Jaarverslag 2010
Inhoudsopgave
Leeswijzer 7 Voorwoord 8 1. Uitgangspunten en beleid 10 2. Programma’s 14 3. Voorlichting en fondsenwerving 54 4. Bestuur en organisatie 60 5. Samenwerking 70 6. FinanciÍn 74 7. Toekomstige ontwikkelingen 78 Bijlagen Bijlage 1. Projecten 2011 80 Bijlage 2. Verantwoordingsverklaring 82 Bijlage 3. Begroting 2011 85 Bijlage 4. Accountantsverklaring 86 Bijlage 5. Samengevatte jaarrekening 2010
87
Afkortingen en bronvermeldingen 92 Colofon 96
5
Leeswijzer Stichting Dark & Light hecht grote waarde aan transparante communicatie aan donoren over bereikte resultaten en besteding van middelen. Dat is het doel van dit jaarverslag.
In november 2010 zijn alle ontvangers gevraagd in welke vorm zij het jaarverslag voortaan wensen te ontvangen. Gebleken is dat er nog steeds behoefte is aan een gedrukte versie, zowel in het Nederlands als in het Engels. In de toekomst hoopt Dark & Light het jaarverslag uitsluitend in digitale vorm uit te brengen om kosten te besparen. Ten opzichte van vorig jaar is de vormgeving en beschikbaarheid van het jaarverslag op een aantal punten verbeterd:
• De online versie is interactief en op te vragen via www.darkandlight.org/jaarverslag. • Van dit jaarverslag is een beknopte samenvatting beschikbaar. Deze samenvatting is eveneens beschikbaar in grootletterdruk, braille en in gesproken woord, zodat ook mensen met een visuele beperking kennis kunnen nemen van de inhoud. De samenvatting kan worden aangevraagd per e-mail: info@darkandlight.org of telefonisch: 0318-586 358.
• De uitgebreide rapportage per project staat uitsluitend in de online versie.
Een lijst van gebruikte afkortingen en geraadpleegde bronnen is te vinden achterin dit jaarverslag.
7
Voorwoord Met dank aan God en aan allen die ons steunden presenteren wij hierbij het jaarverslag over 2010. Dit jaar werd door drastische bezuinigingen in zijn greep gehouden. Dit heeft ook onze sector diep geraakt. Het beschikbare budget voor ontwikkelingssamenwerking zal de komende jaren fors worden gekort. Het ziet er naar uit dat er na MFS-2 geen MFS-3 meer zal komen. Onze overheid legt de rekening van de recessie gedeeltelijk bij mensen die toch al een moeilijk bestaan hebben. Wij zien het als een blijvende uitdaging en opdracht om mensen in Nederland en ontwikkelingslanden te verbinden in hun strijd tegen armoede en onrecht.
Mensen een duurzame toekomst bieden. Dat is een van de speerpunten van het gevoerde beleid door Dark & Light. We zijn dankbaar voor de groei van de organisatie in de afgelopen jaren. We bereiken steeds meer mensen. We constateren ook dat onze hulpverlening effectief is en impact heeft. Het onderzoek van dagblad Trouw, waarin Dark & Light als beste goede doel werd beoordeeld, heeft dit nog eens onderstreept. In 2009 en 2010 hebben we gewerkt aan een nieuw strategisch beleidsplan ‘Samen Sterker’ 2011-2015. Het nieuwe beleidsplan is in december 2010 door het bestuur aanvaard. Naast programma’s ter preventie van blindheid richten we ons nu ook op de inclusie van mensen met een handicap in reguliere ontwikkelingsprogramma’s. PSO geeft voor dit ‘Thematisch Leer Programma’ twee jaar lang een ruime subsidie. Het jaar 2010 was voor Dark & Light
8
een jaar van het zoeken naar nieuwe wegen. We hebben keuzes gemaakt en we staan weer voor een mooi begin. Er is veel werk verzet voor het verkrijgen van een nieuwe MFSsubsidie. Hoewel er flink is gesneden in het budget voor Ontwikkelingssamenwerking, zijn we blij dat we de komende vijf jaar toch nog een behoorlijke subsidie krijgen. Ook de institutionele successen mogen niet onvermeld blijven. Twee aanvragen bij de Europese Commissie zijn gehonoreerd en dat is een prachtig resultaat. Niet alle plannen hebben we kunnen uitvoeren. Soms waren we te ambitieus. Soms hadden we te maken met tegenslagen, zoals ziekte bij medewerkers of stagnering in de programma’s. Toch kunnen we met blijdschap vaststellen dat de meeste voornemens dit jaar wel zijn uitgevoerd zoals gepland. Ook zijn wij verheugd dat we in staat waren om noodhulp te geven in Pakistan via
onze partnerorganisaties. Duizenden mensen hebben medische hulp en voedsel ontvangen. In dit verslag zult u veel zakelijke informatie aantreffen. De programma’s worden beschreven en de foto’s geven een impressie van het werk dat u en wij ondersteunen. Bestuur en directie zijn de staf van Dark & Light erkentelijk voor hun inzet en betrokkenheid. Al met al is er veel reden om met dankbaarheid terug te zien op het afgelopen jaar en in vertrouwen het jaar 2011 te vervolgen. Daarbij weten we ons blijvend afhankelijk van de zegen van de God die we mogen dienen en vertrouwen. Wij bedanken al die duizenden mensen die ons hebben gesteund en wij laten graag zien wat we dankzij hun steun hebben bereikt. Bestuur en directie Stichting Dark & Light
1. Uitgangspunten en beleid Context Volgens publicaties van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) leeft ongeveer 10% van de wereldbevolking -650 miljoen mensenmet een handicap. Dit cijfer neemt toe als gevolg van bevolkingsgroei, medische vooruitgang en vergrijzing. 80% van alle personen met een handicap leeft in ontwikkelingslanden. Dit cijfer toont aan dat armoede en handicaps sterk met elkaar verbonden zijn. Mensen die in armoede leven hebben vaak geen toegang tot medische zorg. Daardoor raken zij ziek of gehandicapt. En mensen met een handicap hebben vaak geen toegang tot onderwijs en werk. Daardoor blijven
10
zij arm. Volgens publicaties van VISION2020 zijn er wereldwijd 285 miljoen mensen met een visuele beperking, waaronder 39 miljoen blinden. Van dat aantal woont 90% in ontwikkelingslanden. In maar liefst 80% van de gevallen echter is sprake van onnodige blindheid. Dat wil zeggen dat met tijdige interventie blind- of slechtziendheid volledig of gedeeltelijk voorkomen had kunnen worden. In het verslagjaar maakte de WHO bekend dat het aantal blinden wereldwijd met 12% is afgenomen in zes jaar. Deze daling wordt toegeschreven aan succesvolle interventies en toenemende welvaart. Oogaandoeningen zoals staar en trachoom
worden succesvol bestreden in de meeste landen. En bron van zorg is de toename van chronische aandoeningen zoals leeftijdsafhankelijke macula degeneratie en diabetische retinopathie. Deze stijgen explosief. Niet alleen in ontwikkelingslanden, maar over de hele wereld vanwege de vergrijzende wereldbevolking en veranderende leefpatronen. Dit onderstreept de trend waarbij infectieziekten door gezondheidsinterventies afnemen en chronische ziekten in opkomst zijn. Gezondheidsorganisaties zien zich voor een enorme uitdaging gesteld.
Visie Goede oogzorg behoort voor
iedereen beschikbaar te zijn, zodat niemand onnodig blind door het leven hoeft te gaan. Daarnaast zien wij uit naar een wereld waar mensen met een handicap niet worden achtergesteld, maar volwaardig meedoen in de maatschappij. Wij geloven dat ieder mens waardevol is in Gods ogen. Daarom kunnen wij ons niet afzijdig houden daar waar mensen onrecht wordt aangedaan.
Armoede
Slechte leefomstandigheden, geen toegang tot medische zorg
Geen toegang tot onderwijs en werk
Missie Het is onze missie om lokale organisaties in ontwikkelingslanden te ondersteunen die zich inzetten voor betere oogzorg en acceptatie en integratie van mensen met een handicap.
Ziektes Handicaps 11
Waarden • Alle mensen zijn geschapen naar Gods beeld en mensen met een handicap vormen daar geen uitzondering op. Allen hebben van God hun talenten ontvangen, die zij mogen ontplooien. • Passie voor het terugdringen van ongerechtigheid in de wereld. • Het buitensluiten van mensen met een handicap leidt tot armoede. De programma’s zijn dan ook vooral gericht op het betrekken van de allerarmsten bij sociaal economische ontwikkeling. • Ondersteuning geven in ontwikkelingslanden ongeacht geloof, etniciteit of geslacht. • Samenwerken met professionele lokale partners in ontwikkelingslanden. • Uitgaan van lokale capaciteiten en deze versterken. • De programma’s zijn duurzaam, gericht op zelfredzaamheid en geworteld in de maatschappij. • Streven naar transparantie en maximale kwaliteit van diensten. De inspiratiebron die ten grondslag ligt aan deze opdracht is de openbaring van God. De stichting wil actief participeren in het grote werk van God in en voor de mensheid en laat zich leiden door principes van barmhartigheid en gerechtigheid. De Bijbelse opdracht tot barmhartigheid en gerechtigheid stelt de waardigheid van de mens centraal.
12
Dit christelijk sociaal denken van menselijke waardigheid en solidariteit zijn de belangrijkste pijlers onder ons werk als christelijke ontwikkelingsorganisatie. De stichting streeft naar samenhang in programma’s die structureel bijdragen aan de verbetering van de zelfstandigheid van mensen met een (visuele) handicap. Zo richten de activiteiten zich op het wegnemen of verzachten van obstakels wat mensen veroordeelt tot een leven waarin van menselijke waardigheid nauwelijks meer sprake is. Zo kan ruimte geschapen worden voor zelfontplooiing en zelfstandig handelen. Het stimuleren van de gelijke positie van de vrouw krijgt in toenemende mate aandacht binnen de programma’s. In de dialoog met partnerorganisaties wordt expliciet ingegaan op de betekenis van ongelijke machtsverhoudingen tussen mannen en vrouwen in relatie tot de mogelijkheden die partnerorganisaties hebben hieraan iets te doen.
te helpen hun programma’s en diensten (en dus gezondheidszorg, onderwijs en arbeidsmarkt) toegankelijk te maken voor mensen met een handicap. 3 Ondersteunen van gehandicaptenorganisaties teneinde op te komen voor de rechten van mensen met handicap en het verbeteren van hun zelfredzaamheid.
Werkgebied
Impact
De programma’s van Dark & Light beslaan de volgende drie domeinen: 1 Voorzieningen voor mensen met een handicap, zoals oogzorg, revalidatie, financiële ondersteuning en capaciteitsopbouw bij lokale partners en overheden. 2 Stimuleren van inclusieve ontwikkeling, door organisaties
Dark & Light vindt het belangrijk om niet alleen de directe resultaten van het werk van haar partnerorganisaties te meten, maar ook de impact van hulp op de lange termijn. Een staaroperatie bijvoorbeeld kan in principe geslaagd zijn, maar de cliënt moet wel één of meerdere keren terug komen voor een vervolgafspraak om te kijken of er geen complicaties
Een belangrijke legitimatie voor het werk ligt in het VN-verdrag inzake de Rechten van Mensen met een Handicap. Dit verdrag is door 147 landen getekend en door 98 landen geratificeerd. Het verdrag maant overheden om zich in te spannen voor acceptatie en integratie van mensen met een handicap. En dat is hard nodig. Dark & Light is ervan overtuigd dat de Millenniumdoelstellingen zeker niet worden gehaald als hulp aan mensen met een handicap niet voortvarend wordt opgepakt.
Dark & Light is ervan overtuigd dat de Millenniumdoelstellingen zeker niet worden gehaald als hulp aan mensen met een handicap niet voortvarend wordt opgepakt.
zijn. Ook moet de cliënt zich weer volledig zelfstandig kunnen redden. In verschillende projecten worden lokale mensen getraind om staar bij anderen op te sporen en die mensen door te verwijzen. De impact van een programma is dan pas zichtbaar op de lange termijn, als meer mensen met staar naar tevredenheid geholpen zijn. De methodiek die Dark & Light gebruikt om impact te meten vraagt zowel om kwantitatieve resultaten (cijfers, budgetten) als om kwalita-
tieve resultaten (o.a. klanttevredenheid, capaciteit van de partnerorganisatie, effecten van risicofactoren in de omgeving, samenwerking met de lokale overheid). Medewerkers van Dark & Light bezoeken de projecten regelmatig om zo zelf de ontwikkelingen over een langere periode te kunnen volgen. In 2010 is een proef gestart met drie Cambodjaanse partnerorganisaties om de Outcome Mapping methodiek toe te passen. Deze methodiek is ontwikkeld om de resultaten van complexe programma’s en programma’s die bedoeld zijn
om sociale verandering te stimuleren beter zichtbaar te maken.
Beleid In december 2010 is het nieuwe beleidsplan ‘Samen Sterker’ 2011-2015 door het bestuur aanvaard. Dit document bevat een analyse van de huidige positie van Dark & Light en er worden strategische kaders neergezet voor de komende vijf jaar op het gebied van: organisatie, programma’s, voorlichting, fondsenwerving, samenwerking en financiën. Een samenvatting van het beleidsplan is te vinden op de website.
13
2. Programma’s
Tabel 2.1 Projectresultaten Onderwerp
Doelstelling Resultaten Doelstelling Resultaten Resultaten Resultaten Resultaten 2011 2010 2010 2009 2008 2007 2006
Revalidatie en vaktraining van mensen met een (visuele) beperking
4.117
6.146
6.398
4.698
1.322
1.615
1.200
Onderwijs / ondersteuning voor kinderen met een (visuele) beperking
?
5.277
5.109
4.911
4.111
2.669
1.250
Oogoperaties
In totaal 17.305 waarvan:
In totaal 13.536 waarvan:
In totaal 15.796 waarvan:
In totaal 9.167 waarvan:
In totaal 13.721 waarvan:
In totaal 10.873 waarvan:
In totaal 10.370 waarvan:
8.920 staar
7.470 staar
8.330 staar
5.611 staar
8.968 staar
6.349 staar
6.360 staar
4.350 trachoom
3.913 trachoom
4.500 trachoom
998 trachoom
3.087 trachoom
2.050 trachoom
2.875 trachoom
4.035 overig
1.519 overig
2.171 overig
1.991 overig
1.492 overig
2.474 overig
895 overig
kinderstaar
634 kinderstaar
795 kinderstaar
567 kinderstaar
174 kinderstaar
kinderstaar
240 kinderstaar
Oogonderzoek/ -behandeling
189.830
319.202
192.463
94.987
215.079
176.811
155.828
Serviceverlening voor slechtzienden
1.076
3.345
3.189
3.072
3.821
2.636
2.030
Training van veldwerkers, leraren en medisch personeel
9.230
6.775
13.728
13.196
5.910
4.504
1.720
In bovenstaande tabel zijn de directe resultaten over het jaar 2010 en de jaren daarvoor weergegeven. Verderop in dit hoofdstuk wordt per land dieper ingegaan op de programma’s en de impact voor de doelgroep.
Revalidatie en vaktraining De stap naar zelfstandige deelname in de maatschappij begint met revalidatie. Door behandeling, begeleiding en oefening kunnen mensen met een handicap leren omgaan met hun beperking en zo een zelfstandig bestaan opbouwen. De volgende stap is het volgen van een (vak)training om zo een eigen inkomen te kunnen
gaan verwerven. In 2010 heeft Dark & Light ruim 6.100 mensen bereikt met revalidatieservices en inkomensgenererende activiteiten. Dit is lager dan gepland, met name omdat de partnerorganisatie in Pakistan minder mensen kon bereiken in het reguliere project door de enorme overstroming. Zij hebben daarentegen veel mensen directe medische zorg verleend na de overstroming, mede om handicaps
te voorkomen. Het aantal bereikte mensen door noodhulp is niet meegenomen in de getallen voor revalidatie. Dark & Light ondersteunt een groot voedselzekerheidprogramma in Bangladesh. Het afgelopen jaar zijn er maar liefst 2.138 huishoudens met een gehandicapt gezinslid geholpen om hun inkomsten te verbeteren door het onderhouden van een moestuin, het houden van vissen of koeien of door
15
handnijverheid. Dark & Light richt zich niet alleen op mensen met een handicap, maar op de gemeenschap als geheel. Mensen met een handicap ondervinden vaak de grootste beperking door hun omgeving, als er sprake is van discriminatie, vooroordelen of uitsluiting. Bij revalidatie hoort dan ook bewustwording van de gemeenschap over de capaciteiten van mensen met een handicap en hun recht om deel te nemen aan maatschappelijke activiteiten.
Onderwijs In 2010 heeft Dark & Light ruim 5.250 kinderen met een (visuele) beperking bereikt via de onderwijsprogramma’s. De groei van de laatste jaren op het thema onderwijs is hiermee doorgezet. Dark & Light kiest voor een brede aanpak van inclusief onderwijs. De projecten richten zich op bewustwording van de ouders van kinderen met een (visuele) handicap,
16
de gemeenschap, beleidsmakers en schooldirecteuren. Daarnaast worden leerkrachten getraind in het begeleiden van kinderen met speciale behoefte (zoals het lezen met behulp van braille), worden scholen beter toegankelijk gemaakt en wordt er gesproken met ambtenaren van Ministeries van Onderwijs om deze aanpak te verankeren in het nationale onderwijsprogramma. In 2011 wil Dark & Light hetzelfde aantal kinderen bereiken. De exacte doelstelling is nog niet bekend, omdat het onderwijsprogramma in Soedan nog in de opbouwfase verkeert.
Oogzorg Een belangrijk onderdeel van het werk van Dark & Light is preventie en behandeling van vermijdbare blindheid. In 2010 zijn in totaal 13.536 oogoperaties uitgevoerd binnen de programma’s. Dit is een forse stijging ten opzichte van 2009 (9.167), maar
wel minder dan gepland. In 2009 was er een groter verschil tussen doelstellingen en resultaten, met name doordat partnerorganisaties te hoge doelstellingen hadden gesteld voor zichzelf. In 2010 is dit al een stuk verbeterd. Een van de redenen voor lagere aantallen is dat Comprehensive Health & Education Forum (CHEF) in Afghanistan een nieuwe oogkliniek heeft opgestart, maar nog geen oogoperaties heeft kunnen uitvoeren. Naast het uitvoeren van oogoperaties wordt er in de oogzorgprogramma’s veel aandacht gegeven aan behandeling en het voorkomen van oogklachten. Het aantal patiënten dat een oogmeting en waar nodig een behandeling heeft ontvangen is 319.202. Dit is fors meer dan gepland, mede dankzij een groot programma op basisscholen in de Filippijnen. In 2011 wil Dark & Light 17.300 oogoperaties uitvoeren. Er is geen planning voor operaties bij kinderen omdat in 2011
geen directe financiering van deze operaties plaatsvindt. De partners in Bangladesh en de Filippijnen gaan hier wel mee door, maar bekostigen de operaties uit andere middelen. Dark & Light blijft bijdragen aan het trainen van gezondheidswerkers en het opsporen van de kinderen.
8000 7000 6000 5000 4000 Aantal bereikte mensen 3000 7.000 2000 6.000 1000 5.000 0 4.000 3.000
Serviceverlening voor slechtzienden
2.000
Het aantal slechtzienden dat via Dark & Light een oogtest, een aangepaste bril, leesloep of andere hulpmiddelen ontving, was rond de 4.200. Dark & Light is verheugd dat de doelstelling is behaald. In 2011 zullen de aantallen lager zijn, omdat een omvangrijk programma in Nepal is afgebouwd. Het programma is geĂŻntegreerd in de diverse ziekenhuizen in het land en heeft geen externe ondersteuning meer nodig. Dark & Light zal in 2011 nog wel een rol als adviseur blijven vervullen in dit programma.
0 8000 2010 2009 7000 6000 5000 Aantal bereikte mensen 4000 6.000 3000 5.000 2000 4.000 1000 3.0000
Training van veldwerkers, leraren en medisch personeel Dark & Light besteedt veel aandacht aan de opleiding en training van personeel en vrijwilligers die werkzaam zijn in de programma’s. In 2010 hebben 6.775 mensen een training ontvangen. Dit is minder dan gepland, onder andere omdat in het eerste jaar van het scholenprogramma in Nigeria minder leerkrachten zijn getraind in het doen van oogtesten. Het opleiden van lokaal personeel op allerlei niveaus blijft een belangrijk middel om de kwaliteit van diensten en de duurzaamheid van interventies te garanderen. In 2011 hopen 9.230 mensen aan een training deel te nemen.
Revalidatie en vaktraining
1.000 2008
2007
2006
2007
2006
2007
2006
Onderwijs
2.000 1.000 0
2010
2009
Aantal bereikte mensen
2008
Oogzorg
16.000 14.000 12.000 10.000 8.000 6.000 4.000 2.000 0
2010
2009
2008
2.1 Landenoverstijgende activiteiten Verenigd Koninkrijk
18
Dark & Light ondersteunt de uitgifte van het Community Eye Health Journal door het International Centre for Eye Health (ICEH) in Londen. Dit vakblad verschijnt vier keer per jaar en wordt gelezen door meer dan 25.000 oogartsen en oogheelkundig personeel wereldwijd. Het bevat informatieve artikelen over o.a. behandelmethoden, opsporing en onderzoeksresultaten. Een waardevolle bron van informatie, zeker in gebieden waar men nauwelijks toegang tot internet heeft.
structureel te verbeteren is meer nodig, namelijk dat mensen met een handicap formeel rechten krijgen en daar vervolgens in de praktijk ook daadwerkelijk een beroep op kunnen doen. Capaciteitsopbouw van lokale partners in lobby en advocacy helpt partners de problematiek van mensen met een handicap onder de aandacht van beleidsmakers te brengen en ondersteunt hen om mee te werken aan het ontwikkelen van wetgeving, richtlijnen en plannen zodat mensen met een handicap kunnen meedoen in de samenleving als ieder ander.
Lobby & Advocacy
India en Ethiopië
Om de positie van gehandicapten in Afrika en Azië te verbeteren is het aanbieden van concrete projecthulp nodig. Echter, om de positie
In India en Ethiopië is Dark & Light in 2009 samen met TEAR, TEAR Fund UK, Red een Kind, Woord en Daad, Oikonomos en
Edukans een capaciteitsopbouw programma begonnen voor hun lokale partnerorganisaties. Doel van dit proefprogramma is de lokale organisaties te motiveren en toe te rusten om mensen met een handicap in hun gewone programma’s op te nemen. De praktijk wijst uit dat zonder speciale aandacht voor deze doelgroep, ze vaak onbewust (en soms zelfs bewust) over het hoofd worden gezien. Er zijn talloze vooroordelen over mensen met een handicap. Bijvoorbeeld dat ze niet in staat zouden zijn om een vak te leren of om inkomen te verdienen. Het probleem is dat mensen vaak kijken naar de handicap van een persoon en niet naar de mogelijkheden. De proef is begonnen met een evaluatie van de deelnemende organisaties
Voorbeeld Partnerorganisatie The Leprosy Mission International (TLM-I) heeft in voorgaande jaren samen met de overheid in Myanmar onderzoek gedaan naar de prevalentie van handicaps per provincie en staat en de aanwezigheid van diensten gericht op mensen met een handicap, zoals speciaal onderwijs, orthopedie, oogklinieken en dergelijke. De uitkomsten van dit onderzoek zijn alarmerend. In 2010 heeft Dark & Light financiële ondersteuning gegeven aan TLM-I voor de organisatie van twee tweedaagse conferenties met in totaal meer dan 500 deelnemers over community based rehabilitation (CBR) en het eerste landelijke actieplan voor mensen met een handicap in Myanmar. Een belangrijke uitkomst van deze conferentie was de oprichting van een werkgroep om de uitwerking van het actieplan te begeleiden. Hierin heeft een andere partner van Dark & Light, Consortium of Dutch NGOs (CDN), plaatsgenomen.
om te kijken hoe de organisatie op dit moment staat ten opzichte van mensen met een handicap. Doen ze mee in de programma’s? Is er personeel in dienst met een handicap? Zijn de kantoren toegankelijk voor mensen die een rolstoel gebruiken? Vervolgens is er in ieder land een workshop georganiseerd voor de deelnemende organisaties. In 2010 zijn er vervolgtrainingen georganiseerd voor het uitvoerende personeel, waarbij de organisaties heel praktische kennis en ervaring op konden doen in het opnemen van mensen met een handicap in hun programma’s. De eerste effecten van de proef worden duidelijk. Werden voorheen bijvoorbeeld kinderen
met een handicap buitengesloten van het onderwijs, nu gaan de organisaties actief op zoek om deze kinderen op hun school te krijgen. In 2011 gaan deze twee proefprogramma’s onderdeel uitmaken van het Thematisch Leerprogramma over inclusie van mensen met een handicap.
Oost-Afrika In juni 2010 heeft Dark & Light in Addis Abeba een workshop georganiseerd met organisaties uit vijf landen uit het oostelijk deel van Afrika, die graag meer wilden leren over het faciliteren van een mainstreaming disability proces met reguliere (ontwikkelings-) organisaties. De deelne-
Met elkaar delen
mende organisaties hebben zich ten doel gesteld om op een professionele manier veranderingsprocessen te kunnen begeleiden. Dark & Light wil in de komende jaren dit OostAfrikaanse netwerk van faciliterende organisaties verder ondersteunen om onderlinge ervaringen te kunnen uitwisselen en innovatieve methodes met elkaar te kunnen delen.
Projectnr.
Partner
Titel
Thema
Budget
5798
ICEH
Capaciteitsopbouw oogheelkundig personeel in ontwikkelingslanden
Capaciteitsopbouw
€ 30.000
5829
TLM-I
Nationaal Actieplan voor mensen met een handicap in Myanmar
Capaciteitsopbouw
€ 2.850
5835
Leonard Cheshire Disability South Asia
Mainstreaming disability India fase 2
Capaciteitsopbouw
€ 47.959
2.2 Afghanistan
Context
• Grootte 15,7x Nederland • Aantal inwoners 29.000.000 • Human Development Index plaats 155 van 169 landen • Percentage blindheid 2% • Aantal oogartsen per miljoen inwoners 4,0 • Analfabetisme 72% • Percentage inwoners onder armoedegrens 42%
20
Afghanistan is vrijwel dagelijks in het nieuws vanwege gevechten en bomaanslagen. Tot voor kort waren Nederlandse militairen actief in de provincie Uruzgan in het zuiden van Afghanistan, en dat bracht het land voor Nederlanders nog dichterbij. Recent waren er indringende politieke discussies over de vraag of Nederland trainers voor politiemensen zal sturen naar de provincie Kunduz, meer in het noorden van het land. Het land is verwoest door decennia van bezettingen en burgeroorlog. Bittere armoede is de dagelijkse realiteit van het merendeel van de bevolking. Mensen met een handicap behoren tot de meest kwetsbare in de Afghaanse maatschappij. Om deze reden heeft Dark & Light ervoor
gekozen in dit moeilijk toegankelijke land te werken. Partnerorganisaties SERVE en International Assistance Mission (IAM) zijn al decennia actief voor Afghaanse vluchtelingen en in Afghanistan zelf. Ze kennen de lokale context, spreken de taal en zijn in een goede positie om iets te doen voor mensen met visuele of andere handicap. Via deze partnerorganisaties kan Dark & Light effectieve hulp bieden aan duizenden mensen.
Bereikte resultaten De doelstellingen van het oogzorgprogramma van SERVE zijn gehaald. Het is een goed jaar geweest, waarin veel mensen zijn geholpen. De samenwerking met Ministerie van Gezondheidszorg, IAM en Comprehensive Health & Education Forum (CHEF) werd
geïntensiveerd. Rond de 1.600 mensen ontvingen een oogoperatie door of via bemiddeling van SERVE. Hieronder 154 kinderen met gecompliceerde oogaandoeningen. 33.000 mensen ontvingen behandeling voor oogziekten. Ruim 66.000 mensen kregen voorlichting over hygiëne en het voorkomen van oogproblemen. SERVE verzorgde ruim 7.000 leesbrillen en 1.700 brillen op voorschrift. Ruim 500 medewerkers van ziekenhuizen en klinieken leerden oogproblemen te herkennen, patiënten te verwijzen of een eenvoudige behandeling te geven. 150 onderwijzers leerden een oogtest te doen bij kinderen. Getrainde onderwijzers verwezen 1.420 kinderen voor het aanmeten van een bril of oogbehandeling. Het SERVE-programma voor revalidatie en inclusief onderwijs haalde zijn doelstellingen ruim. Ongeveer 160 leerlingen met visuele handicaps ontvingen training om braille te leren, zich te leren bewegen met blindenstok en alledaagse taken te verrichten. Ze gingen naar school en gingen over naar de volgende klas. SERVE trainde 20 vrijwilligers om de gehandicapte kinderen en volwassenen (ook met andere dan visuele handicaps) te revalideren en begeleiden. Ruim 100 eerder getrainde vrijwilligers gingen door met dit werk. 80 mensen met een handicap leerden een vak of kregen hulp bij het
opzetten van een eigen activiteit om geld te verdienen. SERVE heeft een grote rol gespeeld in de wetgeving die het parlement aannam ten gunste van mensen met een handicap. Ook was SERVE betrokken bij de ondertekening van het VN-verdrag inzake de Rechten van Mensen met een Handicap door Afghanistan. Het oogzorgprogramma van CHEF in Fayzabad startte in 2009 en kwam veel langzamer op gang dan gepland. Uiteindelijk konden in augustus 2010 de eerste patiënten worden behandeld en geopereerd. De aanloop was moeizaam maar uiteindelijk de moeite waard. Het project is volledig onderdeel van het overheidsziekenhuis in Fayzabad geworden en onder verantwoording gekomen van zowel de overheid als de exploitant van het ziekenhuis. Dit betekent dat na afloop van het project personeel en activiteiten verder gefinancierd worden door de exploitant en in de toekomst de overheid. CHEF heeft zich in Afghanistan al een plaats verworven in de nationale commissie die oogzorgbeleid ontwikkelt, samen met andere aanbieders van oogzorg en het Ministerie van Gezondheidszorg. In vijf maanden tijd werden 1.280 patiënten behandeld (50% van de jaardoelstelling) en 83 patiënten met staar geopereerd (33% van de jaardoelstelling).
Leer- en verbeterpunten Molens malen langzaam in Afghani-
stan. Zeker bij het plannen van nieuwe programma’s moet daarmee terdege rekening worden gehouden. Oogzorgorganisaties wisselen ervaringen uit met een vorm van betaling door patiënten voor de geleverde zorg. Dat is in Afghanistan niet vanzelfsprekend, omdat de overheid in principe alleen wil weten van gratis gezondheidszorg. Uitzonderingen moeten uitonderhandeld worden en zijn pas na veel tijd eventueel mogelijk. Experimenten zijn wel belangrijk, omdat de bevolking gratis gezondheidszorg verwacht, terwijl daarmee de activiteiten niet duurzaam zijn te verankeren.
Vooruitblik SERVE zal de komende jaren haar oogzorgprogramma nog sterker gaan richten op training van bestaande gezondheidswerkers en minder sterk op zelf aanbieden van oogzorg. Wanneer deze overgang succesvol is zonder dat de bevolking op het platteland minder toegang heeft tot oogzorg, dan is een grote stap genomen naar verdere verduurzaming van de oogzorg op het platteland. Dark & Light ziet dit experiment met vertrouwen maar ook belangstelling tegemoet. Na de looptijd van het project in Fayzabad zal de oogzorg in het ziekenhuis daar worden overgenomen door de bestaande partners, waarmee een succesvol model zal zijn ontwikkeld voor oogzorg in districts- en provin ciale ziekenhuizen in Afghanistan.
Projectnr.
Partner
Titel
Thema
5780
SERVE
Onderwijs en vaardigheden voor visueel gehandicapten
Revalidatie
Budget € 47.342
5781
CHEF
Integrale oogzorg voor Fayzabad
Oogzorg
€ 33.301
5807
SERVE
Preventie van blindheid
Oogzorg
€ 177.057
21
2.3 Bangladesh
Context
• Grootte 3,5x Nederland • Aantal inwoners 160.000.000 • Human Development Index plaats 129 van 169 landen • Percentage blindheid 2,7% • Aantal oogartsen per miljoen inwoners 3,9 • Analfabetisme 45% • Percentage inwoners onder armoedegrens 40%
22
Bangladesh is een van de armste landen in Azië. De grote bevolkingsomvang heeft schaarste van middelen tot gevolg. Maar liefst 49% van de rurale bevolking leeft in armoede. Hoewel iedereen recht heeft op gratis gezondheidszorg, maakt slechts 45% daar daadwerkelijk gebruik van. Vanwege het stigma ontvangen mensen met een handicap nauwelijks specifieke medische zorg. De negen miljoen mensen met een handicap vormen echter een aanzienlijk deel van de bevolking. Naar schatting zijn er 650.000 blinde volwassenen boven de 30 jaar, waarvan het grootste deel met een staaroperatie geholpen zou kunnen worden. Miljoenen kinderen
en volwassenen zijn in bepaalde mate visueel beperkt. Er is een grote groep kinderen met een handicap, zoals visuele- en hoorproblemen, klompvoeten en schisis. In 2001 is in Bangladesh een wet van kracht geworden ter verbetering van de positie van mensen met een handicap, maar er is weinig vooruitgang geboekt. Hulporganisaties in het hele land vullen het gat dat door matig functionerende overheidsinstanties is achtergelaten. Partnerorganisaties van Dark & Light zetten zich in voor meer bewustwording en betere toegang tot medische voorzieningen en onderwijs. Blindheid kan worden voorkomen met staaroperaties en
mensen met een handicap verdienen een gelijkwaardige plaats in de samenleving.
Bereikte resultaten Op het gebied van oogzorg heeft Dark & Light dit jaar gewerkt met Bangladesh Blind Mission (BBM) en Child Sight Foundation (CSF). In het gespecialiseerde oogziekenhuis van CSF zijn 134 kinderen geopereerd aan staar en 55 kinderen werden geopereerd aan een lui oog. CSF heeft een netwerk van 60 lokale organisaties waar 1.400 vrijwilligers zijn getraind in het opsporen en doorverwijzen van kinderen met oogproblemen. Ouders kregen voorlichting over hoe zij het beste om kunnen gaan met
een visueel gehandicapt kind. De netwerkaanpak van CSF is ook toegepast door BBM. Er werden 50 kinderen met oogproblemen opgespoord die vervolgens medische behandeling, revalidatie en onderwijs kregen. 307 volwassenen en kinderen konden met een eenvoudige oogbehandeling worden geholpen.
Light ontvangen. Beide organisaties zijn begeleid in het verbreden van hun financiële dekking om de duurzaamheid van hun programma’s te waarborgen. Dark & Light heeft BMIS in contact gebracht met Centre for Disability in Development (CDD) om hen te helpen met het ontwikkelen van een strategisch plan.
Dark & Light ondersteunde het onderwijs voor 763 kinderen met een visuele of andere handicap. Ongeveer 100 onderwijzers kregen een speciale training. Ouders werden betrokken bij het proces. In 2009 is al aangegeven dat BBM en Baptist Mission Integrated School (BMIS) in 2010 voor het laatst financiële steun van Dark &
CDD speelt een belangrijke rol in het toegankelijk maken van het reguliere onderwijs voor kinderen met een handicap. Zij coördineert een netwerk van 350 lokale organisaties op het gebied van inclusie. CDD verzorgt trainingen en geeft advies. Daarnaast is CDD onderdeel van een sterke lobby naar de overheid voor inclusie van
23
mensen met een handicap in Bangladesh. In het voorjaar van 2010 heeft Dark & Light CDD ondersteund in het schrijven van een projectvoorstel voor de Europese Commissie. Helaas werd het voorstel in tweede instantie afgewezen. Leerpunt was dat het voorstel onvoldoende was geformuleerd.
Goed samen werken
Om de capaciteit van CDD hierin te vergroten, zijn in november 2010 twee managers van CDD uitgenodigd een training te volgen in het schrijven van projectvoorstellen. Hiermee is een goede basis gelegd om in 2011 een nieuwe aanvraag bij de Europese Commissie neer te leggen. Een succesvol programma is het voedselzekerheidprogramma voor extreem arme vrouwen in Gaibandha waarin Dark & Light samenwerkt met ICCO en Leprazending. Van alle gezinnen in het project heeft 16% een gezinslid met een visuele of een andere handicap. Het totaal aantal personen met een
24
handicap dat hulp heeft ontvangen via dit programma is 4.475, waarvan 1.336 vrouwen. Zij verenigen zich in vrouwengroepen en doen mee aan inkomen genererende activiteiten.
Leer- en verbeterpunten CSF had moeite om het geplande aantal operaties te halen, omdat opgespoorde kinderen met oogproblemen niet snel naar het ziekenhuis konden komen. CSF onderzoekt nu hoe ze het proces tussen opsporing en behandeling kunnen versnellen. Met hulp van Dark & Light krijgen ze een training aangeboden van het instituut LAICO. CDD heeft een externe evaluatie ontvangen van het onderwijsprogramma, maar de resultaten zijn nog niet bekend. Zodra die beschikbaar zijn zullen sterktes, zwaktes, kansen en bedreigingen met CDD worden besproken. Een uitdaging voor het voedselzekerheidprogramma is de deelname van vrouwen met lepra. De doelstelling is niet gehaald. Niet duidelijk is of de doelstelling te ambitieus was, of dat andere factoren hun partici-
patie belemmeren. Dit wordt nader onderzocht.
Vooruitblik In 2011 zal de nadruk worden gelegd op capaciteitsopbouw. Via CSF wordt een netwerk van professionals gevormd om een handboek te schrijven over opsporing en behandeling van kinderstaar in heel Azië. CDD zal steun ontvangen om haar organisatie op diverse terreinen te verbeteren, zoals het opzetten van een afdeling Fondsenwerving. CDD zal op haar beurt zeven gelijksoortige organisaties helpen om hetzelfde proces te doorlopen. Tot slot zal er een vijfjarig programma van start gaan. Daarin zullen CSF, CDD, samen met The Leprosy Mission Bangladesh (TLM-B) en Christian Service Society (CSS) een gezondheidsalliantie vormen. Doel is om kennis en ervaringen uit te wisselen aangaande handicaps, lepra, hiv/aids en moeder-en-kind zorg. Deze samenwerking zorgt ervoor dat hulpprogramma’s meer toegankelijk worden voor de meest kwetsbare groepen. Het vijfjarige voedselzekerheidprogramma gaat haar derde jaar in. Een tussentijdse evaluatie zal in 2011 plaatsvinden.
Projectnr.
Partner
Titel
Thema
5787
BMIS
Geïntegreerde school voor meisjes met een visuele handicap
Onderwijs
€ 40.950
5802
BBM
Inclusief onderwijs voor kinderen met een visuele handicap in Savar
Onderwijs
€ 8.345
5803
BBM
Inclusief onderwijs en behandeling van mensen met een visuele handicap in Munshigonj
Onderwijs
€ 31.018
5811
CDD
Inclusief onderwijs voor kinderen met een handicap in Bangladesh
Onderwijs
5832
RDRS
Verbetering voedselzekerheid voor extreem arme vrouwen in Gaibandha
Voedselzekerheid
5833
CSF
Oogziekenhuis voor kinderen met staar
Oogzorg
Budget
€ 48.153 € 903.984 € 53.047
2.4 Cambodja
Context In Cambodja wonen naar schatting 174.000 mensen die blind zijn aan een of beide ogen. Hoewel maar liefst 75% van de blindheid vermijdbaar is, is de capaciteit van oogklinieken in Cambodja nog erg laag om alle nieuwe gevallen van blindheid te behandelen, laat staan om de achterstand in te lopen. Binnen Cambodja wordt de oogzorg gecoördineerd door het nationaal programma voor oogzorg van het Ministerie van Gezondheidszorg. International Resources for the Improvement of Sight (IRIS) is één van de acht oogzorgorganisaties en
26
werkt samen met oogklinieken in provinciale ziekenhuizen in de provincies Kampot, Battambang en Pursat om oogzorg ook toegankelijk te maken voor mensen met een heel laag of geen inkomen. Naast steun in reguliere ziekenhuizen organiseert IRIS mobiele oogkampen in vijf provincies die nog niet over een toegankelijke oogkliniek beschikken. Hoewel er niet minder dan vier scholen voor speciaal onderwijs voor blinde kinderen in Cambodja zijn, biedt dit slechts plek aan 5% van de kinderen die niet of heel weinig
kunnen zien. Samen met Krousar Thmey en de Association for the Blind in Cambodia (ABC) is een programma opgezet om kinderen met een handicap meer kansen te bieden in het reguliere onderwijs. Krousar Thmey is een specialist in onderwijs voor dove, blinde en slechtziende en slechthorende kinderen. ABC richt zich met name op het identificeren van jonge kinderen met een handicap en houdt de ouders van de kinderen op de hoogte over het welbevinden van hun kind. Kampong Cham is één van de meest dichtbevolkte provincies in Cam-
bodja. De overgrote meerderheid van de mensen is afhankelijk van de landbouw en leeft met het gezin in een houten huis op palen. De meeste basisvoorzieningen zijn slecht toegankelijk voor mensen met een handicap. Ook is de houding ten opzichte van mensen met een handicap vaak negatief. De lokale organisatie ABC is een organisatie van en voor mensen met een visuele handicap. Ze organiseert blinde en slechtziende mensen en helpt hen basisvaardigheden bij te brengen zodat ze zichzelf kunnen verzorgen en bepaalde taken in het huishouden op zich kunnen nemen. In toenemende mate richt ABC zich nu ook op het doorverwijzen van blinde en slechtziende mensen naar scholen, klinieken, microkrediet organisaties e.d.
Bereikte resultaten Op het gebied van oogzorg zijn in de provinciale oogklinieken circa 2.050 oogoperaties uitgevoerd, hebben 2.700 mensen een oogtest doorlopen en zijn 630 mensen geholpen door de mobiele oogkampen. IRIS heeft een belangrijke bijdrage geleverd in het nationale programma voor oogzorg, door te pleiten voor standaardisatie van kwaliteitsnormen voor bepaalde oogaandoeningen. Bovendien heeft ze op eigen initiatief een onderzoek laten doen naar het functioneren van het zogenaamde Health Equity Fund (een soort ziekenfonds) om onkosten van oogoperaties door dit fonds te kunnen laten bekostigen. Dark & Light heeft het onderwijs van 88 kinderen in de blindenschool in Kampong Cham dit jaar voor het laatst ondersteund. Dit was al ruim
van te voren overlegd met partner Krousar Thmey. Er is een andere donor gevonden vanaf 2011. De komende jaren richt Dark & Light zich op reeds ingezette initiatieven (nu slechts ongeveer 50 kinderen) op het gebied van geïntegreerd en inclusief onderwijs, om juist die kinderen scholing te kunnen bieden die nu nog niet naar school gaan. ABC is voortvarend van start gegaan om een aantal belangrijke aanbevelingen uit het evaluatierapport van 2009 verder uit te werken. Zo hebben een aantal medewerkers van ABC een rondreis gemaakt langs verschillende Community Based Rehabilitation (CBR) projecten in Cambodja en hebben gesprekken gevoerd over de manieren waarop zelfhulpgroepen zijn georganiseerd. De reis werd afgesloten met een workshop waarbij alle bezochte organisaties en de overheid ook uitgenodigd waren. Verder heeft de projectverantwoordelijke een training gevolgd en heeft ABC actief deelgenomen in het ontwikkelen van nationale CBR-richtlijnen in Cambodja. Gedurende het jaar zijn 130 blinde en slechtziende mensen ondersteund met oriëntatie- en mobiliteitstraining, microkrediet en doorverwijzing voor scholing en zorg. Ook zijn er in de dorpen voorlichtingsbijeenkomsten georganiseerd om vooroordelen weg te nemen. De programmacoördinator in Nederland was nauw betrokken bij het opstellen van nieuwe meerjarenprogramma’s voor CBR, oogzorg, en capaciteitsopbouw in scholing aan slechtzienden. Voor het ontwerpen van een nieuw inclusief onderwijs-
• Grootte 4,4x Nederland • Aantal inwoners 14.500.000 •H uman Development Index plaats 124 van 169 landen • Percentage blindheid 1,2% •A antal oogartsen per miljoen inwoners 0,6 • Analfabetisme 23% •P ercentage inwoners onder armoedegrens 30%
27
programma is gebruik gemaakt van de innovatieve Outcome Mapping methodiek. Deze methodiek helpt om resultaten van programma’s die gericht zijn op sociale verandering beter zichtbaar te maken. Tijdens een evaluatiebezoek in september 2010 zijn vrijwel alle projectgebieden bezocht en zijn er ook gesprekken gevoerd met andere organisaties die actief zijn in onderwijs, oogzorg en CBR, zoals UNICEF, VSO, Handicap International en de Ministeries van Sociale Zaken en Onderwijs. Zo blijft Dark & Light goed op de hoogte van de laatste ontwikkelingen. Dat helpt om te bepalen wat voor activiteiten Dark & Light wil ondersteunen om zo groot mogelijke impact te realiseren.
de capaciteit van de partner eerst versterkt worden, zoals bijvoorbeeld bij ABC met betrekking tot de zelfhulpgroepen.
Leer- en verbeterpunten
Samenwerking tussen lokale organisaties is geen automatisme. Dark & Light kan het aangaan van samenwerkingsverbanden stimuleren.
De afgelopen jaren zijn bij alle drie partners programma’s geëvalueerd. Dark & Light zal alert moeten blijven dat deze aanbevelingen ook meegenomen worden in nieuwe programma’s. Soms kost dit meer tijd en moet
28
had veel dropouts tot gevolg. Lokale partners hebben meer begeleiding en kennis nodig om van inclusief onderwijs een succes te maken.
Vooruitblik Goed op de hoogte
Daarnaast is het belangrijk dat de partners niet alleen rapporteren welke activiteiten ze hebben uitgevoerd, maar meer aandacht geven aan waar toe dat heeft geleid. Juist dit laatste is belangrijk om te beoordelen of de activiteiten effectief zijn.
Het plaatsen van kinderen met een handicap in het reguliere onderwijs
In 2011 zal Dark & Light een studiereis organiseren naar Vietnam met Krousar Thmey, ABC, docenten, en ambtenaren van het Ministerie van Onderwijs van Cambodja. In Vietnam is men verder op het gebied van inclusief onderwijs en Cambodjanen kunnen hier veel van leren. De programmacoördinator zal tijdens zijn bezoek aan Cambodja ook bezoeken gaan brengen aan institutionele donoren zoals de Europese Commissie, AusAid, e.d. om het werk van de lokale partners meer onder de aandacht te brengen. Ook zal Dark & Light de lokale partners ondersteunen hoe zij het effect van hun activiteiten beter kunnen beoordelen, teneinde de impact te vergroten.
Projectnr.
Partner
Titel
Thema
Budget
5788
IRIS
Blindheidpreventie in de plattelandsgebieden
Oogzorg
5790
ABC
Revalidatie visueel gehandicapten
Revalidatie
€ 48.414
5791
Krousar Thmey
Onderwijs voor blinde en dove kinderen in Kampong Cham
Onderwijs
€ 30.000
€ 106.667
5792
Krousar Thmey
Verbeteren zorg voor slechtziende kinderen
Slechtziendheid
€ 12.372
5837
Krousar Thmey
Inclusief onderwijs voor blinde kinderen in Prey Veng, Kampong Thom en Kampot
Onderwijs
€ 36.119
2.5 Ethiopië
Context
• Grootte 26,6x Nederland • Aantal inwoners 80.000.000 • Human Development Index plaats 157 van 169 landen • Percentage blindheid 1,6% • Aantal oogartsen per miljoen inwoners 1,3 • Analfabetisme 64% • Percentage inwoners onder armoedegrens 44%
30
Ongeveer zeven miljoen mensen in Ethiopië leven met een handicap. Dit is 10% van de bevolking. Van hen heeft ongeveer 45% een visuele handicap (blind of slechtziend). Deze prevalentie van blind- en slechtziendheid is een van de hoogste in de wereld. Blindheid komt meer voor in de rurale gebieden dan in de steden (3,8% op het platteland tegenover 1,1% in de stad). Daarnaast hebben recente studies laten zien dat er meer vrouwen blind zijn dan mannen. De oogartsen en oogklinieken zijn vooral in de hoofdstad te vinden waardoor de 70 miljoen mensen die op het platteland wonen maar 20 oogartsen tot hun beschikking hebben.
Mensen met een handicap behoren in Ethiopië tot de meest achtergestelde groepen in sociale en economische zin. Ze hebben te maken met stigma, vooroordelen, afwijzing en beperkte mobiliteit. Ongeveer 80% van de mensen met een handicap in Ethiopië kan niet deelnemen aan economische activiteiten en heeft geen inkomen. Dark & Light werkt samen met LICHT FÜR DIE WELT uit Oostenrijk aan het verbeteren van de infrastructuur op het gebied van oogzorg, vakopleiding voor mensen met een visuele handicap, hiv/aids voorlichting en het verbeteren van de toegang tot hiv/ aids programma’s voor mensen met een handicap.
Bereikte resultaten In het oogzorgprogramma van Grarbet zijn 50.000 mensen onderzocht en behandeld voor oogproblemen (waaronder 10.000 trachoom- en 2.800 staaroperaties). Ter bestrijding van trachoom zijn aan een miljoen mensen preventieve medicijnen uitgedeeld. Om trachoom te voorkomen is goede hygiëne en schoon water van groot belang. Daarom heeft Grarbet in hun water- en gezondheidsprogramma zeven nieuwe waterpunten aangelegd en 15 waterpunten gerenoveerd. Daarmee hebben 13.000 mensen toegang gekregen tot schoon water. In de gemeenschappen waar Salu werkt is aan 2.000 mensen voorlichting gegeven over de positie van mensen met een handicap. Lokaal zijn groepen opgericht die hun positie versterken en inkomensgenererende activiteiten bevorderen. 120 mensen met een handicap hebben een vakopleiding gevolgd waarmee ze bij kunnen dragen aan het gezinsinkomen. Ethiopian Network of Organisations
Projectnr.
Partner
for the Visually Impaired and the Blind (ENOVIB) is een netwerkorganisatie die werkt voor en door mensen met een visuele handicap. Tien mensen zijn opgeleid om mobiliteitstraining te geven aan mensen met een visuele handicap. Na hun opleiding hebben
93.000 mensen bereikt
projecten uitgevoerd om de toegang van mensen met een handicap tot hiv/aids voorlichting te verbeteren en vrijwillige testen en counseling toegankelijk te maken. 35.000 mensen met een handicap zijn bereikt via bijeenkomsten, advertenties, billboards en tv-spots. Daarnaast zijn zo’n 93.000 mensen uit hun omgeving bereikt. Bij de overheid is het nu officieel beleid om expliciet aandacht te geven aan mensen met een handicap in hiv/aids projecten.
Leer- en verbeterpunten zij 60 mensen getraind. 25 blinde mensen hebben een computercursus gevolgd waarmee ze hun positie op de arbeidsmarkt hebben verbeterd en waarmee ze een waardevolle bijdrage kunnen leveren aan de lidorganisaties. Ethiopië heeft een hoge prevalentie van hiv/aids. Mensen met een handicap hebben beperkte toegang tot informatie over hiv/aids en zijn een kwetsbare groep voor (seksueel) geweld waardoor ze een verhoogd risico hebben om hiv/aids op te lopen. Twee partnerorganisaties hebben
Er kan meer samengewerkt worden met andere organisaties om hun programma’s toegankelijk te maken voor mensen met een handicap.
Vooruitblik Dark & Light zal zich in de komende jaren in Ethiopië richten op verbeteren van de oogzorg in rurale gebieden. Samen met LICHT FÜR DIE WELT Oostenrijk zal er ook ingezet worden op het verbeteren van de positie van mensen met een handicap en hun toegang tot voorzieningen via community based rehabilitation.
Titel
Thema
Budget
5818
Salu
Revalidatie en integratie van blinden en anders-gehandicapten
Revalidatie
€ 12.466
5819
ENOVIB
Versterking netwerk van blindenorganisaties
Capaciteitsopbouw
€ 14.833
5820
Grarbet
Integrale oogzorg voor de Oromia regio
Oogzorg
€ 111.111
5831
Grarbet
Schoon drinkwater en sanitatie in Silti Woreda
Medisch
€ 54.842
5834
ECDD
Inclusie van gehandicapten in hiv/aids preventie en controleprogramma’s
Voorlichting
€ 88.888
5836
ECDD
Mainstreaming disability Ethiopië fase 2
Capaciteitsopbouw
€ 33.134
31
2.6 Filippijnen
Context
• Grootte 7,2x Nederland • Aantal inwoners 90.000.000 • Human Development Index plaats 97 van 169 landen • Percentage blindheid 0,7% • Aantal oogartsen per miljoen inwoners 17 • Analfabetisme 6% • Percentage inwoners onder armoedegrens 22%
32
De economie van de Filippijnen is redelijk ontwikkeld, maar het is nog steeds een ontwikkelingsland. Van de 94 miljoen inwoners moet 44 procent, oftewel 40 miljoen Filippino’s leven van minder dan twee dollar per dag. Bijna een miljoen mensen (1,23%) in de Filippijnen heeft een fysieke of mentale handicap, waarvan de helft te kampen heeft met visuele handicaps. Zij behoren vaak tot de groep die onder de armoedegrens moet leven. Zo had in 2005 slechts 3 tot 5 procent van de mensen met een handicap toegang tot onderwijs. Het gaat nog moeilijk worden voor de Filippijnen om Millenniumdoel 2 te halen: alle jongens en meisjes naar school.
Dark & Light werkt in de Filippijnen met één partner: Resources for the Blind Inc. (RBI). RBI heeft meer dan 50 mensen in dienst en werkt in heel de Filippijnen voor blinde en slechtziende Filippino’s. Via RBI krijgen ze toegang tot onderwijs en gezondheidszorg.
Resultaten Dark & Light heeft in 2010 RBI financieel ondersteund bij drie projecten. Over de gehele linie heeft RBI hele goede resultaten behaald. De kracht van RBI is dat ze veel samenwerken met de overheid op nationaal en lokaal niveau. Ook hebben ze goede relaties met andere gezondheids- en hulporganisaties, waardoor ze een
sterk netwerk hebben en veel kunnen bereiken. Het eerste project is een oogzorgprogramma voor kinderen van 0 tot 5 jaar. In totaal hebben in 2010 bijna 145.000 kinderen in dagopvangcentra een oogtest ondergaan, die bij hen werd afgenomen door de onderwijzers. Deze zijn op hun beurt getraind door RBI, in samenwerking met de overheid. Alle doelen zijn ruimschoots behaald dit jaar, met 53 geopereerde kinderen en 302 kinderen die een bril aangemeten hebben gekregen. Het tweede project richt zich op onderwijs en rehabilitatie van personen met visuele handicaps in Mindanao. Vrijwel alle doelen zijn behaald. Alleen de productie van brailleteksten en luisterboeken ligt achter op schema, omdat ze te kampen hadden met kapotte machines en tekort aan mankracht. Daarentegen zijn er (onder andere) 904 gezondheidswerkers getraind door RBI; zijn er 955 veldbezoeken afgelegd aan leraren, scholieren met visuele handicaps en hun families en zijn er 250 mensen geopereerd aan hun ogen. RBI heeft ook een Parent Advocates Group opgericht, bestaan-
de uit ouders van kinderen met visuele handicaps, die naar de overheid kunnen lobbyen om bewustzijn van de rechten van mensen met een handicap verder te vergroten. Het laatste project is een groot programma in Cebu, voor kinderen en volwassenen. Hier zijn goede resultaten gehaald, zo zijn 397 kinderen en volwassenen geopereerd en zijn 689 kinderen met visuele handicaps dankzij RBI naar school gegaan. Het kantoor van RBI, waar mensen verder geholpen en/of doorverwezen kunnen worden, is in 2010 3.848 keer bezocht. Ook hier heeft RBI een lobbygroep door ouders opgericht.
Leer- en verbeterpunten Het is de vraag hoe efficiënt het oogzorgprogramma voor kinderen uiteindelijk is: er zijn relatief veel oogmetingen nodig om kinderen met oogproblemen op te sporen. Ook zijn er veel kinderen, juist met oogproblemen, die niet eens naar school gaan. Die worden hiermee niet bereikt en daar valt dus nog veel winst te halen. RBI heeft in 2010 wat moeite gehad om geschikt personeel te vinden.
Daardoor is een aantal resultaten achtergebleven. Schoolverlating blijft een probleem. RBI zoekt naar manieren om de schooluitval zo veel mogelijk te beperken.
Vooruitblik Dark & Light wil de financiering aan RBI in de komende jaren gaan afbouwen. RBI is een sterke partner, met goede samenwerkingsverbanden in de Filippijnen. Het moet mogelijk zijn om de overheid meer te laten financieren en ook andere bronnen van financiering aan te boren. RBI gaat daarom een strategie ontwikkelen voor de komende jaren en zich meer richten op lobby & advocacy. Ook de duurzaamheid van de programma’s en van de organisatie staan hierbij hoog in het vaandel. Dark & Light zal hen hierbij ondersteunen. Voor 2011 heeft RBI een nieuw voorstel ingediend, ter vervanging van het oogzorgprogramma in de dagopvang, om door middel van sociale marketing meer mensen te bereiken: via de radio, via flyers en via de televisie. Hoe meer mensen op de hoogte zijn van de activiteiten van RBI, hoe beter.
Projectnr.
Partner
Titel
Thema
Budget
5782
RBI
Onderwijs en revalidatie van kinderen met visuele handicaps in Mindanao
Revalidatie
€ 47.342
5783
RBI
Oogzorgcentrum Cebu
Oogzorg en onderwijs
€ 93.133
5784
RBI
Oogscreening voor jonge kinderen in Luzon
Oogzorg
€ 17.333
33
2.6 Indonesië
Context Indonesië ontwikkelt zich sinds de val van dictator Soeharto eind jaren negentig meer en meer als democratie. De welvaart is echter zeer ongelijk verdeeld en blijft grotendeels beperkt tot het westen van het land en de grote steden. In Oost-Indonesië blijft de arme plattelandsbevolking vaak van essentiële zaken verstoken, zoals goed onderwijs en goede gezondheidszorg. Voor kinderen met handicaps zijn er weinig voorzieningen en zij blijven meestal aan de rand van de maatschappij staan. Oogzorg is bijna afwezig in deze delen van het land. Een complicerende factor is dat Indonesië een eilandenrijk is. Voorzieningen moeten eigenlijk op alle eilan-
34
den aanwezig zijn, omdat ze anders ontoegankelijk worden. Transport is vaak niet mogelijk tussen eilanden of te weinig aanwezig. Voorzieningen zijn soms erg duur in verhouding tot de hoeveelheid mensen die op een eiland woont. Artsen zijn vaak niet bereid op relatief geïsoleerde plaatsen een praktijk te openen. Onderwijzend en revalidatiepersoneel is niet altijd bereid te gaan wonen waar het werk is. Het is een uitdaging de Indonesische overheid aan te spreken op haar verantwoordelijkheid voor zorg en onderwijs voor mensen met een handicap. Er is nog weinig besef dat mensen met een handicap het recht hebben in de maatschappij te participeren en vaak goed in staat
zijn om zelf de kost te verdienen. In het onderwijs zijn slechts minimale budgetten beschikbaar voor onderwijs aan kinderen met een handicap. Dat onderwijs is vaak van laag niveau, voorzieningen als braille schoolboeken ontbreken of zijn sterk verouderd. Inclusief onderwijs staat nog in de kinderschoenen.
Bereikte resultaten De productie van braille en gesproken (school)boeken in meest digitale vorm is volgens plan verlopen. De fondsenwerving heeft een flinke vlucht genomen. Dat is belangrijk omdat de bijdrage van Dark & Light gaat afnemen. Andere bronnen, zoals overheidssteun, zullen essentieel zijn,
gezien de kerntaak die Mitra Netra vervult: het maken van toegankelijke leermaterialen voor leerlingen met een visuele handicap. Deze taak wordt nauwelijks door anderen in Indonesië vervuld, ook niet door de overheid. Dark & Light probeert Mitra Netra te helpen om de houding van de overheid te veranderen. Naast honderdduizenden pagina’s braillemateriaal maakte Mitra Netra bijna 13.000 cd-roms met gesproken leerboeken. Rond 1.800 leerlingen in basis- en voortgezet onderwijs profiteren hiervan.
13.000 cd-roms gemaakt
Mitra Netra geeft cursussen aan beheerders van blindenbibliotheken, vaak verbonden aan blindenscholen, om hun materiaal op orde te krijgen voor de leerlingen. Daarnaast leren ze hoe digitale gesproken boeken te gebruiken en catalogiseren. De introductie van inclusief onderwijs in Oost-Indonesië (Molukken en Zuidelijk Papua) verloopt zeer goed. Het aantal kinderen met een handicap dat bij inventarisatie is aangetroffen overtrof verre de verwachting. Dit is mede te danken aan actieve medewerking van lokale overheden en onderwijsdiensten bij de opsporing van deze kinderen, van wie geen registratie
bestaat. Kinderen met een handicap die nog niet naar school gingen of daar weinig opstaken krijgen een begeleidingsplan dat hen helpt in school goed mee te komen, ongeacht hun handicap. Het plan richt zich in eerste instantie vooral op kinderen die blind of slechtziend, doof of slechthorend zijn. Hun onderwijzers krijgen begeleiding en extra scholing om effectief les te kunnen geven aan deze kinderen. Bhakti Luhur vond ook een groot aantal kinderen met een lichte verstandelijke handicap. Vaak lopen die wel mee in school of zijn ze door hun ouders van school gehaald om te helpen met het werk. Voor hen heeft Bhakti Luhur individuele revalidatieplannen gemaakt, om hen maximaal in gezin en maatschappij te laten meedoen. Door bezuinigingen bij diverse donoren is Bhakti Luhur helaas gedwongen om het programma in de komende jaren in een langzamer tempo uit te voeren. Het was een wisselend jaar voor het oogzorgprogramma in 14 ziekenhuizen van Perdhaki. Het aantal geplande staaroperaties werd ruim gehaald, evenals de training van medisch personeel en vrijwilligers. Maar het aantal mensen dat geholpen werd met oogproblemen, oogtesten en brillen bleef achter bij de planning. Verloop van getraind personeel en gebrek aan ervaren oogartsen blijft een probleem, evenals de toewijding van sommige ziekenhuizen aan het programma. De betrokken ziekenhuizen hebben gezamenlijk een
• Grootte 45,8x Nederland • Aantal inwoners 227.000.000 •H uman Development Index plaats 108 van 169 landen • Percentage blindheid 1,5% •A antal oogartsen per miljoen inwoners 2,2 • Analfabetisme 8% •P ercentage inwoners onder armoedegrens 17%
35
planning gemaakt voor de komende drie jaar. Alle aspecten van belang zijn in dat programma aangepakt. In deze nieuwe periode zal de overgang gemaakt worden naar zelfstandigheid van het programma. Door de overheid geplande veranderingen in de financiering van de zorg bieden kansen om het programma in de komende jaren financieel duurzaam te maken.
belangstelling voor de buitenschoolse activiteiten wat af. De aanschaf van nieuw speelgoed en materiaal voor creatieve therapie heeft na deze hopelijk tijdelijke dip weer voor nieuwe animo gezorgd. De vrijwilligers die de kinderen begeleiden blijven enthousiast en toegewijd. De kinderen leren spelenderwijs extra vaardigheden als Engels en typen die in hun verdere leven goed van pas komen.
De zorg voor de kinderen in het tehuis voor meervoudig gehandicapten en het onderwijs voor de eigen kinderen en die op de school voor speciaal onderwijs in de stad verloopt goed. Bina Sejahtera is in staat veel fondsen van de lokale overheden te verkrijgen. Na een periode van versterking van de organisatie stopt Dark & Light na 2010 met het financieren van deze organisatie.
Leer- en verbeterpunten
Het naschoolse programma voor kinderen van de blindenschool in Bandung verloopt volgens plan. Door verouderde materialen en het eindexamen van een aantal kinderen nam de
36
Het betrekken van de overheid bij het werk van de partners is een uitdaging, die toch noodzakelijk is om de activiteiten duurzaam te kunnen uitvoeren. Sommige organisaties blijken daarvoor het goede netwerk te bezitten, voor anderen is dat veel moeilijker. De mate van steun van overheden hangt ook af van het soort werk. Verder verschilt in de gezondheidszorg het beleid per regio, wat planning voor duurzame financiering lastig maakt.
Vooruitblik Lokale overheden blijken na de de-
centralisatie in toenemende mate bereid steun te geven aan bijvoorbeeld opvang en onderwijs voor kinderen met een handicap. De tamelijk succesvolle werving van Bina Sejahtera is daarvan een voorbeeld. Voor inclusief onderwijs in het van speciaal onderwijs bijna verstoken Oost-Indonesië lopen de autoriteiten warm. Er komt een zorgverzekering voor de armen, door de overheid gefinancierd. Vanwege bureaucratie kan nog maar een deel van de doelgroep hiervan profiteren. In de komende jaren zal de financiering van de zorg nog verder veranderen. De uitdaging voor met name Perdhaki is om de oogzorg via deze bronnen te financieren en dan de afhankelijkheid van Dark & Light te verminderen. Voor de financiering van toegankelijke leermaterialen zal het cruciaal zijn of Mitra Netra, met hulp van Dark & Light, de overheid en private donoren kan betrekken. Daar zal veel van de inspanning in de komende jaren op zijn gericht.
Projectnr.
Partner
Titel
Thema
Budget
5785
Mitra Netra
Productie van braille- en gesproken boeken
Onderwijs
€ 72.270
5786
Mitra Netra
Toegang tot digitale luisterboeken voor visueel gehandicapten
Onderwijs
€ 6.160
5804
Bhakti Luhur
Integratie van gehandicapte kinderen in Oost-Indonesië
Onderwijs
€ 69.166
5809
Perdhaki
Oogziekenhuizen Perdhaki
Oogzorg
€ 115.080
5821
Ruang Bermain
Naschoolse opvang voor blinde kinderen
Onderwijs
€ 2.904
5830
Bina Sejahtera
Onderwijs voor meervoudig gehandicapte kinderen
Onderwijs
€ 9.020
2.7 Nepal
Context Nepal was een monarchie tot 2008 toen, na een lang en gewelddadig conflict, verkiezingen plaatsvonden. Het land wordt echter nog steeds beheerst door politieke spanningen en stakingen. Dit maakt het moeilijk om te werken aan de ontwikkeling van Nepal. Ongeveer de helft van de bevolking leeft onder de armoedegrens. Mensen met een handicap behoren tot de allerarmsten en hebben nauwelijks toegang tot onderwijs, vaktrainingen en adequate medische zorg. Er zijn geen officiĂŤle cijfers bekend over het aantal men-
38
sen met een handicap. Qua visuele handicaps wordt geschat dat er 210.000 blinden, meestal als gevolg van staar, en 230.000 slechtzienden zijn. Een miljoen kinderen en twee miljoen volwassenen hebben een bril nodig. Tweederde van het aantal mensen met een handicap heeft geen toegang tot onderwijs, terwijl van de totale bevolking 5% niet naar school gaat. Analfabetisme is bij vrouwen twee maal zo hoog als bij mannen.
nationaal niveau zijn wetten en beleid aangepast, echter de daadwerkelijke implementatie van het nieuwe beleid verloopt moeizaam. Vanwege het stigma staat hulp aan mensen met een handicap laag op de prioriteitenlijst. Handicaps worden gezien als straf voor zonden of slechte daden in een vorig leven. In feite zijn mensen met een handicap volledig afhankelijk van hun families en gespecialiseerde hulporganisaties.
In 2010 heeft Nepal het VN-verdrag inzake de Rechten van Mensen met een Handicap geratificeerd. Op
Bereikte resultaten Op het gebied van oogzorg heeft Dark & Light dit jaar gewerkt met
Nepal Netra Jyoti Sangh (NNJS). NNJS coördineert het werk in 12 oogziekenhuizen en 32 centra voor primaire oogzorg door heel het land. Zij vormen het hart van het nationale oogzorgprogramma van Nepal. Alle oogziekenhuizen hebben een geautomatiseerde medicijnregistratie gekregen en het personeel is getraind om daar mee te werken. Via het low vision programma zijn 2.600 mensen klinisch onderzocht. NNJS heeft geconstateerd dat slechtziende kinderen vaak niet de juiste behandeling krijgen waardoor zij feitelijk blind door het leven gaan. Als gevolg daarvan kunnen ze geen gedrukte teksten lezen en blijven ze afhankelijk van braille.
Betere medische zorg
Met medewerking van het Nepalese Ministerie van Onderwijs, gespecialiseerde onderwijzers en een consultant van Dark & Light zijn workshops georganiseerd om meer bewustzijn te creëren over het lesgeven aan slechtziende kinderen. Het Ministerie onderzoekt hoe het curriculum voor het opleiden van gespecialiseerde onderwijzers kan worden aangepast. Na zeven vruchtbare jaren van samenwerking waarin twee programma’s succesvol zijn geïmplementeerd, zal 2011 het laatste jaar zijn dat NNJS
financiële steun van Dark & Light ontvangt in het vertrouwen dat de programma’s zullen worden opgenomen in nationale structuren. Technical & Skill Development Center for the Blind & Disabled (TSDCBD) heeft vaktrainingen gegeven aan 346 jongeren met uiteenlopende handicaps. Ook moeilijk lerende en kansarme jongeren vallen onder de doelstelling. De trainingen zijn divers: computertraining, repareren mobiele telefoons, kaarsenmaken, breien, weven etcetera. Studenten kunnen per jaar aan meerdere trainingen meedoen. De overgrote meerderheid is erin geslaagd om na de trainingen betaald werk te vinden. TSDCBD is financieel grotendeels afhankelijk van Dark & Light, wat een bedreiging vormt voor de duurzaamheid van het programma. Dark & Light gaat haar bijdrage de komende vijf jaar afbouwen en TSDCBD helpen een strategie te ontwikkelen om andere donoren te vinden. Dark & Light ondersteunt een programma van Caritas voor hulp aan mensen met een handicap in een Bhutanees vluchtelingenkamp in het oostelijk deel van Nepal. In deze kampen leven 2.491 mensen met een handicap (1.355 mannen en 1.136 vrouwen). Ouders en verzorgers worden aangemoedigd om actief deel te nemen aan de projectactiviteiten, zodat zij de opgedane kennis en ervaring ook in de toekomst kunnen toepassen. In elk kamp hebben tien
• Grootte 3,5x Nederland • Aantal inwoners 29.000.000 •H uman Development Index plaats 138 van 169 landen • Percentage blindheid 0,8% •A antal oogartsen per miljoen inwoners 4,0 • Analfabetisme 42% •P ercentage inwoners onder armoedegrens 31%
39
comitéleden een training ontvangen over het omgaan met mensen met een handicap. 60 veldwerkers en onderwijzers kregen eveneens een training. 369 kinderen gingen naar school en 214 jongeren kregen vak trainingen. 196 mensen kregen een hulpmiddel aangemeten en 525 mensen kregen een medisch certificaat dat erkend wordt door de overheid. In het verslagjaar keerden 412 Bhutanezen terug naar hun eigen land. Naar verwachting zullen de vluchtelingenkampen in 2013 niet meer nodig zijn.
Leer- en verbeterpunten Dark & Light heeft een externe evaluatie laten uitvoeren naar de bereikte resultaten van het low vision programma van NNJS. Conclusie:
40
veel slechtziende kinderen ontvangen nu betere medische zorg en beter onderwijs. De samenwerking tussen oogziekenhuizen, scholen en gezondheidswerkers moet nog wel verbeteren om ervoor te zorgen dat de kinderen na behandeling de juiste nazorg en begeleiding krijgen. Deze resultaten zijn met NNJS besproken en worden bij toekomstige bezoeken geagendeerd. TSDCBD heeft de uitdaging om andere bronnen van financiering te vinden voor hun uitstekende project. Dark & Light heeft geadviseerd om een vrijwilliger van VSO in te schakelen om een fondsenwervende strategie uit te werken voor de komende vijf jaar.
Vooruitblik De programmacoördinator bezoekt Nepal in april 2011. Behalve het bezoeken van de bestaande partners wil Dark & Light ook een nieuw initiatief starten. Tijdens het laatste bezoek bleek dat het geformuleerde overheidsbeleid ten aanzien van onderwijs aan kinderen met een handicap niet wordt geïmplementeerd op lokaal niveau. Kinderen met een handicap hebben bijvoorbeeld recht op een toelage om naar school te kunnen. Dark & Light wil, samen met Nepalese hulporganisaties, bij lokale overheden meer bewustzijn creëren voor deze kansarme groep. In april 2011 wordt gestart met het ontwikkelen van een strategisch plan voor dit initiatief.
Projectnr.
Partner
Titel
Thema
Budget
5810
NNJS
Nationaal monitoring- en onderzoeksprogramma voor oogzorg
Onderzoek
5812
TSDCBD
Vaktraining voor mensen met een (visuele) handicap
Onderwijs
5816
Caritas
Hulp aan mensen met een handicap in het Bhutanese vluchtelingenkamp in oost Nepal
Onderwijs, oogzorg en revalidatie
€ 72.958
5817
NNJS
Nationaal programma voor slechtzienden
Slechtziendheid
€ 27.096
€ 9.991 € 125.911
2.8 Nigeria
Context
• Grootte 22,2x Nederland • Aantal inwoners 151.000.000 • Human Development Index plaats 142 van 169 landen • Percentage blindheid 0,8% • Aantal oogartsen per miljoen inwoners 2,5 • Analfabetisme 40% • Percentage inwoners onder armoedegrens onbekend
42
Met een bevolking van ongeveer 151 miljoen inwoners woont één op de vijf Afrikanen in Nigeria. Met een prevalentie graad van 0,8% betekent dit dat ruim een miljoen mensen blind zijn. De meeste blindheid komt voor in het droge noordoosten van Nigeria. Een groot probleem vormt de behandeling van staar en andere oogproblemen door traditionele dokters. Dit leidt vaak tot kortdurende verbetering maar de kans op permanente blindheid is hierdoor heel hoog. De groep die het meest kwetsbaar is, zijn analfabete vrouwen boven de veertig jaar die wonen in de plattelandsgebieden in Noordoost Nigeria.
Het federale Ministerie van Gezondheidszorg coördineert de oogzorg, maar het nationale platform is nog niet heel effectief. Hoewel er zes non-profit organisaties actief zijn in de oogzorg in Nigeria, is er slechts in de helft van de 30 staten een VISION2020 plan opgesteld, en wordt in lang niet alle staten oogzorg structureel aangepakt. Dark & Light streeft naar het opzetten van oogzorgprogramma’s die een brug slaan tussen het dorpsniveau en kwalitatieve oogzorg binnen de publieke gezondheidszorg. Coördinatie met de overheid en andere oogzorgorganisaties en een systematische aanpak zijn vereist om de kwaliteit van de
oogzorg te verhogen, het aantal behandelingen toe te laten nemen en bij te dragen aan een systeem van duurzame oogzorg. Bereikte resultaten In 2010 zijn vijf projecten ondersteund van vier partners, namelijk CBR Effata, International Council of Ophthalmology (ICO), Jos University Teaching Hospital (JUTH) en de Leprastichting in Nigeria. Ook zijn activiteiten uitgevoerd via het landenkantoor van Dark & Light in Nigeria. In totaal zijn 1.159 oogoperaties uitgevoerd door CBR Effata en JUTH, waarvan 827 staaroperaties. Het oogzorgprogramma van CBR Effata is goed ingebed op dorpsniveau en heeft over de jaren een goede betrouwbare reputatie opgebouwd. Patiënten betalen een eigen bijdrage, waardoor in het afgelopen jaar extra instrumenten konden worden aangeschaft. Beide organisaties hebben ook consulten en oogmetingen uitgevoerd. Een nieuw driejarig programma is gestart in Plateau State in samen-
Projectnr.
Partner
werking met ICO om oogmetingen te verrichten op lagere scholen en docenten te trainen om oogproblemen bij kinderen op te sporen. Afgelopen jaar zijn 2.000 kinderen en 1.000 volwassenen met oogproblemen geïdentificeerd, en er zijn 1.000 docenten getraind. De landendirecteur van Dark & Light heeft in de eerste helft van 2010 contacten onderhouden met de lokale partners en de overheid ondersteund om VISION2020 plannen op te stellen.
1.000 docenten getraind
Met het oog op de nieuwe strategie om meer coherente oogzorgprogramma’s te ondersteunen, is afgelopen juli het landenkantoor opgeheven en is de landendirecteur van Dark & Light in dienst getreden als oogzorgadviseur bij de Leprastichting in Nigeria. Binnen zijn nieuwe functie heeft
hij een aantal workshops gefaciliteerd met sleutelfiguren van de overheid en de non-profit oogzorgorganisaties om een solide programma te kunnen ontwikkelen. Leer- en verbeterpunten Omdat blindheid en het gebrek aan kwalitatieve oogzorg voor het gros van de bevolking een enorm probleem vormt in Nigeria, heeft Dark & Light gekozen om vanaf 2011 uitsluitend in deze sector de financiële middelen in te zetten en projecten van partners te ondersteunen. Het opbouwen en onderhouden van relaties met de overheid is cruciaal om oogzorg hoger op de agenda te plaatsen binnen het Ministerie van Gezondheidszorg in Nigeria. Vooruitblik In 2011 zal samen met de Leprastichting een meerjarig oogzorgprogramma voor Noordoost Nigeria verder worden uitgewerkt. Met CBR Effata zal gewerkt worden aan capaciteitsversterking en opvolging van de strategische planning in 2010.
Titel
Thema
Budget
5793
JUTH
Oogzorg in Noord-Nigeria
Oogzorg
€ 12.045
5794
Effata
Integrale oogzorg Izzi regio
Oogzorg
€ 13.500
5795
Effata
Vaktrainingen Izzi regio
Onderwijs
€ 8.261
5796
ICO
Oogzorg via basisscholen
Oogzorg
€ 78.652
5797
Dark & Light
Begeleiden medische programma's
Oogzorg
€ 37.029
5842
Leprosy Relief Nigeria
Oogzorg Adamawa, Bauchi en Gombe State
Oogzorg
€ 49.504
43
2.9 Pakistan
Context
• Grootte 19,2x Nederland • Aantal inwoners 166.000.000 • Human Development Index plaats 125 van 169 landen • Percentage blindheid 1,0% • Aantal oogartsen per miljoen inwoners 12,0 • Analfabetisme 46% • Percentage inwoners onder armoedegrens onbekend
44
Hoewel Pakistan pas zo’n 50 jaar onafhankelijk is, heeft het veel roerige politieke tijden gekend. De afgelopen jaren werd dat onder andere duidelijk door het doodschieten van premierkandidate Benazir Bhutto (2007), rellen die tot het aftreden van president Musharraf leidden in 2008, en de problemen die ontstaan zijn door de toenemende invloed van fundamentalisten. Regelmatig zijn er aanslagen in de grote steden en de regering heeft moeite om verschillende groeperingen onder de duim te houden. Verder is er een aanhoudend conflict met India om de provincie Kasjmir en mogelijke kernwapens aan beide zijden. Hoewel de stedelijke gebieden
relatief goed af zijn, is de armoede in rurale gebieden groot. De inflatie, corruptie en werkeloosheid zijn hoog. In Pakistan is er veel ongelijkheid: met name voor vrouwen, maar ook voor minderheidsgroeperingen, nietmoslims en mensen met een fysieke of verstandelijke handicap. Het aandeel van mensen met een handicap op de totale bevolking wordt geschat op 2,46%, hoewel er wordt vermoed dat de werkelijke getallen veel hoger liggen. Visuele handicaps worden geschat op 2,5% -3,5% van de volwassen bevolking, afhankelijk van de regio. Pakistan heeft het VN-verdrag inzake de Rechten van Mensen met een Handicap ondertekend, maar niet geratificeerd. De algemene houding
tegenover mensen met een handicap is negatief en deze mensen worden vaak uitgesloten van participatie in de maatschappij. Dark & Light zet zich in voor mensen met visuele en andere handicaps in Pakistan door middel van projecten in samenwerking met LICHT FÜR DIE WELT uit Oostenrijk, Pakistaanse organisaties Civil Society Human and Institutional Development Programme (CHIP), Comprehensive Health & Education Forum (CHEF) en Harmony Foundation. In 2010 had CHIP een project over ‘Rehabilitatie en Inclusie van mensen met een handicap’. De overige vier projecten in Pakistan waren voor noodhulp en wederopbouw na de verwoestende overstromingen van augustus.
Bereikte resultaten Het revalidatieproject van CHIP in Gilgit Baltistan (Skardu) ligt mooi op schema. In 31 dorpen is zorg voor mensen met een handicap aanwezig via dorpsorganisaties. CHIP voert een campagne om de dorpelingen bewust te maken van de rechten van mensen met een handicap. De dorpsorganisaties zijn getraind om fysiotherapie te geven waar nodig, zij verwijzen mensen met handicaps naar het ziekenhuis in Skardu. Mensen met een handicap hebben vaktrainingen ontvangen om een eigen inkomen te kunnen verwerven en velen helpen hun gezinnen met hun verdiensten in kledingmaken, manden en matten vlechten en stenen voor de bouw
maken. In alle dorpsorganisaties zitten nu leden die mensen met een handicap vertegenwoordigen. Dorpsscholen zijn toegankelijk gemaakt voor lesgeven aan kinderen met een handicap. De kinderen zelf zijn voorbereid op naar school gaan en hun onderwijzers ontvangen training die nodig is om kinderen met een handicap in reguliere klassen te kunnen lesgeven. De watersnood trof ook delen van dit project, waardoor een aantal activiteiten tijdelijk stillag. Met de wederopbouwhulp van CHIP hebben de mensen vrij snel de draad weer kunnen oppakken. Er zijn vier noodhulpprojecten opgestart in Pakistan direct na de overstromingen in augustus, mede
45
dankzij bijdragen van donateurs en van organisaties zoals Woord en Daad en Red een Kind. CHEF voerde twee projecten uit in Khyber-Pakhtunkhwa; CHIP in Skardu (Gilgit Baltistan) en Harmony Foundation in de omgeving van Faisalabad. Door hun eerdere aanwezigheid in en kennis van deze gebieden waren de partnerorganisaties in staat meteen noodhulp te organiseren en verlichting te geven aan de zwaarst getroffen gebieden en families, met name voor mensen met een handicap, die door veel andere organisaties over het hoofd worden gezien. Harmony Foundation heeft 247 families geholpen met eten, medicijnen en directe medische hulp. CHEF bereikte ongeveer 5.000 mensen met eten, spullen, waterpompen, tijdelijke behuizing, hulpmiddelen, medische zorg en wederopbouw van klinieken en een school. Bij de wederopbouw is speciaal aandacht besteed aan toegankelijkheid voor mensen met een handicap. CHIP bereikte 50 families met vergelijkbare activiteiten.
Leer- en verbeterpunten Van het rehabilitatieproject van CHIP is geleerd: • De rol van motivators in de dorpen, die ook de mensen met een handicap bezoeken, is niet te
46
onderschatten. Zij zijn cruciaal in het slagen van de opzet van het project. • Hulpmiddelen als krukken en rolstoelen zijn moeilijk te verkrijgen en erg duur in het moeilijk toegankelijke gebied, waar ruige bergen het landschap bepalen en vervoer beperkt mogelijk is. • Het introduceren van een uniforme gebarentaal is moeilijk omdat veel mensen analfabeet zijn. • Mensen met ernstiger verstandelijke handicap vereisen een eigen aanpak en een meer intensieve begeleiding dan binnen dit programma geboden kan worden. Van de noodhulpprogramma’s is geleerd om: • De hulp via de lokale partners te laten lopen, die veel sneller ter plaatse zijn en effectiever kunnen werken dan veel internationale hulporganisaties. • In de hulp gebruik te maken van lokale contacten en comités van lokale bevolking, om zo de bevolking inspraak te geven en prioriteiten te laten bepalen. • De coördinatie van geldstromen en rapportages via één donor te laten lopen, in plaats van dat elke organisatie zijn eigen hulpproject opzet.
• Bij noodhulp expliciet rekening te houden met mensen met een handicap, omdat zij een extra kwetsbare groep zijn, en tegelijkertijd bij de wederopbouw te proberen gebouwen en faciliteiten voor hen beter toegankelijk te maken. De wederopbouwfase wordt aangegrepen als een kans om de situatie van mensen met een handicap beter zichtbaar te maken en hun een kans te geven op een betere acceptatie en participatie in de samenleving.
Vooruitblik In 2011 wordt een nieuw noodhulp-/ wederopbouwproject gestart in samenwerking met CHEF, waaraan ICCO/KerkinActie bijdraagt met geld van de Samenwerkende Hulporganisaties (SHO). Dit project zal voortbouwen op inclusie van mensen met een handicap in de wederopbouw en CHEF zal ook andere organisaties die in het getroffen gebied werkzaam zijn trainen om mensen met een handicap op te nemen in hun projecten. CHIP zal naar verwachting het revalidatieproject eind 2011 afronden. Er zullen veel lessen worden getrokken uit de gekozen aanpak.
Projectnr.
Partner
Titel
Thema
Budget
5815
CHIP
Revalidatie en inclusie van gehandicapten in Skardu district
Revalidatie
€ 47.116
5839
CHIP
Noodhulp Gilgit Baltistan en Skardu
Noodhulp
€ 62.600
5840
CHEF
Noodhulp en wederopbouw in Jogian
Noodhulp
€ 100.000
5841
CHEF
Noodhulp noordwest Pakistan
Noodhulp
€ 90.000
5843
Harmony Foundation
Noodhulp Punjab regio
Noodhulp
€ 15.000
2.10 Soedan Context
• Grootte 60,3x Nederland • Aantal inwoners 41.000.000 • Human Development Index plaats 154 van 169 landen • Percentage blindheid 3,2% • Aantal oogartsen per miljoen inwoners 2,5 • Analfabetisme 31% • Percentage inwoners onder armoedegrens onbekend
48
Terwijl Soedan zich langzaam herstelt van een jarenlange burgeroorlog en politieke crisis, zet het Zuiden stappen richting onafhankelijkheid. Veel van de infrastructuur is beschadigd of niet aanwezig. Er zijn te weinig scholen (maar 37% van de kinderen gaat naar school) en ziekenhuizen. De levensverwachting in Soedan is met 58 jaar laag te noemen. Voor mensen met een handicap zijn er nauwelijks speciale voorzieningen en zorg. De overheid van Zuid-Soedan is nog in opbouw en ziet veel uitdagingen op zich af komen om het land op te bouwen. Voor de toekomst van dit uitgestrekte land is het van levensbelang om een onderwijssysteem te ontwikkelen
en toegang tot gezondheidszorg te verbeteren. In deze context zet Dark & Light zich samen met LICHT FÜR DIE WELT Oostenrijk en haar partnerorganisaties in om oogzorg en toegang tot onderwijs van kinderen met een handicap te verbeteren. Vanwege de omvang van het programma in Soedan, om de partnerorganisaties te begeleiden, de activiteiten te coördineren en om goede relaties met de overheid van Zuid-Soedan op te bouwen, heeft Dark & Light een klein kantoor in Zuid-Soedan. Op dit kantoor werken een coördinator voor het oogzorgprogramma en een coördinator voor inclusief onderwijs / inclusieve ontwikkeling.
Bereikte resultaten In het oogzorgprogramma zijn 40.000 mensen gescreend op oogproblemen. In totaal hebben 800 mensen een staaroperatie ondergaan en 1.527 mensen een trachoombehandeling. De partnerorganisaties hebben samen met andere oogzorgorganisaties en de overheid bijeenkomsten gehad om de oogzorg in Zuid-Soedan te coördineren. Samenwerking met de lokale overheden stond hoog op de agenda. Het is de bedoeling dat alle staten (provincies) in de komende jaren een VISION2020 beleid ter voorkoming van blindheid gaan maken. Dark & Light en haar partner organisatie CMA zal hier in de staat Jonglei nauw bij betrokken zijn. De oogzorg-
coördinator heeft alle organisaties bezocht en hen ondersteund bij het regelen van medicijnen, contacten met de overheid, en bij het regelen van oogzorgkampen. Met vier partnerorganisaties werkt Dark & Light aan het verbeteren van toegang tot onderwijs van kinderen met een handicap. De projecten zijn gericht op het wegnemen van barrières die de kinderen belemmeren om naar school te gaan. Onderwijzers krijgen extra training om te leren hoe ze deze kinderen kunnen begeleiden en een plek in de klas kunnen geven. Samen met de scholen wordt gewerkt aan toegankelijkheid door het aanleggen van toegankelijke toiletten en rolstoelhel-
lingen. In de gemeenschappen wordt er voorlichting gegeven aan de ouders, de dorpsoudsten en alle inwoners om het stigma dat mensen met een handicap vaak tegen komen te doorbreken. De partnerorganisaties hebben elkaar afgelopen jaar bezocht om van elkaar te leren en nieuwe ideeën op te doen voor hun activiteiten. Deze uitwisseling werd begeleid door de oogzorgcoördinator. Hij vervult ook een sleutelrol in de contacten met de overheid op nationaal niveau, waar hij werkt aan bewustwording en vraagt om veranderingen in beleid die ten goede komen aan kinderen met een handicap.
Leer- en verbeterpunten In het oogzorgprogramma is geble-
49
ken dat training van oogartsen en oogverpleegkundigen hard nodig is omdat er maar weinig gekwalificeerde mensen zijn. Na de training moeten opgeleide artsen en verpleegkundigen meteen geplaatst worden en is (gedeelde) betaling van hun salaris door de overheid belangrijk.
Een nieuw land is geboren
Vooruitblik
Voor het onderwijsprogramma is duidelijk geworden dat het nodig is om te werken met een CBR-benadering
50
waarbij de hele gemeenschap betrokken is bij de zorg voor en integratie van mensen met een handicap. Vroege opsporing van kinderen met een handicap is hard nodig voor tijdige behandeling. Ook zal er meer aandacht geschonken worden aan het doorverwijzen van kinderen met een handicap en het opzetten van specialistische zorg (veelal door de overheid of andere organisaties).
2011 wordt een historisch jaar voor Soedan. In januari vond het referendum plaats waarin unaniem voor afscheiding van Zuid-Soedan werd gekozen. Een nieuw land is geboren. In juli zal de nieuwe staat officieel uit-
geroepen worden. Dit geeft nieuwe kansen en veel uitdagingen aan de nieuwe regering om het land op te bouwen en vorm te geven. Vanaf 2011 krijgt Dark & Light financiering van de Europese Commissie voor inclusief onderwijs gedurende drie jaar. De voorbereiding en uitvoering zijn in volle gang. Deze extra financiering geeft Dark & Light de gelegenheid om het programma verder uit te bouwen en te investeren in kwaliteitsonderwijs voor kinderen met een handicap. In juni 2011 zal een bijeenkomst plaatsvinden in Jonglei waar gewerkt zal worden aan een VISION2020 plan.
Projectnr.
Partner
Titel
Thema
Budget
5800
C&D
Inclusief onderwijs in Jonglei regio
Onderwijs
€ 33.828
5801
ACROSS
Inclusief onderwijs in Zuid-Soedan
Onderwijs
€ 56.482
5805
CMA
Terugdringen vermijdbare blind- en slechtziendheid
Oogzorg
€ 550.000
5806
ICCO
Inclusief onderwijs voor gehandicapte kinderen in Upper Nile regio
Onderwijs
€ 50.000
5808
Dark & Light
Coördinatie onderwijsprogramma’s
Onderwijs
€ 120.000
5826
Dark & Light
Coördinatie oogzorgprogramma’s
Oogzorg
€ 50.864
5827
SEM
Integrale oogzorg in de Mundri regio
Oogzorg
€ 34.900
5828
SEM
Kansen voor mensen met een handicap in Mundri
Onderwijs
€ 100.000
2.11 Tanzania
(KCCO) een belangrijke rol in training, onderzoek en begeleiding.
Bereikte resultaten KCCO organiseert sinds een aantal jaar een trainingsweek over kinderstaar in Tanzania. Deelnemers aan deze cursus zijn oogartsen en managers van kinderoogzorgprogramma’s. Kinderstaar is de belangrijkste oorzaak van blindheid bij kinderen. KCCO heeft in 2008 een handboek ontwikkeld om kinderen met staar vroegtijdig op te sporen en te behandelen. Deze aanpak staat in de training centraal.
• Grootte 22,8x Nederland • Aantal inwoners 42.000.000 • Human Development Index plaats 148 van 169 landen • Percentage blindheid 1,0% • Aantal oogartsen per miljoen inwoners 0,7 • Analfabetisme 27% • Percentage inwoners onder armoedegrens 36%
Context Van de ruim 40 miljoen inwoners van Tanzania zijn zo’n 320.000 mensen blind en ongeveer 800.000 mensen hebben een visuele handicap. Elk jaar worden zo’n 7.000 mensen blind. Het wordt geschat dat meer dan 60% van de blindheid in Tanzania te voorkomen of genezen is. Sinds 1998 doet Tanzania mee aan VISION2020 en is er een nationaal plan om blindheid te bestrijden. Dark & Light heeft ervoor gekozen om in Tanzania met één partnerorganisatie te werken die zowel in Tanzania als in oostelijk Afrika werkt aan het versterken van VISION2020 plannen. Hiermee is Tanzania geen kernland voor Dark & Light, maar speelt de partnerorganisatie Kilimanjaro Centre for Community Ophthalmology
In 2010 is deze cursus voor het eerst in Nigeria gegeven om mensen uit andere delen van Afrika de gelegenheid te geven deze cursus bij te wonen. Er waren maar liefst 32 deelnemers in plaats van de verwachte twaalf. Veel cursisten kwamen uit Nigeria, maar er waren ook cursisten uit Sierra Leone en Eritrea. De deelnemers uit Nigeria hebben deze week gebruikt om een strategisch plan te maken om kinderstaar in Nigeria te bestrijden. Geschat wordt dat er ongeveer 45 miljoen mensen in Afrika slechtziend zijn. Ongeveer 45% van hen is tussen de 0 en 15 jaar oud. Veel slechtziende kinderen hebben geen toegang tot medische zorg of noodzakelijke hulpmiddelen. Hierdoor gaan ze niet naar school of worden beperkt in hun dagelijkse leven. KCCO heeft een project dat in acht provincies van Tanzania werkt aan de verbetering van voorzie-
ningen voor slechtziende volwassenen en kinderen. In 2010 hebben binnen dit project 490 slechtziende kinderen oogzorg gekregen en de benodigde hulpmiddelen en begeleiding. Daarnaast zijn er onderwijzers getraind in het begeleiden van slechtziende kinderen op scholen. Optometristen zijn getraind in het identificeren van slechtziende kinderen en het geven van basiszorg.
Leer- en verbeterpunten Om de voorzieningen op het gebied van slechtziendheid op de lange termijn te laten voortbestaan, is nauwe samenwerking met de zorgaanbieders in Tanzania van groot belang. Het komt voor dat slechtziende kinderen op een blindenschool terecht komen en dus niet het juiste onderwijs krijgen. Training van onderwijzers op blindenscholen is van groot belang om dit te voorkomen en de kinderen de juiste begeleiding te bieden.
Vooruitblik In 2011 zullen de twee projecten worden voortgezet. De cursus over kinderstaar vindt in 2011 plaats in Tanzania en in 2012 weer in westelijk Afrika. KCCO werkt aan een nieuw strategisch plan voor de organisatie. Dark & Light gaat het gesprek aan met KCCO over hun rol en toegevoegde waarde in training en onderzoek in oogzorg in Afrika. Er zal gekeken worden of en hoe de kennis en ervaring van KCCO het beste gebruikt kan worden in de toekomst.
Projectnr.
Partner
Titel
Thema
Budget
5813
KCCO
Uitbreiding low vision programma in Noord-Tanzania
Oogzorg
€ 65.620
5814
KCCO
Capaciteitsversterking voor bestrijding van kinderstaar in Afrika
Oogzorg
€ 9.364
53
3. Fondsenwerving en voorlichting
Zonder de trouwe steun van vele particulieren en organisaties zou het werk van Dark & Light onmogelijk zijn. Zeker in tijden van economische crisis is het allerminst vanzelfsprekend dat er voldoende inkomsten zullen binnenkomen om projecten te kunnen uitvoeren. Vanuit het meerjarenbeleidsplan wordt voorafgaand aan ieder kalenderjaar een plan gemaakt, waarin meetbare doelstellingen zijn opgenomen op het gebied van fondsenwerving en voorlichting. Tevens wordt een budget vastgesteld waarbinnen de doelstellingen moeten worden gerealiseerd. Gedurende het jaar worden kosten en opbrengsten nauwlettend in de gaten gehouden om indien nodig te kunnen bijsturen.
54
Onder fondsenwerving wordt verstaan: alle activiteiten met als doel de doelgroep te bewegen tot het geven van geld. Onder voorlichting wordt verstaan: alle activiteiten die erop gericht zijn om het werk van de stichting bekend te maken.
Fondsenwerving Dark & Light kent een vergrijzend donateurbestand. Vanwege het hoge verloop moet voortdurend worden geĂŻnvesteerd in de werving van nieuwe
donateurs. Dit jaar is het accent gelegd op adverteren, Direct Mail en een online campagne. Dit heeft helaas niet het gewenste resultaat gehad. Het totaal aantal actieve donateurs daalde van 23.876 naar 20.729. Het verloop kon niet worden gecompenseerd met de werving van nieuwe donateurs. Voor 2011 zijn daarom aanpassingen doorgevoerd in de fondswervende plannen. Positief is wĂŠl dat de gemiddelde donatie per donateur aanzienlijk is gestegen dit jaar.
EĂŠn grote donateur heeft dit jaar niet gedoneerd, terwijl dat wel was begroot. Dat verklaart gedeeltelijk waarom de doelstelling niet is gehaald. Het bedrag aan nalatenschappen viel echter hoger uit dan begroot. Begin 2010 zijn alle donateurs uitgenodigd om via internet hun mening te geven over Dark & Light. In totaal hebben 152 mensen de enquĂŞte ingevuld. De respondenten hechten grote waarde aan de christelijke identiteit en vinden preventie van blindheid het belangrijkste doel van de stichting. Verder blijkt een grote mate van tevredenheid over het werk van Dark & Light.
Tevredenheid van donateurs is belangrijk voor Dark & Light. Als iemand niet gebeld wil worden, of slechts twee keer per jaar post wil ontvangen, dan worden deze voorkeuren geregistreerd en gerespecteerd. In elk Dark & Light Journaal en bij Telemarketing hebben donateurs de mogelijkheid om hun communicatievoorkeuren kenbaar te maken.
Kerken Dark & Light krijgt steeds meer voet aan de grond bij kerken. Dat blijkt uit het feit dat de doelstelling ruimschoots is gehaald. Het aantal gevende kerken steeg van 231 naar 256. Het beleid voor fondsen-
Voet aan de grond
werving bij kerken behoeft geen bijstelling.
Scholen Bij scholen ligt het accent op voorlichting en minder op fondsenwerving. Uit de cijfers blijkt dat weinig scholen actie hebben gevoerd voor Dark & Light. Hoewel dit jammer is, heeft dit geen consequenties voor het beleid. Fondsenwerving bij
55
scholen is geen speerpunt voor Dark & Light. Aangenomen wordt dat de extra inspanningen niet zullen opwegen tegen het resultaat.
Optiekbranche Samenwerking met de optiekbranche is een strategische keuze om Dark & Light een gezicht te geven in het land. Het donatiebusje op de toonbank blijft de belangrijkste inkomstenbron vanuit de optiek. Er is minder energie gestoken in de jaarlijkse actieweek en dat is in de resultaten terug te zien. Het aantal gevende optiekzaken daalde van 310 naar 172. Plan is om het komende jaar alle optiekzaken actiever te benaderen,
56
zowel telefonisch als per e-mail om hun betrokkenheid te vergroten.
Bedrijven Dit jaar zijn geen bijzondere activiteiten ondernomen om bedrijfsgiften te werven. Een grote gift in het jaar 2009 werd dit jaar helaas niet herhaald, waarmee het niet halen van de doelstelling is verklaard. Het aantal bedrijven met een gift steeg van 80 naar 87.
Serviceclubs De inkomsten vanuit serviceclubs zijn tamelijk stabiel. Een groot aantal serviceclubs wordt eenmaal per
jaar aangeschreven. Dit jaar hebben zeven serviceclubs een financiële bijdrage overgemaakt.
Stichtingen Inkomsten uit stichtingen en vermogensfondsen vormen al jaren een zeer substantiële en stabiele bron van financiering voor de projecten. Ook dit jaar heeft de fondswervende aanpak goed gewerkt, wat heeft geresulteerd in het ruimschoots behalen van de doelstelling. Dit was vooraf niet verwacht, aangezien de financiële positie van veel vermogensfondsen is verslechterd als gevolg van de economische crisis. Het beleid
voor fondsenwerving bij stichtingen behoeft geen aanpassing.
Institutionele donoren Jaarlijks ontvangt Dark & Light, direct of indirect, financiering van institutionele donoren zoals het Ministerie van Buitenlandse Zaken en de Europese Commissie (EC). Over het algemeen moet aan strikte beleidsregels voor financiële administratie en verantwoording van programma’s worden voldaan, voordat een institutionele donor instemt om een programma financieel te ondersteunen. Institutionele donoren zijn daarnaast als geen ander in staat onderwerpen aan te kaarten bij overheden op diplomatiek niveau, bijvoorbeeld om aandacht te vragen voor de rechten van mensen met een beperking. Hierdoor kan indirect het werk van de lokale partners ondersteund worden. Het verschil tussen het werk van de lokale partners en institutionele donoren is groot. Veel lokale partners hebben nog nooit bij institutionele donoren aangeklopt voor ondersteuning. Dark & Light helpt lokale partners om een ingang te vinden bij institutionele donoren, door samen een bezoek te brengen aan een ambassade of een VN-organisatie tijdens het jaarlijkse bezoek van de Dark & Light programmacoördinator. Ook ondersteunt Dark & Light lokale partners bij de uitvoering van programma’s die gefinancierd worden door institutionele donoren, bijvoorbeeld door het geven van trainingen. Verder wil Dark & Light graag institutionele donoren informeren over de positie van mensen met een handicap en bespreken hoe de donor hieraan een positieve bijdrage kan leveren.
In 2010 heeft Dark & Light veel tijd besteed aan het schrijven van aanvragen bij het ministerie voor ontwikkelingssamenwerking (MFS2) voor vijfjaren programma’s. Er werd deelgenomen aan twee allianties, de ICCO-alliantie en REALISE (een samenwerkingsverband met VSO, Heifer en stichting Dir). Alleen in het eerste geval was de aanvraag succesvol. Desondanks werd door de landelijke bezuinigingen ook gekort op ontwikkelingssamenwerking, wat een afname betekent van meer dan 25% op het aangevraagde bedrag. Bij de Europese Commissie zijn zeven aanvragen ingediend. Dit heeft geresulteerd in een goedkeuring van een driejarig programma voor ZuidSoedan op het gebied van inclusief onderwijs, en een Europees voorlichtingsproject, “Let’s enable the Millennium Development Goals”. In deze jongerencampagne ligt voor Dark & Light het accent op het gebruik van nieuwe media en sociale netwerken om jongeren te bereiken.
Doel ruim behaald
Daarnaast lopen er nog twee bestaande programma’s in Bangladesh en Afghanistan met financiering van de Europese Commissie waarin Dark & Light als partner deelneemt. De Dark & Light programmacoördinatoren ondersteunen de partners in bijvoorbeeld het documenteren van geleerde lessen, en het toegankelijk
maken van een voedselzekerheidprogramma voor vrouwen met een beperking. In de Filippijnen en Indonesië zijn actief institutionele donoren bezocht met de lokale partner. In december hebben twee directieleden van lokale partner CDD uit Bangladesh een cursus voorstellen schrijven voor de Europese Commissie gevolgd in Brussel.
Leer- en verbeterpunten Er is veel tijd gestoken in het aanvragen van MFS-2 subsidie. Hierdoor is tijd en energie voor het begeleiden van lokale partners om samen institutionele donoren te benaderen in de knel gekomen. In 2011 zal dit meer aandacht krijgen en in samenwerking met de programmacoördinatoren met de lokale partners worden opgepakt. De toekenning van EC subsidie voor het inclusief onderwijs programma in Zuid-Soedan betekent dat Dark & Light juist tijdens de opstartfase zal moeten investeren in tijd om de partners te ondersteunen. Nieuwe programma-ideeën zullen tijdig worden uitgewerkt met de lokale partners om de slagingskans bij institutionele donoren te verhogen.
Noodhulp Naar aanleiding van de humanitaire ramp in Pakistan is Dark & Light gestart met het werven van fondsen voor een noodhulp- en rehabilitatieproject. Geld werven voor noodhulp is geen kerntaak van Dark & Light, maar is in dit geval op uitdrukkelijk verzoek van lokale partners tot stand gekomen. De
57
partnerorganisaties hebben eerstelijns medische zorg verleend en gezorgd voor aanvullend voedsel, schoon drinkwater en onderdak. Giftgevers zijn persoonlijk schriftelijk geĂŻnformeerd over de bereikte resultaten. Naast particuliere giften zijn ook donaties binnengekomen van nationale en internationale hulporganisaties.
Verantwoording naar donoren Voor iedere gift vanaf â‚Ź 50,- is een bedankbrief verzonden. Giften vanaf â‚Ź 450,- werden toegewezen aan een specifiek project, zodat interim- en eindrapportages van dat project aan de donateur konden worden verzonden.
Voorlichting Voorlichting is een statutaire doel-
58
stelling van Dark & Light. De stichting ziet voor zichzelf een rol weggelegd om het Nederlandse publiek te informeren over de positie van mensen met een handicap in ontwikkelingslanden. Doel is om mensen bewust te maken van de problematiek en te motiveren om in actie te komen. Hierna volgt een globaal overzicht van activiteiten vanuit het proces Voorlichting.
Dark & Light Journaal Het Dark & Light Journaal is dit jaar vier keer verschenen. Doelgroep is de achterban van Dark & Light. In totaal zijn er 88.456 exemplaren verzonden. Het blad bevat informatie over internationale ontwikkelingen, bereikte resultaten in de projecten, levensverhalen en artikelen over opvallende fondswervende acties. Publicatie
van dit blad wordt het komende jaar voortgezet.
Digitale nieuwsbrief De digitale nieuwsbrief verschijnt 10x per jaar en heeft 4.321 abonnees. Deze nieuwsbrief is bedoeld om actuele en urgente zaken te communiceren. Ook is het een middel om de offline uitingen (Dark & Light Journaal) en online uitingen (website) met elkaar te verbinden. Er is een duidelijke trend zichtbaar dat de digitale nieuwsbrief minder wordt gelezen. Dat is aanleiding om het bestaansrecht van de nieuwsbrief het komende jaar te evalueren.
Website De website is een belangrijk medium om donateurs en belangstellenden te informeren over de activiteiten van de
Tabel 3.1 Website bezoek Bedrijven
Doel
Aantal bezoeken* 2010
darkandlight.org
Nederlandstalige website 59.423
Aantal bezoeken* 2009 43.212
darkandlight.eu
Engelstalige website
79.095
3.140
gratisoogtest.nu
Gratis doneren
4.711
n.v.t. **
* onder een ‘bezoek’ wordt verstaan een sessie die door een bezoeker is gestart. ** de website gratisoogtest.nu is in de tweede helft van 2010 gelanceerd.
Tabel 3.2 Overige aantallen Omschrijving
Aantal 2010
Aantal 2009
Nieuwsberichten op website
95
60
Aanwezigheid op evenementen
6
6
Gegeven presentaties
19
14
Uitgevoerde musicals op basisscholen
7
9
Posters verzonden naar oogpoli’s
131
-
Cd-rom stopperadvertenties naar media
38
-
Verstuurde persberichten
17
7
stichting. Van drie websites zijn statistieken bijgehouden (zie tabel 3.1). De toekenning van Google Grants heeft een enorme impuls gegeven aan het website bezoek. Dark & Light kan via het donatieprogramma gratis tekstadvertenties op de website van Google vertonen.
Aanwezig op ‘Sociale Media’
‘Sociale media’ is het toverwoord van dit moment. Dark & Light voelt de noodzaak om aanwezig te zijn op sociale netwerken zoals Twitter, Hyves en Facebook. De eerste stappen zijn gezet, maar het is
nog onduidelijk welke plek dit gaat krijgen in de communicatie tussen gever en ontvanger van hulp. Vanuit de achterban komen geen signalen dat er behoefte is aan meer interactie. Echter, de jongeren van vandaag zijn de donateurs van morgen en vereisen wellicht een andere manier van communiceren.
Jaarverslag Zie de Leeswijzer over de verschillende manieren waarop het jaarverslag beschikbaar is als communicatiemiddel naar donateurs en belangstellenden.
Media Er is beleid geformuleerd ten aanzien van contacten met de media. Zo is er een handleiding voor het schrijven van persberichten en er zijn
afspraken gemaakt wie namens Dark & Light het woord mag voeren. Dit laatste is intern geoefend in het verslagjaar. Hoogtepunten qua media-aandacht waren dit jaar: • Uitzending ‘Nederland Helpt’ over het bezoek van twee jongerenambassadeurs aan Bangladesh (januari); • Nominatie voor en de uiteindelijke tweede plaats bij de ‘ANBO MAX Goede Doelen Prijs 2010’ (november); • De eerste plaats in de ‘Trouw top50 van goede doelen op het gebied van gezondheidszorg’ (november). Dark & Light werd tientallen keren genoemd in landelijke en lokale media, onder andere over noodhulp in Pakistan. Exacte aantallen zijn niet bekend.
59
4. Bestuur en organisatie
Bestuur Bestuursverslag Het bestuur, onder voorzitterschap van drs. H.C. van der Eijk, is vijf keer in vergadering bijeen geweest waarbij beleidsontwikkeling en strategiebepaling de belangrijkste agendapunten waren. Er is gewerkt aan een nieuw strategisch beleidsplan ‘Samen Sterker’ voor de jaren 2011-2015. Het nieuwe beleidsplan is in december 2010 aanvaard. De doelstellingen van Dark & Light hebben vorm gekregen in een verruimde missie, visie en strategie waarbij naast de inclusie van blinden en slechtzienden aandacht wordt gegeven aan mainstreaming disability. Daarnaast heeft de financiële commissie twee maal vergaderd. In 2010 heeft het bestuur het jaarverslag 2009, almede de begroting en het jaarplan voor 2011 goedgekeurd. Het bestuur is verheugd over de groei van de organisatie waardoor structureel meer kan worden gedaan voor de doelgroep. In de decembervergadering heeft het bestuur mandaat verleend aan accountantsbureau Ernst & Young te Ede de jaarrekening 2010 van de stichting samen te stellen. Twee bestuursleden brachten een werkbezoek aan verschillende projecten.
Samenstelling bestuur Het bestuur streeft naar een multidisciplinaire samenstelling. Naast een algemeen profiel voor de leden van het bestuur zijn er specifieke profielen
voor onder meer een juridisch deskundige, een financieel deskundige en deskundigen op het gebied van oogheelkunde, marketing en ontwikkelingssamenwerking. Het bestuur bestond per 31 december 2010 uit zeven personen (tabel 1). In het verslagjaar is mevrouw Mr. M. van Dasselaar tot het bestuur toegetreden. Mevrouw Mr. M. Aantjes-Cozijnsen heeft na twaalf jaar afscheid genomen. De stichting is haar veel dank verschuldigd voor haar enorme betrokkenheid en inzet. Dr. M. Cozijnsen, de oprichter van Dark & Light en erevoorzitter, heeft enkele malen de bestuursvergaderingen bijgewoond.
Bestuursmodel Het bestuur heeft in de verslagperiode formeel gefunctioneerd volgens het ‘instructiemodel’, met dien verstande dat de directeur van het bestuur een vergaande algemene volmacht heeft gekregen voor de dagelijkse leiding van de stichting, de beleidsvoorbereiding en beleidsuitvoering. De volmacht is ten behoeve van derden ingeschreven bij de Kamer van Koophandel. De directietaken en bevoegdheden zijn nader uitgewerkt in het directiereglement. Hierin is tevens vastgelegd voor welke zaken de directie voorafgaande toestemming nodig heeft van het bestuur en hoe het bestuur geïnformeerd moet worden zodat het in staat is zijn controlerende bevoegdheden uit te oefenen. Per
Tabel 4.1 Samenstelling bestuur Naam,woonplaats, functie
(Neven)functies
In bestuur Herbenoemd Aftredend
Drs. H.C. van der Eijk, Putten, Voorzitter
Manager Control Operatie ProRail en penningmeester van Het Passion
1999
2009 - 2013
2017
Mevrouw Mr. M. van Dasselaar, Ede, Secretaris
Coach en adviseur bij Effectief Idealisme, Training en Advies
2010
2014
2022
Dhr L.J. van der Herberg, Baarn, Lid
Gepensioneerd marketing adviseur
2009
2013 - 2017
2021
Drs. P.F.C. van der Hoeven, Oegstgeest, Lid
Gepensioneerd arts Voorzitter Albert Schweitzer fonds
2003
2008 - 2012
2016
Dr. F. Lion, Nijmegen, Lid
Oogarts
2006
2010 - 2014
2018
J. Kaemingk, Zeist, Lid
Chairman Optiver
2002
2011
2015
Mr. S. Wynia, Veenendaal, Penningmeester
Fiscalist
2006
2010 - 2014
2018
61
vergadering is aangegeven welke stukken er besproken worden zodat een adequate risicobeheersing mogelijk is. Het bestuur stelt het beleid vast, geeft hieraan richting en houdt toezicht op de uitvoering. Het bestuur heeft de eindverantwoordelijkheid voor het besturen van de rechtspersoon. Intern is afgesproken dat het bestuur de aan de directeur gemandateerde taken niet zelf zal uitoefenen en niet lichtvaardig zal terugnemen. Bij deze structuur zijn de juridische verhoudingen duidelijk, terwijl de directie voldoende armslag heeft om de stichting te leiden. In het verslagjaar is het functioneren van de directie geëvalueerd door een delegatie van het bestuur. Van dit gesprek is een verslag gemaakt en in het bestuur besproken. Vastgesteld werd dat de directie goed heeft gefunctio-
62
neerd en de samenwerking met het bestuur goed is.
Code Goed Bestuur Als uitgangspunt voor goed bestuur hanteert Dark & Light de Code Goed Bestuur voor Goede Doelen zoals de Vereniging voor Fondsenwervende Instellingen (VFI) die in 2005 heeft vastgesteld op basis van het advies van de Commissie Wijffels.
Verantwoordings verklaring Deze verklaring is opgesteld conform de nieuwe ‘Richtlijn 650’ voor fondsenwervende instellingen van de Raad voor de Jaarverslaggeving. De verantwoordingsverklaring (zie bijlage 2) is onderdeel van de nieuwe richtlijnen van het Centraal Bureau Fondsenwerving (CBF).
Drie principes Het bestuur van Dark & Light onderschrijft de volgende principes: 1. Binnen de instelling dient de functie ‘toezicht houden’ (vast stellen of goedkeuren van plannen, en het kritisch volgen van de organisatie en haar resultaten) duidelijk te zijn gescheiden van het ‘besturen’ dan wel van de ‘uitvoering’. 2. De instelling dient continu te werken aan een optimale besteding van middelen zodat effectief en doelmatig wordt gewerkt aan het realiseren van de doelstelling. 3. De instelling streeft naar optimale relaties met belanghebbenden, met gerichte aandacht voor de informatieverschaffing en de registratie en verwerking van wensen, vragen en klachten.
Principe 1. Toezicht houden en Besturen Intern toezicht op bestuurlijke en/of uitvoerende taken Het bestuur van Dark & Light is het hoogste orgaan van de stichting en is eindverantwoordelijk voor de gang van zaken in de organisatie. Aangezien het bestuur een groot aantal taken en verantwoordelijkheden heeft gemandateerd aan de directeur van Dark & Light, heeft het een grotendeels toezichthoudende taak gekregen. In een door het bestuur vastgesteld directiereglement is omschreven welke besluiten de directeur rechtsgeldig kan nemen en welke besluiten de goedkeuring van het bestuur nodig hebben. Deze zijn ook in een volmacht verwoord in het register van de Kamer van Koophandel. Het bestuur vergadert minimaal vier maal per jaar in aanwezigheid van de directie. Het bestuur houdt toezicht door tijdens deze vergaderingen het jaarplan, de begroting, de jaarrekening en het jaarverslag vast te stellen. Bovendien wordt elke bestuursvergadering begonnen met een bezinnend onderwerp wat direct te maken heeft met de missie van Dark & Light. Gedurende het jaar heeft de directie regelmatig contact met de voorzitter, penningmeester en de secretaris van het bestuur. Het bestuur ontvangt vier maal per jaar een directieverslag wat een samenvatting geeft van alle lopende zaken van de primaire processen. Samenstelling van het bestuur Bij mutaties in het bestuur wordt op grond van de samenstelling en aan de hand van de vastgestelde bestuursprofielen en op basis van analyse van voor Dark & Light belangrijke ontwikkelingen, besloten tot het werven en selecteren van een nieuw bestuurslid. Volgens een vastgestelde procedure wordt bij een vacature een profielschets opgesteld. Kandidaten worden gezocht via het netwerk of het plaatsen van een advertentie in landelijke dagbladen. Tijdens de selectieprocedure worden met de kandidaten gesprekken gevoerd door verschillende bestuursleden in samenwerking met de directie. Het bestuur van
Dark & Light bestaat uit ten minste vijf personen. Benoeming tot bestuurslid geschiedt voor een periode van vier jaar. Er bestaat de mogelijkheid om twee keer te worden herbenoemd. Enkele feiten over het bestuur van Dark & Light: • Leden van het bestuur van Dark & Light ontvangen geen vergoeding; • Leden van het bestuur hebben geen zakelijke relaties met Dark & Light, zodat er geen sprake is of kan zijn van belangenverstrengeling; • Het bestuur hanteert vaste maanden waarin de relevante jaarstukken ter bespreking en goedkeuring worden geagendeerd en door de directeur worden aangeleverd. Evaluatie van het functioneren van directie en bestuurders • Jaarlijks wordt door twee leden van het bestuur, op grond van binnen het bestuur verzamelde informatie, een beoordelings- en functioneringsgesprek met de directeur gehouden. Dan wordt zonodig eveneens een wijziging in de bezoldiging van de directeur aangebracht. Tevens worden specifieke afspraken gemaakt voor het nieuwe jaar.
Gezocht via het netwerk
• Jaarlijks vindt er een besloten bestuursvergadering plaats en wordt het functioneren van de bestuursleden geëvalueerd. In deze vergadering komt tevens het functioneren van de directeur aan bod ter voorbereiding op het jaarlijkse beoordelingsgesprek. • De voorzitter spreekt bestuursleden aan indien er sprake is van meervoudige afwezigheid op vooraf geplande vergaderingen, of indien sprake is van disfunctioneren zoals thans beschreven is in het bestuursreglement en bestuursprofielschetsen.
Principe 2. Optimale besteding van middelen Het benoemen van richtinggevende doelstellingen op alle relevante gebieden en niveaus Door het vaststellen van het meerjarenbedrijfsplan en meerjarenbegroting en de daaruit voortvloeiende jaarplannen en begrotingen geeft het bestuur richting aan de doelstellingen van Dark & Light. Monitoring en evaluatie van de uitvoering van de interne processen Het monitoren en evalueren van de uitvoering van
Principe 3. Optimale relaties met belanghebbenden Belanghebbenden van Dark & Light De achterban van Dark & Light in Nederland kan worden opgedeeld in de doelgroepen: particulieren, vermogensfondsen, bedrijven, kerken, serviceclubs, enz. Daarnaast worden Prisma, het Ministerie van Buitenlandse Zaken en de Europese Commissie gezien als speciale relaties waarmee een duurzame samenwerking is opgebouwd. Inhoud en kwaliteit van de aan belanghebbenden verstrekte informatie Om de verschillende belanghebbenden goed te informeren biedt Dark & Light naast algemene informatie ook maatwerkrapportages aan per doelgroep. De inhoudelijke en financiële rapportages worden daarbij aangepast naar de behoeften en wensen van de belanghebbende. Wijze van informatieverstrekking De informatieverstrekking vindt plaats via verschillende uitingen: website, (digitale) nieuwsbrieven, sponsorrapportages, beurzen, folders, persberichten, kwartaal-
activiteiten vindt plaats door een kritische beoordeling van het jaarverslag en de koersrapportage die elk kwartaal wordt samengesteld. Ook het directieverslag geeft daarvoor informatie. Wat betreft de interne processen steunt het bestuur in belangrijke mate op de bevindingen van de directie en de penningmeester, de accountant, de ISO-certificeerder, het Ministerie van Buitenlandse Zaken en andere evaluatoren. In werking stellen van aanpassingen naar aanleiding van de evaluaties Verbeterpunten al dan niet op advies van de directie, accountant, ISO-certificeerder en andere evaluatoren worden in de bestuursvergaderingen behandeld.
magazine, beleidsplan en jaarverslag. Donoren krijgen door middel van halfjaarlijkse rapportages inzicht in de voortgang en bestedingen van de projecten die door hen worden ondersteund. Relevantie, duidelijkheid en toegankelijkheid van de informatie Om goed in te kunnen spelen op de informatiebehoeften van de belanghebbenden, zijn de diverse uitingen ondergebracht bij specialisten op de afdeling Fondsenwerving en voorlichting. De afdeling beschikt over twee doelgroepcoördinatoren en laat zich extern adviseren. Ideeën, opmerkingen, wensen en klachten van belanghebbenden Het marketing- en communicatiebeleid wordt voor een belangrijk deel door de belanghebbenden zelf bepaald. Met regelmaat vinden evaluaties, brainstormsessies en onderzoeken plaats om de behoeften en tevredenheid van elke doelgroep te kunnen inventariseren. Dark & Light is met andere woorden constant in dialoog met haar achterban om vraag en aanbod nog beter op elkaar af te kunnen stemmen. Klachten worden via de klachtenprocedure afgehandeld.
Organisatie Personeel Dark & Light spant zich in om de betrokkenheid en passie van de medewerkers te handhaven en waar mogelijk te verbeteren. Voor alle medewerkers zijn er persoonlijke ontwikkelingsplannen zodat zij kunnen groeien in die competenties die nodig zijn voor een organisatie die groeit. Ook in 2010 is gewerkt aan de implementatie en verankering van competentiemanagement. De personeelsomvang bedroeg in 2010 12,4 fte. Ook dit jaar kenmerkte de sfeer op kantoor zich door een goede teamgeest. Met veel passie is er gewerkt om de gestelde doelstellingen te behalen. Het verzuimpercentage is laag en bedroeg slechts 1,8%. De man/ vrouw verhouding is ongeveer gelijk.
66
Tabel 4.2 Overzicht medewerkers Naam
Functie
Omvang dienst verband in fte
Dhr. Drs. K. Aikes
programmacoördinator
1,00
Dhr. E. Akkerboom
hoofd marketing en fondsenwerving 1,00
Mw. Drs. B. Bos
programmacoördinator
0,90
Mw. M. van den Brink
interieurverzorgster
0,17
Mw. Drs. P. Bruijn-Rietveld programmacoördinator
0,90
Mw. Drs. V. Hendriks
junior programmacoördinator
0,90
Mw. K. Hol
secretaresse directie en programma’s
0,90
Dhr. G. Th. ten Hove
directeur
1,00
Dhr. B. Lont
communicatiemedewerker
1,00
Dhr. Ir. M. Nederveen
hoofd afdeling programma’s
1,06
Mw. Drs. M. Rijerse
junior programmacoördinator
0,90
Dhr. Ir. S. Schot, MBA
programmacoördinator / relatie beheer institutionele donoren
1,00
Mw. A. Thijssen
projectsecretaresse
0,67
Dhr. A. van Veldhuisen
financieel–administratief medewerker
1,00
Organigram
Bestuur
Directie Financiële administratie
Directiesecretariaat
Afdeling Programma’s
Afdeling Fondsenwerving en voorlichting
Projectsecretariaat
Een keer per maand is een teamvergadering gehouden waarbij algemene zaken werden besproken en personeelsleden elkaar op hoofdlijnen informeerden over hun werkzaamheden. Dark & Light typeert zichzelf als lerende organisatie.
Arbeidsvoorwaarden Dark & Light volgt de CAO Welzijn & Maatschappelijke Dienstverlening. Voor uitzonderingen op deze CAO geldt de eigen rechtspositieregeling. Medewerkers worden beloond op basis van een functiewaarderingssysteem en een inschaling conform de CAO. In 2008 is er een nieuwe CAO afgesloten die een looptijd heeft tot 2011. De afgesproken verhogingen zijn in 2010 doorgevoerd. De directeur wordt bezoldigd conform schaal 14 van de arbeidsvoorwaardenregeling. De totale
salariskosten van de directeur bedroegen € 91.000,- inclusief sociale lasten, pensioenlasten en overige lasten. De directeur is bestuurder van een vermogensfonds in Den Haag wat geen betrekking heeft op of een risico vormt voor de werkzaamheden bij Dark & Light.
Stagiaires Linda Versteegh heeft voor de afdeling Programma’s een model ontwikkeld voor het maken van contextanalyses. Laura Hofenk heeft stage gelopen op de afdeling Fondsenwerving en voorlichting.
Vrijwilligers
Kwaliteit en Interne controle
Dark & Light beschikt over enkele enthousiaste vrijwilligers die presentaties geven bij scholen en kerken, meehelpen bij evenementen of administratieve taken uitvoeren op kantoor. Er is een beleidsnotitie over het werken met vrijwilligers. Uitgangspunten bij dit beleid zijn een betere borging van de belangen van de vrijwilligers en een versterking van hun rechtspositie, onder meer door de invoering van een vrijwilligersovereenkomst. Dit maakt ook duidelijk wat er van beide partijen wordt verwacht.
Dark & Light heeft in 2010 veel inspanningen verricht om de administratieve organisatie en interne controle te versterken, met name de verbetering van het risicomanagement. Doel is om de toevertrouwde middelen zo effectief en efficiënt mogelijk te besteden ten bate van de doelstelling. Een adequate planning & controlecyclus is dan ook onontbeerlijk. De basis van de planning en controlecyclus wordt gevormd door het meerjarenbeleidsplan en de daarin geformuleerde risico’s.
67
In de risicoanalyse zijn de risico’s geïdentificeerd die het behalen van de belangrijkste doelstellingen in de weg zouden kunnen staan. Tevens is vastgesteld welke beheersingsmaatregelen beschikbaar zijn om zo veel mogelijk te voorkomen dat deze risico’s zich daadwerkelijk voordoen. Er heeft in 2010 een externe audit plaats gevonden door Ernst & Young om deze processen te toetsen. De aanbevelingen zijn besproken en verwerkt.
ISO-certificering Dark & Light is volgens de ISO 9001 norm gecertificeerd. Deze certificering stroomlijnt de interne en externe primaire processen die regelmatig worden getoetst en bijgesteld. Processen, procedures, werkinstructies en standaarddocumenten zijn opgenomen in het kwaliteits-
68
handboek dat de basis vormt voor het kwaliteitsbeheersingssysteem ISO 9001. Sander Schot was in de verslagperiode de kwaliteitsmedewerker die tot taak heeft de interne processen te bewaken en waar nodig aan te scherpen. In het verslagjaar is het handboek in zijn geheel herzien. In oktober heeft er een interne en externe audit plaats gevonden.
Klachten In 2010 zijn drie klachten geregistreerd tegen twee in 2009. De klachten zijn conform de klachtenprocedure afgehandeld, welke is opgenomen in het kwaliteitshandboek.
Milieu en maatschappelijke verantwoordelijkheid Dark & Light heeft geen apart beleid op het gebied van milieu of maatschappelijke verantwoordelijkheid
voor het kantoor in Veenendaal. Wel is het streven zo zuinig mogelijk om te gaan met energie en kantoormaterialen. Oud papier en restafval worden gescheiden. Het scheiden van plastic afval is niet gelukt, daar de gemeente niet inzamelt op het bedrijventerrein waar Dark & Light is gevestigd. Op kantoor worden fairtrade en biologische producten gebruikt. Dienstreizen in Europa worden zoveel mogelijk met de trein gedaan en vliegreizen worden CO₂ gecompenseerd door Climate Neutral Group.
Risicoanalyse Hiernaast worden de belangrijkste risico’s genoemd op het gebied van strategie, veiligheid, reputatie, operationaliteit, financiën en het voldoen aan wet- en regelgeving. Aan ieder risico is een interne beheersingsmaatregel gekoppeld.
Risicoanalyse Strategie Risico: Dark & Light werkt uitsluitend samen met lokale partnerorganisaties. Gebrek aan interne capaciteit is een risico voor succesvolle implementatie van de programma’s. Interne beheersing: er is een model ontwikkeld waarbij op vier niveaus wordt bepaald wat het ontwikkelings niveau van een organisatie is. Hierop kan een passend trainingstraject worden aangeboden. Als de interne capaciteit beperkt is wordt er gebruik gemaakt van consultants. Er is een netwerk van deskundigen die op meerdere terreinen worden ingezet.
Veiligheid Risico: interventies in (post-)conflictgebieden brengen risico’s met zich mee voor wat betreft de veiligheid van medewerkers. Interne beheersing: voor het werken in (post-)conflictgebieden is een beleidsdocument geschreven op het gebied van veiligheid dat voor elke reis wordt doorgenomen. Er is een veiligheidshandboek samengesteld wat bij calamiteiten in werking treedt. Minimaal een keer per jaar wordt er een casus geoefend.
Reputatie Risico: Dark & Light hecht veel belang aan het behoud van een goede reputatie. Het is goed om stil te staan bij het risico dat het geld niet wordt besteed waarvoor het is bedoeld. Dit kan tot imagoschade leiden. Interne beheersing: in het interne kwaliteitssysteem zijn procedures uitgewerkt om fraude actief tegen gaan. Ook voor de aanname van nieuwe
programma’s gelden criteria die dit voorkomen. Bij werkbezoeken wordt hier gestructureerd naar gekeken en worden de financiële en administratieve organisaties gecontroleerd. Bij projecten met een budget hoger dan € 68.000 is een accountantsrapport verplicht. Bij grotere partners worden de financiële systemen geanalyseerd door een financieel adviseur uit Nederland.
Operationaliteit Risico: door politieke spanningen, maatschappelijke omstandigheden of door een zeer slechte infrastructuur is het soms niet of in onvoldoende mate mogelijk om hulp te verlenen in de projectlanden. Interne beheersing: Dark & Light werkt uitsluitend met lokale partnerorganisaties die optimaal op de hoogte zijn van de lokale omstandigheden. Het kantoor in Nederland heeft regelmatig met hen contact om de operationaliteit te waarborgen voor zover dat kan. Risico: de thematische focus van de overheid, waarbij gehandicapten niet als kwetsbare groep worden aangemerkt, vormt een bedreiging in de continuïteit van financiering door overheidsinstanties. Interne beheersing: Dark & Light is lid van de Dutch Coalition on Disabil ity and Development (DCDD), een netwerkorganisatie die er hard aan werkt om de positie van mensen met een handicap onder de aandacht van de overheid te krijgen. Binnen de ICCO-alliantie pleit Dark & Light actief voor opname van mensen met een handicap in alle programma’s op het gebied van ontwikkelings samenwerking.
Financiën Risico: Om de programma’s te financieren zijn inkomsten nodig. Inkomsten kunnen tegenvallen of zelfs wegvallen met het risico dat de continuïteit van de programma’s gevaar loopt dan wel stagneert. De concurrentie op de fondsenwervingsmarkt is zwaar. Interne beheersing: Om deze financiële risico’s zoveel mogelijk te beperken, richt het beleid zich op spreiding van inkomsten uit de diverse groepen donoren. Door gedreven en slagvaardig te werk te gaan en door het leveren van kwaliteit wordt dit risico beperkt. Daarnaast is het besluit genomen een financiële buffer aan te leggen. Bovendien richt Dark & Light zich expliciet op doelgroepen die een duidelijke affiniteit hebben met de missie van de stichting. Om de inkomsten van de overheid te continueren wordt actief deelgenomen aan netwerken die beleidsbepalend zijn. Het financieel systeem genereert maandelijks de benodigde managementinformatie voor een adequate aansturing.
Wet- en regelgeving Risico: Er worden veel eisen gesteld aan goede doelen organisaties. Het is van eminent belang om de processen met betrekking tot het naleven van normen, gedragscodes, etc. te borgen binnen de organisatie. Interne beheersing: Dark & Light hecht grote waarde aan het behoud van het CBF-keurmerk en de ISOcertificering. Deze onafhankelijke toetsing door externe partijen inzake fondsbesteding en procesmatig werken versterkt het vertrouwen in Dark & Light bij bestaande en potentiële donoren.
5. Samenwerking
Wereldwijd is een trend waarneembaar dat organisaties niet meer op zichzelf staand hun werk doen, maar streven naar het leveren van toegevoegde waarde binnen grotere samenwerkingsverbanden. Dark & Light hecht grote waarde aan strategische partnerschappen teneinde de doelstellingen te realiseren en de effectiviteit van de organisatie te verhogen. Hierna volgt het overzicht van strategische partnerschappen.
Dutch Coalition on Disability and Development (DCDD) DCDD is een unieke en innovatieve Nederlandse netwerkorganisatie die streeft naar naleving van rechten en de emancipatie van mensen met een handicap in ontwikkelingslanden.
70
Deze organisatie wil dat er beleidsmatig rekening gehouden wordt met de behoeften van mensen met een handicap. Om meer bewustwording te creĂŤren, organiseert DCDD bijeenkomsten met deskundigen en beleidsmakers. Dark & Light participeert in twee werkgroepen van DCDD.
International Disability and Development Consortium (IDDC) IDDC is een Europees consortium van ontwikkelingsorganisaties die mensen met een handicap ondersteunen in meer dan 100 landen. In mei 2010 is Dark & Light volledig lid geworden
IDDC. Voorheen participeerde de stichting ook al, door vertegenwoordiging via DCDD en LICHT FÜR DIE WELT Oostenrijk.
International Centre for Eye Health (ICEH) Dark & Light ondersteunt het International Centre for Eye Health (ICEH) van de London School of Hygiene & Tropical Medicine. Deze organisatie zet zich in om de kwaliteit van oogzorg in arme landen te verhogen. ICEH voorziet oogheelkundig medewerkers in ontwikkelingslanden van
medische vakinformatie, voornamelijk via het vakblad Community Eye Health Journal. Ook doet zij onderzoek naar de preventie en behandeling van blindheid en stelt deze kennis beschikbaar voor de gehele beroepsgroep.
LICHT FÜR DIE WELT Om effectiviteit en efficiëntie te verhogen is er in de verslagperiode in een aantal projectlanden nauw samengewerkt met de Oostenrijkse organisatie LICHT FÜR DIE WELT. Dark & Light heeft daarin de algehele
coördinatie in Nepal en Soedan. LICHT FÜR DIE WELT Oostenrijk coördineert de programma’s in Ethiopië en Pakistan. Het voordeel van deze samenwerking kwam in 2010 tot uiting in de aanpak van noodhulp in getroffen gebieden in Pakistan. LICHT FÜR DIE WELT Oostenrijk coördineerde daarin de hulp met de plaatselijke partners en zorgde voor de communicatie en rapportage naar Dark & Light. Begin maart 2010 is er een bezoek gebracht aan LICHT FÜR DIE WELT Oostenrijk om ook op het gebied van fondsenwerving nauwer
71
samen te werken. In de bestuursvergadering van december 2010 is besloten om de samenwerking te formaliseren door toe te treden tot de confederatie LIGHT FOR THE WORLD, waar LICHT FÜR DIE WELT Oostenrijk deel van uitmaakt.
Prisma Dark & Light is lid van vereniging Prisma. Dit is een koepelorganisatie van christelijke ontwikkelingsorganisaties die armoedebestrijding als gemeenschappelijk doel hebben. In dit samenwerkingsverband worden gemeenschappelijke thema’s besproken. Ook komt Prisma op voor de belangen van de lidorganisaties. Via Prisma is Dark & Light vertegenwoordigd in Partos, de brancheorganisatie voor ontwikkelingssamenwerking. Met regelmaat maakt Dark & Light gebruik van trainingsmogelijkheden die worden aangeboden.
ICCO-alliantie De ICCO-alliantie is een samenwerking van ICCO, Edukans, Share People, KerkinActie, Oikocredit en Prisma. Via Prisma ontvangt Dark & Light subsidie van de Nederlandse overheid voor projecten op het gebied van basisgezondheidszorg. De subsidie in het kader van MFS-1 liep in 2010 af. De aanvraag voor overheidsfinanciering voor de periode 2011-2015 (MFS-2) is in het verslagjaar goedgekeurd.
Personele Samenwerking met Ontwikkelingslanden (PSO) Vereniging PSO richt zich op capaciteitsopbouw van maatschappelijke organisaties in ontwikkelingslanden. PSO werkt hieraan door Nederlandse
72
organisaties en hun partners in ontwikkelingslanden te ondersteunen met kennisontwikkeling, dienstverlening en financiering. In 2010 heeft Dark & Light een voorstel voor een Thematisch Leerprogramma (TLP) ingediend bij PSO op het gebied van inclusie van mensen met een handicap in de programma’s van andere Nederlandse ontwikkelingsorganisaties. Dit TLP zal een belangrijk onderdeel uitmaken van de nieuwe strategie van Dark & Light in de komende jaren.
Regional Alliance for Inclusive Societies and Empowerment (REALISE) De REALISE-alliantie bestaat uit de organisaties VSO, Heifer, stichting Dir en Dark & Light. De aanvraag van REALISE voor overheidsfinanciering voor de periode 2011-2015 (MFS-2) is in het verslagjaar afgewezen. Ook het ingediende bezwaar door de penvoerder van deze alliantie, VSO Nederland, is in oktober 2010 definitief afgewezen. Om het bestaande plan toch doorgang te laten vinden, wordt er nu naar andere donoren gezocht.
VISION2020 VISION2020 is een wereldwijd initiatief van de Wereldgezondheidsorganisatie en de International Agency for the Prevention of Blindness om vermijdbare blindheid de wereld uit te helpen. In 2020 moet vermijdbare blindheid compleet zijn uitgebannen. Met financiële steun van Dark & Light voert VISION2020 wereldwijd lobby bij overheden om werk te maken van deze doelstelling. In diverse landen levert Dark & Light een
bijdrage aan het nationale oogzorgprogramma.
European network of Christian Organisations in Relief and Development (EU-CORD) Dark & Light is lid van EU-CORD, een platform van 22 christelijke ontwikkelingsorganisaties in Europa. EU-CORD vertegenwoordigt haar leden bij netwerkorganisaties VOICE en CONCORD vergaderingen. Zij vormt tevens een belangrijke schakel tussen de leden en EU-vertegenwoordigers en verschaft belangrijke informatie betreffende mogelijkheden voor subsidieaanvragen. Dark & Light participeert in de werkgroep Technical & Vocational Education & Training om het belang van vaktraining bij de Europese Commissie onder de aandacht te brengen. EUCORD is lid van IDDC en ondersteunt de lobby voor inclusie van mensen met een handicap in de ontwikkelingsprogramma’s van de EU.
Europese Commissie (EC) Dark & Light heeft verschillende programma’s in samenwerking met en gefinancierd door de Europese Commissie (EC). In Bangladesh is een voedselzekerheidprogramma opgezet, samen met ICCO en Leprazending voor de periode 2009-2013. Daarnaast heeft partnerorganisatie SERVE in Afghanistan een door de EC gesubsidieerd programma voor drie jaar. In september 2010 werd een voorstel goedgekeurd voor inclusief onderwijs in Zuid-Soedan samen met de lokale partners in het gebied. Tenslotte, in oktober 2010 ontving Dark & Light de goedkeuring voor
een voorlichtingscampagne om het belang van mensen met een handicap binnen de Millenniumontwikkelingsdoelen te onderstrepen. In dit driejarig programma neemt LIGHT FOR THE WORLD de leiding en wordt samengewerkt met DCDD en enkele andere Europese organisaties.
Ministerie van Buitenlandse Zaken Via de ICCO-alliantie ontvangt Dark & Light MFS-1 en MFS-2 subsidie. Dark & Light participeert in de werkgroep onderwijs in postconflict gebieden die
is opgericht ter gelegenheid van de ondertekening van de Schoklandakkoorden. In deze werkgroep wordt intensief nagedacht en onderzocht hoe in deze gebieden het onderwijs opgezet kan worden. Daarnaast participeert Dark & Light in de werkgroep vaktraining (Learn4Work). De inbreng van Dark & Light in de werkgroepen is het verbeteren van de toegang voor gehandicapten binnen onderwijs en vaktrainingen.
Leprastichting Dark & Light heeft met Leprastich-
ting in Nigeria een gezamenlijk oogzorgprogramma opgezet tot eind 2014.
Micha Nederland Micha Nederland ondersteunt kerken en (groepen) christenen in Nederland om vanuit het geloof in Christus hun verantwoordelijkheid te nemen voor armoede en onrecht in deze wereld, dichtbij en ver weg en samen een duurzamer levensstijl te ontwikkelen. Sinds 2010 steunt Dark & Light de activiteiten van Micha Nederland.
73
6. FinanciĂŤn
In 2010 is het werk van Dark & Light gegroeid. De totale besteding aan de doelstelling was ruim € 5,5 miljoen. Daarvan is € 5,1 miljoen (91 %) direct besteed aan de projecten in Afrika en Azië. De groei van de baten van € 4,3 miljoen in 2009 naar ruim € 5,0 miljoen in 2010 is verheugend al was het niet voldoende om de groei van het werk bij te houden. Het nadelig resultaat over 2010 is daardoor bijna € 502.000.
Kasstroomoverzicht
Bedragen x € 1.000
Kas en banktegoeden op 1 januari 2010
2.082
Inkomende kasstroom afschrijvingen bestemde fondsen particulieren
5 1.186 629
kerken
88
legaten en nalatenschap
12
onbestemde fondsen scholen
3 19
serviceclubs
59
optiekbranche
49 124
verkoop obligaties
85
rente
22
overheidssubsidie
De inkomende kasstroom bedroeg in 2010 € 4,7 miljoen en de uitgaande kasstoom was € 5,0 miljoen. In het kasstroomoverzicht staan de inkomende en de uitgaande kasstromen.
443
bedrijven
diversen
Kasstromen
Het werk is gegroeid
882
EU subsidie
374
bijdrage collega organisaties
784
Totaal inkomende kasstroom
4.764
Totaal beschikbaar
6.846
Uitgaande kasstroom kantoorkosten loonkosten huisvestingkosten
80 813 29
vooorlichtingskosten
129
fondswervingskosten
244
bestuurskosten projecten trainingen reiskosten buitenland
2 3.576 9 59
seminar
17
evaluatie en capaciteitsopbouw
60
Totaal uitgaande kasstroom
5.018
Kas en banktegoeden op 31 december 2010
1.828
Van de ontvangen middelen is bijna een kwart afkomstig van bestemde fondsen. De bijdragen van de overheid en de EU omvatten samen eveneens een kwart van de inkomsten. Met name de toekenning van een subsidie van de EU is een verheugende ontwikkeling die enige compensatie biedt voor de teruglopende bijdragen van de Nederlandse overheid. De genoemde bijdragen van collega organisaties houden verband met de gemaakte afspraken met LICHT FÜR DIE WELT Oostenrijk.
75
Fondsenwerving
Budget per land Het budget van de middelen aan de projecten per land staat in de onderstaande grafiek:
Afghanistan
Nederland
Bangladesh
Nigeria
Cambodja
Pakistan
Ethiopië
Filippijnen
Indonesië
Soedan
Myanmar (Birma)
Tanzania
Nepal
Landenoverstijgend
Budget per soort activiteit Het budget van de middelen kan ook worden ingedeeld naar soort activiteit. De volgende grafiek geeft dat aan:
Een belangrijk deel van de inkomsten is afkomstig van particulieren, bedrijven, kerken en bestemde en onbestemde fondsen. Deze betrokkenheid is en blijft van groot belang voor de projecten in Afrika en Azië. De betrokkenheid van de donateurs is groot en daardoor zijn de inkomsten, ook in een moeilijk economisch jaar als 2010, op peil gebleven. Ook in de toekomst zullen de donaties van particulieren, fondsen, kerken en bedrijven meer dan ooit nodig zijn om de continuïteit van het werk te verzekeren. De kosten van fondsenwerving in het jaar 2010 bedroegen € 238.000. Dat is 7,2 procent van de inkomsten die door middel van fondsenwerving zijn ontvangen. Dit getal is 1,9 procent lager dan in het voorgaande jaar. Het door het bestuur vastgestelde streefgetal voor Dark & Light is maximaal 10 procent. De realisatie ligt hier dus ruim onder en is veel lager dan de door het CBF genoemde 25 procent als maximum.
Beheer en administratie De kosten voor beheer en administratie waren in 2010 € 94.000. Dat is 6,5 procent van de totale kosten voor de organisatie in Nederland.
Stelselwijziging
Capaciteitsopbouw
Slechtziendheid
Oogzorg
Medisch
Onderwijs
Revalidatie
Voedselzekerheid
Onderzoek
Tot 2010 had Dark & Light de gewoonte om verplichtingen als een last op te nemen in de jaarrekening zodra de overeenkomst met de partner organisatie werd getekend. Meestal is de uiteindelijke uitvoering en betaling van het project pas in het daaropvolgend jaar. Vanaf 2010 wordt een projectverplichting pas opgenomen in de staat van baten en lasten als de
uitvoering van het project loopt en er daadwerkelijk betalingen gedaan worden aan de partnerorganisatie in Afrika of Azië. Deze wijziging heeft eenmalig gevolgen voor de cijfers op de balans en voor het resultaat. De reserve neemt hierdoor toe tot ruim € 1,9 miljoen. Het resultaat over 2010 is door deze aanpassing wel eenmalig nadelig beïnvloed. De aanpassing is gedaan in overleg met de accountant om ieder jaar de lopende inkomsten en de lopende uitgaven beter met elkaar te kunnen vergelijken.
Resultaat Het beleid van Dark & Light is gericht op evenwicht tussen de inkomsten en uitgaven. In 2010 is het nadelige resultaat bijna € 502.000. Dat heeft voor een belangrijk deel te maken met de stelselwijziging die hierboven is beschreven. Door dezelfde stelselwijziging is de stand van de reserve per einde 2010 ruim € 1,9 miljoen. De doelstelling van het bestuur is om geleidelijk een continuïteitsreserve op te bouwen. De algemene richtlijn van de Vereniging voor Fondsenwervende Instellingen (VFI) is dat de continuïteitsreserve maximaal 150 procent van de jaarlijkse uitgaven van de werkorganisatie mag bedragen. Het bestuur hanteert deze richtlijn als streefdoel. Een belangrijke randvoorwaarde bij de vorming van een dergelijke reserve is het uitgangspunt dat de lopende uitvoering van de doelstelling hieronder niet te lijden mag hebben. Dit onderstreept het belang van een groei van de bijdragen aan Dark & Light.
Treasurybeleid De middelen van de continuïteitsreserve en andere tijdelijk beschikbare middelen worden uitsluitend belegd op een spaarrekening of depositorekening van een Nederlandse bank. Met deze middelen worden baten gerealiseerd die ten goede komen aan het werk van de projecten en wordt het risico van verlies op de hoofdsom welhaast uitgesloten. Dankzij belegging in deposito’s bij gerenommeerde banken heeft kredietcrisis geen effect gehad op de waarde van de beleggingen. De portefeuille met beursgenoteerde obligaties met een omvang van € 85.000 is in 2010 verkocht. De directeur heeft de van het bestuur gedelegeerde bevoegdheid om overboekingen tussen de rekening courant en de depositorekening uit te
voeren. Daarmee wordt bereikt dat tijdelijk overtollige middelen op een administratief eenvoudige manier snel rentedragend kunnen worden belegd.
Uitgangspunten voor de jaarrekening Bij de opstelling van de jaarrekening worden de volgende uitgangspunten gehanteerd. • Gelden die zijn toegezegd aan projecten worden verwerkt in de staat van baten en lasten zodra het project is gestart en er daadwerkelijk betaling worden gedaan. • Het verschil tussen de baten uit de fondsenwerving en de aan de doelstelling bestede middelen wordt toegevoegd (bij een overschot) dan wel onttrokken (bij een tekort) aan
het vrij besteedbaar vermogen. • Nalatenschappen worden opgenomen in de jaarrekening zodra de omvang betrouwbaar kan worden vastgesteld. • De baten worden toegerekend aan het jaar waarin deze zijn ontvang en. De lasten aan het jaar waarop ze betrekking hebben. De staat van baten en lasten geeft inzicht in welke kosten toegerekend worden aan de fondsenwerving, de kosten van beheer en administratie en de kosten van het realiseren van de algemene doelstelling. In bijlage 4 treft u de goedkeurende accountantsverklaring aan. De gecomprimeerde Staat van baten en Lasten en een beknopte versie van de balans is in bijlage 5 opgenomen.
77
7. Toekomstige ontwikkelingen
Beleid In december 2010 is het nieuwe beleidsplan ‘Samen Sterker’ 20112015 door het bestuur aanvaard. Dit document bevat een analyse van de huidige positie van Dark & Light en er worden strategische kaders neergezet voor de komende vijf jaar op het gebied van: organisatie, programma’s, voorlichting, fondsenwerving, samenwerking en financiën. In het jaarplan 2011 wordt het nieuwe beleidsplan als uitgangspunt genomen.
Internationale samenwerking In 2011 zal Dark & Light toetreden tot LIGHT FOR THE WORLD, een
78
confederatie van Europese ontwikkelingsorganisaties op het gebied van oogzorg en inclusie van mensen met een handicap in ontwikkelingslanden. Het doel is samenwerken in programma’s, verhogen van effectiviteit en efficiëntie en het stimuleren van leren in netwerkverband. De leden van de confederatie kunnen gebruik maken van elkaars expertise. LICHT FÜR DIE WELT Oostenrijk is bijvoorbeeld sterk in lobby bij overheden, de Europese Commissie en de Verenigde Naties. Dark & Light zal bijdragen aan de confederatie met de expertise op het gebied van advisering van collegaorganisaties over inclusie van mensen met een handicap in reguliere hulp-
programma’s. Als uitvloeisel van de toetreding zal Dark & Light haar organisatienaam wijzigen naar LIGHT FOR THE WORLD Nederland per 1 januari 2012.
Programma’s In 2011 wordt gestart met verbetering van de kennisontwikkeling en het kennisbeheer van Dark & Light. Binnen de LIGHT FOR THE WORLD confederatie wordt beleid ontwikkeld op het gebied van bescherming van kinderen en preventie van misbruik. Daarnaast wordt beleid gemaakt voor fraudepreventie. Waar nodig worden verbeteringen in de interne systemen doorgevoerd.
In samenwerking met de ICCO-alliantie en andere Prisma-leden wordt het gezamenlijke programma opgestart dat door de Nederlandse overheid wordt gefinancierd.
Gestart met het verbeteren
In Afghanistan en Bangladesh zullen nulmetingen worden uitgevoerd. Daarmee kan na vijf jaar de impact van de programma’s worden gemeten. In Zuid-Soedan wordt een
nulmeting voor het door de Europese Commissie gefinancierde project voor inclusief onderwijs uitgevoerd. Er zal meer aandacht worden besteed aan het ondersteunen van partnerorganisaties bij het versterken van hun eigen organisatie. Daarvoor zullen partners geholpen worden om organisatieanalyses uit te voeren om sterke en zwakke punten in kaart te brengen en verbeteringen in gang te zetten.
FinanciĂŤn Dark & Light wordt geconfronteerd met een aanmerkelijke verlaging van de subsidie van het Ministerie van
Buitenlandse Zaken. De aanvraag voor MFS-2 via de ICCO-alliantie is weliswaar toegewezen, maar voor een lager bedrag dan was gehoopt. In de aanvraag was al rekening gehouden met een forse bezuiniging door de Nederlandse overheid. De uiteindelijke toekenning was echter 42% lager dan onder MFS-1. Concreet betekent dit dat in 2011 een aantal projecten wordt geschrapt of met een aanmerkelijk lager budget te maken krijgt. Dark & Light betreurt de bezuinigingen en zal waar mogelijk de pijn voor de projecten evenredig verdelen. Waar mogelijk wordt naar alternatieve financiering gezocht.
79
Bijlage 1 Projecten 2011
80
Project nr.
Partner
Land
Thema
0227-1-ICO
International Council of Opthalmology - Task Force on URE
Nigeria
Medical
Budget € 73.354
0250-1-D&L Sudan
Dark & Light coordination office Sudan
Sudan
Medical
€ 61.000
0261-1-CDD
Centre for Disability in Development
Bangladesh
Capacity building
0210-2-DLBC
Dark & Light Blind Care
Bangladesh
Comprehensive
0239-1-D&L Sudan
Dark & Light coordination office Sudan
Sudan
Education
€ 107.097
0242-1-Perdhaki
Perdhaki
Indonesia
Medical
€ 153.781
0243-1-NNJS
Nepal Netra Jyoti Sangh
Nepal
Capacity building
€ 5.000
0245-1-LAICO
LAICO
Bangladesh
Capacity building
€ 8.492
0255-1-DLBC
Dark & Light Blind Care
Netherlands
Capacity building
€ 20.000
0135-2-KCCO
Kilimanjaro Centre for Community Ophthalmology
Tanzania
Medical
€ 8.873
0148-2-Serve
Serve
Afghanistan
Medical
€ 229.877
€ 6.000 € 8.000
0160-2-TSDCBD
Technical & Skill Development Center f.t. Blind & Disabled
Nepal
Education
0177-2-CMA
Christian Mission Aid
Sudan
Medical
€ 550.000
€ 137.132
0196-2-DLBC
Dark & Light Blind Care
Netherlands
Capacity building
€ 136.573
0198-1-LSHTM
LSHTM/ ICEH
United Kingdom
Medical
€ 30.000
0200-1-CSF
Child Sight Foundation
Bangladesh
Medical
€ 25.678
0202-1-AAA
Arkangelo Ali Association
Sudan
Medical
€ 101.894
0204-1-TFS
Together for Sudan-Bishop Mubarak Fund
Sudan
Medical
€ 75.066
0205-1-TFS
Together for Sudan-Bishop Mubarak Fund
Sudan
Medical
€ 31.501
0206-1-ABC
Association of the Blind in Cambodia
Cambodia
Rehabilitation
€ 50.000
0207-1-Krousar Thmey
Krousar Thmey
Cambodia
Low Vision/Refraction
€ 15.307
0208-2-Caritas Nepal
Caritas Nepal
Nepal
Comprehensive
€ 61.451
0210-2-Mitra Netra
Yayasan Mitra Netra
Indonesia
Education
€ 63.333
0211-2-Mitra Netra
Yayasan Mitra Netra
Indonesia
Capacity building
0212-2-RBI
Resources for the Blind Inc.
Philippines
Comprehensive
0213-1-ECS
Episcopal Church of Sudan, Diocese of Yei
Sudan
Medical
€ 43.846
0214-1-Serve
Serve
Afghanistan
Rehabilitation
€ 57.692
€ 5.738 € 105.000
Project nr.
Partner
Land
Thema
0216-1-Effata
Effata
Nigeria
Medical
Budget € 12.250
0218-1-IRIS
IRIS
Cambodia
Medical
€ 85.862
0219-1-ENOVIB
Ethiopian Network of Organisations of/for the Visually Impaired and the Blind
Ethiopia
Capacity building
€ 15.000
0220-2-RBI
Resources for the Blind Inc.
Philippines
Comprehensive
€ 93.133
0221-1-Salu
Salu Self Help Blind & Handicapped Association
€ 12.500
Ethiopia
Rehabilitation
0222-2-Ruang Bermain Ruang Bermain/Veronica Sutedja
Indonesia
Education
€ 3.188
0224-1-Maya Thomas
India
Capacity building
€ 2.000
Dr. Maya Thomas
0230-3-CHEF Afgh
CHEF Afghanistan
Afghanistan
Medical
€ 43.538
0232-2-KCCO
Kilimanjaro Centre for Community Ophthalmology
Tanzania
Low Vision/Refraction
€ 69.301
0233-1-RBI
Resources for the Blind Inc.
Philippines
Medical
€ 18.657
0234-1-NLR
Leprastichting Nigeria
Nigeria
Medical
€ 61.818
0240-1-SEM
Sudan Evangelical Mission(SEM)
Sudan
Rehabilitation
€ 63.462
0241-1-SEM
Sudan Evangelical Mission(SEM)
Sudan
Medical
€ 55.724
0245-1-CSF
Child Sight Foundation
Bangladesh
Medical
€ 27.315
0246-2-CHIP
Civil Society HID Programme
Pakistan
Rehabilitation
€ 51.207
0247-1-RDRS
RDRS Bangladesh
Bangladesh
Food Security
€ 485.765
0251-1-Grarbet
Grarbet Tehadiso Mahber
Ethiopia
Medical
€ 90.000
0252-1-D&L Sudan
Dark & Light coordination office Sudan
Sudan
Capacity building
€ 79.892
0253-1-DLBC
Dark & Light Blind Care
Netherlands
Capacity building
€ 120.882
0254-1-DLBC
Dark & Light Blind Care
Netherlands
Capacity building
€ 20.000
0258-1-Bhakti Luhur
Yayasan Bhakti Luhur
Indonesia
Education
€ 71.201
0259-1-CDD
Centre for Disability in Development
Bangladesh
Capacity building
€ 59.152
0261-1-CSF
Child Sight Foundation
Bangladesh
Capacity building
€ 8.656
0263-1-CHEF
CHEF International
Pakistan
Emergency Relief
€ 160.000
0264-1-IAM
International Assistance Mission
Afghanistan
Capacity building
€ 46.000
81
Bijlage 2 Verantwoordingsverklaring Deze verklaring is opgesteld conform de nieuwe ‘Richtlijn 650’ voor fondsenwervende instellingen van de Raad voor de Jaarverslaggeving. De verantwoordingsverklaring is onderdeel van de nieuwe richtlijnen van het Centraal Bureau Fondsenwerving (CBF). In dit bestuursverslag is de verantwoordingsverklaring integraal opgenomen.
Drie principes Het bestuur van Dark & Light onderschrijft de volgende principes: 1. Binnen de instelling dient de functie ‘toezicht houden’ (vaststellen of goedkeuren van plannen, en het kritisch volgen van de organisatie en haar resultaten) duidelijk te zijn gescheiden van het ‘besturen’ dan wel van de ‘uitvoering’. 2. De instelling dient continu te werken aan een optimale besteding van middelen zodat effectief en doelmatig wordt gewerkt aan het realiseren van de doelstelling. 3. De instelling streeft naar optimale relaties met belanghebbenden, met gerichte aandacht voor de informatieverschaffing en de registratie en verwerking van wensen, vragen en klachten.
82
1. Principe Toezicht houden en Besturen Hoe is intern toezicht op bestuurlij ke en/of uitvoerende taken geor ganiseerd en hoe wordt daaraan uitvoering gegeven? Het bestuur van Dark & Light is het hoogste orgaan van de stichting en is eindverantwoordelijk voor de gang van zaken in de organisatie. Aangezien het bestuur een groot aantal taken en verantwoordelijkheden heeft gemandateerd aan de directeur van Dark & Light, heeft het een grotendeels toezichthoudende taak gekregen. In een door het bestuur vastgesteld directiereglement is omschreven welke besluiten de directeur rechtsgeldig kan nemen en welke besluiten de goedkeuring van het
bestuur nodig hebben. Deze zijn ook in een volmacht verwoord in het register van de Kamer van Koophandel. Het bestuur vergadert minimaal vier maal per jaar in aanwezigheid van de directie. Het bestuur houdt toezicht door tijdens deze vergaderingen het jaarplan, de begroting, de jaarrekening en het jaarverslag vast te stellen. Bovendien wordt elke bestuursvergadering begonnen met een bezinnend onderwerp wat direct te maken heeft met het werkveld waarbinnen wij opereren. Gedurende het jaar heeft de directie regelmatig contact met de voorzitter, penningmeester en de secretaris van het bestuur. In 2010 heeft het bestuur vier maal vergaderd. Daarnaast vonden vier voorbesprekingen plaats tussen de bestuursvoorzitter en de directeur, onder meer ter
vaststelling van agendapunten van de bestuursvergaderingen. Naast het goedkeuren van de jaarstukken (jaarverslag, jaarrekening en jaarplan) en het bedrijfsplan 2011-2015 zijn onder meer de volgende onderwerpen in het bestuur aan de orde gekomen: • Bespreking en goedkeuring diverse beleidsnotities. • Bespreking van de werkbezoeken en gehouden evaluaties • Personeelszaken en ontwikkelingen binnen de CAO • Voortgangsrapportages ieder kwartaal: financieel en uitvoering jaarplan. • Bespreking en goedkeuring extern evaluatierapport en financiële eindrapportage accountant. • Bespreking van het Medefinancieringsstelsel (MFS) • Bespreking van de samenwerking met overige stakeholders. • Rekruteren van een nieuw bestuurslid • Toetreding tot de Confederatie Light for the World Het bestuur ontvangt 4 maal per jaar een directieverslag wat een samenvatting geeft van alle lopende zaken van de primaire processen. Hoe wordt er gewerkt aan een opti male samenstelling van het bestuur en een eventueel toezichthoudend orgaan? Bij mutaties in het bestuur wordt op grond van de samenstelling en aan de hand van de vastgestelde bestuursprofielschetsen en op basis van analyse van voor Dark & Light belangrijke ontwikkelingen, besloten tot het werven en selecteren van een nieuw bestuurslid. De werving geschiedt via eigen netwerk en /of via advertentie
in een krant. Het rooster van aftreden is te zien in hoofdstuk 4. Het bestuur van Dark & Light moet uit ten minste vijf personen bestaan. Benoeming tot bestuurslid geschiedt voor een periode van vier jaar. Er bestaat de mogelijkheid om twee keer te worden herbenoemd. Het overzicht in hoofdstuk 4 toont de samenstelling van het bestuur in 2010. Enkele feiten over het bestuur van Dark & Light op een rij: • Leden van het bestuur van Dark & Light ontvangen geen vergoeding. • Leden van het bestuur hebben geen zakelijke relaties met Dark & Light, zodat er geen sprake is of kan zijn van belangenverstrengeling. • Het bestuur hanteert vaste maanden waarin de relevante jaarstukken ter bespreking en goedkeuring worden geagendeerd en door de directeur worden aangeleverd. Hoe wordt het functioneren van directie, bestuurders en eventuele toezichthouders geëvalueerd? • Jaarlijks wordt door twee leden van het bestuur, op grond van binnen het bestuur verzamelde informatie, een beoordelings- en functioneringsgesprek met de directeur gehouden. Dan wordt zonodig eveneens een wijziging in de bezoldiging van de directeur aangebracht. Tevens worden specifieke afspraken gemaakt voor het nieuwe jaar. Dit gesprek heeft plaats gehad in december 2010. • Jaarlijks vindt er een besloten bestuursvergadering plaats en wordt het functioneren van de bestuursleden geëvalueerd. In deze vergadering komt tevens
het functioneren van de directeur aan bod ter voorbereiding op het jaarlijkse beoordelingsgesprek. • De voorzitter spreekt bestuursleden aan indien er sprake is van meervoudige afwezigheid op vooraf geplande vergaderingen, of indien sprake is van disfunctioneren zoals thans beschreven is in het bestuursreglement en bestuursprofielschetsen. In 2010 heeft de voorzitter geen bestuursleden hoeven aan te spreken op dit punt.
2. Principe Optimale besteding van middelen Hoe worden de richtinggevende doelstellingen op alle relevante gebieden en niveaus benoemd? Door het vaststellen van het meerjarenbedrijfsplan en meerjarenbegroting en de daaruit voortvloeiende jaarplannen en begrotingen geeft het bestuur richting aan de doelstellingen van Dark & Light. Hoe wordt de uitvoering van de interne processen gemonitord en geëvalueerd? Het monitoren en evalueren van de uitvoering van activiteiten vindt plaats door een kritische beoordeling van het jaarverslag en de koersrapportage die elk kwartaal wordt samengesteld. Ook het directieverslag geeft daarvoor additionele informatie. Wat betreft de interne processen steunt het bestuur in belangrijke mate op de bevindingen van de directie en de penningmeester, de accountant, de ISO-certificeerder, het Ministerie van Buitenlandse Zaken en andere evaluatoren.
83
Hoe worden de aanpassingen in werking gesteld naar aanleiding van de evaluaties? Verbeterpunten al dan niet op advies van de directie, accountant, ISOcertificeerder en andere evaluatoren worden in de bestuursvergaderingen behandeld.
3. Principe Optimale relaties met belanghebbenden Wie zijn de belanghebbenden van Dark & Light? De achterban van Dark & Light in Nederland kan worden opgedeeld in vier specifieke doelgroepen: particulieren, vermogensfondsen, bedrijven, kerken, service clubs, enz. Daarnaast worden Prisma en het Ministerie van Buitenlandse Zaken gezien als speciale relaties waarmee een duurzame financiering en samenwerking is opgebouwd. Wat is de inhoud en kwaliteit van de aan belanghebbenden verstrekte informatie? Om de verschillende belanghebbenden goed te informeren, biedt Dark &
84
Light naast algemene informatie ook maatwerkrapportages aan per doelgroep. De inhoudelijke en financiële rapportages worden daarbij aangepast aan de behoeften en wensen van de belanghebbende. Op welke wijze wordt informatie verstrekt? De informatieverstrekking vindt plaats via verschillende uitingen: website, (digitale) nieuwsbrieven, sponsorrapportages, beurzen, folders, musical, persberichten, kwartaalmagazine, jaarplan en jaarverslag. Donoren krijgen door middel van halfjaarlijkse rapportages inzicht in de voortgang en bestedingen van de projecten die door hen worden ondersteund. Is de communicatie zodanig inge richt dat de informatie relevant, duidelijk en toegankelijk is voor belanghebbenden? Om goed in te kunnen spelen op de informatiebehoeften van de belanghebbenden, zijn de diverse uitingen ondergebracht bij specialisten op de afdeling marketing en communica-
tie. De afdeling beschikt over twee doelgroepcoördinatoren en laat zich extern adviseren. Op welke manier gaat Dark & Light om met ideeën, opmerkingen, wensen en klachten van belangheb benden? Het marketing- en communicatiebeleid wordt voor een belangrijk deel door de belanghebbenden zelf bepaald. Met regelmaat vinden evaluaties, brainstormsessies en onderzoeken plaats om de behoeften en tevredenheid van elke doelgroep te kunnen inventariseren. Dark & Light is met andere woorden constant in dialoog met haar achterban om vraag en aanbod nog beter op elkaar af te kunnen stemmen. Klachten worden conform ISO-richtlijnen nauwgezet genoteerd en afgehandeld via de procedure klachtenbehandeling. In 2010 zijn er 5 geregistreerde klachten ontvangen van donateurs. Henk van der Eijk Voorzitter bestuur Stichting Dark & Light Veenendaal, 20 juni 2011
Bijlage 3 Begroting 2011
Rubriek
Omschrijving
40
Kantoorkosten
41
Personeelskosten
42
Huisvestingskosten
Bedrag 72.000 886.300 28.130
43
Kosten voorlichting
181.000
44
Kosten fondswerving
325.000
45
Algemene kosten
46
Diverse activiteiten
50/51
80/85
2.000 63.000
Projecten
4.190.000
Totaal Generaal uitgaven
5.747.430
Inkomsten algemeen
3.395.000
86
Ontvangen renten
88
Ontvangen subsidies
2.549.000
Totaal Generaal ontvangsten
5.994.000
Toevoeging aan reserves
50.000
246.570
85
Bijlage 4 Accountantsverklaring Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Aan: het bestuur en de directie van Stichting Dark & Light Blind Care, Veenendaal Arnhem, 28 juni 2011 Bijgesloten samengevatte jaarrekening, bestaande uit de samengevatte balans per 31 december 2010, de samengevatte staat van baten en lasten voor het jaar geëindigd op 31 december 2010 met bijbehorende toelichtingen, zijn ontleend aan de gecontroleerde jaarrekening van Stichting Dark & Light Blind Care. Wij hebben een goedkeurend oordeel verstrekt bij die jaarrekening in onze controleverklaring van 28 juni 2011. De samengevatte jaarrekening bevat niet alle toelichtingen die zijn vereist op basis van RJ 650 ‘Fondsenwervende instellingen’ uit de Richtlijnen voor de Jaar verslaggeving. Het kennisnemen van de samengevatte jaarrekening kan derhalve niet in de plaats treden van het kennisnemen van de gecontroleerde jaarrekening van Stichting Dark & Light Blind Care.
Verantwoordelijkheid van het bestuur Het bestuur is verantwoordelijk voor het opstellen van een samenvatting van de gecontroleerde jaarrekening in overeenstemming met de grondslagen zoals beschreven in de toelichting bij de samengevatte jaarrekening.
Verantwoordelijkheid van de accountant Onze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel over de samengevatte jaarrekening op basis van onze werkzaamheden, uitgevoerd in overeenstemming met Nederlands Recht, waaronder de Nederlandse Standaard 810, ‘Opdrachten om te rapporteren betreffende samengevatte financiële overzichten’.
Oordeel Naar ons oordeel is de samengevatte jaarrekening in alle van materieel belang zijnde aspecten consistent met de gecontroleerde jaarrekening 2010 van Stichting Dark & Light Blind Care en in overeenstemming met de grondslagen zoals beschreven in de toelichting. Ernst & Young Accountants LLP w.g. drs. P.H. van der Veen RA
86
Bijlage 5 Samengevatte jaarrekening 2010 Inhoudsopgave Balans per 31 december 2010 87 Staat van baten en lasten over 2010 88 Model C over 2010 89 Activiteiten van de stichting 90 Grondslagen voor waardering en resultaatbepaling in de jaarrekening 91
Balans per 31 december 2010 (na resultaatbestemming)
Activa
2010
2009
€
€
Materiële vaste activa Vorderingen en overlopende activa
€
189.678 1.004.214
Effecten Liquide middelen
€
183.691 482.981
—
85.376
1.827.999
2.082.130
Totaal activa
Passiva
2.832.213
2.650.487
3.021.891
2.834.178
2010 €
2009
€
€
€
Reserves Bestemmingsreserve projecten Bestemmingsreserve activa bedrijfsvoering Overige reserves Continuïteitsreserve Bestemmingsfonds projecten Kortlopende schulden Totaal passiva
—
278.941
189.678
183.691
458.333
(234.749)
1.500.000
— 2.148.011
227.883
137.103
—
2.285.114
227.883
736.777
2.606.295
3.021.891
2.834.178
87
Staat van baten en lasten over 2010 2010 €
Begroot 2010 €
€
2009
€
€
€
Baten Baten uit eigen fondsenwerving Baten uit acties van derden Subsidies van overheden Baten uit beleggingen
2.609.261
2.941.000
2.620.425
788.855
700.000
397.064
1.628.418
928.500
1.222.459
33.004
50.000
75.241
Som der baten
5.059.538
4.619.500
4.315.189
5.104.347
4.050.652
4.471.878
Lasten Besteed aan doelstellingen Ten behoeve van blinden en slechtzienden in de derde wereld Werving baten Kosten eigen fondsenwerving Kosten beleggingen
362.124
321.084
358.140
180
—
334
362.304 Beheer en administratie
94.615
Som der lasten Resultaat
321.084
358.474
77.995
88.182
5.561.266
4.449.731
4.918.534
(501.728)
169.769
(603.345)
Resultaatbestemming Toevoeging/onttrekking aan: Bestemmingsreserve projecten Bestemmingsreserve activa bedrijfsvoering Overige reserves Bestemmingsfonds projecten
—
—
—
5.987
—
(5.921)
(644.818)
169.769
(22.782)
137.103
—
(574.642)
(501.728)
169.769
(603.345)
Model C over 2010 De kosten van publicatie en communicatie
ving (80,0%). De overige publicatie- en
afschrijving en rente zijn verdeeld over de
bestaan uit kosten van fondsenwerving
communicatiekosten zijn volledig besteed
doelstelling (73,5%), eigen fondsenwer-
(â‚Ź 237.507) en overige publicatie- en com-
aan de doelstelling.
ving (17,1%) en beheer en administratie
municatiekosten (â‚Ź 206.113). De kosten
(9,4%). Deze verdeling is gebaseerd op de
van fondsenwerving zijn verdeeld over de
De personeelskosten, huisvestingskos-
doelstelling (20,0%) en eigen fondsenwer-
ten, kantoor- en algemene kosten en
feitelijke tijdsbesteding van het personeel.
Specificatie en verdeling kosten naar bestemming Bestemming
Doelstelling
Werving baten
Beheer en administratie
Totaal 2010
Begroot 2010
Totaal 2009
Tbv blinden en slechtzienden in de derde wereld
Eigen fondsenwerving
Beleggingen
4.110.927
-
-
-
4.110.927
3.163.501
3.623.646
Afdrachten
-
-
-
-
-
-
-
Aankopen en verwervingen
-
-
-
-
-
-
-
Uitbesteed werk
-
-
-
-
-
-
-
Publiciteit en communicatie
253.614
190.006
-
-
443.620
456.500
446.642
Personeelskosten
641.138
149.163
-
81.996
872.296
719.100
726.041
17.001
3.955
-
2.174
23.131
21.800
23.008
Kantoor- en algemene kosten
63.078
14.675
-
8.067
85.821
63.000
72.533
Afschrijving en rente
18.588
4.325
180
2.377
25.470
25.830
26.664
5.104.347
362.124
180
94.615
5.561.265
4.449.731
4.918.534
Lasten
Subsidies en bijdragen
Huisvestingskosten
Het totaal van de bestedingen aan de doelstelling in procenten van het totaal van de baten bedraagt 100,9% (2009:104,0%). En de kosten van eigen fondsenwerving in procenten van het totaal van de baten bedraagt 7,2% (2009: 9,1%). Het totaal van de bestedingen aan de doelstelling als percentage van het totaal van de lasten bedraagt 92% (2009: 90,1%).
Activiteiten van de stichting De belangrijkste activiteit van de stichting Dark & Light Blind Care is versterking en
• onderwijs en vaktraining voor blinden en slechtzienden;
Stichting Dark & Light heeft deelgenomen
ondersteuning van lokale organisaties in
• verstrekken van hulpmiddelen; en
aan het fragile states and education pro-
ontwikkelingslanden bij de hulp aan blin-
• trainen van lokale partners.
ject onder het Schokland akkoord. Dark
den en slechtzienden. De hulpprojecten
& Light heeft geen fondsen ontvangen
richten zich op:
Een belangrijk doel is om alle vermijdbare
onder dit project maar heeft een in-kind
• preventie en behandeling van
blindheid voor het jaar 2020 uit te bannen!
bijdrage geleverd ter waarde van € 37.889
Maar liefst 75% van alle blindheid wereldwijd
over de periode maart 2008-oktober 2010.
oogaandoeningen;
90
is te voorkomen met eenvoudige middelen.
Grondslagen voor waardering en resultaatbepaling in de jaarrekening Algemeen
De belangrijkste reden voor deze
Effecten
De stichting heeft de jaarrekening opge-
stelselwijziging is verbetering van het
Gezien het beleid van de stichting om obli-
steld overeenkomstig de Richtlijn voor de
inzicht in de cijfers door de baten en lasten
gaties aan te houden tot de uitloting worden
jaarverslaggeving 650 ‘Fondsenwervende
beter te matchen. Deze wijziging van de
deze gewaardeerd tegen aflossingswaarde.
instellingen’.
waarderingsgrondslagen heeft geleid tot
Voor een verbeterd inzicht zijn in de jaarrekening enkele vergelijkende cijfers aan-
een positieve mutatie van € 2.558.959 in
Liquide middelen
het eigen vermogen per 1 januari 2010.
De liquide middelen worden gewaardeerd tegen nominale waarde.
gepast. Deze aanpassingen hebben geen
Valutaomrekening
effect op het vermogen per 31 december
De jaarrekening luidt in euro’s, hetgeen
Schulden
2009 en het resultaat over 2009.
de functionele en presentatievaluta van
Schulden worden gewaardeerd tegen
de stichting is.
nominale waarde, tenzij anders is bepaald.
Blind Care is eveneens het bestuur van
Een transactie in vreemde valuta wordt
Baten
Stichting Open Oog. In de jaarrekening
bij de eerste verwerking gewaardeerd
Baten uit eigen fondsenwerving
2010 van Stichting Dark & Light Blind Care
tegen de functionele valutakoers op
Baten uit nalatenschappen worden
zijn geen geconsolideerde cijfers opgeno-
transactiedatum. Monetaire balansposten
opgenomen in het boekjaar waarin
men waarin het resultaat en het vermogen
in vreemde valuta worden omgerekend
de omvang betrouwbaar kan worden
van Stichting Open Oog zijn betrokken
tegen de functionele valutakoers op de
vastgesteld. Voorlopige uitbetalingen in
omdat de betekenis van deze stichting op
balansdatum.
de vorm van voorschotten worden ver-
Het bestuur van Stichting Dark & Light
antwoord in het boekjaar waarin deze
het geheel te verwaarlozen is.
Stelselwijziging
Koersverschillen die optreden bij de
worden ontvangen.
afwikkeling dan wel de omrekening van
Met ingang van 1 januari 2010 worden
monetaire posten in vreemde valuta
De overige baten worden toegerekend
de subsidieverplichtingen ten laste
worden verwerkt in de staat van baten
aan het jaar waarop zij betrekking hebben.
van het boekjaar gebracht waarin de
en lasten.
projectactiviteiten worden uitgevoerd.
Lasten
Tot en met boekjaar 2009 werden
Materiële vaste activa
de subsidieverplichtingen in het
De materiële vaste activa worden gewaar-
Subsidieverplichtingen worden ten
boekjaar verantwoord waarin het
deerd tegen de verkrijgingsprijs, verminderd
laste gebracht van het boekjaar waarin
besluit tot toekenning schriftelijk was
met een lineaire afschrijving gebaseerd op
het besluit tot toekenning schriftelijk is
meegedeeld aan de subsidieontvanger,
de verwachte economische levensduur.
meegedeeld aan de subsidieontvanger,
ongeacht in welk boekjaar de subsidie
Besteed aan doelstelling
ongeacht in welk boekjaar de subsidie
fondsenwerving, acties van derden en
Vorderingen en overlopende activa
subsidies van overheden voor specifieke
Vorderingen en overlopende activa wor-
Overige lasten
projecten worden toegerekend aan
den gewaardeerd tegen nominale waarde
De overige lasten worden toegerekend
het jaar waarin de subsidieverplichting
onder aftrek van voorzieningen wegens
aan het jaar waarop zij betrekking hebben,
ten laste van het resultaat is gebracht.
oninbaarheid.
uitgaande van historische kosten.
werd uitgekeerd. De baten uit eigen
wordt uitgekeerd.
91
Verklaring van afkortingen/termen Afkorting / term
Verklaring
Afkorting / term
Verklaring
ABC
Association for the Blind in Cambodia
ISO
International Organization for Standardization
AIDS
Acquired Immune Deficiency Syndrome
JUTH
Jos University Teaching Hospital
BBM
Bangladesh Blind Mission
KCCO
BMIS
Baptist Mission Integrated School
Kilimanjaro Centre for Community Ophthalmology
C&D
Church & Development
LAICO
CAO
Collectieve Arbeidsovereenkomst
Lions Aravind Institute of Community Ophthalmology
CBF
Centraal Bureau Fondsenwerving
CBR
Community Based Rehabilitation
Lobby en advocacy
CDD
Centre for Disability in Development
Het werk van organisaties die zich inzetten voor de rechten van bepaalde groepen, bijv. vrouwen, minderheden, kinderen of mensen met een handicap
CDN
Consortium of Dutch NGOs
MFS
CHEF
Comprehensive Health & Education Forum
Medefinancieringsstelsel (Ministerie van Buitenlandse Zaken)
NCDO
CHIP
Civil Society Human and Institutional Development Programme
Nationale Commissie voor internationale samenwerking en Duurzame Ontwikkeling
NNJS
Nepal Netra Jyoti Sangh
CMA
Christian Mission Aid
CSF
Child Sight Foundation
Outcome mapping
CSS
Christian Service Society
Methodiek om resultaten van complexe programma’s en programma’s die bedoeld zijn om sociale verandering te stimuleren beter zichtbaar te maken.
DCDD
Dutch Coalition on Disability and Development
Programma
Mainstreaming disability
Het doorlichten en verbeteren van een reguliere (niet specifiek op mensen met een handicap gerichte) organisatie, op aspecten van toegankelijkheid in de eigen organisatie, haar beleid en de projecten voor mensen met een beperking
Een meerjarige activiteit om een bepaalde doelstelling te realiseren, eventueel met meerdere projecten en partnerorganisaties in meerdere landen
Project
Een in de tijd begrensde activiteit om een bepaalde doelstelling te realiseren met één partnerorganisatie in één land
PSO
Personele Samenwerking met Ontwikkelingslanden
EC
Europese Commissie
ECDD
Ethiopian Center for Disability and Development
RBI
Resources for the Blind Inc.
ENOVIB
Ethiopian Network of Organisations for the Visually Impaired and the Blind
RDRS
Rangpur Dinajpur Rural Service
REALISE
EU
Europese Unie
Regional Alliance for Inclusive Societies and Empowerment
EU-CORD
European network of Christian Organisations in Relief and Development
SEM
Sudan Evangelical Mission
SHO
Samenwerkende Hulporganisaties
TLM-B
The Leprosy Mission Bangladesh The Leprosy Mission International
FTE
Fulltime-equivalent
Health Equity Fund
Een soort ziekenfonds
TLM-I TLP
Thematisch Leerprogramma
HIV
Human Immunodeficientie Virus
TSDCBD
IAM
International Assistance Mission
Technical & Skill Development Center for the Blind & Disabled
ICCO
Interkerkelijke organisatie voor ontwikkelingssamenwerking
UNICEF
United Nations Children’s Fund
VFI
ICEH
International Centre for Eye Health
Vereniging voor Fondsenwervende Instellingen
ICO
International Council of Ophthalmology
VN
Verenigde Naties
IDDC
International Disability and Development Consortium
VSO
Voluntary Services Overseas
WHO
IRIS
International Resources for the Improvement of Sight
World Health Organization (Wereldgezondheidsorganisatie)
Bronvermeldingen Geraadpleegde bronnen voor de statistieken per land in hoofdstuk 2. • Available data on Blindness – WHO Programme for the prevention of blindness (1994) • Bangladesh National Blindness and Low Vision Survey – VISION2020 • Community Eye Health Journal, VISION2020, March 2007 • Curable Blindness, http://www.curableblindness.org/ region/south-asia/nepal.html • Fred Hollows, HP • http://www.medindia.net/health_statistics/general/ blindness.asp • Human Development Report 2010, UNDP • IOVS, Investigative Ophthalmology and Visual Science, http://www.iovs.org/content/50/5/2033.full • Joint Annual Report 2004,
WHO Sudan and Federal Ministry • National Five-Year Strategic Plan for Eye Care in Ethiopia (2006-2010), Federal Ministry of Health, Addis Ababa:2006 • National Plan for Eye care Sudan (March 2006) • Ophthalmological Meeting, January 2009 lt. eMail Babar Qureshi • ORBIS • Sight Savers • Survey of Blindness 1995; VISION2020 • The World Almanac and Book of Facts 2011 • VISION2020 - Report of an Intercountry Consultation on Development of Regional Strategies Jakarta, 14- 17 February 2000 • WHO Country Office Pakistan, Survey on Blindness and Low Vision 2002-2004
Colofon Statutaire naam Stichting Dark & Light, statutair gevestigd te Zeist d.d. 16 december 1982. Adresgegevens
Bankgegevens
ComitĂŠ van Aanbeveling
Bezoekadres: Vendelier 13,
Giro: 131
Drs. A.A. Aanbeek van der Meijden
3905 PB Veenendaal
IBAN: NL10INGB0000000131
Jhr. Dr. P.A.C. Beelaerts van Blokland
BIC: INGBNL2A
Dhr. F. Brink
Postadres: Postbus 672,
Dr. Mr. Th.G.J.M. van de Burgt
3900 AR Veenendaal
Prof. Dr. A. de Reuver
Stichting Dark & Light is ingeschreven in het stichtingenregister van de
Dhr. G.J. Schutte
Tel: 0318-586 358
Kamer van Koophandel te Utrecht
Prof. Dr. J. Stilma
Fax: 0318-586 359
onder nummer 41180500.
Mr. O.W.A. Baron van Verschuer E-mail: info@darkandlight.org Concept en ontwerp
Website: www.darkandlight.org
V1 Communicatie, Ermelo
Twitter: @darkandlightbc