Hiraeth
Front Cover - Aros am yr Ateb / Awaiting the Reply
Hiraeth Storïau addurnol gan Rhiannon Williams Embellished stories from Rhiannon Williams 02.12.17 - 20.01.18
© Llantarnam Grange Arts Centre Gellir archebu copi caled o’r cyhoeddiad hwn gan www.lgac.org.uk/cats/ A hardcopy of this publication can be ordered from www.lgac.org.uk/cats/
Aros am yr Ateb / Awaiting the Reply (detail) 87 x 123 cm Brodwaith, gleinwaith ac appliquĂŠ ar ddefnydd cymysg / Embroidery, beading and applique on mixed material
Rhiannon Williams, y mae ei hymarfer fel
Rhiannon Williams, whose practice as a
gwneuthurwr yn cipio’r broses o fapio a
maker captures in thread the mapping
darlunio taith dra phersonol mewn edau. Ei
and visualising of a deeply personal
gweledigaeth yw cofnodi a datgelu “cyfres
journey. Her vision is to record and lay
gywrain neu gymhleth o ddigwyddiadau”
bare “an intricate or complex sequence
– diffiniad o’r gair tapestri a allai hefyd fod
of events” - a definition of the word
yn ddisgrifiad cywir o’n taith trwy fywyd
tapestry that could also easily describe
ei hunan. Gwaith creadigol Rhiannon yw’r
our passage through life itself. Rhiannon’s
mecanwaith sy’n ei helpu i wneud synnwyr
creative work is the mechanism that for
o’r byd o’n cwmpas, a’i brosesu wrth iddi
her is making sense and a processing of
lywio a myfyrio ar y rhyngweithiadau
the world around us while navigating and
cymhleth a chywrain sy’n poblogi ein
reflecting on the complex and intricate
bodolaeth, nawr ac yn y gorffennol. Mae’r
interactions that populate our existence,
weithred o wneud yn rhan hanfodol o fyd
both now and in the past. Making as an
Rhiannon ac mae’r broses greadigol yr un
act sits at the heart of Rhiannon’s world
mor hanfodol iddi â chysgu, bwyta neu
and the creative process is as vital to her as
hyd yn oed anadlu. Trwy ymgolli’n llwyr
sleeping, eating or even breathing. By fully
yn y weithred o wneud, mae Rhiannon
immersing herself in the act of making,
yn mynd i mewn i’w byd ei hunan, byd
Rhiannon enters her own world, one that
mae’n ei reoli ac sy’n ei llenwi â chynnwrf,
she controls and fills her with excitement,
“fel pe byddwn yn gallu creu unrhyw beth
“like I could be a creator of anything, and I
ac roeddwn eisiau gwnïo fy marc ym
wanted to sew my mark into everything.”
mhopeth.” Rhiannon’s creative practice sits within a Mae ymarfer creadigol Rhiannon yn
wider tradition of domestic heritage, skills,
eistedd o fewn traddodiad ehangach o
processes, techniques and even the way
sgiliau, prosesau, technegau a threftadaeth
of responding to the world around her has
ddomestig ac mae hyd yn oed y ffordd y
been informed by previous generations of
mae’n ymateb i’r byd o’i chwmpas wedi
her family. Rhiannon is strongly connected
ei llywio gan genedlaethau blaenorol ei
to her past both culturally and physically
theulu. Mae gan Rhiannon gysylltiadau
and it is this connection that elucidates
cryf â’i gorffennol, yn ddiwylliannol ac
the reoccurring theme of “hiraeth” within
yn ffisegol, a’r cysylltiad hwn sy’n egluro’r
her work and the palette of images and
thema ailadroddus o “hiraeth” yn ei gwaith
metaphors within it. Through embroidery
ac yn y palet o ddelweddau a throsiadau
Rhiannon sets out to try and capture and
sydd ynddo. Trwy frodwaith mae Rhiannon
distil her own hiraeth, to make tangible and
yn ceisio cipio a distyllu ei hiraeth ei
real the sense of longing for “home” and a
hun, a gwneud yr ymdeimlad o ddyheu
yearning for the past. Rhiannon references
am “gartref” a’r dyhead am y gorffennol
her Welsh roots and loss of language, past
yn fwy cyffyrddadwy ac ystyrlon.
Mae
relationships, lost identities, and the lost
Rhiannon yn cyfeirio at ei gwreiddiau
places and landscapes of her own history.
Cymreig a cholli iaith, at berthnasau yn
She populates her embroideries with
y gorffennol, hunaniaethau colledig, a’r
images of half remembered buildings
lleoedd a’r tirweddau colledig yn ei hanes
from childhood, faces and characters
ei hun. Mae’n poblogi ei brodweithiau â
from her past or from traditional Welsh
delweddau o adeiladau wedi eu lled gofio
texts where for example her namesake,
o’i phlentyndod, wynebau a chymeriadau
the horse goddess Rhiannon appears in
o’i gorffennol, neu o destunau traddodiadol
the Welsh folk tales of ‘Y Mabinogi’.
Cyfres y Bechgyn / Lads Series 74 x 74 cm Brodwaith, gleinwaith ac appliquĂŠ ar ddefnydd cymysg / Embroidery, beading and applique on mixed material
Cymraeg ble mae duwies o’r un enw â hi,
Although Rhiannon’s work reflects on the
Rhiannon, er enghraifft, yn ymddangos ar
past and is a way to explore her hiraeth, it
ei cheffyl gwyn yn straeon gwerin Cymraeg
is not melancholic in nature, but captures
‘Y Mabinogi’.
a sense of playfulness and love of life in all its intricate or complex sequence of
Er bod gwaith Rhiannon yn myfyrio ar y
events.
gorffennol ac yn ffordd o archwilio’i hiraeth, nid yw’n felancolaidd ei natur. Yn hytrach
Hywel Pontin
mae’n cipio ymdeimlad o chwarëusrwydd
Director Llantarnam Grange Arts Centre
a hoffter o fywyd yn ei holl gyfres o
2017
ddigwyddiadau cywrain neu gymhleth. Hywel Pontin Cyfarwyddwr Canolfan Gelfyddydau Llantarnam Grange 2017
Darllen y Neges / Reading the Message 74 x 74 cm Brodwaith, gleinwaith ac appliquĂŠ ar ddefnydd cymysg Embroidery, beading and applique on mixed material
“Rwy’n teimlo’n gartrefol wrth frodio, yn
“I feel at home when I embroider, lost in
ymgolli mewn byd chwareus o wneud.
a playful world of making. Working with
Mae gweithio gyda ffabrig yn teimlo’n
fabric feels familiar and comforting. My
gyfarwydd ac yn gysurlon. Fy mam-gu
Welsh nan taught me to sew. I remember
Gymreig a’m dysgodd i wnïo. Rwy’n cofio’r
the first feeling of a shiny, sharp needle
tro cyntaf i mi deimlo nodwydd sgleiniog,
piercing through the smooth skin of
finiog yn tyllu croen llyfn y ffabrig, yn dynn
fabric, taut in the hoop like a drum, the
fel drwm yn y cylch, yr edau’n llithro drwy’r
thread slithering through the cloth, ready
brethyn, yn barod i greu rhwyg o liw drwy ei
to rip colour through its perfect woven
adeiledd wedi’i wehyddu perffaith. Roedd
structure. It felt exciting, like I could be a
yn deimlad cyffrous, teimlad o allu creu
creator of anything, and I wanted to sew
unrhyw beth, ac roeddwn eisiau gwnïo fy
my mark into everything.
marc ym mhopeth. Immersed in making, I am in my own Pan fyddaf yn ymgolli mewn gwneud, rwyf
world, and it feels instinctive to begin
yn fy myd fy hun, ac mae dechrau pob darn
each piece with a face, a character to
Cyfres y Bechgyn / Lads Series 74 x 74 cm Brodwaith, gleinwaith ac appliquĂŠ ar ddefnydd cymysg / Embroidery, beading and applique on mixed material
gydag wyneb, cymeriad fydd yn byw yn y
inhabit this internal space. I don’t work
lle mewnol hwn, yn ymdeimlad greddfol.
from models, and rarely sketch out an
Dydw i ddim yn gweithio o fodelau, ac yn
idea before I embroider, I dive into the
anaml byddaf yn braslunio syniad cyn i mi
process and see where it takes me. Ideas
ei frodio, rwy’n plymio i mewn i’r broses a
develop as I’m working, and a story begins
gweld i ble mae’n fy arwain. Mae syniadau’n
to unfold, usually based on what is going
datblygu wrth i mi weithio, ac mae stori’n
on in my life at that time. They tell stories
dechrau datblygu, fel arfer yn seiliedig
of my relationships, lust, love triangles,
ar beth sy’n digwydd yn fy mywyd ar yr
betrayal, moving home, belonging and
adeg honno. Maent yn dweud storïau fy
homesickness. I enjoy the organic process
mherthnasau, blys, trionglau serch, brad,
of playful stitching with unknown ends.
symud cartref, perthyn a hiraeth. Rwy’n mwynhau’r broses organig o wnïo chwareus
The concept of ‘hiraeth’ resonates in
y mae ei diweddiadau’n anhysbys.
all of my work. Hiraeth is a Welsh word meaning a deep longing for home. It’s a
Mae’r cysyniad o ‘hiraeth’ yn atseinio trwy
yearning for a feeling in the past, for the
Darllen y Neges / Reading the Message 74 x 74 cm Brodwaith, gleinwaith ac appliquĂŠ ar ddefnydd cymysg Embroidery, beading and applique on mixed material
fy holl waith. Mae hiraeth yn air Cymraeg
lost and departed, a nostalgic aching for
sy’n golygu dyhead dwfn am gartref. Mae’n
a place and time where you belonged.
awydd i adalw teimlad yn y gorffennol, yn
Through embroidery, I try to capture my
ddyhead am y colledig a’r ymadawedig,
own hiraeth, for my Welsh roots, past
mae’n ddolur hiraethus dros le ac amser
relationships, lost identities, and the lost
roeddech yn perthyn iddynt gynt. Trwy
places of my past.
frodwaith, rwy’n ceisio cipio fy hiraeth fy hunan: am fy ngwreiddiau yng Nghymru, am
I was born in Cardiff, and went to a Welsh
berthnasau yn y gorffennol, hunaniaethau
speaking school where I was immersed
colledig, a lleoedd colledig fy ngorffennol.
in Welsh culture, singing in choir and competing in the Eisteddfod. I lost the
Cefais fy ngeni yng Nghaerdydd, ac
Welsh language when my family relocated
roeddwn yn ddisgybl mewn ysgol Gymraeg
to the border in Herefordshire. I remember
ble cefais fy nhrwytho yn niwylliant Cymru,
the excitement of hearing stories of my
gan ganu yn y côr lleol a chystadlu yn yr
namesake, the horse goddess Rhiannon in
Eisteddfod flynyddol. Collais y Gymraeg
the Welsh folk tales of ‘Y Mabinogi’, where
pan symudodd fy nheulu dros y ffin i Swydd
people turn into animals, and love treads
Henffordd. Rwy’n cofio fy nghynnwrf wrth
close to death and tragedy. I’m fascinated
wrando ar storïau am Rhiannon arall, y
by symbolism, and its use in medieval
dduwies ar ei cheffyl gwyn yn chwedlau
tapestry, particularly our relationship
Cymraeg ‘Y Mabinogi’, ble mae pobl yn
with animals and how they can represent
troi’n anifeiliaid ac mae cariad yn troedio’n
emotions.
agos i farwolaeth a thrasiedi. Rwy’n cael fy nghyfareddu gan symbolaeth, a’i defnydd
Embroidery and textiles are imbued with
mewn tapestri canoloesol, yn enwedig ein
connotations of Victorian homeliness and
perthynas gydag anifeiliaid a sut maent yn
domesticity. I embroider using a free-hand
gallu cynrychioli emosiynau.
Irish Singer, a specialist skill on a machine which ceased production in the 1950s.
Mae brodwaith a thecstilau wedi’u trwytho
The machine chugs and rattles as I sew,
â syniadau o gartrefoldeb a domestigrwydd
beating away at the fabric, an energetic
Fictoraidd. Rwy’n defnyddio peiriant Singer
process far from its gentle ancestry.
Gwyddelig i wneud brodio llaw rydd: mae
hwn yn sgìl arbenigol ar beiriant a beidiodd â
The word tapestry literally translates as ‘an
chael ei gynhyrchu yn y 1950au. Mae’r peiriant
intricate or complex sequence of events’
yn pwffian ac yn clecian wrth i mi wnïo, gan
and I channel the stories of my own life
guro’r ffabrig. Mae’n broses egnïol sy’n hollol
into my embroidery. Taking inspiration
wahanol i’w llinach esmwyth.
from medieval tapestries full of history and symbolism, these exuberant and
Mae’r gair tapestri’n cyfieithu’n llythrennol fel
whimsical narratives are an amalgamation
‘cyfres gymhleth neu ddyrys o ddigwyddiadau’
of collected memories, myths and poetry,
ac rwy’n sianelu storïau fy mywyd fy hun i’m
mapping out my own personal histories
brodwaith. Daw ei ysbrydoliaeth o dapestrïau
in cloth.”
canoloesol llawn hanes a symbolaeth, ac mae’r naratifau gorfoleddus a mympwyol hyn yn gyfuniad o atgofion, mythau a barddoniaeth a gasglwyd, sy’n mapio fy hanesion personol mewn brethyn.” Rhiannon Williams 2017
Rhiannon Williams 2017
133 x 119 cm Brodwaith, cudynnu ac appliquĂŠ ar ddefnydd cymysg / Embroidery, tufting and applique on mixed material
Persbectif Newydd /A New Perspective Ym mhedwaredd gangen straeon gwerin
In the fourth branch of the Welsh folk
Cymru, ‘Y Mabinogi’, mae Blodeuwedd yn
tales ‘The Mabinogion’, Blodeuwedd is a
ferch a grëwyd o flodau, ac a gafodd ei
woman created from flowers, made to be
gwneud i fod yn wraig i Lleu. Pan mae’n
a wife to Lleu. When she falls for another
syrthio mewn cariad â dyn arall, mae ei
man, her creators try to kill her, and when
chreawdwyr yn ceisio’i lladd, a phan mae’n
she escapes they turn her into an owl.
dianc, maent yn ei throi’n dylluan. Mae’n
She is transformed from a person made
cael ei gweddnewid o fod yn berson a
of flowers and light, to a bird of the night.
wnaed o flodau a goleuni, i aderyn y nos.
She is forced to spend the rest of her life in
Mae’n rhaid iddi dreulio gweddill ei hoes
darkness, heartbroken over her lost love.
mewn tywyllwch, yn torri’i chalon wrth hiraethu am ei chariad colledig.
100 x 116 cm Brodwaith, gleinwaith ac appliquĂŠ ar ddefnydd cymysg / Embroidery, beading and applique on mixed material
Teigr, Teigr / Tyger, Tyger Mae gwraig feichiog yn byw mewn byd
A pregnant woman inhabits a new world,
newydd lle mae’r wybren yn llosgi’n llachar
the skies burning bright with fiery, fierce
gydag egni tanbaid, ffyrnig. Mae tri aderyn
energy. Three birds fly in the smoke,
yn hedfan yn y mwg, efallai mai tri aderyn
perhaps Rhiannon’s three magic birds
hud Rhiannon ydynt o’r Mabinogi, gyda’r
from The Mabinogion, with the power
grym i orchymyn marwolaeth a deffro
to command death and awaken life. She
bywyd. Mae’n eistedd mewn tirwedd
sits in a wild and beautiful landscape, a
wyllt a hardd, gyda chynffon teigr wedi’i
protective tiger’s tail wraps around her,
lapio amdani’n amddiffynnol wrth iddi
as she gazes into her future. The title
syllu tua’i dyfodol. Mae’r teitl yn cyfeirio at
references the William Blake poem The
gerdd William Blake, The Tyger o ‘Songs of
Tyger from Songs of Experience.
Experience’.
270 x 437 cm Brodwaith, gleinwaith ac appliquĂŠ paent acrylig ar ddefnydd cymysg /Embroidery, beading and acrylic paint applique on mixed material
Merch yn Wallgof fel Adar / Girl Mad As Birds Dyma gychwyn ar fy archwiliad o‘hiraeth’yn
Here begins my exploration of ‘hiraeth’ in
ei gysyniad. Mae cyfeiriadau at Rhiannon,
its concept, with references to the Welsh
y dduwies Gymreig o’r Mabinogi, gyda’i
goddess Rhiannon from The Mabinogion,
thri aderyn hud a’i cheffyl hudol. Mae’r
with her three magic birds, and her
dylluan, Blodeuwedd, yn dal y dyn a’i
enchanted horse. Blodeuwedd the owl
melltithiodd. Mae hefyd yn cyfeirio at yr
captures the man who cursed her. It also
hen gân werin, ‘Dagr Arian’. Yn ei hanfod,
references the old folk song ‘Silver Dagger’.
mae hwn yn hunanbortread, mae’r ‘dagr’
This is in essence a self-portrait, alluding to
yn cyfeirio at y nodwydd arian sy’n gwnïo
the ‘dagger’ as the silver needle, stitching
portread o wyneb, mae fel pe bai’r ferch,
together a portrait of a face, as if through
drwy ei brodio, yn gallu gweld delwedd
embroidering, the girl is able to see an
o’i hunan yn ymagor.
image of herself unfold.
125 x 140 cm Brodwaith, gleinwaith ac appliqué ar ddefnydd cymysg /Embroidery, beading and applique on mixed material
Lleuad Wyllt /Raging Moon
Gan gyfeirio at chwedl Narsisws, mae’r
With references to the myth of Narcissus,
genhinen bedr yn yr adlewyrchiad yn y
the daffodil in the reflection of the mirror
drych yn symbol o golled, balchder ac
is a symbol of loss, vanity and rebirth. The
aileni. Mae’r tai yn y cefndir yn darlunio
houses in the background depict Tudor
adeiladau Tuduraidd yn Weobley, y pentref
buildings from Weobley, a village I grew up
lle cefais fy magu yn Swydd Henffordd, ar
in in the Welsh border of Herefordshire.
ororau Cymru.
130 x 161 cm Brodwaith, gleinwaith ac appliquĂŠ ar ddefnydd cymysg / Embroidery, beading and applique on mixed material
Under Milk Wood Wedi ei ysbrydoli gan Dylan Thomas a’i
Inspired by Dylan Thomas and his
gymeriadau lliwgar o’i ‘ddrama ar gyfer
flamboyant characters from his ‘play for
geiriau’, Under Milk Wood. Mae ei blows
words’ Under Milk Wood. Her blouse is
wedi ei gwneud o brint digidol o flanced
made from a digital print of a traditional
draddodiadol Gymreig. Mae’r fersiwn ffug
Welsh blanket. This fake version of a
hwn o ddefnydd traddodiadol Cymreig
traditional Welsh material suggests an
yn awgrymu hiraeth gwibiog am y
elusive nostalgia for the past.
gorffennol.
87 x 123 cm Brodwaith, gleinwaith ac appliquĂŠ ar ddefnydd cymysg / Embroidery, beading and applique on mixed material
Ffenics mewn Fflamau o Hyd / Phoenix Yet in Flames
Mae ffenics yn eistedd ar benglog, ei
A phoenix sits on a skull, its tail afire, about
gynffon yn fflam, ar fin ffrwydro’n oleuni.
to burst into light. A lone goose, bereft of
Mae gŵydd unig, yn amddifad o gymar
mate or flock is mourning, a woman hides
neu haid, yn galaru, mae gwraig yn cuddio
in the foliage. It is a scene of tragedy, loss,
yng nghanol y deiliant. Mae’n olygfa o
and hidden secrets.
drasiedi, colled, a chyfrinachau cudd.
74 x 74 cm Brodwaith, gleinwaith ac appliquĂŠ ar ddefnydd cymysg / Embroidery, beading and applique on mixed material
Cyfres y Bechgyn / Lads Series Pan chwalodd fy mherthynas, sianelais
After the break-up of a relationship, I
lawer o egni i waith oedd yn canolbwyntio
focused a lot of energy on making work
ar golled. Wrth symud ymlaen o’r cyfnod
centred around loss. Coming out of that
hwnnw, roeddwn i eisiau creu cyfres o waith
period, I wanted to make a series of
â’m tafod yn fy moch, yn dathlu bechgyn.
tongue-in-cheek work celebrating lads.
Mae brodwaith yn broses gathartig i mi.
Embroidery is a cathartic process for me.
Cafodd y gwaith hwn ei ysbrydoli gan y
Inspired by the men I saw whilst jogging
dynion a welais wrth loncian o gwmpas
around Brockwell Park in London.
Parc Brockwell yn Llundain.
87 x 123 cm Brodwaith, gleinwaith ac appliquĂŠ ar ddefnydd cymysg / Embroidery, beading and applique on mixed material
Aros am yr Ateb / Awaiting the Reply Mae ein ffonau’n chwarae rhan anferth yn
Our phones play a huge role in the way
y ffordd rydym yn cyfathrebu ac roeddwn
we communicate and I wanted to capture
i eisiau cyfleu ymdeimlad o’r byd mewnol
the sense of this internal world we inhabit
hwn rydym yn byw ynddo wrth i ni eu
when we use them.
defnyddio.
Darllen y Neges / Reading the Message 74 x 74 cm Brodwaith, gleinwaith ac appliquĂŠ ar ddefnydd cymysg Embroidery, beading and applique on mixed material
‘Hiraeth’ Arddangosfa Canolfan y Celfyddydau Llantarnam Grange A Llantarnam Grange Arts Centre Exhibition Dylunio / Design: Hillview Design Cyhoeddwyd gan Ganolfan y Celfyddydau Llantarnam Grange. Testun Yr Awduron a LGAC 2017 Canolfan y Celfyddydau Llantarnam Grange, Heol Dewi Sant, Cwmbrân, Torfaen NP44 1PD Published by Llantarnam Grange Arts Centre. Text LGAC 2017 Llantarnam Grange Arts Centre St.David’s Road Cwmbran Torfaen NP441PD +44(0)1633 483321 info@lgac.org.uk www.lgac.org.uk Mae Canolfan y Celfyddydau Llantarnam Grange yn rhan o bortffolio Sefydliadau Refeniw Cyngor Celfyddydau Cymrun – “Portffolio Celfyddydol Cymru” Elusen Gofrestredig rhif: 1006933. Cwmni Cyfyngedig trwy Warant rhif: 2616241 Llantarnam Grange Arts Centre is part of Arts Council of Wales portfolio of Revenue Funded Organisations – “Arts Portfolio Wales” Registered Charity no: 1006933. Company Limited by Guarantee no: 2616241 Ariennir Canolfan y Celfyddydau Llantarnam Grange gan Gyngor Celfyddydau Cymru, Cyngor Bwrdeistref Sirol Torfaen a Chyngor Sir Fynwy. Llantarnam Grange Arts Centre is funded by the Arts Council of Wales, Torfaen County Borough Council and Monmouthshire County Council. Ni chaniateir atgynhyrchu’r cyhoeddiad hwn, boed yn rhannol neu yn ei gyfanrwydd, ar unrhyw ffurf heb ganiatâd ysgrifenedig y Cyhoeddwr. This publication may not be reproduced in whole or in part in any form without written permission from the publisher. Y Clawr Cefn / Back cover : Ffenics mewn Fflamau o Hyd / Phoenix Yet in Flames