ledmagazine 1 2015

LED MAGAZINE NR. 6 - MAART 2015

Led Gilde

op komst voor kwaliteitsimpuls

Ecolonia: eerste wijk op gelijkspanning

Led-lego breekt door: ‘Een lichtbron kan nooit te klein zijn’

EU overweegt uitstel verbod halogeenlamp: ‘Led wél klaar om positie halogeen over te nemen’

Voorwoord IP65 LED HIGH BAYS 100 Lumen/W

Heat of the moment...

Power:

100w/160w/200w/230w

Beam: 60°/90°/120° Color: Black/White 0-10V dimmable Special heat sink 5 years Guarantee PF up to 0.99 Efficiency up to 93%

Sheenly LED Space Lighting

—

Lily

Applications

Een nieuw heat of the moment zal zich ongetwijfeld in april aandienen als de Europese Commissie stemt over het uitstellen van het verbod op de halogeenlamp. Onder meer LightingEurope pleit hiervoor, omdat de led-lamp nog niet klaar zou zijn om de positie van de halogeenlamp over te nemen. Hoe de verschillende Nederlandse stakeholders daarover denken, leest u in de coverstory vanaf pagina 12.

Het leuke aan alle actualiteit is in ieder geval dat onze website, die dagelijks het laatste (inter)nationale nieuws over ledverlichting brengt, dit jaar al een aardig eind op weg is naar de ambitie om de grens van tachtigduizend unieke bezoekers te slechten. Nu al is er een toename geweest van het bezoekersaantal met ruim vijftig procent sinds de start van het bloggen van nieuws in het najaar van 2013. Bovendien mag onze wekelijkse nieuwsbrief LEDFlits inmiddels rekenen op ruim 5.300 lezers, met een gemiddeld wekelijks openingspercentage van ruim 45 procent.

En natuurlijk leest u in dit magazine ook tal van interessante zaken, van het ophanden zijnde led gilde tot de eerste woonwijk op gelijkspanning en een interessant interview met lichtontwerper Mathijs Sommeijer over het led-lego-principe.

Edwin van Gastel Hoofdredacteur LED Magazine

Hall ways Theatres Shopping malls Receptions Open offices Home

PRIMAlighting levert alleen aan resellers en installateurs. Levering uit eigen voorraad, verzending met GLS, afhalen is mogelijk na bestelling vooraf. Stuur voor toegang tot de online Business-shop uw kvk inschrijving naar info@primalighting.nl prijzen excl. BTW, per stuk af magazijn en onder voorbehoud. Afbeeldingen kunnen afwijken. Alle genoemde merknamen zijn eigendom van hun respectievelijk eigenaren. Primalighting is een handelsnaam van Primacom b.v. kvk 31044270

www.primalighting.nl

Dacht de redactie van LED Magazine al dat zij het afgelopen jaar druk had met de verslaggeving over alle zaken die er in ons land spelen rond led-verlichting, in de eerste maanden van het jaar is het spreekwoordelijke ‘heat of the moment’ daadwerkelijk aangebroken. De nieuwsblog van LED Magazine mocht in de eerste maanden van dit jaar tot twee keer toe een record bijschrijven. In de maanden januari en februari surften er meer lezers dan ooit naar www.ledmagazine.nl.

Dit kwam mede door het bericht over de levensgevaarlijke imitatie-led-lampen die in de Engelse en Nederlandse havens zijn geblokkeerd; het best gelezen nieuwsbericht ooit op onze website en daarom het tweede record.

033 - 299 61 31

info@primalighting.nl

17

18

32 35

Inhoud

‘De led-lamp is klaar om de positie van de halogeenlamp over te nemen’

12

Nederlandse wegdekverlichting met led’s en zonne-energie verovert Midden-Oosten en Afrika

17

Cleary BV voorziet kamers Amsterdams vijfsterrenhotel van led

19

Column Adrie van Duijne - Gilde voor kwaliteit

21

Uitgelicht - Icoonprojecten in beeld

22

Alphen aan den Rijn klaar voor inschakelen gelijkspanningsnet in woonwijk Ecolonia

26

Column Ellen de Vries - Zoek naar meerwaarde!

29

‘LED Expo groeit in de komende jaren uit tot hét platform voor led-verlichting’

30

‘Led-lego-principe gaat doorbreken, een lichtbron kan nooit te klein zijn’

32

PRO-LITE: krachtbundeling aanschaf led succesvol

35

Product review

36

Gerard van Keulen: ‘Ontwerpen lichtplan moet voor iedere installateur de standaard zijn’

38

‘Politieke bewustwording nodig: openbare verlichting wezenlijkonderdeel openbare ruimte’

40

LED MAGAZINE MAART • 3

Meest geklikt in onze nieuwsbrief

Utrechtse sportverenigingen willen en masse zonnepanelen en led

1 Gezondheidsraad: ‘Dringend onderzoek nodig naar gezondheidsrisico’s led-licht’ De Gezondheidsraad stelt dat er dringend onderzoek nodig is naar de gezondheidsrisico’s van led-verlichting. De technologie kan volgens de instelling risico’s met zich meebrengen voor de biologische klok en de ogen en zij vindt dat de consument hierop gewezen moet worden. ‘We weten dat het blauwe licht dat in led-licht zit, potentieel schadelijk is voor de ogen, maar het is onduidelijk of de mate waarin we eraan blootgesteld worden schadelijk is’, aldus de Gezondheidsraad.

2 Engelsen melden blokkade namaak Chinese led-lampen, ook beslagnames in Nederland In navolging van een reportage van het BBC televisieprogramma Fake Britain begin december, zijn in de Britse haven Felixstowe in februari duizend namaak led-lampen met een valse CE-markering geblokkeerd. Fake Britain meldt in haar programma dat de led-lampen levensgevaarlijke elektrische schokken kunnen afgeven. ChinaImportal.com meldt dat er in de afgelopen maanden door importeurs van led-verlichting een opgevoerde controle van de Europese autoriteiten ervaren wordt. Onder meer in Nederland, Spanje, Duitsland en Italië zouden led-lampen in beslag zijn genomen voor het niet naleven van veiligheidseisen.

3 Vierduizendste led-armatuur geplaatst in Alphen aan den Rijn De gemeente Alpen aan den Rijn heeft het vierduizendste ledarmatuur verwelkomd. De gemeente is al in 2009 begonnen met het uitvoeren van experimentele plaatsingen van led-armaturen. Sinds 2012 worden bij nieuwe plaatsingen, vervangingen en schadeherstel van armaturen uitsluitend led-armaturen toegepast. In de laatste week van 2014 is het vierduizendste led-armatuur geplaatst. Daarmee is twintig procent van het areaal van de energie-efficiënte armaturen voorzien.

4 Nationaal Militair Museum heeft drieduizend led-armaturen van CLS CLS LED heeft drieduizend led-armaturen geleverd aan het Nationaal Militair Museum (NMM) te Soesterberg. Opdrachtgever voor het project was de firma Bruns. Bruns is verantwoordelijk voor de gehele engineering, productie en realisatie van de expositie in het Nationaal Militair Museum. Bruns is een van de marktleiders op het gebied van exposities, informatiecenters, onderzoekscentra en producent van prototypes en presentatiemodellen. Het lichtontwerp is gemaakt door Rapenburgplaza. De volledige installatie van de verlichting is gedaan door CLS-partner Ata-Tech.

5 Energietop VNG: acht afspraken over verduurzamen openbare verlichting Wat is de rol van gemeenten bij het energievraagstuk en hoe pak je kansen op met partijen uit de samenleving? Dat was het centrale thema van de Energietop, georganiseerd door de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG).

Ruim honderd bestuurders en hun beleidsmedewerkers bogen zich over deze vraag. Een van de afspraken is dat netbeheerder Enexis, de NL, en de gemeenten Stadskanaal en Son en Breugel een model voor een business case gaan maken voor versnelde investering in led-verlichting en andere energiezuinige verlichting.

4 • LED MAGAZINE MAART

APCOA Parking Group gaat 35.000 led tubes van Nordeon gebruiken

Philips verwelkomt vijfhonderdste afnemer van licenties led-technologie Krap tien maanden nadat Philips de vierhonderdste deelnemer voor haar licentieprogramma verwelkomd, is het vijfhonderdste lid toegetreden. Het licentieprogramma biedt deelnemers toegang tot zo’n veertienhonderd patenten die Philips heeft op het gebied van led-technologie.

Vrijwel alle grote fabrikanten van Osram tot Cree en Zumtobel nemen inmiddels licenties af bij Philips.

Meer dan vijftig procent van de Utrechtse sportverenigingen met een eigen accommodatie wil verduurzamen. Dit is een van de belangrijkste uitkomsten uit de VSU Sportvereniging Scan, een tweejaarlijks onderzoek waaraan bijna tweehonderd sportverenigingen (ruim zestig procent van het totale aantal sportverenigingen in Utrecht) hebben meegewerkt. Circa vijfenvijftig procent van de sportverenigingen met een eigen accommodatie, heeft behoefte aan duurzame accommodatieaanpassingen zoals led-veldverlichting, zonnepanelen en dubbel glas. Deze verenigingen worden de komende jaren in hun verduurzaming begeleid via het project VSU Energie.

Een klimaatscan geeft uitsluitsel over de energiebesparende maatregelen die, op basis van de financiële mogelijkheden van de sportvereniging, haalbaar zijn.

Uw nieuws in het tijdschrift, de e-mailnieuwsbrief of op de website van LED Magazine?

Mail uw persbericht naar redactie@ledmagazine.nl Nordeon-Group neemt fabrikant van architecturale led Griven over De Nordeon-Group – met de lichtmerken Nordeon, Vulkan, Hess – neemt Griven over. Griven is een wereldwijd toonaangevende fabrikant van architecturale led-verlichting uit Italië.

De Nordeon-Group neemt het bedrijf mede over omdat het zeer complementair is aan het Hess productportfolio. Griven zal wel zelfstandig blijven opereren onder haar eigen merknaam en door middel van de bestaande organisatie en het managementteam in Italië. Patrick van Rossum, Partner van Varova, de eigenaar van de Nordeon-Groep, ziet in de overname voor beide bedrijven een win-winsituatie : ‘Met haar brede product- en lichtoplossingsportfolio, de uitgebreide technologische knowhow en ingangen in de architectonische markten, zal Griven de marktpositie van onze dochteronderneming Hess versterken.’

LUXeXceL wint internationale

Prism Award 2015

In de komende anderhalf jaar levert lichtfabrikant Nordeon meer dan vijfendertigduizend van haar led tubes aan de APCOA Parking Group. In Nederland beheert APCOA veertig verschillende locaties, in Europa zijn dit maar liefst 1,3 miljoen parkeerplekken, verdeeld over vijfenze-

ventighonderd locaties in twaalf verschillende landen. De TLED Luxe Tubes van Nordeon zullen vooral gebruikt worden voor het ‘retrofitten’ op bestaande APCOA-locaties. Sinds afgelopen december is APCOA gestart met het laten aanbrengen van de eerste twintigduizend led tubes.

Consumentenbond: ‘Winkels nemen oude lampen niet altijd aan’ Winkels nemen nog te vaak oude lampen niet aan voor recycling. Dit blijkt uit onderzoek van de Consumentenbond in opdracht van Stichting LightRec. Hoewel steeds meer winkelketens inzamelbakken hebben staan waar je altijd een lamp kunt inleveren, wordt bij een zesde van de winkelbezoeken de kapotte spaarlamp nog steeds geweigerd of weggegooid.

Supermarkten scoren iets minder goed dan gemiddeld, met uitzondering van Dirk Supermarkten en Jumbo. Warenhuizen komen ronduit slecht naar voren in de test. In zeker de helft van de bezoeken aan een warenhuis wordt de oude lamp niet aangenomen voor recycling. Met als absoluut dieptepunt Xenos die in negentig procent van de bezoeken de lamp niet aanneemt. In totaal testten ‘mystery shoppers’ bij zeshonderd winkels van negentwintig verschillende ketens of zij oude spaarlampen konden inleveren bij aankoop van een nieuwe lamp.

SPIE en Photonics West hebben LUXeXceL tijdens een awardshow in San Fransisco beloond met de Prism Award Winner voor haar print optical-technologie. LUXeXcel heeft de prijs gewonnen in de categorie Additive Manufacturing. Oprichter Richard van de Vrie is trots: ‘Wij zijn zeer vereerd met deze “Photonics Oscar”. Het is een erkenning van de wereldwijde gemeenschap van optische experts. Onze technologie gaat een revolutie in de wereld van optieken teweegbrengen.’

Telerex introduceert veertig en zestig

watt-uitvoering van drivers Mean Well

Telerex introduceert een veertig en een zestig watt-uitvoering van de drivers van Mean Well. Dit omdat sinds de presentatie van de series NPF-90 (D) en PWM-90 van Mean Well de drivers in grote aantallen afgezet zijn. Om aan de vraag en de verwachting van andere vermogens te voldoen presenteert Mean Well nu al de NPF-40(D)/60(D) en PWM-40/60 series. Geheel in lijn met de eerdere negentig wattmodellen voldoen ook de nieuwe veertig en zestig wattversies aan de Energy-Related Productsrichtlijnen voor led-verlichtingssystemen. Beide drivers zijn ook uitgerust in een IP67-niveau uitvoering, zodat ze probleemloos kunnen worden toegepast in vochtige of stoffige omgevingen.

LED MAGAZINE MAART • 5

Led 68 gemeenten Kerala, 820.000 led-lampen in Andhra Pradesh

LG produceert oled-verlichting van 32 bij 32 centimeter

India pakt door met de uitrol van led-verlichting. De regering van de staat Kerala heeft aangekondigd in 68 gemeenten ledverlichting te gaan plaatsen. De regering van de staat Andhra Pradesh heeft op haar beurt bekendgemaakt 820.000 ledlampen te plaatsen. Deze worden in de gehele staat uitgerold, waarbij eerst de meest inefficiënte lampen vervangen worden.

LG Chem meldt een mijlpaal bereikt te hebben door de productie van oled-verlichting met een formaat van 32 bij 32 centimeter. Het is het grootste beschikbare oled-product in de huidige verlichtingsmarkt. De efficiency van het paneel is zestig lumen per watt met een kleurweergave-index (CRI) van boven de negentig. De massaproductie is in januari gestart en het product kan voor 680 dollar per exemplaar besteld worden.

Philips gaat 84.000 led-armaturen aan Madrid leveren

India wil voor maart 2016 honderd steden voorzien van led

Amerikaans DOE presenteert rapport over led in musea Het U.S. Department of Energy (DOE) heeft een rapport gepubliceerd over de opmars van solid-state lighting in musea. Voornaamste resultaat is dat het percentage led-verlichting in musea van bijna nul procent in 2009 is toegenomen naar circa veertig procent anno 2014. ‘Slechts’ tweeënhalf procent van de musea geeft aan negatieve ervaringen te hebben met led-verlichting.

Nagenoeg alle respondenten geven aan dat de kleurweergaveindex (CRI) voor musea tenminste 85 dient te zijn.

NSVV presenteert nieuwe voorzitter, huisstijl en website

De Friese gedeputeerde Johannes Kramer en voorzitter van LTO Noord Fryslân Geart Kooistra hebben een intentieverklaring ondertekend. De intentieverklaring is een Samenwerkingsagenda Duurzame Energie van LTO Noord en provincie Fryslân (SALTO). Met SALTO willen de provincie en LTO Noord de activiteiten op het vlak van duurzame energie en energiebesparing bundelen en versterken. Er liggen volgens beide partijen veel kansen op het agrarisch bedrijf om energie te besparen. In 2015 gaat de aandacht onder meer uit naar verlichting. Verlichting is een belangrijke energieverbruiker in met name de melkveehouderij. Efficiënt gebruik van verlichting biedt dan ook mogelijkheden voor energiebesparing en terugdringen van lichthinder voor de omgeving. Hiervoor wordt een pilot ingericht met een studiegroep, waarbij ook led-verlichting onderwerp is.

Het stadsbestuur van Madrid heeft besloten de volledige straatverlichting te verduurzamen. 225.000 lichtbronnen worden vervangen, waarbij er 84.000 led-lampen geplaatst zullen worden. Philips is voor dit megaproject als partner gekozen.

Volgens Philips is het ‘s werelds grootste straatverlichtingsrenovatie tot nu toe. Ana Botella, burgemeester van Madrid: ‘De nieuwe verlichting stelt ons in staat aanzienlijke vorderingen te maken in het proces om een slimme stad te worden, een stad die duurzamer is en, als gevolg daarvan, ook leefbaarder.’ De totale besparing is vierenveertig procent.

Via een nationaal actieprogramma voor led-verlichting wil de Indiase minister-president Narendra Modi voor maart 2016 honderd steden voorzien van led-verlichting. Daarbij gaat het zowel om de huishoudelijke, alsook de straatverlichting.

Betrokkenheid van beroemdheden of vooraanstaande burgers in het programma moeten de mensen motiveren om over te stappen op led-verlichting. Steden en regio’s met meer dan honderdduizend inwoners worden geacht speciale doelen voor zichzelf op te stellen om het programma te versnellen.

Provincie en LTO Noord Fryslân gaan samenwerken voor besparing via led

Britse Lighting Industry Association investeert 1,3 miljoen pond in testfaciliteiten De Britse Lighting Industry Association (LIA) gaat 1,3 miljoen pond investeren in nieuwe testfaciliteiten en een onderwijsacademie om de marktintroductie van nieuwe technologieën en producten te versnellen. In een persverklaring stelt de organisatie dat het vooral het midden- en kleinbedrijf aanzienlijk voordeel moet bieden. De nieuwe faciliteiten zullen bij het bestaande hoofdkantoor in Telford gerealiseerd worden.

De Lighting Training Academy en het onderzoekslab zullen state-of-the-art testapparatuur herbergen die voor het midden- en kleinbedrijf normaliter niet binnen handbereik zijn. De LIA meldt dat er behoefte is aan testruimte door onder meer de opkomst van led-verlichting.

Leds Go Greener voorziet vijfhonderdste gebouw van led-verlichting Leds Go Greener meldt het vijfhonderdste gebouw van ledverlichting te hebben voorzien sinds haar start vier jaar geleden in Nederland. Recent kozen onder meer het World Fashion Centre, Omroep West en Menzis voor de led-verlichting van Leds Go Greener. Leds Go Greener richt zich op de ontwikkeling en productie van een serie led-tl- en paneelproducten. Wereldwijd telt het bedrijf naar eigen zeggen achthonderd medewerkers.

In overleg met de distributeur in Nederland, Connectica Greenforce, is overigens besloten om per 1 februari 2015 de distributie in Nederland zelf te gaan uitvoeren. In 2015 zal het bestaande verkoopteam worden uitgebreid.

Baldur een allroundtalent ontworpen door de uitvinders van het lichtlijnsysteem In Duitsland worden op de productielocatie van Nordeon al sinds 1974 lichtlijnsystemen gemaakt. Baldur is de derde generatie in deze lichtlijntraditie en zal een nieuwe maatstaf voor LED-lichtlijnsystemen worden.

Baldur - Een attractief lichtlijnsysteem met vele toepassingen. Elegante combinatie van algemene - en accentverlichting, altijd met Duitse kwaliteit. Met meer dan 40 jaar ervaring en speciaal ontworpen voor LED biedt Baldur optimale flexibiliteit met specifieke lichtoplossingen voor kantoor, retail en industrie. En dat met zeer korte terugverdientijden!

Interesse gewekt? Contacteer ons op: baldur@nordeon.com Tel: 31 (0)408200106

Nordeon I Lichttoren 32 I 5611 BJ Eindhoven I Nederland I www.nordeon.com

Tijdens het nationaal Lichtcongres ‘Licht verrijkt’ heeft Léon Schrijnemaekers de NSVV-voorzittershamer overgedragen aan Rob Metz, burgemeester van Soest. Metz had de eer om niet alleen zijn eerste publieke rede als voorzitter te houden, maar ook de nieuwe huisstijl van de NSVV te presenteren. Gedurende de dag vond er vervolgens een groot aantal kennissessies plaats. Daarbij was er onder meer aandacht voor de vorderingen van energiebesparing in de openbare verlichting. Dyana Loehr wist namens Rijkswaterstaat te melden dat de helft van de afgesproken doelstelling in het Energieakkoord – veertig procent energiezuinige verlichting in 2020 – al bereikt is. Verder is het doel van veertig procent openbare verlichting in 2020 ook in zicht aan het komen, drieëntwintig procent van de openbare verlichting is namelijk inmiddels slim. Aan de monitoring die ten grondslag ligt aan het vaststellen van de resultaten namen afgelopen jaar overigens 194 Nederlandse gemeenten deel.

Edmund Optics en LUXeXceL hebben een samenwerkingsverband aangekondigd om 3D-geprinte optieken te vermarkten in de fotonica-industrie. Samuel Sadoulet, president van Edmund Optics, over de samenwerking: ‘De gepatenteerde “print optical”-technologie is een belangrijke stap voorwaarts voor het 3Dprinten van technieken. Wij zijn verheugd over deze nieuwe samenwerking.’

In de aandeelhoudersvergadering van 7 mei wil Philips een beursgang van haar verlichtingsactiviteiten, de divisie Lighting, bespreken. Dit valt op te maken uit de agenda voor de algemene aandeelhoudersvergadering. Via de beursgang moet het bedrijfsonderdeel verzelfstandigd worden, maar ook andere opties blijven in aanmerking komen voor onderzoek.

Havé-Digitap introduceert op de Nederlandse markt de dataloggende lichtsterktemeter van Sonel. De Sonel LXP-1 meet de lichtsterkte zowel in lux als in Foot candles (Fc). De LXP-1 voldoet verder aan de CIE fotopisch spectrale respons en is volledig cosinus gecorrigeerd ten behoeve van de hoeklichtinval. In Jip-en-Janneke taal: het licht wordt gemeten zoals dit door het menselijk oog wordt waargenomen.

Haco Lichtreklame BV heeft bekendgemaakt dat zij de commerciële activa heeft overgenomen van Gooren Buitenreclame BV uit Best. Haco zal onder haar eigen naam diverse activiteiten van Gooren voortzetten. De vestiging van Gooren te Best is inmiddels gesloten.

McDonald’s pakt inmiddels in een hoog tempo door met het verduurzamen van haar Nederlandse vestigingen. In Eindhoven is het filiaal op de Markt in februari heropend. Het nieuwe restaurant biedt 294 zitplaatsen en is vergaand verduurzaamd. Zo zijn er ‘Low Oil Volume’-friteuses, watervrije urinoirs en led-verlichting geplaatst.

Het Maaswaal College meldt dat er een start gemaakt is met het plaatsen van vijfhonderd zonnepanelen op haar schoolgebouwen in Wijchen. Bovendien wordt ook led-verlichting aangebracht op zo veel mogelijk plekken. De zonnepanelen gaan gezamenlijk honderdtwintigduizend kilowattuur produceren, goed voor dertig tot veertig procent van het energieverbruik.

8 • LED MAGAZINE MAART

Ook de oled-activiteiten van Philips staan in de etalage. De organische led’s worden door Philips vooral in Aken ontwikkeld en gemaakt. De verkoopplannen vloeien voort uit het beleid van Philips Lighting om zich enkel toe te leggen op complete verlichtingssystemen en diensten die gebaseerd zijn op led’s.

De jury van de ondernemersprijs Barendrecht Albrandswaard Ridderkerk (BAR) heeft Annemieke Casteelen van Romar led’s design experience verkozen tot Zakenvrouw BAR 2014-2015. Jurylid Steven Enneman: ‘De jury van Zakenvrouw BAR heeft unaniem gekozen voor Annemieke Casteelen. Zij wordt gekenmerkt door haar doorzettingsvermogen, haar creativiteit en passie. Haar bedrijf kenmerkt zich door innovatiekracht en klantgerichtheid. Bovendien laat ze zien dat ze vanuit respect en vertrouwen haar medewerkers stimuleert zich te ontplooien.’

LICHT FLITSEN!

Dertig jaar geleden, op 1 februari 1985 werd door ondernemer Ben te Lintelo, Te Lintelo Systems BV opgericht. Het bedrijf vierde recent dan ook haar jubileum. In de loop der jaren heeft de onderneming zich gespecialiseerd in het meten van en met licht. Op het gebied van onder andere spectrometrie, optiek, opto-elektronica, lasers en glasvezeltechniek zijn producten ontwikkeld.

Het Maaswaal College meldt dat er een start gemaakt is met het plaatsen van vijfhonderd zonnepanelen op haar schoolgebouwen in Wijchen. Bovendien wordt ook led-verlichting aangebracht op zo veel mogelijk plekken. De zonnepanelen gaan gezamenlijk honderdtwintigduizend kilowattuur produceren, goed voor dertig tot veertig procent van het energieverbruik.

Het nieuwe distributiecentrum van Vos Logistics in Oss is officieel geopend. Met het duurzame distributiecentrum anticipeert Vos Logistics op de verdere groei van logistieke activiteiten in Oss. Het is gebouwd door Montea, een beursgenoteerde

investeerder in logistiek vastgoed in de Benelux en in Frankrijk. Het distributiecentrum is onder meer volledig voorzien van led-verlichting en beschikt over een BREEAM-certificaat.

In Helmond is als onderdeel van een algehele renovatie een nieuw, duurzaam NS stationsgebouw neergezet.

Het betreft een ovaal gebouw met veel glas, opgebouwd uit duurzame materialen en een groen dak met sedumbeplanting. Onderdeel van de nieuwe glazen façade is zevenentachtig meter rgb led-verlichting langs de wand van de installatieverdieping. De led-verlichting is geleverd door Lagotronics en geïnstalleerd door ETB van Keulen.

Zumtobel opent door Rogier van der Heide geleid kantoor in Amsterdam De Oostenrijkse lichtfabrikant Zumtobel heeft een kantoor in Amsterdam geopend dat geleid wordt door voormalig Philipsontwerper Rogier van der Heide. Zumtobels lichtforum is een ‘open huis’ waarin het bedrijf nauw wil samenwerken met architecten, lichtingenieurs, technologie-experts en onderzoekspartijen. Eind mei moeten er in Amsterdam vijfentwintig mensen werkzaam zijn. Zumtobel is een van de uitdagers van Philips Lighting, kent een jaaromzet van 1,25 miljard euro.

Het project EnLight heeft de Eniac Joint Undertaking ‘2014 Innovation Award’ gewonnen. Het project EnLight richt zich op het doorontwikkelen van energie-efficiënte en intelligente led-lichtsystemen. EnLight ontwikkelt innovatieve oplossingen voor het uitbaten van het volledige potentieel van solid-state-led-verlichting (ssl).

Aardbeien smaken beter als ze in het najaar extra worden belicht. Ook stijgt het vitamine C-gehalte en neemt de productie toe. Dat blijkt uit onderzoek van Wageningen UR Glastuinbouw en Philips Horticulture en wordt gemeld door Food Valley Update. In een kasproef bij het IDC Smaak bij Wageningen UR Glastuinbouw in Bleiswijk worden aardbeien op drie manieren belicht met led-verlichting.

Nijmegen-Noord verwelkomt dit jaar een nieuwe CO2-neutrale bioscoop die volledig voorzien is van led-verlichting.

Bioscoopketen CineMec wil in december 2015 haar deuren openen. De bouw start in maart 2015. Eerder bouwde CineMec in Ede al een CO2-neutrale bioscoop, de eerste in zijn soort.

De Chinese led-fabrikant Leyard Photoelectronics investeert in het Veldhovense bedrijf Dimeco. Dimeco ontwikkelt brilloze 3D-displays. Hoe groot de investering is, hebben de partijen niet bekendgemaakt. Leyard heeft een technologielicentie afgenomen. Op basis hiervan gaan de Chinezen brilloze 3D-ledmuren maken. De marktintroductie is naar verwachting in de tweede helft van 2015.

AR111 Anti Glare 230 VAC / 12 VAC 2700K – CRI85 With COB LED

Bever Innovations gaat 235 Duitse Aral-tankstations verlichten

Bever Innovations uit Zierikzee gaat voor 235 Duitse tankstations van Aral led-verlichting leveren.

BP, moederbedrijf van Aral, testte Bever Innovations’

verlichting uitvoerig in een pilot, waarna besloten is bij 235 stations te kiezen voor het product. Installatiebureau Hirsch is eind vorig jaar al gestart met de installatie.

Lagotronics presenteert catalogus ‘LED by Lagotronics 2015’

MR16 fit incl. driver 230 VAC 6, 9, 13 and 17 Watt.

CCT: 2700K – 6000K Beam Angle 15 - 60° Lifetime > 40.000 hours With COB LED GU10 – 230 VAC MR16 – 12 VAC 1000Lm @ 4000K CCT: 2700K - 6000K Beam Angle 60° and 90° CRI95 Lifetime > 50.000 hours

Lagotronics heeft de ‘LED by Lagotronics 2015’-catalogus gepresenteerd. De geheel nieuwe catalogus bevat led-armaturen, led-lichtbronnen en accessoires van Lagotronics. Het assortiment is volgens het bedrijf voor meer dan vijftig procent vernieuwd. De catalogus is via de website te bestellen.

Grootste garage van Nederland in Enschede krijgt led-verlichting De Van Heekgarage in Enschede wordt volledig voorzien van led-verlichting. Er worden achthonderd led-lampen gemonteerd in de grootste ondergrondse parkeergarage van Nederland.

Eerder werden in Enschede al de parkeergarage Stationsplein en het winkelcentrum Roombeek voorzien van led. Het parkeerbedrijf van Enschede verwacht de kosten voor de nieuwe verlichting in twee jaar tijd te hebben terugverdiend.

Line Lite International BV Tel. 020 – 664 22 81

CDE Technology BV Tel. 0320 – 265 111

www.ledpagina.info

RVO.nl: kansen voor Nederlandse bedrijven met led-verlichting in België Nieuw

Succesvol met LED?

in ons assortiment Complete collectie LED Noodverlichting

Voor leveranciers van led-lampen en -armaturen liggen er volgens de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO.nl) kansen in België. ‘Vanwege bezuinigingen en stroomstoringen is duurzame verlichting steeds vaker de oplossing voor Belgische openbare ruimtes. Door de lage gebruikskosten en lange levensduur is led-verlichting het ideale alternatief’, aldus RVO op haar website. Gemeenten in Wallonië moeten voor eind 2018 alle openbare verlichting hebben vervangen door led-lampen.

Limburg: groen licht voor led bij 7.000 oude lampen langs wegen

Tronix, hét kwaliteitsmerk in LED en uw partner in professionele lichtoplossingen.

In Sneek heeft DE NOOD een bijzonder verlichtingsproject gerealiseerd met design straatlantaarns. Als onderdeel van een herstructureringsproject, bestaande uit honderd woningen voor woningstichting De Wieren, zijn de nieuwe lantaarns onlangs in de wijk Noorderhoek geïnstalleerd.

De gemeente Zwolle gaat in de komende jaren in delen van Zwolle de straatlantaarns van led-verlichting voorzien. De vervanging door led vindt stapsgewijs plaats. De gemeente is begonnen met de ombouw van de straatverlichting in de wijk Holtenbroek.

De gemeente Leek kiest bij vervanging van de openbare verlichting voortaan standaard voor led-verlichting. Dit jaar laat de gemeente langs een achttal wegen 322 lichtmasten vervangen.

Midden-Delfland heeft de eerste lantaarnpaal op zonne-energie officieel in gebruik genomen aan de Woudseweg in Schipluiden. Twee jaar geleden werd de eerste stap gezet met de installatie van groene led-verlichting. Deze krijgt nu een vervolg.

Kijk voor meer info en de brochure op www.tronixlighting.nl

Wij adviseren u graag | E sales@tronix.nl | T +31 (0)413 33 03 80

De led-verlichting met innovatieve lichtsturing in Parkeergarage Roermondsepoort in Venlo is opgeleverd. Dit meldt projectadviseur DWA. Via een aanbesteding werd eerder de Economisch Meest Voordelige Inschrijving (EMVI) geselecteerd.

Als eigenaar van de Limburgse provinciale wegen heeft de provincie groen licht gegeven aan verdere verduurzaming van haar wegverlichting, die is aangebracht ten behoeve van de verkeersveiligheid.

Dat betekent dat vanaf dit jaar nog ruim zevenduizend traditionele lampen – lichtmasten, bewegwijzeringsmasten en verkeersregelinstallaties – plaatsmaken voor led-verlichting.

De gemeente Ede heeft na een aanbesteding, waarbij vijf partijen zich inschreven, het onderhoud van de openbare verlichting gegund aan Ziut. Bij vervanging en nieuwbouw van verlichting is in Ede led de standaard.

De gemeente Westland is gestart met het aanbrengen van led-verlichting. In de Pijletuinenweg in Naaldwijk is men gestart met het vervangen van de traditionele lampen.

Het Vlaamse Kalmthout heeft een led-verlichtingsinstallatie in gebruik genomen rond het groenplein aan winkelcentrum De Beek. Het gemeentebestuur koos het eerst voor led-armaturen.

Lelystad start marktconsultatie voor openbare verlichting Waar de gemeente Eindhoven eerder al de primeur had met een marktconsultatie om de openbare verlichting te vernieuwen, volgt de gemeente Lelystad het Eindhovense initiatief. Deelname aan de marktconsultatie leidt overigens niet tot een opdracht volgens de gemeente in haar publicatie op TenderNed.

‘Slechts tien procent Vlaamse gemeenten actief bezig met led-verlichting’

LED DRIVERS

Telerex Nederland B.V. BREDA +31 76 578 20 00 || Telerex N.V. ANTWERPEN +32 3 326 40 00

www.telerex-europe.com

Netbeheerder Eandis stelt dat slechts tien procent van de Vlaamse gemeenten actief bezig is met led-verlichting. In Vlaanderen wordt volgens de netbeheerder in één procent van de gevallen gebruikgemaakt van led-verlichting.

Antwerpen en Mechelen worden daarbij door de netbeheerder in een vraaggesprek met De Standaard genoemd als positieve uitschieters.

De Vlaamse gemeente Gent wil via het ‘twintigsteegjesplan’ twintig steegjes en straatjes in de binnenstad van Gent opnieuw aanleggen en de openbare verlichting onder handen nemen en van led voorzien.

De pilot met led-verlichting op de Vlaamse A12 slaat aan. Dit concluderen de gebruikers en initiatiefnemers volgens de Gazet van Antwerpen. Over een afstand van ongeveer een halve kilometer is led-verlichting geplaatst.

In de wijk Swanla in Zevenhuizen wordt bij vervanging van oude verlichting voortaan led-verlichting geplaatst. Van begin november tot half december 2014 stond in deze wijk een proefopstelling met vier verschillende soorten led-armaturen.

Westland Infra heeft in samenwerking met Innolumis een succesvol proefproject voor slimme openbare verlichting gerealiseerd op luchthaven Schiphol.

Strukton Systems heeft twee led-lichtmasten op zonne-energie geïnstalleerd bij de OOD-brug op Amsterdam Centraal Station. Ze passen in het Green Deal-beleid voor CO2-reductie in en rond het spoor.

LED MAGAZINE MAART • 11

EU overweegt verbod op halogeenlamp tot tenminste 2018 uit te stellen:

‘De led-lamp is klaar om de positie van de halogeenlamp over te nemen’ Per 1 september 2016 wordt de halogeenlamp verboden in de Europese Unie (EU), tenminste als het verbod komende maand niet uitgesteld wordt door de Europese Commissie. De EU wil dat alle lampen die niet in energielabel A of B vallen (zie kader) volledig in de ban worden gedaan. Mede op aandringen van LightingEurope overweegt de Europese Commissie het verbod echter uit te stellen tot 2018 of zelfs 2020. De redactie van LED Magazine sprak met LightingEurope, de NLA, Osram InRetail en Nordeon over de kwestie.

Frank van der Vloed, voorzitter van de Nederlandse Licht Associatie (NLA) over de kwestie: ‘De led-lamp is niet volledig klaar om de positie van de halogeenlamp volledig over te nemen. Gedurende de laatste tien jaar hebben led-lampen een enorme evolutie ondergaan op het gebied van energierendement, functionaliteit, lichtkwaliteit, design en niet te vergeten de aanschafprijs. Deze ontwikkeling daalt nog steeds verder.

Halogeenlampen blijven vooralsnog de referentie waar het gaat om lichtkwaliteit – zoals kleurweergave en spreiding – en volledige dimbaarheid, tegen de laagste

12 • LED MAGAZINE MAART

aanschafprijs. Als zodanig hebben beide technologieën bestaansrecht.’

Bewustwording Volgens Van der Vloed zijn uitgebruikers – zoals de retailsector, maar ook de consument –voldoende voorbereid om succesvol op andere lichtbronnen waaronder led-verlichting over te stappen. ‘Maar desondanks is er nog veel inspanning vereist om consumenten goed voor te lichten over alternatieven.

Dit betreft ook de bewustwording van kwaliteitsverschillen, met name bij ledlampen. Deze inspanning zal ondersteund moeten worden door de industrie, maar

ook door de overheid, de retailsector en consumentenbelangenorganisaties. Het belangrijkste argument van de EU om het verbod op halogeenlampen uit te stellen is dat led-lampen nog steeds verbeterd worden na 2016. Men wil voorkomen dat consumenten gedwongen omschakelen naar een technologie die nog volop in ontwikkeling is. Brancheorganisatie NLA is voorstander hiervan, omdat consumenten de keuzevrijheid behouden tussen led-, spaar- en halogeenlampen.

De EU heeft in haar voorstel ook berekend dat de integrale energiebesparing op langere termijn juist groter is, bij uitstel tot september 2018. Daarnaast kunnen, zoals gezegd, consumenten zelf kiezen.’

LightingEurope Ook Richard Moeskops, director marketing & sales services bij OSRAM Benelux, wijst op het belang van keuzevrijheid. ‘Als bedrijf stellen wij keuzevrijheid voorop als het gaat om de consument. Binnen LightingEurope, waar OSRAM lid van is, is er een duidelijk standpunt over dit onderwerp, wat neerkomt op dat de organisatie zich ernstig druk maakt over de gevolgen van

het verbod voor de consument en daarom aandringt op uitstel tot 2020.’

Diederik de Stoppelaar, secretarisgeneraal van LightingEurope: ‘Het gaat erom dat een keuze gemaakt wordt die de consument snapt. Van het verbod van de gloeilamp hebben we geleerd omdat de consument het niet snapt. De consument is simpelweg nog niet klaar voor de ledlamp en dus is het verstandig om het verbod op halogeenlampen uit te stellen.

Bovendien denken veel consumenten in wattages en de lage wattages van led-verlichting zetten hen dan ook op het verkeerde been. Zij denken nog niet in lumen per watt. Natuurlijk speelt ook de hogere aanschafprijs van led-verlichting een belangrijke rol. Deze ligt voor consumenten ongeveer een factor tien hoger dan bij de gloeilamp en het waarom begrijpen zij niet. Als industrie willen wij dan ook de tijd hebben om juiste technologie en goede kwaliteit led-lampen te introduceren tegen een redelijke prijs.’

Paul te Grotenhuis van INretail, de brancheorganisatie met zestienduizend aangesloten winkels uit de woon-, mode-, schoenen en sportbranche, laat weten dat zijn organisatie geen

specifiek standpunt wil innemen. ‘Wel zij wij per definitie tegen beperkende regels en in die optiek is een uitstel van het verbod prima. Tegelijkertijd is het logisch er vanuit te gaan dat de duurzaamheidsgedachte steeds dieper ingrijpt, ook op ondernemingsaspecten.

Bovendien groeit het besef dat we als samenleving allemaal ons deel moeten bijdragen aan de verduurzaming.’

Tegengeluid Pierre van Lamsweerde – directeur van de Nordeon-Group waaronder de merken Nordeon, Vulkan, Hess en Griven vallen – is verbaasd over een mogelijke verschuiving van het verbod en laat een krachtig tegengeluid horen. ‘Ik zie geen enkele reden om het uit te stellen, behalve de belangen van gevestigde partijen.

Noch de consument, noch zakelijke klanten hebben baat bij een uitstel. De halogeenlamp is na de gloeilamp de meest verkwistende lamp. Led biedt tot negentig procent energiebesparing, is gemakkelijk te retrofitten en heeft vandaag de dag een prachtige lichtkwaliteit. De besparing is zo

De vijf energielabels voor lampen De EU verdeelt het rendement van lampen over vijf energielabels. In de laagste categorie, E en D, vallen de conventionele gloeilampen en sommige reguliere halogeenlampen. In categorie C vallen de reguliere halogeenlampen. In energielabel B vindt men de aangepaste lampen met infraroodcoating en verbeterde halogeenlampen. In A vallen de spaarlampen en in energielabel A+ (en verder) tenslotte vallen ledlampen. Na 1 september 2016 moeten alle heldere lampen in energielabel A of B vallen en mogen lampen in andere energielabels niet meer worden verkocht. Voor matte lampen geldt dat ze al vanaf 1 september 2009 in energielabel A moeten vallen.

groot dat zelfs voor consumenten met weinig branduren de hogere prijs snel terugverdiend is.

>>>

LED MAGAZINE MAART • 13

POWER EN PASSIE VOOR DE BRABANTSE ECONOMIE >>>

Vol overgave en keihard werken voor de Brabantse economie van vandaag en morgen is al meer dan 30 jaar onze uitdaging. We zijn de spin in het web die partijen bij elkaar brengt, coalities smeedt, initiatieven van de grond tilt en projecten regisseert. Dat doen we als toegewijde

De led-lamp is dan ook klaar om de positie van de halogeenlamp over te nemen. Dit ondanks dat voor led net als bij enkel andere lampencategorie geldt: er zijn veel goede lampen maar ook veel slechte. Het is dus wel belangrijk om je goed te oriënteren voordat je een aankoop doet. Dat is wellicht het enige nadeel, maar deze kleine tijdsinvestering verdient ons milieu wel.’

promotor en acquisiteur die buitenlandse bedrijven weet binnen te halen. Als inventieve financial engineer die investeert in bedrijven of hen de weg wijst in het netwerk van kapitaalverstrekkers. Als creatieve business developer die innovaties met nieuwe marktkansen stimuleert en doet slagen. En als erkende ontwikkelaar van werklocaties die daarmee zorgt voor een kwalitatief

Onderzoekers Van Lamsweerde vindt een groep onderzoekers aan zijn zijde. Op basis van onderzoek en testen van honderdzeventig led-lampen stellen het Zweedse energieagentschap (SEA), de Belgische overheid, CLASP en de European Council for an Energy-Efficient Economy (ECEEE) namelijk dat een

hoogwaardig vestigingsklimaat. We geven alles wat we in huis hebben om top prestaties te leveren die de Brabantse topclusters versterken. Zodat Brabant internationaal kan concurreren en met haar kennisintensieve economie duurzame oplossingen biedt voor maatschappelijke vraagstukken.

UITDAGEN EN VERSNELLEN www.bom.nl

Technologisch principe Halogeenlampen zijn feitelijk gloeilampen waarbij het gas zich onder hoge druk in de ballon bevindt. Deze hogere druk gaat de verdamping van de gloeidraad tegen, hetgeen bij gewone gloeilampen veel voorkomt. Aan een halogeenlamp is halogeen – broom of jodium – toegevoegd. Dit zorgt ervoor dat in een reactie verdampte deeltjes van de gloeidraad weer terug op de gloeidraad worden afgezet. Hierdoor gaat de gloeidraad onder hogere temperaturen langer mee dan bij een gewone gloeilamp. Hogere temperaturen betekent dat de lamp een hoger rendement kan behalen: meer licht in verhouding tot het energieverbruik.

uitstel van het halogeenverbod onnodig is. Zij stellen op basis van de testen dat de prestaties van led-lampen sinds het laatste onderzoek van de EU – daterend uit 2013 – aanzienlijk zijn verbeterd.

‘Ongeveer vijftig procent van de in 2014 gekochte en geteste led-lampen uit het onderzoek kennen al betere prestaties dan de verwachtingen van de EU voor 2016’, aldus de vier organisaties.

LightingEurope stelt op haar beurt het volgende over het rapport: ‘De gepresenteerde conclusie is twijfelachtig, deels misleidend en gebaseerd op onjuiste informatie.

Bovendien schenden veel van de in het rapport besproken lampen de Europese eisen en zijn ze illegaal op de markt gebracht. Deze gebrekkige informatie zet bovendien vraagtekens bij de competentie van het testlaboratorium.’ Boze tongen beweren bovendien dat LightingEurope zich verzet tegen het verbod op

halogeenlampen om het belang van haar leden te verdedigen. Deze zouden gebaat zijn bij conventionele lampen daar deze sneller defect gaan en zodoende tot herhaalaankopen leiden.

Herhaalaankopen die bij led-lampen vele malen langer op zich zouden laten wachten. Overigens stelt LightingEurope om haar argumenten kracht bij te zetten in een position paper dat als de halogeenlamp verboden wordt ‘redelijke schattingen aantonen dat in de EU meer dan tweehonderd miljoen armaturen in Europese huishoudens feitelijk onbruikbaar zouden worden, goed voor een waarde van tien miljard euro.’

Het moge duidelijk zijn: de discussie zal zich de komende weken ongetwijfeld voortzetten. De grote vraag is dan ook welke van de twee kampen het beste gelobbyd heeft op het moment dat in april de EC-stemming over het uitstellen van het verbod plaatsvindt.

LED MAGAZINE MAART • 15

Tier-one, tier-two and tier-three suppliers in the open high-tech supply chain in the Netherlands have joined forces to create Brainport Industries. Brainport Industries designs, develops and manufactures leading, advanced, precise and intelligent high-tech equipment.

YOUR HIGH TECH OPEN SUPPLY CHAIN

In 2008 richtte Fijen het bedrijf Fijen TMLE BV op. Zijn onderneming ontwikkelt en vervaardigt producten om de veiligheid in en op de weg en in de auto te vergroten zoals wegdekverlichting en -reflectoren.

Accu’s Alle producten die door Fijen TMLE BV in en op wegen verwerkt worden, zijn door het bedrijf zelf vervaardigt. ‘De componenten die in onze producten gaan, worden geïmporteerd en in Nederland geassembleerd tot eindproducten.

De reflectoren met led-verlichting op zonne-energie zijn daarbij volledig in eigen beheer ontwikkeld. Per werelddeel berekenen wij op basis van de lichtinval en de hoeveelheid lux die per dag nodig is de gewenste accu-omvang. De doorontwikkeling van onze producten bevindt zich overigens niet zozeer bij de led’s of de zonnecellen, maar bij de opslagcapaciteit. Betere accu’s leiden er in de toekomst hopelijk toe dat wij onze levensduur kunnen verlengen van tien naar vijftien jaar.’

Midden-Oosten In Nederland heeft Fijen TMLE BV de afgelopen jaren de positie van marktleider verworven. ‘Maar onze grootste afzetmarkten bevinden zich buiten Nederland’, duidt Fijen. Slechts dertig

www.brainportindustries.com YOUR HIGH TECH OPEN SUPPLY CHAIN

Nederlandse wegdekverlichting met led’s en zonne-energie verovert Midden-Oosten en Noord-Afrika ‘Ik ben actief in led-verlichting tot kniehoogte.’ Het is een openingszin die maar weinig ondernemers kunnen uitspreken en waar de ontvanger ongetwijfeld even over na moet denken. René Fijen, directeur van Fijen TMLE BV, spreekt hem vrijwel dagelijks uit. procent van de omzet van het bedrijf is afkomstig van de Nederlandse markt, de overige zeventig procent komt uit het Midden-Oosten en Noord-Afrika. ‘Wij zijn het liefst in dergelijke landen actief omdat er veel onverlichte wegen zijn.

Onze reflectoren – veelal uitgerust met led’s die werken op basis van zonne-

energie – kunnen in Noord-Afrika en het Midden-Oosten de verkeersveiligheid ongekend verhogen.’

Een van de grootste orders die Fijen de afgelopen paar jaar in het Midden-Oosten wist binnen te halen, is het aanbrengen van solar led-wegdekreflectoren op een achtenzestig kilometer lange weg in Oman. ‘En daar zijn ze van cruciaal belang. Zo zie je in het donker door de reflectoren bochten, kuilen en heuvels in de weg. Niet geheel onbelangrijk natuurlijk als er geen openbare verlichting aanwezig is. Ook tussen Caïro en Alexandrië zijn onze reflectoren geplaatst, 92.000 in totaal.’

En recent deed er een nieuwe mega-order zich aan. Fijen gaat alle oversteekplaatsen in Bahrein verlichten met haar led-wegdekreflectoren. ‘Ook hier gaat het om reflectoren met zonnecellen en accu’s’, duidt Fijen. ‘In totaal gaat het om zo’n tweehonderdvijftig oversteekplaatsen. Kortom, de toekomst lacht ons tegemoet.’

LED MAGAZINE MAART • 17

‘Een van de eerste van vele icoonprojecten die in de pijplijn zitten’

Cleary voorziet kamers Amsterdams vijfsterrenhotel van led Honderdnegentig slaapkamers van een vijfsterrenhotel in Amsterdam uitrusten met led-verlichting die geïntegreerd is in het meubilair. Het is een icoonproject dat Cleary BV deze maand mocht toevoegen aan haar portfolio. Het bedrijf, geleid door Marnix van Twist, wil in de komende jaren fors groeien in dergelijke maatoplossingen. ‘Over vijf jaar moet er een middelgroot bedrijf staan dat talloze icoonprojecten in haar portfolio heeft’, aldus Van Twist.

Van Twist, die directeur en mede-eigenaar is bij Cleary BV, kent net als zo velen in de verlichtingswereld een geschiedenis bij Philips. Daar zag hij led-verlichting in de afgelopen tien jaar gemeengoed worden.

Met Cleary BV biedt hij klanten echter iets wat voor Philips volgens hem een stuk lastiger is: maatwerk, maatwerk en maatwerk. ‘Ons bedrijf is met al haar onderdelen ingericht op flexibiliteit. Van de assemblage tot engineering en installatie.

Omdat het kunstje van maatwerk in onze genen zit, kunnen wij in nichemarkten opereren waarin dat voor grote bedrijven ontzettend lastig is.’

Pijplijn De vraag naar maatwerk zal volgens Van Twist mede door de opkomst van ledverlichting enkel toenemen. ‘Verlichting is straks in veel gevallen niet meer zichtbaar en moet verwerkt worden in meubels, wanden en tal van andere gebouwonderdelen. Juist daarom veroorzaakt ledverlichting een revolutie. In de markten waarin wij actief zijn – lichtreclame, verlichting voor interieur- en standbouw en architectuurverlichting – brengt het een eindeloze hoeveelheid aan nieuwe mogelijkheden. Voor lichtreclame zorgen led-string met slimme optiek er bijvoorbeeld voor dat lichtbakken een egaal lichtbeeld kunnen uitstralen. Bij architectuurverlichting brengt led de mogelijkheid om verlichting dynamisch te maken.’

18 • LED MAGAZINE MAART

En in het geval van het Amsterdamse vijfsterrenhotel heeft Cleary BV de led-verlichting volledig in het meubilair verwerkt waardoor de lichtbronnen niet langer zichtbaar zijn. Van Twist: ‘En dit grote project is pas de derde van de vele mooie vervolgprojecten die in de pijplijn zitten. Groot voordeel van dergelijke projecten is dat het lokale werkgelegenheid schept. Je kunt led-verlichting niet al in Azië in het meubilair voormonteren. Het zijn maatoplossingen die hier in Nederland gemaakt worden.’

Cleary BV in het kort Cleary BV kan bogen op tien jaar kennis en kunde in de wereld van led-verlichting. Nichemarkten waar het bedrijf zich op richt zijn signage (lichtreclame), architectuurverlichting en op maat gesneden oplossingen voor interieurbouw.

In de afgelopen jaren realiseerde het bedrijf diverse icoonprojecten waaronder de led-lichtreclames en de dynamische gevelverlichting van het Renaissance Amsterdam Hotel, de led-verlichting in de FairPlay Casino’s en dan nu de verlichting van honderdnegentig hotelkamers van een niet nader te noemen vijfsterrenhotel in Amsterdam. In 2014 tekende het bedrijf bovendien voor de smalste dubbelzijdige lichtbak ter wereld, met een dikte van slechts veertig millimeter.

In eigen beheer

FairPlay Casino’s (onder) en SpaSereen (boven)

Van Twist legt uit dat Cleary BV bij haar projecten twee werkwijzen kent. In het eerste geval wordt de hardware – de armaturen – volledig volgens specificatie van het bedrijf geproduceerd en de software aansturing in eigen beheer ontwikkeld. ‘En in het andere geval assembleren wij de ledlichtbronnen in huis. Voor beide gevallen onderhouden wij rechtstreeks relaties met leveranciers in Europa, maar ook in Azië.’

De kracht van Cleary zit hem volgens Van Twist ook hier weer in de flexibiliteit. ‘Wij excelleren in het snel opschakelen. Of het nu om de productie, engineering of installatie gaat, wij hebben de juiste partners om ons heen verzameld om snel grote projecten te kunnen uitvoeren. Logischerwijs is dat niet altijd even gemakkelijk, want je moet voorkomen dat je te veel overlap hebt met je partners qua activiteiten. Het vereist een bepaalde vertrouwensrelatie.’

Over de ambitie van Cleary LED Solutions is Van Twist tenslotte duidelijk: ‘Over vijf jaar moet er een middelgroot bedrijf staan dat in de Benelux en mogelijkerwijs enkele West-Europese landen met led-verlichting op maat icoonprojecten realiseert. Onze toevoegde waarde zit in het leveren van maatwerk en in dat specialisme willen wij groei realiseren. Logischerwijs zal een wezenlijk deel van de omzet te zijner tijd in reguliere business zitten, zoals lichtreclame en kleinere lichtoplossingen voor interieurbouw. Maar het zullen de grote projecten zijn die ons op de kaart hebben gezet en ons onderscheidend vermogen illustreren.’

LED MAGAZINE MAART • 19

17, 18 en 19 maart 2015

Gilde voor kwaliteit bij de led-specialist

De vakbeurs die installatie, industrie en energie met elkaar verbindt

INTRODUCTIE THEMADAGEN DINSDAG

13.00 - 18.00 uur

Customer Experience Neem uw klant mee naar de beursvloer! Laat u samen rondleiden langs tal van stands waar middels korte productpresentaties de nieuwste producten en technieken worden getoond en uitgelicht. Na afloop van de tour kunt u met uw klant uitgebreid napraten op het speciaal ingerichte terras.

WOENSDAG

De ‘wonderlamp’ led biedt grote besparingen op energiekosten en efficiency. Led biedt bovendien ongekende mogelijkheden op het gebied van lichtkwaliteit, -intensiteit, -kleur en -warmte. De led-markt groeit dan ook stormachtig en de komende jaren zal de switch van analoog naar digitaal licht een totaal nieuwe dimensie geven aan verlichting. Dat biedt volop kansen voor de e-installateur mits hij zich voldoende kennis weet eigen te maken.

13.00 - 21.00 uur

Partner Special Breng samen met uw partner een bezoek aan de vakbeurs.

Laat uw partner op unieke wijze in de watten leggen terwijl u een bezoek brengt aan de diverse stands.

DONDERDAG

13.00 - 21.00 uur

Elektro Praktijk College Elektro Praktijk College brengt jonge technici samen met de mogelijkheden van elektrotechniek. Studenten vanaf 17 jaar worden uitgenodigd om elektrotechniek in praktijk te brengen in het hart van de beursvloer.

HAL

HARDENBERG GORINCHEM VENRAY

BEURS BEZOEKEN

?

Gratis en treebewijs via www.eve nemente elektro-ve nhal.nl/ Registrati ecode: 81500025 23

Evenementen

www.evenementenhal.nl

Als stichting KIEN nemen wij samen met de Nederlandse Vereniging voor Verlichtingskunde (NSVV) momenteel het initiatief voor de oprichting van een Gilde van led-specialisten. Het Gilde is representatief voor de totale keten, van elektrotechnisch installateurs tot lichtadviseurs en -fabrikanten. Hiermee willen wij een krachtige kwaliteitsimpuls geven aan een marktsegment met een fors groeipotentieel.

Ons evenement.

UW MOMENT.

De huidige markt van led-verlichting is echter ondoorzichtig, waardoor aanbieders zich nauwelijks van elkaar onderscheiden. Bovendien speelt in de markt het gebrek aan kennis bij zowel de aanbieders en leveranciers als de eindklanten iedereen behoorlijk parten.

Zo gaat kwantiteit nog steeds boven kwaliteit door onder meer het ontbreken van een effectieve erkenningsregeling. Het resultaat? Er verschijnen (nog steeds) allerlei dubieuze producten op de markt. Ook installatie en onderhoud kunnen sterk worden verbeterd wanneer de noodzakelijke kennis toegankelijk en eigen wordt gemaakt door relevante marktpartijen. Als KIEN en de NSVV willen wij door middel van een

Gilde – stammend uit de Middeleeuwen – structuur en helderheid aanbrengen in de markt van led-verlichting. Het Gilde beoogt een kwaliteitsverbetering op alle fronten teweeg te brengen. Net als in de Middeleeuwen is het fundament onder het Gilde het delen van kennis en ervaring tussen de leden onderling. In principe staat het lidmaatschap open voor iedere relevante organisatie die kwaliteitsverbetering nastreeft en kan aantonen over de noodzakelijke kennis te beschikken.

COLUMN

Venray

Over Adrie van Duijne Adrie van Duijne is directeur van de stichting Knooppunt Innovatie Elektrotechniek Nederland (KIEN).

De organisatie is in 2011 opgericht om innovatie in de elektrotechniek te stimuleren. Het is een knooppunt waar kennis, ervaring en onderzoek samenkomen.

Zowel KIEN als de NSVV vervullen in dit proces nadrukkelijk de rol van aanjager bij de totstandkoming van het Gilde van led-specialisten. Wij hebben geenszins de intentie zelf de rol van belangenbehartiger te vervullen. Sterker nog: wanneer het idee voor een Gilde van led-specialisten voldoende draagvlak krijgt, hopen wij dat het Gilde onder de zich paraplu van een brancheorganisatie – bijvoorbeeld UNETO-VNI – zich verder kan ontwikkelen.

En wij branden daarbij van ambitie. Wij denken inmiddels na over de realisatie van een effectieve erkenningsregeling, een opleveringsprotocol, onafhankelijk toezicht, kwaliteitsborging, een leveranciers-, installateurs- en productenregister, geschikte normen en de introductie van een onafhankelijk keurmerk. Bij dit alles streven wij naar duidelijke garantieregelingen binnen de gehele keten: voor zowel lichtbronnen, drivers als installaties.

Eindgebruikers moeten immers krijgen waar ze recht op hebben en wat ze is beloofd. Zij moeten ervan op aan kunnen dat ze zakendoen met aantoonbaar deskundige led-partijen. De productinformatie moet te allen tijde correct zijn.

LED MAGAZINE MAART • 21

GELICHT

UIT

In de rubriek UITGELICHT toont LED Magazine ieder kwartaal in woord en beeld bijzondere projecten waarin led-verlichting is toegepast.

De projecten zijn stuk voor stuk uniek.

Soms vanwege de omvang, een andere keer door nieuwe technologie.

Corendon Vitality Hotel (Amsterdam) Corendon heeft haar eerste eigen hotel in Amsterdam geopend. Het viersterrenhotel telt 263 kamers en is volledig voorzien van led-verlichting. Bovendien is er in de kelder een spa van duizend vierkante meter.

Het pand is een bijna vijftig jaar oud kantoorpand. In plaats van het gebouw te slopen koos Corendon voor een duurzame oplossing; het pand is volledig gestript en uitgebreid met etages. Naast warmtepompen is er in het hele hotel gekozen voor led-verlichting.

22 • LED MAGAZINE MAART

Costa Cruises (Italië) Philips heeft led-verlichting geïnstalleerd in tien schepen van Costa Cruises, een van Europa’s toonaangevende aanbieders van vakantiecruises. Er werden meer dan 300.000 led-lampen geïnstalleerd waardoor op ieder schip de verlichting zestig procent minder energie verbruikt. De elektriciteit aan boord van schepen wordt opgewekt met dieselmotoren waardoor de ledverlichting nu voor 30.000 ton minder CO2-uitstoot zorgt. De MASTER LEDspots en CorePro LEDtubes van Philips

die op de cruiseschepen zijn geïnstalleerd, stralen wit licht uit dat geen irritatie of vermoeidheid van de ogen veroorzaakt.

Wereldtournee DJ Hardwell (A’dam) DJ Hardwell gebruikt in zijn nieuwe wereldtournee twee led-installaties van InventDesign. Deze heeft het bedrijf samen met MotionFX, 250K en The Art of Light uitgewerkt. Het systeem is zó ontwikkeld dat het in een recordtijd op -en af te bouwen is. Alle onderdelen zijn plug-andplay en met Neutrik-connectoren koppelbaar. InventDesign bouwde een systeem gebaseerd op haar recentelijk opnieuw uitgebrachte digitale led-strip. Deze kenmerkt zich door de individuele aanstuurbare segmenten. Voor de tour is ruim een halve kilometer led gebruikt.

LED MAGAZINE MAART • 23

COLUMN

Over Rolf Heijnen Rolf Heynen is politicoloog, ingenieur, columnist en spreker.

Heynen is partner bij duurzaam communicatiebureau Good!. Vakbeurzen Solar Solutions, LED Expo en het Solar Trendrapport 2014 zijn enkele projecten van Good!.

Door de snelheid van revolutionaire technologische ontwikkelingen loopt de overheid achter de feiten aan. Zij kan het beste communiceren over de kansen en risico’s van nieuwe technologieën en niet trachten aanjager hiervan te zijn. Het ‘huis van de toekomst’ is inmiddels realiteit en leidt tot enorme energiebesparingen waarmee de duurzame doelstellingen van de overheid in recordtempo gehaald kunnen worden.

Onlangs installeerde ik led-verlichting in mijn huis van zowel Philips (Hue) als OSRAM (Lightify). Zelfs de meest verstokte technibeten werden razend enthousiast hiervan. Met deze nieuwe lampen kan je de sterkte en kleur van de lampen individueel of in groepen aansturen via een smartphone of tablet. ‘Kan dat al?’, was een veelgehoorde opmerking. Geen complexe bedrading, maar plug-and-play door simpelweg de lampen in bestaande armaturen te draaien.

De mogelijkheden en aantallen applicaties hiervoor zijn eindeloos.

Tot vrij recent werden technische vernuftigheden uit films als ‘Back to the future’ en ‘Star Wars’ gezien als onhaalbaar. Het ‘huis van de toekomst’, al in 1989 gebouwd in het Autotron, legde de basis in onze bewustwording voor slimme technologie in huis, ‘domotica’ of ‘smart home’ genoemd.

Dat was lang futuristisch, want te duur. Het hele huis moest immers opnieuw bedraad worden. Tot nu toe.

Bewustwording en enthousiasme beginnen met verlichting. Dat is niet gek, want marketing verloopt via emotie en status. En verlichting ís emotie. Hoewel het rationele verhaal al overtuigend zou moeten zijn, gaat het toch om de beleving. Wanneer we bijvoorbeeld toch het sommetje maken met een minimum van vijftienduizend branduren voor een consumenten led-lamp – en nemen we de verbruiks-, aanschaf- en vervangingskosten mee – dan kost een led-lamp in die periode 44 euro en een

24 • LED MAGAZINE MAART

JARGON

LED

‘Huis van de toekomst’ (1989) aanjager van Energieakkoord

Mensen die in de verlichting werken praten geen abracadabra! Dit is wat ze bedoelen...

DIFFUSER

gloeilamp 141 euro. Kortom, wanneer je een led-lamp koopt ben je ruim binnen één jaar uit de kosten en geniet je nog tien jaar van lage energiekosten.

Toch zijn het vooral het gebruiksgemak, het hippe gadget-gehalte en de emotie van verlichting die ervoor zorgen dat ledverlichting de overstap naar het ‘huis van de toekomst’ aanjaagt. Wanneer mensen leren dat zoiets sfeerbepalends als verlichting zo laagdrempelig aangepast kan worden zonder een nieuw armatuur te kopen, volgt vanzelf de nieuwsgierigheid naar wat nog meer geschakeld kan worden via de smartphone. En daar begint de revolutie. Met je smartphone kun je doodeenvoudig naast de verlichting ook aan de slag met verwarming, meten van je gas en stroomverbruik, rookmelders die de verlichting doen roodkleuren bij branddetectie, camera’s, beveiliging, koelkasten die in de bespaarstand schieten gaan wanneer niemand thuis is, gordijnen en je verbruik koppelen met energieproductie zoals zonnepanelen en een warmtepomp.

De mogelijkheden zijn nauwelijks bekend bij het grote publiek. Het ´Huis van de Toekomst´ is pas vijfentwintig jaar na dato bewaarheid. Grootheden als Philips, Apple, Google en OSRAM gaan hier vol voor. Slimme led-oplossingen zoals de Philips Hue en de OSRAM Lightify zullen aanjager zijn van deze digitale revolutie in huis. Het besparingspotentieel per huishouden of bedrijf gaat hiermee naar de tientallen procenten. De markt lost hiermee de duurzame doelstelling van de overheid in recordtempo op. Aangezien onbekend onbemind maakt, ligt daar een communicatie-uitdaging voor de bedrijven, installateurs en overheid. Inspanningen voor een landelijke campagne om de ‘back to the future’ te promoten leiden onherroepelijk tot de realisatie van de duurzame doelstellingen.

Een diffuser maakt, zoals het woord al doet vermoeden, het licht dat een led uitstraalt diffuus, oftewel deze zorgt dat licht verstrooid wordt.

SOLID STATE LIGHTING

UGR-waarde is een afkorting van United Glaring Rate. Het is een getal dat aangeeft in welke mate armaturen en hun werking in de ruimte lichthinder veroorzaken vanuit de ooghoogte en kijkrichting van de gebruiker.

Lichtfabrikanten moeten per armatuur een tabel leveren waarop de UGR-waarde voor projecten afgelezen kan worden.

TRANSMISSIE De hoeveelheid licht die door de diffuser is gekomen, met andere woorden, gemeten aan de andere zijde van de diffuser dan waar de lichtbron zit.

Directe verlichting Verlichting van een oppervlakte door middel van armaturen met een directe lichtuittreding, waardoor negentig tot honderd procent van de lichtstroom direct op het oppervlak of werkvlak valt. Indirecte verlichting ontstaat door weerkaatsing van het licht op een oppervlakte waarna het de ruimte verlicht.

Solid-state lighting (SSL) is verlichting die gebruikmaakt van led’s, oled’s of polymer light emitting diodes (pled’s) als bron. De term solid state (vaste toestand) refereert aan het feit dat het licht in een led afkomstig is van een vast voorwerp, in het geval van led’s een halfgeleider.

UGR-WAARDE

LICHT

MESOPISCH

ZICHT Het overgangsgebied tussen fotopisch en scoptopisch zicht. Onder fotopisch zicht wordt verstaan het kijken bij goede verlichting. Onder scotopisch zicht wordt verstaan het kijken bij weinig licht. Mesopisch zich zit tussen beide zichten in.

LUMEN Lumen is de eenheid die gebruikt wordt voor het aanduiden van de totale lichtstroom in een lichtbundel. Een lichtbundel met een sterkte van één candela en een ruimtehoek van één steradiaal heeft een totale lichtstroom van één lumen.

LED MAGAZINE MAART • 25

Alphen aan den Rijn klaar voor inschakelen gelijkspanningsnet:

Bij gebleken succes gelijkspanning de standaard bij reconstructie woonwijken Nog enkele weken en dan heeft Alphen aan den Rijn een bijzondere primeur: de eerste woonwijk met slimme led-verlichting op gelijkspanning. De bewoners van de wijk Ecolonia zijn de eerste burgers die over een dergelijk ‘Smart OV’ beschikken. Een gesprek met Wilfred Akerboom (zie kader) van leverancier CityTec en Miechel de Lange en Fred de Lange, verantwoordelijk voor het beleid, beheer en innovatie van de openbare verlichting in Alphen aan den Rijn.

Zonder dat velen het weten, draait veel apparatuur in huizen en kantoren op gelijkstroom (aangeduid als DC van het Engelse Direct Current). Interne of externe omvormers zetten dit om in wisselstroom (aangeduid als AC van het Engelse Alternating Current). Ook zonnepanelen wekken bijvoorbeeld gelijkstroom op die omgezet wordt in wisselstroom. Een van de voornaamste voordelen van het aanleggen van een gelijkspanningsnet is dan ook het voorkomen van energieverlies.

Pionieren ‘Tot vorig jaar hadden ook wij slechts beperkte kennis van een gelijkspanningsnet’, memoreert Miechel de Lange. ‘Wij wisten dat er experimenten gaande waren en hadden via CityTec en netbeheerder Stedin al het een en ander vernomen.

Doordat wij bij de herstructurering van de wijk Ecolonia niet uitkwamen met het netontwerp – er moesten extra ontsteekpunten gecreëerd worden en dikkere kabels de grond in – zijn wij gaan informeren naar de mogelijkheden van gelijkspanning. Wij zien het aantal ontsteekpunten immers liever afnemen dan toenemen.’

Na gesprekken met CityTec bleek volgens Fred de Lange dan ook dat er geen extra ontsteekpunten nodig zijn en er zelfs aanzienlijk dunnere kabels gebruikt kun26 • LED MAGAZINE MAART

nen worden. ‘En onder aan de streep is de kostprijs gelijk aan ombouw naar ons traditionele solonet.’

Beide beheerders van de openbare verlichting bekennen dat ze logischerwijs gezonde kriebels hebben over de lancering van het gelijkspanningsnet. ‘Wij zijn toch de eerste Nederlandse gemeente die het in een woonwijk toepast en dan heb je natuurlijk enige koudwatervrees. Alle details zijn echter uitvoerig met CityTec besproken en wij hebben er alle vertrouwen in dat het een en ander vlekkeloos zal verlopen. En bij pionieren, iets wat wij als gemeente graag doen, hoort het er bij dat je in sommige projecten af en toe een kinderziekte tegenkomt. Dat is ook niet erg, want zowel gemeenten als bedrijven leren ervan.’

Vaart der technologie Groot voordeel voor de beheerders is dat zij vanuit het gemeentebestuur volledige steun genieten. Miechel de Lange: ‘De keuze van gelijkspanning is een ontwikkeling die past in ons beleidsplan voor openbare verlichting, waarin vastgelegd is dat wij mee moeten met de vaart der technologie. Tel daar de toezeggingen uit het Energieakkoord bij op om de openbare verlichting nog energiezuiniger te maken en het is volstrekt logisch dat wij als eerste

CityTec: gelijkspanning gaat snel terrein winnen bij solonetten voor openbare verlichting

in Nederland over een woonwijk met gelijkspanning beschikken.’

Fred de Lange vult aan: ‘In het beleidsplan valt te lezen dat wij als beheerders per situatie dienen te kiezen voor de “meest energie-efficiënte mast/armatuurcombinatie”. En dat doen wij in Ecolonia door de overstap naar led en gelijkspanning. Sterker nog, de gemeenteraad zou de uitrol van led-verlichting zelfs sneller willen zien plaatsvinden. Momenteel is zo’n twintig procent van de 21.000 armaturen in onze gemeente voorzien van led-verlichting.’

En het vervolg als in mei de gelijkspanning ingeschakeld wordt? De Lange en De Lange besluiten: ‘Hoe het dan verder gaat is voor ons ook nog onbekend. Als het financiële- en milieuaspect in de evaluatie voldoende interessant blijkt, er gaat immers fors minder koper in de grond, kan het zo zijn dat wij uitbreiding van het huidige percentage eigen netten met gelijkspanningsnetten realiseren. In beginsel kiezen wij bij nieuwe aanleg en reconstructie van het openbaar gebied altijd voor het aanleggen van eigen solonetten. Hier zijn wij al in 1999 mee begonnen en inmiddels is ruim veertig procent van het areaal op deze wijze aangesloten. Vanzelfsprekend voeren wij het beheer van de openbare verlichting volledig in eigen huis uit.’

CityTec is vooralsnog de enige Nederlandse marktpartij die de techniek van gelijkspanning toepast bij openbare verlichting. Een monopolie waar bij een succesvolle doorbraak in de komende jaren ongetwijfeld snel een einde aan zal komen. CityTec is, volgens accountmanager Wilfred Akerboom, overtuigd van de doorbraak van gelijkspanning. ‘Als bedrijf verwachten wij dat in de komende vijf jaar een groot gedeelte van de nieuwe solonetten aangelegd wordt op basis van gelijkspanning. In een gunstig scenario zou het zelfs om veertig tot vijfenveertig procent van de nieuwe solonetten gaan.’

Gelijkspanning is in tegenstelling tot wisselstroom een elektrische stroom met een constante stroomrichting. Akerboom legt om te beginnen uit dat door het gebruik van gelijkstroom er zodoende dunnere kabels – tot zestig procent in het geval van Ecolonia in Alphen aan den Rijn – en minder schakelkasten nodig zijn. ‘Gemeenten kunnen bij het aanleggen van gelijkspanning twee keuzes maken: meer verlichting aansluiten op dezelfde dikke kabels of dunnere kabels aanleggen. Dat zorgt natuurlijk voor een wezenlijk kostenvoordeel. Een ander groot voordeel is dat bij gelijkspanning door de aardlekbeveiliging de openbare verlichting veilig binnen één milliseconde afgeschakeld kan worden, vierhonderd keer zo snel als bij een wisselspanningsinstallatie.’

Solonet Akerboom licht verder toe dat Alphen aan den Rijn met de keuze voor gelijkspanning ook overstapt van een gecombineerd net naar een solonet. ‘Grootste voordeel daarvan is dat je totaal onafhankelijk van de netbeheerder bent. Bij een gecombineerd net heb je ongeveer iedere zes meter een verbindingsmof, te weten bij ieder huishouden. Bij gelijkspanning leg je van lantaarnpaal naar lantaarnpaal een kabel. Deze kabels zijn daardoor veel minder storingsgevoelig, je kent immers geen zwakke punten in de vorm van een verbindingsmof.’

Ook voor led-verlichting – dat al gebruikmaakt van gelijkspanning, maar een omvormer kent voor het omzetten van de wisselstroom – zijn gelijkspanningsnetten volgens Akerboom een grote pre. ‘Het directe gevolg is dat de omzetting van energie in licht veel efficiënter gaat en er door de eenvoud minder materialen nodig zijn. Het is immers de elektronica voor het omzetten van wisselstroom die in led-armaturen het meest aan slijtage onderhevig is. Led-armaturen hoeven bij een gelijkspanningsnet niet meer uitgerust te worden met een driver en hebben voldoende aan een DCDC omvormer die achter het mastluikje in een lantaarnpaal geplaatst kan worden.’

Op zoek naar de meerwaarde…!

VOOR WONING, INDUSTRIE, UTILITEIT, INFRA & ENERGIE

Ik maak het mogelijk!

De zoektocht naar meerwaarde. Het is de grote uitdaging voor de talloze bedrijven die actief zijn in led-verlichting. Van fabrikant tot groothandel, installateur, adviseur en ontwerper.

Voor iedereen betekent de opmars van led-verlichting een revolutie.

De installateur neemt daarbij in de verlichtingswereld een belangrijke positie in de waardeketen in. Helaas kom ik met de regelmaat van de klok installateurs tegen die het gevoel hebben markt te verliezen. Ik probeer hen te inspireren om de bedreigingen die zij zien – de lange levensduur van ledverlichting zorgt voor minder onderhoudswerkzaamheden – om te zetten in marktkansen.

De angst voor de lange levensduur van led-verlichting lijkt in eerste aanzet misschien gegrond, maar de andere kant van de medaille is dat led-verlichting juist dé kans is voor de installateur om zijn toegevoegde waarde te laten zien. Het succes van led-verlichting valt of staat namelijk bij de juiste aansturing. Bij het kwalitatief goed aansturen van de led-verlichting kan de installateur dus zijn expertise tentoonstellen.

JAARBEURS UTRECHT 29 SEPT. T/M 2 OKT. 2015

Als lichtontwerper kom ik zelf voortdurend de uitdaging tegen om de juiste partijen voor mijn opdrachtgevers bij elkaar te brengen. Enkel een succesvolle combinatie van ontwerper, leve-

rancier, installateur en kwalitatief goede producten leidt immers tot de gewenste prestaties van led-verlichting. Een beeld en sfeer afgestemd op de behoefte van de mens.

Daarbij zie ik in de dagelijkse praktijk dat de installateurs die in staat zijn om dynamische verlichting content mee te geven excelleren. Als je als installateur enkel over de geld-as led-verlichting aan de man probeert te brengen, mis je het vermogen om mee te gaan in de gedachtenwereld van de klant. Led geeft verlichting extra functionaliteiten die veel klanten nog niet kennen. De installateur die dan ook de lichtvraag of –opdracht van zijn klant op de juiste manier weet te herformuleren, zal succesvol zijn. Daar zit de toegevoegde waarde voor de installateur. Vanuit de expertise die hij dan ontwikkelt, kan hij weer verder groeien.

COLUMN

ElektroTechniek ’15

Over Ellen de Vries Ellen de Vries is een van Nederlands bekendste lichtontwerpers. Na een carrière bij Philips besloot zij tien jaar geleden haar eigen ontwerpbureau te beginnen: Het LUX LAB. Recente projecten die zij opleverde zijn onder meer de lichtvisie voor alle stations van Nederland en het plan voor de Oude Haven in Rotterdam.

Gelukkig kom ik ook steeds vaker voorbeelden tegen van installatiebedrijven – zoals Mansveld en ETB Van Keulen – die in de opkomst van led juist een kans zien en bijvoorbeeld hotels, musea en tal van andere gebouwen van led-verlichting voorzien die geïntegreerd is in gebouwelementen en het interieur. En natuurlijk is die led-verlichting dynamisch en is het de aansturing die voor het succes zorgt! Daarbij is dan de kleurverandering afgestemd op de opdrachtgever en de behoefte van de bezoeker en klant. Dat is veel meer dan kleurverandering omdat led-verlichting dat mogelijk maakt.

Meer informatie: elektrotechniek-online.nl

LED MAGAZINE MAART • 29

‘LED Expo groeit in de komende jaren uit tot hét platform voor led-verlichting’ ‘Ik weet het zeker: LED Expo groeit in de komende jaren uit tot hét platform van de led-sector.’ Het was een van de reacties die de redactie van LED Magazine optekende uit de mond van een bezoeker. De tweede editie van de beurs vertoonde dan ook een explosieve groei in beursoppervlakte en bezoekersaantallen.

Werden er in 2013 door de zeventig exposanten 3.036 bezoekers verwelkomd, dit jaar mochten de bijna honderd exposanten 3.811 belangstellenden ontvangen. Ook dit jaar werden de lezingen op het IGOVpaviljoen voor openbare verlichting en in de algemene workshopruimte zeer druk bezocht. Nieuw dit jaar waren de Innovatieboulevard en ‘LED Dome Experience’.

‘directeurenbeurs’. Maar liefst vierenveertig procent van de bezoekers was directeur of directeur-eigenaar. Nog eens achtentwintig procent van de bezoekers had een management- of andere leidinggevende functie. Tien procent was adviseur of consultant.

Tenslotte vertegenwoordigden de overheid vijf procent en zelfstandigen zonder personeel drieënhalf procent van de bezoekers.

de Civilight Eye-car led die geroemd werd door de jury vanwege haar kleurweergaveindex van negenennegentig. House of Light won op haar beurt de Best Presentation Award 2015. Zij werd door de jury geroemd vanwege het fraaie standontwerp, de keuze van het materiaalgebruik, de toegankelijke presentatie van de producten en het enthousiasme van de standbemanning.

‘Directeurenbeurs’

Awards

LED Expo 2016

Uit de bezoekersanalyse door de beursorganisatie blijkt dat LED Expo Benelux na twee edities uitgegroeid is tot een

Vezalux ging tijdens de eerste dag van LED Expo aan de haal met de LED Expo Innovation Award 2015. Zij won de prijs met

LED Expo Benelux 2016 zal plaatsvinden op 27 en 28 januari, wederom in de Brabanthallen Den Bosch.

30 • LED MAGAZINE MAART

LED MAGAZINE MAART • 31

Mathijs Sommeijer, lichtontwerp bij Deerns:

‘Led-lego-principe gaat doorbreken, een lichtbron kan nooit te klein zijn’ ‘Een goed lichtontwerp begint niet bij het armatuur.’

Het is een gevleugelde uitspraak van Mathijs Sommeijer, lichtontwerper bij ingenieursbureau Deerns. Recent tekende Sommeijer met zijn collega’s van Deerns onder meer voor het ontwerp van de binnenverlichting bij het One-XS project op Schiphol, de nieuwe entree van het Van Gogh Museum en werkte mee aan station Delft.

Met een achtergrond als industrieel ontwerper startte Sommeijer na zijn studie als lichtontwerper bij een projectverlichtingsbureau. ‘En sinds een jaar of drie ben ik werkzaam voor Deerns’, aldus Sommeijer. ‘Ik heb die keuze gemaakt omdat ik graag bij een onafhankelijk adviseur wil werken. Er liggen namelijk tal van verlichtingsopdrachten bij ingenieursbureaus in Nederland, maar slechts zeer weinig adviseurs hebben hiervan een specialisme gemaakt.

Binnen Deerns vervul ik daarbij min of meer een rol als intermediair; ik verbind de techniek en de vormgeving.’

Led-lego

De Broekerweg, de verbindingsweg tussen Heerhugowaard en Langedijk, die voorzien is van led-armaturen van Cree met Luminizer interactieve besturing van Luminext.

30 • LED MAGAZINE MAART 32

Deerns mag volgens Sommeijer met recht een bedrijf genoemd worden dat aan icoonprojecten werkt. Zo heeft Sommeijer inmiddels aan tal van bekende gebouwen gewerkt, van ziekenhuizen tot luchthavens, musea, dierentuinen, voetbalstadions en hotels. ‘Daarbij gaat het vrijwel altijd om ontwerpen voor gebouwgebonden verlichting. Bij het realiseren van een ontwerp zijn er altijd twee basiselementen die ik ongekend belangrijk vind: de architectuur en de gebruiker. Uiteraard zijn er ook randvoorwaarden zoals het programma van eisen en de in Nederland geldende lichtnormen. Maar, ik kies die laatste twee zaken niet als basisbeginsel om op zo goedkoop mogelijke wijze tot een lichtoplossing te komen. Ik kijk naar zaken als leefbaarheid en of de gebruiker zich prettig voelt bij bepaalde ontwerpkeuzes. Het voldoen aan normen zoals BREAAM houd ik daarbij wel in mijn achterhoofd. Het vertalen van het lichtbeeld in een armaturenplan is de laatste stap. Een goed lichtontwerp begint niet bij het armatuur.’

Een van de lichtontwerpen waar Sommeijer momenteel aan werkt, is dat van het Medisch Centrum Alkmaar en dit in samenwerking met Cepezed

Architecten uit Delft. ‘Hiertoe hebben wij gezamenlijk een oplossing ontwikkeld die niet uitgaat van een standaard armatuur. De meeste ruimtes hebben slechts een enkel en relatief klein verlaagd plafonddeel waarin tal van zaken – van klimaat tot verlichting –geïntegreerd moeten worden. In Alkmaar gebruiken wij de led-lichtbronnen daarom als lego-bouwstenen en realiseren zo een modulair lichtplan. Dit “led-lego”-principe zorgt ervoor dat wij de lichtopeningen vrijwel onzichtbaar in het interieur – het verlaagde plafonddeel – kunnen verwerken. Elke opening bevat, naast de verdiept liggende led-lichtbron, een lens die het licht in exact de goede richting stuurt zonder daarbij te verblinden. Zo kunnen wij de patiënt zelf uit verschillende presets laten kiezen. De lichtoplossing kent al met al een diameter van slechts twee centimeter. Mede hierdoor kunnen wij verlichting niet alleen op maat maken, maar ook exact op de juiste plek en zonder de omgeving te verstoren in bijvoorbeeld een meerbedskamer.’

Schiphol Een ander omvangrijk project dat Sommeijer niet ongenoemd wil laten vindt plaats op Schiphol. Onder de titel One-XS werkt Schiphol aan nieuwe securitygebieden en -filters. ‘De veiligheidscontroles vonden altijd plaats bij de gate, maar zijn nu naar voren gehaald. Je gaat als passagier dus eerder door een securityfilter. Bij het benodigde interieurontwerp hebben wij voor het lichtontwerp getekend. Er is gezocht naar een ultieme mix van de juiste lichtsfeer, energieverbruik, lichtkleur, oriëntatie en schakelbaarheid. Het eindresultaat is een goed voorbeeld van wat je met ledverlichting allemaal kunt bereiken. Voor mensen die er werken is het prettig, maar ook voor de passagiers. De verlichting is onzichtbaar en gefocust op “wayfinding” zodat men eenvoudig op de juiste plek terechtkomt.’

>>>

LED MAGAZINE MAART • 33

>>> En in feite begint het spel met led-lego volgens Sommeijer pas net. Recent zijn onder meer de nieuwe entree van het Van Gogh Museum en station Delft aan het portfolio toegevoegd. Sommeijer legt uit dat er enkele tientallen projecten in de pijplijn zitten waar led-verlichting in het interieur en andere gebouwdelen geïntegreerd zal worden. ‘Die worden alle in de komende jaren uitgevoerd. Deerns is als bureau vaak betrokken bij prestigieuze projecten waardoor er ook kansen liggen voor een goed doordacht lichtontwerp.’

34 • LED MAGAZINE MAART

Sommeijer heeft nog twee zaken op zijn wensenlijstje staan als het gaat om de

ontwikkeling van nieuwe technologie.

‘Allereerst een verdere miniaturisering van de led. Bij het Medisch Centrum Alkmaar blijkt dat een lichtbron nooit te klein kan zijn. Het beperken van verblinding is iets wat steeds beter te controleren is met optieken en nu ook met mini-reflectoren. Hetzelfde geldt voor het project op Schiphol waar het licht uit een spleet van twee centimeter komt. Dergelijke oplossingen waren met tl-verlichting ondenkbaar. Architecten zijn vaak positief verrast dat dit vandaag de dag al mogelijk en betaalbaar is.

Daarnaast zijn ze enthousiast dat een ingenieursbureau met dergelijke vooruitstrevende lichtoplossingen komt.

Onze sector heeft namelijk een redelijk conservatief imago.’

Tenslotte is Sommeijer naar eigen zeggen geïnteresseerd in de opkomst van sensoren. ‘Connected lighting – waarbij armaturen verbonden zijn met het internet en zelfs sensoren, C02-meters en andere intelligente instrumenten bevatten – kan leiden tot een dekkend netwerk waarmee voor de maatschappij nuttige informatie vergaard kan worden. Dat is voor partijen actief in de gebouwde omgeving een veelbelovende ontwikkeling en maakt de rol van de lichtontwerper steeds belangrijker.’

Transport for London (red. goed voor het jaarlijkse vervoer van 1,1 miljard mensen), de steden Bremen en Torino, de Italiaanse centrale overheidsinkooporganisatie Consip, het Spaanse bedrijf EVE en het Nederlandse expertisecentrum voor aanbesteden PIANOo sloegen ruim twee jaar geleden de handen ineen. Het doel? De implementatie van led-verlichting versnellen. Hoe? Nog te onderzoeken. Het resultaat na twee jaar? Het antwoord is gevonden: bundel de vragende partijen voor extra koopkracht met versnelde innovaties als gevolg.

Waar Transport for London zich binnen PRO-LITE logischerwijs richt op verlichting voor haar verkeersnetwerk, kijkt Bremen naar verlichting voor (school) gebouwen, Torino naar gebouw- en verkeersverlichting, Consip voor Italië en EVE voor Spanje naar straatverlichting en PIANOo voor Nederland naar het bemiddelen bij aanbestedingsprocessen.

Ontberingen PRO-LITE, een afkorting van Procurement of Lighting Innovation and Technology in Europe, koopt dit voorjaar gezamenlijk led-verlichting aan voor de gebouwen van onderwijsinstellingen in Duitsland en Italië. De Europese Unie zal daarbij voor twintig procent in de kosten bijdragen.

Nog voor de zomer hoopt Transport for

INTERNATIONAAL

PRO-LITE: led-succes met krachtbundeling bij aanschaf

London vervolgens een order te plaatsen voor led-verlichting die kan voldoen aan de hoge eisen van de Londense metro.

Vooral bij de uitvraag voor voorlichting voor de metro is het de verwachting dat het innovatie stimuleert en misschien zelfs tot producten leidt die anders de markt niet zouden bereiken. Het wensenlijstje van Transport for London is dan ook divers: van lijnverlichting voor tunnels tot high bay-armaturen, downlighters en wallwashers. En het belangrijkste criterium?

Robuustheid, gezien de omstandigheden in het metrostelsel en het gegeven dat de verlichting vierentwintig uur per dag en zeven dagen per week brandt.

PRO-LITE is overigens op zoek naar nieuwe leden om haar slagkracht te vergroten.

LED MAGAZINE MAART • 35

Gerard van Keulen van ETB Van Keulen:

‘Ontwerpen lichtplan moet voor iedere installateur de standaard zijn’ ‘Led-verlichting zet een nieuwe trend: verlichting beleven zonder dat men de lichtbron ziet. De tijd van de gouden standaard “één tl-bak per zes vierkante meter” ligt daarmee achter ons.

Als direct gevolg moet het ontwerpen van een lichtplan voor iedere installateur de standaard zijn.’ Aan het woord is Gerard van Keulen van Elektrotechnisch Buro Van Keulen.

Van Keulen trad als derde generatie in 1982 in het bedrijf. De opmars van ledverlichting kan hij zich nog goed herinneren, mede als gevolg van zijn passie voor het lichtvak. ‘In beginsel komt er natuurlijk iedere tien jaar een grote trend op het gebied van verlichting voorbij. Zelf ken ik een korte geschiedenis bij Philips en heb vanaf dag één interesse in het lichtvak gehad. Ik heb zelfs nog les gehad van bekende namen als professor Quadvlieg.

Ik heb het dan ook met de paplepel ingegoten gekregen.’

Projectontwikkelaars Van Keulen legt uit dat zijn bedrijf in de afgelopen dertig jaar is meegegroeid met de Brainportregio. ‘Wij zijn voor een aantal grote projectontwikkelaars sinds jaar en dag de huisleverancier en hebben zodoende het bedrijf uit kunnen bouwen van enkele medewerkers in de jaren tachtig tot de huidige omvang van veertig werknemers. Wij hebben dan ook aan veel grote toonaangevende projecten in Eindhoven meegewerkt.’

‘En wij hebben daarbij altijd gepionierd met nieuwste technieken’, vervolgt Van Keulen. ‘Met domotica-ontwikkelingen zoals X10, maar ook met verlichting.’ En daaronder dus eveneens led-verlichting.

Een van de eerste prestigieuze ledprojecten die ETB Van Keulen uitvoerde, was de verlichting van het distributiecentrum van handelsonderneming Edco.

36 • LED MAGAZINE MAART

Edco – dat in Europa onder meer merken als Kinzo, Polaroid, Duracell en Grundig distribueert – heeft in Helmond/Deurne een logistiek magazijn van maar liefst honderdduizend vierkante meter. ‘Tijdens het maken van de lichtberekeningen was het eerste idee om gebruik te gaan maken van T5-verlichting. Gaandeweg het traject kregen wij echter vertrouwen dat het mogelijk zou zijn om dynamische led-verlichting toe te passen.’

Showcase En zo gezegd zo gedaan. Uiteindelijk werd bij Edco maar liefst twintig kilometer aan led-lijnlichtsystemen geplaatst.

Om de vijftig meter is er een bewegingsmelder op basis waarvan de led-verlichting zichzelf inschakelt. ‘Twintig voetbalvelden vol led-verlichting is natuurlijk een fantastische showcase’, stelt Van Keulen.

‘En inmiddels zijn er meer prestigieuze projecten de revue gepasseerd zoals de binnenverlichting van de terminals van Eindhoven Airport waar wij hogedrukverlichting door led hebben vervangen.’

Inmiddels is zestig procent van de lichtomzet van ETB Van Keulen zelfs afkomstig van led-verlichting. Van Keulen: ‘In de komende jaren zal dat toegroeien naar tachtig tot negentig procent. Led zal de standaard worden in distributiecentra, kantoren en zorginstellingen. Zo hebben wij recent bij een zorgcentrum in Someren eenentwintig zorg- en drie huiskamers volledig van led voorzien.’

Van Keulen besluit: ‘Indirecte verlichting is bij dit alles een grote trend. Meer en meer zullen in kantoren en ook zorgcentra de traditionele lichtbakken in de plafonds verdwijnen. Beetje bij beetje gaan wij toe naar het beleven van licht middels een lichtbron die je niet meer ziet en dat alles dankzij de opmars van led.’

LED MAGAZINE MAART • 37

REVIEW

LED

PLB-paneel | BAIYILED

In de rubriek LED Review zet de redactie van LED Magazine de belangrijke productinnovaties uit het afgelopen kwartaal op een rij. Uw nieuwe productie in deze rubriek? Mail de redactie via het e-mailadres redactie@ledmagazine.nl

Met haar PLB-paneel introduceert BAIYILED in de Benelux een van de grond af aan opnieuw opgebouwd led-paneel.

Het maakt gebruikt van indirect licht. Door de gewelfde vorm van het armatuur wordt het licht via een hoogreflecterende nanocoating egaal de ruimte ingestraald. Zo is vanuit geen enkele hoek de lichtbron meer te zien, wat zich direct uit in een lage UGR-waarde. Nooit meer is er sprake van verblinding, rechtstreeks in het armatuur kijken is daardoor zonder problemen mogelijk.

Automatische led-archiefverlichting | Bruynzeel

REVO Micro | CLS LED

Voor deze nieuwe automatische led-verlichting voor gangpaden van archieven heeft Bruynzeel Storage Systems de handen ineen geslagen met Masterlight. Met het product kunnen bedrijven tot achtennegentig procent energiebesparing realiseren. Zodra een archiefgangpad wordt geopend gaan de lichten automatisch aan. Verlichting van de ruimte zelf wordt hiermee overbodig. Op dit moment is het ontwerp gericht op verrijdbare archiefkasten.

Wanneer deze kasten gesloten zijn, is de verlichting niet zichtbaar.

Omdat de led-verlichting ook geschikt is voor opslagsystemen in bibliotheken of kantoren waar de verlichting wel zichtbaar blijft en aan hogere esthetische eisen moet voldoen, wordt er momenteel gewerkt aan een design oplossing waarmee de led-verlichting ook voor deze toepassing meerwaarde zal bieden.

CLS LED heeft haar assortiment van led-buitenarmaturen uitgebreid met een nieuw familielid: de REVO Micro. Volgens het bedrijf is het een antwoord op de vraag van veel lichtontwerpers naar een kleinere variant voor toepassingen waar de andere REVO’s te veel licht voor zouden produceren. De REVO Micro combineert haar compacte afmetingen met een hoge lichtopbrengst. Net als zijn grotere broers is de Micro voorzien van een ventilatie-membraam waardoor de kans op condensvorming in het armatuur is uitgesloten. Klanten kunnen kiezen tussen een 100-240 VAC of een 24 VDC/VAC interne voeding.

Verder is het product voorzien van een CNC-gefreesde behuizing van massief aluminium. De standaard afwerking is blank of zwart geanodiseerd aluminium.

38 • LED MAGAZINE MAART

Meyer-armaturen | Hateha

De elektrotechnische handelsonderneming Hateha introduceert in Nederland drie nieuwe series armaturen van Meyer: Gemini, Ecoscape en een grondinbouwspot (zie afbeelding). Gemini is een serie compacte wandarmaturen met led waarbij de verlichting naar boven en naar beneden straalt. Er kan gekozen worden voor een smal- of breedstralende lichtbundel die ook in één armatuur gecombineerd kunnen worden. Dit maakt het armatuur flexibel om in te zetten voor façade-aanlichting en zorgt voor attractieve lichteffecten. De serie grondinbouwarmaturen is bij de compacte uitvoering voorzien van een enkele led. Door de smalle lichtbundel en verstelbare optiek kan het armatuur accenten in de gevel aanlichten met een minimaal energieverbruik. Voordeel bij installatie is de geringe inbouwdiepte, die maximaal 33,6 centimeter is. De Ecoscape is tenslotte een serie led-armaturen voor verlichten van open ruimtes, straten en wegen.

Led track spotlight | Line Lite International / CDE Technology

De led track spotlight die Line Lite International en CDE Technology introduceren kenmerkt zich door haar smalle en intense straal van wit licht en is voorzien van Sharp COB-led. Het product is in het bijzonder geschikt voor de detailhandel en horeca. De stralingshoek is zeer groot dankzij de afstembare lens. De levensduur bedraagt vijftigduizend uur bij een lichtstroom van zeventig procent. De dimbare spotlight is verkrijgbaar in uitvoeringen van 2.700, 3.000, 4.000 en 5.000 Kelvin en kent kleurweergave-index (CRI) van 90-92.

LLC Circle Suspension | Line Lite International / CDE Technology

De designlamp LLC Circle Suspension wordt in de Benelux voor het eerst geïntroduceerd door Line Lite International en CDE Technology. De lichtring heeft een aluminium structuur en een polycarbonaat diffuser. Het armatuur kan geïnstalleerd worden met concentrische ringen of in een ontwerp met een willekeurige hoek. De LLC Circle Suspension is verkrijgbaar in uitvoeringen van 3.000, 4.000 en 6.000 Kelvin. Het product is bestemd voor toepassing in supermarkten, hotels, restaurants, kantoren, scholen en ziekenhuizen.

Arimo Slim | Trilux

Trilux lanceert voor toepassing in kantoren het Arimo Slim LED 4+1-pakket. Eén driverbox volstaat om de vier armaturen van stroom te voorzien. Zowel voor de Arimo Slim CDP LED als voor de Arimo Slim MRX LED is de driver volgens Trilux ‘in een handomdraai’ aan te sluiten op het net en te verbinden met de armaturen. Het pakket bevat alle verbindingskabels en het benodigde materiaal voor de armaturen. Als er meer dan vier armaturen nodig zijn om het kantoor te verlichten, kunnen er extra 4+1-pakketten of individuele armaturen aangesloten worden door de kabel door te lussen. Het volstaat om één driverbox aan te sluiten om vier Arimo-armaturen te kunnen gebruiken.

LED MAGAZINE MAART • 39

’s connect 26 maart 2015 Promotiedag Duurzame Verlichting

‘Politieke bewustwording nodig: openbare verlichting wezenlijk onderdeel openbare ruimte’ Na drie succesvolle edities organiseerde Spectrum Advies & Design begin maart opnieuw een evenement voor de openbare verlichtingsmarkt. Het symposium ‘OVL2015’ trok zo’n vierhonderd bezoekers naar het Hart van Holland in Nijkerk.

Ondanks dat de groei qua standhouders van de eerste drie edities niet doorgezet kon worden (red. 50 standhouders nu tegenover 70 in 2013), toonde Bert van de Bunt van het organiserende Spectrum zich content. ‘De openbare verlichtingsmarkt verdient een eigen podium en wij gaan dan ook door met de organisatie van dit evenement en op naar de jubileumeditie’, stelt Van de Bunt.

‘Openbare verlichting is net als wegenonderhoud een volwaardig onderdeel van de openbare ruimte en zorgt voor verkeers- en sociale veiligheid. Het dient mijns inziens dan ook niet onderdeel van een ander evenement te zijn, maar een eigen gezicht te hebben. Voor de komende editie is het de ambitie om ons

40 • LED MAGAZINE MAART

meer te profileren richting de politiek en bijvoorbeeld het aantal wethouders dat aanwezig is op het evenement wezenlijk te verhogen. De politiek moet zich er immers van bewust worden dat openbare verlichting een wezenlijk onderdeel van de openbare ruimte is en dat er geld voor nodig is.’

Beleving Overigens deed Van de Bunt aan de marktpartijen net als bij de voorgaande editie een oproep om te blijven meebouwen aan het door zijn organisatie verzorgde symposium. ‘Wij staan als sector namelijk op een kantelpunt.

Waar verlichting in het verleden “enkel” een bijdrage leverde aan de sociale en verkeersveiligheid, is er met de opkomst van led-verlichting een nieuwe functie toegevoegd. Met openbare verlichting kan men vandaag de dag een wezenlijke bijdrage leveren aan het beleven van sfeer in stadscentra. Gezien de grote leegstand van winkels in stadscentra is het belangrijk dat gemeenten samen met winkeliers de openbare ruimte optimaal inrichten en voor beleving zorgen.

Dat is een andere tendens, ook voor openbare verlichting. Het draait niet langer enkel om de getallen.’

Groen Licht Vlaanderen 2020 organiseert op de Philipssite in Leuven deze promotiedag. ‘Het Internet of Things (IoT) zal daarbij de poort vormen en aanleiding geven tot een nog slimmere en nog meer op mensen gerichte verlichting’, aldus Groen Licht Vlaanderen in haar aankondiging. www.lichttechnologie.be

dan een ontmoetingsplek voor de architectenbranche. Op ARCHITECT@ WORK wordt volop aandacht besteed aan het uitwisselen van inhoudelijke kennis over noviteiten. Tijdens korte seminars komen actuele onderwerpen aan bod of deelt een collega-architect zijn of haar ervaring met de bezoekers. www.architectatwork.be

20 tot en met 21 mei 2015 Smart Lighting 2014 Berlijn is het toneel van de 2015-editie van Smart Lighting. Het Smart Lighting Event probeert een wereldwijd platform te creëren voor professionals om jaarlijks bijeen te komen en samen new business te genereren in de lichtindustrie die wereldwijd een transitie ondergaat. De vijfde editie kent als centraal thema Connected Lighting. www.smartlighting.org/sl2015

21-23 april 2015 Week van de Openbare Ruimte De Week van de Openbare Ruimte bestaat uit drie aparte kennisdagen met elk een specifiek thema. Op dinsdag 21 april staat licht in de openbare ruimte center. Beheerders, beleidsmakers, bestuurders, architecten, stedenbouwkundigen, adviseurs, energiebedrijven, netbeheerders en toeleveranciers gaan met elkaar in gesprek over oplossingen van vandaag en morgen, wisselen ervaringen en visies uit en bespreken de toekomst. Het programma is te vatten onder het thema ‘Visie, vak en functie’. www.weekvandeopenbareruimte.nl

16 juni tot en met 18 juni 2015 LED Lighting Taiwan De toegevoegde waarde van de Taiwanese led-industrie zal volgens binnenlandse experts in de komende jaren groeien naar een omvang van vijf miljard Amerikaanse dollar. Voor de driedaagse internationale vakbeurs Taiwan LED Lighting zullen (inter)nationale exposanten uit de gehele keten – van materiaal tot productieapparatuur, led-chips en -modules tot led-verlichtingsproducten – zich presenteren. Taiwan wil op de beurs haar one-stop-shopping platform in de volle breedte tonen. www.optotaiwan.com/ledlighting

23 tot en met 24 april 2015 ARCHITECT@WORK België

23 tot en met 26 juni 2015 LED Expo Korea

Dit totaalevenement voor (interieur) architecten en bestekschrijvers met focus op productinnovaties vindt plaats in Kortrijk te Vlaanderen.

ARCHITECT@WORK wil meer zijn

Driehonderdvijftig bedrijven zullen acte de présence geven tijdens de internationale vakbeurs LED Expo Korea. De gehele led-keten zal vertegenwoordigd zijn. Naast Koreaanse stakeholders heb-

ben ook de Japan LED Association, de China Association of Lighting Industry en de Photonics Industry & Technology Development Association zich inhoudelijk aan het evenement verbonden. www.ledexpo.com

29 september tot en met 2 oktober 2015 Elektrotechniek De vakbeurs Elektrotechniek is in 2015 door de organiserende Jaarbeurs Utrecht in een nieuw jasje gestoken.

Natuurlijk is er nog veel aandacht voor (led-)verlichting, maar de beurs is voor het eerste georganiseerd naar toepassingsgebied: woning, industrie, utiliteit en infra & energie. De focus ligt daardoor niet meer op losse producten en componenten, maar op het eindproduct zoals dit in de dagelijkse praktijk daadwerkelijk wordt toegepast. LED Magazine zal in de september-editie als officiële beurspartner een redactionele special over Elektrotechniek vervaardigen. www.elektrotechniek-online.nl

6 tot en met 8 oktober 2015 Energie 2015 De vakbeurs Energie 2015 vindt ook dit jaar plaats in de Bossche Brabanthallen.

Door de samenwerking met diverse stakeholders wordt naast een uitgebreid exposantenaanbod een inhoudelijk kennisprogramma mogelijk gemaakt.

Led-verlichting zal daarbij op de beursvloer een belangrijke rol spelen. www.energievakbeurs.nl

LED MAGAZINE MAART • 41

LED Industry Register Door uw bedrijf en bedrijfsactiviteiten op te laten nemen in het LED Industry Register wordt u voor slechts 500 euro per jaar ieder kwartaal onder de aandacht gebracht bij duizenden licht professionals, van fabrikanten, tot installateurs, overheidsfunctionarissen, commerciële eindgebruikers, lichtontwerpers, onderzoekers en investeerders. Vul het ‘LED Industry Register’ formulier digitaal in via www.ledmagazine.nl/industrieregister

COLOFON Jaargang 3 - nr. 1 MAART ’15 LED Magazine is het leidinggevende Nederlandstalige multimediale platform voor eenieder die professioneel betrokken is bij (led-)verlichting in Vlaanderen en Nederland. LED Magazine kent een online nieuwsportal, e-mailnieuwsbrief en vakblad. Het vakblad verschijnt vier keer per jaar in een oplage van 10.000 exemplaren.

& gebouw

6, 7 & 8 oktober 2015, Brabanthallen ’s-Hertogenbosch Verlichting speelt een belangrijke rol als energiebesparende maatregel in de gebouwde en industriële omgeving.

Om die reden lanceert de vakbeurs Energie de ‘DE LICHTSRAAT’ op de beursvloer ondersteund door het Praktijktheater Licht.

Uitgever & Hoofdredacteur N.V. BOM

NSVV

Ontwikkelingsmaatschappij van de provincie Noord-Brabant Goirleseweg 15, 5026 PB Tilburg T. + 31 88 83 111 20 I. www.bom.nl

Nederlandse Stichting voor Verlichtingskunde Postbus 539, 6710 BM EDE T. +31 218 69 53 94 I. www.nsvv.nl

Edwin van Gastel (EG Media) (E). edwin@ledmagazine.nl

Eindredactie Els Stultiens (EG Media)

Vormgeving Bette van Loenen (EG Media) Thijmen van Loenen (FloenID)

Fotografie Ineke van der Leij (LED Expo) en Marjan Vermaas (OVL2015)

FHI LED Cluster

Output

Nederlandse brancheorganisatie voor Industriële Elektronica Postbus 366, 3830 AK Leusden T. + 31 33 465 75 07 I. www.fhi.nl

Distributeur van professionele audio, video en lichtapparatuur Postbus 2414, 5202 CK Den Bosch T. +31 73 639 26 00 I. www.outputnl.com

Coverfoto

Innovatieplatform voor de Openbare Verlichting E. info@igov.nl I. www.igov.nl/innovatieplatform

Europees distributeur van Sheenly LED Lighting Dieselweg 1, 3752LB Bunschoten T. +31 33 299 61 31 I. www.primalighting.nl

• 10.777 B2B bezoekers

Abonnementen & Advertenties

• 29% Installatiebedrijf en (technisch adviesbureau)

M. Weeda (BOM) H. Wijsman (FHI) R.J. Vos (NSVV)

PRIMALighting

• 54% beslissende rol • 300+ exposanten

Redactionele klankbordgroep

IGOV Innovatieplatform

Facts & Figures Energie 2014

Ineke van der Leij (LED Expo)

info@ledmagazine.nl

Platform voor duurzame energieopwekking en energiebesparing in de gebouwde omgeving

• 11% Woningbouw vereniging, bouw- en aannemersbedrijven

U neemt al deel met een volledig verzorgde stand vanaf €2.635,-.

De vroegboek korting geldt nog tot 1 april!

Nieuw in 2015 • Praktijktheaters met best practices en cases per thema o.a.

- Praktijktheater Licht - Praktijktheater Solar - Praktijktheater Smart Grids - Praktijktheater Metering & Data • Energie & Opslag congres • Energie & Stad congres

42 • LED MAGAZINE MAART

© EG Media 2015 - Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen zonder toestemming van de uitgever. Redactie en uitgever zijn zich volledig bewust van hun taak een zo betrouwbaar mogelijke uitgave te verzorgen. Niettemin kunnen zij geen enkele aansprakelijkheid aanvaarden voor eventueel voorkomende onjuistheden.

Interesse in deelname? Neem contact op met Paul Jan Jacobs via 06 – 48 27 83 44 of mail naar pauljan@54events.nl.

In co-locatie met:

& industrie