Master industriële ingenieurswetenschappen

2013-2014

SIN T-K A CAM WA TELIJ V PUS ER NEDE NAY ER

IndustriĂŤle ingenieurswetenschappen

AGEN INFOD

MEELO PDAGEO N

Het he le ook tijd academiejaa rm e en krok ns herfstvaka ogelijk, ntie usvaka ntie.

Mail de data d ie je ve rkiest n aar denaye r@less ius.eu

13 aart 2013 m 3 2 g 0 a zaterd dag 15 mei 213 s n e ni 20 3 wo g 29 ju tember 201 a d r e t p za e s ag 7 n zaterd ismake u ssius.e www.le

/komk

enn

Ontdek alle infomomenten op p. 53 www.lessius.eu

KU Leuven …

Ontdek jezelf.

Begin bij de wereld.

Beste toekomstige student, Voor je ligt een van de zeven bachelorbrochures van de gloednieuwe Faculteit Industriële Ingenieurswetenschappen (FIIW) van de KU Leuven. Deze faculteit is ontstaan uit de hervormingen binnen het Vlaamse hoger onderwijs en trekt meteen de aandacht door haar unieke karakter. Je vindt er alle opleidingen industrieel ingenieur die ingericht werden door een hogeschool binnen de Associatie KU Leuven, en die vanaf september 2013 volwaardige KU Leuven-opleidingen worden. De nieuwe faculteit neemt een heel eigen positie in binnen het rijtje van de faculteiten Architectuur, Wetenschappen, Ingenieurswetenschappen en Bio-ingenieurswetenschappen aan de KU Leuven.

Helemaal uniek is de wijze waarop je onderwijs volgt aan deze faculteit. Dat gebeurt op de campussen van een van de zes hogescholen. Zo kun je in heel Vlaanderen terecht, van Oostende, Gent, Aalst of Sint-Katelijne-Waver tot Leuven, Geel of Diepenbeek. Op elk van onze campussen bewaken we het eigen karakter en de kwaliteit van onze opleidingen, zonder het groter geheel uit het oog te verliezen.

De verspreiding van de opleidingen over de verschillende campussen enerzijds en de optimale samenwerking tussen de hogescholen en de KU Leuven anderzijds maken de Faculteit Industriële Ingenieurswetenschappen tot een uiterst dynamisch en toekomstgericht studie- en onderzoeksplatform, waar jij deel van kunt uitmaken.

Daarnaast sta je als student aan de FIIW al met één been in de praktijk dankzij een nauw contact met de ondernemingen, verspreid over heel Vlaanderen.

Kortom: de Faculteit Industriële Ingenieurswetenschappen biedt je alle kansen op het vlak van onderwijs, onderzoek en praktijk. Last but not least kun je op het einde van de rit je harde werk verzilveren in een KU Leuven-diploma, nog steeds een van de meest gewaardeerde diploma’s op de arbeidsmarkt, dat ook een internationale erkenning geniet.

We verwelkomen je graag aan onze faculteit en wensen je veel succes!

Kris Willems Decaan Faculteit Industriële Ingenieurswetenschappen

Greet Langie Vicedecaan Faculteit Industriële Ingenieurswetenschappen

Faculteit Industriële Ingenieurswetenschappen n

n

KU Leuven-student industriële ingenieurswetenschappen in Leuven, Aalst, Diepenbeek, Geel, Gent, Oostende of Sint-Katelijne-Waver Opleidingen aan de faculteit

Studeren aan de Faculteit Industriële Ingenieurswetenschappen in Sint-Katelijne-Waver, Campus De Nayer (Lessius) n

7 8 9

13

Studeren aan Campus De Nayer Opleidingen van de Faculteit Industriële Ingenieurswetenschappen aan Campus De Nayer

15

Industriële ingenieurswetenschappen

17

n

n n n

n n

Opleiding in een notendop Profiel Bacheloropleiding Opbouw Studieprogramma Opleidingsonderdelen van semester 1, 2 en 3, gemeenschappelijk deel van de bacheloropleiding Voorbeeld van een uurrooster Masteropleidingen Beroepsuitwegen

Studeren in het buitenland

14

18 20 21 21 24 31 34 35 38

43

3

Verder studeren n n n n

46 46 47 47

Profielen wetenschap en technologie

49

Infomomenten

53

Studiebegeleiding

55

Praktisch

57

n

4

Bijkomend masterdiploma Lerarenopleiding Permanente Vorming Doctoreren

45

n n n

Studentenvoorzieningen Inschrijvingen en studiegelden Nuttige websites Plattegrond van de campus

58 60 63 64

5

Faculteit IndustriĂŤle Ingenieurswetenschappen n

n

KU Leuven-student industriĂŤle ingenieurswetenschappen in Leuven, Aalst, Diepenbeek, Geel, Gent, Oostende of Sint-Katelijne-Waver Opleidingen aan de faculteit

8 9

7

KU Leuven-student industriële ingenieurswetenschappen in Leuven, Aalst, Diepenbeek, Geel, Gent, Oostende of Sint-Katelijne-Waver

OOSTENDE GEEL GENT

SINT-KATELIJNE-WAVER AALST LEUVEN

8

DIEPENBEEK*

BRUSSEL

* De opleiding in Diepenbeek is een gezamenlijke opleiding van UHasselt en KU Leuven.

Vanaf 2013-2014 worden de academische opleidingen aan de hogescholen (met uitzondering van de kunstopleidingen) universitaire opleidingen. Dit betekent dat je op niet minder dan zeven verschillende campussen een KU Leuven-opleiding van de Faculteit Industriële Ingenieurswetenschappen kunt volgen. De bacheloropleiding industriële wetenschappen kun je op elk van de zeven campussen starten. De bacheloropleiding biowetenschappen wordt alleen in Geel (K.H.Kempen) aangeboden.

De opleiding industriële wetenschappen behoudt zeer duidelijk haar profiel. Als KU Leuvenstudent volg je les op de campus van de hogeschool. KU Leuven staat garant voor de kwaliteit van de opleiding en levert op het einde van de rit een KU Leuven-diploma.

De programma’s van de eerste drie semesters van de bachelor industriële wetenschappen zijn op elkaar afgestemd zodat alle doorstroommogelijkheden binnen de eigen campus of naar een andere campus mogelijk zijn. Vanaf het vierde semester kies je een specifieke afstudeerrichting.

FACULTEIT INDUSTRIËLE INGENIEURSWETENSCHAPPEN

MASTEROPLEIDINGEN n Master in de industriële wetenschappen: biochemie n Master in de industriële wetenschappen: bouwkunde n Master in de industriële wetenschappen: chemie n Master in de industriële wetenschappen: elektromechanica n Master in de industriële wetenschappen: elektronica - ICT n Master in de industriële wetenschappen: energie n Master in de industriële wetenschappen: kunststofverwerking n Master in de industriële wetenschappen: nucleaire technologie n Master in de industriële wetenschappen: verpakkingstechnologie n Master of Industrial Sciences: Biochemical Engineering n Master of Industrial Sciences: Chemical Engineering

n n n n

n n n

n n n

SINT-KATELIJNE-WAVER CAMPUS DE NAYER (LESSIUS-THOMAS MORE)

n n n n

OOSTENDE (KHBO)

DIEPENBEEK (KHLIM)*

n n n

GEEL (K.H.KEMPENTHOMAS MORE)

AALST EN GENT (KAHO)

BACHELOROPLEIDINGEN n Bachelor in de industriële wetenschappen - bouwkunde - chemie - elektromechanica - elektronica - ICT - kunststofverwerking - nucleaire technologie - verpakkingstechnologie n Bachelor of Industrial Sciences - Chemical Engineering - Electromechanical Engineering - Electronics Engineering n Bachelor in de biowetenschappen

LEUVEN (GROEPT)

Opleidingen aan de faculteit

n n n n

n n n n n n

n

9

n

n

n

n

n

n

n

n

n

n

n

n

n

n

n

n

n

n

n

n

n

n

n

n

n

n

n

n n n n n

n

10

SINT-KATELIJNE-WAVER CAMPUS DE NAYER (LESSIUS-THOMAS MORE)

OOSTENDE (KHBO)

GEEL (K.H.KEMPENTHOMAS MORE)

DIEPENBEEK (KHLIM)*

AALST EN GENT (KAHO)

MASTEROPLEIDINGEN n Master of Industrial Sciences: Electromechanical Engineering n Master of Industrial Sciences: Electronics Engineering n Master in de biowetenschappen: land- en tuinbouwkunde n Master in de biowetenschappen: voedingsindustrie n European Master of Science in Food Science, Technology and Nutrition (Erasmus Mundus)

LEUVEN (GROEPT)

Opleidingen aan de faculteit

n n n n n

MASTER-NA-MASTEROPLEIDINGEN n Master in de industriële wetenschappen: industriële kunststofverwerking n Master in Welding Engineering * De opleiding in Diepenbeek is een gezamenlijke opleiding van UHasselt en KU Leuven.

n n

11

Studeren aan Faculteit IndustriĂŤle Ingenieurswetenschappen in Sint-Katelijne-Waver, Campus De Nayer (Lessius) n n

Studeren aan Campus De Nayer Opleidingen van de Faculteit IndustriĂŤle Ingenieurswetenschappen aan Campus De Nayer

14 13

15

Studeren aan Campus De Nayer Als kersverse student voel je je meteen thuis op onze campus. Het studentenleven in SintKatelijne-Waver en Mechelen mag dan wel kleinschaliger zijn dan in Leuven of Antwerpen, het is des te gezelliger. Op Campus De Nayer is er een lange traditie van studentenclubs en -kringen, en er is bijna elke dag iets te doen. Op fietsafstand zijn in Mechelen tal van ontspanningsmogelijkheden: film, (studenten)cafés en gezellige terrasjes, shoppen, sport, concerten, theater, tentoonstellingen … En steden als Antwerpen, Brussel, Leuven en Gent zijn niet ver weg.

14

Maar je komt natuurlijk in de eerste plaats om te studeren. Op onze campus vormen we niet alleen knappe koppen, maar ook gedreven mensen en loyale professionals in vele vakgebieden, die zich willen engageren om de maatschappij te verbeteren door technologische innovatie. We gaan voor virtuozen in theorie én praktijk.

Die uitgebalanceerde mix zorgt ervoor dat afgestudeerden van alle opleidingen probleemloos hun plaats op de arbeidsmarkt weten te vinden. De hoge waardering voor het diploma blijkt ook uit de deelname van meer dan 130 bedrijven en instellingen aan de jobinfobeurs op Campus De Nayer.

Een ingenieur is op vele plaatsen inzetbaar.

Niet alleen in de industrie, maar ook daarbuiten.

Daarom word je aan onze campus uitermate gestimuleerd om je optimaal te ontplooien.

Onze bacheloropleiding in de industriële wetenschappen combineert een stevige wetenschappelijke basis met een hands-on praktijkervaring. Vanaf dag één werk je in onze laboratoria mee aan projecten die nauw aansluiten bij de realiteit en de innovatiedrang van de bedrijfswereld en de professionele omgeving.

Uitstekende docenten en studiebegeleiders staan borg voor een interactieve opleiding op mensenmaat. Onze persoonlijke aanpak is ons handelsmerk. Je volgt college met alle studenten in een grote aula, maar voor oefenzittingen en laboratoriumoefeningen word je onderverdeeld in kleinere groepen en individueel begeleid.

Ook aan studie- en studentenbegeleiding hechten we veel belang. We staan je met raad en daad bij om je maximaal te helpen bij een vlot studieparcours. Zo kun je bij STIP (Studenteninformatiepunt) terecht voor alle kleine en grote studentennoden: studentenhuisvesting, mobiliteit, gezonde voeding, studentenjobs, psychosociale begeleiding, sport en cultuur … En wie zijn vleugels wil uitslaan, profiteert van ons nationale en internationale netwerk. Met bestemmingen in maar liefst zestig landen is studeren aan Campus De Nayer voor vele studenten een echt grensverleggende ervaring.

STUDEREN AAN DE FACULTEIT INDUSTRIËLE INGENIEURSWETENSCHAPPEN IN SINT-KATELIJNE-WAVER, CAMPUS DE NAYER (LESSIUS)

Opleidingen van de Faculteit Industriële Ingenieurswetenschappen aan Campus De Nayer Bachelor (180 studiepunten) n

Bachelor in de industriële wetenschappen afstudeerrichtingen: - bouwkunde - chemie - elektromechanica - elektronica – ICT

Master (60 studiepunten) n n n n

n n

Master in de industriële wetenschappen: biochemie (focus biotechnologie) Master in de industriële wetenschappen: bouwkunde (bouwkunde of landmeten) Master in de industriële wetenschappen: chemie (focus chemische procestechnologie) Master in de industriële wetenschappen: elektromechanica (elektromechanica of Automotive Engineering) Master in de industriële wetenschappen: elektronica - ICT (elektronica of ICT) Master in de industriële wetenschappen: energie

Master-na-master (60 studiepunten) n

Master in Welding Engineering

15

IndustriĂŤle ingenieurswetenschappen n n n

n n

Opleiding in een notendop Profiel Bacheloropleiding Opbouw Studieprogramma Opleidingsonderdelen van semester 1, 2 en 3, gemeenschappelijk deel van de bacheloropleiding Voorbeeld van een uurrooster Masteropleidingen Beroepsuitwegen

18 20 21 21 24

31 34 35 38

17

Opleiding in een notendop De iPod in je broekzak, de brug waarover je fietst, de scanners in een ziekenhuis, de sportdop van een waterfles, nieuwe medicijnen die levens redden, de helpende hand van een robot … technologie is overal.

En overal maakt technologie de wereld duurzamer, veiliger, sneller en interactiever.

Ben je ook gefascineerd door toepassingen die het verschil maken? Heb je originele ideeën om onze leefomgeving te optimaliseren?

Ben jij een teamplayer die graag oplossingen voor praktische problemen bedenkt? Dan is een opleiding in het gevarieerde domein van de industriële ingenieurswetenschappen vast iets voor jou!

18

Een ingenieur is in de bedrijfswereld de ‘problemsolver’ bij uitstek. Vandaar dat je vanaf het begin van de bacheloropleiding leert om technologische problemen uit de praktijk op een methodische manier aan te pakken en op te lossen. Naast het toepassen van je kennis op concrete technologische problemen ontwikkel je vaardigheden zoals vakoverschrijdend werken, werken in team, mondeling en schriftelijk rapporteren, informatieverwerving en -verwerking.

Vanaf de start profiteer je daarbij ook van de expertise van onze docenten, die toegepast wetenschappelijk onderzoek doen in het domein waarover ze onderwijzen.

Dat garandeert je een opleiding die academisch onderbouwd is en gebaseerd op de recentste wetenschappelijke inzichten.

Dat is van onschatbare waarde omdat je zo probleemoplossend en kritisch leert denken.

Zo kun je bij probleemsituaties in je latere beroep ook altijd adequaat reageren.

Tijdens de eerste drie semesters van de bacheloropleiding krijg je een brede wetenschappelijke basis gestoeld op wiskunde, chemie en fysica (inclusief mechanica, elektriciteit en elektronica), en aangevuld met een aantal typische ingenieurstechnieken zoals informatica, grafische technieken en projectvaardigheden.

Vanuit deze brede basisvorming ga je je in de volgende drie semesters meer specialiseren in een technologiedomein dat aansluit bij je persoonlijke interesse. Op die manier legt de bacheloropleiding ook de technologische basis voor de aansluitende masteropleiding waarin je je verder specialiseert in je gekozen technologiedomein.

INDUSTRIËLE INGENIEURSWETENSCHAPPEN

Als ingenieur zul je het leven van mensen aangenamer maken door het op een verantwoorde manier met technologie te ondersteunen. Daarom zijn zorg voor milieu en duurzaamheid voortdurende aandachtspunten tijdens de opleiding. En aangezien je tijdens je loopbaan moet functioneren in het bedrijfsleven en in de maatschappij, besteedt de opleiding ook aandacht aan niet-technische kennis en vaardigheden zoals filosofie, bedrijfseconomie, communicatie en elden) studieg en / u e . management. s u si uss www.les ven aan curs oet je m e sgeld ( g g j n t i i i b v u r j e i o inschr 0 à 250 eur se. Hi aarvan a t f e r h o l t Naas bache er 22 aar d ongeve eerste en tellen, m elijk zul je oeken in de k ag mog e a o l z e o b z s b f d n j n e i a of h e bedr aatsingskost entuel pl nog ev de ver e en w prober n. de te hou

aartje k s j i r P

19

Laptop nodig?

Ook al merken we een toename ervan bij de studenten, een laptop is zeker geen must.

In de laboratoria en oefeningenzittingen waar je een computer moet gebruiken, zijn er steeds computers voorzien. In het studielandschap kun je een laptop ontlenen als je overdag even wil werken aan een taak. Een USB-stick is dan natuurlijk handig om je data te bewaren.

Ben je van plan om een laptop of computer te kopen, dan kun je als KU Leuven-student ook genieten van de mogelijkheden tot ‘samenaankoop’.

Profiel Ben jij een toekomstig industrieel ingenieur? Dan herken je vast de volgende eigenschappen. n

n n

n

n

n

20

Je lost graag praktische problemen op en je bent ook gefascineerd door het hoe, wat en waarom achter die praktijk.

Je zoekt graag uit hoe je nieuwe ideeën kunt toepassen en oude ideeën kunt verbeteren.

Je maakt theoretische ontwerpen gebruiksklaar voor de bedrijfswereld en vormt zo de brug tussen idee en praktijk.

Je ambieert een functie met verantwoordelijkheid, waarbij je jouw technische kennis kunt toepassen op concrete uitdagingen in het bedrijfsleven.

Je bent bereid om je de nodige communicatie- en managementskills eigen te maken tijdens je opleiding.

Je volgde in het secundair onderwijs bij voorkeur een ASO- of TSO-opleiding met een stevige wiskundige en/of wetenschappelijke basis (minstens 4 uur wiskunde per week).

Belangstelling voor wetenschap en technologie, werklust en motivatie zijn echter belangrijker dan je vooropleiding.

De Faculteit Industriële Ingenieurswetenschappen kiest voor een sterk studentgerichte benadering. De praktijkgerichte lessen zijn gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek.

Het profiel van de industrieel ingenieur verschilt dan ook van de andere profielen binnen de Groep Wetenschap en Technologie van de KU Leuven. Op pagina 49 kun je uitzoeken welk profiel het meest aansluit bij jouw vaardigheden en interesses.

INDUSTRIËLE INGENIEURSWETENSCHAPPEN

Bacheloropleiding Opbouw De opleiding tot industrieel ingenieur bestaat uit een bacheloropleiding van 180 studiepunten en een masteropleiding van 60 studiepunten.

De opleiding wordt in een modeltraject aangeboden. Een reguliere voltijdse student die dit traject volgt, legt de bacheloropleiding af in drie opleidingsfases en de masteropleiding in één fase. Telkens staat een evenwichtige mix tussen theorie en praktijk centraal. Je leert zowel zelfstandig als in team functioneren en komt in contact met bedrijven en toegepast innovatief onderzoek. Je sluit je bacheloropleiding af met een bachelorproef.

De bacheloropleiding in de industriële wetenschappen bestaat uit twee delen van elk drie semesters of anderhalve opleidingsfase.

Het eerste deel, dat bestaat uit de eerste drie semesters, is gemeenschappelijk voor alle afstudeerrichtingen. Dit gemeenschappelijk deel omvat een sterke wetenschappelijke basis en een polyvalente ingenieursvorming.

Deze periode sluit je af met een wetenschappelijk project.

In het tweede deel kies je vanaf het vierde semester op Campus De Nayer specifiek voor een van deze vier afstudeerrichtingen: n

n

n

n

bouwkunde (minors bouwkunde en landmeten), chemie (minors biochemie en chemische procestechnologie), elektromechanica (minors Automotive Engineering en elektromechanica), elektronica-ICT (minors elektronica en ICT).

21

Ingenieursstudenten chemie voorzien Ghanees dorp van zuiver water Twee studenten chemie bouwden in het Ghanese Wovoguma een eenvoudige, duurzame en energiezuinige waterzuiveringsinstallatie. Op twee maanden tijd zorgden de twee er samen met een plaatselijke ngo voor dat 3 000 Ghanezen geen vervuild water meer uit het naburige meer moeten gaan halen. ‘Door het project leerden we hoe belangrijk organisatie en opvolging zijn. We moesten continu improviseren omdat er verschillende zaken misliepen. Een elektriciteitskabel die knapte, een kraanarm die bezweek onder het gewicht, een wagen die de gracht inreed, moessonregens die alles blank zetten …

We moesten ook leidinggeven aan de plaatselijke vrijwilligers en we hebben enkele Ghanezen geleerd hoe ze de installatie moeten onderhouden en opvolgen. Toen bleek dat de installatie werkte zoals voorzien, gaf dat een fantastisch gevoel.

We hebben een schat aan ervaring opgedaan die niemand ons nog kan afnemen.’

Sem 8

Sem 7

Sem 6

Sem 5

Sem 4

Sem 3

Sem 2

Sem 1

landmeten

afstudeerrichtingen

bouwkunde

minor biochemie

focus biotechnologie

Biochemie focus chemische procestechnologie

Chemie

Automotive Engineering

elektromechanica

afstudeerrichtingen

Elektromechanica Energie

minor elektromechanica

Elektromechanica

minor minor Automotive chemische procesEngineering technologie

Chemie

MASTER IN DE INDUSTRIËLE WETENSCHAPPEN

minor landmeten

Bouwkunde

minor bouwkunde

Bouwkunde

Gemeenschappelijk programma

minor ICT

elektronica

ICT

afstudeerrichtingen

Elektronica-ICT

minor elektronica

Elektronica-ICT

Nadat je het diploma van bachelor in de industriële wetenschappen behaald hebt, start je normaliter de master in de industriële wetenschappen om zo je universitair diploma van industrieel ingenieur te behalen. Meer info over de masteropleidingen vind je op pagina 35.

Eén fase

Derde opleidingsfase

Tweede opleidingsfase

Eerste opleidingsfase

BACHELOR IN DE INDUSTRIËLE WETENSCHAPPEN

MODELTRAJECT INDUSTRIËLE INGENIEURSWETENSCHAPPEN

22

INDUSTRIËLE INGENIEURSWETENSCHAPPEN

In de bacheloropleidingen industriële wetenschappen worden drie leer- en werkvormen gehanteerd: n

Hoorcolleges De hoorcolleges hebben tot doel leerstof op een gestructureerde manier aan te bieden, te bespreken en de student te motiveren actief mee te denken.

Hoorcolleges worden gegeven voor grotere groepen studenten en hebben altijd betrekking op de voor een examen vereiste leerstof.

n

Oefeningen/seminaries Voor de meeste opleidingsonderdelen worden aansluitend op de hoorcolleges oefeningen gemaakt. In deze sessies wordt de leerstof in groep verwerkt en ingeoefend, onder de begeleiding van een docent. Bovendien worden er methodes aangereikt om wetenschappelijktechnologische problemen op te lossen.

Gericht en correct oefeningen kunnen oplossen is in een praktijkgerichte opleiding heel belangrijk en daarom wordt er tijdens de evaluatie veel belang aan gehecht.

n

Practica en projectwerk De practica en projecten bestaan uit concrete opdrachten die de studenten zelfstandig of in groep moeten uitvoeren.

Een project of een practicum appelleert zowel aan het handelen, het denken als aan het voelen van de student.

Je vertrekt altijd vanuit een concrete opdracht. Om die opdracht te volbrengen, moet je dus iets doen (handelen) waarvoor je de nodige vaardigheden moet inzetten of ontwikkelen.

Je moet voor de opdracht echter ook een beroep doen op je kennis (denken): het is immers de bedoeling dat je met kennis van zaken handelt.

Ten slotte is de opdracht van die aard dat ze je op een of andere manier ‘raakt’ (voelen), zodat je er daadwerkelijk genoegen aan beleeft.

Tijdens de eerste drie semesters krijgen de studenten reeds uitgebreid de kans om praktijkervaring op te doen: de vele practica waar de studenten reële, hands-on problemen moeten oplossen, de soft skill-sessies, de bedrijfsbezoeken waar een eerste confrontatie met het bedrijfsleven gebeurt en de projecten waar studenten in groep een complexere opdracht moeten uitwerken en verdedigen.

Kersvers ingenieur elektronica-ICT wint Cera Award Bob De Schutter, afgestudeerd als master in de industriële wetenschappen: elektronica-ICT, won een Cera Award voor zijn project ‘Het ontwerp van een computernetwerk voor Kringwinkel De Cirkel uit Brecht’.

De Cera Award stimuleert ingenieurs- en technologiestudenten om te kiezen voor een opdracht in de socialprofitsector. Bob De Schutter bracht het bestaande computernetwerk en de probleempunten van de kringwinkel in kaart. Het bestaande netwerk was onoverzichtelijk, traag en volledig onbruikbaar bij spanningsstoornissen. Hij tekende zelf een nieuw netwerk uit, zocht naar oplossingen voor een nieuwe server en implementeerde ook het nieuwe netwerk. ‘Het project gaf mij als student een grote verantwoordelijkheid. Ik heb veel meer bijgeleerd dan in een gewone bedrijfscontext.’

23

Studieprogramma SP.: studiepunten SEM: semester

Modeltraject gemeenschappelijk deel - semesters 1, 2 en 3 Om je als toekomstig ingenieur een stevige basis te geven, voorzien we tijdens de eerste drie semesters van de bachelor een aantal gemeenschappelijke opleidingsonderdelen.

Deze opleidingsonderdelen omspannen alle ingenieursdomeinen. Bij de meeste campussen van de Faculteit IndustriĂŤle Ingenieurswetenschappen is dit modeltraject identiek.

De eerste drie semesters van de opleiding zijn binnen het gemeenschappelijke deel opgedeeld in een aantal clusters (leerlijnen) die elk over een bepaald wetenschappelijk domein gaan.

De meeste van deze lijnen bevatten in het eerste semester een opleidingsonderdeel dat handelt over basiskennis en dat eventuele verschillen in vooropleiding wegwerkt.

Een opleidingsonderdeel in het tweede semester werkt deze basiskennis verder uit, terwijl het derde semester meer verdieping en verder gevorderde toepassingen brengt.

24

Ken je deze onderwijstermen al?

Elke opleiding is een geheel van opleidingsonderdelen. Elk opleidingsonderdeel krijgt een aantal studiepunten (sp.) of credits toegekend. Een studiepunt is een maat voor de tijd die een student gemiddeld moet besteden aan het opleidingsonderdeel en staat voor 25 Ă 30 uren studietijd. De omvang van een opleiding wordt niet langer in programmajaren, maar in opleidingsfases en studiepunten uitgedrukt: een bacheloropleiding omvat 180 studiepunten (= 3 opleidingsfases), een masteropleiding 60 (= 1 opleidingsfase), 120 (= 2 opleidingsfases) of meer studiepunten naargelang de opleiding. De omvang van tal van masteropleidingen kan in de toekomst vermeerderen van 60 naar 120 studiepunten. Deze wijziging kan ook een impact hebben op de bacheloropleiding.

Aan de KU Leuven wordt een academiejaar opgesplitst in twee semesters, die beide afgesloten worden met een definitieve examenreeks van de opleidingsonderdelen van dat semester.

De eerste drie semesters van de bachelor industriĂŤle wetenschappen zijn ingedeeld in clusters. Een cluster is een groep opleidingsonderdelen die elk over een bepaald wetenschappelijk domein gaan.

INDUSTRIËLE INGENIEURSWETENSCHAPPEN

Modeltraject gemeenschappelijk deel - semesters 1, 2 en 3 OPLEIDINGSONDERDEEL

SP.

SEM

ENERGIE EN MATERIE CHEMIE-MATERIAALKUNDE n Chemie 1: structuur van materie n Chemie 2: chemische reactiviteit n Chemie 3: bio-organische chemie n Materiaalkunde

4 4 3 4

1 2 3 3

ELEKTRICITEIT Elektriciteit 1: elektrostatica en gelijkstroom n Elektriciteit 2: elektromagnetisme en wisselstroom

5 6

1 2

FYSICA-THERMODYNAMICA-FLUÏDUMMECHANICA Fysica 1: energie en optica n Fysica 2: golven en toepassingen op kwantumfysica n Thermodynamica n Fluïdummechanica

4 5 3 3

1 2 3 2

MECHANICA-STERKTELEER Mechanica: statica n Mechanica: dynamica n Sterkteleer

3 4 5

1 2 3

INFORMATIE- EN COMMUNICATIETECHNOLOGIE n Elektronica n Computers en programmeren n Netwerken en objectoriëntatie

4 4 4

3 2 3

WISKUNDE n Algebra n Analyse 1 n Analyse 2 n Statistiek

4 4 4 3

2 1 3 1

GRAFISCHE INGENIEURSTECHNIEKEN-PROJECTWERK n Grafische ingenieurstechnieken n Projectwerk

3 4

1 en 2 3

ALGEMENE VORMING n Filosofie

3

1

n

n

n

n Theorie

n Oefeningen

n Practicum

n Project

Voor een gedetailleerde beschrijving van de opleidingsonderdelen van semesters 1, 2 en 3: zie p. 31

25

Modeltraject afstudeerrichting bouwkunde - semesters 4, 5 en 6 Je krijgt een brede introductie in structuurontwerp en -analyse, met aandacht voor de ontwerp- en uitvoeringsprincipes van funderingen en van structuren in staal, gewapend beton, hout en metselwerk.

Een goede kennis van bouwmaterialen, ontwerp en uitvoeringsdetails is immers essentieel. Daarnaast komen de comfortuitrusting in gebouwen en elementaire plaatsbepalingstechnieken aan bod.

Dat alles plaatsen we binnen een actueel normatief kader en de beheersing van eigentijdse software. We gaan ook uitgebreid in op bepaalde aspecten van bedrijfsvoering, in het bijzonder op werfvoorbereiding en -opvolging.

26

Ongeveer de helft van je opleiding staat voor praktijkgericht onderwijs, vaak in de vorm van groepswerk. Zo leer je functioneren binnen een multidisciplinair bouwteam en ontwikkel je sociale vaardigheden (communicatievaardigheid, planmatig werken …).

Het zesde semester bestaat uit een beperkt keuzepakket onder de vorm van de minors bouwkunde en landmeten. Zo krijg je een beperkte voorafspiegeling van de masteropleiding bouwkunde met afstudeerrichtingen bouwkunde en landmeten.

Oud-studenten bouwkunde behalen verschillende ie-prijzen Meer dan 600 genodigden woonden op 1 december 2011 in het justitiepaleis van Antwerpen de uitreiking van de ‘ie-prijzen’ bij. Ie-net is de community van alle ingenieurs en technisch geïnspireerde mensen in Vlaanderen. De prijzen bekronen de beste eindwerken van afstuderende ingenieurs. Voor het eerst konden ook afstuderende industrieel ingenieurs deelnemen aan de wedstrijd. Creativiteit en innovatie stonden voorop!

Een jury van 80 vertegenwoordigers uit de industrie, overheid, onderzoeksinstellingen en onderwijs boog zich over de inzendingen en kende de prijzen toe. 115 burgerlijk, bio- en industrieel ingenieurs mochten hun posters voorstellen en 20 van hen sleepten ook effectief een ie-prijs in de wacht, samen goed voor 10 000 euro.

Campus De Nayer-studenten Chaïm Barbier en Evert Vanderheyden behaalden met hun masterproef ‘Studie naar een optimaal beheer van geometrische raakvlakken’ de publieksprijs in de categorie ‘Beste oplossing’.

Nathalie Kerstens en Pauline De Somer deden nog beter en kregen zowel de publieksprijs in de categorie ‘Beste investering’ als de juryprijs in de categorie ‘Energie, klimaat, milieu en natuur’. Ze bestudeerden in hun masterproef de ‘Hygrothermische impact op een volle metselwerkmuur bij plaatsing van binnenisolatie’.

INDUSTRIﾃ記E INGENIEURSWETENSCHAPPEN

Modeltraject afstudeerrichting bouwkunde - semesters 4, 5 en 6 OPLEIDINGSONDERDEEL n n n n n n n n n n n n n n n n

SP.

Bachelorproef Bedrijfskunde Bouwfysica 1 Bouwmachines Bouwmanagement Bouwplaatsveiligheid Geotechniek 1 Gewapend beton Hydraulica Laboratoria en ontwerpen bouwkunde Materialen en methoden Metaalbouw 1 Sterkteleer en stabiliteit Sterkteleer 2 + aanvullingen Topografie Uitrusting van gebouwen

8 4 4 3 6 3 6 8 4 6 4 6 7 6 4 4

MINOR BOUWKUNDE n Constructie n Metaalbouw 2

4 3 27

MINOR LANDMETEN n Bodemkunde en satellietgeodesie n GIS

n Theorie

n Oefeningen

n Practicum

4 3

n Project

Modeltraject afstudeerrichting chemie - semesters 4, 5 en 6 De afstudeerrichting chemie garandeert een brede, praktijkgerichte ingenieursvorming.

Dat is belangrijk, gezien het multidisciplinaire karakter van de chemische industrie en het daaraan gekoppelde technologisch onderzoek.

In de opleiding komen verschillende scheikundige ingenieursdomeinen aan bod: milieutechnologie, analytische chemie (scheikundige analyses), chemische procestechnologie en biotechnologie.

In de derde opleidingsfase kies je een van de minors, waarin meer aandacht besteed wordt aan respectievelijk chemische procestechnologie en biotechnologie.

Een groot deel van je programma bestaat uit praktijkgericht onderwijs: labo-opdrachten, projectwerk en oefeningen. Het projectwerk wordt vaak in groep uitgevoerd. Zo ontwikkel je je sociale vaardigheden. Onze maatschappij heeft immers niet alleen nood aan ingenieurs die wetenschappelijk stevig in hun schoenen staan, maar ook aan ingenieurs die leiding kunnen geven, in team kunnen werken, initiatief ontwikkelen, innoverend en creatief denken en communicatief zijn.

Modeltraject afstudeerrichting chemie - semesters 4, 5 en 6 OPLEIDINGSONDERDEEL

28

n n n n n n n n n n n n n

SP.

Analytische chemie I en II Bachelorproef Bedrijfskunde Beheersing van industriële processen Celbiologie Chemische ingenieurstechnieken I Informatietechnologie Meet-, regel- en stuurtechniek Milieutechnologie Organische chemie I en II Reactorentechnologie Scheidingsprocessen Thermodynamica van chemische processen

4+6 8 4 4 3 6 4 6 5 6+4 5 4 6

MINOR BIOCHEMIE n Biochemie n Microbiologie & industriële microbiologie

9 6

MINOR CHEMISCHE PROCESTECHNOLOGIE n Chemische installaties n Chemische processimulatie n Industriële chemie

8 3 4

n Theorie

n Oefeningen

n Practicum

n Project

INDUSTRIﾃ記E INGENIEURSWETENSCHAPPEN

Modeltraject afstudeerrichting elektromechanica - semesters 4, 5 en 6 Het programma van de opleiding elektromechanica bestaat uit basisingenieursopleidingsonderdelen die begrippen uit de fysica naar technische toepassingen vertalen. De volgende aspecten komen aan bod: opbouw, werking en toepassingen van mechanische componenten, thermodynamische systemen en elektrische en elektronische componenten en systemen.

Je verwerft kennis van materialen en van verwerkingsmethodes.

Er is bewust gekozen voor een globale benadering, zodat je een project in zijn totaliteit leert beheersen. Je bestudeert methodes om concepten uit verschillende disciplines met elkaar in verband te brengen en om onderdelen met elkaar te verbinden en het geheel te controleren.

De theorie wordt projectmatig toegepast. Je leert experimenten opzetten en evalueren.

Om je op een vlotte manier te kunnen integreren in een professionele omgeving komen ook bedrijfskundige aspecten aan bod.

Modeltraject afstudeerrichting elektromechanica semesters 4, 5 en 6 OPLEIDINGSONDERDEEL n n n n n n n n n n n n n n n n

SP.

Automatisering Bachelorproef Bedrijfskunde CAE-ontwerpen Dynamica van systemen Elektrische machines Industriﾃｫle elektronica Informatiesystemen Machinecomponenten Materiaalbehandeling Materiaalkeuze Productietechnieken Productieplanning Thermodynamica Werktuigbouw Wisselstroommotoren

6 8 4 7 4 6 6 3 6 3 3 6 4 5 6 4

MINOR AUTOMOTIVE ENGINEERING n Voertuigmotoren n Voertuigtechnieken

4 5

MINOR ELEKTROMECHANICA n Thermotechniek en stromingsmachines n Toegepaste elektriciteit

4 5

n Theorie

n Oefeningen

n Practicum

n Project

29

Modeltraject afstudeerrichting elektronica-ICT - semesters 4, 5 en 6 In de opleiding elektronica-ICT verwerf je een brede technische kennis van analoge en digitale elektronica en van informatie- en communicatietechnieken. Je verdiept je in systeem- en algoritmisch denken, leert gestructureerd en modulair werken en je flexibel aanpassen aan nieuwe technologieĂŤn en situaties. Je past al die kennis toe in praktijksessies (practica, seminaries, ontwerpen) en in een ontwerpproject (semester 6). We maken je ook vertrouwd met moderne communicatietechnieken zoals rapporteren, presenteren, vergaderen en leidinggeven.

Modeltraject afstudeerrichting elektronica-ICT semesters 4, 5 en 6 OPLEIDINGSONDERDEEL n n n n n n n

30

n n n n n n n n n n n n n

SP.

Analoge synthese Analoge elektronica Analoge transmissie Automatisering Bachelorproef Bedrijfskunde Computerarchitectuur Databanken en -grafieken Datacommunicatie Digitale signaalverwerking Digitale synthese Digitale elektronica Ingebedde systemen Objectgericht ontwerpen Programmeertechnieken Signaalverwerking Toegepaste elektriciteit Webtechnologie Windows-systemen Keuzeopleidingsonderdeel

3 6 3 5 8 4 4 5 4 4 5 6 3 4 6 5 3 5 3 4

KEUZEOPLEIDINGSONDERDEEL n Ontwerpen van elektronische systemen n Ontwerpen van softwaresystemen

n Theorie

n Oefeningen

n Practicum

n Project

INDUSTRIËLE INGENIEURSWETENSCHAPPEN

Opleidingsonderdelen van semester 1, 2 en 3 gemeenschappelijk deel van de bacheloropleiding n

Cluster energie en materie - Chemie-materiaalkunde In deze cluster draait het om het leren kennen en begrijpen van de materie die een ingenieur gebruikt om de oplossing van een probleem te bouwen.

Het opleidingsonderdeel materiaalkunde leert je de meest geschikte materialen te selecteren voor concrete toepassingen.

Je bestudeert daarom de eigenschappen van de materialen en de verschillende materiaalklassen zelf, maar ook het mechanische gedrag ervan.

Daarnaast is de relatie tussen de structuur van een materiaal en zijn eigenschappen belangrijk, zeker omdat je deze kunt beïnvloeden door bijvoorbeeld mechanische of thermische behandeling.

De drie opleidingsonderdelen in de leerlijn chemie, in elk semester één, vertrekken vanuit de chemische structuur van de materie. In een tweede stap wordt je de basiskennis bijgebracht van chemische reactiviteit.

In het laatste semester focust het opleidingsonderdeel bio-organische chemie op organische chemie en krijg je een inleiding in biochemische begrippen.

- Elektriciteit In deze cluster word je ingewijd in de belangrijke principes van elektriciteit, waarbij in een tweetal thema’s relevante toepassingen worden aangetoond.

Tijdens het eerste semester komen in elektriciteit 1: elektrostatica en gelijkstroom de basisbouwstenen aan bod die met gelijkstroom te maken hebben: elektrische lading, velden, weerstanden, netwerken …

Het toepassingsthema in dit gedeelte is de netwerktheorie.

In het tweede semester leer je in het opleidingsonderdeel elektriciteit 2: elektromagnetisme en wisselstroom over magnetisme, wisselstroom en hun toepassingen in de elektrotechniek.

31

- Fysica-thermodynamica-fluïdummechanica Deze cluster omvat een aantal opleidingsonderdelen die nauw aansluiten bij fysica.

Vanuit ingenieursstandpunt wordt in deze leerlijn het begrip energie als rode draad beschouwd. Energie is naast materie de tweede belangrijke bouwsteen in ingenieursoplossingen.

De fysica richt zich in het eerste semester op energie en optische toepassingen in het opleidingsonderdeel fysica 1: energie en optica. Het tweede semester zoemt in op golven, bijvoorbeeld als energiedrager. In fysica 2: golven en toepassingen op kwantumfysica zoemt men in op trillingen en golven en illustreert men bijvoorbeeld hun rol als energiedrager. De werking van de laser en het grote belang van deze heel specifieke vorm van energie in onze maatschappij wordt uitgelegd.

Het gedeelte thermodynamica verdiept de kennis van de energie vanuit een typische ingenieursbenadering. Dit inleidende opleidingsonderdeel is gebouwd rond de hoofdwetten en toepassingen uit het domein van de kringprocessen.

Ten slotte vormt het opleidingsonderdeel fluïdummechanica voor vele studenten een eerste echt contact met de ingenieursaanpak. Er wordt eerst een wetenschappelijke basis gelegd over hydrostatica en stroming van ideale en reële fluïda, om dan te komen tot concrete toepassingen, bijvoorbeeld leidingnetwerken.

- Mechanica-sterkteleer De mechanica omvat heel wat belangrijke bouwstenen voor een ingenieur.

Zo ligt mechanica: statica uit het eerste semester bijvoorbeeld aan de basis van sterkteleer wat in het derde semester op het programma staat. Ook de verdere toepassingen in de bouwkunde steunen op mechanica: statica. Kinematica en dynamica in mechanica: dynamica zijn dan weer nodig om de werking van machines en animaties in computergames te begrijpen.

32

In de opbouw van deze cluster vertrek je vanuit het statische evenwicht en het vrijmaken van lichamen. Daarna wordt mechanische energie en beweging bestudeerd om af te ronden met de interactie tussen krachten en bewegingen. Het gedeelte sterkteleer diept deze kennis verder uit en legt verbanden met, onder andere, materiaalkunde en (bouwkundige) toepassingen. n

Cluster grafische ingenieurstechnieken-projectwerk In het opleidingsonderdeel projectwerk volg je een leerlijn die focust op projectmatige aanpak van problemen en oplossingen. Ingenieurs werken vandaag in multidisciplinaire teams, vaak in een internationale context, waarin wetenschap en technologie snel evolueert.

Naast een degelijke wetenschappelijke en technische basiskennis hebben ingenieurs daarom nood aan een reeks algemene competenties: informatie opzoeken en verwerven, leiding geven, in een team samenwerken, communiceren ... Deze competenties worden verder uitgediept in de bachelor- en masterproef.

Een belangrijke internationale vorm van communicatie is de technische tekening.

Iedere ingenieur moet binnen zijn projectteam een plan of object kunnen schetsen om zijn ideeën vlot over te brengen.

INDUSTRIﾃ記E INGENIEURSWETENSCHAPPEN

Aangezien een tekening een internationaal communicatiemiddel is, moeten er bovendien afspraken en normen gevolgd worden die leiden tot eenduidige interpretatie. In het opleidingsonderdeel grafische ingenieurstechnieken leer je deze normen kennen. n

Cluster informatie- en communicatietechnologie Het maken van software vereist twee belangrijke vaardigheden: het ontwerpen van de basisstructuur en het nauwgezet code schrijven. De leerlijn rond ICT brengt deze vaardigheden in twee opleidingsonderdelen aan.

In computers en programmeren ligt de klemtoon op het algoritmisch denken en het nauwgezet code schrijven. Daarbij verwerf je ook inzicht in de werking van de hardware van een computer.

Een tweede opleidingsonderdeel netwerken en objectoriﾃｫntatie richt zich vervolgens op de communicatie tussen computers en op het aspect ontwerpen.

Het gedeelte elektronica in het derde semester verdiept de basiskennis elektriciteit en linkt toepassingen uit de analoge en digitale elektronica met ICT.

n

Cluster algemene vorming In het algemeen vormend opleidingsonderdeel filosofie leert de toekomstige ingenieur stilstaan bij zijn rol en positie in de maatschappij. Het vak gaat dieper in op de wetenschapsgeschiedenis en op de ethische component van het beroep. Daarnaast richt het zich op het aanbrengen en onderhouden van belangrijke attitudes als kritisch denken en verantwoordelijk handelen.

n

Cluster wiskunde Deze cluster bevat twee inleidende opleidingsonderdelen analyse 1 en algebra die vooral tot doel hebben om de kennis van alle studenten gelijk te schakelen. Voor studenten die over veel voorkennis beschikken, komen er telkens meer uitdagende en dieper gravende onderwerpen aan bod.

In het uitdiepende opleidingsonderdeel analyse 2 is het de bedoeling om het abstract denken en redeneren te koppelen aan belangrijke wiskundige technieken, met als doel problemen op te lossen. In een ingenieursopleiding draait de wiskunde immers niet om de wiskunde, maar om de toepassing ervan.

Statistiek is een inleidende basiscursus waarin de nadruk ligt op het testen van hypothesen en het opstellen van betrouwbaarheidsintervallen.

Voor een gedetailleerde beschrijving van de opleidingsonderdelen van de volledige bacheloropleiding (doelstellingen, voorkennis, inhoud, evaluatievorm) en voor het uurrooster:

8 onderwijsaanbodmechelen.lessius.eu

33

Voorbeeld van een uurrooster Dit fictieve uurrooster geeft je een idee hoe je week er zou kunnen uitzien.

8.15 u.

9.15 u.

Maandag

Dinsdag

Woensdag

Donderdag

Vrijdag

10.15 u. 11.15 u. 12.15 u. 13.15 u. 14.15 u. 15.15 u. 16.15 u. 17.15 u.

Analyse

Elektriciteit

CAD

Filosofie

Chemie

Analyse

Mechanica

Mechanica

Elektriciteit

CAD

Fysica

Statistiek

Fysica

Chemie

Elektriciteit

34 n Theorie

n Oefeningen

n Practicum

Lessius Racing Team neemt deel aan Formula Student in Silverstone en Hockenheim In 2010 presenteerde het Lessius Racing Team zijn ontwerp aan de jury van Formula Student. Die zette het licht op groen voor de bouw van de wagen, en in de zomer van 2011 vertrok het Lessius Racing Team met zijn eerste wagen als enige Belgische team naar de circuits van Silverstone en Hockenheim.

Met de DNRT1-wagen werd heel wat ervaring opgedaan, maar in het academiejaar 2011-2012 waren de ambities nog een stuk groter. Het team bouwde niet alleen een volledige elektrische wagen, bij de ontwikkeling ervan keek men bovendien ook zo veel mogelijk naar de ecologische voetafdruk van de gebruikte materialen en productieprocessen.

Parallel hiermee werd de wagen die in 2010 voorgesteld werd, gebruikt als testvoertuig voor nieuwe technologieĂŤn.

De wagen werd beoordeeld op snelheid, baanvastheid, remmen, bochtgedrag, betrouwbaarheid van diverse componenten en systemen. Het is dus niet de snelste die wint, maar het team met het beste totaalpakket.

Een uitdaging!

INDUSTRIËLE INGENIEURSWETENSCHAPPEN

Masteropleidingen De masteropleidingen industriële ingenieurswetenschappen onderscheiden zich van andere wetenschaps- en ingenieursopleidingen door hun sterk praktijkgerichte karakter: veel labo-uren, een nauwe samenwerking met industriële partners en actieve deelname aan het toegepaste en industriële onderzoek.

Als afgestudeerde bachelor in de industriële wetenschappen heb je de keuze uit een hele waaier van masteropleidingen aan de verschillende campussen van de Faculteit Industriële Ingenieurswetenschappen. Elke masteropleiding sluit rechtstreeks aan bij een afstudeerrichting van de bachelor in de industriële wetenschappen. Via een voorbereidingsprogramma kun je echter ook vanuit andere afstudeerrichtingen of andere academische bachelors naar een master in de industriële wetenschappen overschakelen. Verwante professionele bachelors kunnen via een schakelprogramma in de masteropleiding instromen.

Masteropleidingen industriële ingenieurswetenschappen aan Campus De Nayer (Lessius) In onze masteropleidingen vind je in alle modeltrajecten de volgende opleidingsonderdelen: n n

n

ondernemen (ethisch ondernemen, juridische aspecten, financieel beleid), keuzeopleidingsonderdeel: als masterstudent krijg je de kans om ‘over het muurtje te kijken’ en een opleidingsonderdeel van 3 studiepunten te volgen van een master naar keuze binnen de KU Leuven, masterproef: tijdens de masterproef pak je een concrete probleemstelling of toepassing creatief en zelfstandig aan, vanuit een gefundeerde wetenschappelijke en onderzoeksmatige onderbouw.

Een masteropleiding van twee opleidingsfases?

De omvang van de masteropleidingen aan deze faculteit kan in de toekomst, en dit ten vroegste vanaf 2017-2018, vermeerderen van 60 naar 120 studiepunten.

De extra opleidingsfase zal gebruikt worden om de opleiding te verdiepen (meer specialisatieopleidingsonderdelen) en te verbreden (bijkomende ondernemersopleidingsonderdelen). Bovendien zal er ruimte zijn voor een innovatieproject in samenwerking met een bedrijf of instelling, waardoor de combinatie van theorie en praktijk nog verder versterkt wordt.

35

n

Master in de industriële wetenschappen: biochemie (focus biotechnologie) (60 studiepunten) Deze master situeert zich in het domein van de toegepaste biologische wetenschappen.

De opleiding is niet sectorspecifiek, maar richt zich op inzicht in en het toepassen van biologische processen in een brede waaier van sectoren, zoals de farmaceutische en medische sector (rode biotechnologie), voedings- en landbouwsector (groene biotechnologie), industriële productie van fijnchemicaliën en farmaceutica (witte biotechnologie) en de milieuen watersector (grijze en blauwe biotechnologie).

Je raakt vertrouwd met allerlei laboratoriumtechnieken om biologische processen op te volgen. Je kunt hierbij gebruikmaken van de uitgebreide onderzoeksinfrastructuur van de Onderzoeksgroep Microbiële Procesecologie en -beheersing die geïntegreerd is in het expertisecentrum Scientia Terrae.

n

Master in de industriële wetenschappen: bouwkunde (60 studiepunten) In deze master kun je kiezen tussen twee afstudeerrichtingen. De afstudeerrichting bouwkunde leert je ontwerpen te realiseren van stabiele, duurzame constructies met aandacht voor energiebeheer, gebruikscomfort en kostenbeheersing. In de masterproef werk je in groep en meestal in samenwerking met een bedrijf een toegepast onderzoek uit.

Je kunt ook één maand stage lopen in een bedrijf.

Kies je voor de afstudeerrichting landmeten, dan ga je tijdens meetsessies zelf het terrein op om het in kaart te brengen. Nadien gebruik je die metingen als basis voor een nieuw ontwerp.

Je gaat ook in op de sterk evoluerende hedendaagse toepassingen, zoals het gebruik van differentiële gps-waarnemingen, 3D-laserscanning en remote-sensingtechnieken. Ook de specifieke taken van een landmeterexpert, zoals het optreden als expert bij burengeschillen en het opstellen van een schattingsverslag voor onroerende goederen, komen aan bod.

Bovendien kun je via één maand bedrijfsstage van het latere beroepsleven te proeven.

36

n

Master in de industriële wetenschappen: chemie (focus chemische procestechnologie) (60 studiepunten) Het op reële schaal omzetten van natuurlijke grondstoffen (aardolie, ertsen, biomassa …) in dagelijkse producten is de kerntaak van de procesindustrie. Deze master richt zich in hoofdzaak op het ontwerpen en beheersen van die chemische processen op industriële schaal. Centraal staat het verwerven van kennis en inzicht in de belangrijkste eenheidsbewerkingen, zoals reactoren en scheidingsapparaten. Gezien de sterk toegenomen betekenis van computertoepassingen wordt simulatie gebruikt in de volledige ‘lifecycle’ van een chemisch proces. De opleiding besteedt daarnaast ruime aandacht aan duurzame proces- en energietechnologie en aan veiligheids- en kwaliteitseisen.

n

Master in de industriële wetenschappen: elektromechanica (60 studiepunten) De kruisbestuiving tussen elektronica en mechanica heeft een grote impact op verschillende aspecten van het alledaagse leven, van de manier waarop we ons voortbewegen tot hoe we producten vervaardigen. Hierbij staan functionaliteit, efficiëntie, gebruikscomfort, veiligheid en respect voor mens en milieu centraal. In deze master kun je kiezen tussen twee afstudeerrichtingen. De afstudeerrichting Automotive Engineering legt de nadruk op de automobieltoepassingen.

INDUSTRIËLE INGENIEURSWETENSCHAPPEN

De opleiding focust op verschillende aspecten en recente evoluties in de voertuigindustrie, waarbij zowel mechanische als elektronische aspecten van voertuigen aan bod komen.

Innovatieve technieken zoals moderne alternatieve aandrijfsystemen en de toepassing van nieuwe (lichtgewicht)materialen krijgen bijzondere aandacht.

De afstudeerrichting elektromechanica focust op de typische elektromechanische aspecten, met nadruk op vernieuwende mechanische productie- en ontwerptechnieken. n

Master in de industriële wetenschappen: elektronica-ICT (60 studiepunten) Deze master vormt je tot een echte probleemoplossende systeemingenieur in een multidisciplinaire omgeving. Je leert elektronische en softwaresystemen ontwerpen, opvolgen en verbeteren. Een aantal opleidingsonderdelen in het gemeenschappelijke gedeelte zijn gerelateerd aan het onderzoek dat binnen de EAVISE-cel uitgevoerd wordt: digitale systemen (Fast-ProMoCo), smart embedded electronics (Robo-Cup) en beeldinterpretatie (FallCam). Je masterproef realiseer je in een bedrijf of onderzoeksinstelling en is meestal gekoppeld aan enkele weken stage in die onderneming.

In deze master kun je kiezen tussen twee afstudeerrichtingen. In de afstudeerrichting elektronica worden diverse elektronische ontwerpdomeinen uitgediept, zoals ontwerpen van RF-circuits met aandacht voor EMC-ontwerpregels (productcertificatie), analyse en ontwerp van communicatiesystemen en daaraan gerelateerde compressietechnieken.

De afstudeerrichting ICT biedt een verdiepende studie van de UNIX-kernel in besturingssystemen. Verder komen het ontwerpen van complexe softwaresystemen (applicatiearchitecturen), compilerbouw en databankbeheersystemen (kennis- en informatiestructuren) aan bod.

n

Master in de industriële wetenschappen: energie (60 studiepunten) Energie is zeer belangrijk in onze samenleving. De opwekking van energie moet gebeuren met respect voor onze leefwereld, onder meer door het ontwikkelen van alternatieve opwekkingsmethoden en aandrijvingen (bv. windturbines). Deze opleiding biedt je kennis van en inzicht in thermische en elektrische energiesystemen. Vertrekkend vanuit kennis van de opwekking en de aanwending van de afzonderlijke energievormen, ga je dieper in op het integreren van systemen voor de gelijktijdige opwekking van warmte en elektriciteit (cogeneratie) en op het optimaliseren van afzonderlijke en geïntegreerde energiesystemen.

Daarnaast besteed je ruime aandacht aan het aanwenden van hernieuwbare energiebronnen en aan het beperken van de impact van de nadelige effecten van energieopwekking (bv. het beperken van de uitstoot van broeikasgassen).

Masteropleidingen aan andere campussen van de Faculteit Industriële Ingenieurswetenschappen Aan de andere campussen van de Faculteit Industriële Ingenieurswetenschappen zijn ook nog dezelfde en andere masteropleidingen mogelijk. Het volledige overzicht vind je in de tabel op p. 9 en op

8 iiw.kuleuven.be/onderwijs

37

Beroepsuitwegen Zelfs als je nog niet afgestudeerd bent, zullen er op de arbeidsmarkt veel deuren voor je opengaan. Er zijn immers veel ingenieurs te kort. Als industrieel ingenieur ben je gericht op de praktijk, en kun je vanuit je technische en wetenschappelijke kennis concrete vragen uit de technologische wereld oplossen.

Je diploma biedt je een veelbelovende toekomst als:

38

Ontwerper, consultant, productieleider, lesgever, projectmanager, onderzoeker, gerechtsexpert, computerspecialist, plantmanager, technisch vertegenwoordiger, constructeur, bedrijfsleider, brouwer, kwaliteitsmanager, docent, zelfstandige, voedingscontroleur, milieuadviseur, projectingenieur, kabinetsmedewerker, machinebouwer, technisch auditeur, salesmanager, productdesigner, veiligheidsdeskundige, procesingenieur, projectleider, landmeter, technologisch expert, bedrijfsmanager ... n

Industrieel ingenieur biochemie (biotechnologie) Als industrieel ingenieur biochemie (biotechnologie) ben je multi-inzetbaar in verschillende beroepssectoren: biotechnologie, voeding, milieu, farmacie ‌

Door je polyvalente ingenieursopleiding kun je tewerkgesteld worden als procesingenieur, waarbij je verantwoordelijk bent voor de productie van chemicaliĂŤn en het opvolgen en bijsturen van de chemische processen. Je wetenschappelijke inzicht en uitstekende laboratoriumskills maken je geschikt voor een leidinggevende functie in diverse analyselaboratoria. Of je kunt als kwaliteitsingenieur gaan werken.

Daarnaast kun je ook als onderzoeker aan de slag in zowel fundamenteel als toegepast (biotechnologisch) onderzoek, in een bedrijfs- en onderzoeksomgeving of in het hoger onderwijs. Ook een job als technisch-commercieel medewerker kan interessante perspectieven bieden. n

Industrieel ingenieur bouwkunde Als industrieel ingenieur bouwkunde kun je aan de slag in een boeiende en veelzijdige werkomgeving. Bij aannemers sta je als projectleider in voor een efficiĂŤnte planning, organisatie en kwaliteitsvolle uitvoering van bouwprojecten.

Als calculator maak je offertes voor zowel nieuwbouw- als renovatieprojecten.

In een ingenieursbureau werk je ontwerpen uit voor uiteenlopende constructies.

Als technisch-commercieel medewerkster geef ik milieuadvies en kom ik veel in contact met klanten, een boeiende sociale job dus. Ik heb destijds voor Campus De Nayer gekozen op basis van de goede kritieken die ik van ingenieurs en werkgevers hoorde. De campus is trouwens heel goed bereikbaar, zeker met de trein. Het is er ook eenvoudig om een kot te vinden.

(Jo Martens, alumnus ingenieursopleiding biotechnologie)

INDUSTRIËLE INGENIEURSWETENSCHAPPEN

Ik werk vaak in het buitenland met een team van ingenieurs. Mijn opleiding op Campus De Nayer heeft mij hier heel goed op voorbereid. Wij werkten vaak in kleine groepjes concrete projecten uit. De opleidingen op Campus De Nayer sluiten perfect aan bij het bedrijfsleven.

(Raf Blockx, alumnus ingenieursopleiding bouwkunde)

Bij opdrachtgevende besturen coördineer je de verschillende partijen in het bouwproces en sta je in voor het onderhoud van het patrimonium. Bovendien ben je ook inzetbaar in andere bedrijven die verbonden zijn met de bouwsector.

Daarnaast kun je ook terecht in onderzoeksinstanties.

De enige ingenieursopleiding met afstudeerrichting landmeten in de regio én met een uitstekende reputatie!

(Veerle Piedfort, alumnus ingenieursopleiding bouwkunde, afstudeerrichting landmeten) 39

n

Als industrieel ingenieur landmeten kom je als projectleider of maatvoerder terecht bij aannemers van bouw- en infrastructuurwerken. In de baggerindustrie kun je als surveyor of uitvoerder aan de slag. Bij een studiebureau werk je als ontwerper van infrastructuur of als planner en uitvoerder van opmetingen en uitzetwerk.

Daarnaast kun je jezelf uiteraard als zelfstandig landmeter vestigen.

Je diploma geeft je bovendien toegang tot het beroep van vastgoedmakelaar.

Industrieel ingenieur chemie (chemische procestechnologie) Als industrieel ingenieur chemie (chemische procestechnologie) ben je een praktisch georiënteerde, polyvalente procesingenieur die inzetbaar is in diverse industriële sectoren: petrochemie, fijnchemie, farmacie, voeding, milieutechnologie … Je ontwerpt apparatuur voor chemische processen en volgt de werking ervan op. Ook het verbeteren van chemische processen, met als doel de economische, energetische en milieubelastende aspecten te optimaliseren, behoort tot je takenpakket.

De ingenieursopleiding van Campus De Nayer geeft je een zeer algemene en brede kennis en dat is van belang in mijn job bij BASF, omdat ik medewerkers moet coördineren uit verschillende disciplines.

(Bart Blankers, alumnus ingenieursopleiding chemische procestechnologie)

Je kunt je brede praktische en technische bagage inzetten voor toegepast onderzoek, bijvoorbeeld om na te gaan hoe innovatieve technologieën binnen je eigen bedrijf of in een nieuw domein een meerwaarde kunnen bieden. Daarnaast ben je inzetbaar in andere functies die verbonden zijn met de industriële activiteiten, zoals technischcommerciële functies. n

40

Industrieel ingenieur elektromechanica (afstudeerrichtingen Automotive Engineering en elektromechanica) Als industrieel ingenieur elektromechanica leg je jezelf vooral toe op de mechanische en elektrische aspecten van producten en productieprocessen, zowel het ontwerp en de vervaardiging ervan als het operationele bedrijfsbeheer. Je kunt ook aan de slag in onderzoek en ontwikkeling.

Leidinggevende functies behoren eveneens tot de mogelijkheden.

n

Industrieel ingenieur elektronica-ICT (afstudeerrichtingen elektronica en ICT) Door je brede kennis van methoden en technieken kun je als industrieel ingenieur elektronica-ICT in allerlei werkvelden aan de slag: productie, administratieve en logistieke diensten, elektronisch en softwareontwerp, automatisering, onderhoud …

Mogelijke beroepen zijn zelfstandig onderzoeker en ontwerper binnen R&Dafdelingen en systeemingenieur in grote ondernemingen en in de dienstensector (bv. het bank- en verzekeringswezen).

Kiezen voor Campus De Nayer is kiezen voor het beste wat er is.

De Nayer behoort tot de absolute top van de industriële opleidingen in het hoger onderwijs. Zo kon ik meteen aan de slag bij een topproducent van verwarmingssytemen.

(Kris Duchesne, alumnus ingenieursopleiding elektromechanica)

INDUSTRIﾃ記E INGENIEURSWETENSCHAPPEN

Ook technisch-commerciﾃｫle functies, consultancy en zelfstandig ondernemerschap behoren tot de mogelijkheden.

Werk zoeken liep van een leien dakje. Ik moest geen moeite doen, zij hebben mij gecontacteerd via het sollicitatieboek van Campus De Nayer.

(Bram De Koker, alumnus ingenieursopleiding elektronica-ICT)

n

Industrieel ingenieur energie Als industrieel ingenieur energie ben je door je brede vorming inzetbaar bij het ontwerp, de implementatie, de exploitatie, de aanpassing en het beheer van elektrische en thermische energiesystemen (bv. elektriciteitscentrales, chemische procesinstallaties, energievoorzieningen in gebouwen). Hierbij heb je bijzondere aandacht voor energieefficiﾃｫntie, rationeel energiegebruik en het mogelijk aanwenden van hernieuwbare energiebronnen. Je kunt ook aan de slag in onderzoek en ontwikkeling.

Leidinggevende functies behoren eveneens tot de mogelijkheden.

Het was voor mij logischer geweest om in Antwerpen te studeren, maar toen ik hoorde welke naam en faam de ingenieurs van Campus De Nayer hebben in het bedrijfsleven, was mijn keuze snel gemaakt.

(Pieter Cootjans, alumnus ingenieursopleiding energie)

Plaatsingsdienst De plaatsingsdienst onderhoudt intense contacten met potentiﾃｫle werkgevers en informeert afstuderenden en afgestudeerden over vacatures. De dienst organiseert diverse activiteiten om de stap naar de arbeidsmarkt te begeleiden, zoals sollicitatietrainingen en een jobinfobeurs die laatstejaarsstudenten in contact brengt met meer dan 130 bedrijven. Ter gelegenheid van die jobinfobeurs wordt een sollicitatieboek uitgegeven waarin elke student zich kan voorstellen. De studenten derde bachelor en de masterstudenten ontvangen enkele dagen voor de jobinfobeurs een overzichtsboek van alle aanwezige bedrijven. Zo kunnen ze op de beurs goed voorbereid op zoek gaan naar een job of een ideale plek voor stage en masterproef.

41

42

Studeren in het buitenland Zin om je grenzen te verleggen? De faculteit stimuleert internationalisering door het aanbieden van studiemogelijkheden in een andere taal in binnen- en buitenland.

Binnen België bieden we uitwisselingsmogelijkheden voor studies in het Frans in het kader van het ERABEL-programma.

Voor wie liever de grens over wil, heeft KU Leuven een waaier aan partners in het Europese Erasmusprogramma.

Studie-uitwisselingen in het Frans, Duits, Engels en Spaans behoren tot de mogelijkheden.

Het UOS-reisbeurzenprogramma (Universitaire Ontwikkelingssamenwerking) biedt, samen met de faculteit, ondersteuning voor stages in ontwikkelingslanden. In het verleden gingen studenten al naar Ghana, Ecuador en Suriname.

8 www.water4ghana.be

Verder bieden we alle studenten een internationale ervaring aan, onder meer door het opzetten van studentenprojecten met buitenlandse studenten en via buitenlandse studiereizen. We nodigen ook regelmatig buitenlandse gastdocenten en sprekers uit. Tijdens de masterfase wordt er minstens één opleidingsonderdeel in een andere taal gedoceerd.

De Faculteit Industriële Ingenieurswetenschappen is een actieve partner in verschillende pan-Europese programma’s.

Met partners uit Oost- en West-Europa, uit Rusland en uit Centraal-Azië wordt in de Europese Tempus-projecten NCR, CRIST en PROMENG gewerkt aan onderwijsontwikkeling in de partneruniversiteiten.

8 www.lessius.eu/internationaal

43

Verder studeren n n n n

Bijkomend masterdiploma Lerarenopleiding Permanente Vorming Doctoreren

46 46 47 47

45

Bijkomend masterdiploma Heb je na het behalen van je masterdiploma nog zin om verder te studeren, dan zijn er aan de KU Leuven heel wat mogelijkheden. Wil je nog een bijkomend masterdiploma halen, dan kan dat voor een aantal opleidingen via een verkort bachelortraject of een voorbereidingsprogramma.

Daarnaast kun je je kennis ook verder uitdiepen via een master-na-masteropleiding.

Die zijn enkel toegankelijk op basis van bepaalde masterdiploma’s.

8 Meer info: www.onderwijsaanbod.kuleuven.be Wie tijdens zijn of haar masteropleiding overweegt om nog bijkomende diploma’s te behalen, kan ook terecht op de jaarlijkse Verderstudeerbeurs.

Lerarenopleiding

46

Iedereen met een masterdiploma die als leraar of lerares benoemd wil worden in het secundair onderwijs, moet het ‘diploma van leraar’ halen. Aan de universiteit kun je een specifieke lerarenopleiding volgen. Je kunt daarmee starten bij de aanvang van je masteropleiding.

De specifieke lerarenopleiding telt 60 studiepunten. Dit is het equivalent van een jaar voltijds studeren. De helft daarvan (30 studiepunten) bestaat uit praktijk (grotendeels stage).

Daardoor word je optimaal voorbereid op alle aspecten van het lerarenberoep. Je kunt je praktijk vervullen als stagiair of als personeelslid van een school (Leraar-In-Opleiding of LIO).

In sommige faculteiten is het theoretische deel (eveneens 30 studiepunten) ingebouwd als minor of afstudeerrichting in de masteropleiding. Je kunt de specifieke lerarenopleiding afwerken in één academiejaar of spreiden over meerdere academiejaren. Je kunt ze ook starten na het afstuderen als master of in combinatie met een beroepsactiviteit.

8 Meer info: www.kuleuven.be/slo

VERDER STUDEREN

Permanente Vorming Permanente Vorming van de KU Leuven biedt een uitgebreid aanbod aan bijscholingsmogelijkheden, gaande van lezingen en studiedagen tot kort- of langlopende cursussen in dagof avondonderwijs. Hiermee biedt de KU Leuven een antwoord op de vraag van professionelen en andere geïnteresseerden naar academische opfrissing of bijscholing, heroriëntering en uitbreiding van de algemene kennis en interesses. Sommige van deze permanente vormingen vullen je diploma aan met een getuigschrift.

8 Meer info: www.dml.kuleuven.be/permanentevorming

Doctoreren Ben je geboeid door de wetenschap en wil je je verdiepen in een bepaald onderwerp?

Dan is doctoreren vast iets voor jou! Meer en meer afgestudeerde industrieel ingenieurs stappen in een van de vele onderzoeksgroepen van Campus De Nayer en starten vanuit die ervaring aan een doctoraatsonderzoek. Een doctoraat geeft je de gelegenheid om een actieve bijdrage te leveren binnen een bepaald onderzoeksdomein. Onder de begeleiding van een promotor kun je creatief gebruikmaken van wat je tijdens je opleiding geleerd hebt. De doctoraatsopleiding omvat cursussen, seminaries en studiedagen. Daarnaast maak je op basis van zelfstandig wetenschappelijk onderzoek een doctoraatsverhandeling.

8 Meer info:

www.kuleuven.be/doctoreren

Master-na-master in Welding Engineering, unieke opleiding aan Campus De Nayer De master-na-master in Welding Engineering, erkend door het International Institute of Welding, is dé springplank naar een job op hoog niveau in de sector van de las- en verbindingstechniek.

Deze unieke opleiding aan Campus De Nayer is conform de internationale en Europese richtlijnen. De opleiding kan gevolgd worden door zowel industrieel als burgerlijk ingenieurs.

Het curriculum bestaat uit vier grote blokken: lasprocessen, materialenkennis, ontwerp en berekening van lasconstructies en fabricagetechnieken. Je kunt als lasingenieur aan de slag in een brede waaier van sectoren: staalbouw, petrochemie, lucht- en ruimtevaartindustrie, civiele bouw, assemblagebedrijven (bv. automobielindustrie), nucleaire sector, energiesector, scheepsbouw … Je concrete jobinvulling kan heel gevarieerd zijn: onderzoek, ontwerp, productie, onderhoud, kwaliteitscontrole, verkoop of nazorg.

47

48

Profielen wetenschap & technologie Binnen de domeinen van wetenschap en technologie zijn vijf onderwijsprofielen te onderscheiden: bio-ingenieur, burgerlijk ingenieur-architect, industrieel ingenieur, wetenschapper en architectinterieurarchitect-stedenbouwkundige. Deze vijf profielen hebben gemeenschappelijke kenmerken. Maar er zijn ook verschillen: de basistaak, de maatschappelijke relevantie, de positie in de kennis- en applicatieketen, de hoofdklemtonen in de opleiding en het beroep.

Industrieel ingenieur Ben jij een toekomstig industrieel ingenieur? Dan herken je vast volgende eigenschappen. n

n

Je staat graag met beide voeten in de praktijk en bent gefascineerd door het hoe, wat en waarom achter die praktijk.

Je zoekt graag uit hoe je nieuwe ideeën kunt toepassen en oude ideeën kunt verbeteren.

n

Je wil abstracte ontwerpen gebruiksklaar maken voor de bedrijfswereld en zo de brug vormen tussen theorie en praktijk.

n

Je ambieert een functie met verantwoordelijkheid, waarbij je je achtergrondkennis kunt toepassen op concrete uitdagingen in het dagelijks functioneren van het bedrijf.

n

Je wil natuurfenomenen verklaren en voorspellen, en patronen herkennen in wat er dagelijks rondom jou gebeurt.

n

Je houdt ervan om kennis te genereren, verbanden te zoeken en zo bij te dragen tot de technologie van de toekomst.

n

Je wil later graag als wetenschapper aan de universiteit of in een ander kenniscentrum werken, of bij een bedrijf dat zoekt naar nieuwe modellen en theorieën.

n

Bio-ingenieur Ben jij een toekomstig bio-ingenieur?

Dan herken je vast volgende eigenschappen. n

Je bent geboeid door het leven, van mens tot bacterie.

n

Je wil wel eens weten hoe het zit met die genetisch gemanipuleerde gewassen, dat gat in de ozonlaag en dat nijpende brandstoftekort.

n

Je bent gedreven, creatief en innovatief en wil nieuwe technologieën ontwikkelen, je wil uitzoeken hoe het anders en beter kan!

Wetenschapper Ben jij een toekomstig wetenschapper?

Dan herken je vast volgende eigenschappen. n

Je zit steeds vol vragen en gaat graag op onderzoek uit. Je bent nieuwsgierig, je wil begrijpen hoe je omgeving in elkaar zit.

Of misschien is het je droom om je kennis door te geven aan een volgende generatie jongeren … aan jou de keuze!

49

n

Je bent sociaal en communicatief en je wil je tijdens je opleiding, naast de typische ingenieursskills, ook heel wat sociale vaardigheden en humanresourcesmanagement eigen maken.

Burgerlijk ingenieur-architect Ben jij een toekomstig burgerlijk ingenieurarchitect? Dan herken je vast volgende eigenschappen. n

Je hebt een ruime interesse voor wetenschap, maatschappij, kunst, architectuur, vorm en vormgeving, en voor het brede veld van ontwerpen, bouwen, wonen.

n

Je bent vindingrijk, je hebt zin voor beeldende creativiteit, maatschappelijke ontwikkeling en technologische vernieuwing.

n

Je bent leergierig en nauwgezet en bereid om je voortdurend bij te scholen.

n

Je bent communicatievaardig, maar je kunt ook luisteren. Je werkt goed in teamverband.

n

Je bent sterk geïnteresseerd in en behaalde goede resultaten voor wiskunde en andere positieve wetenschappen. Je hebt in het secundair onderwijs bij voorkeur een richting met minstens zes uur wiskunde gevolgd.

Burgerlijk ingenieur Ben jij een toekomstig burgerlijk ingenieur?

Dan herken je vast volgende eigenschappen.

50

n

Je bent gefascineerd door (nieuwe) processen, technologieën, systemen, producten …

n

Je vraagt je niet enkel af hoe iets werkt, maar ook hoe iets beter kan werken, anders kan werken …

n

Je bent een probleemoplosser in hart en nieren en kunt als geen ander concepten omzetten in realiteit.

n

Je bent sociaal en communicatief en wil je tijdens je opleiding naast de typische ingenieursskills ook heel wat sociale vaardigheden en humanresourcesmanagement eigen maken.

n

Je bent begaan met de maatschappelijke en psychologische relevantie van de technologie en de impact ervan op de maatschappij.

n

Je bent leergierig, beschikt over gezonde werklust en doorzettingsvermogen en je kunt zelfstandig werken.

n

Je bent sterk geïnteresseerd in en behaalde goede resultaten voor wiskunde en andere positieve wetenschappen. Je hebt in het secundair onderwijs bij voorkeur een richting met minstens zes uur wiskunde gevolgd.

Architect – interieurarchitect stedenbouwkundige Ben jij een architect, interieurarchitect of stedenbouwkundige? Dan herken je vast volgende eigenschappen. n

Je hebt een brede interesse in ruimte, cultuur en techniek.

n

Je denkt kritisch na over je omgeving en wil die in samenspraak met anderen verbeteren.

PROFIELEN WETENSCHAP & TECHNOLOGIE

n

Je bent creatief en wil ontwerpen en projecten uitvoeren.

n

Je bent intu誰tief maar tegelijkertijd ook analytisch. Je wil je in zowel strategisch en conceptueel ontwerpen als in bouwtechnische of theoretische aspecten verdiepen.

n

Je staat open voor een brede sociale thematiek in een historische, hedendaagse en toekomstige context.

n

Je bent communicatief en sociaal.

Samenwerken met andere disciplines vind je een uitdaging.

n

Je wil op verschillende niveaus werken: van meubelontwerp tot het bepalen van een interieur, van de uitvoering van een huis tot een masterplan voor een stadsdeel.

n

Je hebt interesse in innovatie, duurzaamheid en strategisch denken.

Professionele bacheloropleidingen In elk interessegebied bestaan er naast deze academische opleidingen ook professionele bacheloropleidingen.

51

Een academische bacheloropleiding is gericht op wetenschappelijk onderzoek en wordt georganiseerd door een universiteit. Ze geeft je rechtstreeks toegang tot een masteropleiding.

Een professionele bacheloropleiding is vooral gericht op het verwerven van professionele vaardigheden. Met een professioneel bachelordiploma op zak ben je klaar voor de arbeidsmarkt. Wil je toch nog een masterdiploma halen, dan kan dat niet rechtstreeks aansluitend, maar vaak wel via een schakelprogramma of verkort bachelortraject.

Wil je je graag verdiepen in wetenschap en technologie, maar past een professionele bacheloropleiding beter bij jou? Binnen de Associatie KU Leuven vind je deze opleidingen terug aan de volgende hogescholen: n n n n n n n

n

KAHO (Aalst, Gent, Sint-Niklaas) Katho (Kortrijk, Roeselare) KHBO (Oostende) K.H.Kempen-Thomas More (Geel) KHLeuven (Leuven) KHLim (Diepenbeek) Lessius-Thomas More (Sint-Katelijne-Waver, Campus De Nayer en Mechelen) LUCA School of Arts (Brussel, Gent)

52

Infomomenten Meeloopdagen Als laatstejaars secundair onderwijs kun je van onze opleidingen komen proeven en live de sfeer op de campus opsnuiven.

Tijdens een meeloopdag word je student voor één dag. Je maakt kennis met de verschillende werkvormen, ontmoet studenten en docenten en kunt volop vragen stellen. Zo leer je Campus De Nayer pas écht kennen!

Via denayer@lessius.eu kun je laten weten welke data je het best passen en in welke opleiding(en) je geïnteresseerd bent.

Er wordt dan voor jou een programma op maat samengesteld.

Infodagen Campus De Nayer Een infodag is dé gelegenheid om diepgaander kennis te maken met de opleidingen.

Docenten, studenten en STIP-medewerkers maken jou, je ouders en vrienden graag wegwijs op de campus. Je kunt laboratoria bezoeken, cursussen inkijken en infosessies volgen over allerlei aspecten van studeren aan Campus De Nayer.

-

-

Zaterdag 23 maart 2013 van 10 tot 17 u.

Doorlopend infosessies vanaf 10 u., laatste sessie start om 15.15 u.

Woensdag 15 mei 2013 van 16 tot 20 u.

Infosessies om 16.15, 17.15 en 18.15 u.

Zaterdag 29 juni 2013 van 10 tot 13 u.

Infosessies om 10.15 en 11.15 uur.

Zaterdag 7 september 2013 van 10 tot 13 u.

Infosessies om 10.15 en 11.15 u.

Een gedetailleerd programma vind je online.

Vooraf inschrijven kan via

8 www.lessius.eu/

komkennismaken

Infodagen op de andere campussen van de Faculteit Industriële Ingenieurswetenschappen 8 www.bachelorskuleuven.be/ campussen

53

54

Studiebegeleiding Verschillende medewerkers aan Campus De Nayer staan klaar om je te helpen bij de overstap van het secundair naar het hoger onderwijs: n n n n n n n

je groepsverantwoordelijke (vergelijkbaar met je klastitularis van het secundair onderwijs), je coÜrdinator van de eerste drie semesters, je studietrajectbegeleider, de ombudsdienst, de collega’s van het monitoraat, de collega’s van STIP en natuurlijk al je docenten die het eerste aanspreekpunt vormen voor al je vragen over de leerstof.

De medewerkers van STIP (STudentenInformatiePunt) bieden een luisterend oor, zowel om je studievaardigheden te bespreken als voor persoonlijke ondersteuning (zie p. 58).

Lukt het niet om de lessen goed te volgen en te verwerken door aandachtsproblemen (bv. door ADHD)? Ondervind je moeilijkheden bij het lezen, spellen en rekenen (bv. door dyslexie of dyscalculie)? Ben je anderstalig en heb je moeite met mondelinge of schriftelijke taal?

Code is een expertisecentrum van de Groep Gezondheid & Welzijn van Lessius. Het centrum onderzoekt je probleem, stelt een onderbouwde diagnose en biedt ondersteuning. Je krijgt er advies op maat over je studietrajecten, studiemethode en over eventuele aangepaste examenfaciliteiten.

Bovendien organiseert Code workshops die je helpen om tijdens het studeren beter om te gaan met de moeilijkheden die je ervaart. Voor studenten met dyslexie organiseren we sessies die een dieper inzicht bieden in dyslexie en de gevolgen ervan. Je leert je beperkingen actief te compenseren aan de hand van de voor jou werkzame (digitale) hulpmiddelen en tips. Studenten met ADHD kunnen bij Code terecht voor workshops planning en organisatie.

Tijdens een individuele training leer je hoe je je dagelijkse leven in het algemeen en je studie in het bijzonder beter kunt plannen en organiseren.

Kijk voor meer informatie op www.codelessius.eu. Studenten die een beroep willen doen op Code voor diagnostiek of begeleiding, kunnen aankloppen bij de studentenbegeleider van STIP (zie p. 58).

55

56

Praktisch n n n n

Studentenvoorzieningen Inschrijvingen en studiegelden Nuttige websites Plattegrond van de campus

58 60 63 64

57

Studentenvoorzieningen n

STIP (STudentenInformatiePunt) Het STIP-team bestaat uit projectmedewerkers en studentenbegeleiders.

Heb je vragen rond het studentenleven in het algemeen (sport, cultuur, kot, studentenrestaurants, studentenclubs …), dan kun je terecht bij de projectmedewerkers. Voor vragen over studiefinanciering, je statuut, studeren met een functiebeperking of leerstoornissen, je studiemethode … zoeken de studentenbegeleiders samen met jou naar een antwoord.

n

Met al je vragen over kinderbijslag, studietoelages, studeren met een werkloosheidsuitkering, een afbetalingsplan voor je studiefacturen … kun je terecht bij STIP. De studentenbegeleiders informeren je over studietoelagen en andere financieringsvormen (zie Studiefinanciering, p. 62).

8 www.centenvoorstudenten.be n

8 www.lessius.eu/stip STIPlokaal F012: open op ma (13-15 u.), di (9-12 u.), woe (9-12 u. en 13-16 u.), do (13-16 u.) en vrij (9-10 u. en 13-16 u.). n

Wegwijzersessies De stap van het secundair naar het hoger onderwijs is niet vanzelfsprekend: een andere manier van lesgeven, meer en zelfstandiger leerstof verwerken, grotere groepen, stages …

STIP organiseert specifieke begeleiding om deze stap te vereenvoudigen.

De ervaring leert ons dat heel wat studenten daar baat bij hebben.

Bovendien verhoogt het je slaagkansen.

Studeren met faciliteiten Soms kunnen bepaalde ‘drempels’ een vlot studieparcours bemoeilijken: een functiebeperking, een medische aandoening, leer- of aandachtsstoornissen, topsport … STIP heeft oog voor deze problematiek en biedt aangepaste ondersteuning. Als je denkt voor specifieke faciliteiten in aanmerking te komen, kun je contact opnemen met een studentenbegeleider.

tel. + 32 15 30 66 68 fax + 32 15 36 91 49 stip.mechelen@lessius.eu 58

Centen voor studenten

n

Psychosociale begeleiding Je studietijd verloopt niet altijd op wieltjes.

Psychologische, sociale of andere problemen kunnen je zo van je stuk brengen dat studeren een onmogelijke opdracht lijkt. STIP biedt je een luisterend oor, in alle vertrouwen. We zetten je problemen op een rijtje en gaan samen met jou op zoek naar een oplossing.

Naast individuele begeleiding biedt STIP ook groepstrainingen aan rond faalangst, assertiviteit en relaxatie.

PRAKTISCH

n

Huisvesting

n

Ben je op zoek naar een studentenkamer, dan kun je via de website van STIP toegang krijgen tot een digitaal bestand.

Het geeft je een overzicht van wat Sint-Katelijne-Waver en Mechelen aan studentenhuisvesting te bieden hebben (ongeveer 500 kamers).

Aan het begin van elk academiejaar organiseert STIP FESTIPAL, een eigen festival met live optredens, animatie, een pint bier en een pak friet. Met kortingsbonnen kun je tijdens het academiejaar goedkoper sporten of genieten van cultuur. Als kotstudent krijg je korting op het lidgeld van sportclubs in de regio Mechelen en kun je tegen een vriendenprijsje kennismaken met een bepaalde sport. Tijdens een vrij uur is er de mogelijkheid om sportmateriaal te ontlenen. En wie competitie op hoog niveau speelt, kan binnen zijn of haar sportdiscipline tegen andere hogescholen/ universiteiten uitkomen.

Naast een kot in de privésector kun je terecht in Home De Nayer en in STIP@home. Home De Nayer ligt op Campus De Nayer en telt 75 kamers voor jongens en meisjes. Op Campus Kruidtuin in Mechelen vind je de residentie STIP@home met 29 gloednieuwe studentenkamers waarvan 2 kamers rolstoeltoegankelijk zijn. n n

Mobiliteit

Studentenjobs Wil je graag wat bijverdienen, dan kun je via STIP toegang krijgen tot de JOSdatabank (Jobstudenten Systeem), die in samenwerking met de VDAB wordt opgesteld.

8 vdab.be/jos n

Studentenrestaurant Campus De Nayer heeft een eigen studentenrestaurant, uitgebaat door de vzw Alma KU Leuven. Op het menu staat een gevarieerd aanbod aan warme maaltijden, verse soep, ontbijtkoeken, belegde broodjes, snacks, desserts en fruit tegen studentenprijzen.

Kotstudentenwerking Speciaal voor kotstudenten organiseert STIP regelmatig avondactiviteiten.

Zo starten we het academiejaar traditioneel met een rondleiding in de stad Mechelen, ideaal voor studenten die Mechelen nog niet kennen. Het volledige aanbod van activiteiten voor kotstudenten vind je op de website van STIP.

Campus De Nayer in Sint-Katelijne-Waver ligt op wandelafstand van het station.

Sint-Katelijne-Waver ligt op de as Antwerpen-Brussel. Je kunt dus makkelijk naar Antwerpen, Mechelen en Brussel sporen. Bij STIP kan je ook terecht voor een gratis ‘campusvlo’. n

Sport en cultuur

n

Studentenverenigingen Ons Verbond is het centrale, overkoepelende orgaan voor studentenclubs en -kringen van Campus De Nayer (De Wesp, Hodena, Utopia, Homega, Mereta, Antigonia, EM-kring, E-kring, OW-kring, S-kring). De studentenclubs organiseren hoofdzakelijk studentenactiviteiten. Elke club heeft uiteraard wel een eigen traditie en geschiedenis.

De kringen verenigen de studenten van een bepaalde opleiding. Ze houden zich bezig met specifieke opleidingsproblemen en plannen ontspannende activiteiten binnen de opleiding.

59

Inschrijvingen en studiegelden Bij je inschrijving aan de KU Leuven sluit je een contract. Je hebt de keuze uit een diplomacontract (je wil een bachelordiploma behalen en volgt het onderwijs), een creditcontract (je wil slechts een creditbewijs halen voor één of meerdere opleidingsonderdelen en volgt het onderwijs) en een examencontract (je wil een diploma of creditbewijzen halen, maar volgt het onderwijs niet en legt enkel examens af).

Je allereerste inschrijving aan de KU Leuven gebeurt in twee stappen: n

n

De studiegelden zijn voor alle Vlaamse hogeronderwijsinstellingen hetzelfde.

Bij het opstellen van deze brochure waren de bedragen voor 2013-2014 nog niet vastgelegd.

In het academiejaar 2012-2013 bedraagt het gewone tarief voor een voltijds studietraject 596,5 euro. Beursstudenten betalen 80 euro.

Het bijna-beurstarief bedraagt 350,3 euro.

Bij de inschrijving betaal je een vast bedrag.

Begin april wordt waar nodig een herberekening gedaan op basis van reële studiepunten.

Stap 1 Aan de KU Leuven verloopt de eerste stap van je inschrijving via een interactieve webtoepassing. Je kunt dus van thuis uit aan je inschrijving beginnen, en dat reeds vanaf begin maart. We begeleiden je dan verder via internet.

60

Studiegelden

Stap 2: definitieve inschrijving Als nieuwe student breng je je inschrijving definitief in orde bij de Dienst Studentenadministratie op Campus De Nayer.

De precieze contactgegevens kun je terugvinden op het formulier dat je print na stap 1. Breng zeker dit formulier, je identiteitskaart en je diploma secundair onderwijs (of een kopie) mee.

Het studiegeld omvat de inschrijving voor het volgen van de opleidingsonderdelen, het examengeld, de verzekeringskosten, de studenten- en bibliotheekkaart (niet voor een examencontract) en het gebruik van de studeercentra.

Gedetailleerde info over de studiegelden en -statuten vind je op

8 www.lessius.eu/studiegelden

Toelatingsvoorwaarden Diplomavoorwaarden De volgende diploma’s verlenen toegang tot onze opleiding:

Alle info over de inschrijvingen vind je op

8 www.kuleuven.be/inschrijvingen

n

n

n

een Vlaams diploma van het secundair onderwijs, een Vlaams diploma van het hoger onderwijs van het korte type met volledig leerplan, een Vlaams diploma van het hoger onderwijs voor sociale promotie (met uitzondering van het getuigschrift voor pedagogische bekwaamheid).

PRAKTISCH

Als je niet in het bezit van een van die diploma’s bent, zijn er twee mogelijkheden: n

n

je kunt aantonen dat je diploma krachtens een wet, een decreet, een Europese richtlijn of een andere internationale overeenkomst als gelijkwaardig met een van bovenvermelde diploma’s wordt erkend; je kunt onder bepaalde voorwaarden toch toegelaten worden. Je moet dan wel minstens 21 jaar oud worden in de loop van het academiejaar waarvoor je inschrijft én er moeten minimaal twee jaar verlopen zijn tussen het einde van het laatste schooljaar secundair onderwijs en de aanvang van het academiejaar waarvoor je inschrijft. Je legt een toelatingsexamen af om na te gaan of je over de nodige vaardigheden beschikt om de bacheloropleiding aan te vatten. Voor meer informatie of de volledige procedure neem je het best contact op met de studietrajectbegeleider van je opleiding.

Diplomavoorwaarden voor Nederlandse studenten De volgende Nederlandse diploma’s verlenen toegang tot onze academische bachelors: n

n

een diploma voorbereidend wetenschappelijk onderwijs (VWO), een getuigschrift van met goed gevolg afgelegd propedeutisch examen.

b) geslaagd zijn voor een examen Nederlands dat volgens de Nederlandse Taalunie een voldoende niveau biedt voor toelating tot het hoger onderwijs.

Voor sommige opleidingen kan de instelling een hoger niveau eisen; c) geslaagd zijn voor de Interuniversitaire Taaltest Nederlands voor anderstaligen georganiseerd door het Instituut voor Levende Talen (ILT) van de KU Leuven; d) een certificaat voorleggen van een opleiding Nederlands die door de universiteit als gelijkwaardig beschouwd wordt met de voorgaande; e) een certificaat voorleggen waaruit blijkt dat je ten minste over het niveau B2 van het Europees referentiekader voor de talen beschikt .

Studieduurverkorting en vrijstellingen Heb je al een diploma of een getuigschrift van hoger onderwijs op zak? Of heb je al credits verworven na studies in het hoger onderwijs?

Dan kun je voor studieduurverkorting of vrijstellingen in aanmerking komen.

De trajectbegeleider onderzoekt je aanvraag op grond van een vergelijking van studiepunten en leerinhouden en neemt een beslissing.

Je aanvraag moet voor de gestelde deadline in ons bezit zijn en moet de volgende documenten bevatten:

Taalvoorwaarden Als je je diploma buiten de Vlaamse Gemeenschap behaald hebt, moet je aantonen dat je voldoende kennis van de Nederlandse taal hebt. Ten minste een van de volgende voorwaarden moeten hiervoor vervuld zijn: a) bewijzen dat je de examens van ten minste één studiejaar in het secundair of hoger onderwijs of een geheel van ten minste 54 studiepunten in het hoger onderwijs met succes in het Nederlands hebt afgelegd;

n

n

n

een officieel attest van het behaalde resultaat met de quoteringen per opleidingsonderdeel en de vermelding van de overdrachten, een algemeen programmaoverzicht van de gevolgde opleiding, een duidelijke inhoudsbeschrijving van de gevolgde opleidingsonderdelen.

Voor meer informatie neem je contact op met de studietrajectbegeleider van je opleiding.

61

Credits en overdrachten Je schrijft in principe in voor een jaarprogramma van 54 tot 66 studiepunten.

Als je voor een opleidingsonderdeel slaagt, verwerf je een credit voor dat opleidingsonderdeel.

Als je niet voor je volledige programma slaagt, kun je binnen bepaalde grenzen een nieuw jaarprogramma van 54 tot 66 studiepunten samenstellen, zodat de studieduurvertraging beperkt blijft.

Studiefinanciering

62

Als je in BelgiĂŤ hoger onderwijs volgt en aan bepaalde voorwaarden voldoet, kun je voor studiefinanciering door de Vlaamse Gemeenschap in aanmerking komen.

STIP (STudentenInformatiePunt) verstrekt je alle inlichtingen over deze studietoelage en berekent bij benadering hoe groot het toegekende bedrag zal zijn.

Een studietoelage vraag je bij voorkeur online aan via www.studietoelagen.be.

Papieren formulieren kun je verkrijgen bij STIP, je campussecretariaat of bij de Dienst Studietoelagen van de Vlaamse Gemeenschap (Kon. Albert-II-laan 15, 1210 Brussel, tel. 0800 302 01).

Om de tijd tussen de aanvraag en de uiteindelijke storting van de studietoelage te overbruggen, kun je bij STIP een voorschot vragen. STIP kan zelf ook steun verlenen aan studenten die in een financieel moeilijke situatie verkeren. Je maakt hiervoor een afspraak met een studentenbegeleider via stip.mechelen@lessius.eu of tel. +32 15 36 91 40.

Het studiefonds van de Gezinsbond staat leningen toe aan gezinnen met drie of meer kinderen die hoger onderwijs met volledig leerplan volgen. Formulieren kun je bij de Gezinsbond (Troonstraat 125, 1050 Brussel, tel. +32 2 507 89 77) of bij de plaatselijke en gewestelijke secretarissen aanvragen (www.gezinsbond.be). De uiterste aanvraagdatum is 30 november van het betrokken academiejaar.

Onder bepaalde voorwaarden verlenen ook de provinciebesturen studiebeurzen.

Informatie voor Nederlandse studenten Bij de Antwerpse campussen van KU Leuven verwelkomen we jaarlijks heel wat Nederlandse studenten. Als Nederlands student heb je volledig recht op de Nederlandse studiefinanciering. Sommige studenten komen in aanmerking voor een Vlaamse studietoelage (www.studietoelagen.be).

Als je aan een buitenlandse instelling ingeschreven bent, heb je in principe geen recht op een OV-studentenkaart. Wel krijg je een maandelijkse vergoeding. Als je toch liever een OV-studentenkaart wilt, kun je die aanvragen (www.ib-groep.nl).

Je OV-studentenkaart geldt uiteraard maar tot de Belgisch-Nederlandse grens.

De afstand van je woonplaats in Nederland tot de grens is dus een belangrijke factor bij de afweging van wat voor jou het voordeligst is.

PRAKTISCH

Nuttige websites 8 www.lessius.eu ontdek je toekomstige campus

8 iiw.kuleuven.be ontdek je toekomstige faculteit

8 www.onderwijsaanbod.kuleuven.be de meest recente informatie over de KU Leuven-opleidingen

8 www.bachelorskuleuven.be/campussen informatie over alle KU Leuven-opleidingen, studentendiensten en infomomenten op de hogeschoolcampussen

8 www.kuleuven.be/leerkrediet alles wat je moet weten over het ‘rugzakje’ van 140 studiepunten 63

www.facebook.com/kuleuven

Plattegrond van de campus n

Campus De Nayer (Lessius) Stationsstraat

at dtstra De Rae

laan J. De Nayer

Jan De Nayerlaan 5 2860 SINT-KATELIJNE-WAVER tel. + 32 15 31 69 44 denayer@lessius.eu

Sint-Lambertusstraat

sportterrein Beekvelden

A Leslokalen en laboratoria materiaalkunde (niveau 0) Leslokalen en laboratoria elektronica ICT (niveau +1) ICT en grafische technieken (niveau +2)

home De Nayer

parking

B Bouwkunde en landmeten C Werkplaats mechanica, meettechniek, productietechniek, automatisering, robotica, thermotechniek D Elektriciteit en fysica (niveau 0) Chemische procestechnologie en biotechnologie (niveau +1)

G Technische dienst (niveau 0) Directie en administratieve diensten (niveau +1)

64

H Productcertificatiecentrum 1 en 2 van Laboratoria De Nayer vzw

achteringang

lei eg

F Studielandschap, mediatheek, STIP-burelen en studentenrestaurant

hoofdingang

Station Sint-Katelijne-Waver

rw oo Sp

E Centrale inkomhal en studentenadministratie

parking

Fruitenborglei

M Laboratorium duurzame thermotechniek N Autotechnologisch centrum

K Auditoriumgebouw Aula’s, leslokalen, vergaderzaal, studentencafetaria, polyvalente (fuif)ruimte L Lascentrum

Samenstelling en redactie: Faculteit Industriële Ingenieurswetenschappen i.s.m. Dienst Communicatie KU Leuven Grafisch ontwerp: Altera Foto’s: KU Leuven - Rob Stevens, Lessius - Marion Kahane Bijgewerkt tot september 2012 © 2012 Dienst Communicatie KU Leuven Wettelijk depot: D/2012/1082/66 Deze brochure biedt een zo volledig mogelijk overzicht van de opleidingen die de KU Leuven tijdens het academiejaar 2013-2014 organiseert. Tijdens het academiejaar kunnen echter nog wijzigingen op het vlak van de programmaopbouw worden goedgekeurd. Zo kan de omvang van tal van masteropleidingen in de toekomst vermeerderen van 60 naar 120 studiepunten.

Dit betekent dat deze masteropleidingen uit twee opleidingsfases in plaats van één opleidingsfase zullen bestaan. Deze wijziging kan ook een impact hebben op de bacheloropleiding.

De informatie in deze brochure kan de universiteit en de hogescholen dan ook juridisch niet binden. De meest recente informatie over het onderwijsaanbod vind je op www.onderwijsaanbod.kuleuven.be

Het campagnebeeld van de Faculteit IndustriĂŤle Ingenieurswetenschappen is een kunstwerk van industrieel ingenieur Jan Claes. Het ontwerp, gebaseerd op de schroef van Archimedes, meet 3 bij 1,5 meter en kan effectief vliegen.

DIENST COMMUNICATIE Oude Markt 13 bus 5005 3000 LEUVEN, BelgiĂŤ tel. + 32 16 32 40 10 fax + 32 16 32 40 14 onderwijscommunicatie@kuleuven.be www.kuleuven.be

}