Brabant Buiten Verbindingen Versterken

Brabant buiten: Verbindingen Versterken!

Brabant buiten: Verbindingen Versterken!

Manifest

Brabant Buiten, Verbindingen Versterken!

Brabants Landschap ◆ Jan Baan, directeur

Waterschap de Dommel ◆ Peter Glas, watergraaf

ZLTO ◆ Herman van Ham, portefeuillehouder ruimtelijke ontwikkeling

Waterschap Brabantse Delta ◆ Carla Moonen, dijkgraaf

Brabantse Milieufederatie ◆ Nol Verdaasdonk, directeur ANWB ◆ Janique Huijbregts, regiomanager zuid / algemeen ledenbelang Brabants Particulier Grondbezit ◆ Jan Hak, voorzitter Waterschap Aa en Maas ◆ Lambert Verheijen, dijkgraaf

Waterschap Rivierenland ◆ Roelof Bleker, dijkgraaf Natuurmonumenten ◆ Christ Rijnen, directeur regio Noord-Brabant – Limburg TOP Brabant (Toeristisch OndernemersPlatform Brabant) ◆ Harrie Nuijten, voorzitter Staatsbosbeheer ◆ Ad van Hees, districtshoofd

Colofon ˘ Fotografie ˘ Huub Smeding, Marco Renes, Henk Pijnenburg, Dick Klees, Brabants Landschap, ZLTO, Water-

schap Aa en Maas, Shutterstock, TOP Brabant Ontwerp ˘ Linda van Eijndhoven, x-hoogte, Tilburg Druk ˘ Dekkers van Gerwen

Inhoud Inleiding

3

Economische ontwikkeling gebruiken voor meer welzijn en gezondheid

4

Onze ambities

6

◆ Vrijetijdseconomie

6

◆ Landbouw

8

◆

Natuur en Landschap

◆ Water ◆

Zet in uw agenda 18 maart 2015

Energie & Klimaat

10 12 13

Brabant buiten: Verbindingen Versterken!

2

Inleiding Op 18 maart 2015 kunnen Brabanders hun stem uitbrengen voor de verkiezingen voor Provinciale Staten.

Wij, organisaties die in Brabant werken aan een aantrekkelijk en economisch sterk buitengebied, grijpen dit moment aan om een aantal onderwerpen onder de aandacht te brengen van u als Brabantse politieke partijen.

Dit doen wij uiteraard met het verzoek om deze onderwerpen in de komende bestuursperiode op te pakken.

Vier jaar geleden hebben we een concreet aanbod gedaan, door als gezamenlijke manifestpartners 160 miljoen euro te investeren in de Brabantse natuur. De Provincie heeft het bedrag meer dan verdubbeld en heeft daarmee het Groen Ontwikkelfonds Brabant opgericht.

Die gezamenlijke investeringen maken Brabant een provincie om trots op te zijn. We zijn nu gestart met de uitvoering . We blijven samenwerken om de komende jaren duizenden hectares nieuwe Brabantse natuur met verbeterde waterhuishouding te realiseren. Vele tienduizenden Brabanders genieten daar nu al dagelijks van en veel ondernemers verdienen hieraan hun boterham. Over de transitie van de veehouderij is veel gediscussieerd en de opvattingen over de invulling daarvan lopen wel eens uiteen. Maar er wordt ook samengewerkt om de beleefde overlast in de veehouderij terug te dringen. Via het urgentieteam worden burgers, boeren en gemeenten ondersteund om op een gelijkwaardig niveau het gesprek aan te gaan en samen naar oplossingen te zoeken. We willen deze werkwijze van onderaf continueren.

Bovenstaande resultaten zijn voorbeelden van ontwikkelingen die goed zijn voor het leefklimaat, voor de economie, voor het landelijk gebied, voor de steden en voor het vestigingsklimaat in Brabant. Er is al veel bereikt, maar er liggen nog vele uitdagingen voor ons. Als belangwekkende ontwikkelingen voor de komende jaren zien wij naast bovengenoemde thema’s: hoe om te gaan met de vrijkomende agrarische bedrijfsgebouwen, verbetering van toezicht en handhaving in het buitengebieden, investeringen van de vrijetijdseconomie.

Met dit Manifest vragen wij u de komende jaren de gezamenlijke werkwijze vast te houden en de nieuwe thema’s op te pakken. Wij nemen daarbij graag verantwoordelijkheid vanuit de overtuiging dat goede en gedragen oplossingen vooral tot stand komen als burgers, maatschappelijk middenveld en overheid goed samenwerken.

3

Economische ontwikkeling gebruiken voor meer welzijn en gezondheid De kracht van Brabant zit in de sterke verwevenheid van functies, tussen stad en platteland, economie, water en natuur en in de verbinding tussen mensen onderling en hun maatschappelijke organisaties; het mozaïek van Brabant.

De verbeeldende aandacht voor Brabant in de Internationale Architectuur Biënnale Rotterdam (IABR) voor het bekende ruimtelijk mozaïekmodel versterken we dan ook graag. In deze structuur schuilt de cultuur van het Brabantse landschap, van zijn bewoners, van zijn ondernemingen en organisaties. Het biedt ook het grootste potentieel voor een welvarende regio, een mooi landschap en een aantrekkelijke woonomgeving die uitzonderlijk is in Nederland.

Om de kwaliteiten en het potentieel van het landschap te versterken moet er ingezet worden op verdere ontwikkeling daarvan. Hiervoor is het nodig nieuwe economische dragers rond kwalitatief wonen, landschappelijk recreëren en innovatief ondernemen te verbinden met de water- en natuuropgave. De ruimtelijke ordening van Brabant heeft zich tot nog toe vooral ingezet op de versterking en verbetering van de stedelijke omgeving, het watersysteem, de ecologische hoofdstructuur en het agrarisch gebied als gescheiden werelden. Wij pleiten ervoor de ruimtelijke en economische dynamiek zo in te richten dat er meer samenhang ontstaat tussen deze systemen met aandacht voor onze rijke cultuurhistorie. Onze gezamenlijke wens om stad en platteland nadrukkelijker te verbinden, moet leiden tot een versterking van het mozaïek, en niet tot een vervlakking ervan.

Tegelijkertijd en hiermee in lijn wordt voor de uitvoering gezocht naar nieuwe sturing en samenwerking met verbindingen op lokale en regionale schaal. De uitdaging is om thema’s op het juiste schaalniveau te organiseren. De energie die ontstaat uit het traject Veerkrachtig Bestuur kan daarbij helpen. Veel partijen ontmoeten elkaar, en ook de Provincie, in regionaal overleg. De recente studie over Brabantse netwerken beschrijft naast de trend van zich krachtig ontwikkelende stedelijke relaties, juist ook het versterken van de relaties op regionaal niveau. Aanbevolen wordt om het provinciaal beleid op deze autonome ontwikkeling af te stemmen.

4

Als vertegenwoordigers van het buitengebied zijn we dan ook blij dat de B5 gemeenten het voorliggende manifest van de partijen van het buitengebied ondersteunen. B5 en Provincie constateren dat de kracht van stad en de regio’s elkaar aanvullen. En dat de groei van de Brabantse steden niet door uitbreiding moet plaatsvinden, maar door intensivering van functionele relaties. Dat kan door betere interne verbindingen, en betere verbindingen met andere regio’s, die gebruik maken van elkaars massa (borrowed size) of sterkten benutten (borrowed qualities). Deze metropoolvorming draagt bij aan de agglomeratiekracht en het concurrerend vermogen en vraagt om integrale en integrerende strategieën en beleid waarvoor rijk, provincie, regio en steden gezamenlijk aan de lat staan. Deze aanpak biedt ook kansen van oplossingen voor maatschappelijke uitdagingen in het landelijk gebied.

De uitdaging voor de komende jaren is om te sturen op meer welzijn en gezondheid voor de inwoners van Brabant. Dit is ons grootste goed, maar complex om te relateren aan andere beleidsvelden. In Brabant worstelen we met onze kijk op gezondheid. We worden regelmatig geconfronteerd met de negatieve blik op gezondheid zoals gezondheidsrisico’s vanuit de veehouderij. Anderzijds is bewezen dat wonen, werken en recreëren in een groene leefomgeving en omgang met dieren positieve effecten op gezondheid heeft. Ook in de vrijetijdseconomie blijkt de markt van een gezond lichaam en een gezonde geest een groeimarkt te zijn. Laten we in NoordBrabant de positieve kijk op welzijn en gezondheid versterken en hier een integrale “One Health” opgave van maken. Die slaagt alleen als de economie hieraan dienstbaar is en als verdere ontwikkeling leidt tot meer welbe-

Brabant buiten:

vinden van onze inwoners. Het sluit ook aan bij de ontwikkelingen in het bedrijfsleven dat enkelvoudige oplossingen niet automatisch

Verbindingen Versterken!

meer voldoen. Nieuwe ontwikkelingen moeten naast hun economische waarde ook iets toevoegen aan kwaliteit van leven. We willen naar een volhoudbare economische ontwikkeling.

De opgaven en uitdagingen van Brabant kunnen niet losgezien worden van de internationale positie van Brabant: nieuwe en meer intensieve verbindingen

met andere delen van de wereld, nieuwe inwoners en arbeidskrachten (kenniswerkers), meer toeristen, maar ook versterking van innovatie en kennis.

De rol van de Provincie verandert, dat onderkent u ook in uw beleid. Het gaat erom dit in de praktijk waar te maken. Loslaten en faciliteren waar dat mogelijk is. Voldoende ruimte geven aan goede initiatieven van onderop. Wij zien de werkwijze met het ‘Urgentieteam’ bij het veehouderijdossier en de ‘Werkeenheid’ van het Groenontwikkelfonds, waarbij partijen met hun achterban nauw samenwerken, als goede voorbeelden hiervan. Maar niet bij elke opgave komt deze gezamenlijke aanpak goed van de grond. Juist daar is er vanuit de Brabantse samenleving behoefte aan regie, bijvoorbeeld bij de Natura2000 gebieden. Die rol kan de Provincie als middenbestuur uitstekend vervullen om ontwikkelingen in goede banen te leiden.

De bestaande provinciale fondsen van (bijvoorbeeld) groen en innovatie kunnen deze regierol een belangrijke impuls geven.

Als Brabantse manifestpartners willen we de geschetste uitdagingen graag samen met u oppakken. Op verschillende onderdelen zien wij mogelijkheden om zelf ook concreet bij te dragen. Via dit manifest presenteren we per thema onze ambities voor de komende jaren.

5

Onze ambities: Vrijetijdseconomie De huidige Provinciale Staten heeft de vrijetijdseconomie omarmd als speerpunt van de Brabantse economie.

Dat is terug te zien in de versterking van Visit Brabant.

Daarmee zetten we Brabant als toeristisch-recreatieve bestemming stevig op de kaart, zowel nationaal als internationaal. Het is zaak hierop ook in de komende Statenperiode door te pakken. Voor de vrijetijdssector liggen er groeikansen voor de werkgelegenheid met specifieke kwaliteiten: een geografische spreiding in zowel de steden als de kleinste kernen; veel instroom van lager en middelbaar opgeleid personeel; niet verplaatsbaar naar andere (lage lonen-) landen. De kunst is om de sector beter te verbinden met andere thema’s als natuur, cultuur(-historie), water, landschap, leefbaarheid en techniek, die leiden tot een (nog) beter woon- en leefklimaat in Brabant. Wij willen onze expertise en netwerk hiervoor samen met de andere manifestpartners inzetten. Essentieel voor het succes is draagvlak van onderop met aanhaking door het midden- en kleinbedrijf. De majeure thema’s op het gebied van productontwikkeling, marketing en innovatie waaraan Visit Brabant wil werken en die mede door de provincie en de beschikbare (Europese) fondsen worden geïnitieerd zijn immers pas echt succesvol als naast de grote ook deze bedrijven participeren. Naast de vernieuwende thema’s blijft investeren in een goed wandel- en fietsnetwerk cruciaal. Dat netwerk vormt het fundament onder de recreatie-economie.

6

Brabant buiten: Verbindingen Versterken!

7

Landbouw De Brabantse agro- en foodsector heeft de ambitie toonaangevend te zijn op het vlak van efficiënte, duurzame en zorgvuldige voedselproductie. Dat kan alleen met een robuuste primaire sector en sterke bedrijven binnen de keten van het complex. Ze hebben elkaar nodig. Ruimte voor vernieuwing en een betere samenwerking binnen de keten met cross-overs buiten de keten leiden tot innovaties met toegevoegde waarde op niet alleen economisch, maar ook sociaal- en ecologisch vlak. Goede voorbeelden daarvan zijn precisielandbouw en innovatieve stalsystemen in de veehouderij. Naast primaire agrarische productie richten steeds meer bedrijven zich op de maatschappelijke vraag naar nieuwe producten en diensten uit de groene ruimte. Het ontwikkelen van nieuwe verdienmodellen is daarbij de grote uitdaging. Activiteiten die eerder tot het publieke domein behoorden zoals natuur- en waterbeheer, energie, recreatie en ook zorg blijken zich beter dan verwacht profijtelijk te combineren met de agrarische bedrijfsvoering. Dit zijn hoopvolle eerste stappen in de richting van een duurzaam landbouwsysteem. De Provincie kan die beweging helpen faciliteren en daarmee aansluiten bij de ingezette lijn in het Brabantberaad.

Door de behoefte naar waardebehoud van grondstoffen en het terugdringen van afvalstoffen zal een transitie plaatsvinden van een lineair- naar een meer circulaire economie. Het is de uitdaging langs deze weg de concurrentiepositie en economische betekenis van de Brabantse agro- en foodsector te versterken.

Ook op het gebied van zorgvuldigheid willen we voorop lopen. Door het verminderen van emissies naar omwonenden en het milieu, het verbeteren van de bodemvruchtbaarheid en het gesprek aan te gaan met de omgeving versterken we het draagvlak voor de Brabantse boeren en tuinders.

8

Een belangrijke bestuurlijke opgave voor de komende jaren zal zijn hoe om te gaan met de vrijkomende agrarische bedrijfsgebouwen. Voorkomen moet worden dat het buitengebied verrommelt. Anderzijds moet de blijvers een ontwikkelingsperspectief worden geboden. Naast hergebruik voor nieuwe bij het buitengebied passende economische activiteiten lijkt sanering van deze locaties, voor een deel met publieke middelen, onafwendbaar. Deels kunnen er ook andere, in het buitengebied passende functies mogelijk zijn. Deze locaties kunnen een kraamkamerfunctie bieden voor MKB-bedrijven. Er liggen ook kansen op toeristisch recreatief gebied al is enige terughoudendheid geboden. Alleen initiatieven die voldoende onderscheidend en robuust zijn en kunnen bijdragen aan een landschappelijke kwaliteitsimpuls en de vergroting van de recreatieve toegankelijkheid in het buitengebied zijn van toegevoegde waarde.

Locaties die nu en straks vrijkomen zijn steeds groter en het wordt daarmee moeilijker om ze te saneren of een passende andere functie te vinden. Vaak past een enkelvoudige oplossing niet en zijn er nieuwe transformaties nodig. Interessant is te onderzoeken of integratie van meerdere enkelvoudige thema’s nieuw perspectief biedt. Een VAB zou zo maar kunnen worden getransformeerd naar een lokale duurzame energieproductielocatie, coöperatief geëxploiteerd en functioneel ruimtelijk gevestigd.

Brabant buiten: Verbindingen Versterken!

9

Natuur & Landschap De Provincie nodigt partijen uit om de Eco-

Landschappelijke waarden staan onder druk

logische Hoofdstructuur, het Brabantse na-

door de hoge dynamiek, hoge verstedelij-

tuurnetwerk, te voltooien. Aaneengesloten

kingsgraad en een intensieve agrarische

natuurgebieden met rijke natuur en beleef-

sector. Tegelijkertijd is er een breed ge-

bare rust is ook waar wij voor staan. Hierbij

deeld besef dat een aantrekkelijk en toe-

ligt prioriteit bij de opgaven die bijdragen

gankelijk landschap van grote betekenis is

aan Natura2000- en Kaderrichtlijn Water-

voor het welzijn van de Brabanders en voor

doelen. Wij zijn verheugd dat door de instel-

het vestigingsklimaat. Een fraai landelijk

ling van het Groenontwikkelfonds Brabant

gebied kan letterlijk de brug vormen tussen

er ruime mogelijkheden zijn voor particulie-

stad en de dorpen. Brabant heeft veel erva-

ren, landgoedeigenaren, agrariĂŤrs en andere

ring opgedaan met de versterking van het

partijen om bij te dragen aan de doelstelling

landschap met stimuleringsregelingen. Er is

van het Brabantse natuurnetwerk inclusief

een actieve samenwerking tussen (agrari-

de bijbehorende waterhuishouding. Wij als

sche natuurverenigingen, natuurorganisa-

manifestpartners zullen de initiatiefnemers

ties, landgoedeigenaren en vrijwilligers.

de helpende hand bieden.

Aangetoond is dat investeren in akkerranden en kleine landschapselementen een

Robuuste, maar tegelijk ook bereikbare en

belangrijke ecologische meerwaarde heeft.

toegankelijke natuur in de nabijheid van

Hierdoor ontstaat een fijnmazige doorade-

dorpen en steden is belangrijk voor de inwo-

ring die aansluit op de Ecologische Hoofd-

ners van Brabant. Dit brengt echter ook ver-

structuur. Via wandelpaden en ommetjes

antwoordelijkheden met zich mee. Plaatse-

wordt dit gecombineerd met een goede

lijk ontstaan problemen door dumpingen

recreatieve toegankelijkheid. De komende

van (drugs)afval, of de overschrijding van

jaren willen we hiermee doorgaan. Via het

draagkracht van gebieden. Stevige aanpak

Stimuleringskader is een provinciedek-

van de criminaliteit door samenwerking tus-

kende gemeentelijke investering in het

sen overheden en beschikbaarstelling van

landschap opgebouwd. Voor de continue-

voldoende opsporingscapaciteit, toezicht en

ring hiervan is blijvende provinciale cofi-

handhaving, maar ook goede zonering zijn

nanciering essentieel.

cruciaal om de functie van deze gebieden ook in de toekomst te kunnen waarborgen.

Bijzondere aandacht vragen wij voor ons cultureel erfgoed dat teruggaat tot de 12e

Een belangrijke opgave voor de komende

eeuw. Op veel plaatsen in het buitengebied

jaren ligt in het verder versterken van pas-

getuigen buitenplaatsen, landgoederen en

sende mogelijkheden voor natuurbeleving en

boerderijen van een bijzondere historie en

–educatie, met daarbij speciale aandacht voor

geven zij vorm aan het landschap. Het be-

de jeugd. Het doel hiervan is het versterken

lang van het cultureel erfgoed voor de leef-

van de binding tussen mensen en de natuur,

omgeving en het welzijn mag niet worden

met positieve effecten op hun gezondheid als

onderschat. Bij de te maken keuzes pleiten

gevolg. Wij willen ons inspannen om in goede

wij daarom voor meer oog zijn voor de

samenwerking tussen de natuursector en het

waarde van het cultuurhistorisch erfgoed.

toeristisch-recreatief bedrijfsleven bij te dra-

Dat houdt in dat bij alle activiteiten die de

gen aan deze ontwikkeling.

provincie ontplooit, oog moet zijn voor versterking van het cultuurhistorisch erfgoed.

10

Brabant buiten: Verbindingen Versterken!

11

Water Water is een belangrijke basisvoorwaarde voor prettig wonen, werken en recreĂŤren in Brabant. Schoon, veilig en voldoende water lijken vanzelfsprekend te zijn. In de toekomst krijgen we vaker te maken met extreme neerslag en hoge waterstanden. Bij extreme hoosbuien kan het riool vaak de watervloed niet aan en kan wateroverlast ontstaan. Aan de rivieren zijn maatregelen noodzakelijk en de dijken moeten op sterkte worden gehouden. Op de hoge zandgronden kan het in de zomer door watergebrek wel eens veel te droog worden. Daar wordt juist het waterpeil verhoogd en worden maatregelen getroffen om het water langer vast te houden. Het Brabantse grondwater is van topkwaliteit en daarmee een belangrijke bron voor ons drinkwater en een belangrijke economische factor voor landbouw en industrie. Goede bescherming van deze voorraad en goed beheer is voor onze gezondheid, economie en leefomgeving van grote waarde.

Een forse opgave ligt er op het vlak van de kwaliteit van het oppervlaktewater. Het water wordt gereinigd en er worden waterlopen onderhouden en aangepast om de kwaliteit ervan te verbeteren. De waterhuishouding op orde is een belangrijke voorwaarde voor het behoud en de ontwikkeling van de natuur in onze provincie. De afgelopen jaren is een hoog rendement gehaald uit de gezamenlijke uitvoering van projecten op gebiedsniveau.

Deze werkwijze willen we de komende jaren continueren. De waterschappen willen graag doorgaan met de gezamenlijke investeringen in waterprojecten.

12

Energie & Klimaat Het klimaat verandert. Om de gevolgen binnen de perken te houden is het onze opdracht de CO2 uitstoot te verminderen. Door het herstelvermogen van de natuur te vergroten kan klimaatadaptatie plaatsvinden. Ook is er een energietransitie nodig. Vanuit geopolitieke overwegingen is het noodzakelijk minder afhankelijk te worden van fossiele brandstoffen. Investeer in energiebesparing en investeer in duurzame energie en geef ook de ruimte aan lokale initiatieven en coรถperaties waarin burgers zelf het initiatief nemen de transitie vorm te geven.

Wij zijn er van overtuigd dat de energievoorziening meer uit lokale en regionale bronnen moet komen.

Wij vragen u bovenstaande boodschap te omarmen. Het voortzetten van onze samenwerking en daarbij streven naar het bereiken van meerwaarde voor alle Brabanders is waar we voor willen gaan. Wij gaan graag met u het gesprek aan over de verdere uitwerking hiervan.

13

Brabant buiten: Verbindingen Versterken!