Lets -zineLETS-Gent vzw - Herfst 2013
Ecologie
LETS’er in beeld: Low Impact Man Steven Vromman Eco-warrior of Groene jongen? Ecologisch in de keuken
Woordje van de hoofdredacteur Ondanks het “ feit dat we relatief klein zijn, zijn we wel de grootste LETS-groep van Vlaanderen
”
We zijn bijna met 500 Jawel, u leest het goed. Het is slechts een kwestie van dagen voor LETS-Gent de kaap van 500, vijfhonderd, leden rond. En dat moet en zal gevierd worden, dus houd de komende weken zeker die ene uitnodiging tussen de massa LETS-mails in de gaten. Een recent sociologisch onderzoek wees uit dat een LETS-groep pas economisch relevant is vanaf duizend leden, de wetenschappelijke relevantie trek ik zeker niet in twijfel, maar ondanks het feit dat we relatief klein zijn, zijn we wel de grootste LETS-groep van Vlaanderen en bewijst de maatschappelijke realiteit hier in Gent dat we zinvol bezig zijn. Doordat we een steeds grotere groep LETS’ers worden binnen de omgeving van de grootstad Gent dreigt de anonimiteit en isolatie binnen de massa. Als LETS’ers kunnen we dat uiteraard niet laten gebeuren en dus organiseren we ook dit jaar opnieuw de jaarlijkse trefdag. Deze gaat op zondag 15 december door, meer informatie volgt nog. Op deze trefdag ‘treffen’ we elkaar, leren we elkaar (beter) kennen en wordt het LETS-gevoel versterkt. Dat LETS-gevoel proberen wij met de redactie ook te versterken met deze herfsteditie van het e-zine, met als thema ditmaal ecologie. Verder in dit e-zine vind je de bevindingen van Low Impact Man Steven Vromman, recyclagetips, ecologische keukentips en uiteraard zijn de vaste rubrieken ‘De boekenkast van...’ en ‘Receptjes van Lyra’ ook weer aanwezig. Opnieuw voor elk wat wils! Tot Lets!
2
Hoofdredacteur
LETS als barometer voor nieuwe tijden Het is ondertussen zo’n 18 jaar geleden dat ik voor het eerst lid ben geworden van LETS-Gent. De groep was klein, een veertigtal leden, we hadden nog boekjes met vraag en aanbod en als je ging LETS’en bij iemand vulde je samen een papiertje in, dat dan door iemand anders werd verwerkt in de LETS-boekhouding. Het is bijna ondenkbaar dat zo’n systeem gewoon al functioneerde, maar binnen die kleine groep werden toch heel wat diensten uitgewisseld.
LETS-Gent was een decennium lang een “ rustig kabbelend beekje en is de voorbije 5 jaar plots een flinke stroom geworden. ” Toen ik na omzwervingen in een woongemeen schap in Wallonië tien jaar later terugkeerde naar Gent ben ik opnieuw lid geworden. Er waren hoop en al 50 leden, maar er was nu wel een website en de administratieve rompslomp was verdwenen. Als ik iets later in 2008 start met mijn Low Impact experiment blijkt al snel dat LETS’en een goede manier is om mijn ecologische voetafdruk te verkleinen. Ik gebruik de kennis en ervaring van anderen om mijn vloer te isoleren of nieuwe isolerende gordijnen te stikken. Zelf verdien ik vooral stropkes door het organiseren van huisconcertjes en het uitlenen van bijvoorbeeld mijn beamer.
Het kabbelende beekje werd een flinke stroom LETS-Gent was een decennium lang een rustig kabbelend beekje en is de voorbije 5 jaar plots een flinke stroom geworden. Dit heeft niet enkel te
maken met het grotere gemak van de digitale aanpak en valt ook niet enkel te verklaren door de crisis. Volgens mij is het succes van LETS een duidelijk symptoom van een belangrijke onderstroom in de samenleving. Meer en meer mensen geloven niet meer in het grote verhaal van steeds meer groei en vooruitgang. Steeds meer mensen zien in dat vijftig jaar streven naar meer ons niet echt gelukkiger heeft gemaakt. Steeds meer mensen voelen zich niet meer thuis in het hyper-consumptie model. En dus zie je een sterke stijging van het aantal mensen dat zelf voedsel gaat kweken, bewust kiest om minder te werken of zelf spullen gaat herstellen en delen. Het voordeel van LETS is dat dit model ondertussen goed op punt staat, zowel sociale als ecologische voordelen biedt en tegelijk kan zorgen voor wat financiële besparing. Al geloof ik niet dat dit laatste voor veel mensen een belangrijke reden is om te LETS’en.
3
Gelukkiger in de 60’s In mijn lezingen gebruik ik graag het LETS-model als voorbeeld van een manier waarop mensen zichzelf organiseren en ecologischer leven. Vaak komt dan de reactie: “Dat deden mensen vroeger ook, elkaar helpen en dingen uitlenen”. Inderdaad, net zoals vroeger mensen elkaar ook begroeten op straat, net zoals mensen vroeger nooit eten zouden weggooien en net zoals mensen vroeger een weekendje Blankenberg een prima vakantie vonden. Dit is geen pleidooi voor een terugkeer naar vroeger, al blijkt uit veel onderzoek dat we nooit gelukkiger waren dan in jaren zestig, ondanks de immense materiële groei sindsdien. En aangezien de huidige manier van leven niet vol te houden is kunnen zullen kleinschalige, lokale initiatieven meer aan belang winnen. Complementaire of lokale munten kunnen een belangrijke rol spelen in het versterken van de gemeenschap en het verkleinen van onze ecologische voetafdruk. Steven Vromman
Wie is Steven? Steven werd geboren op 8 augustus 1960. Sinds 2008 bekend als Low Impact Man. Sinds 2012 Gemeenteraadslid voor Groen in de Gentse gemeenteraad. Al jaar en dag LETS’er.
Het gaat bijzonder goed met LETS-Gent! 4
Nu ook stropkesbrood! Men mag raden welke bakker dit verkoopt.
LETS Literair
Duik eens in mijn boekenkast… Als goede LETS’er combineer ik het bezoek aan de boekenkast van Marianne met het plukken van vlierbessen in haar prachtige tuin. Ze woont in een droom van een huis in Vosselare, haar boekenkast is klein, maar de kwaliteit is hoog. Om de zoveel tijd trekt ze naar de bibliotheek om een nieuwe voorraad boeken in te slaan.
De eerste vraag van de boekenwurm op bezoek is altijd: “Welk boek lees je voor het ogenblik?” “Jennifer Worth, Haal de vroedvrouw” is het antwoord. Marianne leest het geboeid, het vertelt het verhaal van de schrijfster, die in 1950 in Londen begint te werken als vroedvrouw in verpauperde wijken die nog niet heropgebouwd zijn na de tweede wereldoorlog.
Midas Dekkers is een auteur die ze ook graag leest, hij is geen schrijver van romans, maar van boeken met titels als: Lief Dier, De Vergankelijk heid, De Larf, De Hommel en andere Beesten en zeker ook “Rood, een bekoring”, “een liefdesver klaring door Nederlands bekendste bioloog aan de opvallendste haarkleur ter wereld, inclusief de sproetjes en de mooie, bleke huid.” Hij is een bioloog die ongemeen boeiend over dieren – en mensen! – schrijft.
Reisboeken Een andere reeks boeken zijn reisboeken, eentje over Parijs, maar ook de Trotter voor… België! Vreemd misschien, maar toch niet slecht bekeken, in de Trotter-boeken vind je vaak heel goede adresjes om te logeren of te eten, en dus ook in zo een boek over België. Marianne heeft er al goed gebruik kunnen van maken. Daarnaast staat “Gids voor architectuur in Gent” en “Inventaris van het cultuurbezit in België – Oost-Vlaanderen, Kanton Nevele”. De man van Marianne is altijd enorm bezig geweest met de gebouwen in Nevele, waarvan Vosselare een deelgemeente is. Hij was een van de drijvende krachten achter vzw Wende, een vereniging die “In Nevele het archeologisch, bouwkundig en landschappelijk erfgoed [wil] beschermen voor de huidige en de toekomstige generaties.”
Cyriel Buysse Maar een paar boeken trekken bijzonder mijn aandacht en na een paar woorden beseffen we dat we allebei een schrijver bijzonder graag lezen: Cyriel Buysse! Ik zie “Schoppenboer”, “De roman van de schaatsenrijder”, “Het recht van de sterkste” en nog een paar andere. Buysse wordt nogal eens in het rijtje van de heimatschrijvers gezet, maar deze schrijver, die leefde van 1859 tot 1932, bekleedt een unieke plaats in de Nederlandstalige literatuur. In zijn paalwoning op de Molenberg in de gemeente Deurle, beschreef Cyriel Buysse de misère van het Vlaamse platteland rond de eeuwwisseling, het onbenullige leven van de kasteelheertjes en -juffertjes, de complexen en frustraties van het Vlaanderen van de pastoor, de burgemeester en de onderwijzer. Maar ook de prachtige natuur van zijn Meetjesland... Marianne en ik zijn het er allebei over eens dat hij een van de meest onderschatte schrijvers is van Vlaanderen en Nederland.
Met de vlierbessen terug naar huis En ik trek met de vlierbessen naar huis om daar een heerlijke confituur met appels van te maken. En met een mooie herinnering aan een boeiende boekenkast. Johan
5
LETS Eco
Ecowarrior of groene jongen? Huis-tuin- en keukenoplossingen
6
Het misverstand dat je een hippie op blote voeten moet zijn om ecologisch te leven is al lang van de baan. Je hoeft geen ‘treehugger’ te zijn, of jezelf een ‘vegan-button’ op te pinnen om een beetje ‘groen’ te leven. Wat wel helpt is een bewuste houding als het gaat over je eigen verbruik, de slijt op onze bol waarop we wonen en een frisse kijk op nieuwe ontwikkelingen.
We worden overstelpt met heel wat do’s & don’ts als het gaat over ecologisch verantwoord leven. Je kan echter zelf al heel wat ‘huis, tuin en keuken’ oplossingen vinden om omhoog te klimmen op de groene ladder. Uiteraard zijn er de klassieke oplossingen die sommigen al met de paplepel meegekregen hebben: sta geen uren onder de douche en draai de kraan even toe als je je haar wil wassen. Smijt geen restjes eten weg, maar maak er nog iets lekkers van. Ga voor de dikke trui in plaats van een draai aan de verwarmingsknop. Ga eens piepen in de
kringloopwinkel in plaats van de gewone kledingzaken. Dit zijn tips die velen onder ons al toepassen en die bijna een norm geworden zijn in ons dagelijks leven. Verder zijn er heel wat dingen die we onder de brede waaier van ‘recyclage’ kunnen doen voor een ‘betere wereld’.
Bepamper het milieu Laten we beginnen bij het begin, bij het prille begin zelfs. Veel baby’s krijgen de dag van vandaag een wegwerppamper rond hun roze of zwarte poepje gedraaid, vaak zonder na te denken over de gevolgen hiervan op ons milieu. Om je even een idee te geven over die gevolgen:
tijdens de luierperiode van babylief produceer je al gauw 1 ton wegwerpluierafval, 1000 kilo dus. Huishoudafval binnen een gezin bestaat vaak uit 8% wegwerpluiers. Afval op zich is al een grote hap, maar de productie van de klassieke wegwerpluier is ook niet zo rooskleurig. De klassieke luier scoort op vlak van CO2 uitstoot al gauw 1,5 tot 2 maal hoger dan hun vriend ‘de herbruikbare luier’. (Ondanks de energie die nodig is voor herbruikbare luiers schoon te krijgen). Ook de milieubelasting door landbouwgebruik is zeven maal hoger dan die van de ‘groene’ versie. Op vlak van waterverbruik heb je het een beetje zelf in de hand. Afhankelijk van het aantal herbruikbare luiers die je in huis hebt kan je zelf kiezen hoeveel wasjes en plasjes je doet. Met de keuze voor wassen op 60°, soms 40° zonder wasverzachter en drogen aan de draad klim je al een grote stap hoger op die groene ladder.
Luiers recycleren Los van de positieve impact op ons milieu spaar je ook nog wat centjes in je portemonnee. De kosten van wegwerpluiers kunnen in een luierperiode oplopen tot 1200 euro, terwijl onze ecologische variant tussen de 600 en 950 euro kost, afhankelijk van de soort die je koopt. Ga je voor een tweede de kindje of ga je voor ‘the brady bunch’, dan kan je de luiers voor de volgende poepjes recycleren.
7
Uiteraard zijn er ook enkele mindere kantjes aan de herbruikbare luier. Je moet rekening houden met een behoorlijke startinvestering van enkele honderd euro. Je kan echter een herbuikbare pamperrekening op je geboortelijst zetten en je laten sponsoren door vrienden en familie. Vergeet ook niet dat deze luiers wat extra tijd vragen. Ze moeten gewassen, gedroogd en opgevouwen worden. Reken op een uurtje extra tijd per week en 2 wasmachines extra.
zo een klein “rozeMaar, of zwart of geel mensje zet je wereld toch op z’n kop, dus dat kan er dan wel nog bij, niet?
”
8
Een ander nadeel van herbruikbare luiers is beschikbaarheid. Je kan niet eventjes naar de nachtwinkel achter de hoek lopen voor een pak herbruikbare luiers, zo ver staan we nog niet. Het vergt dus enige organisatorische aanpassing als gezin om ervoor te zorgen dat je altijd een luier bij de hand hebt. Last but not least, hou ook rekening met wat vooroordelen. Misschien wordt je wel bestempeld als een geitenwollensok, of denken mensen dat je
heimwee hebt naar de tijd van je overgroot moeder.
Dé herbruikbare luier Maar welke herbruikbare luier moet ik dan kiezen? Een kleine opsomming van de verschillende opties kan misschien geen kwaad voor degenen die door de bomen het bos niet meer zien. Een herbruikbare luier bestaat uit een overbroekje uit kunststof, fleece of wol en zorgt voor geen ongewenste lekken. Verder bestaat de luier uit een luier uit (bio) katoen, hennep, fleece, microvezen of bamboe. Deze zorgt voor de absorptie. Je kan kiezen voor een extra inlegger als de nood het hoogst is en een inlegvliesje om baby’s stoelgang mee op te vangen, om het zo in een sierlijke beweging in het toilet door te spoelen of op de composthoop te smijten. Om de luier te strikken zijn er verschillende opties: stikken, velcrosluiting, drukknoppen, ...
Energie 2030 (gans België), maar dat merk je dan ook weer aan hun prijzen. Meer info op: www.greenpeace.org/belgium/nl/groene-stroom/.
Regenwater en Albert Einstein Sta eens stil bij het hergebruik van je regenwater. Dit water kan je ook gebruiken om je wasmachine mee te laten draaien, schoon te maken en je toilet door te spoelen. Door het correct gebruik van een regenwaterpomp geraak je heel ver. Interesse? Ga eens piepen op volgende website: www.vmm.be/water/waterwegwijzerbouwen/ waterafvoer/regenwater/hergebruik Om Albert Einstein even te quoteren:
Verder kan je ook nog kiezen uit luierdoeken en strikluiers. Niet te vergeten, Stad Gent geeft tot 100 euro subsidie voor ouders die kiezen voor de herbruikbare luier. Wil je graag nog meer lezen over herbuikbare luiers, heb je onmogelijke onbeantwoorde vragen of ben je gewoon nieuwsgierig? Ga een kijkje nemen op de website van het kleine spook in Gent: www.klein-spook.be
Groene Energie Los van babybilletjes kunnen we nog heel wat doen in ons dagelijks leven om bewuster te leven. Denk aan een groepsaankoop van groene energie. De energie uit deze groepsaankopen is 100% groen en gegarandeerd opgewekt uit hernieuwbare bronnen ergens in Europa. De provincie Oost-Vlaanderen organiseert opnieuw een groepsaankoop waarop je kan inschrijven tot 4 december 2013. Neem een kijkje op de website van de provincie Oost-Vlaanderen en neem een kijkje bij ‘Energie’. Daar kun je een antwoord vinden op vele vragen. Als je liever zelf op zoek gaat, publiceert Greenpeace ieder jaar een lijst met alle energieleveranciers en een quotering hoe groen ze zijn. Klassieke leveranciers zoals Electrabel, Eni en Luminus scoren ondermaats, terwijl kleinere leveranciers zoals Eneco of Lampiris, die zich als 100% groen profileren, toch al beter scoren. De beste leerlingen van de klas zijn Ecopower (enkel in Vlaanderen), Wase Winds (enkel in het noorden van Oost-Vlaanderen) en
Niets kan onze “ gezondheid en het voortbestaan van het leven op aarde zoveel helpen als de evolutie naar een vegetarische levenswijze.
”
Door een dagje geen vlees of vis te eten heb je 11m2 op je ecologische voetafdruk minder (dat is 1/3 van je dagelijkse voedselvoetafdruk). Je bespaart 1100 liter water (dat is even veel als 10 baden) en vermijd 2,1 kg broeikasgassen (dat is even veel als 15 km autorijden). Eet 1 dag geen steak met pepersaus en krijg er een voldaan gevoel voor terug. ‘t Is een goed begin!
Blijf LETS’en! Last but not least, sla aan het LETS’en! Binnen LETS wordt er zo veel gerecycleerd, hergebruikt, gedeeld, groene tips gegeven enz. We zijn goed bezig! Deborah Strubbe
9
LETS Cadeau
Het jongste kind van onze letsfamilie ...
DE LETS-geschenkmand! Na maanden van vergaderen en knutselen door enkele creatieve LETS’ers zijn de LETSgeschenkmanden eindelijk klaar om op het brede LETS-publiek losgelaten te worden. Alle artikelen werden vervaardigd door mede-LETS’ers en om ook het milieu een handje te helpen werd er zo veel mogelijk met herbruikbare en/of bio -materialen en
10
-ingrediënten gewerkt.
Ruim assortiment Dankzij een groepje creatievelingen konden we zeven verschillende thema’s samenstellen! Met twee subcategorieën: onze baby-, kleuter-, tiener- en vrouwenmanden bevatten leuke hebbedingetjes en onze manden zoet, culinair en geestrijke dranken zelfgemaakte producties om handen en vingers bij af te likken. Omdat we zo trots zijn op onze producten, hebben we ook met veel liefde gezocht naar bijpassende (uiteraard gerecycleerde) verpakkingen. Zo worden onze lady-geschenkmanden geleverd in een stijlvolle doos en kregen onze culinair en geestrijke dranken een landelijk mandarijnkistje.
massaal “ enBestel draag de LETS-filosofie uit! ”
Hebt u nog vragen ivm onze geschenkmanden? Aarzel dan niet en neem contact op met Katja: katja.dimi@gmail.com of 0472/66.02.67
We hopen natuurlijk dat jullie net zo enthousiast zijn over onze manden en massaal beginnen bestellen en wegschenken, want zeg nu zelf, niks zo’n mooie reclame voor LETS-Gent als een mooi verpakt cadeautje dat onze filosofie uitstraalt.
Verder rest mij dan alleen nog maar mijn mede cadeaumanders te bedanken voor de fantastische realisaties en samenwerking en in het bijzonder Tina voor een superruimte en het extra werk dat ze daarmee op haar neemt!
Al aan het warmlopen? Wel onze manden zal je kunnen bestellen in onze eigen LETS-webwinkel in de speciaal daarvoor voorziene rubriek: Geschenkmanden.
Het GESCHENKMANDEN team !
Katja Buytaers
11
LETS Eco
ECO-keukenhulp Het is hoopgevend om te merken dat de maat schappij steeds grotere stappen zet richting een eco-vriendelijker leven. Zo proberen we allemaal ons steentje bij te dragen om al wat leeft en groeit op onze planeet een langer bestaan te gunnen. Ieder van ons doet dat op zijn of haar eigen tempo en elk heeft ook een eigen ‘eco-gehalte’, afhankelijk van wat we zelf wel of niet haalbaar vinden. Ik laat mij inspireren door mensen die veel verder staan in hun eco-bewustzijn dan ik. Soms lees ik over dappere mensen die zelfs geen douche meer nemen om water te besparen. Die pretentie heb ik dan ook weer niet, een douche is voor mij een van de zaligste momenten van de dag. Zolang er water is, ben ik niet bereid om mijn recht op een douche op te offeren.
12
Jaar na jaar streef ik ernaar om mijn ecologische afdruk te verkleinen De veranderingen die al zijn gebeurd geven ruimte aan weer nieuwe stappen, zachtjes en zonder verplichtingen. De keuken is daarbij voor mij dé belangrijkste plek in huis. Het is dan ook daar waar we het grootste
verschil kunnen maken in het verkleinen van onze ecologische voetafdruk.
Lokaal geproduceerd, bio en eigen producten Bio zien, lezen en horen we vaak genoeg. Bio-voeding is helaas niet toegankelijk voor iedereen, wegens te duur of wegens niet te vinden in alle uithoeken van het land. Bioproducten zijn ook niet altijd vers of lokaal geproduceerd. In de supermarkt komen bioproducten zelfs met extra plastieken verpakking. Lokaal geproduceerde voeding is daarentegen niet altijd bio en dat betekent vaak het vervuilen van de aarde en van grondwater.
De oplossing is door “de meesten al bedacht: eigen voedsel gaan kweken.
”
Een mooi teken dat dit de droom is van veel mensen, en de groeiende vraag naar stadstuinen. Ik ken mensen die drie jaar op een wachtlijst stonden voordat ze eindelijk in hun stuk stadstuin boer/boerin konden gaan spelen.
Foraging / Wild plukken Er valt altijd veel te oogsten uit het beetje natuur dat spontaan verschijnt op verlaten velden, aan de rand van een stad en in openbare parken. Bij ons wordt bijna dagelijks iets gegeten, dat we gewoon uit onze omgeving hebben kunnen plukken: paardenbloem, melganzenvoet, netels, allerlei (wilde) bessen, hazelnoten, rozenbottels, walnoten, kastanjes, beukennootjes, eikels...
er groeit verrassend “veel eetbaars in en rond een dorp of stad!
”
Eetgewoonten De bewuste keuze van wat we op ons bord leggen is één van de belangrijkste stappen richting een meer ecologische levensstijl. Omdat eten iets zo cultureel en emotioneel bepaald is, is het moeilijk om dat in één klap aan te passen. Al zegt onze rationele kant dat we bepaalde dingen niet meer zouden moeten eten, een andere kant van ons vecht hier sterk tegen. Het is voor de meeste mensen beter om met kleine stapjes te beginnen, bijvoorbeeld jouw favoriete koffiemerk te vervangen door een fairtrade-koffie… Daarna doe je hetzelfde met chocolade. Een volgende stap kan zijn om wat minder ingepakte producten te kopen, vaker gaan winkelen bij een boerenmarkt. Losse thee is niet enkel meer “eco”, maar ook smaakvoller dan de gebruikelijke theezakjes. Daarna ben je misschien klaar om toch voor meer bio producten te kiezen, liefst uit je eigen streek. Tegelijkertijd kan je misschien één keer per week een nieuw lekker recept ontdekken dat je motiveert om vaker en steeds meer met plantaardige producten te koken. Dierlijke producten, zoals we al weten, hebben vaak een veel grotere ecologische voetafdruk en zijn minder energie-efficiënt om te bereiden. Elk klein stapje telt.
Meer rauw gaan eten
Er zijn een aantal voordelen aan het consumeren van planten die spontaan groeien en vaak beschouwd worden als “onkruid”. Ze bevatten bijvoorbeeld in veel gevallen een hoger nutritio nele waarde dan gekweekte planten. Milieuvriendelijker dan wild plukken kan ik niet bedenken. Er bestaan genoeg boeken en websites met recepten die ons inspireren meer wilde planten te gaan consumeren. Nu is het seizoen van allerlei nootjes, tamme kastanjes en paddenstoelen, allemaal schitterende voedzame winterlekkernijen.
De über-eco-mens is in mijn wildste dromen iemand die enkel rauw eet. Liefst gewoon iets plukken van een boom, struik of lage begroeiing en direct opeten. Geen vervoer nodig, geen chemische foefelarij, geen elektriciteit of gasvuur nodig om het tot een maaltijd om te kunnen toveren. Toegegeven: dit is simpelweg niet realistisch voor de meesten onder ons. Maar niets staat ons in de weg om steeds meer rauw te gaan eten waar mogelijk. Ik ben iemand die enorm kan genieten van nieuwe culinaire ontdekkingen. In mijn dagelijks leven lukt het toch om tenminste 50%, soms 80%, van mijn voedsel rauw te consumeren. Dat bespaart niet enkel energie, maar ook veel tijd in de keuken. Veel groenten - zelfs pompoen bijvoorbeeld - kunnen verwerkt worden in rauwe salades, bijvoorbeeld als ze geraspt worden. Een goede rasper is dus een goede investering voor het keukenarsenaal. Daarmee kan je zelfs spaghettislierten maken met rauwe courgette. Een lekkere tomaten-basilicum saus daarop en het is klaar van te smullen.
13
Koken Door het aanpassen van onze aangeleerde kookmethoden kunnen we weer wat puntjes winnen voor ons eco-gehalte, wat ook een winst kan betekenen op de energiefactuur. Hierbij enkele praktische kook-tips om zowel de eco-beginners als de diehards te inspireren: • Doe een deksel op de pan! • Kook je op elektrisch of ceramisch fornuis? Zet het vuur af op 1/3 van de nodige kooktijd. Hou het deksel erop en laat het nog 10 tot 40 minuten op de opgewarmde plek staan, afhankelijk van wat je kookt. • Kook je met inductie, hout of gasvuur? Je kan wat minder verbruiken door te werken met een isolerende deken. • Week bonen en andere peulvruchten voor het koken. Door dat te doen kan je minstens 1/3 van de nodige kooktijd besparen. • Snij de groenten zo klein mogelijk om ze te koken. Als het geen verschil maakt voor een bepaalde bereiding, worden groenten veel sneller klaar als ze in kleinere stukjes zijn gesneden. • Om groenten te koken hoef je ze niet volledig onder water te zetten - om daarna het water
weg te gooien met zoveel waardevolle voedingsstoffen. Daarvoor gebruik je ook beter geen stoompan, maar eerder een pan die ongeveer op maat is van het volume van het voedsel dat je wil koken - zodat niet teveel lege ruimte overblijft. Doe maar net genoeg water in de pan om de bodem te bedekken - 1 à 2 vingers water is voldoende voor de meeste groenten - hangt af van het volume, natuurlijk. Laat het, met het deksel op de pan het kookpunt bereiken en dan zet je het vuur op een lagere stand. Laat het maar zachtjes stomen. Zo worden de groenten veel sneller klaar en bewaren ze ook veel meer smaak en voedingsstoffen. • Ooit van een snelkookpan gehoord? Dat is een keukenwonder dat nog extra kooktijd - en dus ook energie - kan besparen. We praten hier over koken in gemiddeld 1/3 van de tijd vergeleken met conventionele kookmethoden.
No-waste kitchen De leukste manier om onze ecologische voetafdruk te doen afnemen is het recycleren van keukenrestjes. Maar nog voordat we moeten denken aan recyclage is het toch best om de kans
op verspilling te voorkomen. Dat kan bijvoorbeeld door het menu te bepalen op basis van wat eerst gebruikt moet. Er zijn groenten die langer houdbaar zijn dan andere. Donkergroene bladgroenten moeten zo rap mogelijk gegeten worden, terwijl wittekool nog een paar dagen kan wachten. Kijk maar goed naar de vervaldatum van verse producten, maar ook van granen en droge voeding, die soms helemaal achteraan in de kast zijn vergeten.
zou nooit “ inVoedsel de vuilnisbak moeten belanden. ” Hierbij enkele voorbeelden van hoe recyclage/ hergebruik heel fun kan zijn in de keuken: • Verwerk overschotjes in soepen, taarten of kroketjes. Doe wat extra verse kruiden erbij en het kan zelfs lekkerder worden dan het oorspronkelijk gerecht. • Restjes brood die aan het uitdrogen zijn? Maak er broodpudding van. • Wist je dat de schil van citrusvruchten ook enorm voedzaam en gezond is? Als ze uit bio landbouw komen, kan je de schil verwerken in compote of als gepekelde citrus, of gewoon de schil eerst raspen voordat je sap perst, en deze geraspte schil even laten drogen (in de schaduw) om in cake, koekjes, risotto, kroketjes, enz te gebruiken. Je kan de geraspte schil ook invriezen voor later gebruik. • Om minder wasmiddel te gebruiken in de keuken: laat de citrusschillen, in stukjes, 3 weken lang weken in azijn, in een afgedekte glazen bokaal, doe de schillen weg, de ingetrokken azijn kan gebruikt worden om de afwas te doen, of voor het schoonmaken van de vloer of badkamer. Sinds ik dat gebruik is mijn verbruik van kant-en-klare bio schoonmaak producten gehalveerd. • Verse kruiden gekocht voor een recept maar je hebt toch maar een klein beetje nodig? Snijd de kruiden fijn, meng ze met olie en vries ze in voor later gebruik. • Koffieprut: Maak je elke dag verse koffie? Met het gebruikte koffiedik heb je een schatkist om
jouw tuin of kamerplanten extra te verwennen, als voeding, rechtstreeks gemengd met de aarde ofwel toegevoegd aan de compost. De koffieprut kan ook verspreid worden rond de planten die je tegen slakken en katten wil beschermen. Het dient ook - ladies, hier komt het beste! - als body scrub, dat de bloedcirculatie bevordert. Ik doe het zelf tijdens de douchen. Ik durf dat zelfs als gezichts-scrub te gebruiken en het geeft een zalig effect! • Gebruik je veel water om jouw wild geplukte planten goed te wassen, zoals ik? Houd maar een emmer dichtbij de wastafel en verzamel dat spoelwater om jouw tuinplanten water te geven. Of om het toilet door te spoelen. Lyra Alves
LETS Eco
An Inconvenient Truth Anders bekeken An Inconvenient Truth, de film van Al Gore, werd in 2006 gelanceerd en geldt zeven jaar later nog steeds als referentie als we het hebben over Global Warming. Nobelprijswinnaar Al Gore verdient alle eer door deze problematiek aan te kaarten. Het is echter zeer jammer dat Gore amper de natuurlijke factoren van de opwarming van de Aarde bespreekt. Voorts is de documentaire een must-see, een verplicht nummer voor iedere aardbewoner. 
Gore bespreekt in An Inconvenient Truth de menselijke factor in het opwarmingsproces maar vergeet de natuurlijke factoren, namelijk volgende zaken: de conjunctuur in ijstijden, de zonneactiviteit en het smelten van de ijskappen.
De conjunctuur in ijstijden
16
De gehele geschiedenis van onze wereldbol bestaat uit ijstijden en tussenijstijden. In een ijstijd
wordt Âą 85% van de wereldbol bedekt met ijs en sneeuw en is het quasi onmogelijk om te overleven, toch zijn er soorten die de vorige ijstijd overleefd hebben. Als er dooi optreed en het dus een tussenijstijd is, is algemeen leven weer mogelijk. Schommelingen in temperatuur zijn een normaal gegeven tijdens een tussenijstijd, waarin we nu zitten. Deze schommelingen gaan over honderden jaren. Zo is het wetenschappelijk
bewezen dat het nu opnieuw warmer wordt, maar dat het omstreeks 1400-1500 even warm was als nu. Hier in Gent is dat op een zeer speciale manier te merken. In de Sint-Pietersabdij in centrum-Gent werden er in de middeleeuwen druiven gekweekt om wijn van te maken. Na 1500 was dit niet meer mogelijk omdat de temperatuur daalde en de druiven niet meer de beoogde kwaliteit behaalden. Sinds een 15-tal jaar kweekt men opnieuw, op dezelfde manier, druiven in de Sint-Pietersabdij en uit historisch onderzoek is gebleken dat ze van dezelfde kwaliteit zijn.
De zonne-activiteit Zonder de zon is er geen leven mogelijk op aarde. Het schenkt ons warmte, licht en heel wat vitaminen. Maar de zon heeft heel wat invloed op onze planeet, ze stuurt magnetische golven die soms ons sateliet- of sms-verkeer helemaal in de war kunnen sturen. De zon is een brandende ster die niet altijd even constant brandt. Soms zijn er ook zonnestormen en zonne-ontploffingen.
Al deze aspecten “hebben een invloed op de Aarde, maar nooit direct.
donker oppervlak absorbeert, probeer in de zomer maar eens blootsvoets over het asfalt van de straat te wandelen. In een periode van een ijstijd waarbij een heel groot stuk van de wereld bedekt is met ijs en sneeuw wordt het merendeel van de zonnestralen afgestoten waardoor de temperatuur op aarde niet kan stijgen. Door onze natuurlijke ozonlaag worden niet alle stralen terug uit onze atmosfeer geweerd waardoor de temperatuur lichtjesaan kan stijgen. Als de temperatuur stijgt smelt het ijs waardoor er minder zonnestralen kunnen worden afgestoten en het aardoppervlak steeds meer absorbeert waardoor de algemene temperatuur stijgt. Als er een verminderde zonneactiviteit komt, lost dit probleem zichzelf op en vormen er zich weer meer ijskappen.
Dus zonder menselijk “ ingrijpen is dit een proces van natuurlijk slaan en zalven.
”
De menselijke activiteit
”
Als er iets op de zon gebeurt dan merken we dat altijd pas later op de Aarde. Zonnestormen en zonne-ontploffingen zorgen voor een gigantische golf van hitte die er voor zorgt dat de temperatuur kan stijgen. Tijdens de jaren ’90 van de vorige eeuw is er een behoorlijke grote zonneontploffing geweest waarbij heel wat warmte vrijgekomen is die we vandaag voelen en merken op onze Aarde.
Smelten van de ijskappen Het smelten van de ijskappen hangt eigenlijk vast aan het volgende punt, de menselijke activiteit. De zon zendt zonnestralen uit die door onze atmosfeer gaan en ons aardoppervlak bereiken. Dat aardoppervlak kan die stralen afstoten of absorberen. Een wit oppervlak stoot af, een
Toen in 1800 de eerste fabrieken opdoken in Groot-Brittannië en België was het onmogelijk om de hedendaagse problemen te voorspellen en men had helemaal geen oog voor de natuur. Dus men begon bossen te kappen, fabrieken te bouwen, gronden te vervuilen en te zorgen voor een gigantische uitstoot. Deze uitstoot is doorheen de jaren zo gigantisch groot te worden en dat die niet meer natuurlijk afbreekbaar is waardoor het een extra dampkring creëert binnen onze atmosfeer. Deze dampkring zorgt ervoor dat de zonnestralen nog amper weg geraken uit onze atmosfeer waardoor de temperatuur hier stijgt en stijgt. Het enige wat we hier aan kunnen doen is onze uitstoot beperken en zelfs verminderen zodat de natuur zichzelf kan herstellen, maar 200 jaar van vervuilen heeft duizenden jaren van herstel nodig, dus daadkrachtig ingrijpen is wel degelijk nodig! Niels Cheyns
17
LETS Cook
Feijoada Braziliaanse bonenstoofpot • • • •
18
1/2 kg zwarte bonen 4 laurierblaadjes 150 g pompoen of zoete aardappel in blokjes 100g kliswortel of schorseneren, in stukjes gesneden • 200g kastanjes (als ze al gekookt zijn, mogen ze pas bijna op het einde toegevoegd worden) • 100 g grof gehakte hazelnoten • 200 g gerookte tofu-worstjes (of gerookte tempeh) - optioneel • 1 rode chilipeper zonder zaadjes • Verse (Thaise) basilicum of verse koriander • Versgemalen korianderbolletjes • Versgemalen komijnzaadjes • Paprikapoeder (als je geen gerookte tofu of tempeh wil gebruiken mag je hier gerookte paprika poeder gebruiken - te vinden bij Dille & Camille) • Nootmuskaat • Zout Optioneel: • Vers geraspte gember • 1/2 theelepel sinaasappelzest • Olijfolie (op het einde toevoegen) • Stukjes seitan of sojabrokjes, gemarineerd met een beetje shoyu, gember, paprikapoeder en chilipeper
Spoel de bonen tot het water helder blijft. Haal er de steentjes en de slechte bonen uit. Laat de rest 12 uur weken in het water. Giet het water weg. Voeg nu vers water toe om de bonen te koken. Kook ze in een snelkookpan gedurende 20 minuten of laat ze 1 uur koken met een gewone pan op een zacht vuur. Voeg nu de laurierblaadjes, de korianderen komijnpoeder, de pompoen, kliswortel en hazelnoten toe. Laat het geheel nog eens 30 minuten koken, tot de groenten zacht genoeg zijn en het water een dikke saus is geworden. Haal de laurier uit het mengsel en voeg de kastanjes, de vleesvervangers als je kiest om ze te gebruiken, chilipeper en eventueel de sinaasappelschil toe. Laat weer een paar minuten koken, alvorens het vuur af te zetten en de verse basilicum erbij te voegen. Serveer met (basmati)rijst, fijngesneden en gebakken boerenkool, sinaasappelreepjes en eventueel met een typisch Braziliaanse “vinaigrette” (een salade van kleine blokjes tomaat, ajuin of groene appel, gedrenkt in citroen of azijn met olijfolie, zout en pijpajuin). Eigenlijk kan je allerlei wintergroenten gebruiken bij zo’n stoofpot: rapen, rodebieten, daikon, enz.
Gebakken aardappelen met melganzenvoet • 500g gekookte (vastkokende) aardappelen, in blokjes • 500g vers geplukte melganzenvoet, zonder steeltjes en afgespoeld • 1 volle theelepel currypoeder naar eigen voorkeur • 1 theelepel gedroogde munt • 1 theelepel karwijzaden • 1 theelepel nigelazaden (optioneel) • 3 eetlepels kokosroom of kokosmelk • 1 eetlepel citroensap • zout & cayenne peper
melganzenvoet geplukt
Doe een klein beetje olijfolie in een bakpan en stoof de melganzenvoet blaadjes, een 3-tal minuten (of tot dat ze zacht zijn) met de karwijzaden. Voeg maar de aardappelblokjes toe met de kokosroom, de currypoeder en de gedroogde munt. Roer goed en laat nog eventjes samen pruttelen, 1 of 2 minuten. Zet het vuur af en voeg de citroensap toe. Breng op smaak met zout en peper.
Lyra Alves
melganzenvoet gestoofd
19
Dé LETS-Gent-pin Omdat de LETS-groep steeds groter en diverser wordt ging de Raad van Bestuur van LETS-Gent op zoek naar een manier om LETS’ers dichter bij elkaar te brengen en om elkaar te herkennen. Hiervoor werd de LETS-Gent-pin ontworpen. Speld het op voor je thuis vertrekt en wie weet kom je in je omgeving andere LETS’ers tegen met dezelfde pin waarvan je zelfs niet wist dat ze dichtbij woonden. Alle info omtrent de pin wordt de komende weken per mail rondgestuurd.
Colofon
Zeker bekijken
Hoofdredacteur: Niels Cheyns Eindredactie: Johan Boelaert & Niels Cheyns Medewerkers: Steven Vromman, Johan Boelaert, Deborah Strubbe, Katja Buytaers, Lyra Alves en Niels Cheyns Lay-Out: Leen van den Abeele Wil je graag meewerken aan de volgende edities van het LETS E-zine, mail dan naar niels.cheyns@letsgent.be
www.facebook.com/LetsenGent www.flickr.com/photos/letsgent www.twitter.com/letsgent lets-gent.blogspot.be letsgentinfo.wiki.zoho.com www.letsgent.be/catalog/ Het e-zine is een uitgave van LETS-Gent vzw www.letsgent.be