Forum 14 2010

Opinieblad vno-ncw Ondernemers, politiek en maatschappij

#14/22.07.10

Gezocht: cybercop Wat te doen tegen internetcriminelen?

podium Karla Peijs: ‘Naleving kan miljoenen goedkoper’ 22

portret Jeanine Helthuis: Geen geweeklaag over vrouwen aan de top 42

buiten beeld Kees van Lede: ‘Sluiting van Organon is vreselijk’ 31

inhoud #14 Rubrieken

16

4 Opinie vno-ncw • Snel handelen om erger te voorkomen • Crisis- en herstelwet verdient permanent karakter • Nederlandse industrie topper qua ­energie-efficiency • Wake up call voor ez • Onderwijs wordt ondernemender • Gemeenten zijn op de goede weg • Aanpak zwerfafval kan 75 procent ­goedkoper

8 De foto Groot, groter, grootst

15 Scheer Losers

16 & Zoon 33 Vereniging • Beste jonge ondernemers komen uit Nederland • Brinkman geschokt door eib-prognoses • Personalia • Aandacht voor crimi-preventie in de bouw • Brouwers kiezen nieuwe naam • Transport waarschuwt voor chauffeurs­ tekort • Even bellen met Ad Toet, directeur knv • Gemeenten laten kansen liggen • bovag bouwt feestje in de Alpen • New Venture Ward voor 2style4you, Night Balance en Sorama

41

‘Dat perfectionisme heeft hij van mijn vrouw’

22 Podium • Vijf vragen aan Karla Peijs, commissaris van de koningin in Zeeland • Een langer zwangerschapsverlof?

• Uitspraken

25 Binnenland ‘Opwaardering A27 moet gewoon’

31 Buiten beeld Kees van Lede

25

41 De werkkamer van Jean (JJJ) Theuns, ceo van mri European Search Company

46 Hoe zegt u?

Socialijs

2

FORUM #14/22.07.10

18

rubrieksnaam

10

Artikelen 10 Bromsnor of Robocop?

Er gaat meer geld in om dan in de drugshandel: internetcriminaliteit is een miljarden­ business. De politie is niet opgewassen tegen de cybercrimineel en dus hebben ze ‘vrij spel’.

Wie bestrijdt de cybercrimineel?

18 Uit de startblokken Finalist bij de ondernemingsplanwedstrijd New Venture. En dan? Niet alle initiatieven van studenten zijn even succesvol. Wordt het ‘de gele trui’ of chasse patate?

26 Groeien in crisistijd Midden in de crisis besloot een vriendenclub van vijf ondernemers flink te willen groeien.

Forum volgt hen. Over tomeloze ambities, ongewilde overnames en het balanceren langs de financiële afgrond.

42 De rollercoaster van Jeanine Helthuis Van NedLloyd, kpn via Fortis naar Monuta. Het kan haar niet spannend genoeg zijn. Net als een rollercoaster. Jeanine Helthuis is bestuursvoorzitter van uitvaartonderneming Monuta.

“Je moet wel een beetje buikpijn hebben.”

3

FORUM #14/22.07.10

26

jeroen poortvliet

opinie vno-ncw

Klap Het is alsof je een klap in je gezicht krijgt. Ruim tweeduizend banen weg door het vertrek van msd uit Oss, waarvan 1.100 voor onderzoeks- en ontwikkelingswerk. In de eerste plaats is het voor de betrokkenen natuurlijk een drama: voor de werknemers en toeleveranciers. Maar het is ook een enorme klap voor onze kenniseconomie.

Het is schokkend om te zien hoe Nederland voor een hightechbedrijf als msd kennelijk ineens niet meer zo interessant is. Dat zou de minister van Economische Zaken toch grote zorgen moeten baren. Want het massaontslag bij farmaceut msd staat niet op zichzelf. Twee jaar geleden verdwenen er al 1.300 kennisbanen bij nxp, de voormalige halfgeleiderdivisie van Philips. Ik vraag me wel eens af hoeveel van dit soort dreunen er eigenlijk nodig zijn om politiek Den Haag de ernst ervan te laten inzien.

Ik ben ervan overtuigd dat Nederland echt gebaat is bij een sterk en proactief ministerie van Economische Zaken. Een ministerie dat veel krachtiger inzet op sterke sectoren in onze economie en zorgt dat de condities voor die gebieden ook echt optimaal zijn. Niet alleen op papier. Want symboolpolitiek, daar kopen we niets voor.

Om Nederland internationaal echt op de kaart te houden, is meer nodig dan het aanwijzen van sleutelgebieden. Het hele kabinet moet ze op het netvlies hebben en zorgen dat de condities voor een

uitstekend productieklimaat aanwezig zijn. Precies zoals we in onze toekomstvisie Optimistisch ook al hebben bepleit.

Voor je er erg in hebt, word je links en rechts ingehaald door landen als Frankrijk en Duitsland, waar de overheid zich wel actief bemoeit met het investeringsklimaat. Ik hoop echt dat het nieuw te vormen kabinet die handschoen oppakt.

Ook de aanpak van internetcriminaliteit verdient meer aandacht.

Deze overheid stuurt op dit moment Bromsnor met sabel, fiets en opschrijfboekje op pad om enorm geavanceerde criminaliteit te bestrijden. Terwijl er in cybercrime inmiddels miljarden omgaan. Veel ondernemers zijn slachtoffer. Symboolpolitiek, noemt cyberbeveiliger Jeroen Herlaars de aanpak van de overheid in deze Forum. Gespecialiseerde agenten en een landelijke aanpak lijken me toch echt niet teveel gevraagd voor een ‘industrie’ waarin meer geld omgaat dan in de drugshandel.

Bernard Wientjes Voorzitter vno-ncw Lees ook ‘Waar is de digitale bromsnor?’ op pagina 10 en verder

Crisis- en herstelwet verdient permanent karakter • Crisis- en herstelwet heeft nut bewezen • Goed dat Kamer gaat voor definitieve variant • Nu snel werk maken van Omgevingswet Eind maart was de Crisis- en herstelwet een feit. De wet die het mogelijk maakt om projecten op het gebied van duurzaamheid, bereikbaarheid en bouw sneller uit te voeren, geldt tot 1 januari 2014. Maar het zou zomaar kunnen dat er een ‘verlenging’ volgt. Want op 29 juni stemde de Tweede Kamer in met een motie van de Kamerleden De Rouwe (cda), Neppérus (vvd), Sharpe (pvv) en Dijkgraaf (sgp).

De motie vraagt de regering te onderzoeken of de Crisis- en herstelwet of onderdelen daaruit een permanent karakter zouden kunnen krijgen. Een uitstekend idee. De wet heeft een aantal belangrijke juridische hobbels weggenomen bij de realisatie van projecten. Dat kan het bedrijfsleven goed gebruiken om uit de economische crisis te komen.

Hoe sneller er wordt besloten, hoe sneller de bouw aan de slag kan.

De Crisis- en herstelwet beperkt het recht van lagere overheden om in beroep te gaan tegen besluiten over infrastructurele werken en geeft de rechter de mogelijkheid om kleine gebreken in besluiten buiten beschouwing te laten als aannemelijk is dat belanghebbenden daardoor niet zijn 4

FORUM #14/22.07.10

benadeeld. Na de beroepstermijn mogen geen nieuwe beroepsgronden meer worden aangevoerd, de rechter moet binnen zes maanden beslissen en het relativiteitsvereiste zorgt ervoor dat iemand alleen in beroep kan gaan als de wetgever dat ook heeft gewild. Als een besluit opnieuw moet worden genomen, hoeven niet weer allerlei rapporten te worden geschreven. Allemaal zaken die het waard zijn om te behouden.

Misschien dat de regering en passant ook nog wat ideeën kan meenemen die demissionair Justitieminister Hirsch Ballin onlangs opperde: laat de rechter in een regiezitting inventariseren waar het precies om gaat en de bewijslast verdelen, geef de rechter meer armslag om publieke belangen zwaarder te laten wegen dan private belangen en maak het sneller mogelijk om iemand in de proceskosten te veroordelen die een kansloos beroep heeft ingediend.

Allemaal goede ideeën, maar de meeste winst valt te behalen met een heldere Omgevingswet, die de tientallen milieu-, natuur- en ruimtelijke ordeningswetten moet vervangen. Laat de regering snel een commissie instellen die binnen twee jaar een voorstel voor zo’n wet maakt.

Het zal vele honderden miljoenen euro’s besparen!  www.vno-ncw.nl, dossier Crisis- en herstelwet en dossier Omgevingsdiensten

wandelgangen l anger verlof levert te weinig op Verlenging van het zwangerschapsverlof van 16 naar 18 of 20 weken kost meer dan het oplevert, schrijft minister Piet Hein Donner van Sociale Zaken en Werkgelegenheid aan de Tweede Kamer. Naar aanleiding van een motie van cda-Kamerlid Eddy van Hijum heeft hij uit laten zoeken wat de kosten en baten zijn van verlenging.

Dit najaar stemt het Europees Parlement over verlenging naar 18 of 20 weken. Donner zal het waarschijnlijk niet meer als minister meemaken, maar het onderzoek is een steun in de rug voor hem. Verlenging is wat hem betreft niet nodig.

Op basis van een internationale literatuurstudie komt onderzoeksbureau seo tot de conclusie dat uitbreiding van het verlof met twee weken de maatschappij 117 miljoen euro gaat kosten en met vier weken 322 miljoen. De loondoorbetaling neemt het uwv grotendeels voor zijn rekening, maar werkgevers betalen daar wel

premie voor. Bovendien zijn zij bij twee weken extra 36 miljoen euro kwijt aan de aanpassing van het personeelsbestand, en bij vier weken het dubbele.

Verlenging leidt ertoe dat het ziekteverzuim van jonge moeders met 0,2 procent daalt. Het effect op de gezondheid van het kind is “verwaarloosbaar”. De arbeidsproductiviteit neemt niet toe maar juist af omdat vrouwen tijdens het verlof werkervaring mislopen. Als verlenging zou leiden tot verhoging van de arbeidsparticipatie of van het geboortecijfer, zou het maatschappelijk effect positief zijn. Maar dat valt uit de literatuurstudie niet op te maken.

Donner baart onderzoek

Snel handelen om erger te voorkomen • Spoedwet wegverbreding zorgt voor snelle aanpak knelpunten • Maar inhaalslag leidt niet tot structurele oplossing • Aanvullende maatregelen hard nodig Vorig jaar september ging de eerste spade in de grond voor de verbreding van de snelweg A4 bij Leiden. Die eerste spade, door verkeersminister Eurlings hoogstpersoonlijk gehanteerd, markeerde een inhaalslag. De komende jaren worden in het kader van de Spoedwet wegverbreding dertig wegenprojecten versneld uitgevoerd. Stuk voor stuk gaat het om knelpunten die de doorstroming van het verkeer nu nog ernstig beperken. Maar het plezierig vooruitzicht is alweer vergald. Want terwijl nog hard wordt gewerkt aan het aanpakken van de knelpunten, is Eurlings met een onheilstijding naar buiten gekomen. In de Nationale Markt- en Capaciteitsanalyse staat een doemscenario: rond 2020 staan we alsnog hopeloos vast op de Nederlandse wegen.

Zelfs als alle investeringen die op de rol staan tijdig worden gedaan, zullen de files groter zijn dan nu. Zeker als er sprake is van economisch herstel. Rest – behalve onontkoombare extra investeringen in infrastructuur – nog één middel om de gang er in te houden: betalen per gereden kilometer. Eurlings’ wetsvoorstel voor de kilometerprijs heeft geen Kamermeerderheid meer sinds het cda het plan heeft afgewezen, maar die partij heeft zelf een alternatief voorstel voor een ‘vlakke’ heffing gedaan. Daarmee is er weer een Kamermeerderheid voor een vorm van kilometerprijs. Gezien de sombere voorspellingen voor 2020 mogen vervolgstappen niet (te) lang meer op zich laten wachten. Wordt vervolgd!  www.vno-ncw.nl, dossier Infrastructuur: Wegen

De woningmarkt moet worden opengegooid, in het bijzonder voor starters, vinden vvd-Kamerlid Frans Weekers en GroenLinks­collega Jolande Sap. Daarom dienden zij begin juli een (aangenomen) motie in voor aanvulling van het budget voor startersleningen, want dat is inmiddels uitgeput. Het geld – minimaal 30 miljoen euro – moet uit het budget voor specifieke innovatiesubsidies van het ministerie van Economische Zaken komen. Dat is daar natuurlijk niet voor bestemd, erkent het nieuwe GroenLinksKamerlid Bruno Braakhuis, die het onderwerp heeft overgenomen 5

van Sap. “Maar de effectiviteit van de specifieke innovatiesubsidies is tot dusver buitengewoon laag.

Dat geld is er niet voor jandoedel en kan dus beter worden gebruikt voor de woningmarkt.”

Overigens neemt Braakhuis wel contact op met ez om te praten over een betere invulling van de specifieke innovatiesubsidies, zeker ook in het licht van de ontwikkelingen rond Organon.

Dus op termijn kan die 30 miljoen daar weer nodig zijn. Kwestie van geld schuiven.

dijkstra

innovatief boekhouden

Volgens verkeersminister Eurlings is het aan het nieuwe kabinet om politieke en beleidsmatige conclusies te trekken FORUM #14/22.07.10

bzw

opinie vno-ncw

Aanpak zwerf­afval kan 75 procent goedkoper • Extra geld voor opruimen zwerfaval is niet nodig • Gemeenten kunnen zelf veel goedkoper werken • Dat bespaart 150 miljoen Het opruimen van zwerfafval kost gemeenten jaarlijks 200 miljoen euro. Dat bleek vorige week uit een onafhankelijk onderzoek van Deloitte. De conclusie was nog niet wereldkundig gemaakt of de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (vng) kwam met de Pavlovreactie: ‘We willen meer geld.’ En wie mag dat extra geld fourneren volgens vng? Het bedrijfsleven.

Op zijn zachtst gezegd is dat verbazingwekkend te noemen. Uit het onderzoek – dat overigens in opdracht van vng en het ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieu is gedaan – blijk dat gemeenten zelf enorm veel geld kunnen besparen. De vng zou er dus goed aan doen de eigen leden dringend te adviseren voor een andere aanpak te kiezen. In plaats van de weg van de minste weerstand te kiezen: stuur het bedrijfsleven maar een rekening.

Als gemeenten het opruimen van zwerfafval meer bedrijfsmatig aanpakken, kan hiermee tot 75 procent aan kostenreductie worden gerealiseerd. Dat blijkt uit datzelfde onderzoek van Deloitte dat in opdracht van onder meer vng is gedaan. De kosten per inwoner voor het vegen en het legen van afvalbakken varieert op dit moment van zo’n 5 tot ruim 30 euro. Maar bij een bedrijfsmatige, efficiënte manier van werken zullen die kosten op maximaal 50 miljoen uitkomen.

Kortom: er is niet meer geld nodig, gemeenten moeten en kunnen zelf veel goedkoper en efficiënter werken.

Dat ze daarvoor naar het bedrijfsleven kijken is wel logisch: daar is kostenefficiënt werken namelijk de normaalste zaak van de wereld.  www.vno-ncw.nl, dossier Afval

bzw Brabantse uittocht is landelijk probleem In januari besluit het Finse bedrijf Wärtsilä om de scheepsschroevenfabriek in Drunen naar het buitenland te verplaatsen. Ruim vierhonderd mensen verliezen hun baan. In april kondigt het Amerikaanse fei Company de verhuizing van een complete productielijn van Eindhoven naar Tsjechië aan. Nog eens zestig banen verdwijnen. En in juni volgt het dramatische bericht vanuit het Amerikaanse msd, het voormalige Organon, in Oss. Massaontslag, 2.175 banen weg. Erger nog dan het banenverlies is dat het om de complete researchtak van de Osse vestiging gaat. Het kennishart wordt uit het bedrijf gesneden. Nederland kennisland, hoe lang kunnen we dat nog beweren?

Het vertrek van buitenlandse bedrijven uit Brabant is geen incident. Het is een teken aan de wand met gevolgen voor de hele nationale economie. Zuid-Nederland is de industriële motor van ons land. Als die motor structureel paardenkrachten verliest, daalt ook het economisch vermogen in de rest van het land. Dit alleen al maakt de Brabantse uittocht tot een landelijk probleem. Maar de problemen in Brabant zijn geen exclusief Brabants probleem, maar vormen een waarschuwing voor de positie van de industrie in Nederland. We moeten beseffen dat onze traditioneel sterke internationale concurrentiepositie niet vanzelfsprekend is. Het is nu alle hens aan dek om de buitenlandse bedrijven, die hier zitten, te behouden en aan een voor de industrie concurrerend vestigingsklimaat te werken. Daar ligt een cruciale taak voor het ministerie van Economische Zaken.

Ik sluit me dan ook helemaal aan bij de mening van Bernard Wientjes en doe een appel aan het nieuwe kabinet: versterk het ministerie van Economische Zaken en ontwikkel een modern industriebeleid. We hebben genoeg juristen in Den Haag.

We hebben meer dan genoeg dichtgetimmerde regels voor van alles en nog wat.

Nu hebben we beleidsmakers nodig met visie op de wérkelijke economische ontwikkeling van ons land. Waar moet ons vestigingsklimaat aan voldoen om buitenlandse bedrijven in Nederland te krijgen én te houden? Dat moet de centrale vraag binnen ez en het nieuwe kabinet zijn. Echt industriebeleid dus, alleen daarmee kunnen we het tij keren. Dat betekent: nadenken over vestigingsplaatsfactoren en fiscale behandeling van bedrijven. Maar ook specifieke branchegerichte maatregelen. Zou msd ook uit Nederland vertrekken als de overheid een wat vriendelijker geneesmiddelenbeleid had gevoerd?

De klappen in de industrie worden in het industriële Zuid-Nederland het eerst gevoeld. Nederland heeft niet als vanzelfsprekend een concurrerend vestigingsklimaat voor buitenlandse bedrijven. Weg dus uit die comfortabele stoel en aanpakken. Het alarm is afgegaan in Brabant. We hebben de sirene zo luid gezet, dat hij in Den Haag te horen móet zijn. Ik hoop dat iedereen beseft dat dit geen Brabants probleem is, maar een probleem voor de hele Nederlandse economie.

Peter Swinkels, voorzitter bzw

6

FORUM #14/22.07.10

Gemeenten zijn op goede weg • Lokaal ondernemersklimaat wordt langzaam beter • Onverklaarbare verschillen in gemeentelijke prestaties Ondernemers zijn steeds beter te spreken over het ondernemersklimaat in hun stad. Dat blijkt uit een onderzoek van Ecorys in opdracht van het ministerie van Economische Zaken onder de 31 grootste gemeenten. Bijna alle steden scoorden beter dan vijf jaar geleden toen Ecorys ditzelfde onderzoek deed, al zijn de verschillen ook weer niet echt overdonderend. De kleine zesduizend ondervraagde ondernemers gaven een 6,8 gemiddeld, drietiende punt meer dan vijf jaar terug.

Als het gaat om het algemene oordeel liggen de gemeenten niet echt ver uiteen. Helmond staat aan kop met een 7,2. Nijmegen is hekkensluiter met een 6,4. De gemeenten zijn er nog niet. Dat wordt ook duidelijk als de onderzoeksuitkomsten vergeleken worden met de afspraken die de lokale overheden de afgelopen periode maakten met de regering en het bedrijfsleven. Zo beloofden de gemeenten drie jaar geleden aan het Rijk dat ze hun best zouden doen om in 2011 een zeven te scoren voor hun dienstverlening. Nu hebben ze natuurlijk nog een jaar de tijd, maar gezien hun huidige score (6,3) lijkt het onwaarschijn-

lijk dat dat er nog in zit. Ook hun toezegging niet lang daarna aan mkbNederland om vier veelvoorkomende ondernemersvergunningen (terras, reclame, object en horeca-exploitatie) te schrappen, wordt nauwelijks gestand gedaan.

Ronduit verbazingwekkend is hoe totaal verschillend gemeenten scoren op onderdelen van hun dienstverlening, bijvoorbeeld bij het verstrekken van vergunningen. Op een bouwvergunning, die in het ene geval natuurlijk complexer is dan in het andere, moet een ondernemer gemiddeld tien tot twaalf weken wachten. In Alkmaar is dat beduidend minder (drie tot acht weken), in Haarlem aanmerkelijk meer (negen tot zeventien). De verschillen zijn nog groter bij de parkeervergunningen. Dordrecht laat ondernemers daar zes weken op wachten, Nijmegen zelfs acht. Zaanstad en Tilburg daarentegen hebben er niet meer dan een dag voor nodig en in Enschede zijn ze er al binnen een kwartier mee klaar.

Nederlandse gemeenten kunnen nog heel veel van elkaar leren. Als ze dat op een serieuze manier doen, kan het rapportcijfer van ondernemers nog een stuk hoger komen te liggen.  www.vno-ncw.nl, dossier Lokale lasten

Wake up call voor ez • Massaontslag msd weer klap voor kenniseconomie • Nederlandse overheid moet zich bezinnen op haar rol • Economische groei vereist investeringen in innovatie Het massaontslag bij het farmaceutische bedrijf msd betekent een enorme klap voor de Nederlandse kenniseconomie. Van de 4.500 banen verdwijnen er maar liefst 2.175, waarvan 1.100 op het gebied van research and development.

Natuurlijk bepaalt een internationaal opererend bedrijf zelf waar het onderdelen van zijn bedrijf vestigt of naartoe verplaatst. Een overheid kan een onderneming niet dwingen te blijven. Dat neemt niet weg dat een breed en aantrekkelijk vestigingsklimaat wel een essentiële voorwaarde is om ondernemingen te binden aan ons land. Ook als het om hun r&d-locaties gaat. msd lijkt aan te tonen dat ons land aan populariteit inboet. Want de msd-casus staat niet op zichzelf. In 2008 kreeg de Nederlandse kenniseconomie namelijk ook al een dreun te verwerken toen er in Nederland 1.300 banen werden geschrapt bij nxp, een voormalige halfgeleider­divisie van Philips. Maar de overheid lijkt alleen lijdzaam toe te zien.

Het benoemen van aandachts- of sleutelgebieden en het verstrekken van innovatiesubsidies alleen is niet voldoende voor een aantrekkelijk vestigingsklimaat. We hebben nu een sterk en proactief ministerie van Economische Zaken nodig. Een ministerie dat veel krachtiger inzet op 7

FORUM #14/22.07.10

de sterke sectoren in onze economie en ervoor zorgt dat de condities voor die gebieden optimaal zijn. Dat moet dan overigens bij alle ministeries goed tussen de oren zitten. Want wil Nederland aantrekkelijk blijven, dan vraagt dit om een integraal, kabinetsbreed beleid. Het bedrijfsleven heeft hiervoor niet voor niets gepleit in de toekomstvisie Optimistisch.

Het is te hopen dat de situatie rondom msd een wake up call is voor het ministerie van Economische Zaken én de politiek. Want het wordt tijd dat de politiek onder regie van ez de handschoen oppakt en zich volledig inzet om het investeringklimaat voor r&d te verbeteren. Juist op het gebied van de kenniseconomie ziet het bedrijfsleven grote kansen voor de toekomst van Nederland. Dat vraagt alleen wel ambitie en commitment. Wat dat betreft kunnen Nederlandse politici een voorbeeld nemen aan hun Duitse collega’s. Ondanks overheidsbezuinigingen kiest de regering Merkel voor versterking van het budget voor kennis en innovatie.

Voor we er erg in hebben, worden we links en rechts ingehaald door landen als Duitsland. Landen waar ze het niet in hun hóófd halen om miljoenen euro’s uit het innovatiebudget voor sleutelgebieden ‘even’ over te hevelen naar subsidies voor starters op de woningmarkt, zoals een meerderheid in de Tweede Kamer twee weken geleden nogal gemakzuchtig deed.  www.vno-ncw.nl, dossier Innovatie, dossier Kredietcrisis en dossier Toekomstvisie

de foto rubrieksnaam

8

FORUM #14/22.07.10

rubrieksnaam

Groot, groter, grootst Schiphol, 15 juli - Vliegtuigspotters hadden de dag van hun leven. ’s Werelds grootste passagiersvliegtuig, de Airbus A380, deed in het kader van een ‘proefbezoek’ luchthaven Schiphol aan. Bij die gelegenheid werd de afhandeling van het toestel getest. Geen overbodige luxe, als straks (maximaal) 850 passagiers aan boord zijn. Rond dezelfde tijd dat het product van het Europese Airbus Industries aan zijn proefronde bezig was, deed de Amerikaanse concurrent Boeing iets soortgelijks met de 787 Dreamliner. Geen vliegtuig voor een recordaantal passagiers, maar een toestel dat onder meer door grootschalige toepassing van lichte materialen tot 20 procent zuiniger met brandstof omspringt dan een conventioneel toestel met dezelfde capaciteit.

Of de A380 snel in een commerciële setting op Schiphol is te zien, is nog onduidelijk. Misschien dat de invoering van de vliegtaks in Duitsland de luchthaven een handje helpt.

Tekst: Frank den Hoed | Foto: Marco Okhuizen/hh

9

FORUM #14/22.07.10

omslag

10

FORUM #14/22.07.10

Waar is de digitale bromsnor?

De digitale snelweg is het werkterrein geworden van internetcriminelen. Er gaan miljarden om in cybercrime, maar de Nederlandse overheid vertrouwt op voorlichting en Bromsnor.

Tekst: Remko Ebbers | Foto: Andre van der Heuvel/anp

Maandag 5 juli 2010. Een email van Francesco William: “We have been trying to reach your email address and our messages keep coming back to us as undeliverable. Kindly confirm receipt of this message. Check attachment for the message. It is in txt format and it is virus free. Scan for virus before opening the attachment.” Fransesco wie?

“Dit is een typisch geval van een aanval volgens de target of opportunity methode’, zegt Jeroen Herlaars, business unit manager Cybercrime bij Fox-it, een internetbeveiligingsbureau. “Er wordt een onschuldig uitziend mailtje de wereld in gestuurd naar duizenden adressen om op de een of andere manier aan gegevens te komen. Het 11

FORUM #14/22.07.10

maakt de verzender niet uit wie er reageert, het gaat hem om kwantiteit. E-mailadressen die verkocht kunnen worden voor bijvoorbeeld spam, maar het gaat ook om gegevens voor creditcardfraude of het kraken van online banktransacties.”

Wie reageert naar ‘Francesco’, geeft op zijn minst zijn mailadres weg en wie het tekstdocument opent, loopt kans om een virus binnen te halen dat op zoek gaat naar databasegegevens. Een bestand van miljoenen mailadressen is miljoenen euro’s waard. Daar is dan ook een levendige internationale handel in.

Onder cybercrime, criminaliteit via internet, valt alles dat op internet gebeurt en in het echte leven ook niet mag: kinderporno, terrorisme, bedreiging, oplichting, diefstal van gegevens (phishing en pharming in vaktaal) of sabotageacties. Het is een containerbegrip. Zoveel soorten er zijn, zoveel verschillende instanties houden zich er mee bezig.

Cybercrime valt alleen al onder drie ministeries: Justitie, Economische Zaken (ez) en Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (bzk). Justitie gaat over opsporing en vervolging. bzk gaat over maatschappij ontwrichtende gebeurtenissen (zoals terrorisme) en ez over een goed functionerende telecom en ict-markt met zelfregulering en preventie.

De politie heeft het digitale Meldpunt Cybercrime voor meldingen van kinderporno en terrorisme (afkomstig uit Nederland) op of via het internet. Over andere vormen van digitale criminaliteit geen woord.

weg marktleiderschap Ondernemers hebben nauwelijks te maken met het soort cybercrime waar de politie zich met de website op focust. Zij hebben doorgaans van doen met fraude en (gegevens)diefstal. Worden de Nederlandse webwinkels jaarlijks voor naar schatting 60 miljoen euro opgelicht,

omslag

200 190 180 170 160 150

het echte geld wordt verdiend in de gegevenshandel. Criminelen die databases hacken hebben vrijwel vrij spel in Nederland en de wetgeving is ook nog eens erg gericht op fysieke informatiedragers zoals papier en cd-roms en minder op informatie zelf.

De schade die geleden wordt door het stelen (kopiëren) van data kan in de miljarden lopen. Een bedrijf kan zijn marktleiderschap kwijtraken doordat onderzoeksmateriaal wordt gekopieerd. Of opdrachten missen omdat de bid bekend wordt bij de concurrent. “Het hacken wordt vaak niet eens ontdekt”, zegt Jeroen Herlaars. “Als het veel oplevert, willen de aanvallers veel euro’s op het spel zetten om doelbewust een bedrijf te penetreren. En de criminelen zijn zo goed, een wachtwoord houdt ze niet tegen. Ze liften gewoon mee op de beveiligingssystemen en laten nauwelijks sporen achter.” Het enige dat ze nodig hebben is een binnenkomertje. Dat kan een virus zijn op een onschuldig aandoende usb-stick die een werknemer krijgt als relatiegeschenk, of een onoplettende klik op een link in een phishing-mail.

“De meeste Nederlandse cybercrime-instanties concentreren zich elk op één of twee verschillende punten”, heeft Joos Lambrechtsen, lid van de werkgroep Fraude en Veiligheid van Thuiswinkel.org, de branche­organisatie voor webwinkels, gemerkt. “Elke politieregio heeft bijvoorbeeld een eigen prioriteitenlijst. Aangifte doen van internetfraude is altijd mogelijk, maar of er wat mee gebeurt, verschilt per korps. Als je opgelicht wordt, moet je maar hopen dat de politie in de regio waar je bent gevestigd het hoog op de lijst heeft staan.”

Daarbij is Lambrechtsen niet ontevreden over de inzet van de agenten, ze komen gewoon kennis tekort. “Ik weet van aangiftes die perfect worden aangeleverd, inclusief Excel-bestand die door de goedwillende politieman wordt overgetikt omdat hij dat bestand niet kan down­ 12

FORUM #14/22.07.10

loaden.” Cyberbeveiliger Herlaars kan de observatie van Lambrechtsen alleen maar bevestigen. Criminelen op de digitale snelweg moeten bestreden worden door Bromsnor met sabel, fiets en opschrijfboekje.

notice and takedown “Cybercrime is zo’n geavanceerde vorm van criminaliteit geworden, daar moet je specialisten opzetten”, zegt Herlaars. “En dan bedoel ik geen gewone it’ers, maar mensen die hele dagen bezig zijn met het uitproberen van beveiligingssystemen. Dat is echt nodig. Als wij van een bedrijf de opdracht krijgen om hun beveiliging te testen, komen we altijd binnen. Altijd. We beginnen meestal gewoon met zoeken op internet. Wie werkt er bij dat bedrijf, wat is zijn mailadres? We sturen eens een phishing-berichtje. Na een paar dagen zijn we helemaal binnen.”

Om digitale misdaad aan te pakken moet wetgeving wellicht een andere grondslag krijgen dan gebruikelijk is in de echte wereld. Herlaars: “Je moet het internationaal aanpakken. Internetcriminelen zijn van nature grensoverschrijdend, ze springen digitaal van plekje naar plekje. De politie zou eigenlijk zo snel mogelijk het spoor terug moeten kunnen volgen op servers die in andere landen staan, zonder veel bureaucratie. Op dat pad krijgen ze op elk tussenstation een schat aan gegevens. De vraag is nu of dat mag, in Nederland is zoiets nu nog computervredebreuk.”

De overheid zet nu in op notice and takedown, de provider wordt op de hoogte gesteld en haalt het materiaal weg. Als de provider dat niet doet, is hij aansprakelijk. Volgens Herlaars is dat symboolpolitiek, die de zware jongens niet raakt. “Het is heilloos. Cybercriminelen gaan een dag later verder op een andere server.”

200

‘Diefstal betekent in het Nederlandse recht dat iets ook echt verdwenen is. Bij het kopiëren van gegevens verdwijnt er niets. Het is dus geen echte diefstal’

190 180 170 160 150

Sullivan, Sully (Sully.Sullivan@philips.com): ‘Date July 03/07/2010, Hello, my name is Park Cheng from Hong Kong. I have a business that I want to offer you. This projects worth 22.5 Million Dollars and you will have a 50% share from the total amount. I will give you the full details in my next e-mail and what I need from you. So if you are interested please contact me back at my personal address parkcheng01@yahoo.com.hk.

Mr. Park Cheng’ Het spreekt vanzelf dat ‘Mr. Park Cheng’ niets te maken heeft met Philips of met de Amerikaanse vertegenwoordiger in verlichting Sully Sullivan die met zijn mailadres op internet te vinden is. Maar de business van ‘Mr Park Cheng’ kon wel eens net zo groot zijn als die van de multinational. Volgens de Amerikaanse president Obama werd vorig jaar wereldwijd voor een biljoen (een 1 met 12 nullen) dollar schade aangericht door cybercrime. Dat is meer geld dan er om gaat in drugshandel.

In Nederland is het moeilijk om cijfers boven water te krijgen, maar er wordt naar schatting zo’n twee miljard euro verdiend in de vaderlandse drugshandel. Cybercrime bestaat niet in de statistieken, fraude is fraude. Lambrechtsen: “Diefstal betekent in het Nederlandse recht dat iets ook echt verdwenen is. Bij het kopiëren van gegevens verdwijnt er niets. Het is dus geen echte diefstal. En wat is dan de schade?”

Zelfs Govcert, de overheidsorganisatie die zich bezighoudt met de digitale veiligheid van de publieke sector, heeft last van informatieschaarste. Uit het onlangs verschenen jaaroverzicht: ‘We hebben geen volledig inzicht in alle incidenten die zich afspelen bij de rijksoverheid, doordat ze niet allemaal bij Govcert worden gemeld. Overheidsorganisaties zijn namelijk niet verplicht ict-incidenten te melden bij Govcert. Het instellen van zo’n meldplicht zou Govcert meer inzicht geven in de risico’s binnen de overheid en zou ervoor zorgen dat de 13

FORUM #14/22.07.10

De praatgroepen Er wordt veel overlegd over cybercrime. Een onvolledig overzicht van de praatgroepen en de instanties die elkaar van informatie voorzien. Het bedrijfsleven mag bij sommige ook aanschuiven.

In Nederland: • Ministerie van Binnenlandse • ictu Zaken / aivd • isac • Ministerie van Justitie • opta • klpd • Nationaal Coördinator • govcert Terrorismebestrijding • Nationale Infrastructuur • Maatschappelijk Overleg Cyber Crime (nicc) Betalingsverkeer (werkgroep • scada Veiligheid) In Europa • Europol • Eurojust • Euroscsie • European Network and Information Security Agency (enisa)

• mpscie • escorts • ms3i • centr • neisas

omslag .nl] ilto:securityalerts@ing Van: ING BANK [ma

30 10: 0 201 i ag 28 jun Verzonden: maand N ABN-AMRO N.V.!

D acount UPDATE VA EN ING DR

: erp erw Ond Lieve Klant,

t is ons beleid van ABN-AMRO N.V. He veiligheidsdepartement het van t bank. e ich onz ber in een en is Dit nteel zijn gebeur er internetfraudes mome rd de vallenen we erd alle nst om u te informeren dat geï k ataban 0 een nieuwe systeem/d uwe Systeem Aangezien maart 31, 201 r te verdelgen, is het nie cto nse eze kw ban e onz in n eite ivit act e frauduleuz u oemd. uwsbrief met fooien die “Voor Uw Veiligheid” gen enkele maandelijkse nie een u die g dit htin t plic Me tfraude.

Het is ook onze ver chtoffer van de interne te vermijden vallene sla Internet Oplichter de van n ontvangt kan gebruiken eite ivit act de de hoogte/alarmen van systeem, wij houdt u op n. ppe che afs het en ullen: en bescherm ook u teg de schakel beneden inv gende informatie over r en Speld-Code me num ing Wij vragen dat u de vol ken Kaart Nummer, Uw Re Uw r, me um onn efo Tel Thuisadres, ng te verzekeren. om maximale beschermi eden Gebruik de schakel ben n> late <link wegge

l van onze n ontvangen; dit is dee binnen vijf (5) werkdage art Ka e uw onder deze s nie gel uw t sre zul eid U alles volgens alle veiligh dat n ere zek ver te beleids­maken om EN gaat. bank AAN GEEN KOST gen! zodra mogelijk te ontvan Wij hopen uw informatie n, Met vriendelijke groete John busje der versterkte Veiligheidsdepartement ABN AMRO N.V. d Amsterdam, Nederlan

Stad

John busje der versterkte Stad Bovenstaande typische phishing-mail deugt van geen kant natuurlijk. De abn Amro bank die iets verstuurt van een ing-adres?

Het lachwekkend slechte Nederlands is een computervertaling en levert de vraag op: wat was de oorspronkelijke Engelse tekst?

De knusse aanhef ‘Lieve klant’ is natuurlijk een vertaling van ‘dear customer’. Dan het verzoek om je ‘speld-code’ even te mailen. De computer heeft het woord ‘pin’ opgezocht in het woordenboek en dat vervolgens vertaald naar ‘speld’ en ‘link’ als ‘schakel’. ‘Het is ook onze verplichting die u een enkele maandelijkse nieuwsbrief met fooien die u ontvangt kan gebruiken te vermijden vallene slachtoffer van de internetfraude.’ Een nieuwsbrief met fooien?

De computer heeft het woord ‘tip’ vertaald als ‘fooi’. Tips om geen slachtoffer van internetfraude te worden, daar wordt die nieuwsbrief dus geacht over te gaan (!).

the indided solely for the use of tial information and is inten notified that disclosing, ents) contains confiden are chm atta you any ient g recip udin ded This message (incl you have If you are not the inten is strictly prohibited. If m they are addressed. tents of this information vidual or entity to who ions presented in this action based on the con opin or any s g view takin any or that ng note copying, distributi group of @godrej.com. Please & Boyce Mfg. Co. Ltd. r please notify mailadm esent those of Godrej received this email in erro do not necessarily repr Godrej & Boyce Mfg. and es. or virus auth of e the enc of e pres for the email are solely thos il. il and any attachments transmitted by this ema should check this ema age caused by any virus companies. The recipient no liability for any dam pts acce ies pan com Co. Ltd. group of e-mail unless you Please do not print this

really need to.

overheid zich beter kan prepareren op Incident Response. Daarnaast kunnen patronen tussen aanvallen zichtbaar worden, maar vooral op preventief vlak zouden we effectiever kunnen werken.’ Bij Govcert werden over 2009 102 incidenten gemeld.

Het nicc (Nationale Infrastructuur Cyber Crime) is illustratief voor de gang van zaken. In dat samenwerkingsverband pompen vier overheidsorganen (waaronder politie en aivd), negen belangrijke economische sectoren en drie nationale en Europese anticybercrime-instanties informatie rond. Het nicc is vooral gericht op voorlichting. En dat is wel een beetje eenzijdig en defensief vindt Jeroen Herlaars van Fox-it.

“Je kunt natuurlijk zeggen dat het een probleem van het bedrijfsleven is, dat het bedrijfsleven zelf maar moet oplossen. Dat lijkt een beetje de invalshoek van de overheid te zijn, die is tamelijk passief. Het probleem en de oplossingen worden aan de markt overgelaten. Soms zijn er overschrijdende maatschappelijke belangen. Neem de elektriciteitssector, die is geprivatiseerd, dus commercieel. Maar die speelt een cru14

FORUM #14/22.07.10

ciale rol in de samenleving. Een bedrijf beveiligt zich tot het niveau dat het zelf aan kan. Wie is er verantwoordelijk voor de bv Nederland als daar iets mis gaat?”

Wat nodig is om internetcriminaliteit aan te pakken, is één aangiftepunt met gespecialiseerde agenten en een landelijk beleid, een nationale strategie cybercrime. De Europese Raad van Ministers heeft de Europese Commissie gevraagd om te kijken of een nieuwe gecentraliseerde organisatie niet beter is tegen internetcriminaliteit dan de huidige versplintering over diverse agentschappen. Joos Lambrechtsen: “In Brussel wordt gepleit voor een Europese internetwereld terwijl we hier de samenwerking tussen de politieregio’s niet eens rond krijgen.”

Bij het ministerie van Justitie staan ze vooralsnog niet in de startblokken om, analoog aan de nationaal coördinator terrorismebestrijding, een nationaal coördinator cybercrime aan te stellen. Justitie-woordvoerder Wim van der Weegen: “Je moet je afvragen of dat in de Nederlandse verhoudingen de juiste oplossing is.”

dik nicolai

column scheer

Losers

De e-mail is ondertekend met ‘John busje der versterkte Stad’. Dat is wel een heel bijzondere naam. Wie de naam stapje voor stapje terugvertaalt, komt uiteindelijk uit bij een oer-Hollandse naam: Jan is ‘terugvertaald‘ als John, ‘van’ is vertaald als ‘kleine bus’, ofwel ‘busje’, ‘voort’ is eerst herschreven als ‘fort’ en vervolgens vertaald als ‘versterkte stad’.

De oplossing: Jan van der Voort, die natuurlijk van niets weet.

De tekst van de disclaimer onderaan het bericht is gekopieerd van Godrej & Boyce, een grote Indiase holding.

Lach niet te hard. Een dag later werd dezelfde mail verstuurd, iets beter vertaald en nu via een zogenaamd abn Amro-adres. De digitale visser had snel bijgeleerd. Er is overigens ook een Rabobank-versie gesignaleerd.

Zonder na te denken pakte ik een rode koffiekop om onder de Senseo te zetten. Op het laatste moment bedacht ik me en pakte ik een oranje kop. Het was op de dag van de wedstrijd en dan neem je geen risico’s meer.

De oranje trainingshesjes van Zestienhoven 6 – ik had wasbeurt – heb ik die dag bij wijze van versiering teruggehangen aan de waslijn. De hesjes waren al droog en hadden moeten wijken voor nieuwe was, maar zoals gezegd: geen risico’s. Of had ik ze überhaupt niet moeten wassen?

Gelukkig bleef het bijgeloof bij mij beperkt tot de finaledag, want je kunt gemakkelijk overdrijven. Los van het feit dat het getuigt van vergaande arrogantie om te denken dat jouw gedrag van invloed is op de belangrijkste wedstrijd ter wereld, bijna 9.000 kilometer hier vandaan.

Maar goed, het heeft allemaal niet geholpen. Robben had moeten scoren of moeten vallen, twee vaardigheden die hij normaal wel onder de knie heeft. Van Persie had zichzelf moeten wisselen in een vlaag van opofferingsgezindheid. Aan de andere kant mochten we blij zijn met maar één keer rood.

(Met dank aan vaagtaal.nl voor het puzzelwerk)

Op weg naar de finale was het teamverband geroemd. Dit waren misschien niet allemaal sterren, maar er stond een team. In de finale zelf was echter meer nodig: individuele excellentie. Een kwaliteit die haaks staat op de hier gangbare gedachte dat je niet te veel boven het maaiveld moet uitsteken en je al gek genoeg doet als je gewoon doet.

Bij de eerdere wk-finales was ik 8 respectievelijk 12 jaar oud. Ik kan me er weinig meer van herinneren qua beleving. Gebrek aan focus op die leeftijd. Nu, op mijn 44ste, was ik er wel helemaal bij. Als ik weer 32 jaar moet wachten op een nieuwe kans, ben ik 76. Over focus maak ik me dan geen illusie meer. Staar ligt meer voor de hand.

De versnippering van instanties die zich bezighouden met cybercrime zegt volgens Herlaars iets over de discussie die niet wordt gevoerd.

“Wat vinden wij eigenlijk met zijn allen van internet? Hoe strategisch is het net voor onze samenleving? In Nederland ontbreekt een visie daarop. Die is in bijvoorbeeld de vs veel duidelijker. President Obama heeft een ‘cybertsaar’ benoemd, speciaal voor veiligheidsvraagstukken van het world wide web. Onlangs werd wat prematuur een plan bekend waarin Obama een rode knop krijgt, om in geval van een cyberaanval een vitaal deel van het internet af te sluiten. Of dat haalbaar is en of dat moet, vind ik op zich niet zo belangrijk. Maar díe discussie missen we hier.” 

Zover is het nog niet. Met Oranje weer tweede en Sparta gedegradeerd moet ik het nu hebben van een nieuw seizoen Zestienhoven 6 hebben. Met een uitgedunde selectie, dus dat belooft wat. Maar eerst ga ik op vakantie. Gelukkig niet naar Spanje, want daar ben ik vorig jaar al geweest. Nee, naar Italië. Losers onder elkaar. Merk ik bij terugkeer wel of we al een kabinet hebben.

www.vno-ncw.nl, dossier Criminaliteitsbeheersing

Paul Scheer

15

FORUM #14/22.07.10

& zoon

naam opgericht vestigingsplaats medewerkers vader zoon

Architectenbureau Houweling 1974 Bleiswijk 12 Joop Houweling (59) Jan Houweling (31)

op de kleine foto S amen met zus Anke opent Jan in 1987 een nieuw kantoorpand. Rechts vader Joop

16

FORUM #14/22.07.10

‘Dat perfectionisme heeft hij van mijn vrouw’ Sinds zoon Jan Houweling zes jaar geleden in de zaak kwam, zijn beiden architect.

Vader Joop is van de grote lijn, zoon Jan is meer een pietje precies. “Hij wil alles tot het laatste detail uitgezocht hebben.”

Tekst: Jan Buevink | Foto’s: Jeroen Poortvliet, familie Houweling

Joop Houweling (59)

Jan Houweling (31)

“Mensen die naar kantoor bellen, weten soms niet of ze Jan of mij aan de lijn hebben. Onze stemmen lijken erg op elkaar maar qua uiterlijk en karakter zijn we heel verschillend. Ik ben iemand van de grote lijnen, hij is meer een pietje precies. Alles wil hij tot het laatste detail uitgezocht hebben. Als ik zeg dat de inhoud van een woning ongeveer 750 kubieke meter is, moet dat van hem of 748 of 751 zijn. Door begrotingen gaat hij ook nog met een stofkam heen. Die moeten allemaal exact kloppen.”

“Voor een deel heeft dat te maken met de tijdgeest. Ik ben opgegroeid in de tijd dat architecten nog handmatig schetsen maakten. Als mensen een huis van 9 meter 10 centimeter groter wilden maken, moest je de hele tekening over doen. Soms kon je dat voorkomen door de maatvoering wat te veranderen. Nu kunnen ze op de computer alles op de millimeter nauwkeurig aangeven en als een klant het dan net iets anders wil, draaien ze gewoon een nieuw printje uit.”

“Jan is heel communicatief, hij is goed in het begeleiden van klanten.

Die zijn de laatste jaren veel mondiger geworden. Toen ik begon, zeiden ze vaak: ‘jij bent de architect, ik heb er geen verstand van’. Nu komen ze soms met een collage van plaatjes om aan te geven wat ze belangrijk vinden. Daar moeten wij wat van maken dat iedereen aanspreekt en dat ook mooi is als geheel. Daar kan hij goed mee omgaan.”

“Sinds twee jaar zijn we samen eigenaar. Jan heeft de dagelijkse leiding, ik ben er voor de financiën en wat coaching op afstand. Ook doe ik nog wat projecten die goed bij me passen, bijvoorbeeld op het terrein van de zorg. Het is de bedoeling dat ik me langzaam steeds meer terugtrek.”

“Toen Jan in 2004 in het bedrijf kwam, werkte hij in de project­ ontwikkeling. Hij had hts bouwkunde gedaan maar is vervolgens met de deeltijdopleiding tot architect begonnen. Na de zomer studeert hij officieel af. Volgens mij had hij al eerder klaar kunnen zijn, maar ook hier moet alles weer helemaal naar zijn zin zijn. Hij is een enorme perfectionist. Dat heeft hij niet van mij; dat is meer iets van mijn vrouw.”

“Als je ergens een project presenteert, moet dat helemaal kloppen. Ik houd er niet van om half werk te leveren als je bijvoorbeeld eens te weinig tijd hebt. Dan maar een avondje doorpakken. Ik denk dat ik veeleisend ben voor mijn medewerkers, meer dan mijn vader. Ik heb de indruk dat ze mijn ambitie en gedrevenheid wel prettig vinden. De afgelopen jaren heb ik naast mijn werk de Academie voor Bouwkunst gedaan in Rotterdam. Dat was best pittig, het kostte me 20 tot 25 uur per week. Als ik daar nieuwe dingen leerde, probeerde ik die ook door te geven aan mijn medewerkers. Dat werkte wel, ze gaan graag mee in de flow. Eentje heeft zelf een vervolgopleiding gedaan, de anderen verschillende cursussen.”

“In het begin heb ik hier wel dingen veranderd. Ik vind het belangrijk om een groot netwerk te hebben en wil meer naar buiten treden.

Daarom hebben we ook een brochure laten maken met wat we allemaal gerealiseerd hebben. Ik wil het hele bureau naar een hoger plan tillen. Je moet kwaliteit leveren, meegaan met je tijd en het liefst vooroplopen met duurzame materialen en nieuwe technieken. Al vijf jaar lang werken we alles voor onze klanten uit in 3d.”

“Het goede van mijn vader is dat hij van ons bureau een echt team gemaakt heeft. Zijn personeel heeft hij overal bij betrokken. Bij de eerste paal van ons nieuwe kantoor dat we vorige maand betrokken hebben, had hij bijvoorbeeld geen klanten uitgenodigd, wel familie, het personeel en hun familie. Dat zegt natuurlijk wel iets. Ik wil best nog iets groter worden, maar dat teamverband moeten we wel behouden.”

“O ja, ik lijk zeker op mijn vader. Regelmatig doe ik dingen waarbij ik me erop betrap dat ik ze exact zo doe zoals hij. Natuurlijk zijn er ook wel verschillen, maar dat zijn details. Zo gaat mijn vader tussen de middag thuis eten. We hebben eigenlijk altijd kantoor aan huis gehad en dat heeft hij dus altijd zo gedaan. Ik blijf dan wel op kantoor om samen met de jongens te eten, daarna gaan we soms nog een balletje trappen.” 

17

FORUM #14/22.07.10

actueel

start ups en downs Finalist bij de ondernemings­plan­wedstrijd New Venture. En dan? Is er leven na New Venture?

De dromen van drie jonge ondernemers.

Tekst: Frank den Hoed | Foto’s: Sam Rentmeester/fmax

Ondernemerschap leeft onder studenten. Dat blijkt alleen al uit het aantal deelnemers aan de businessplancompetitie New Venture. Dit jaar leverden meer dan honderd studentondernemers hun ondernemingsplan in voor de 2010-editie van de wedstrijd. Op 24 juni streden zij om de eer (en een van de geldprijzen van 25.000 euro).

De gretigheid van studenten om te ondernemen klinkt ook door in het kersverse onderzoek Onderwijs en ondernemerschap, uitgevoerd door onderzoeksbureau eim in opdracht van het ministerie van Onderwijs. Volgens dat onderzoek is een kleine 40 procent van de studenten bezig met het opzetten van een bedrijf of heeft al een bedrijf.

18

Niet alle initiatieven van studenten zijn even succesvol. De opmerking van een oud-New Venture-deelnemer dat diverse van zijn collega’s in de start-up-fase zijn blijven hangen, spreekt voor zich. Maar daar staan legio voorbeelden van bedrijven tegenover die wél uit de startblokken zijn gekomen.

Drie winnaars van een New Venture Award over het leven na het winnen van de onder­nemings­ planwedstrijd. www.vno-ncw.nl, dossier Innovatie

New Venture Wie een bedrijf start loopt tegen veel vragen op – zeker als het om een innovatieve start-up gaat. New Venture speelt daar op in met een ondernemingsplancompetitie. New Venture is een initiatief van McKinsey & Company en het ministerie van Economische Zaken, in partnership met onder meer vno-ncw.

Doel van de competitie is innovatieve ondernemers te begeleiden bij het starten van hun bedrijf.

Aan de competitie is een – zeker voor start-ups – aantrekkelijk prijzengeld (25.000 euro voor de winnaars) verbonden. Bovendien mogen de deelnemers rekenen op feedback van consultants, ondernemers en investeerders. Uiteraard – zo stelt New Venture – met strikte geheimhouding en zonder de zeggenschap over het eigen idee te verliezen. www.newventure.nl

FORUM #14/22.07.10

bedrijf

Flux Furniture

naam

Tom Schouten

studie

i ndustrieel ontwerpen (tu Delft)

product

f luxchair (ultraplatte opvouwbare stoel)

medewerkers

3

winnaar new venture

2009

Tom Schouten: ‘Dankzij nieuwe aandeelhouders is de productie van de fluxchair in een stroomversnelling terechtgekomen’

‘We gaan in twintig landen van start’ “Gaaf! Superspannend!” Zo omschrijft Tom Schouten het gevoel dat de verkoop van de fluxchair nu echt gaat beginnen. “De ontwikkeling van een product is één ding, de markt bestormen is een heel ander verhaal. Dit najaar staan we op allerlei internationale designbeurzen.” Flux Furniture heeft grote ambities. “We gaan straks in twintig landen wereldwijd van start.”

De reacties op de fluxchair zijn zo enthousiast dat de verleiding groot is om direct na te denken over een vervolg. “We hebben zeker ideeën voor andere producten. Maar eerst maar eens onze aandacht hier op richten.”

De gietmal voor de productie van de ultraplatte, opvouwbare en compact stapelbare stoel wordt in september geleverd. “Dan kan de serieproductie eindelijk echt beginnen.”

De tijd dat Schouten en zijn kompaan en studiegenoot Douwe Jacobs Flux Furniture samen runden is inmiddels verleden tijd. “We hadden geldschieters nodig om de productie van de fluxchair een stap dichterbij te brengen.

Maar ook mensen met ervaring op het gebied van marketing. We liepen die mensen eigenlijk bij toeval tegen het lijf tijdens de opnames van een televisieprogramma waar we de stoel pitchten en het klikte gewoon.”

De partners zijn aandeelhouder geworden. “Natuurlijk, het is een grote stap om nieuwe aandeelhouders in huis te halen, maar het voelt goed.

Het zijn duidelijk geen mensen die gaan voor het snelle geld. We profiteren erg van hun expertise. Ze ondersteunen ons met kennis op de gebieden waar wij niet zo thuis in zijn.”

19

FORUM #14/22.07.10

Flux heeft veel te danken aan New Venture. “We hebben de ontwikkeling van de fluxchair kunnen financieren met prijzengeld. Maar veel belangrijker is dat we door onze deelname aan de competitie ons ondernemingsplan hebben kunnen aanscherpen. Bovendien heeft het ons de kans gegeven om in contact te komen met potentiële investeerders.”

De weg naar het eindproduct verliep niet zonder hindernissen. “De eerste modelletjes van de fluxchair waren papieren vouwseltjes. Daar hebben we lades vol van.” Na prototypes uit hardboard en vinyl volgde een eerste model op ware grootte, gefreesd uit een vlakke plaat plastic. Mooi, maar te bewerkelijk en daardoor te duur voor serieproductie. Uiteindelijk viel de keuze op spuitgieten. In het begin heeft Flux kunnen leunen op de ondersteuning door Yes! Delft (ondernemerscentrum van de tu Delft; red.). “Je hebt daar allemaal ondernemers om je heen, kunt coachingtrajecten volgen en deelnemen aan workshops. Maar we hebben ook op andere vlakken veel te danken aan de universiteit. Neem alleen al de patentaanvraag. Zoiets vergt een investering die je als net afgestudeerd student niet kunt doen.”

Hoe innig de band ook is, Flux heeft zijn langste tijd op het terrein – en onder de vleugels – van de tu Delft gehad. “We verhuizen binnenkort naar Amsterdam, naar een nieuw kantoorpand in een leuke omgeving. Maar de band met de universiteit blijft bestaan”, haast hij zich te zeggen. www.fluxchairs.com

actueel

‘Zonder goede business case red je het niet’ Ze kwamen naar de tu Delft met het plan race engineer te worden. Maar het liep iets anders. Uiteindelijk kwamen de broers Van Raemdonck ‘in’ de vrachtauto’s terecht. “Minder sexy natuurlijk.” Ze zijn druk bezig om hun aerodynamische SideWings voor trekker-opleggercombinaties productierijp te maken. Hjalmar Van Raemdonck is er zeker van dat hun bedrijf een succes wordt. “Vanaf het moment dat de eerste klant zijn voertuigen ermee uitrust, gaan we snelheid maken” Deelname aan New Venture heeft de broers doen inzien dan een team van twee personen voor dit project eigenlijk te klein is. “Er komt teveel tegelijkertijd op je af.” Het heeft hen ook duidelijk gemaakt dat ze potentiële klanten bij hun project moesten betrekken. “Als we niet met de competitie hadden meegedaan, was het besef waarschijnlijk later gekomen. Het resultaat is merkbaar: het project is na het winnen van de prijs in een stroomversnelling terechtgekomen.”

De broers hebben hun product helemaal opnieuw laten bekijken. Onder meer qua esthetiek. Het oog wil ook wat: vastgeschroefd op een trailer moet het er ook mooi uitzien. En ze hebben gezocht naar een productiepartner. Die hebben ze uiteindelijk in Oost-Europa gevonden. “We zitten nog in de prototypefase. Maar we hebben nu al een intentieverklaring van onze launching partners. Vervoerders als Ahold, dhl, Jan de Rijk, Greenery, ge tip. Mooie visitekaartjes.”

Het geheim achter de SideWings zit ‘m volgens Van Raemdonck in het aerodynamische profiel aan de voorzijde van de wings (kunststof afdekplaten). Dat zorgt voor een betere windgeleiding. En dat vertaalt zich weer in een lager brandstofverbruik. “Onafhankelijke onderzoeken tonen aan dat een besparing van 8 procent mogelijk is.”

De broers konden voor de ontwikkeling van hun eerste prototype terugvallen op de hulp van tnt. “We mochten kosteloos gebruik maken van

bedrijf

hun mensen en materieel. Puur omdat ze geloven in ons idee.” In een latere fase kwamen er ook andere bedrijven bij, zoals dhl en tip. “Zij leveren trekkers en opleggers en staan open voor ons. Ze passen zelfs hun routes aan zodat we goede vergelijkingen kunnen maken.”

Waarom die bedrijven zoveel moeite doen? Volgens Van Raemdonck is het een kwestie van gunnen. “Ze vinden het leuk om mee te werken met die jonge gasten. Dat ze aan zoiets als dit kunnen bijdragen. En dat is heel belangrijk: mensen enthousiast maken. Want als je dat niet lukt, wordt het heel lastig. Dan heb je niet de goede business case, ben je niet de juiste persoon of heb je geen goed product.”

Venture capitalists waren een optie toen het op financieren aankwam.

“Maar iemand die aan de zijlijn staat mee te kijken en elke maand komt controleren wat je doet, lag ons niet. Daarom hebben we primair gekozen voor iemand die minder investeert, maar wel fulltime bij ons meewerkt.

Daarnaast maken we gebruik van een bankfinanciering en subsidies.”

Dat banken terughoudend zijn, begrijpt hij. “Hoe goed je ook mag zijn, je hebt nog niks verkocht en nog niks bewezen. Het blijft een lastig verhaal. Zeker tijdens de crisis. Voordeel van crisis was dat we heel goedkoop hebben kunnen inkopen, omdat de productie in heel Europa zo goed als stillag.”

2011 moet voor Ephicas het eerste echte verkoopjaar worden. “We gaan direct internationaal. Ik denk dat we in het eerste kwartaal onze launching customers gaan bedienen. En daarna zo snel mogelijk verder. Het zal nog een jaar stug zijn, omdat het tijd kost om nieuwe klanten te overtuigen van ons product. Maar op het moment dat één klant zijn vloot ermee uitrust, verwacht ik dat de snelheid er in komt.” www.ephicas.eu

Ephicas

naam Hjalmar Van Raemdonck studie

l ucht- en ruimtevaart­ techniek (tu Delft)

product

b randstofbesparende sidewings voor vrachtauto’s

medewerkers

4 fte

winnaar new venture

2008

Hjalmar Van Raemdonck (met een SideWing in de windtunnel): ‘Voordeel van de crisis was dat we heel goedkoop konden inkopen’ 20

FORUM #14/22.07.10

bedrijf

Ampelmann

naam

Jan van der Tempel

studie

civiele techniek (tu Delft)

product Ampelmann (overstap­

systeem voor offshore)

medewerkers

16 fte en 12 operators

winnaar new venture

2006

Jan van der Tempel (bij een schaalmodel van de Ampelmann): ‘Doorgroei naar honderd systemen behoort tot de mogelijkheden’

‘Zelfs voor kleine bedragen stevig onderhandeld’ “Wat ik heb gedaan na het winnen van de prijs? Ik heb het gevierd. En daarna ben ik gewoon doorgegaan”, klinkt het nuchter. Jan van der Tempel en zijn team hadden net de schaalmodeltesten met de Ampelmann achter de rug toen hij de New Venture Award in de wacht sleepte. Een goed jaar later was de eerste ‘echte’ Ampelmann een feit. Tijd voor de switch van universiteit naar eigen bedrijf.

Een zelfstabiliserend platform dat op zee een veilige overstap mogelijk maakt van bijvoorbeeld een schip naar een boorplatform. Het klinkt veelbelovend. Maar hoe verkoop je het aan investeerders als het eerste exemplaar nog moet worden gebouwd? Het bleek een flinke uitdaging.

Maar uiteindelijk lukte het hem. De sponsoring door het bedrijfsleven duurde nog het langst. “Zelfs voor relatief kleine bedragen waren stevige onderhandelingen nodig.”

Bij de opschaling van het project van de fase van schaalmodel naar de bouw van een echt exemplaar speelde de factor geluk een rol. “Een van onze sponsoren - Smit - was bezig met een project waarbij mijn technologie voordelig zou kunnen zijn. Het bedrijf durfde de gok wel aan en dat pakte heel goed uit, voor hen en voor ons. Zoiets helpt je geloofwaardigheid in de markt te vergroten.” Het veroveren van de markt is een kwestie van een lange adem. “We zitten nu in een fase dat grote bedrijven als

21

FORUM #14/22.07.10

Shell en bp snappen wat we doen, voor waar aannemen wat wij vertellen en ook bij ons huren. Omdat andere bedrijven hen zijn voorgegaan, een systeem hebben gehuurd, tienduizend veilige overstappen tegen een schappelijk tarief hebben bewerkstelligd. Ze zien dat het werkt.”

Van der Tempel zou graag systemen verkopen, maar is van dat idee afgestapt. “We hebben recent beslist dat het businessmodel dat de markt ons opdrong - verhuur - het enige is dat we gaan aanbieden. We zijn nu dus eigenlijk service provider, leveren een veilige overstap op zee. We hebben de organisatie daar ook op ingericht. Zal je altijd zien: heb je net beslist alleen nog te verhuren, komt er een klant die een Ampelmann wil kopen.”

Hij ziet de wereld als zijn markt. “In twee jaar tijd hebben we op vijftien verschillende schepen gestaan, op vier continenten gewerkt, twintigduizend overstappen gemaakt naar honderd verschillende soorten constructies. Op dit moment hebben we vier systemen operationeel. En er volgen er dit jaar nog zes. Hoe snel het verder gaat, blijft een beetje koffiedik kijken. Maar een doorgroei naar honderd systemen moet tot de mogelijkheden behoren.”  www.ampelmann.nl

podium vijf vragen aan

karla peijs Nederlandse ondernemers kunnen minimaal 600 miljoen euro besparen aan nalevingskosten. Dat zegt de Zeeuwse commissaris van de koningin Karla Peijs die op verzoek van de ministeries van Financiën en Economische Zaken 24 knelpunten op dit terrein doorsprak met ondernemers en ambtenaren.

Tekst: Jan Buevink | Foto: Mechteld Jansen

Naleving wetten kan miljoenen goedkoper Wat zijn precies die nalevingskosten?

“Dat zijn alle kosten die bedrijven moeten maken om te voldoen aan wet- en regelgeving.

Daaronder vallen de administratieve lasten, de lasten van het toezicht en de inhoudelijke nalevingslasten. Bij dat laatste gaat het dan bijvoorbeeld over filters die bedrijven moeten plaatsen om hun emissies binnen de perken te houden.”

Waar zitten de grootste lasten voor ondernemers?

“Dat kan ik op basis van dit onderzoek niet zeggen. Er zijn regelingen met hele hoge nalevingskosten waarover nauwelijks discussie bestaat omdat ze in feite voor iedereen duidelijk zijn. Wij hebben gekeken naar 24 regelingen die volgens ondernemers de grootste knelpunten opleveren. Over elke regeling hebben we een aparte bijeenkomst georganiseerd met ambtenaren en ondernemers om te kijken wat nu precies die knelpunten zijn en hoe we ze kunnen oplossen. In elke sessie hebben we concrete acties afgesproken en in oktober gaan we nog eens met iedereen kijken wat ervan terecht is gekomen.”

Wat is dan het grootste knelpunt?

“Dat is de oprukkende woningbouw op loca22

ties waar bedrijven gevestigd zijn. Die moeten vervolgens aan allerlei aanvullende eisen voldoen of zelfs hun vestiging helemaal verplaatsen. Dat kost allemaal goudgeld. Wij schatten dat je zo’n 300 miljoen kunt besparen als je daar wat aan kunt doen. Dat betekent wel dat gemeenten hun bouwplannen eerder en deskundiger moeten communiceren. Gemeenten zullen ook langer vooruit moeten kijken: wat wil je over twintig jaar.

Dan zul je als een gemeente je ook af moeten vragen: moeten we een bedrijf wel ruimte geven op een bepaald terrein of moet je de wijk elders uitbreiden?”

Welke les heeft u uit die sessies getrokken?

“Dat de oplossing vaak in de uitvoering ligt.

De vraag hoe bepaalde regelgeving moet worden toegepast, kan leiden tot discussies die soms jaren doorzieken. Supermarkten moesten op een bepaald moment alle ins en outs van alle producten in hun winkel kennen. De discussie daarover heeft vijf jaar geduurd. Ik snap niet dat er dan geen ambtenaar is die op een bepaald moment naar de minister stapt met de vraag of die regel misschien niet beter veranderd kan worden. Het bedrijfsleven kan FORUM #14/22.07.10

ook zelf een brief aan de minister schrijven, en als die niet reageert, aan de Kamer. Dat gebeurt vaak niet. Dan denk ik: Kom op nou jongens, Nederland is een klein land met korte lijnen. Gebruik die dan ook!”

Hoe kun je nieuwe onnodig hoge nalevingskosten voorkomen?

“Voor elk brok nieuwe wetgeving dat de overheid maakt, moet een traject worden afgesproken waarin overheid en bedrijven elkaar ontmoeten. Het doel daarvan is dat er regelgeving komt die nageleefd kan worden en simpel is. Het bedrijfsleven zal die overleggen ook serieus moet nemen door er goede mensen naartoe te sturen. In het verleden is dat lang niet altijd gebeurd. Toen de overheid regels vaststelde om grote ongelukken met brand te voorkomen, zat de kunststofindustrie niet om tafel. Nu is kunststof iets dat normaal wel lekker brandt maar dat is niet het geval als het op een strakke rol zit.

Toch werden de regels voor opgerold kunststof even streng als voor losse bladen. Nu gaat dat binnenkort wel veranderen, maar het heeft toch jarenlang voor onnodig hoge nalevingskosten gezorgd. Dat vind ik dan dood- en doodzonde.” 

podium uitspraken

“Ik laat me niet naar de onderhandelingstafel blaffen.” cda-fractieleider Maxime Verhagen, de Volkskrant van 30 juni

“Onze goudvis voorspelt dat Paars-plus het niet gaat worden!”

André Rouvoet, demissionair minister en fractieleider van de ChristenUnie, anp van 9 juli

“Kamerlid zijn is het moeilijkste wat er is, veel moeilijker dan het ministerschap.”

Ex-cda-Kamerlid Jan Schinkelshoek, Elsevier van 3 juli

“In essentie ben ik meer een vragensteller dan een antwoordgever.”

Oud sp-fractievoorzitter Jan Marijnissen, Vrij Nederland van 3 juli

“In de ruimtelijke ordening kun je je geen spijt veroorloven.”

Stedebouwkundige Riek Bakker, De Volkskrant van 30 juni

“Ik heb één handicap: ik vind alles leuk.”

Voormalig PvdA-politicus Rob Oudkerk, hp/De Tijd van 9 juli

“Als mannen kinderen moesten baren, was de mens als soort snel uitgestorven.”

Esmé Kamphuis, pilote van het Nederlandse damesbobsleeteam, zomereditie Slow Management

“De democratie drijft als een ijsschots richting de zomer.”

Oud-burgemeester van Amsterdam Ed van Thijn (PvdA), anp van 14 juli

“Ik kom nog wel tot schop twintig.’’

Demissionair verkeersminister Camiel Eurlings, anp van 8 juli

“Het verbieden van de Koran is niet iets dat je uitruilt tegen de aow.” cda-fractieleider Maxime Verhagen, ad van 30 juni

“Zoals de pastoor nu eenmaal af en toe de klok moet luiden, doen politici nu en dan een debatje.”

Voormalig fractievoorzitter van de sp Jan Marijnissen, Vrij Nederland van 3 juli 23

FORUM #14/22.07.10

podium belrondje

Langer zwangerschapsverlof?

Binnen het Europees Parlement bestaan plannen om het zwangerschapsverlof te verlengen. Als die parlementariërs hun zin krijgen, en ook de ministers voor zich weten te winnen, zal het verlof in Nederland van zestien weken naar achttien gaan of misschien zelfs twintig. Wat vinden ondernemers daarvan?

Tekst: Jan Buevink | Foto’s: fmax

Joris van der Waart | Gleijm & Van der Waart, ­communicatiebureau | Eindhoven

‘We komen er wel uit’ “Ik heb er moeite mee als de overheid dit weer voor iedereen gaat zitten regelen. De zestien weken van nu vind ik als minimum wel voldoende. Op zich sta ik er wel voor open als iemand zegt dat ie een langer verlof wil.

Een bevalling is natuurlijk een bijzondere gebeurtenis maar dan vraag ik ook: ‘wat heb je er zelf voor over? Ben je ook bereid om er onbetaald verlof voor op te nemen?

Hoe heb je het geregeld met je collega’s, met je klanten?’ Het klinkt natuurlijk wel weer erg polderachtig, maar samen moet je kijken wat de oplossing is. Er is hier nog nooit iemand geweest die om langer zwangerschapsverlof gevraagd heeft. Wat je wel ziet is dat mensen erna zelf nog een of twee weken vakantie opnemen. Ja, dat is dus precies wat ik bedoel. Ik heb nu een mannelijke medewerker die eerst drie weken op retraite gaat en daarna drie weken op vakantie. Dan zeg ik: ‘als je dat zo kunt regelen met je klanten, vind ik dat prima’.

Het is geven en nemen.”

Sofie Jansen | Vier L, reïntegratiebureau | Bergen op Zoom

‘Vakantiedagen kunnen ook’ “Op dit moment ben ik zes maanden zwanger van mijn tweede. Ik denk dat ik er straks een week of vijf, zes tussenuit ga en daarna weer aan de slag. Voor mij is het waarschijnlijk makkelijker om weer te beginnen dan voor iemand in loondienst. Ik kan een groot deel van mijn tijd zelf indelen en veel vanuit huis werken. Daarnaast zal het een kwestie worden van het inschakelen van moeder en schoonmoeder.”

Elly Brand | Bevelanden Kinderopvang | Goes

‘Een goed idee’ “Als een kind geboren wordt, zie je dat ouders zich vaak in allerlei bochten moeten wringen. Er komt van alles op hen af en met een paar weken extra hebben ze meer tijd om hun zaken goed te regelen. Werkgevers hebben er baat bij om dat proces zo goed mogelijk te laten verlopen. Die extra weken moeten wat mij betreft wel naar de man. Afhankelijk van de cao heeft die nu twee of vier dagen. Dat vind ik echt absurd weinig. Of man en vrouw

24

“Bij de geboorte van je kind staat je hele leven op zijn kop.

Zestien weken verlof is dan helemaal niet zo veel. Ik denk dat het zowel voor de moeder als voor het kind goed zou zijn om twee of vier weken langer verlof te hebben om zo beter aan elkaar en aan de nieuwe situatie te kunnen wennen. Maar dat hoef je niet te doen door een uitbreiding van de wettelijke verlofperiode. Je kunt het ook via vakantiedagen doen. Tijdens het zwangerschapsverlof gaat de opbouw van vakantiedagen gewoon door dus waarom zou je die niet inzetten?”

gelijktijdig hun verlof opnemen of na elkaar, moeten ze zelf maar uitmaken.”

“Een langer zwangerschapsverlof zal ons in het eerste half jaar wel omzet schelen maar ik verwacht dat we dat in een later stadium wel weer zullen goedmaken. Andere landen kennen soms een bevallingsverlof van een jaar.

Maar in dat jaar lijken ouders hun leven wel weer zo op de rit te hebben gekregen dat ze de kinderen in hun tweede jaar vijf dagen per week naar de opvang durven te doen. In Nederland is dat maar een paar dagen.”

FORUM #14/22.07.10

Blijf op de hoogte met vno-ncw.nl ‘Toezichthouders moeten zich bezinnen op hun toekomst’

‘Gemeenten kunnen 75 procent kosten besparen op zwerfafval’

De kosten van toezicht rijzen de pan uit. Het overheidstoezicht op het bedrijfsleven is in de afgelopen tien jaar bijna verdrievoudigd.

En dat terwijl het sinds 2006 regeringsbeleid is om de toezichtlast te verminderen. vno-ncw vindt daarom dat toezichthouders zich moeten bezinnen op hun rol en de toekomst.

De vng vindt dat het bedrijfsleven meer moet doen tegen zwerfafval en extra moet meebetalen. Deze ambtelijke organisatie, die 200 miljoen euro uitgeeft aan schoonmaakkosten, pleit voor het invoeren van statiegeld op verpakkingsmateriaal, bijvoorbeeld op pet-flesjes. vno-ncw vindt dit geen duurzame oplossing en wijst op onafhankelijk onderzoek dat gemeenten zelf 75 procent kosten kunnen besparen.

‘Maatregel btw-teruggaaf schiet tekort’ De Europese Commissie heeft voorgesteld om de termijn waarbinnen ondernemers teruggaafverzoeken over in 2009 betaalde btw moeten indienen, te verlengen van 30 september 2010 tot 31 maart 2011. Het is positief dat de problemen met de btw-teruggaaf worden erkend, stelt vno-ncw, maar de gekozen maatregel schiet tekort.

Blijf op de hoogte van het laatste nieuws of de wijzigingen in een dossier via rss-feeds, handig om bijvoorbeeld in uw intranet te implementeren. Kijk op www.vno-ncw.nl/rss voor meer informatie.

achtergrond

groeien in crisistijd (2)

‘Mijn werk is super

Ondanks de economische crisis zijn er nog steeds ondernemers die willen groeien. Forum volgt een groepje van vijf dga’s met ambities.

Architect Liesbeth Renne en haar compagnon Harry de Noord: ‘Ze zeggen dat je vijftien jaar korter leeft als je een faillissement hebt meegemaakt. Volgens mij klopt dat wel’ 26

FORUM #14/22.07.10

leuk geworden’ Crisis of niet, vorig jaar besloot een groepje onder­ nemende vrienden dat ze hun bedrijf flink wilden laten groeien. In november publiceerde Forum een portret van de vijf. Hoe doen ze het ruim een half jaar later?

Tekst: Jan Buevink | Foto’s: Christiaan Krouwels

“Kijk, zo gaat het wel.” In de ontvangsthal van zijn drukkerij in Leerdam zakt Remco Fischer (45) langzaam door zijn linkerknie. Zijn rechterbeen strekt hij naar achteren en zijn hand probeert iets denkbeeldigs op te pakken van de vloer. Als hij vervolgens hetzelfde probeert door gelijktijdig door beide knieën te zakken, blijft hij een stuk hoger steken. “Dat lukt dus niet.” Vijf maanden geleden kreeg Fischer een ernstig skiongeluk op een zwarte piste in de Franse Alpen. Eerst dacht hij dat zijn rug was gebroken, later bleek zijn heup uit de kom. Het deed vreselijk pijn en het herstel zou maanden duren. Zo goed mogelijk probeerde hij te blijven werken. Een ingehuurde student reed hem rond en op krukken bezocht hij zijn afspraken.

Hij vertelt het met een flinke grijns op zijn gezicht, klagen wil hij niet.

Ook niet over hoe het gaat in zijn branche. De omzet in de Nederlandse drukkerijen ligt dit jaar waarschijnlijk 12 procent onder die van 2009 en dat was al weer 17 procent minder dan het jaar ervoor toen een tiende van alle bedrijven de deuren moest sluiten. Zelf wist hij de dans redelijk te ontspringen: zijn omzet bleef vrijwel gelijk. Maar dat is niet zijn ambitie. Over een paar jaar wil hij drie keer zo groot zijn, zo staat in het plan dat hij schreef voor het groeiversnellersprogramma van het ministerie van Economische Zaken (zie kader De Groeiversneller) waarmee hij vorige zomer startte.

Begin dit jaar had hij het klaar, nu moet hij het in de praktijk brengen.

Dat betekent niet alleen investeren in nieuwe machines zoals een digitale drukpers van enkele tonnen. Maar vooral ook het nauwgezet in de gaten houden waar nieuwe klanten te halen zijn. Zo kijkt Fischer elke dag op curatoren.nl, faillisementen.com en de site van de kamer van koophandel. Vervolgens is het een kwestie van snel reageren. Zo wist 27

FORUM #14/22.07.10

hij onlangs nog een drukkerij uit Nieuwegein aan zijn onderneming toe te voegen. “Net voor het weekend hoorde ik dat ze failliet waren gegaan, dinsdag zat ik al bij de curator, vrijdagochtend tekende ik het contract, ‘s middag heb ik de brieven op de post gedaan voor de klanten. Weet je wat nog het langst duurde? Het overschakelen van de telefoon. Daar heeft kpn me vier dagen op laten wachten.”

“Bij de groeiversnellers vonden ze mijn plan aanvankelijk te defensief”, vertelt Fischer. “Daar hebben we ook wel gesprekken over gehad,

De groeiversneller Nederlanders zijn niet minder ondernemend dan andere nationaliteiten. Het aantal mensen dat een eigen bedrijf begint, ligt nauwelijks lager dan elders maar als het om groeien gaat, blijven Nederlandse ondernemers vaak wel achter bij hun buitenlandse collega’s. Daarom is het ministerie van Economische Zaken het Groeiversnellersprogramma gestart. Doel daarvan is om zo’n tweehonderd kleinere bedrijven met potentie in vijf jaar tijd van een omzet van een paar miljoen naar zo’n 20 miljoen te brengen.

Van ervaren ondernemers en elkaar leren ze over bedrijfsvoering, strategie, marktbenadering en financiën. Vanaf begin 2009 zijn elk half jaar een of meerdere groepen van start gegaan. Van de in totaal 89 gestarte ondernemers zijn er acht afgevallen, de meesten omdat hun bedrijf failliet ging.

achtergrond

Remko Fischer, Heleen Sluijs en Jeroen Komen kwamen elkaar jaren geleden al tegen bij de Junior Kamer, het wereldwijde netwerk van ondernemers van onder de veertig dat inmiddels jci heet. Een echt clubje werden ze pas zes jaar terug toen ze samen met Liesbeth Renne en Gerard van de Looi een leiderschapstraining volgden. Het klikte zo goed dat ze na afloop verder gingen als intervisieclubje en nog steeds komen ze elke twee maanden bij elkaar om de situatie in hun bedrijven door te spreken en voor de gezelligheid.

Anderhalf jaar geleden kwamen ze vrijwel gelijktijdig tot de conclusie dat het goed zou zijn voor hun bedrijven om te groeien. Eerst onderzochten ze of ze zelf de nodige begeleiding konden inkopen, later kozen ze voor het net gestarte groeiversnellersprogramma dat bedrijven ondersteunt die willen groeien van enkele miljoenen omzet naar zo’n 20 miljoen. Drie van hen waren daar net mee gestart toen Forum hen eind vorig jaar voor het eerst sprak. Nummer vier twijfelde nog en nummer vijf had het op de lange baan geschoven. Als gevolg van de crisis moest ze alle moeite doen om het hoofd boven water te houden.

“Mijn werk is echt superleuk geworden”, zegt Gerard van de Looi (40), die net als Fischer al vanaf vorig jaar zomer aan het programma meedoet. “Ik ben nu meer bezig met dingen waarvan ik denk dat ik er goed in ben: minder operationeel, meer strategisch.” Van de Looi zit met zijn automatiseringsbedrijf E-id in een modern kantoorpand op een steenworp afstand van de A2 in Vianen. In grote open en halfopen ruimtes met opvallend lege werktafels zitten jonge mannen (slechts twee van de 48 personeelsleden zijn vrouw) achter hun Apple-scherm.

De directeur heeft een eigen kamer, net als de verkoopafdeling die naast een grote open ruimte zit waar tot voor kort de kantine was, maar nu een enorm poolbiljart staat.

“Weet je wat ons probleem was”, zegt Van de Looi. “Wij kunnen te veel. Als een klant zich met een ict-probleem meldde, was ons standaardantwoord: geen probleem, lossen we wel op. Voor veel bedrijven is dat niet geloofwaardig.” Mede daarom is hij meer gaan focussen op een gat in de markt waar E-id volgens hem flink groot kan worden: de gebrekkige samenwerking binnen veel bedrijven tussen de afdelingen ict en marketing. ict’ers moeten tegen zo laag mogelijke kosten de systemen draaiende houden maar kijken nauwelijks hoe ze hun kennis en mogelijkheden kunnen inzetten om de marketingprestaties van hun bedrijf te verbeteren, verduidelijkt Van de Looi. Zijn doelgroep zijn de vijfhonderd grootste ondernemingen van Nederland, aangevuld met interessante overheden. “Daar zit een enorme omzetpotentie. Als we een flintertje van die cake kunnen meepakken, zijn we al gelukkig.”

Als alles volgens plan gaat, heeft hij eind dit jaar vijftig man in dienst.

Eind 2011 zijn dat er 65 en vervolgens groeit hij jaarlijks met steeds grotere stappen naar 150 in 2014. “Ken je het boek Mastering the Rockefeller Habits?”, vraagt hij opeens. “Dat gaat erover hoe je een

Remco Fischer (Drukkerij Revon), uiterst links, kijkt even bij zijn medewerkers:

Gerard van de Looi (E-id): ‘Ik ben nu meer bezig met

‘Laatst zag ik dat een goede bekende was omgevallen. Daar schrok ik wel van’

dingen waar ik goed in ben’

maar volgens mij is dit de enige manier om in deze markt nog te groeien. Er is overcapaciteit in Nederland, autonome groei zit er nauwelijks meer in. De totale markt is nu ongeveer 7,2 miljard. Als ik daar een promille van binnenhaal, ben ik al tevreden.” Maar het surfen over de faillissementsites heeft soms ook wel iets triests. “Laatst zag ik dat een goede bekende was omgevallen. Daar schrok ik wel van en heb hem meteen gebeld. Ja, zei hij: ik had al wel verwacht dat jij als eerste zou reageren.”

poolbiljart

28

FORUM #14/22.07.10

vinger aan de pols kunt houden bij snelgroeiende bedrijven. Waar een normaal bedrijf met een jaarcyclus werkt, denkt een snelgroeiend bedrijf per kwartaal.” Inmiddels is hij dat ook gaan doen, met elke drie maanden niet alleen nieuwe winst- en omzetdoelen maar ook een nieuw thema. Vorig kwartaal was dat ‘verras je klant’. De leden van het beste team konden er een i-pad mee winnen. “Misschien dat het geen concrete business oplevert, maar je kunt jezelf toch positief in de kijker zetten.”

microsoft “Heb je geen Skype?”, mailt Jeroen Komen (42), eigenaar en oprichter van automatiseringsbedrijf Knoworries die in de Verenigde Staten zit.

Uit zijn reactie op het antwoord blijkt een lichte teleurstelling maar vervolgens is hij niet te beroerd om gewoon de ouderwetse telefoon te pakken en naar Nederland te bellen. In Detroit bezocht hij een congres en inmiddels is hij met een huurauto op weg richting westen. Eerst om vakantie te vieren, daarna voor een bezoek aan Microsoft. “Ik wil ook wel eens zien hoe ze daar werken.”

Lange tijd twijfelde hij of zijn bedrijf, dat nu zo’n dertig mensen in dienst heeft, wel moest groeien. Inmiddels is de kogel door de kerk. Groei is onvermijdelijk, al was het alleen maar omdat de ict steeds ingewikkelder wordt. Komen wil dat zijn bedrijf meer gaat inspelen op de netwerkeconomie die hij om zich heen ziet ontstaan. Zijn klanten gaan steeds meer gebruik maken van zelfstandige deskundigen van buiten. “Daarvoor leveren wij de ict-infrastructuur en dat is nog helemaal niet zo eenvoudig: krijgen die externe medewerkers bijvoorbeeld toegang tot alle agenda’s?” Knoworries wil zich vooral richten op Skype en verwante programma’s die het samenwerken vanachter de computer

makkelijker maken. “Daardoor wordt het veel eenvoudiger om thuis te werken of tijdens een reis. Over tien jaar is dat denk ik al zo ver voor iedereen. Steeds meer bedrijven zullen hun telefooncentrales de deur uit doen.”

Alhoewel hij een jaar terug nog twijfelde of hij mee zou doen met de groeiversnellers van ez, is die optie nu helemaal van de baan. “Een doelstelling van 20 miljoen omzet past gewoon niet bij ons soort organisatie. Met zo’n doelstelling beperk je je enorm. Die is in strijd met het hele netwerkidee waarbij je een vertrouwensband creëert en mensen elkaar wat gunnen. Je weet van te voren nooit precies wat daar uit komt.”

“Ik denk dat de anderen harder zullen groeien”, zegt hij over zijn vrienden. “Maar dit past bij mij, onze cultuur en onze klanten.”

doorstart Een van de hoofden die iets boven de lange rijen witte kasten uitsteken, gaat ineens omhoog. Directeur Liesbeth Renne (47) van architectenbureaus gaj en vbw zit in haar nieuwe Arnhemse kantoor gewoon in de grote kantoortuin tussen haar personeel. Op de veertiende verdieping van een fonkelnieuwe toren aan de Rijn werken de dik twintig medewerkers van de bureaus waarvan ze mede-eigenaar is. Als ze naar het oosten kijken, zien ze de bossen van Hoch-Elten in Duitsland liggen, in het zuiden glinstert de skyline van Nijmegen.

Een jaar geleden zag haar leven er nog heel anders uit. Toen was Renne algemeen directeur van gaj, dat zo’n 35 man in dienst had en in een duur kantoorgebouw zat pal naast het centraal station. In 2002 was het ontstaan uit een fusie van haar eigen bouwkundig adviesbureau en een architectenkantoor. Maar de kredietcrisis en de daaropvolgende neergang in de bouw sloegen keihard toe. Afscheid nemen

‘Ik denk dat de anderen harder zullen groeien, maar dit past meer bij mij’

De pooltafel bij automatiseringsbedrijf E-id

29

Jeroen Koomen (Knoworries)

FORUM #14/22.07.10

achtergrond

van een aantal medewerkers bleek onvoldoende en eind vorig jaar ging de zaak failliet. “Mensen zeggen wel eens dat je vijftien jaar korter leeft als je zoiets hebt meegemaakt”, zegt Renne. “Volgens mij klopt dat wel. Ook al kun je er niets aan doen dat de markt instort, toch voelt het als een mislukking. Bovendien heb je een constante angst dat het je persoonlijk gaat raken. Dat bijvoorbeeld ook je huis verkocht moet worden.”

Al vooraf had Renne berekend dat ze een doorstart kon maken met een handvol personeelsleden. Maar toen het faillissement uiteindelijk aangevraagd was, bleek er een kaper op de kust. Een van haar collegadirecteuren was benaderd door een concurrent die het samen met hem ook wel wilde proberen. Eerst schoot de prijs omhoog en nadat het haar toch gelukt was het bureau te behouden, barstte een strijd om de klanten los. “Die andere partij ging hen ook brieven sturen. We zijn er zo heel wat kwijtgeraakt.”

Enkele maanden eerder had Renne zelf nog het kleinere bureau vbw kunnen overnemen. Maar zelfs als ze alle medewerkers bij elkaar zette, was haar oude pand veel te groot geworden. Al een maand na de doorstart volgde de verhuizing.

“Het was een absurde tijd, er is zoveel gebeurd. Pas vanaf maart heb ik het idee dat het allemaal weer loopt.” Haar werk is nu eigenlijk leuker geworden, zegt Renne. “Alle vergaderingen hebben we afgeschaft en ik zit gewoon weer tussen mijn mensen. Ook heb ik weer meer overleg met de opdrachtgevers. De laatste twee jaar was ik mijn tijd vooral kwijt aan interne zaken: financiën, personeel.”

Op termijn wil ze wel weer groeien. Een bedrijf met vijftien medewerkers, moet volgens haar op de zelfde manier te runnen zijn zoals ze het nu doet. Twee bedrijven van die omvang ook. Ook wil ze de porte-

feuille breder maken. Het doorgestarte gaj zat vooral in de scholenbouw. “Dat is eigenlijk toch te risicovol”

videoproducties Uitbreiding van het dienstpakket is ook de keuze die Heleen Sluijs (45) maakte. Een half jaar geleden was ze alleen nog directeur van Romae, het detacheringsbureau voor webredacteuren en online communicatiespecialisten dat ze zo’n tien jaar eerder oprichtte. Nu is ze de kersverse eigenaar van een holding van vijf bv’s waarvan Romae er slechts een is. “Je moet je verbreden anders kun je je als merk niet staande houden. Tien jaar geleden bestond het vak webredacteur nog niet, inmiddels kan elke redacteur ook voor het web schrijven. Het produceren van content is veel meer geworden dan alleen het schrijven van tekst en het verzamelen van plaatjes.”

Haar nieuwe bv’s moeten daar op inspelen: videoproducties, online uitgaven en toepassingen specifiek voor mobiel internet. In elke nieuwe bv zitten minimaal drie mensen. Over vijf jaar moeten twee van de vier nieuwe bv’s de omvang van Romae hebben. De totale omzet van de holding ligt dan boven de 20 miljoen en het aantal personeelsleden rond de 150. Over dat laatste houdt ze nog een slag om de arm. “Een aantal zaken hebben we nog niet precies uitgewerkt. Dat wil ik in augustus met mijn nieuwe directeuren gaan doen.”

Van de crisis heeft ze geen last. “Dat komt natuurlijk ook omdat onze markt nog steeds enorm groot is. Daar zit nog altijd groei in.” Omzet weghalen bij de concurrenten hoeft niet. “Ik kan het echt bijzonder goed met ze vinden.”  De eerste aflevering van groeien in crisistijd is te vinden op www.vno-ncw.nl/forum

‘Ik heb geen last van de crisis’

Een van de medewerkers van architectenbureau gaj

Heleen Sluijs (Romae)

en vbw 30

FORUM #14/22.07.10

buiten beeld

Kees van Lede (67) Was: bestuursvoorzitter AkzoNobel (1994-2003), voorzitter vno (1984-1991) Is: president-commissaris Heineken, commissaris Philips, Air France/klm, Sara Lee en Air Liquide Tekst: Paul Scheer Foto: Erik van der Burgt

‘Drukte begint te knagen’ “Het vertrek van Organon uit Nederland raakt me persoonlijk. Ik vind het vreselijk. Het is een steengoed bedrijf. In de tijd dat het nog onderdeel was van AkzoNobel was het de grootste winstmaker. Het heeft het concern destijds boven water gehouden. Ik had dan ook, toen AkzoNobel in 2007 besloot om zich op de verfdivisie te concentreren, de zelfstandigheid van Organon willen bewaren.”

“Het besluit van de Amerikaanse eigenaar van Organon is vrij dodelijk voor de farmaciesector in Nederland. We raken veel kennis kwijt. Het is bovendien een relatief schone industrie, die je als land juist niet kwijt wilt. Ik heb in dat verband als lid van de evaluatiecommissie van het Topinstituut Farma gepleit voor langdurige overheidsfinanciering.

Maar daar wilde de overheid niet aan. Nederland is wat dat betreft te ‘zuunug’ als je het vergelijkt met landen als Frankrijk. Aan de andere kant moeten we in het maatschappelijke debat ook weer niet te snel naar de overheid kijken.”

“Ik heb als bestuursvoorzitter en later als commissaris de korte termijn aandeelhouderswaarde nooit omarmd. Het gaat mij om het lange termijn evenwicht van belangen van medewerkers, klanten en aandeelhouders. Daarmee ging ik, zeker in de jaren voor de kredietcrisis, tegen de stroom in. Je maakt je daar niet populair mee. Vergelijk het met een 31

FORUM #14/22.07.10

voetbalclub: mensen vinden het niet fijn als jij er als enige op wijst dat er geen geld is voor de aanleg van een nieuw veld.”

“Ik heb vooral commissariaten bij bedrijven die producten maken of diensten leveren waar je kunt zien wat er gebeurt. Met het op de markt brengen van financiële producten die niet altijd worden begrepen in de top van de organisatie, heb ik minder affiniteit. Ik ben wel lang president-commissaris bij De Nederlandsche Bank geweest. Ik had de kredietcrisis dolgraag in die functie willen meemaken, maar was toen al weg. De kritiek op dnb vind ik niet terecht, afgezien dan van het onvoldoende optreden tegen dsb. Maar ik vind niet dat de presidentdirecteur om die reden moet opstappen. Doe je dat wel, dan geef je toe aan de druk en ondermijn je de onafhankelijkheid van dnb.”

“Het predikaat ‘machtigste commissaris van Nederland’ zegt me niets.

Sterker: de drukte begint te knagen. Natuurlijk doe ik het mezelf aan.

Ik heb veel nee gezegd tegen commissariaten en niet-betaalde functies die me werden aangeboden, maar toch te veel ja. Soms vlieg ik in korte tijd zo vaak de wereld over voor vergaderingen, dat ik net zo goed piloot had kunnen worden.” 

binnenland

Peter van der Meij bij de oude brug: “Nieuwe brug bij Gorinchem als eerste aanpakken”

‘Opwaardering A27 moet gewoon’ Nederlands op één na duurste file tussen Utrecht en Breda blijft voorlopig gewoon staan. Een slechte zaak.

“Dit project mag gewoon niet worden geschrapt”, vindt bzw-bestuurder Peter van der Meij.

Tekst: Frank den Hoed | Foto: Ton Poortvliet

Nog deze zomer zou demissionair verkeersminister Eurlings een besluit nemen over de aanpassing van de A27 tussen Utrecht en Breda.

Maar in de zoektocht van het kabinet naar mogelijke bezuinigingen, dreigt het doek voor het project te vallen. Een slechtere boodschap is voor het bedrijfsleven niet mogelijk, oordeelt Peter van der Meij, bestuurslid van de BrabantsZeeuwse Werkgeversvereniging (bzw).

De A27 tussen Utrecht en Breda is al jaren een zorgenkindje. Dagelijks gaat een indrukwekkende stroom verkeer over deze belangrijke noord-zuidverbinding: in de startnotitie A27 van het ministerie van Verkeer en Waterstaat uit 2004 (met uitgangspunten voor opwaardering van de weg) werd melding gemaakt van tachtigduizend tot 110 duizend motorvoertuigen per dag. Zes jaar later zijn het er 32

flink wat meer. Des te pijnlijker voelen de tekortkomingen, zoals de smalle brug bij Gorinchem en het verouderde knooppunt Hooipolder bij Raamsdonksveer.

De filestatistieken onderstrepen de ernst van het probleem. Stond de A27 Utrecht-Breda in 2008 nog op een 18e plaats in de file top 50, vorig jaar was de weg al ‘met stip’ gestegen naar plaats 6. De financiële consequenties van de stilstand zijn groot. Vervoerders en verladers verenigd in tln en evo becijferden de schade in 2007 op 24 miljoen euro, alleen al voor de transportsector. Daarmee stond de weg dat jaar op nummer 2 in de lijst van duurste files, na de A2.

Bedrijfsleven, gemeenten en provincies presenteerden eind mei hun oplossing voor de verkeersproblemen op de A27. Een eensgeFORUM #14/22.07.10

zind standpunt, vervat in een heldere brochure. Van der Meij: “Dat de neuzen van de diverse belanghebbenden dezelfde kant op wijzen, maakt het voor de minister eenvoudig om nog maar op één alternatief verder te studeren. Dit houdt de vaart erin. Precies zoals in het advies van de commissie-Elverding (gericht op het versnellen van de besluitvorming over infrastructuur; red.) was bepleit.”

Maar of het project ook echt snel wordt aangepakt, is dus nog maar de vraag. Van der Meij vreest de impact van het rapport van de ambtelijke werkgroep die in opdracht van het demissionaire kabinet-Balkenende heeft ge­­ zocht naar bezuinigingen op het gebied van mobiliteit. “We hebben alle wegenplannen gezien die men heeft bestudeerd. En daar zijn we toch wel van geschrokken. Want bovenaan het lijstje te schrappen projecten prijkt uitgerekend de A27.”

De opwaardering van de A27 tussen Utrecht en Breda was dichterbij dan ooit. “De start van het karwei stond op de rol voor 2014. Het zal toch niet zo zijn dat het project op het laatste nippertje alsnog in de koelkast verdwijnt?”, verzucht hij.  www.bzw.nl

rubrieksnaam

Beste jonge ondernemers komen uit Nederland jong ondernemen

Brinkman geschokt door eib-prognoses

De trotse Nederlandse prijswinnaars tonen de ‘cheques’

Het Nederlandse studentenbedrijf Greeny Games heeft tijdens de Europese ondernemerswedstrijd voor hbostudenten, begin juli, de prijs voor beste jonge ondernemers in de wacht gesleept.

Tijdens de Ja-Ye European Enterprise Challenge 2010, dit jaar gehouden in het Bulgaarse Sofia, namen student-ondernemers uit heel Europa het tegen elkaar op. De Nederlandse inzending bestond uit studenten van de Hogeschool Utrecht die afgelopen jaar deelnamen aan het onderwijsprogramma van Jong Ondernemen.

Hun product, Greeny Games, is een bordspel dat kinderen vanaf acht jaar op een leuke manier leert hoe je met het milieu hoort om te gaan.

Net als de variatie onder de inzendingen maakte ook de kwaliteit waarmee de Europese jonge ondernemers hun pro33

ducten op de markt zetten indruk. Maar het overall ondernemerschap dat Greeny Games uitstraalt in haar pers- en marketingbeleid, maar ook in hun duurzaamheidstrategie èn hun visie en passie gaf voor de jury de doorslag. Greeny Games won de Citi Sustainability Award (een van de vijf deelprijzen) én de prijs voor het beste hbo-studentenbedrijf van Europa.

De internationale organisatie Junior Achievement is een netwerk van meer dan honderd organisaties wereldwijd die het ondernemerschap onder jongeren stimuleren. Elk jaar organiseert een van de veertig Europese deelnemende landen – aangesloten bij zusterorganisatie Junior Achievement Young Enterprise Europe – een finale onder de beste jonge onder­ nemers per deelnemend Europees land. www.jongondernemen.nl

FORUM #14/22.07.10

De bouw- en infrasector gaan dit jaar door een nog dieper dal dan verwacht. Dit blijkt uit de nieuwste cijfers van het Economisch Instituut voor de Bouw (eib). Elco Brinkman, voorzitter van Bouwend Nederland, reageert geschokt.

Het eib hield tot voor kort nog rekening met een productiedaling van 8 procent, maar heeft de verwachting op basis van de meest recente cijfers naar beneden bijgesteld. Nu wordt uitgegaan van ruim 10 procent productieverlies. “Hierdoor gaan alle alarmbellen rinkelen, stelt Brinkman. “Uit de cijfers van het eib blijkt klip en klaar dat de crisis in de bouw en infra zich verergert en nog dieper wordt. Daardoor dreigt na de zomer opnieuw een ontslaggolf te ontstaan.”

Het is de voortdurende politieke onzekerheid die volgens Brinkman de toekomst extra ongewis maakt. Hij roept daarom de politiek op om de crisismaatregelen die zijn genomen te verlengen.

Hij gaat er vanuit dat de formatie de komende weken ‘de noodzakelijke helderheid biedt’ over de toekomst, daarmee doelend op de discussie over de hypotheekrenteaftrek. “Voordat je het weet zitten we alweer tegen de winter aan. Als er dan nog steeds geen duidelijkheid is, zal de ellende niet meer te overzien zijn.” www.bouwendnederland.nl

vereniging rubrieksnaam

personalia

De Werkgeversvereniging Contact­­ centers (wgcc ) neemt na twaalf jaar afscheid van voorzitter Dick Bakker en secretaris Dian van Leeuwen. Bakker is oprichter en commissaris van Unamic/hcn, een bedrijf in Business Process Outsourcing. Van Leeuwen is oud-lid Eerste Kamer en voormalig voorzitter van de vvd en de Emancipatieraad.

Geertjan Sarneel is met ingang van 1 juli voorzitter van de Koninklijke Notariële Beroeps­ organisatie (knb). Sarneel is sinds januari 2007 lid van het knbbestuur en vanaf oktober 2008 plaatsvervangend voorzitter. Hij is de opvolger van Erna Kortlang, die 7,5 jaar lid is geweest van het knbbestuur, waarvan de laatste 2 jaar en 9 maanden als voorzitter.

34

Gijs de Vries wordt door het kabinet voorgedragen als lid van de Europese Rekenkamer. De Vries is sinds 1 oktober 2008 lid van het college van de Algemene Rekenkamer in Den Haag. Van 1998 tot 2002 was hij staatssecretaris van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties in het Tweede Kabinet-Kok. In 2002 volgde hij Hans van Mierlo op als Nederlands

Per 15 juli is Kees Beuving benoemd als voorzitter van de raad van bestuur van Friesland Bank.

Hij volgt Robbert Klaasman op, die sinds 21 april is teruggetreden. Beuving was vanaf 1970 tot

Nieuwe bestuursleden vno-ncw

Hans de Ruiter

FORUM #14/22.07.10

friesland bank

Alex Otto combineert per 1 juli zijn functie als cio van Delta Lloyd Groep met het directievoorzitterschap van Delta Lloyd Asset Management. Otto volgt daarmee Jaco Aardoom op, die na acht jaar terugtreedt als directievoorzitter van Delta Lloyd Asset Management. Hij zal Delta Lloyd

Grand Hotel Karel V, is per 1 juni lid van het dagelijks en algemeen bestuur van vno-ncw als opvolger van Hajé de Jager.

Nederlandse Brouwers en volgt Philip de Ridder op in die functie.

De Ruiter is tevens benoemd tot voorzitter van de commissie voorbereiding arbeidsvoorwaardenbeleid (cvab).

Hans de Ruiter, human resources directeur van Heineken Neder­­­land, is sinds 6 juli toegetreden tot het dagelijks en algemeen bestuur van vno-ncw. De Ruiter heeft zitting in het bestuur namens de

Kees Beuving

Per 24 juni is Giel Braun, directeur Profcore Business Services, toegetreden tot lid van het algemeen bestuur van vno-ncw namens de lwv. Hij volgt Jan Lamkin op.

Toon Naber, voorzitter landelijk bestuur Koninklijke Horeca Nederland en algemeen directeur

Toon Naber

profcore

Ronald van Zetten, ceo van hema en Peter van Laere, ceo van Neckermann.com treden toe tot het bestuur van Thuiswinkel.

Het algemeen bestuur van Thuiswinkel.org, onder voorzitterschap van Ed Nijpels, is daarmee uitgebreid naar acht bestuurders.

Stefan van der Heijden is benoemd tot lid van de raad van bestuur van graszaadproducent Barenbrug. In deze positie is hij verantwoordelijk voor de onderzoeksactiviteiten van Barenbrug. Van der Heijden is sinds 2004 werkzaam bij Barenbrug als directeur onderzoek.

en met 2006 werkzaam in het Nederlandse bankwezen. Van 1999 tot 2006 was hij in dienst bij Fortis, laatstelijk in de functie van voorzitter van de raad van bestuur van Fortis Bank Nederland.

grand hotel karel v

Jan Ploeg (links) en Geert Vermeer

regeringsvertegenwoordiger in de Europese Conventie. Van 20032007 was hij coördinator terrorismebestrijding van de Europese Unie. Het huidige Nederlandse collegelid, Maarten Engwirda, legt zijn functie per 31 december neer.

Hij is dan 15 jaar lid geweest van de Europese Rekenkamer. Daarvoor was hij lid van de Algemene Rekenkamer van 1990 tot 1996.

Fred Paling is benoemd tot lid van de raad van bestuur van het Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen (uwv).

De benoeming is ingegaan per 1 juli en geldt voor een periode van vijf jaar. Binnen uwv heeft Paling diverse directiefuncties vervuld, de laatste jaren als directeur van de divisie Arbeidsgeschiktheid. Paling is de opvolger van Annette Dümig, die met prepensioen gaat. Zij had sinds de oprichting van uwv in 2002 zitting in de raad, de laatste vijf jaar als plaatsvervangend voorzitter.

heineken nederland

Geert Vermeer is per 1 juli de nieuwe bondsvoorzitter van bovag.

Hij volgt Jan Ploeg op. Vermeer heeft een lange staat van dienst bij bovag. Meest recent als voorzitter van bovag Autodealers. bovag

­

Giel Braun

rubrieksnaam

Peter Franssen, bestuurslid bij de Vereniging Kunststof­verpakkingen Nederland (vmk), is benoemd tot voorzitter van PlasticsEurope Nederland. Hij volgt in die functie Paul Evers (basf) op die zo’n tien jaar de voorzittersfunctie had vervuld. Peter Franssen is commercieel directeur bij LyondellBasell.

bouwend nederland

delta lloyd groep

Groep binnenkort verlaten. Jaco heeft in totaal 22 jaar voor de diverse vermogensbeheer­activiteiten van Delta Lloyd Groep gewerkt.

Aandacht voor crimi-preventie in de bouw

De raad van bestuur van Koninklijke Ten Cate (TenCate) heeft Dave Clarke met ingang van 1 januari 2011 benoemd tot groepsdirecteur van TenCate Advanced Composites wereldwijd. Daarnaast is Wally Moore per 1 juli van dit jaar benoemd tot groepsdirecteur TenCate Geosynthetics wereldwijd. Jorg Huber, momenteel groepsdirecteur van TenCate Advanced Composites wereldwijd, zal TenCate eind dit jaar wegens het bereiken van de pensioengerechtige leeftijd verlaten.

Hij blijft wel als extern lid van de directie van Royal Ten Cate USA aan de onderneming verbonden.

Alex Otto

Transport en Logistiek Nederland (tln) heeft Alexander Sakkers herbenoemd tot algemeen voorzitter van tln voor een periode van drie jaar.

Jan Mengelers is benoemd tot commissaris bij Amsterdam rai.

Mengelers is bestuursvoorzitter van tno. Hij volgt klm-topman Peter Hartman op als commissaris.

V.l.n.r. Pieter-Jaap Aalbersberg, lid van de Raad van Korpschefs, demissionair minister van Justitie Hirsch Ballin, Elco Brinkman (voorzitter Bouwend Nederland), Jan Franssen (waarnemend voorzitter Verbond van Beveiligingsorganisaties) en Leo de Boer (directeur Verbond van Verzekeraars)

Verzekeraars en brancheorganisaties gaan bouwondernemers wijzen op de maatregelen die zij kunnen treffen om criminaliteit op de bouwplaats te voorkomen. Dat is afgesproken in het Convenant criminaliteit bouwlocaties, dat op 7 juli is ondertekend in Den Haag.

voorzitter Bond van Fabrikanten van Betonproducten in Nederland (bfbn) is 24 juni toegetreden tot het algemeen bestuur van vno-ncw. De bestaande vacature voor bfbn.

Sinds 1 juli is Geert Vermeer, bondsvoorzitter van bovag, toegetreden als lid van het dagelijks en algemeen bestuur van vnoncw namens bovag. Hij is Jan Ploeg opgevolgd.

Geert Vermeer

bfbn

bovag

Algemeen directeur vbi Ontwikkeling en Spanbeton, Lambert Teunissen, tevens

Lambert Teunissen

35

FORUM #14/22.07.10

Bouwondernemers zijn nog te vaak slachtoffer van criminaliteit op de bouwplaats. Volgens de Monitor Criminaliteit Bedrijfsleven beliep de totale schade door inbraak, diefstal en vernieling in 2009 114 miljoen euro. Hoewel dat minder is dan de 120 miljoen euro uit 2004, voldoet het nog niet aan de doelstelling uit het Actieplan Veilig Ondernemen: een reductie van de criminaliteit op bouwplaatsen met 25 procent ten opzichte van 2004.

Het Convenant criminaliteit bouwlocaties, ondertekend door onder meer Bouwend Nederland en het Verbond van Verzekeraars, moet helpen het streefcijfer alsnog te halen. Een van de acties die wordt ondernomen, is de verspreiding van een handreiking met ­praktische tips gericht op het terugdringen van de criminaliteit op bouwplaatsen. www.bouwendnederland.nl | www.verzekeraars.org

vereniging rubrieksnaam

Lucht voor vrachtverkeer Het ministerie van Economische Zaken stelt 16,6 miljoen euro beschikbaar voor de aanleg van een verbinding voor vrachtverkeer tussen Bloemenveiling Aalsmeer, luchthaven Schiphol en de snelweg A4. Het georganiseerd bedrijfsleven is tevreden. evo, tln en vno-ncw West hadden zich de afgelopen maanden sterk gemaakt voor de realisatie van de verbinding. De weg moet het vrachtverkeer tussen luchthaven Schiphol en Bloemenveiling Aalsmeer scheiden van het overige verkeer. Dit verbetert volgens de organisaties de doorstroming op de provinciale weg N201 Haarlem-Hilversum én de bereikbaarheid van de luchthaven en de bloemenveiling.

De doorstroming op de N201 is al jaren een probleem. Vrachtverkeer dat de veiling aandoet, heeft te kampen met grote vertragingen. Dat levert veel economische schade op. De provincie is al bezig om de weg om Uithoorn heen te leggen en de doorstroming te verbeteren. Nu blijkt dat de huidige aanpassingen de problemen na 2015 niet zullen oplossen, zijn aanvullende maatregelen dus broodnodig. www.vno-ncwwest.nl

nederlandse brouwers

Brouwers kiezen nieuwe naam

Hans Wiegel proost op de naamswijziging 36

Het Centraal Brouwerij Kantoor heeft een nieuwe naam: Nederlandse Brouwers. Hans Wiegel, voorzitter van belangenbehartiger van Nederlandse bierbrouwers, maakte dat op 1 juli in Maarssen bekend.

Wiegel bracht het nieuws over de naamswijziging tijdens de eerste BierParty: een evenement dat moet uitgroeien tot hét jaarlijkse brouwerstreffen. De BierParty komt in plaats van de traditionele Biertapsociëteit die jarenlang op het Binnenhof plaatsvond. De insteek – brouwers, beleidsmakers, pers en relaties bij elkaar brengen onder het genot van een goed glas bier – is ongewijzigd.

Volgens Wiegel was de tijd rijp om de naam van de vereniging meer in lijn te brengen met de hedendaagse hoofdactiviteit. “Wij voeren de naam Centraal Brouwerij Kantoor sinds de oprichting in 1939. In die tijd, vlak voor de Tweede Wereldoorlog, droeg de vereniging vooral zorg voor de verdeling van grondstoffen. Nu leggen wij ons veel meer toe op het behartigen van de belangen van de brouwers. En daar past onze nieuwe naam uitstekend bij!” www.nederlandsebrouwers.nl FORUM #14/22.07.10

meer frisdrank De economische crisis ten spijt dronken Neder­ landse consumenten in 2009 meer frisdranken, waters, sappen en siropen dan het jaar ervoor.

Die ontwikkeling stemt de vereniging Frisdranken, Waters, Sappen (fws) tevreden. Grootste stijging deed zich voor bij de consumptie van frisdranken.

Die steeg met 3,7 procent: van 98,9 liter per hoofd van de bevolking in 2008 naar 102,7 liter in 2009. De fws noemt als een mogelijke reden voor de stijging de vele productinnovaties in de sector. www.fws.nl

extra promotie ProVoet, de brancheorganisatie voor de pedicure, probeert het belang van een goede voetverzorging bij meer mensen tussen de oren te krijgen. Een tv-reclamecampagne in juli en september moet daaraan bijdragen. Een beetje (extra) promotie kan geen kwaad: uit recent onderzoek blijkt dat maar 20 procent van de Nederlanders naar een pedicure gaat. Van die bezoekers is slechts 36 procent bekend met ProVoet. www.provoet.nl

autoverkopen in de plus De verkopen van nieuwe personenauto’s zijn in eerste halfjaar van 2010 met 22,3 procent gestegen. Dit melden bovag en rai Vereniging.

Er werden 270.503 auto’s geregistreerd, tegen 221.202 stuks in dezelfde periode het jaar ervoor.

De maand juni spande de kroon, met een stijging van 44,1 procent. In die maand werden 51.099 auto’s geregistreerd, tegen 35.452 in dezelfde maand een jaar eerder. www.bovag.nl | www.raivereniging.nl

nyenrode-eer George Keune, directeur-eigenaar van Keune Haircosmetics, heeft de eerste Nyenrodeonderscheiding toegekend gekregen. De Spirit of Enterprise Life Time Achievement Award is bedoeld voor uitzonderlijke ondernemers die in stilte werken aan de uitbouw van hun onderneming. Keune kreeg de onderscheiding omdat zijn bedrijf “illustratief is voor de belangrijkheid van familiebedrijven”. Bijna de helft van de bedrijven met minimaal honderd werknemers is een familiebedrijf; 69 procent van alle Nederlandse bedrijven is een familiebedrijf.

rubrieksnaam

tln

Transport waarschuwt voor chauffeurstekort De komende jaren ontstaat een groot tekort aan chauffeurs.

Dit blijkt uit een studie van Policy Research Corporation. Sociale partners in het wegvervoer pleiten voor snel ingrijpen. Eerste eigen actie is een imagocampagne.

Uit het onderzoek in opdracht van Transport en Logistiek Nederland, Koninklijk Nederlands Vervoer, Vereniging Verticaal Transport, fnv Bondgenoten en cnv Vakmensen blijkt dat de sector voor de enorme uitdaging staat: in de jaren tot 2015 zijn er tot 58 duizend nieuwe chauffeurs nodig. Een groot deel daarvan, 49 duizend chauffeurs, is nodig om te voorzien in de vervangingsbehoefte. Dit ondanks de economische recessie.

Sociale partners willen met demissionair minister Donner van Sociale Zaken en Werkgelegenheid aan tafel om te komen tot een gemeenschappelijke aanpak van het personeelsprobleem. Die aanpak moet zich richten op behoud van gekwalificeerd personeel, de instroom van jongeren en speciale projecten op het gebied van sociale innovatie. Verder willen de organisaties een regeling ter compensatie van de hoge opleidingskosten voor chauffeurs.

Om kennis en inzichten over sociale innovaties in het wegvervoer te verspreiden, hebben sociale partners een website www.socialeinnovatietransport.nl in het leven geroepen. Hier kunnen wegvervoerders de middelen vinden om voor hun bedrijf te onderzoeken welke sociale innovaties het meest geschikt zijn, welke voordelen daarmee te behalen zijn en hoe ze kunnen worden ingevoerd.

Op 3 juli werden de hoofdrolspelers voor de campagne gepresenteerd: chauffeur Frank Huizing en logistiek medewerker Hans Ebben, beiden met bloemen

Op korte termijn komt de sector met een imagocampagne ‘De belangrijkste baan’. Met die campagne wil ze potentiële chauffeurs (en logistiek medewerkers) over de streep trekken. www.tln.nl | www.knv.nl | www.verticaaltransport.nl

Tripartite akkoord Aruba Op 25 juni is een ‘Akkoord voor Aruba’ gesloten. Regering, vakbonden en werkgevers toonden zich verheugd over het bereiken van dit voor Aruba bijzondere akkoord.

Het akkoord is ondertekend door de minister-president namens het kabinet en door een keur aan organisaties, waaronder de sociale partners.

In het akkoord hebben zij onderschreven dat Aruba sociaal-economisch in een zorgelijke situatie verkeert. Doorgaan op de huidige voet is geen optie meer, omdat Aruba dan het komende decennium ernstig zal verarmen. De betrokkenen hebben de wil uitgesproken om met elkaar te overleggen over oplossingen in de komende jaren.

Er is overeenstemming dat voor 2018 het begrotingstekort beneden 3 procent moet liggen en de staatsschuld zo mogelijk bene37

den 50 procent. Dit om te vermijden dat de rentelasten zo oplopen, dat er geen ruimte meer is voor de broodnodige investeringen in onder meer infrastructuur, onderwijs en veiligheid én in de sociale voorzieningen.

Het is de bedoeling dat er voor 31 juli een vervolgakkoord ligt over de financieel-economische situatie, het investeringsklimaat, de arbeidsongeschiktheidsverzekering, de aanvullende pensioenregelingen en de financiering van de algemene ziektekostenverzekering. De pensioenregeling voor politieke ambtsdragers zal worden versoberd.

Afgesproken is dat de sociale dialoog een structureel karakter zal krijgen. De betrokkenen zullen minstens tweemaal per jaar met elkaar overleggen. www.vno-ncw.nl

FORUM #14/22.07.10

Geen botte bijl in maritieme inspecties Een toekomstig kabinet moet bij het zoeken naar bezuinigingen niet de botte bijl hanteren en beknibbelen op overheidsinspecties. Dat zeggen de brancheverenigingen in de maritieme sector.

Maritieme ondernemers zijn volgens de organisaties – waaronder kvnr, cbrb en Scheepsbouw Nederland – sterk afhankelijk van goed functionerende overheidsinspecties. Bezuinigingen op deze inspecties kunnen nadelig uitpakken voor de Nederlandse ondernemers als ze ondoordacht worden uitgevoerd. De organisaties vinden verder dat de overheid terughoudend moet zijn met het uitplaatsen van overheidstaken naar marktpartijen.

Behalve dat daarmee veel cruciale kennis verdwijnt bij de overheid, leidt dit ook vaak tot hogere kosten en een hogere belasting voor de ondernemers. www.cbrb.nl | www.kvnr.nl www.scheepsbouwnederland.nl

vereniging rubrieksnaam

even bellen met…

knv

Ad Toet, directeur knv Rode diesel, een brandstof met een fors lagere accijns dan normale diesel, dreigt onder het mom van vergroening van belastingstelsel te verdwijnen. Ad Toet, directeur van Koninklijk Nederlands Vervoer (knv) vreest de gevolgen.

Bent u niet gevoelig voor de argumenten van minister De Jager?

“Nee. De afschaffing van de rode diesel wordt nu aangekondigd onder het mom van vergroening. Alsof rode diesel niet groen zou zijn.

Flauwekul! In het verleden bevatte rode diesel wat extra zwavel. Maar dat is allang niet meer zo. Dus het is een rare gedachtekronkel om dan nu – onder het mom van vergroening van het fiscale stelsel – de rode diesel er uit te knikkeren.”

Wie worden erdoor getroffen?

“Bedrijven in de havens die de rode diesel gebruiken voor kranen, containerliften en dergelijke. Maar ook spoorvervoerders die er hun locomotieven op laten draaien. En transportondernemers actief in het geconditioneerd vervoer, die het gebruiken voor hun koelaggregaten.

En dat is nog maar het topje van de ijsberg. De grote klappen worden gemaakt in de landbouw en in de aannemerij met al z’n wegenbouwmachines. Sectoren die het toch al zwaar hebben.”

Wat bezielt De Jager om hier dan mee te komen?

“Punt is dat gewone personenauto’s en vrachtauto’s ook prima rijden op rode diesel. Dus wordt er mee gefraudeerd. Ik begrijp best dat de minister zegt: ‘wat een gedoe, daar moeten we vanaf’. Maar het is wel heel eenvoudig om sectoren die het toch al zwaar hebben dan maar met die extra last op te zadelen. Wij hebben de systematiek achter de rode diesel niet bedacht; dat heeft de fiscus zelf gedaan. Dus afschaffen is wel erg kort door de bocht.”

Tijd voor harde actie?

“Het is dat de bedrijven in de spoorsector van huis uit niet zo verschrikkelijk strijdbaar zijn…. Maar het zou me niets verbazen als de boeren dat wel zijn en de boel plat gooien als De Jager zijn plan doorzet. Geen idee trouwens of het er snel van komt. De minister heeft ons beloofd dat het in deze regeringsperiode niet zou gebeuren. Maar ik weet dat het ministerie van Financiën ermee bezig is. En is zijn regeerperiode nou op Prinsjesdag voorbij of zit hij er dan nog?” www.knv.nl

‘Stop verrommeling winkellandschap’ De verrommeling van het winkellandschap in Nederland moet stoppen, vindt cbwmitex-voorzitter Jan Meerman. Volgens hem is de situatie in de winkelontwikkeling te ver doorgeschoten. De consument is daar de dupe van.

Meerman stelt dat er in ons land teveel vierkante meters winkelvloer zijn. In zes jaar tijd kwamen er meer dan 4 miljoen meters bij. Daardoor wordt de consument nu geconfronteerd met leegstand en een eentonig straatbeeld. Terwijl hij juist prikkeling zoekt door authenticiteit en onderscheidend vermogen.

“Eigen belangen van overheden en partijen die rond en in vastgoed actief zijn, hebben te lang de boventoon gevoerd. Dat moet veranderen”, vindt Meerman. “Als je bouwt voor de toekomst, kan de focus niet op kortetermijnrendement liggen.” Hij stelt dat de authenticiteit van steden en dorpen moet worden verstevigd en uitgebouwd. Voor winkeliers en hun vertegenwoordigers is in dit proces een cruciale rol weggelegd. “Wij kennen de consument als geen ander, wij weten hoe de klant het hebben wil. Zo voorkom je kapitaalvernietiging door investeringen in toekomstloze projecten. Dat is in ieders belang.” cbw-mitex hanteert als uitgangspunt dat de winkelfunctie van stads- en dorpscentra moet worden verstevigd. Pas als er voor bepaalde concepten geen plek in het centrum mogelijk is, kan naar locaties erbuiten gekeken worden. De brancheorganisatie roept partijen op deze visie te volgen. Alleen zo wordt het mogelijk de verdere verrommeling van het winkellandschap tegen te gaan. www.cbw-mitex.nl 38

FORUM #14/22.07.10

Gemeenten laten kansen liggen Juist nu de lokale economie een flinke zet nodig heeft, laten gemeenten kansen liggen. Dat concludeert Bouwend Nederland op basis van een analyse van de collegeprogramma’s van vijftig Brabantse gemeenten.

Mooie intenties klinken volgens Bouwend Neder­ land genoeg door in de collegeprogramma’s, maar concrete maatregelen om de lokale economie te ­ondersteunen zijn er veel te weinig in te vinden. Een van die zorgen betreft het aanbestedingsbeleid.

Slechts een kwart van de gemeentelijke programma’s staat open voor aanbestedingen waarbij lokale aannemers een eerlijke kans krijgen. Een van de andere punten van zorg is de ontwikkeling van de regeldruk.

In bijna alle programma’s staat dat de regeldruk omlaag moet. Maar concretisering van dit streven blijft uit, stelt Bouwend Nederland. www.bouwendnederland.nl

rubrieksnaam

bovag bouwt feestje in Alpen bovag

oud-bestuurder geëerd Wim Ruggenberg, pionier in de uitzendbranche en langdurig bestuurder van de Algemene Bond Uitzendondernemingen (ABU), is op 15 juni op 78-jarige leeftijd overleden. De ABU eert de man die al erelid was met een speciale prijs. De Ruggenberg Award – die bestaat uit een oorkonde en een geldprijs van 10.000 euro – is bestemd voor diegene die ‘in enig jaar’ het meeste heeft betekend voor de ontwikkeling van de uitzendsector. De prijs wordt volgend jaar, tijdens het vijftigjarig bestaan van de ABU, voor het eerst uitgereikt. www.abu.nl

bier mag meer in beeld Ruim de helft van de Nederlandse bierdrinkers vindt dat bier meer aandacht verdient in de keuken en in restaurants. Dit blijkt uit het Nationaal Bieronderzoek van het Centraal Brouwerij Kantoor (cbk) dat op 1 juli in Maarssen werd gepresenteerd. Hoewel zes van de tien glazen bier worden gedronken zonder er iets bij te eten, vindt de Nederlandse bierdrinker de rol van bier in combinatie met gastronomie onderbelicht. Ook zou ruim een kwart van de ondervraagden vaker met bier koken als ze meer recepten met bier zouden kennen. www.cbk.nl

De festiviteiten kunnen van start. V.l.n.r. Hans Louwers (bovag), burgemeester Jean-Louis Battandier, bovag Pechhulp-team

Burgemeester Jean-Louis Battandier van Morzine Avoriaz verzorgde op 9 juli de officiële opening van het Maison Hollandaise in zijn gemeente. Dat was het startsein voor een lang weekend Oranjefeest in het bergdorp in de Franse Alpen.

regels onbekend Sinds de invoering van het spamverbod sturen Nederlandse bedrijven nog bijna net zoveel ongevraagde mailtjes als daarvoor. Dit blijkt uit de ict Barometer van Ernst & Young. Zevenenveertig procent van de ondervraagden geeft aan niet of nauwelijks bekend te zijn met de inhoud en de regels van het spamverbod. Hoewel de ondervraagden ervaren dat lang niet alle bedrijven zich aan het spamverbod houden, hebben zij toch het idee dat de hoeveelheid spam sinds het verbod is afgenomen. Het spamverbod geldt sinds oktober 2009. Overtreding van het verbod kan leiden tot een boete van maximaal 450.000 euro. www.ey.nl

39

Drie dagen lang stond café-restaurant La Rotonde in Morzine in het teken van Oranje, met als sportieve hoogtepunten de doorkomst van de Tour de France en de

finale van het wk voetbal. Bezoekers van het Maison Hollandaise werden getrakteerd op muziek en ander vermaak. Naast feesten hield organisator bovag zich ook bezig met serieuzer zaken. Fietsmonteurs boden deelnemers aan de recreatiefietstocht over de Tourroute bijstand, terwijl voor hulp aan vierwielers met pech een team automonteurs klaar stond. Per opgelost pechgeval vroeg de bovag slechts een vrijwillige bijdrage voor stichting KiKa. www.bovag.nl

knv prijst afspraken over vervoer Een mooi resultaat op de valreep. Zo betitelt Koninklijk Nederlands Vervoer (knv) de afspraken over veilig vervoer van gevaarlijke stoffen per spoor.

Dankzij de afspraken over het zogenoemde basisnet spoor blijft Nederland ook voor bedrijven actief in de chemische industrie een aantrekkelijke vestigingslocatie en blijven tienduizenden arbeidsplaatsen behouden.

Volgens knv – een van de organisaties betrokken bij de afspraken – leent het spoor zich bij uitstek voor een veilig transport van gevaarlijke stoffen. Een goede planning van het vervoer maakt het voor bepaalde gemeenten mogelijk om te bouwen in de buurt van spoorlijnen, terwijl het voor andere gemeenten mogelijk blijft om de industrie vestigingslocaties te bieden en daarmee de werkgelegenheid voor hun inwoners veilig te stellen. www.knv.nl

FORUM #14/22.07.10

vereniging rubrieksnaam

Nefarma vreest gevolgen zorg-motie new venture

New Venture Award

De winnende teams tonen hun oogst: cheque plus bloemen

Winnaars…

2style4you (online persoonlijk kledingadvies), Night Balance (methode voor het leren van een gezonde slaaphouding) en Sorama (camera die geluidbronnen opspoort en in beeld brengt).

Beloond met… …de New Venture Award, prijs voor de meest innovatieve onderneming van 2010. Aan de prijs is een geldbedrag verbonden van 25.000 euro per winnaar.

Uitgereikt op… …24 juni tijdens de Grande Finale van New Venture in het abn Amro-hoofdkantoor in Amsterdam. Joop Wijn, voormalig staatssecretaris en lid van de raad van bestuur van abn Amro, nam de prijsuitreiking voor zijn rekening.

Reden… …hun onderscheidend en innovatief ondernemerschap.

Juryoordeel… ….of liever gezegd: drie juryoordelen op rij scheidde de zestien-

koppige jury onder leiding van Maarten Wolleswinkel (Holland Corporate Finance) af.

Over 2Style4You zegt de jury dat deze dienst voldoet in een duidelijke behoefte van de consument en zeer aantrekkelijk is voor de afnemers, de online postorderbedrijven. “De eerste klant is al binnen en de internationale markt is al betreden.

Het sterke team heeft een zeer overtuigende pitch voor de jury gegeven.”

In NightBalance ziet de jury een goed uitgewerkte oplossing voor een zeer herkenbaar probleem. “Het product heeft veel marktpotentie en de presentatie voor de jury was uitstekend. In zijn geheel is sprake van een zeer overtuigend businessplan en team.”

Sorama is naar het oordeel van de jury een bedrijf met een low risk businessmodel, met een product dat legio mogelijkheden biedt. “De meerwaarde van dit product voor de klanten is enorm en met het sterke team verwacht de jury dat Sorama een succesvol bedrijf wordt.” www.newventure.nl

Hoge kosten voor de patiënt en een verslechtering van zorg en medicijngebruik. Dat zijn volgens Nefarma de gevolgen van een motie over de vergoeding van zorgkosten die de Tweede Kamer net voor het zomerreces heeft aangenomen. Vooral ernstig zieken zullen de pijn voelen.

Mensen met ernstige ziekten als Parkinson, epilepsie, hart- en vaatziekten en psychiatrische aandoeningen gaan volgend jaar tot honderden euro’s bijbetalen voor hun geneesmiddelen als demissionair minister Klink van Volksgezondheid de wil van de Kamer volgt. Om een hogere eigen bijdrage voor logopedie, fysiotherapie, ergotherapie, de diëtist en de geestelijke gezondheidszorg te voorkomen, heeft de Kamer ervoor gekozen de vergoedingen voor geneesmiddelen te veranderen. Deze ogenschijnlijk louter technische ingreep heeft volgens brancheorganisatie Nefarma grote gevolgen voor groepen patiënten. Ze voelen het niet alleen in de portemonnee, het tast ook de kwaliteit van de zorg aan.

Minister Klink heeft aangegeven te studeren op mogelijkheden om de gevolgen voor economisch zwakke groepen te compenseren. Maar zo’n regeling kan niet voor 2012 worden ingevoerd. De bewindsman kan bovendien niet garanderen dat er voor bepaalde aandoeningen altijd geneesmiddelen zijn waarvoor niet bijbetaald hoeft te worden.

Nefarma stelt dat de politiek veel te lichtvaardig heeft geoordeeld over de rol van geneesmiddelen voor het leven van patiënten en de effectiviteit van de gezondheidszorg. www.nefarma.nl

doet lanceert oplaadpalen.nl doet

de prijs

Elektrisch vervoer is bezig aan een opmars, maar het gaat de branche niet snel genoeg. Vandaar de oprichting van een vereniging voor ondernemers in elektrisch vervoer en de lancering van de website oplaadpalen.nl. Initiatiefnemer Steven Blom van doet (Dutch Organisation for Electric Transport): “Elektrische vervoermiddelen zijn er al lang, nu is het zaak dat de ontwikkeling van elektrisch vervoer serieus wordt gefaciliteerd.” De ondernemers achter doet zijn sinds 2005 actief in het voorbewerken en voorbereiden van de markt. Tot de medeoprichters van doet behoren ook bovag en rai Vereniging.

V.l.n.r. Ruud Koornstra (Formule-E Team, links) en Steven Blom (Voorzitter doet)

www.doetdoet.nl 40

FORUM #14/22.07.10

de werkkamer van

Jean (JJJ) Theuns, ceo van mri European Search Company

“Mijn home office is mijn kantoor thuis. In de kantoren in Amsterdam, Eindhoven, Maastricht, New York en Zürich heb ik wel een ruimte, maar deze kamer is echt mijn basis. Ik deel hem met mijn echtgenote, die ook in het bedrijf werkt. Ze zit tegenover me. Dat ‘mocht’ op voorwaarde dat ze geen rommel maakt. Ik ben enorm gestructureerd. Rommel, stoelen die scheef staan, gebrek aan symmetrie kan ik gewoon niet verdragen. Misschien ben ik een atypische man wat dat betreft, haha. Maar het hindert me gewoon.”

“Het hoort ook wel bij de cultuur van ons bedrijf. mri is een wereldwijde organisatie voor executive search en interim-management: we willen in alles onze kwaliteit en service echt uitstralen.

41

Geen casual Fridays dus, met zorg ingerichte kantoren. Ook bij mij thuis. Ik ontvang hier klanten.”

“Naast mijn bureau staat een grote boekenkast.

Daarin bewaar ik dingen die iets voor me betekenen. Alles wat erin staat, staat symbool voor iets. Het is de spiegel van mijn leven.”

“Er liggen allerlei oude mobiele telefoons van me in die kast. Ik bel al vanaf dag 1 met een mobieltje, ben gek op nieuwe apparaten. Mijn bijnaam is niet voor niets ‘knupke’ (Limburgs voor knopje; red.): elk knopje aan zo’n telefoon gebruik ik. Maar de telefoon staat ook symbool voor werk, flexibiliteit en vrijheid.”

“In de flacons zit port. Port verzamel ik, ik drink het niet. Een mooie en oude drank, die zijn waarde behoudt. Achter die flesjes staan oude FORUM #14/22.07.10

drukletters: drie j’s en het getal 3. Die heb ik ooit gekregen omdat ik ook wel ‘J3’ genoemd wordt vanwege mijn voorletters JJJ.” “Van Marilyn Monroe ben ik een grote fan. Dus hangt er een portret van haar op mijn kantoor.

Iedereen ziet van haar alleen de glamour en buitenkant, maar ze heeft echt een dramatisch leven gehad. Dat intrigeert me. Als ondernemer heb je dat ook: je moet optimisme uitstralen, ook al heb je net een enorme ‘klap’ gehad. Van de periode waaruit Marilyn Monroe komt houd ik ook enorm: die staat symbool voor de tijd waarin je met keihard werken heel ver kon komen.”  Tekst: Jiska Vijselaar Foto’s: Nout Steenkamp/fmax

portret

jeanine helthuis

‘je moet buikpijn krijgen’ Van de Fortis-top naar uitvaart­onder­ neming Monuta. Directievoorzitter Jeanine Helthuis ziet er een logische lijn in. “En het is ook gewoon leuk om helemaal zelf de baas te zijn.”

Tekst: Remko Ebbers | Foto’s: Erik van der Burgt

Een gesprek met de nog tamelijk verse directievoorzitter wordt gekenmerkt door directheid. Typische opmerkingen: “Ik weet echt even niet waar je nu heen wilt met deze vraag” en “Is er iets? Je kijkt nogal boos”.

Denk er korte lachbuien tussen om de sfeer helemaal te vangen.

Jeanine Helthuis (47) is sinds september vorig jaar in functie bij uitvaartondernemer Monuta. Vroeger was ze zo’n meisje dat gek was op honden en paarden en ‘dus’ dierenarts wilde worden. Maar al snel won het besef dat alleen van die twee diersoorten houden niet genoeg is voor zo’n beroep en dat ze zich beter kon concentreren op haar sterke kanten. Die lagen meer op het financieel bedrijfskundige vlak en dat vormde de basis voor een stevige carrière. Het enige dat nog wijst naar haar jeugdambities zijn haar vroegere bestuursfunctie bij het Rode Kruis Arnhem en haar steun aan natuur- en dierenbescherming.

Ze is geboren in Losser. Haar vader was directeur van een aantal verzorgingstehuizen. Bij die baan hoorde dat het gezin met regelmaat verhuisde. Ze kijkt er met plezier op terug. “Ik vind verhuizen wel leuk, nieuwe dingen ontdekken.” Beide ouders hadden zelf graag naar de universiteit gewild, maar dat zat er voor hen niet in. Dus ‘moesten’ beide dochters. Gelukkig konden zij tamelijk goed leren, de één kwam dus achter de directietafel, de ander is arts geworden. Jeanine Helthuis: “Ze zijn absoluut trots op wat we bereikt hebben, maar ze uiten dat niet overdreven. Op de Hollandse manier zullen we maar zeggen.”

De carrière van Helthuis begon als verantwoordelijke voor het logistieke proces bij NedLloyd, daarna stapte ze over naar ptt Post International, de internationale tak van het postbedrijf. Via kpn schoof ze door naar Fortis, waar ze uiteindelijk in de raad van bestuur verantwoordelijk werd voor de consumentenbanken. In die functie viel ze op als één van de weinige jonge topvrouwen in de branche. Haar naam dook dan ook regelmatig op als werd gesproken over vrouwenquota aan de top of het al dan niet bestaan van een glazen plafond.

Nogal een overgang, lijkt me. Van de hectische bankwereld naar een uitvaartonderneming.

“Het bevalt goed. Als je niet een beetje buikpijn hebt voor je begint, dan heb je het verkeerde gekozen. Dat zit een beetje in mijn karakter. Ik

42

FORUM #14/22.07.10

43

FORUM #14/22.07.10

portret

ben ook gek op rollercoasters, dat kan mij niet eng genoeg zijn. Tevoren maak je je een voorstelling van een bedrijf, maar in de praktijk is het altijd anders. Toen ik bij Fortis ging werken, vroeg ik ook: jullie zijn toch niet saai he?”

In de reorganisatiegolf die Gerrit Zalm inzette bij Fortis zou Helthuis na een jaar in de raad van bestuur verkassen naar een andere tak van het bankbedrijf. Maar uitvaartverzekeraar en -verzorger Monuta in Apeldoorn bleek een aantrekkelijker alternatief. Monuta (Mors Ianua Vitae: de dood is de poort van het leven) is het grootste uitvaart­ bedrijf van Nederland en de één na grootste uitvaartverzekeraar van het land.

Helthuis ziet een duidelijke carrièrelijn: logistiek, dienstverlening en financiële dienstverlening komen bij elkaar in haar huidige functie. In eerste instantie zag ze die lijn niet toen ze door een headhunter werd benaderd, zegt Helthuis eerlijk. Het kostte even nadenken.

“Monuta paste aanvankelijk gewoon niet in mijn plaatje. In de reorganisatie bij Fortis kreeg ik een andere functie aangeboden, het leiden van de mkb-tak. Dat komt neer op het leiden van een verkooporganisatie en dat vond ik niet bij mij passen, het is niet waar ik goed in ben.

Toen ben ik toch nog eens goed gaan nadenken over Monuta. Waarom zou ik goed kunnen zijn voor het bedrijf en waarom zou het bedrijf goed zijn voor mij?”

“Voor mezelf is het een goede stap geweest. Ik heb nog nooit in zo’n ‘klein’ bedrijf gewerkt (ruim 900 mensen; red.). En ik vind het prachtig dat ik nu de eindverantwoordelijkheid heb. Het is ook leuk om de 44

FORUM #14/22.07.10

baas te zijn. Dat kan ik niet uitleggen, ik vind het gewoon leuk. Je kunt veel invulling geven aan beleid en dan zie je iets bewegen.”

Helthuis heeft zich ook op de praktijk gestort. De eerste maand dat ze bij de Monuta werkte, ging ze mee naar regelgesprekken na een overlijden, naar de laatste verzorging van de overledene en naar uit­ vaarten. Het wft, het diploma met basiskennis over het verzekerings­ wezen, is binnen en binnenkort gaat ze de opleiding voor uit­vaartverzorger doen.

Vindt u dat je als directeur hetzelfde moet kunnen als de werknemers?

“Ik vind het in elk geval belangrijk dat je weet wat de mensen in je organisatie kennen en kunnen. Ik heb nu zelf de toegevoegde waarde gezien van een goede uitvaartondernemer. Zoiets zie je alleen als je meeloopt.”

In een vakblad voor de uitvaartbranche waarschuwde u voor ‘snelle Jelles’, tussenpersonen die alleen maar denken aan verkopen en provisie. Dat type kent u nog van eerdere functies.

“Het beeld is er inderdaad dat Fortis vol zat met ‘snelle Jelles’, maar dat gold niet voor het bedrijfsonderdeel waar ik verantwoordelijk voor was. Wat dat betreft kan ik met tevredenheid terugkijken. Een bank, een verzekeraar en een uitvaartonderneming moeten werken volgens hetzelfde uitgangspunt: de klant moet er van op aan kunnen dat we er nog zijn als hij ons nodig heeft. En voor uitvaartverzekeringen geldt

ook nog eens: er komt een dag dat je hem nodig hebt. Gegarandeerd. ” Als vrouw aan de top van een bekend bedrijf, werd Helthuis vaak opgevoerd in allerhande discussies over topvrouwen. Ze staat bekend als een ‘onafhankelijk denker’; iemand die haar mening durft te geven en dat kan wel eens afwijkend zijn van de heersende trend. Weeklagen over het lot van vrouwen aan de top is bijvoorbeeld niet aan haar besteed. Je moet veel en hard willen werken, is haar standpunt, net als een man aan de top.

Dit interview moest vooral niet over het glazen plafond gaan.

Waarom eigenlijk niet?

“Ik zit niet te wachten op een gesprek over hoe-het-is-als-vrouw-aande-top. Je moet niet in belemmeringen denken, maar in kansen. Kijk eens hoeveel mannen de top willen halen en het niet redden. Daar hoor je niets over. Hoe je een hindernis overwint, zie je wel als je er eenmaal bent.”

“Bij mij thuis is geen strijd over de opvoeding van de kinderen. Dat is goed verdeeld. Ik heb een drukke baan, maar de twee tot drie avonden dat ik doordeweeks thuis ben, bén ik er. Ik heb net de avondvierdaagse gelopen met mijn dochter, 10 kilometer. In de weekeinden probeer ik zo min mogelijk af te spreken en dat lukt goed. We eten samen en ’s avonds, als de kinderen naar bed zijn of hun eigen dingen doen, ga ik gewoon thuis aan de slag. Er moet gezegd worden dat ik gelukkig weinig slaap nodig heb, dat helpt wel.”

Zat het directeurschap er al vroeg in?

“Dat denk ik wel. Mijn vier kinderen zijn ook allemaal kleine baasjes en mijn man zit daar tussenin. Gelukkig weet hij zich goed te handhaven.”

Wat voor soort manager bent u?

“Van de grote lijnen tot aan de koffiekopjes, ik houd me overal mee bezig. Het is echt niet zo dat als ik het niets vind, het meteen van tafel gaat, maar er wordt wel over gesproken. Uiteindelijk moet een product voldoen aan drie regels: past het bij het bedrijf, is er vraag naar en is het verantwoord om te doen. Iets gebeurt nooit omdat ík het leuk of juist niet leuk vind.”

“Ik wil het gevoel hebben dat we ergens naar toe gaan. Ik ben geen oppasser van de winkel. Als ik iets wil, ga ik er achteraan. Dan gaat er ook iets gebeuren en houd ik dat ook vast. Het is niet zo dat iemand ergens ‘ja’ tegen kan zeggen om er vervolgens ongemerkt niets mee te doen.”

Wordt u dan lastig?

(Lacht) “Ik ben heel makkelijk. Heel duidelijk in wat ik wil en heel voorspelbaar. Je kunt met mij onderhandelen om me te overtuigen, maar als ik niet krijg wat we hebben afgesproken, word ik wel narrig, ja.”

Bent u eigenlijk bang voor de dood?

“Nee, maar ik kijk er ook niet naar uit. Ik vind het leven zo leuk. Maar het hoeft van mij niet eeuwig te duren. Ik heb het boek Alle mensen zijn sterfelijk van Simone de Beauvoir gelezen, dat gaat over onsterfelijkheid. Dan ben je wel af van dat idee.”  45

FORUM #14/22.07.10

Vijf stellingen Er is leven na de dood “Ik weet niet of er leven is, maar ik heb wel het idee dat niet alles op houd.

Omdat ik het niet zeker weet, wil ik nu genieten.”

Er kan er maar één de baas zijn “Als het er op aan komt wel. Dat hoef ik niet per se zelf te zijn, trouwens. Ik kan mij prima voegen als er al een baas is.”

Nederland moet de Olympische Spelen binnen halen “Het boeit mij eigenlijk niet of we de Spelen krijgen, maar ik vind het heel goed dat we ons kandidaat stellen.

Ambitie leidt tot grote prestaties.”

Als de overheid een bank was, was ze al lang failliet “Ik denk dat er maar heel weinig business wordt gedaan bij de overheid.

Klantdenken zit gewoon niet in het systeem.”

Het gaat niet om wat je weet, maar om wat je kunt “Het gaat er om wat je tot stand brengt.”

jeanine helthuis Jeanine Helthuis werd in 1962 geboren in Losser. Zij studeerde af aan Nyenrode en de Erasmus Universiteit Rotterdam (bedrijfseconomie).

Na haar studie heeft ze verschillende functies gehad bij NedLloyd, ptt Post en kpn. In 2006 trad ze in dienst bij Fortis. Twee jaar later trad Helthuis toe tot de raad van bestuur van Fortis en werd ze general manager retail banking. Vorig jaar maakte ze de overstap naar Monuta. Daar is Helthuis bestuursvoorzitter.

Hoe zegt u?

Colofon Forum is het tweewekelijkse opinieblad van vno-ncw. vno-ncw vertegenwoordigt samen met de aangesloten 160 brancheorganisaties en vijf regionale vereni­gingen in totaal 115.000 ondernemingen. Daarbij gaat het om circa 80 procent van de Nederlandse ondernemingen met tien tot honderd werknemers, ruim 92 procent van de ondernemingen met meer dan honderd werknemers en vrijwel alle ondernemingen met meer dan vijfhonderd werknemers. vno-ncw wordt in de regio vertegenwoordigd door vijf regionale werkgeversverenigingen: vno-ncw Noord, vno-ncw Midden, vno-ncw West, de Brabants-Zeeuwse Werkgeversvereniging (bzw) en de Limburgse Werkgevers Vereniging (lwv). Voor managers tot veertig jaar is er Jong Management.

Redactie-adres Bezuidenhoutseweg 12, 2594 AV Den Haag, Postbus 93002, 2509 AA Den Haag, telefoon: 070 - 3490 165, fax: 070 - 3490 181, e-mail: forum@vno-ncw.nl Forum op internet www.vno-ncw.nl Redactie Karin Bojorge (hoofdredacteur), Jiska Vijselaar (eindredacteur), Marcia Timmermans (redactieassi­stent), Jan Buevink, Remko Ebbers, Miran de Groot, Frank den Hoed, Paul Scheer

Wat? Spreek uit als het Engelse ‘socialize’. IJscoman in Utrecht, die via sociale media als Twitter, Hyves en Facebook laat weten waar hij zich bevindt. Kan via die media ook besteld worden op de gewenste plaats. Klanten kunnen stemmen op de ijsjes die in het assortiment moeten worden opgenomen.

Hoe kom je erop?

Marten Schuurman: “Met wat creatieve vrienden heb ik een paar maanden via e-mail gebrainstormd over de naam. Het moest een pakkende naam zijn. Eerst wilden we iets met Utrecht doen. Maar vooral het sociale-mediaaspect moest erin naar voren komen. ‘Twitter­ ijs’ heb ik overwogen. Totdat iemand met deze naam kwam.”

“In eerste instantie was de naam als Socialize geschreven, maar daarop kreeg je veel andere hits op Google. Dan val je niet op. En Socialice bleek al te bestaan als ijsbeker van Ben & Jerry’s (sociale-verbondenheidsproject met de Nationale Postcode Loterij; red.).”

46

Italiaanse naam?

“Nee, want ik ben geen ambachtelijke ijscoman.

Ik verkoop ijsjes van de bekende merken. Ik wilde juist een moderne uitstraling. In het gele logo kun je vier s-en herkennen, net zoals de –h en de –t in de beeldmerken van Hyves en Twitter.

Samen kun je die s-en als zon zien. Het letter­ type moest strak zijn. En de kleur blauw heeft natuurlijk met een zomerlucht te maken.”

Reacties?

“Mensen laten via Twitter weten dat ze het een geniale naam vinden: socializen bij Social­ ijs. Iemand schreef: ‘Het ijs hoeft niet eens te smaken, maar de naam is geweldig’. Enige verwarring is er soms over het twitteradres op de ijskar: @socialijs. Mensen kunnen daar ‘asociaal ijs’ in lezen. Dan zeg ik maar dat het ijs asociaal lekker is.”  Tekst: Paul Scheer Foto: Hans Stakelbeek/fmax

FORUM #14/22.07.10

Correspondenten Jeroen Ansink (Verenigde Staten), Henk van den Boom (Spanje), Elro van den Burg (Polen), Philip Ebels (België), Runa Hellinga (Hongarije), Hans Moleman (China), Ruud Peijs (Verenigd Koninkrijk), Frank Renout (Frankrijk), Rob Savelberg (Duitsland), Petra Sjouwerman (Denemarken), Judith Stalpers (Japan), Maarten Veeger (Italië), Alexander Weissink (Egypte) Aan dit nummer werkten mee: Erik te Brake, Ramona van den Bosch, Jan van den Broek, Frits de Groot, Thomas Grosfeld, Jan Klaver, Nicole Mallens, August Mesker, Els Prins Abonnementen en adreswijzigingen Sander Kok, telefoon: 070 - 3490 336, e-mail: kok@vno-ncw.nl, issn 1384 - 2102. Forum wordt gericht – kosteloos – toegezonden aan een groot aantal Nederlandse ondernemingen, organisaties en particulieren. Betaalde abonnementen kosten € 45 per jaar exclusief btw.

Informatie over het lidmaatschap van vno-ncw Rita ter Steeg, telefoon: 070 - 3490 351, e-mail: steeg@vno-ncw.nl, internet: www.vno-ncw.nl Vormgeving Concept, basisontwerp en vormgeving: Link Design, Amsterdam Cover Foto: anp kippa Drukwerk Em. de Jong bv, Visweg 8, Postbus 8, 5110 AA Baarle-Nassau Advertentieverkoop psh Media Sales, Maurice de Does, telefoon: 026 - 7501 862, fax: 026 - 7501 803, E-mail: maurice.de.does@pshmediasales.nl, Postbus 30095, 6803 AB Arnhem

Vindt u het belangrijk dat jongeren geĂŤnthousiasmeerd worden voor het ondernemerschap?

Dat onderwijs en praktijk beter op elkaar aansluiten? En wilt u dat kennis en ervaring van het bedrijfsleven gedeeld wordt met de nieuwe generatie? Word dan coĂśrdinator!

Stuur uw reactie met kort cv en motivatie naar Ingrid van Rest via rest@jongondernemen.nl.

Tevens beantwoordt Ingrid graag uw vragen per email of telefonisch, 070-3490152.

www.jongondernemen.nl > vacatures

Advertentie

rubrieksnaam

49

FORUM #14/22.07.10