Children and Economic Crisis

ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ Τεύχος 11,

€5,00

ΗΕ 255456

GREEK AND ENGLISH VERSION

Oικονομική κρίση & παιδί Ελένη Δημητρίου Ψυχολόγος

Children &

Εconomic Crisis Επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης Προλάβετε την κατάθλιψη Πως να μιλήσετε στα παιδιά Θετικές όψεις της κρίσης

σ. 6-15

Economical and social effects of financial crises Identify signs of stress on your children How to talk to your children Positive effects of economic crisis

p. 16-21

Περιγραφή του Σ Περιγραφή Συυννδδέσμου έσμου

Όπου οι άνθρωποι κοιτάζουν με

Αγάπη,

ανθίζει το

Ο σύνδεσμος ‘ΠΑΙΔΙΚΟ ΧΑΜΟΓΕΛΟ’ έχει δημιουργηθεί στις 02/09/2009. Είναι ένας μη κερδοσκοπικός οργανισμός με σκοπούς μεταξύ άλλων την οικονομική ενίσχυση των παιδιών που χρίζουν άμεσης οικονομικής στήριξης και την παράλληλη διαφώτιση του κυπριακού κοινού γύρω από το θέμα της παιδικής κακοποίησης. Περιλαμβάνει μεταξύ άλλων την ψυχολογική, σωματική και σεξουαλική κακοποίηση. Στα πλαίσια της δράσης του συνδέσμου πέραν από την οικονομική στήριξη στοχεύει στη συνεργασία με διαφόρους άλλους παρεμφερές οργανισμούς με απώτερο σκοπό τη δημιουργία ενός συστήματος αλληλοσυνεργασίας για την καλύτερη στήριξη των παιδιών επιδιώκοντας την καλλιέργεια στην Κυπριακή νοοτροπία μιας υγιούς συνείδησης και κουλτούρας ως προς το θέμα της παιδικής κακοποίησης.

Ο τρόπος που ενεργεί ο σύνδεσμος είναι με εθελοντές και μέλη που προβένουν σε εκστρατείες διαφώτισης του κοινού, καθώς και σε εισφορές σε διάφορες άπορες οικογένειες. Προς τούτο μάλιστα διατηρείται σχετικό αρχείο με οικογένειες που έχουν καθημερινή ανάγκη για στήριξη με χρόνια προβλήματα που βοηθούνται τακτικά ανάλογα με την οικονομική δυνατότητα του συνδέσμου. Επιπλέον, ο σύνδεσμος διοργανώνει τακτικές εκδηλώσεις, φιλανθρωπικού χαρακτήρα με συγκεκριμένο προσανατολισμό, σε συνεργασία με διάφορους άλλους οργανισμούς καθώς και με άτομα του καλλιτεχνικού και πολιτικού χώρου.

¨όπου οι άνθρωποι κοιτάζουν με αγάπη ανθίζει το παιδικό χαμόγελο¨

Κάνε

τη σελίδα μας στο facebook 2

3

Περιεχόμενα Αγαπητοί αναγνώστες, Θα θέλαμε να σας ευχαριστήσουμε ακόμη μία φορά για την συμβολή σας στον αγώνα του συνδέσμου ΠΑΙΔΙΚΟ ΧΑΜΟΓΕΛΟ για την στήριξη απόρων και κακοποιημένων παιδιών. Τον τελευταίο καιρό πολλά πράγματα ακούγονται σε σχέση με την οικονομική κρίση. Στην έκδοση ‘οικονομική κρίση και παιδί’ αναλύουμε τον αντίκτυπο που έχει η οικονομική κρίση στον ψυχοσυναισθηματικό κόσμο των γονιών και κυρίως των παιδιών. Για άλλη μία φορά, θέλω να επισημάνω πόσο σημαντική είναι η αντίδραση των γονιών απέναντι σε όλη αυτή την δυσάρεστη κατάσταση. Ο τρόπος που οι γονείς βιώνουν την κρίση έχει αντίκτυπο στα παιδιά, γιατί οι γονείς αποτελούν πρότυπα μίμησης και ταύτισης. Έτσι, η ένταση και ο πανικός από μέρους των γονιών ως αντιμετώπιση των δυσκολιών διαχέεται εύκολα προς τα παιδιά, δημιουργώντας αρκετά ψυχοσωματικά συμπτώματα αλλά και βίαιες συμπεριφορές μεταξύ των μελών της οικογένειας αλλά και πρός τους ομηλίκους τους. Κυριότερα, ως γονείς να θυμάστε ότι τα παιδιά που μεγαλώνουν σε κλίμα εμπιστοσύνης και ασφάλειας αναπτύσσουν την ικανότητα διαχείρισης συναισθημάτων και αντιμετώπισης δύσκολων καταστάσεων. Γιατί, ακόμα και μέσα από την κρίση δημιουργούνται ισχυροί δεσμοί μεταξύ των μελών και η οικογένεια μένει ενωμένη. Προσπαθούμε να μην σκεφτόμαστε αρνητικά, βρίσκουμε λύσεις στα προβλήματα, δεν διστάζουμε αφήνουμε τον εγωισμό στην άκρη να ζητήσουμε βοήθεια και συμπαράσταση την στιγμή που την χρειαζόμαστε. Πάνω απ’ όλα λειτουργούμε στα πλαίσια της κοινωνικής προσφοράς και αλληλεγγύης, γιατί όταν είμαστε πολλοί η προσπάθεια είναι αποτελεσματική. Να θυμάστε «η ευτυχία είναι το μόνο πράγμα που διπλασιάζεται, όταν το μοιράζεσαι» (Σβάιτσερ). Καλή Ανάγνωση, Σκεύη Σαββίδου Εκτελεστικός Πρόεδρος

Dear readers, We would like to thank you once again for your contribution to our mission, which is to support children in need.

In the ‘Children and economic crisis edition’ we will analyse the impacts of the recent global economic and financial crisis in people and especially on children. Children and youth are one of the most affected groups by the economic crisis. The negative impacts of the crisis influence not only the young people who are about to enter the labour market, but also all the children even the youngest ones. Economic crisis can negatively affect the food and nutritional sufficiency of pregnant women and little children, which can have severe long-term consequences such as mental disorder of children or developmental delays. Crisis has its impact also on the child’s later development and its consequences, such as the lower socio-economic status of particular household can increase socio-emotional and behavioural problems of the child during the middle childhood.

Therefore, its important parents to pay attention to their children during this difficult period, as children may be scared and worried. Children will hear frightening stories from their friends and the information they get will be very incomplete and troubling to them. Give your child full support during any financial crisis and let them know that you have things under control. Do not make the mistake of letting your child suffer in silent worry. Ask your children to talk about the friendships and activities that they enjoy, and point out that they exist whether or not you have money. Make sure they know that their worth never depends on how rich or poor they are, but who they are as people.

Yours faithfully, Skevi Savvidou Executive Chairman

4

Περιεχόμενα

ΤΕΥΧΟΣ 11 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ ΚΑΙ ΠΑΙΔΙ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑ: ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΚΑΚΟΠΟΙΗΜΕΝΩΝ ΚΑΙ ΑΠΟΡΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΠΑΙΔΙΚΟ ΧΑΜΟΓΕΛΟ Λεωφ. Στροβόλου 227 Διαμ. 101 - 2048 Tηλ.: 22-260005, Fax: 22-260004 www.paidikoxamogelo.org.cy ΠΑΙΔΙΚΟ ΧΑΜΟΓΕΛΟ ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Σκεύη Σαββίδου ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΚΕΙΜΕΝΩΝ: Ελένη Δημητρίου ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΕΚΔΟΣΗΣ ΚΑΙ ΔΙΑΦΗΜΙΣΗΣ

Η έννοια του όρου «Οικονομική κρίση» Επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης Ενδεικτικά ορισμένα στοιχεία Οικονομική κρίση και ψυχοσωματικές επιδράσεις στον άνθρωπο Οικονομική κρίση και κοινωνικές επιπτώσεις στον άνθρωπο Πως μπορείτε να προλάβετε ή να αντιμετωπίσετε την κατάθλιψη που μπορεί να εμφανιστεί λόγω της οικονομικής σας κατάστασης; Οι επιπτώσεις της κοινωνικο-οικονομικής κρίσης στην ψυχική υγεία των των εφήβων Συμπτώματα που ίσως να προσδίδουν ότι το παιδί σας έχει υψηλό ποσοστό άγχους Πως διαχειριζόμαστε το θέμα οικονομική κρίση Πως να μιλήσετε στα παιδιά σας! Κύρια ερωτήματα που απασχολούν τους γονείς σε περιόδους οικονομικής κρίσης Θετικές όψεις της κρίσης

6 6 7 8 9 10 11 11 12 14 15

Economical and social effects of financial crises 16 Negative Effects on Children 18 How parents can identify signs of stress and 18 depression on young children How to Talk to Your Children 20 About a Financial Crisis Positive effects of economic crises 21 Εκδηλώσεις 22-26

5

Οικονομική κρίσ

η και παιδί

Ενδεικτικά ορισμένα στοιχεία:

• Ιανουάριος του 2013: 26,2 εκατομμύρια άνεργοι στην Ε.Ε. (19 εκατ. στη ζώνη του ευρώ) ή 10,8% του οικονομικά ενεργού πληθυσμού (11,9% στη ζώνη του ευρώ) • 10 εκατοστιαίες μονάδες το χάσμα στο ποσοστό ανεργίας ανάμεσα σε Βορρά και Νότο το 2012.

• Συρρίκνωση ευρωπαϊκού ΑΕΠ κατά 0,5% (η μεγαλύτερη μείωση από τις αρχές του 2009) • Μείωση κατά 0,4% η συνολική απασχόληση στην Ε.Ε. το 2012 • Κάτω από 1,6 παιδιά ανά γυναίκα στην Ε.Ε. το 2012 • Στα 30 ο μέσος όρος ηλικίας των γυναικών κατά τον τοκετό

Έτσι μέσα και απέναντι στην κρίση οι γονείς οφείλουν να προστατέψουν όχι μόνο τον εαυτό τους αλλά και τα παιδιά τους. Οι γονείς σε κάθε περίπτωση οφείλουν να καλύπτουν βιολογικά και ψυχολογικά τα παιδιά τους απέναντι στις επιπτώσεις της κρίσης υλικές και ψυχολογικές, ενώ για τα παιδιά τέτοια υποχρέωση δεν υφίσταται με τον ίδιο τρόπο.

Τα παιδιά θα πρέπει να έχουν διδαχτεί ότι οφείλουν σε κάθε περίπτωση να σέβονται την προσωπικότητα τον κόπο και τις ανάγκες των γονιών τους, ιδίως αν αυτοί δοκιμάζο νται από την κρίση. Οφείλουν να δείχνουν Ο φόβος και η απόγνωση που βιώνουν οι άνθρωποι δεν κατανόηση στα προβλήματα των γονιών αφορά μόνο την εξάντληση των οικονομικών αποθεμάτων. τους και να μην κλείνονται εγωκεντρικά Στην ουσία πρόκειται για μια κρίση εμπιστοσύνης. μόνο στα δικά τους θέλω.

Η έννοια του όρου «Οικονομική κρίση» Οικονομική κρίση είναι τo φαινόμενο κατά το οποίο μια οικονομία χαρακτηρίζεται από μια διαρκή και αισθητή μείωση της οικονομικής της δραστηριότητας. Όταν λέμε οικονομική δραστηριότητα αναφερόμαστε σε όλα τα μακροοικονομικά μεγέθη της οικονομίας, όπως η απασχόληση, το εθνικό προϊόν, οι τιμές, οι επενδύσεις κ.λπ. Ο βασικότερος δείκτης οικονομικής δραστηριότητας είναι οι επενδύσεις, οι οποίες, όταν αυξομειώνονται, συμπαρασύρουν μαζί τους και όλα τα υπόλοιπα οικονομικά μεγέθη. Η οικονομική κρίση αποτελεί τη μία από τις δύο φάσεις των οικονομικών διακυμάνσεων και συγκεκριμένα τη φάση της καθόδου, όταν δηλαδή η οικονομική δραστηριότητα βρίσκεται σε μια συνεχή συρρίκνωση (European Commission, 2009). Οι οικονομικές διακυμάνσεις ορίζονται ως οι διαδοχικές αυξομειώσεις της οικονομικής δραστηριότητας μέσα σε μια οικονομία. Λέγονται αλλιώς και κυκλικές διακυμάνσεις ή οικονομικοί κύκλοι. Οι Άγγλοι αποδίδουν το φαινόμενο με τον όρο «bysiness cycles», ακριβώς για να τονίσουν την ιδιαίτερη βαρύτητα των επενδύσεων στην εξέλιξη του οικονομικού κύκλου. Από πολύχρονες στατιστικές παρατηρήσεις διαπιστώθηκε ότι οι οικονομικοί κύκλοι διαρκούν περίπου από 7 έως 11 χρόνια (European Commission, 2009).

6

Επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης Μείωση της απασχόλησης και αύξηση της ανεργίας, οικονομική στενότητα των νοικοκυριών και περιορισμός της γονιμότητας στην Ε.Ε. είναι τα βασικά συμπεράσματα της τριμηνιαίας έκθεσης για την απασχόληση και την κοινωνική κατάσταση στην Ευρώπη, που έδωσε στην δημοσιότητα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για το δ’ τρίμηνο του 2012.

Το οικονομικό σύστημα καταρρέει, οι κυβερνήσεις που υποτίθεται ότι έπρεπε να μας προστατεύουν έχουν χάσει τον έλεγχο και οι άνθρωποι που εμπιστευτήκαμε μας πρόδωσαν. Σε ποιόν θα στραφούμε; Ποιόν μπορούμε να εμπιστευτούμε; Η κρίση έχει κλονίσει όχι μόνο την αίσθηση της οικονομικής μας ασφάλειας αλλά κυρίως την πίστη μας στην ακεραιότητα των θεσμών και των ηγεσιών.

Το παιδί πρέπει να διδάσκεται και να καθοδηγείται από τους γονείς του ως προς τα πως θα μπορούσε να συμβάλει και αυτό στην όλη οικογενειακή προσπάθεια αντιμετώπιση της κρίσης αναλόγως πάντοτε με την ηλικία του παιδιού.

Σε μια οικογένεια ο καθένας βιώνει και αναπαριστά την κρίση με τον δικό του τρόπο. Τη βλέπει από τη δική του σκοπιά, με τρόπο φορτισμένο από τις δικές του ψυχικές ιδιαιτερότητες, διανοητικές και συναισθηματικές. Για παράδειγμα, με άλλα μάτια και μυαλά και με άλλα ψυχικά εργαλεία προσλαμβάνει την κρίση ο ενήλικας γονέας και με άλλα το παιδί. Άλλα θα ζήσει άλλα θα σκεφτεί, αλλιώς θα αντιδράσει το παιδί και αλλιώς ο γονέας. Όπου το αλλιώς σημαίνει μεταξύ άλλων και διαφορετική ευθύνη ως προς την αντιμετώπιση της κρίσης.

Ωστόσο για να μπορέσει ένα γονιός να βοηθήσει το παιδί του θα πρέπει πρώτα ο ίδιος να κατανοήσει τους δικούς του ψυχολογικούς μηχανισμούς της κρίσης. Θα πρέπει να κατανοήσει τις διάφορες ψυχοσωματικές ή και κοινωνικές επιπτώσεις που ίσως τον έχουν επηρεάσει μέσα από την οικονομική κρίση. Ακόμη θα πρέπει να ανασυγκροτηθεί ψυχολογικά να επανεντάξει τα νέα δεδομένα του σε ένα καινούργιο πλαίσιο και να ξαναβρεί τις δυνάμεις του ώστε να μπορέσει να ανοικοδομήσει τη ζωή της οικογενείας του και ιδιαίτερα των παιδιών του.

«Η κοινωνική κρίση στην Ευρώπη εξακολουθεί να επιδεινώνεται και σε ορισμένα κράτη μέλη δεν προβλέπεται αισθητή βελτίωση της κατάστασης. Οι φτωχότεροι είναι πολύ συχνά αυτοί που πλήττονται περισσότερο. Οι κυβερνήσεις πρέπει να πραγματοποιήσουν επενδύσεις για να επιτύχουν την ανάπτυξη χωρίς αποκλεισμούς και να δώσουν στα άτομα μια πραγματική ευκαιρία ώστε να εξασφαλίσουν μια αξιοπρεπή διαβίωση. Αλλά πάνω απ’ όλα χρειάζεται περισσότερη αλληλεγγύη: τόσο στο εσωτερικό των επιμέρους κρατών όσο και μεταξύ τους. Μόνο αν μείνουμε ενωμένοι θα μπορέσουμε να ξεπεράσουμε αυτή την κρίση», εξήγησε ο Λάζλο Άντορ, Ευρωπαίος Επίτροπος αρμόδιος για την Aπασχόληση και τις Κοινωνικές Υποθέσεις.

7

Οικονομική κρίσ

η και παιδί

Οικονομική κρίση και ψυχοσωματικές επιδράσεις στον άνθρωπο Έρευνες έχουν αποδείξει ότι όταν ο άνθρωπος βρίσκεται σε παρατεταμένο άγχος, υπάρχουν σημαντικότατες επιδράσεις στην ψυχική του διάθεση, και κατ’ επέκταση στον οργανισμό του όπως για παράδειγμα τη μείωση της άμυνας του οργανισμού, μέσα από έναν πολύπλοκο μηχανισμό που οφείλεται στην επικοινωνία νευρικού και αμυντικού συστήματος του οργανισμού μας. Η οικονομική κρίση κατά κάποιον ανάλογο τρόπο απειλεί την επιβίωσή μας και την επιβίωση των παιδιών μας, τα οποία το ένστικτό μας επιτάσσει να τα προστατέψουμε.

Στην συγκεκριμένη κατάσταση όμως υπάρχει μία επιπλέον σημαντικότατη διαφορά η οποία μεγεθύνει την βαρύτητα του άγχους που βιώνουμε. Η αντιμετώπιση της κατάστασης, για παράδειγμα της απόλυσης μας, δεν βρίσκεται «στα χέρια μας» και δεν μπορούμε να την αντιμετωπίσουμε μία φορά και αυτή να τελειώσει. «Αιωρείται από πάνω μας» θα μπορούσαμε να πούμε. Μία κατάσταση την οποία δεν μπορούμε να ελέγξουμε ή να ξέρουμε πως να αντιδράσουμε απέναντί της, μεγεθύνει υπερβολικά το άγχος μας.

Το παρατεταμένο και οξύ άγχος που βιώνουμε, καθώς δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί, σιγά σιγά οδηγεί σε «απόσυρση» από την πάλη για επιβίωση και παθητικότητα του ατόμου, το οποίο νιώθει ανίκανο να αντιδράσει. Μπορεί να οδηγήσει σε μελαγχολία, δυσθυμία, κατάθλιψη και ψυχοσωματικά συμπτώματα.

Ένας επιπλέον παράγοντας που μπορεί να αυξήσει το άγχος που βιώνουν οι άνθρωποι από την οικονομική κρίση στην χώρα μας, όσο περίεργο και αν ακούγεται είναι η ηθική τους. Πολλοί άνθρωποι νιώθουν ότι θίγεται η αξιοπρέπεια και η εικόνα που έχουν για τον εαυτό τους όταν έχουν οικονομικές οφειλές προς τις οποίες δεν μπορούν να ανταποκριθούν. Το μυαλό τους βιώνει μία επιπλέον «απειλή», την απειλή απέναντι στην αυτοεικόνα τους, που περιλαμβάνει στοιχεία όπως η εντιμότητα, το κύρος τους κλπ. Πρόκειται για ευαίσθητους ανθρώπους, οι οποίοι έχουν ανατραφεί με τις αξίες αυτές. Η αντιμετώπιση των καταστάσεων που αναφέραμε δεν είναι εύκολο δυστυχώς να γίνει από το άτομο μόνο του, καθώς αυτό νιώθει ότι θα αντιμετωπίσει την κατάσταση μόνο αυξάνοντας το εισόδημά του, ολοκληρωτικά ενταγμένο σε μία αγχώδη κατάσταση, όπου η αύξηση του εισοδήματος δείχνει ως η μόνη λύση. Η ουσιαστική αντιμετώπιση βρίσκεται στην προσπάθεια επιβολής της λογικής σκέψης πάνω στην συναισθηματική αντίδραση του άγχους. Στον γραπτό λόγο, και μιλώντας γενικά, πιθανά ακούγεται θεωρητική ως λύση. Για τον λόγο αυτό κάθε άνθρωπος, έστω και με βοήθεια, πρέπει να προσπαθήσει να επανεξετάσει με την λογική του, τους κινδύνους που θεωρεί ότι αντιμετωπίζει λόγω της οικονομικής κρίσης και να διερωτηθεί αν πραγματικά οι κίνδυνοι αυτοί είναι τόσο άμεσοι. Το άγχος έχει την ιδιότητα να επηρεάζει την λογική μας σκέψη, και να την παραλύει. Βακόνδιος. Ν, www.e-psychology.gr

Οικονομική κρίση και κοινωνικές επιπτώσεις στον άνθρωπο Φτιάχνοντας το πάζλ των κοινωνικών επιπτώσεων της οικονομικής κρίσης , εύκολα μπορούμε να παρατηρήσουμε ότι η ανεργία αποτελεί τον τομέα που πλήττεται περισσότερο από τέτοιες καταστάσεις. Χιλιάδες άνθρωποι πρόκειται να χάσουν τις δουλείες τους εξαιτίας αυτής της νέας οικονομικής κατάστασης. Άνθρωποι με οικογένειες και παιδιά δεν μπορούν να καλύψουν τις βασικές τους ανάγκες και να λύσουν τα βιοποριστικά τους προβλήματα. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την αυξημένη συμμετοχή των Κυπρίων στα Κοινοτικά Παντοπωλεία. Χιλιάδες νέοι άνθρωποι με πτυχία και μη , βλέπουν ότι δεν μπορούν να έχουν μια αξιοπρεπή ζωή. Οι περισσότεροι πτυχιούχοι δεν έχουν πλέον το δικαίωμα να δουν τους κόπους τόσων χρόνων (σπουδές) να ευοδώνονται τόσο σε επαγγελματικό όσο και πνευματικό επίπεδο. Η ανεργία στο τέλος του 2012, σύμφωνα με τις έρευνες έφτασε το 24,8% που αποτελεί ποσοστό ρεκόρ! Η μόνη λύση για αυτούς τους ανθρώπους είναι η μετανάστευση η οποία αποτελεί απόρροια του φαινόμενου της ανεργίας καθώς και μία ακόμα μακροπρόθεσμη κοινωνική συνέπεια της οικονομικής κρίσης. Οι νέοι άνθρωποι θα επιδιώξουν την πραγμάτωση των στόχων τους και των ονείρων τους σε άλλες χώρες του εξωτερικού εφόσον η γενέτειρα χώρα τους δεν μπορεί να γίνει αρωγός σε μια τέτοια διαδικασία. Η εγκληματικότητα είναι ένα άλλο κομμάτι της κοινωνικής ζωής το οποίο επηρεάζεται εξαιτίας της οικονομικής ύφεσης. Οι άνθρωποι για να ζήσουν θα προβούν σε εγκληματικές πράξεις για να καταφέρουν να εξασφαλίσουν τα προς το ζην. Τέτοιες πράξεις μπορεί να είναι κλοπές καθώς και ανθρωποκτονίες. Όταν συμβαίνουν τέτοια γεγονότα σε μια κοινωνία, καταρρέει το σύστημα αξιών και το σύστημα κοινωνικού ελέγχου αδυνατεί να ελέγξει την όλη κατάσταση. Πλέον, αρχίζουμε να μιλάμε για μια ζοφερή και χαοτική κοινωνική πραγματικότητα. Ακόμη θα μπορούσαμε να αναφερθούμε στην επίδραση της οικονομικής κρίσης στην υγεία των πολιτών και στα συστήματα υγείας. Ειδικότερα η φτώχεια σχετίζεται με την εμφάνιση ασθενειών καθώς τα άτομα αναγκάζονται να διαβιώνουν σε υποβαθμισμένο περιβάλλον, να τρέφονται ανεπαρκώς και να εργάζονται σε επικίνδυνo και ανθυγιεινό περιβάλλον. Έρευνα που διενέργησε το κορυφαίο ιατρικό περιοδικό «The Lancet», δείχνει ότι τα περιστατικά ψυχικών

8

9

Οικονομική κρίσ

η και παιδί

Οι επιπτώσεις της κοινωνικοοικονομικής κρίσης στην ψυχική υγεία των εφήβων Πως μπορείτε να προλάβετε ή να αντιμετωπίσετε την κατάθλιψη που μπορεί να εμφανιστεί λόγω της οικονομικής σας κατάστασης; • Ας είστε ειλικρινείς με την οικογένειά σας. Αν αισθάνεστε οικονομική πίεση, μην το κρύβετε από την οικογένειά σας. Το να λέτε ψέματα και να κουβαλάτε το βάρος μόνοι σας θα οδηγήσει σε κατάθλιψη και άγχος. Μπορείτε να είστε ήρεμοι και υποστηρικτικοί αλλά και να διαχειρίζεστε τις προσδοκίες τους με ειλικρινή τρόπο.

παθήσεων και αυτοκτονιών στην Ευρώπη έχουν αυξηθεί κατακόρυφα λόγω της οικονομικής κρίσης, ορισμένες λοιμώδεις νόσοι κάνουν την επανεμφάνισή τους (ειδική αναφορά γίνεται για τα αυξημένα κρούσματα AIDS στην Ελλάδα), ενώ τα κρατικά συστήματα υγείας και πρόνοιας αντιμετωπίζουν ολοένα μεγαλύτερες δυσκολίες να ανταποκριθούν στο ρόλο τους λόγω ποικίλων ελλείψεων. Άμεσες συνέπειες της ύφεσης και της λιτότητας μπορεί να δώσουν τη θέση τους σε πιο μακροπρόθεσμες συνέπειες για την υγεία, με πιθανή διαχρονική αύξηση των εμφραγμάτων, των εγκεφαλικών, του άγχους και της κατάθλιψης. Τα συστήματα υγείας από την άλλη στην οικονομική κρίση αντιμετωπίζουν προβλήματα χρηματοδότησης λόγω μείωσης των κρατικών δαπανών για την υγεία λόγω της οικονομικής στενότητας. Η συμπεριφορά των ανθρώπων είναι ένα άλλο εξίσου σημαντικό κομμάτι το οποίο πλήττεται από την οικονομική κρίση. Η οικονομική κρίση προκαλεί προβλήματα στις διαπροσωπικές σχέσεις των ανθρώπων όπως κοινωνικό αποκλεισμό, έριδες στο οικογενειακό περιβάλλον, δυσλειτουργικό χειρισμό δύσκολών καταστάσεων όπως το άγχος, αρνητικές σκέψεις. Οι άνθρωποι νιώθουν θυμό για αυτούς που έφεραν τη χώρα σε μια τέτοια κατάσταση. Επίσης σε σοβαρές καταστάσεις μπορεί να προκληθεί κατάθλιψη καθώς και διάφορα σωματικά προβλήματα (αϋπνίες, σωματική ένταση).

10

• Αποφύγετε τα καταστροφικά σενάρια. Χρειάζεται να δείτε ρεαλιστικά τις δυσκολίες στο εδώ και τώρα και να βρείτε τρόπους αντιμετώπισης με τις υπάρχουσες συνθήκες αντί να παραδίνεστε στον τρόμο που προκαλούν τα καταστροφολογίας σενάρια για την οικονομική κατάρρευση. Η καλύτερη προσέγγιση είναι να παραμείνετε θετικοί και να εστιάσετε στα πράγματα που μπορείτε να κάνετε τώρα για να σταθεροποιήσετε το οικονομικό σας μέλλον.

• Μην απομονώνεστε. Η κατάθλιψη προκύπτει όταν κάποιος μένει πολύ χρόνο μόνος του με τα προβλήματά του. Μιλήστε γι’ αυτό που περνάτε με ανθρώπους που αγαπάτε και εμπιστεύεστε. Θυμηθείτε ότι υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που αντιμετωπίζουν τις ίδιες συνθήκες όπως εσείς και η οικογένειά σας. Προτιμήστε άτομα που θα εστιάσουν σε λύσεις και θετικές πιθανότητες παρά με όσους οξύνουν τους φόβους και τις ανησυχίες σας. Αυτό θα σας βοηθήσει να βγείτε από την απελπισία και να μειώσετε το άγχος σας.

• Φροντίστε τον εαυτό σας. Χρειάζεστε καλό φαγητό, αρκετή ξεκούραση και ύπνο και δραστηριότητες που ανανεώνουν την αίσθηση της ζωτικότητας σας (ήπια άσκηση, περπάτημα, επαφή με τη φύση, κοινωνική προσφορά) και της ελπίδας (π.χ. διαλογισμός, προσευχή αν αυτά σας αναζωογονούν).

• Αναζητήστε τη βοήθεια ειδικού αν δείτε ότι η κατάθλιψη παραμένει ή χειροτερεύει. Το ότι χρειάζεστε βοήθεια δεν σημαίνει ότι είστε αδύναμοι. Συνήθως ο αρνητικός τρόπος σκέψης που χαρακτηρίζει την κατάθλιψη, σε κάνει να νιώθεις ότι δεν υπάρχει σωτηρία, αλλά η πραγματικότητα είναι ότι η κατάθλιψη αντιμετωπίζεται και μπορείτε να νιώσετε πολύ καλύτερα.

Ενδεικτικά αναφέρουμε καταστάσεις της σημερινής πραγματικότητας που εμπίπτουν στις επιπτώσεις της κοινωνικοοικονομικής κρίσης: - εργασιακή ανασφάλεια - εισοδηματική αβεβαιότητα - ανεργία, ελαστικές μορφές εργασίας - υπερχρέωση νοικοκυριών - άστεγοι, στεγαστική αβεβαιότητα - αύξηση κοινωνικών ανισοτήτων, φτώχεια, κοινωνικός αποκλεισμός ιδιαίτερα των ευπαθών ομάδων - αδυναμία ελέγχου της ζωής του ατόμου και αβεβαιότητα για τη μελλοντική του κατάσταση.

- κατάθλιψη και αυτοκτονίες που συσχετίζονται με την ανεργία και την εργασιακή ανασφάλεια.

Συμπτώματα που ίσως να προσδίδουν ότι το παιδί σας έχει υψηλό ποσοστό άγχους Αν το παιδί είναι προσχολικής ηλικίας, κάποια συμπτώματα είναι ενδεικτικά υψηλού άγχους, όπως το πιπίλισμα του δάκτυλου, η ενούρηση, η προσκόλληση στους γονείς, οι διαταραχές του ύπνου, η απώλεια της όρεξης, ο φόβος για το σκοτάδι, η παλινδρόμηση στη συμπεριφορά, η απομάκρυνση από τους φίλους, η αποχή από τις δραστηριότητες. Αν το παιδί είναι σχολικής ηλικίας, μπορεί να παρουσιάσει επιθετικότητα, προσκόλληση, εφιάλτες, αποφυγή του σχολείου, μειωμένη ικανότητα συγκέντρωσης, απομάκρυνση από τους φίλους, αποχή από τις δραστηριότητες. Η αύξηση βίας και επιθετικότητας αποτελεί βαρυσήμαντη πραγματικότητα που δεν θα μπορούσε να αγνοηθεί. Η γενικότερη αρνητική κατάσταση προκαλεί αρνητικά συναισθήματα τα οποία πολλές φορές γεννούν βίαιες συμπεριφορές. Πολλά είναι τα περιστατικά που αναφέρονται στα σχολεία της αρπαγής κολατσιού ή χρημάτων από συμμαθητές. Επίσης, η δυσάρεστη οικονομική κατάσταση διέπεται από υπερένταση, φωνές, διενέξεις και διαμάχες οι οποίες λειτουργούν αθροιστικά και προκαλούν κατάθλιψη, στενοχώρια, μελαγχολία. Αντί να ακούγονται χαρούμενες και ξένοιαστες παιδικές φωνούλες, αντικρίζουμε θλιμμένα, στενοχωρημένα προσωπάκια. Με αποκορύφωμα την μείωση αυτοπεποίθησης, αυτοεκτίμησης, αυτοσεβασμού. Οι έφηβοι με υψηλό επίπεδο άγχους παρουσιάζουν διαταραχές στον ύπνο, διαταραχές στη διατροφή, αναστάτωση, περισσότερες συγκρούσεις, παράπονα για σωματικές διαταραχές, παραβατική συμπεριφορά, μειωμένη ικανότητα συγκέντρωσης.

11

Οικονομική κρίσ

η και παιδί

Πως διαχειριζόμαστε το θέμα οικονομική κρίση. Πως να μιλήσετε στα παιδιά σας! Είναι μια κατάσταση που οι περισσότεροι γονείς αλλά και πολλοί εκπαιδευτικοί δεν ξέρουν πως να την χειριστούν. Τι θα πρέπει να λέμε και πως να απαντάμε όταν τα μικρά παιδιά μας, μας ρωτούν για την κρίση; Πως να τους εξηγήσουμε δίχως να τα αγχώνουμε ότι η ζωή μας έχει ανατραπεί πολλές φορές τραγικά; Τι να πούμε όταν μας ρωτάνε γιατί ο συμμαθητής τους λιποθυμάει μέσα στην αίθουσα, επειδή δεν έχει να φάει; O τρόπος που οι γονείς βιώνουν την κρίση έχει αντίκτυπο στα παιδιά, γιατί οι γονείς αποτελούν πρότυπα μίμησης και ταύτισης. Έτσι, η ένταση και ο πανικός από μέρους των γονιών ως αντιμετώπιση των δυσκολιών διαχέεται εύκολα προς τα παιδιά, δημιουργώντας αρκετά ψυχοσωματικά συμπτώματα αλλά και βίαιες συμπεριφορές μεταξύ των μελών της οικογένειας αλλά και προς τους ομηλίκους τους. Θα ήταν εποικοδομητικό να εστιάσουμε στην πληροφόρηση και ενημέρωση των παιδιών χωρίς υπερβολικές αντιδράσεις αλλά και ανάλογα με την ηλικία του παιδιού. Επίσης, θα ήταν καλό να ενημερωνόμαστε από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης όταν δεν είναι μπροστά τα παιδιά, γιατί δεν μπορούν να φιλτράρουν ανάλογα την πληροφορία που θα λάβουν. Μπορεί, λοιπόν, να μεγιστοποιήσουν την πληροφορία και να μην μπορούν μετέπειτα να διαχειριστούν την ψυχοσυναισθηματική τους κατάσταση. Από την άλλη, είναι χρήσιμο για την ομαλή λειτουργία της οικογένειας να υπάρχει ενημέρωση των παιδιών για τυχόν αλλαγές που πρόκειται να γίνουν όσον αφορά στην καθημερινότητα της οικογένειας και χωρίς ενοχές και τύψεις.

Συζητήστε με το παιδί σας σχετικά με την τρέχουσα κατάσταση Εξηγήστε του, ανάλογα με την ηλικία του, τις αλλαγές που βιώνει η χώρα μας σε οικονομικό και κοινωνικό επίπεδο και δώστε του την ευκαιρία να σας μιλήσει σχετικά με τα όσα ακούει στο σχολείο αλλά και από τους φίλους του για την πορεία της χώρας μας. Συχνά, μπορεί να έχει αντιληφθεί με λανθασμένο τρόπο τα όσα ακούει ή να ανησυχεί υπερβολικά για έναν φίλο του, για παράδειγμα, που βλέπει ότι δεν μπορεί να συνεχίσει την προπόνηση στο αγαπημένο τους άθλημα λόγω οικονομικών δυσχερειών.

Δεν πρέπει να πανικοβάλουμε τα παιδιά Θα πρέπει οι γονείς να είναι πολύ προσεκτικοί να μην εκστομίζουν ασύστολα εκφράσεις φόβου μπροστά στα παιδιά, όπως για παράδειγμα «τι θα απογίνουμε», «θα μας καταστρέψουν», «θα αφανιστούμε», «σε λίγο δεν θα έχουμε να φάμε». Το φόβο μας είναι σημαντικό να τον εκφράσουμε σε κάποιον ενήλικα που μας καταλαβαίνει και μπορεί να μας υποστηρίξει. Καλό όμως είναι να μη μας βλέπουν τα παιδιά εκτός ελέγχου. Για τα παιδιά, εμείς είμαστε η ασπίδα προστασίας τους. Χρειάζονται να νιώσουν ότι θα τα προστατέψουμε. Αν μας βλέπουν πανικόβλητους, νιώθουν πολύ ευάλωτα και μόνα απέναντι σε ένα τεράστιο σύστημα στέρησης, το οποίο δεν κατανοούν και βέβαια δεν μπορούν να ελέγξουν. Προσπαθούμε να εξηγήσουμε στα παιδιά μας την οικονομική μας κατάσταση χωρίς να δώσουμε πολλές λεπτομέρειες, λέγοντας τους ότι θα τα καταφέρουμε. Άρα λοιπόν, λέμε στα παιδιά «Ναι, υπάρχει η κρίση, τα πράγματα είναι στενόχωρα για όλους, αλλά μην ανησυχείς, εμείς είμαστε εδώ, ξέρουμε πώς να το διαχειριστούμε, κι όλα θα πάνε καλά». Το θέμα είναι να πείσουμε τα παιδιά ότι έχουμε σχέδιό που θα μας βοηθήσει να αντεπεξέλθουμε αποτελεσματικά στις μελλοντικές οικονομικές δυσκολίες.

Καθησυχασμός των παιδιών ότι αυτά δεν φέρουν καμία ευθύνη για την άσχημη οικονομική κατάσταση της οικογένειας τους Ο λόγος που επίσης δεν πρέπει να δείχνουμε αδυναμία και άγχος μπροστά στα παιδιά, είναι γιατί μετά μπορεί να νιώσουνε εκείνα υπεύθυνα να βοηθήσουν την οικογένεια. Νιώθουν ενοχή κι ευθύνη που δεν τους αναλογεί, π.χ. «Ο μπαμπάς φαίνεται δυστυχισμένος. Πρέπει να κάνω κάτι για να σώσω την οικογένειά μου». Καταλήγουν να υιοθετούν ενοχικά το ρόλο του γονιού. Όσο βλέπουν να αποτυγχάνουν (καθώς δεν είναι στη δύναμή τους να κάνουν το μπαμπά ευτυχισμένο), νιώθουν ακόμη πιο ένοχα κι αγχωμένα. Δεν προτείνω να παρουσιάζουμε ένα ψεύτικο προσωπείο στα παιδιά. Μπορούμε να τους πούμε, αν το φέρει η κουβέντα, ότι «Ναι, είμαι αγχωμένος/ στεναχωρημένος/ προβληματισμένος για οικονομικά θέματα», αλλά θα πρέπει πάντα να συμπληρώσουμε «Μην ανησυχείς για μένα, δε φταις εσύ, το διαχειριζόμαστε και θα βρούμε τη λύση, μη σε αγχώνει.» Δείχνουμε ότι έχουμε τον έλεγχο και την ευθύνη του εαυτού μας.

Αφιερώστε χρόνο στα παιδιά σας Στα παιδιά το χρήμα δεν είναι το παν. Τα παιδιά, αν έχουν τα απολύτως στοιχειώδη, μπορούν να ζήσουν ευτυχισμένα σε μια οικογένεια, όπου υπάρχει το ψυχικό απόθεμα αγάπης κι αισιοδοξίας από τους γονείς. Τα παιδιά δεν θα στερηθούν τόσο πολύ τα υλικά αντικείμενα όταν έχουν αρκετό χρόνο από τους γονείς τους για δημιουργικές δραστηριότητες όπως θέατρο ζωγραφική, αθλητισμός, περπάτημα στη φύση, μελέτη μέσω διαδικτύου ή δημόσιας βιβλιοθήκης.

Μην διστάσετε να ζητήσετε βοήθεια Οποιαδήποτε βοήθεια χρειάζεστε. Πείστε πρώτα τον εαυτό σας και μετά τα παιδιά πως δεν είναι κάτι για το οποίο πρέπει να αισθάνεστε ντροπή. Υπάρχουν πολλοί οργανισμοί και πολλοί άνθρωποι που θέλουν και μπορούν να βοηθήσουν. Αρκεί να ξέρουν πως χρειάζεστε τη βοήθεια τους.

Ορίστε τις οικονομικές σας δυνατότητες. Μην θυμώνετε με τα παιδιά, εάν εξακολουθούν να θέλουν να ξοδεύουν τα χρήματα που ξόδευαν παλαιότερα. Πρόκειται για μια νέα πραγματικότητα που όλοι μας δυσκολευόμαστε να προσαρμοστούμε, το ίδιο και τα παιδιά. Προσπαθήστε να είστε κοντά τους, υπενθυμίζοντας τους πως ακόμη και εάν δεν μπορείτε να έχετε και να κάνετε όλα όσα κάνατε παλαιότερα, μπορείτε και θα βρείτε τρόπους να είστε καλά. Εξηγείστε τους ότι πρέπει να περιορίσετε τα έξοδά σας. Βρείτε μαζί τρόπους με τους οποίους μπορεί ο καθένας να συνεισφέρει, ιεραρχώντας τις ανάγκες του. Προσπαθήστε

12

να κρατήσετε αυτό το κοινό οικονομικό πλάνο για τουλάχιστον ένα μήνα και στο τέλος εξετάστε μαζί το αποτέλεσμα.

Αγοράστε τους έναν κουμπαρά Είναι πάντα χρήσιμος. Στο τέλος του χρόνου μπορείτε μαζί να τον ανοίξετε και να μετρήσετε τα χρήματα που έχει μαζέψει. Αφήστε το να τα αξιοποιήσει όπως θέλει, τονίζοντας πόσο σημαντική είναι η αποταμίευση. Η ικανοποίηση θα είναι μεγάλη όταν τα παιδιά συνειδητοποιήσουν πόσο σημαντική είναι η αποταμίευση.

Παραμείνετε ψύχραιμοι και σε καλή υγεία Το κυριότερο όλων είναι πως οι γονείς χρειάζεται να φροντίζουν τον εαυτό τους, να νιώθουν οι ίδιοι καλά. Προσπαθήσετε να μην αφήνετε να σας κατακλύζει το άγχος και να παραμένετε ψύχραιμοι. Βρίσκοντας τρόπους να καταπολεμήσετε το στρες, ασχοληθείτε με κάτι που σας ευχαριστεί χωρίς να κοστίζει, κάντε ποδήλατο μαζί με τα παιδιά σας, ακούστε μουσική. H μιζέρια και η γκρίνια δεν αλλάζουν την κατάσταση, αντίθετα την χειροτερεύουν. Δεν μπορούμε ως γονείς και ως ενήλικες να ωθήσουμε τα παιδιά μας σε μία βάλτωση συναισθημάτων κι έλλειψης οραμάτων, γιατί ας μην ξεχνάμε ότι θέλουμε το καλύτερο για τα παιδιά μας και σίγουρα το καλύτερο δεν βρίσκεται στα υλικά αγαθά, αλλά στην μεταφορά και μεταβίβαση θετικών και υγιών συναισθημάτων, που διέπουν τις ισορροπημένες και ψυχικά υγιείς σχέσεις. Κυριότερα, ως γονείς να θυμάστε ότι τα παιδιά που μεγαλώνουν σε κλίμα εμπιστοσύνης και ασφάλειας αναπτύσσουν την ικανότητα διαχείρισης συναισθημάτων και αντιμετώπισης δύσκολων καταστάσεων. Γιατί , ακόμα, και μέσα από την κρίση δημιουργούνται ισχυροί δεσμοί μεταξύ των μελών και η οικογένεια μένει ενωμένη. Όλοι μαζί μπορούμε και προσπαθούμε να γίνουμε μία γροθιά, αναπτύσσοντας το αίσθημα της κοινότητας και της αλληλεγγύης. Προσπαθούμε να μην σκεφτόμαστε αρνητικά, βρίσκουμε λύσεις στα προβλήματα, δεν διστάζουμε- αφήνουμε τον εγωισμό στην άκρη- να ζητήσουμε βοήθεια και συμπαράσταση την στιγμή που την χρειαζόμαστε. Πάνω απ’ όλα λειτουργούμε στα πλαίσια της κοινωνικής προσφοράς κι αλληλεγγύης, γιατί όταν είμαστε πολλοί η προσπάθεια είναι αποτελεσματική. Να θυμάστε «η ευτυχία είναι το μόνο πράγμα που διπλασιάζεται, όταν το μοιράζεσαι» (Σβάιτσερ)

13

Οικονομική κρίσ

η και παιδί

Θετικές όψεις της κρίσης

Κύρια ερωτήματα που απασχολούν τους γονείς σε περιόδους οικονομικής κρίσης Πολλά παιδιά, λόγω οικονομικής κατάστασης της οικογένειας, αντιμετωπίζουν προβλήματα στο σχολικό τους περιβάλλον σε επίπεδο μαθησιακό (δεν έχουν τα απαραίτητα χρήματα για να πάνε σε φροντιστήριο ή να αγοράσουν έναν υπολογιστή). Ποιος ο ρόλος των γονιών; Τα μαθησιακά προβλήματα γίνονται αισθητά στο σχολείο. Οι γονείς για να εκμαιεύσουν πληροφορίες σχετικά με την συναισθηματική κατάσταση του παιδιού συνεργάζονται ανελλιπώς με το σχολείο και κυρίως με τους εκπαιδευτικούς. Ο γονιός που βρίσκεται σε δύσκολη οικονομική κατάσταση ζητά βοήθεια από τους εκπαιδευτικούς του σχολείου (ενισχυτική διδασκαλία) και ενημερώνει το παιδί. Πολλά παιδιά ντρέπονται και δεν θέλουν την βοήθεια του εκπαιδευτικού του σχολείου. Οι γονείς σε αυτή την περίπτωση δίνουν τις επιλογές στο παιδί «ωραιοποιώντας το γεγονός». «Ο δάσκαλός σου προσφέρθηκε να σε βοηθήσει λίγο. Μου είπε ότι το προτείνει επειδή είσαι αρκετά έξυπνος. Έχει και ένα καινούργιο ηλεκτρονικό υπολογιστή στο σπίτι του αν το χρειαστείτε. Τι λες γι αυτό; Μιας και τώρα βρισκόμαστε και σε μια οικονομική δυσκολία και δεν μπορούμε να αγοράσουμε εμείς». Μπορεί η οικονομική δυσχέρεια ή η απόλυση ενός γονιού να φέρει την κοινωνική απομόνωση του παιδιού η και τον προσηλυτισμό του σε μια συμμορία ως μέσο εκτόνωσης? Ένα παιδί ηλικίας 9-13 ετών δύσκολα απομονώνεται κοινωνικά αν δεν υπάρχει κάπου άλλο υπόβαθρο ψυχοπαθολογίας. Η οικονομική δυσχέρεια ή η απόλυση ενός γονιού βιώνεται σαν μια απώλεια. Το παιδί στενοχωριέται για αυτά που χάνει, απομονώνεται αλλά αν αρχίζει και μοιράζεται την απώλειά του, την ξεπερνά. Αν παρατηρηθεί κοινωνική απόσυρση, απομόνωση και το παιδί βιώνει μια καθημερινή στενοχώρια που το εμποδίζει να χαίρεται αλλά και να λειτουργεί φυσιολογικά τότε ο γονέας πρέπει να ανησυχήσει. Είναι συμπτώματα μιας καταθλιπτικής συμπεριφοράς.

Θα ακούσουμε παιδιά να λένε «Εμείς δεν μπορούμε να κάνουμε πάρτι γιατί είμαστε φτωχοί» η απάντηση μας θα πρέπει να είναι ρεαλιστική «Τώρα δεν έχουμε οικονομική άνεση αλλά δεν είμαστε φτωχοί, υπάρχουν άλλοι που είναι πραγματικά φτωχοί». «Ο μπαμπάς μου απολύθηκε και τι θα κάνουμε, δεν έχουμε λεφτά, θα πεινάσουμε» Απαντάμε πάντοτε με ρεαλισμό και ηρεμία. Η εκτόνωση των παιδιών μπορεί να πάρει διάφορες μορφές, όπως υπερκινητικότητα, ακατάπαυστη ομιλία ακόμα και επιθετικότητα απέναντι στους φίλους.

Ως γνωστόν τα παιδιά, λόγω ηλικίας, έχουν τη τάση να ζητούν ακριβά ρούχα, παιχνίδια, διασκέδαση κ.α. Με ποιο τρόπο οι γονείς θα πρέπει να ορίσουν τις οικονομικές τους δυνατότητες ώστε ταυτόχρονα να διατηρήσουν ανέπαφο τον τρόπο ζωής των παιδιών ; Στην ηλικία μεταξύ 8 με 13 ετών τα παιδιά μπορούν να διαχειριστούν μια εξήγηση. Δεν σταματάμε όλες τις παροχές απλά τις μειώνουμε και βάζουμε τα παιδιά να συμμετέχουν και να επιλέξουν. Για παράδειγμα, θέλει ένα κινητό και μια εκδρομή με το σχολείο. Βάζουμε το παιδί να διαλέξει αφού του εξηγήσουμε με διάλογο (εξηγούμε τα υπέρ και τα κατά της κάθε επιλογής). Πολλοί γονείς αισθάνονται ένοχοι επειδή δεν μπορούν να «προσφέρουν» τις υλικές παροχές που συνήθιζαν. Αν ενημερώσουμε τα παιδιά μας, θα μάθουν να το διαχειριστούν αφού στενοχωρηθούν για την απώλειά τους.

Η κρίση είναι μια ευκαιρία για να: • εκτιμήσουμε βαθύτερα τις στενές προσωπικές σχέσεις αγάπης και φιλίας.

• αναθεωρήσουμε τις προτεραιότητες μας, ορίζοντας τι είναι σημαντικό, απαραίτητο, ουσιαστικό και ζωτικής σημασίας, σε αντίθεση με ότι είναι περιττό, ασήμαντο ή δεν έχει ουσιαστική ποιότητα.

• υιοθετήσουμε τρόπους διασκέδασης που δεν κοστίζουν τίποτα αλλά φέρνουν τους ανθρώπους πιο κοντά (π.χ. επιτραπέζια παιχνίδια, πεζοπορία κλπ.)

• αναπτύξουμε τη συνήθεια να μοιραζόμαστε, να δανειζόμαστε, να επαναχρησιμοποιούμε και να φτιάχνουμε αντί να αγοράζουμε και να συνεισφέρουμε στη μόλυνση.

• αγοράζουμε μόνο όταν έχουμε χρήματα και όχι με πίστωση.

• ξανασκεφτούμε τις καταναλωτικές συνήθειες που πυροδότησαν την οικονομική κρίση. Έτσι θα καταλάβουμε ότι δεν είμαστε αθώα θύματα αυτής της κρίσης αλλά έχουμε συνεισφέρει σ’ αυτήν. Αυτό θα μας δώσει μια αίσθηση ελπίδας και μεγαλύτερης αποτελεσματικότητας και ελέγχου. Ακόμη, η οικονομική κρίση πέρα από τα αρνητικά αποτελέσματα σε μια οικονομία και κοινωνία, αποτελεί και μια ευκαιρία για κοινωνική αλλαγή. Είναι μια πρόκληση για την αποδόμηση μιας σαθρής νοοτροπίας και συμπεριφοράς και την ανάδειξη μιας υγιούς συλλογικής συνείδησης, η οποία θα μας βοηθήσει να πάμε μπροστά και να προοδεύσουμε. Μαθαίνοντάς από τα λάθη του παρελθόντος, μπορούμε να προχωρήσουμε στη διαμόρφωση άλλων νοοτροπιών οι οποίες θα μας βοηθήσουν στη δημιουργία μιας καλύτερης κοινωνίας. Ας επαναπροσδιορίσουμε τους στόχους μας από ατομικά ωφελιμιστικούς σε συλλογικά στραμμένους. Η συμμετοχή σε συλλογικές δράσεις και εθελοντικές δραστηριότητες μειώνει τα συναισθήματα φόβου και άγχους και αυξάνει την αίσθηση ελέγχου και συντροφικότητας. Ας συνειδητοποιήσουμε ότι είμαστε όλοι ταξιδιώτες στο ίδιο καράβι και έχουμε ανάγκη από αλληλοβοήθεια. Το να ενδιαφερθούμε για τον διπλανό μας, για την επόμενη γενιά, μπορεί να μας προσφέρει ανακούφιση, όχι στην τσέπη αλλά στην ψυχή, κάτι που η μέχρι πρότινος οικονομική μας ευμάρεια δεν κατάφερε να μας προσφέρει. Η κρίση είναι μια ευκαιρία για εσωτερικές και κοινωνικές αλλαγές. Ας την εκμεταλλευτούμε θετικά!

14

15

Children and Eco

nomic crisis

Decreased Disposable Income According to the Society for the Psychological Study of Social Issues’ Policy Statement “The Psychological Consequences of Unemployment,” the stress of unemployment can lead to declines in individual and family well-being (Belle & Bullock, 2011). One of the social effects of unemployment on families is little or no disposable income for the family to use. Lots of expenditure has to be slashed and this includes even some necessary things such as foodstuff.

No Financial Security When the family’s breadwinner is no longer employed, a lot of stress and tension are experienced in the family as a result of no financial security. The budget for many things has to be trimmed in order to cope with the less there is.

Emotional Disturbance Emotional disturbance is another in the list of social effects of unemployment on families. When there is little money available between spouses, conflicts are likely to increase a notch. The parents as well as the children will likely feel this pressure.

Economical and social effects of financial crices The term financial crisis is applied broadly to a variety of situations in which some financial assets suddenly lose a large part of their nominal value. In the 19th and early 20th centuries, many financial crices were associated with banking panics, and many recessions coincided with these panics. Other situations that are often called financial crices include stock market crashes and the bursting of other financial bubbles, currency crices, and sovereign defaults.

Financial crices directly result in a loss of paper wealth but do not necessarily result in changes in the real economy.

The deepening economic cricis is profoundly impacting children, youth, and families. Its effects are rippling through the multiple contexts in which children and youth are situated. Within the nuclear family, stressors such as job loss, home foreclosure, or loss in family savings place strain on parental relationships and on the family as a whole.

For already low-income families, the shock may be even more severe with basic needs such as food security,

16

healthcare, and shelter going unmet. Higher poverty rates are associated with increased rates of family conflict, child neglect and abuse, and intimate partner violence. On a broader level, the worsening economy can impact funds for public schools and community health centers, which are seeing their budgets constrained just when their services are needed the most by our nation’s children, youth, and families.

Social Non-acceptance Society normally tends to rate a family according to the members that are earning in the family. Hence, a female parent who is single will find it more challenging to secure

a job. In addition, children who come from less privileged families are not regarded the same as those who come from better off families.

Increased Vulnerability to Health Problems Slight income translates to less nutritious and healthy food.

As such, health-related problems will be more in families that have no money to cater for illnesses such as diabetes and other chronic diseases that can be fatal. Unemployed workers are twice as likely as their employed counterparts to experience psychological problems such as depression, anxiety, psychosomatic symptoms, low subjective wellbeing and poor self-esteem.

Housing Issues Another social effect that economical crisis can affect families is related to housing. When the family’s breadwinner loses his/her job, they are less likely to continue paying the high rent they used to when employed. The family will thus have to contend with cheaper and more affordable housing.

Retirement Security is Lost When one is employed, a little money is set aside for use after retirement. Therefore, when the job is lost it also means that this money is no longer being saved. In addition, asset building is greatly curtailed by long-term unemployment.

Children and youth are particularly vulnerable as they undergo critical developmental transitions, for example, graduating from high school. Adolescents at this stage may be forced to postpone their plans for higher education and instead seek increasingly scarce jobs in order to contribute to the household economy. All of these changes can have profound and lasting effects on the mental health of our nation’s children and youth, often causing problems in terms of anxiety, lowered self-esteem, and other emotional/ behavioral difficulties.

Employment is falling and expected to fall further. These effects have an important impact on household functions:

17

Children and Eco

nomic crisis

through changes in behavior. Common changes can include acting irritable or moody, withdrawing from activities that used to give them pleasure, routinely expressing worries, complaining more than usual about school, crying, displaying surprising fearful reactions, clinging to a parent or teacher, sleeping too much or too little, or eating too much or too little. With teens, while spending more time with and confiding in peers is a normal part of growing up, significantly avoiding parents, abandoning long-time friendships for a new set of peers or expressing excessive hostility toward family members, may indicate that the teen is experiencing significant stress. While negative behavior is not always linked to excessive stress, negative changes in behavior are almost always a clear indication that something is wrong. Adults will want to pay attention to these behaviors and determine an appropriate response or intervention.

Negative Effects on Children Families that don’t have enough financial resources do not get to offer their children proper and quality education. This will ultimately affect the chances of the children getting jobs and as a result their future too is compromised. Children who are pulled out of school to work often do not return to school. Some are forced into exploitative forms of child labor, such as child prostitution, with permanently debilitating and even life-threatening consequences.

Birth rates tend to drop in times of economic uncertainty, and how far the birth rate falls depends on how severe the financial crunch turns out to be. On the same note, abortions are on the rise even though some women are struggling to afford contraception and other related medical procedures. It is a double-edged sword with less women eligible to pay for birth control, but more abortions being requested as a result of couples unable to afford families.

Emotional, physical and developmental wellbeing of children is highly dependent on parental nurture and care. Research from around the globe suggests that already existing pressures on the time and care of parents are likely to be exacerbated in times of crisis. Parental unavailability and poor working conditions, limited support networks and inability to afford childcare result in staggering numbers of young children left alone for long hours.

Children suffer a lot of psychological torture brought about by conflicts in the family, especially the parents. The

18

burden of unemployment can also affect outcomes for children. The stress and depressive symptoms associated with job loss can negatively affect parenting practices such as increasing punitive and arbitrary punishment. As a result, children report more distress and depressive symptoms.

Depression in children and adolescents is linked to multiple negative outcomes, including academic problems, substance abuse, high-risk sexual behavior, physical health problems, impaired social relationships and increased risk of suicide.

Significant changes in peer relationships, self-mutilating behavior and abuse of alcohol or drugs may also be seen in those who are extremely depressed.

How parents can identify signs of stress and depression on young children Adults can sometimes be unaware when their children or teens are experiencing overwhelming feelings of stress.

Tuning into emotional or behavioral cues is important in identifying potential problems and working with your young person to provide guidance and support to successfully work through difficult times. Here are some tips from the American Psychological Association on ways to recognize possible signs of stress:

Watch for negative changes in behavior Youth of all ages, but especially younger children, may find it difficult to recognize and verbalize when they are experiencing stress. For children, stress can manifest itself

likes me,” “I’m stupid,” “Nothing is fun.”). It is important for parents to listen for these words and statements and try to figure out why your child or teen is saying them and whether they seem to indicate a source or sources of stress.

Seek support Parents, children and teens do not need to tackle overwhelming stress on their own. If a parent is concerned that his or her child or teen is experiencing significant symptoms of stress on a regular basis, including, but not limited to those described above, it can be helpful to work with a licensed mental health professional, such as a psychologist. Psychologists have special training to help people identify problems and develop effective strategies to resolve overwhelming feelings of stress.

Understand that “feeling sick” may be caused by stress Stress can also appear in physical symptoms such as stomach aches and headaches. If a child makes excessive trips to the school nurse or complains of frequent stomachaches or headaches (when they have been given a clean bill of health by their physician), or if these complaints increase in certain situations (e.g., before a big test) that child may be experiencing significant stress.

Be aware of how your child or teen interacts with others Sometimes a child or teen may seem like his or her usual self at home but be acting out in unusual ways in other settings.

It is important for parents to network with one another so that they can come to know how child or teen is doing in the world around them. In addition to communicating with other parents, being in contact with teachers, school administrators and leaders of extracurricular activities can help parents tap into their child or teen’s thoughts, feelings and behaviors, and be aware of any sources of concern.

Listen and translate Because children are often not familiar with the word stress and its meaning, they may express feelings of distress through other words such as “worried,” “confused,” “annoyed” and “angry.” Children and teens may also express feelings of stress by saying negative things about themselves, others, or the world around them (e.g. “No one

19

Children and Eco

nomic crisis

Positive effects of economic crises

How to Talk to Your Children About a Financial Crisis Whatever the situation is, pay attention to your children during this difficult period, as they may be scared and worried. Children will hear frightening stories from their friends and the information they get will be very incomplete and troubling to them. Give your child full support during any financial crisis and let them know that you have things under control. Do not make the mistake of letting your child suffer in silent worry.

Keep the lines of communication open all the way through the crisis. Stay on top of the news, and let your child know about any encouraging events in the markets or in your own situation. If you have bad news, explain it early so they will be aware of the situation, and will have time to digest the information. If you have good news, don’t hesitate to share that and put their minds at ease.

Talk to your child about what is happening and why.

Give plenty of time for the child to tell you what the child is hearing at school and from friends. Maybe there is worry about a friend who is going through a foreclosure, or who is unable to attend dance lessons.

Take time to care for yourself. Invest time to relax and not be so anxious or upset, because your children are likely to be so as well. Do not hide difficulties under the carpet and share it with friends, family or a specialist. Relieve yourself from the burden. Share good moments with your children and show them that, love and good health is enough to live and move on.

Routines are important. Children like to have routines and it is more important now that these routines are kept.

20

Children feel safe and know what to expect. Encourage them to get plenty of rest, eat properly and play with their friends.

Family time. Be proactive and arrange for the whole family to go to the closest park to have a picnic or make some popcorn and cuddle on the couch and watch your favourite movie. Children, in stressful times, like to hug you more and have your attention. So, start organizing sports days or generally fun days and give your children the positive message that they want to see.

Be positive. Stay positive in your thinking and in your plans for the future. Your children need to know that all is going to be alright and that there is an end to this crisis.

Make a vision board for the whole family and put on it all the things that you want to accomplish in the next 5 years. Children love the idea of expecting and wishing for something, even if it is going to take a bit of preparation and time to manifest.

Use of TV. Parents need to be able to monitor the amount of news programs their children watch and at the same time stay informed. Usually, news programs are emphasizing on particular words like ‘crisis’, ‘depression’ and ‘tough times ahead’ and that can lead to anxiety. Older children can discuss with their parents the current situation and put it into perspective. Younger children find it hard to distinguish between news reports and their own family reality.

This is an opportunity to teach your kids about the value of money and how it comes from hard work. Explain how at times it is harder to make money than at other times, and at the hard times it’s good to realize that there are many things besides money that are important in the world, and these things are free. Talk personally about what you value in your life “that money just can’t buy.” Ask your children to talk about the friendships and activities that they enjoy, and point out that they exist whether or not you have money. Make sure they know that their worth never depends on how rich or poor they are, but who they are as people.

The economic crisis may force children to start performing “chores” like home cleaning and yard maintenance services in order to help their parents and cut off some labour expenses. Also, children learn how to deal with adverse situations when they do not receive all the material goods they once did. Research shows that children who grow up receiving a never-ending stream of stuff are less grateful for what they have. Having less superfluous material goods will implement more familial connectedness and bonding.

Tell your kids that everyone in the country is working together to fix the current situation and make it better.

Show them that they can help too. The more our children feel they are not alone, that they are part of a community that is pitching in and lending a hand, the less isolated and fearful they will be. When possible, have your child help you donate old clothes and toys to charity, volunteer for community events and be friend with families who are struggling financially. You can offer your kids a fresh perspective by teaching them the importance of helping people who are in need, as well as the importance of accepting help when you are in need.

School. Keep communications with the school open and share any concerns or worries you have with the teachers.

Ask the teachers to keep you informed of any problems or other concerns about your child. Depending the age and the severity of the situation, schools usually provide counselling services to parents and children.

21

Οικονομική κρίσ

η και παιδί

Συναυλία αγάπης Την Κυριακή 2 Ιουνίου ο σύνδεσμος ‘Παιδικό Χαμόγελο’ μαζί με τη σχολή ‘Drums Institute’ και το λαογραφικό όμιλο ‘Αθανασία’ πραγματοποίησαν τη ΄Συναυλία Αγάπης΄’ στο Παττίχιο Δημοτικό Αμφιθέατρο. Η εκδήλωση είχε ως σκοπό την οικονομική ενίσχυση του συνδέσμου μας όπως επίσης και την περισυλλογή τροφίμων τα οποία δόθηκαν στο κοινοτικό Παντοπωλείο του Δήμου Λάρνακας. Θερμότατες ευχαριστίες θα θέλαμε να δώσουμε στο Δήμο Λάρνακας για την δωρεάν παραχώρηση του Δημοτικού Αμφιθεάτρου. Παράλληλα θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε τον Λούκα Χριστοδουλίδη που αφιλοκερδώς παρουσίασε τη βραδιά. Θερμές ευχαριστίες θα θέλαμε να δώσουμε στους χορηγούς της βραδιάς την εταιρεία Swissport, το Star fm, την εταιρεία Βionic, το Cyprus Fashion και την εταιρεία Βlue Island.

22

Aνακαίνιση Μακάριου Νοσοκομείου Ο Σύνδεσμος μας ξεκίνησε και συνεχίζει με τη δική σας πάντα συμπαράσταση και βοήθεια το μεγάλο έργο που αναλάβαμε. Την ανακαίνιση της παιδιατρικής πτέρυγας του Μακάριου Νοσοκομείου. Ένα έργο ζωής για όλα τα παιδιά της Κύπρου. Βήμα βήμα γίνεται η αντικατάσταση των δαπέδων, των ειδών υγιεινής, των κρεβατιών, των ερμαριών, χαρούμενα wallpapers καλύπτουν το εσωτερικό των δωματίων. Επίσης, το κάθε κρεβάτι θα έχει τη δική του τηλεόραση. Και ότι άλλο αφορά την πλήρη λειτουργία των δωματίων. Η Παιδιατρική Πτέρυγα αποτελείται από 15 δωμάτια τα οποία ανακαινίζονται για τη σωστή λειτουργία της.

23

Οικονομική κρίσ

η και παιδί

Fashion Show Στασικράτους

Στις 11 Δεκεμβρίου πραγματοποιήθηκε επiδειξη μόδας από την σχολή Pro Model στο χώρο εκδηλώσεως Postcard στη Λάρνακα. Στην επίδειξη έλαβαν μέρος τα καταστήματα Αθηενίτες, shoebox, Venerdi και Mondy shop. Όλα τα καθαρά έσοδα από την εκδήλωση δόθηκαν για την ενίσχυση του Συνδέσμου ‘Παιδικό Χαμόγελο’. Θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε τη σχολή Pro Model καθώς και τις εταιρείες που πήραν μέρος στην επίδειξη.

Θεατρική παράσταση

Η εκδήλωση στην οδό Στασικράτους έδωσε

Θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε την

την ευκαιρία στα παιδιά να περάσουν ευχά-

θεατρική ομάδα ‘Όλβος’ και ιδιαί-

ριστες στιγμές και παράλληλα να ενισχυθεί

τερα τον κ. Ευτύχιο Πουλλαΐδη για

ο σύνδεσμος ΠΑΙΔΙΚΟ ΧΑΜΟΓΕΛΟ.

τις παραστάσεις Ώχ! τα νεφρά μου’, που έδωσαν για την ενίσχυση του Συνδέσμου μας.

Παιδικά Χριστούγεννα Η swissport σε συνεργασία με το Σύνδεσμο Παιδικό Χαμόγελο, διοργάνωσαν Χριστουγεννιάτικη Εκδήλωση στο Ciokoland, το Σάββατο 14 Δεκεμβρίου 2013. Τα έσοδα διατέθηκαν για την ενίσχυση του Συνδέσμου.

24

25

Οικονομική κρίσ

η και παιδί

Παρουσίαση Παραμυθιού από το Χάρη Ρώμα Στις 24 Δεκεμβρίου έγινε παρουσίαση στο My Mall Λεμεσού και στο The Mall of Cyprus του παιδικού βιβλίου ‘Το Παιδί Που Μίλαγε Με Τα Φρούτα’ από τον γνωστό ηθοποιό Χάρη Ρώμα. Θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε το Χάρη Ρώμα για την δωρεά του παραμυθιού στο Σύνδεσμο Παιδικό Χαμόγελο. Όλα τα έσοδα από τις πωλήσεις του παραμυθιού θα δοθούν στο Μακάριο Νοσοκομείο για την πλήρη ανακαίνιση της παιδιατρικής πτέρυγας. Στην εκδήλωση υπήρχαν διάφορα παιχνίδια για ψυχαγωγία των παιδιών όπως face painting, και μπαλονοκατασκευές. Επίσης Άγιος Βασίλης φωτογραφίστηκε με όλα τα παιδιά. Η εκδήλωση στόχευε να χαρίσει στα παιδιά στιγμές ευτυχίας αγάπης γέλιου και παιχνιδιού.

Εγγραφή μέλους Γίνετε μέλος στον Σύνδεσμο Στήριξης Κακοποιημένων και Άπορων Παιδιών ΠΑΙΔΙΚΟ ΧΑΜΟΓΕΛΟ συμπληρώνοντας την πιο κάτω φόρμα και ταχυδρομήστε την στην διεύθυνση Λεωφ. Στροβόλου 227, διαμέρισμα 101, 2048, Στρόβολος, Λευκωσία ή αποστείλατε στο fax: 22 260004.

Όνομα: ........................................................................Επώνυμο: ............................................................................. Διεύθυνση: ..................................................................................................................... Πόλη: ............................................................................................ Τ.Κ. ...................... Επαρχία: ...................................................................................... Τηλέφωνο: .................................................. Κινητό: ..............................................

Email: .................................................. .................................................................................

http://www.paidikoxamogelo.org.cy

26

27

Ψ

Οικονομική κρίσ

η και παιδί

Προηγούμενα τεύχη

Τεύχος 8,

&Παιδί

Οη Δημητρίου Ελέν ΕΡΙΟΔΙΚ ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ Π Ψυχολόγο Τεύχος 10,

€5,00

ΗΕ 255456

ς

€5,00

ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚ Ο ΠΕΡΙΟΔ EΠΙΣΤΗΜΟΝΙ ΚΟΥ ΠΕΡΙΕΧΟ ΙΚΟ ΜΕΝΟΥ Τεύχος 9,

Tηλεόραση Παιδί

Παιδική

€5,00

Ελένη Δημ ητρίου Ψυχολόγος

Έλενα Δημητρίου Ψυχολόγος

Θετική και αρνητική επίδραση της τηλεόρασης 10 βήματα για την καλή χρήση Πιθανά ανησυχητικά συμπτώματα των Υπολογιστής και μάτια παιδιών

Τεύχος 1: Παιδικές αλλεργίες 1 Τεύχος 2: Επάγγελμα γονιός 1 Τεύχος 3: Παιδικές αλλεργίες 2 Τεύχος 4: Επάγγελμα γονιός 2 Τεύχος 5: Μονογονειακές οικγένειες 1

28

Σύμβαση για τα Δικαιώματ α του παιδιού Σημάδια κακ οποίησης Συναίπειες άσκησης βίας στα παιδιά Η κλίμακα του προβλή ματος Ρόλος Γονέων Στρατηγικές Πρόληψης

Τεύχος 6: Μονογονειακές οικγένειες 2 Τεύχος 7: Οικογένεια & παιδί Tεύχος 8: Διαζύγιο και παιδί Tεύχος 9: Παιδική Κακοποίηση Tεύχος 10: Τηλεόραση και παιδί

Νέα γραμμή ΔΩΡΕΑΝ υποστήριξης γυναικών και παιδιών, θυμάτων ενδοοικογενειακής βίας

Μια σημαντική πρωτοβουλία πραγματοποιεί ο σύνδεσμος ΠΑΙΔΙΚΟ ΧΑΜΟΓΕΛΟ, προσφέροντας την ανοιχτή τηλεφωνική γραμμή υποστήριξης γυναικών και παιδιών θυμάτων ενδοοικογενειακής βίας συμβάλλοντας ουσιαστικά στην προστασία και την αντιμετώπιση των σχετικών κρουσμάτων. Η γραμμή είναι διαθέσιμη για το κοινό καθημερινά Δευτέρα έως και Παρασκευή, ώρες 08:00 έως 17:00.

Ελένη Δημητρίου

BSc Psychology, Kingston University, Uk ΜΒΑ, University of Νicosia

96493020 29

Λεωφ. Στροβόλου 227, Διαμ. 101 - 2048 Στρόβολος, Λευκωσία Tηλ.: 22-260005, Fax: 22-260004 www.paidikoxamogelo.org.cy ΠΑΙΔΙΚΟ ΧΑΜΟΓΕΛΟ ΗΕ 255456