’nu bagă shamei llaiă, că scăpai di rrali. Aviam’nă fiată săvdai, sij dzătsets sn’ôshtiaptă, Voi su mutrest di’aco ndziană, cănd si facă nviastă. Ma ghini z’dorm ti tut eta, d’iu z’binedz tu xeni, Trupu su tuqest tu muzgă, sh’suflutu pit dzeni. Lla icônă fac cărutsia, lla sôri sh’lla llună, Tora cu inăma frrămtă,..andamusi bună!.. Di Leo Gjata, October 28, 2012
KUR ISHA I VOGËL, ANËZËS SË DETIT Rrinja në shkëmbinj, dallgët numuroja Si nonjë orkestër, unë e drejtoja Shikonja vaporët, rriteshin ngadalë Sa vinin më afër, lodronin mbi valë Kur frynte veriu, dhe sillte furtunë Valet egërsoshin, si kodra me shkumbë Varkat i shikonja, me valat në garë Her në maj të kodrës, her humbisnin fare. Në hije t’ullinjve, fshih’sha prej të nxeti Shikonja nga larg, tufa pula-deti. Shqiponja, skifterë dhe ca dallëndyshe Sikur bënin gara, cicëronin ndryshe. Kopeja me shqerra, nja njëzete-pesë Vinin nënë hije, që tju bënte vesë. Dhe nja-dy kacika, i kisha manare Njëra ish kënutë, tjetra ish sy-lare. Ande nga mbas-dite, më merrte uria Në torb’buk e djathë, mernja nga shtëpia, Yshqenja manaret, dhe qenin ngahera, S’kisha për të ngrënë, përveç mana-ferra. Duartë gërvishtur, ditën nëpër ferra Dhe me ëndrra shumë, beharit me shqerra, Fandasi fëmije, dhe çfar nuk mendonja, Si të isha zog, dhe të fluturonja. Po ta bënte Zoti, kos detin e tërë Gurët buk’të bardhë, dhe një tas të gjërë Bëj përshesh e ha, me dy lug në dorë, Pastaj të yshqenja, zagarin e gjorë. Tashti që u mplaka, mendohem së koti, Pranverat me shqerra, dhe më pikoi loti. Prap me fandasinë, të shkonja dhe’njerë, Në breg-det me shqerra, ditën në pranverë. Leo Gjata/Jan.2, 2013
4
5
MULLUNĂLLU, FICHORRU SH’UN ĜUMARR.!! Mullunăllu cu fichorru, n’qisiră s’niagă mpăzari, dusără z’vindă ĝumarru, vra s’ancupără mullari. Ta su vindă cama ghini, nu vra si curmă ĝumarru, pi’un lem ligară cu funi, ta su porrtă ej sumarru. Dupu cali cum nădzia, qinduriră ta z’bia apă, avdzar’un om tsi tărrtsia, qushtu dzăsi j’fetsi s’crapă. -Ğumarr’nu ee cai dzătsets, llă dzăsi cu tută minti, di’aich trejă tsi videts, nu esti atsell tsi prindi. Mullunăllu ma căt avdi, oduqi ju ira zborru, j’băgă sumarr’o li pravdi, shi n’callar băgă fichorru. Băgă ĝumarru dininti, sh’ell nidzia pi dănăpoi. J’dzăsi mintia: C’ashă prindi, n’or ananghi că tsi voi-. Ma ĝumarru llo inati, di sădori s’fetsi apă, c’urecjli spindzurati, llo s’ncăniastă cathi chapă.
Un alt om ll’ishă dininti. J’dzăsi a fichorru:-Dimbell-u!!, Nu fats tinjii ti printi, dipună si’alină ell-u. Om aush j’si ja chăchorră, dipună, ti ved dunjau!-, Aushu nu fetsi zbôrră: -Ai săts fac-u sh’hătăra’tau. Ma n’cllo dau-tre mujer, ună j’dzăsi a’mullunăllu: -Ts’dusi mintia pisti per?, că ti vedi Dumudzăllu!Fichorru nu imnă dot, nu ti nets llai mullună? sh’tini n’calar ca dhespot! printi llaiu tsi esht ashăDzăsi’aushu-Gjini dzăsi! llu llo sh’fichorru n’callar-u. Li mutri: Scăpai di năsi!. tuts vra si facă xhandar-.
N’cali’ishe un dininti, om aush cu tut zaĝar-u: -Voi dojă nu hits pi minti, doi ish n’callar pi ĝumarr-u. N’ovets crimă ii rrushăni? atsa pravdă n’ôri gură, avets inămă di căni, ma psusi voi u z’vi nxhură! -Nj’fudzi mintia, zurrusi, nu j’fac dot qefia’vărrui, ashă di cand apări,
S’IRAM PUJ CU PENI...!!!
cathi’un sinj da minti’allui. -Ai z’dupunăm, ghini dzăsi-, -Dipună j’dzăsi’a fichorru, di doi ish s’frrămsi tu mesi, u s’niagă qirut ĝumarru-. Ğumarru lishor-lishor, tora cărrtsănia dininti, sh’aushu cu tut fuchor, fetsără atsa tsi prindi. Ninga ni dush tu păzari, tuts mutra canda vra s’nxhură: -Tiviqejă fac ahtari, dzăsără tuts pi’ună gură-. -Ja mutrits doi tiviqej, vra s’arrupă tsruili’allor, neg pi dănăpoi ca njej, aushu cu tut fichor-. -Ar sh’ej ca mintia’ĝumarru, Neg cu pravda zdăcărrcată, cum di nu portă sh’sumarru? ma tsi’atai j’ar pătsată?!. Mullunăllu n’ôrrăvdă: -Stăpsera ee tut’amiau, mi spixhur pi Dumudză, că stătui s’ascult dunjau! Z’vi’arrădets cu dhiqi mari, j’ascultai tuts tsi dzătsia, tora nj’vini păn lla nari, sh’us s’ascult mintia’mia. Note: Idea ti aistă poemă esti llôtă di Aeosop's Fables, sturiuri di cilimanj. Di Leo Gjata, May 31, 2012
Dumădză di aco stri nor, Ascultă săts dzăc un zborr, Ună hari săts căftam, S’mi fitsiai pulj s’azburam. Smi aviai faptă pulj cu peni, S’azburam aco pit dzeni, Nu voi multi, goll’atsa... Sh’dorru tsi’am si vindica.. S’iram ca puljă tsi’azbôră, Uz viniam citi vărrôră, Dzălili tsi n’ôri nor, S’mutram ĥima c’ôhtănt dor.. Z’ved cămpu dit Chamării, S’neg tu Ĝramusti sh’Linii, Cămpu di’Urseka sh’Kurciau, Atsa ee săvdaia’amiau..... Nu voi stau aô tu xeni, Ni vărdiatsă, nică dzeni, Ni rrămănj, ni cupi di’oi, Di’ôm vinită s’neg napoi. S’vidiam Vuscupoia sh’Plasa, Vala Mari j’ôviam casa, S’azburam tu Mizuqei, S’neg Kulonja sh’Migidei. Ah..! S’aviam peni s’azbor, Voi tas vinduc aist dor,.. Fudzi cănd iram fichor... Tu lloco’njell voi smi torr!!
Di Leo Gjata/Korrik 23, 2013
7
Bazuar ne - Aesop's Fables-
6
NU... NINGA CĂ NU E FAPTĂ
DOLI NGA TIPOGRAFIA LIBRI "PËR ARUMUNËT", "TRÂ ARMÂNAMEA" I AUTORIT ANDON KRISTO
10 agosto 2013 alle ore 4.06 Mardzăna di monopati ună fiată ca thălăndză cu dali sini anăltsati aspăr ca dau nărăndză.. Aman j’dzăsh tish aco n’cali naca nj’dai ună di’năsi.. Aledzi cai vre di dali. Rrushă ca merru sh’arrăsi. Aistă dzăsh, ôm alaptă sh’timsh măna pi sin’oje Nu..ninga că nu ee faptă ee aĝără’atsa tsi vre.. Ôpufusi s’oshtăptam-u nu u z’ja mult ta si facă tretsi’un sezon, tretsi’un an-u tretsi viara, sh’iarra s’tracă..
MËNDJE GOMARI FABULË
Luani me dhelprën shkuan gjueti, Njëri kish fuqinë, një dinakëri, Tha dhelpra luanit, gomarin të ftosh, Premtoi thesarë, tërshërë një kosh, Vesh-gjati dëgjoi, ky gomari plak, Miqësi me mbretin, e kish për merak. Gomari sa erdhi ne vëndi’takimit, Pëlliti me qejf në prani të trimit, Luani iu hodh e kapi për gryke, Vesh-gjati i tha :-Nga’vash mik më mbyte.! Sa hap-e mbyll sytë, ish pun’e mbaruar, Dhe dark’e luanit, me dhelprën ish shtruar.. Luani i tha dhelprës:-Rri pranë ta ruash, do fle pak, dhe erdha..po hëngre do vuashDhelpra zë lëpiet, po s’mund të durojë, Filloi nga koka, dhe nis të kafshojë. E zbrazi tër kokën, dhe u ngop nga truri, Pastaj e mbështeti, siç ish pran një guri.. U kthye luani, dhe sheh me vërejtje, Kur pa kokën bosh, thirri me urrejtje: -Po çe bëre trurin...koka është bosh? -Trurin mbret i pyllit !?..Dua të kuptosh, e tër ajo kokë, të kish tru dhe mënd, kurrë z’do kish rënë, n’atë kurthin tëndZgjurësia e ka përgjigjen të azërtë.
Leo Gjata/June 21, 2013
Ma mushata cănd ôfllai nu mi’ashtăptă ca maninti nu ira’tsa tsi’ashtăptai alăxi ma nu cum prindi.. Ca carra pi dămăndari nărăndzili n’ôshtăpta.. cănd s’fetsără ti’adunari. tuts ficiorjă li’ahulia.. Nărăndzeli n’ôshtăpta sh’un sezon nu ee putsăn ma sh’ficiorjă n’ôrrăvda.. Li ded, nu pătui sli tsăn..
Leo Gjata/August 9, 2013
ë këtë libër me karakter publicistik & studimor janë e paraqitur krijime dh në ja përkthime, të cilat të botuar në revista dhe ndryshme brënda për jashtë Shqipërisë 013 periudhën 1991-2 titetin, për arumunët, iden gjuhën, kulturën, itete folklorin, personal e, të spikatur arumun historinë, etj.
N
8
9
DEDI FRRĂNDZA Dedi frrăndza, s’tuqi bruma, Sôrră ahurĥi z’găldza, Ti dorrru tsi’aduc aminti, Diparti di vruta’mia. Aist dor ts’u cănt la vrută, N’ôshtept dot sti ved napoi, Ma căt ved vărră ca tini, J’cărtsănest pi dănăpoi.. Atsej ocj ca filigiană, Sh’ună llacărmă pi fatsă, Tish ca pllôia di prănviara, Esh ta sij dai mushutiatsă. II Ja di fatsi’ună cărôri, Scullă vintu, vini viara, Si’aprindi qeptu di feti, Dupu prrăndz, di citirr-siara. Esh la fiată, nu stă n’casă, Vinără sôtsili z’grastă. Cu cusitsili zdifapti, Sta t’ôumbră si’avărastă. Voi sti ved s’ts arrădă budza, Liluciă di njadză viară, Ts’scapără perjă tu sôri, Esh ta sni’adunăm astară. III Sqicu di gărr ti chudii, Ca gherdhanu di flurii, Am mărak nu ti’am vădzută, Căti dzăli ar tărcută? Tsi rrufei mi’agudi!? Prot’ôră cănd ti mutri, Am frică..su shti citse.. Mi cănôsht ..sh’vai nu mi vre?! Vini tômna, moj thăllăndză, Tsi si’umpllu padia di frăndză, Bagă paltollu sh’shameia, Sh’ai s’imnăm z’viadă duneia. IV Dedi niau pi llăngadhă, Ju si’ascumsi ună zarcadhă? Ti’atsa vruta qiniĝorru..! Ari’un mes l’ôr lôtă dorru. Tu niau s’imnăm di-mănă, Sh’dapôia stăm ninga vatră, Voi săts dau un nell cu qiatră, Voi sti fac nviastă rrămănă.. Ai vrută jami di-gushă, N’ôshtept dot s’ti ved lla ushă, Stă ti tsină tora-siara, S’ôshtăptăm dojă prănviara... Leo Gjata\/Apriri 21, 2013
MOSCOPOLEANA
NOSTALGJIA
Kur më zbret.. nga Voskopoja Dalëz ... me ngadalezë Në të zëntë ... moj shiu mbudhë... Ombrellxhi..do bënem-më... Giocu pi arbiniseshti .............................................. Cănd viniai...oh di Vuscupoi, Cu cishtigă, nu ti’aĝunjusia. Ma dz’gri vărr, fichor dupu cali El az’grastă, ma tini nu j’gra.
Eja muzë në shpirt e zemër Të më sjellësh kohën e shkuar Të më kujtosh një emër Për atë që kam harruar Vitet që ikën lanë gjurmë Dhe për kët kam nostalgji Episode shoh në gjumë Vetja më duket si i ri Shoh n’ëndër fytyrën tënde Më duket paqësore Me ata sy që vezullojnë Më dukesh aq hyjnore Është zilja e mëngjezit Që më bën të zgjohem Janë makinat e njerëzit Që përpiqen të largohen E ndjej ballin të djersitur Nga ëndrat argëtuese Kujtimet s’duhen përsëritur Ato janë shqetësuese Ësht’ dit’ e re që fillon Me energji të reja E shkuara tashmë kalon Me rrjedhje të tjera Por duhet ecur përpara Që jetën ta jetosh Të punosh të fitosh para Që jetën ta sigurosh Dy probleme ka njeriu Për shëndetin të kujdeset Mos t’mendojë se ësht ariu Pa para të mës mbetet Pleqëria ësht vështirësi Ngel i vetëm pa fuqi Prandaj duhet pasuri T’kalosh jetën pa sëkëlldi Dt. Nikolla Jorgoni Durrës
S’IRAM PUJ CU PENI...!!! Dumădză di aco stri nor, Ascultă săts dzăc un zborr, Ună hari săts căftam, S’mi fitsiai pulj s’azburam.
Dupu cali, snu da vărră plôi, Ja la fiată ună capardină*, Lagă perjă, bagă’nă shamei, Scullă vintu, fatsi sufurină. ........................................................ Căntă ahtăti’or, păn’ovdzash căcotu, Ti scullash ti cali, nu ti tsăni locu. Scôllă sôts’amia, scôllăti vărrôră, Duri fărcash ocljă, nqisia ma cintrôră! Vuscupoia ntragă, ti’alidziai tu feti, Cănd băgai fustania, cu ună-sut’di pjeti. Ts’asuna călcănju, cala pi căldrămi, Aidi o la fiată, ai făr’arrushăni!
Smi aviai faptă pulj cu peni, S’azburam aco pit dzeni, Nu voi multi, goll’atsa... Sh’dorru tsi’am si vindica..
Ma j’fitsiai cusitsă, perjă neli-neli, Baluca pi frrămti, sh’pisti sufurrtseli. Vintu vra si’agiôcă, cu baluca’tau.. Ta su zdivilastă, gusha’ta ca niau..
S’iram ca puljă tsi’azbôră, Uz viniam citi vărrôră, Dzălili tsi n’ôri nor, S’mutram ĥima c’ôhtănt dor..
Atsa zvercă lunga, tsi nj’ôi stulusită, Bairu di liri, d’iu lloi psunusită*? Bacagonjjă ts’gra, tuts pi dupu cali, Ma c’ôrrăsu n’gură, nu fitsesh andrali..
Z’ved cămpu dit Chamării, S’neg tu Ĝramusti sh’Linii, Cămpu di’Urseka sh’Kurciau, Atsa ee săvdaia’amiau..... Nu voi stau aô tu xeni, Ni vărdiatsă, nică dzeni, Ni rrămănj, ni cupi di’oi, Di’ôm vinită s’neg napoi.
Stai cu murafeti, pi callu c’ôshau, Ma căt nqisish cala, n’ĥima ti Curciau.. Fetsum muabeti, dzăsum..tsi nu dzăsum!? Tuts j’acătsash n’gură, cala tută arăsum.. Aco ninga llac-u, t’ô umbra di dzadă, Ti bishai pi budză, mutram s’nu ni viadă, Cu prota nidzeri, la hôara pi dziană, Cădzui pi săvdai, cu Moscopoleană! Di Leo Gjata/ June, 26-2013
S’vidiam Vuscupoia sh’Plasa, Vala Mari j’ôviam casa, S’azburam tu Mizuqei, S’neg Kulonja sh’Migidei. Ah..! S’aviam peni s’azbor, Voi tas vinduc aist dor,.. Fudzi cănd iram fichor... Tu lloco’njell voi smi torr!!
Di Leo Gjata/Curik 23, 2013
Rrëmënia nga Voskopoja.
10
11
KRISTO LIKOMANI
Πού είναι οι "Έλληνες Βασιλείς του Βυζαντίου" οεεεοοοο;
A
rumun është një gjuhë Lindore Romance folur në Greqi, Shqipëria, Maqedonia, Rumania, Bullgaria dhe Serbia me rreth 300.000 njerëz. Arumun është i lidhur ngushtë me rumanishten, edhe pse përmban shumë fjalorin e origjinës greke, rumune, ndërsa ka zhytur një shumë të fjalorit nga gjuhët sllave dhe hungareze. Arumunët janë të njohur me emra të ndryshëm, duke përfshirë Vlasi (maqedonisht dhe serbisht), Vlahi (greke), Ulahlar (turke), ose VLLAH Çobani (shqiptar), vllahëve (anglisht), apo Wlachen Walachen (gjermanisht) dhe Valaques (frëngjisht). Të gjitha këto fjalë vijnë nga Βλάχοι grek (vlahoi barinjtë). Serbët e quajnë Tsintsari arumunët, dhe ata janë të njohur si Maqe-ROMANI nga rumunët. Ata e quajnë veten Armãnji, dhe gjuha e tyre armãneashti ose limbã armãneascã. Shembujt më të hershme të njohur e arumun shkrim janë dorëshkrime të Fotius Patriarkut që daton nga rreth 860-870 pas Krishtit, dhe dorëshkrime të shkruara nga Shën Naumit të Ohrit në rreth të njëjtën kohë. Gjatë shekullit të 18, shumë libra janë botuar në arumun, shkruar të gjitha në alfabetin grek. Për fat të keq shumë prej veprave të hershme në arumun ishin djegur gjatë luftërave midis 1750-1788. Personi i parë për të publikuar materiale në arumun në alfabetin latin ishte ndoshta Ioryi Dr Constantin Roja në fillim të shekullit të 19-të. Gjatë viteve 1980 një sistem i ri i drejtshkrimit arumune filluan të shfaqen dhe ka qenë i miratuar në shumicën e vendeve ku flitet arumune, me përjashtim të Greqisë dhe Rumanisë, ku sistemet e vjetra drejtshkrimore janë përdorur akoma. Sistemi i ri, i cili eliminon të gjitha letrat accented, me përjashtim të një, u propozua nga katër shkrimtarët arumune dhe të botuar të parë në vitin 1985. Arumune ka disa status zyrtar në Republikën e Maqedonisë dhe është mësuar në disa shkolla fillore atje si një lëndë fakultative. Folës arumunë në Maqedoni kanë të drejtë të përdorë arumun në gjykatë, dhe që nga viti 2006 arumune ka qenë gjuhë e dytë zyrtare (pas maqedonisht) në qytetin e Krushevë (Crushuva). Dialektet arumune përfshijnë Cipan, Vargarean, Sarbean, Farsilotu, Gramustean dhe Pindean. Shqiptim arumune Teksti i mostrës në arumun Tuti iatsãli umineshtsã s-Fac LIBERI shi egali la nãmuzea shi-ndrepturli. Eali suntu hãrziti cu fichiri shi shi sinidisi lipseashti un cu alantu sh-si poartã tu duhlu-a frãtsãljiljei. Përkthim Të gjitha qeniet njerëzore lindin të lirë dhe të barabartë në dinjitet dhe të drejta. Ata janë të pajisur me arsye dhe ndërgjegje dhe duhet të sillen ndaj njëri tjetrit me frymë vëllazërimi. (Neni 1 i Deklaratës Universale të të Drejtave të Njeriut)
SIMONA HALEP AMINTA TURNEULU DI TENIS DI NURNBERG Agiucâtoarea di tenis Makedonarmânã Simona Halep, cap di serie numirlu 7 shi loclu 58 WTA, amintã turneulu di Nurnberg (Germania), tsi da premii, tut cu tut di 235.000 di dolari. Performanţâ ţsi nu sh-ari preaclja tu tenislu românesc ama shi a sportivilor Makedonarmanj di iutsido!Tu finala di Nurnberg, Simona Halep u antricu sportiva ghirmană Andrea Petkovic, loclu 103 WTA, cu scorlu di 6-3, 6-3.
PERANDORËT BIZANTIN ME PREJARDHJE
RRËMËNE-ARRËMËNE. Sipas një artikulli të përkthyer nga gjuha greke, më poshtë po rendisim sipas numrave që i takonin sipas viteve të mbretërimit të tyre. Nga gjithsej 88 perandorë bizantin, 26 janë të etnis rrëmëne-arrëmëne, pra 30 % e tyre. 20-Mavriqios. Rrëmën - Arëmën 582-602. 22-Iraklios. Rrëmën - Armën. 610-641. Anëtar i Dinastisë së Rrëmënëve-Armënëve të Arsaqidhëve. 23-Kostandinos i tretë. Rrëmën Arëmën. 641. 24-Iraklianos. Rrëmën- Arëmën 641. 25-Konstas i Dytë. Rrëmën- Arëmën.641- 668. 26-Kostandini i Katërt, Pagonatos, Rrëmën Arëmën 668-685. 27-Justianos i dytë. Pinotmitos, Rrëmën-Arëmën 685-695 dhe 705-711. 28-Leondios. Rrëmën- Arëmën 695-698. 29-Tiverios i tretë. Apsimaros. Rrëmën - Armën 698-705. – JASHTË DINASTIVE40-Mihail i Parë. Ragave, Rrëmën - Armën 811- 813. 41-Leon i Katërt. Rrëmën - Armën 813-829. DINASTIA E FRIGJITËVE.AMARIU. 44-Mihail i tretë, methisos Frigos 842-867. DINASTIA MAQEDHONASE-RRËMËNEARËMNE. 45-Vasilios i Parë, Rrëmën - Arëmën 867 - 886. 46-Leon i Dytë, Sofas. Rrëmën - rëmën 886 - 912. 47-Aleksandros Rrëmën - Arëmën 912 - 913. 48-Kostandinos i Gjashtë, porfirogjenitos Rrëmën - Arëmën 913-919. 50-Romanos i Dytë, Rrëmën - Arëmën 959 - 963. 51-Niqifori i Dytë, Fokas. Rrëmën - Arëmën 963-969. 52-Janis Cimisqis. Rrëmën - Arëmën. 969 - 976. 53-Vasilios i Dytë. Vullgaroktonos. Rrëmën - Arëmën 976 - 1025. 54-Kostandinos i Shtatë. Rrëmën - Arëmën 1025 - 1028. 62-Rumanos i Katërt. Dhiogjenis, Vullgaros. Rrëmën - Arëmën 1067 - 1071. 65-Aleksios i Parë. Komninas. Rrëmën - Arëmën. pafllagonas.1081 - 1118. 66-Joani i dytë, Komninos Rrëmën - Arëmën1118 - 1143. 67-Manuil i parë. Komninos. Rrëmën - Arëmën. Pafllagonas 1143 - 1180. Nëna e tij Piriska ishte princesë hungareze. 68-Aleksios i Dytë. Komninos. Rrëmën - Arëmën. Pafllagon 1180 - 1183. 69-Andhronikos i Parë Komninos Rrëmën - Arëmën Pafllagon 1183 - 1185. DINASTIA E ANGJELËVE. 88-Kostandini i njëmbëdhjetë. Dhragacis, Serb. Pafllagon 1449 - 1453.
Nëna e tij qe serbe e dinastisë së Dragac të Prilepit. 16 agosto 2013 Questo messaggio è stato inviato a vamus1948@gmail.com.
12
13
Në Dukas, Patos
Në Belicë - Maqedoni
Ish shkolla Arumune
Strumë, Fier
Kisha e Vjetër
14
15 Vodicë, Ersekë
Në Shënkoll, Vodicë
16
17 Foto gjatë Aktivitetit ABDE në qytetin e Pogradecit
CIULACA
D
i cãndu s-tsãni minti, parapãpãnjlji shi pãpãnjlji bãna cu oili - eara picurari. Tsãnea cãti multi oi shi calj, ma mini di cãndu tsãnu-aminti aveam vãrã 130-150 di oi. Aveam shi doi calj; unlu s-dzãtsea Arap sh-alantu eara Ceaparlu. Calj ti mirachi. Calji aeshtsã lj-aveam di dãmã¬zlãchea-a noastã cari multsã anj u tsãnea paplu. Oili, ma multili eara lãi shi ma putsãni eara albi. Shi oili sh-avea mushuteatsa-a lor. Nis¬cãnti eara cãrnuti, alti eara balji, vãrã avea minghiush. Sh-albili nu eara tuti mano albi. Aveam shi caleshi, aveam shi carabashi. Laili oi cu peatits albi lã dzãtseam ljari. Albili cari agudea pi cafilii, lã dzãtseam ghe¬si. Cari cum u-avea lãna, malju-dzã cã ashi ãlj bãgam shi numa. Cama imirli, cama mushatili lã bãgam clopati di gushi, lã bãgam shi trãchitsã, unã altã turlii di clopati - cama ãmpluceati shi cu cama mushatã asunari. Noi aveam vãrã dzatsi clopati shi dau trãchitsã. Cãndu pãshtea oili tu padi, ashitsi piningã seara, shi cãndu imna calea ti-acasã, di la pãshuni, clopatli asuna ti mirachi, shi-nj pari cã sh-tora canda li-avdu shi-nj bat tu ure¬clji. Noi nu dzãtseam asunã, noi dzãtseam cã bat. Li cãnushteam clopatli a tutãlor cum bãtea, shi cãt li-avdzam dinãoarã shteam cari cupii vini. A, va mi-agãrsham sã spun cã di tuti mushutetsli tsi li deadi Dumi¬dzãlu la oi, nai ma mushati ãnj si pãrea oili ciuli. Ciuli eara oili cu urecljili njits, suligoasi. E, noi atumtsea nu-aveam oai ciulã. Cara dideam di li videam atseali di la vitsi¬nj, milii-nj cãdea. Shi, ca ti inati, la elj avea ciuli cãti s-vreai. Tsi eara mushats njelj-atselj ciulj, cãndu s-fita, cãndu avea cãti dau-trei dzãli! Cãti ori tritseam pi la mandra-a lor, dinãoarã oclji ãnj si dutsea la njelj-atselj ciulj. Loam cãti doi ãmbratsã. Cafi oarã cãndu shideam cu paplu sh-cu baci-atsel marli (mini a tatã-njui ãlj dzãtseamuashi) sh-li mutream oili cum pãshtea ori pi la cupãnj, mini nu lj-alãsam ta s-nu lã-adutseam aminti cã nu-aveam ciuli, prota ca pi shicai sh-deapoaea lã bãgam shi zori. Niscãnti ori u du¬tseam shi pãnã di plãngu. Paplu sh-cu baci sh-mutrea lucurlu. Elj sh-avea altu gaile, elj vrea ca oili s-aibã ma multu lapti shi njelji s-hibã ma bunj. Gailelu-a meu cu ciulili eara gaile ficiu¬rescu. Tora sh-mini minduescu cã-i ashi, ma atumtsea... Eara iarna. Neaua avea cãdzutã duri, ma chirolu eara muhladã. Unã dzuã, piningã searã, cara ahurhi ta s-da unã neauã misticatã cu ploai shi cu vimtu - tsi nu sã spuni... Nu shtea om
iu s-ascundã. Noaptea, cara deadi di lu ngljitsã loclu tut, oili tu mandrã deadirã cljeshturli noaptea tutã. Alantã dzuã nu s-insha nafoarã. Paplu shcu baci cu mari zori puturã di li hãrnirã oili. Atsea iarnã avea armasã ca pirmif la armãnjlji, sh-a noshtsã cãndu didea zbor ti tsiva ti tsi s-featsi tu iarna-atsea, tuts dzãtsea cã eara tu "iarna-atsea araua". Oili eara ndasi tu fitari; fita cafi sãhati, dzuã sh-noapti. Paplu cu baci-atsel marli nu s-trap¬sirã di la mandrã, nu li-alãsarã oili ni unã sãhati singuri shi s-nu li veadã, s-nu li minteascã noaptea, ta s-nu sã ngljatsã di s-pãtsa vãrã mari znjii. Intra di lj-aduna sh-njelj-atselj cãrudzlji sh-ljadutsea tu cãlivã, la foc, tu cãldurã. Foclu ardea cãr-magãnj noaptea tutã, u ngãldza tutã cãliva. Unlu di elj ãlj viglja shi njelj-atselj nji¬tslji s-nu didea ãn foc. Atsea searã, fitã shi Balja-atsea Marea. Fitã dip ningã cãrari, shi pãnã s-lu-alingã, pãnã s-ducã paplu ori baci-atsel marli s-veadã tsi s-fatsi tu mandrã, njelu ãngljitsã. Mãratlu di njel, mãrata di Balji! Balja eara oai mãlãgarã, oai cari putes nu-alãsa njel s-lj-agiunã, ma cu sloata shcu fãrtuna, nu-avea shicai. Njelu lji ngljitsã. Balja nu eara cãbati. Lãcãrnjili ca purna lj-an¬sãrea dintr-oclji. Ea eara sh-lu-alindzea njelu, vãrã anoimã canda lji spunea cã njelu nu vrea lji psuseascã. Unã in¬trari tu mandrã, paplu deadi pi Balja. Tsi s-veadã, njelu-ali Balji nu shidea pi ci¬cioari. Lu-arichi njelu sh-cu irusha-l dusi tu cãlivã. Lu ngãldzã ni¬heamã la foc sh-dinãoarã lu-anvãrti tu imbulici. Lãna ma ghini ãngãldzashti sh-di foclu. Ti ndau sãhãts njelu ahurhi di s-didea. Paplu shidea, tora, la foc shi baci s-dusi tu mandrã s-veadã ti alti fitati. Adusi nica patru njelj njits. Eara proaspits shi nu eara ãngljitsats. Cãndu vidzurã cã njelu-ali Balji ahurhi di s-didea, canda lã vinirã ipatli. Armãnlu multi ori ari sh-plãmtã ti oaia-a lui cari-l hãrnea. Tahinima ãlj lu deadirã-ali Balji di lu-aplicã njelu. Sh-ali Balji canda lj-arãsi prosuplu. Trei dzãli shi dau noptsã, paplu cu baci tutuatsel lucru adrarã, duti-vina pãnã tu mandrã shtu cãlivã. A treia dzuã, ca la mirindi-oarã, chirolu mulje, vimtulu-amutsã. Doilj-armãnj lã lishurã la inimã. Ghini ma, di gljetslu-atsel, shi njelu-ali Balji nu u tricu dip di lishor. Lji ngljitsarã urecljili, shi dupu dau dzãli ãlj cãdzurã pãnã pi giumitati, ljarmasirã ma njits di-alãntor. Mãratlu di njelu-a curi shi tsi putu s-lj-adarã slab, nica nifi¬tat! Atseali dzãli tsi featsi fãrtuna, mini nu mi dutseam la mandrã. Pãnea sh-mãcarea u purta baci-atsel njiclu. Tahi-nima cãndu s-turnã di la mandrã, baci-atsel njiclu (ashi-lj dzãtseam a
18 frati-njui, ma mari di mini cu nauã anj) nji spusi cã Balja-atsea Marea fitã, ma di ar¬coari lji ngljitsarã ure¬cljili-a njelui. Mini cu iacea canda nã tricu unã frãshti tu pãnticã, nã mãrãnghisim. Cumu-ashitsi s-alasã paplu sh-cu baci s-lji nglja¬tsã njelu-ali Balji? Di cara tricu fãrtuna, baci-atsel njiclu mi lo shmini la mandrã. Mini earam agno harauã cã vrea s-ved unã mandrã mplinã di njelj, cã vrea-lu ved njelu-ali Balji cari deadi Du¬midzã di-ar¬masi viu. Ma, cara nj-mi mindueam cã vrea-lu ved cu urecljili ngljitsati mi frãndzea tsiva tu inimã. Cãtu-agium¬shu agnanghea di mandrã, ansãrii di pi gumar sh-ahurhii s-alag pit nivaljlu di neauã, mash s-agiungu tsi ma-agonja la oi. Cãtu-agiumshu la mandrã, trapshu ndreptu la paplu shi-lj si ncu¬cutai cu un nod tu suflit, ãlj si ded: "Cãtse, tini papo, lu-alãsash njelu-ali Balji sã nglja¬tsã?..." "Nu lu-alãsai, na pap, nu-l vidzu paplu; nu-i tsiva, na pap, va-lj treacã... Tsi-adrai acasã tini, na pap, cu cari ti-agiu¬cai, mãtrea cãts njelj avem noi..." Ahurhi paplu ta s-mi chearã tu moubets ta s-nu u dutseam pãnã la plãngu; a paplu nu vrea mini ici ta s-plãngu. "Ia su-l ved, papo, ia su-l ved sh-mini, cum lji ngljitsarã urecljili, papo? Nu plãndzi tora njelu, nu-l doari, papo?" Ahãntã eara inatea-a mea pi paplu. Paplu mini multu mi vrea. Sh-mini-l vream. Pãnã s-ca lu ntreb mini di tuti lucãrli, paplu lo irusha cãtã la mandra-atsea njica, ta sã-nj lu-aducã njelu-ali Balji. Paplu cãnushtea multu, lji shtea tuts njelji, cari di cari oai easti; shtea sh-cafi oai tsi njelu-avea. Paplu nu-lji ngrica, ti mini adra itsido di lucru. Pãnã s-mi shuts mini ãl vidzui cã vinea di la mandrã cu njelu sumsoarã. Njelu li dãdea ciciãrushchiliatseali njitslji. Njelji totna lj-acãtsa di cicioarli di dininti. "Ia-li, na pap! Vedz cã nu ngljitsã njelu-ali Balji! Vedz tsi njel mushat nã fitã Balja!" Ashitsi vrea ta s-mi-apuitueascã. Cãndu-l vidzui mini, oclji nj-ascãpirarã di harauã: "Aaa, papo,... aestu s-adrã ciul, lãi papo!... Tora sh-noi avem un njel ciul, lãi papo!! Aaa, ashitsi-i ma ghini, lãi papo, lele tsi-i mushat!" Shi-lj lu-arichii dit mãnã. Tsãneam sum¬soarã un njel ciul, di-a noastã oai. Paplu mi mãtri shi ca hamuarãsi: "Nu-i ciul, na pap, nu-i ciul, ciulacã easti!" njelu eara feamin. "Tsi-cara, lãi papo, tsi-cara, ciulã-i lãi papo, dimi!" shi-l mãtreamu ãntr-oclji... "Ciulã-i, na pap, la s-hibã sh-ciulã, maca vrei..." "Tora, papo, nu-ari su-l vindem, lãi papo, va lu-alãsãm ta s-facã oai... Va lj-ancupãrãm shi clopat, lãi papo!"
19 Cu njelu sumsoarã trapshu cãtã la mandraatsea njica shi-lj lu dushu-ali Balji cã avea ahurhitã di zghira dupu njel. Balja mi mãtri njilãoasã, sh-lu-adunã njelu ta s-sugã. *** Tricu iarna, soarli acãtsã di ngãldza. Vini sh-primveara. Dzuã di dzuã njelu-atsel ciul crish¬tea shi s-fãtsea tut ma mushat. Ma, shel canda s-duchea cã alidzea di-alantsã njelj. Cãndu s-dutsea la trãpãlic ta s-bea apã shli videa urecljili ma njits di la alantsã njelj shi dinãoarã ãl muta caplu shi-lj mãtrea tuts njelji piaradã - cã tsi turlii di ureclji avea elj, ma mãri shma urãti. Lã cãdea pisti oclji. A lui shidea totna ãmproasti. A lui eara njits shi mushati. *** Paplu shidzu pi zbor, nu-l vindu njelu-ali Balji, sh-ashitsi shi noi nã-adrãm cu oai ciulã. Sibepi s-featsi (tsi lai sibepi! minti ficiu¬reascã, dunjai lã ngljitsarã giumitãts di njelj) fãrtuna dit "iarnaatsea-araua". Ciulaca, cumu-lj bãgãm numa, cara s-featsi nã oai ti mirachi, mari shi mushatã. Cãts anj tsi u-avum nu deadi vãrã sã-lj easã nãinti tu fitari. Tut fita ma chiprota. Vãhi di fricã, cã tsi-avea traptã ea cãndu u fitã mã-sa. Cafi an fita nica di la-Aghi-Dimitri. Cãndu cãdea mãrli neuri, njelu-a ljei eara criscut. Tsi lapti-avea, tsi njelj-adra! Tsi imirã eara sh-tsi trãdzeari fãtsea!! E-e, lai Ciulacã, sh-tora canda u ved dininti! Scopia, Mai, 1983. Dina Cuvata
LLAJ FICIOR TSI TÃRTSETS CALA 1 Llaj ficior tsi tãrtsets cala, A nj afllat shamia ameu? -Noi li aflãm.ma nu li dem, Dãnu fatsa su bãshãm! 2 Mini fatsa nu u dau, Shã shamia va su jau! 3 O llaj fucior tsi tãrtsets cala, A nju frat flurili a meli? Noi li –afllãm ma nu l idem, Dãnu gusha s-u bãshãm! 4 Mini gusha nu u dau Shã flurili va s-li jau!
ILIA BOMBAI
Kështu punonin tetot e mia në Korçë.