Forum 21 2010 by Link Design

Opinieblad vno-ncw Ondernemers, politiek en maatschappij

#21/18.11.10

Powerplay Hoe sterk zijn we in Brussel?

achtergrond Lokale lasten: doen gemeenten weer greep in andermans kas? 10

actueel Joan LeemhuisStout: ‘Te veel bezuinigd op onderkant arbeidsmarkt’ 18

achtergrond Preventieregels: brandweer vraagt wel heel veel van ondernemers 38

inhoud #21 Rubrieken

4 Opinie vno-ncw • Tegenvallende groei derde kwartaal moet waarschuwing zijn • Overheid moet fit blijven • Doorbraak nodig in Europees octrooidossier • Ambtenaren moeten pas op plaats maken • Europees betalingssysteem sepa baart zorgen

8 De foto vno-ncw-leerstoel van start

15 Scheer Handje

16 & Broer ‘Na mijn trouwen miste ik die verhalen wel’

29 Vereniging • ‘Nederland en Duitsland moeten Europa richting geven’ • Personalia • Een jaar later: Jan Willem van Beem • Uitzendbranche neemt Wajongers aan • Nieuwe ronde in krimpend zuiden • Glastuinbouwsector krijgt meer vertrouwen in de toekomst • Agenda • Even bellen met Cokky Bosman, voorzitter Werkgeversvereniging Contactcenters wgcc • TelewerkJaarprijs 2010 voor Carlson Wagonlit Travel • Kritisch geluid op congres fme-cwm

20 Buitenland Beter af zonder Italië?

21 Podium • Zeven vragen aan Marga Edens, corporate responsibility Essent • Uitspraken • Moet Nederland weer naar de G20?

27 De ommekeer van Marc Veldkamp, technisch directeur Squash Bond Nederland

28 Binnenland

‘Nek uitsteken voor aanpak probleem jongeren’

41 De werkkamer van Roland Bruggeman, Dehullu internationale interieur-, standbouw en bewegwijzering

46 Wereldzaak Scandinavië heeft nog stijl

FORUM #21/18.11.10

rubrieksnaam

Artikelen 10 Holle Bolle Gijs heeft nooit genoeg Gemeenten beginnen de gevolgen van de economische crisis nu pas echt te voelen. Minder inkomsten, dus moet er fors bezuinigd worden. Wordt de melkkoe van de onroerendezaakbelasting weer van stal gehaald?

12 Tellen we nog wel mee in Europa? Drie keer teruggefloten door Europa. Nog tijdens de wittebroodsweken kwam het k abinet-Rutte van de koude kermis thuis. Weet Brussel nog wel wat Nederland wil en andersom? Kortom: hebben we eigenlijk nog wel wat te vertellen in Europa?

18 Joan Leemhuis-Stout wil best bezuinigen Cedris-voorzitter Joan Leemhuis-Stout (branchevereniging van de sociale werkvoorzieningsbedrijven) ziet wel iets in de plannen van het kabinet: een regeling voor de onderkant van de arbeidsmarkt. “Prima. Maar 120 miljoen bezuinigen is teveel.”

24 el & i: held of antiheld? Ministeries samenvoegen, is een ding. Nu moet blijken of het nieuwe ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie ook voldoende zijn stem laat horen in de Trêveszaal. Is el&i het ministerie voor het bedrijfsleven?

38 Brandpreventie: teveel kan ook Ondernemers tasten stevig in de buidel om aan de eisen van de brandweer te voldoen. Honderdduizenden euro’s worden besteed aan brandwerende voorzieningen. Maar is het nu echt nodig om zover te gaan dat de brandweer het een uur lang met één spuitwagen af kan?

42 Harry Meens, brouwer met ballen Van draaikonten houdt hij niet. Harry Meens, directeur-eigenaar van Alfa Brouwerij, is een man van duidelijkheid. Zeg waar het op staat en geen meel in de mond. “Ze mogen weten hoe ik erover denk. Ik schaam me nergens voor.”

FORUM #21/18.11.10

opinie vno-ncw

Etnisch ondernemerschap: het is geen drama, maar een wonder. Dat was de stelling van Ewald Engelen afgelopen vrijdag bij zijn oratie in de aula van de Universiteit van Amsterdam. De redevoering werd uitgesproken bij de aanvaarding van de bijzondere leerstoel Etnisch Ondernemerschap, een gezamenlijk initiatief van vno-ncw en de ministeries van el&i en ocw. Is dat niet een beetje overdreven optimistisch, kun je je afvragen. We leven tenslotte in een tijd dat het integratiedebat op zijn zachtst gezegd een wat tobberig karakter heeft. Toch valt er geen andere conclusie te trekken, stelt Engelen. En ik moet hem gelijk geven: kijkend naar de feiten heeft er de afgelopen jaren een kleine revolutie plaatsgevonden. Beperkte het ondernemerschap van migranten zich in de jaren negentig nog vooral tot de horeca en de middenstand, in de 21ste eeuw begint het steeds meer op het ondernemerschap van autochtonen te lijken. De etnische ondernemer is steeds vaker een zelfstandig webdesigner, eigenaar van een bloeiend ict-bedrijf of uitbater van een keten van supermarkten. Professioneel, winstgevend en innovatief: precies zoals wij onze ondernemers in Nederland graag zien. Daarmee staan deze nieuwe ondernemers in een oude traditie. Nederland is de facto altijd een immigratieland geweest. Al in de 17de

jeroen poortvliet

Nieuwe ondernemers

en 18de eeuw kende Nederland een grote toestroom van migranten. Instrumentenmakers, glasblazers, schoorsteenvegers, dienstboden en hoveniers: ze zochten en vonden allemaal hun emplooi in de lage landen. En dan heb ik het nog niet over de vele duizenden Portugese joden en Franse Hugenoten die hier als vluchteling asiel zochten en en passant een bijdrage leverden aan moderne ambachten, financiële innovaties en nieuwe technologie. De immigratie van die tijd heeft Nederland veel opgeleverd aan economische welvaart, internationale handelsnetwerken en versterking van de Hollandse koopmansgeest door ambitie, durf en grensoverschrijdend marktinzicht. Ook nu kan Nederland zich de ‘luxe van dichte grenzen’ niet veroorloven, zoals Engelen terecht stelt. Nederland moet zich daarom inzetten om migranten aan het werk te krijgen en via slimme arbeidsmigratie de meest ambitieuze migranten te boeien en te binden. Een kwestie van goed koopmanschap. Bernard Wientjes Voorzitter vno-ncw Meer informatie en de volledige tekst van de oratie van Ewald Engelen zijn te vinden op www.vno-ncw.nl, dossier Arbeidsmigratie

Tegenvallende groei derde kwartaal moet echt een waarschuwing zijn • Groei economie in derde kwartaal valt tegen • Andere landen doen het beduidend beter • Verwachting dat herstel vanzelf gaat, is niet terecht Volgens de eerste raming van het cbs is de Nederlandse economie in het derde kwartaal van 2010 met 1,8 procent gegroeid ten opzichte van hetzelfde kwartaal een jaar eerder. Op het eerste gezicht geen slecht resultaat. Zeker niet omdat alom een groeivertraging werd verwacht vanwege het inzakken van de wereldhandel. Toch is de terugval in de economische groei (in vergelijking met het vorige kwartaal zelfs een kleine krimp) zonder meer een tegenvaller. Vergeleken met landen als Duitsland (3,9 procent), Finland (3,6 procent) en het Verenigd Koninkrijk (2,8 procent) doet Nederland het namelijk opvallend slecht. Wat precies de reden is hiervan, is nog onduidelijk. Waarschijnlijk heeft het te maken met de wereldwijde terugval in de sectoren chemie en aardgas die in Nederland een belangrijk deel van de export uitmaken. Wel positief is de aanhoudende banengroei in Nederland. Na correctie 4

FORUM #21/18.11.10

voor seizoeninvloeden is het aantal banen in het derde kwartaal achtduizend hoger dan in het tweede kwartaal van 2010. Er is dan ook nog geen reden om het voorlopige groeicijfer te zien als voorbode van een double dip. Niettemin zijn de cijfers wel een aanwijzing dat het economisch herstel in de wereld en in Europa nog zeker niet robuust is. Binnen Europa uit zich dat in het wantrouwen op de financiële markten over de financiële positie van landen die in budgettair zwaar weer zitten, zoals Ierland. Het blijft daarom bittere noodzaak om strak te blijven letten op onze concurrentiepositie zowel op de wereldmarkt als in Europa. Loonkostenmatiging is daarvan een essentieel onderdeel. Daarnaast moeten we onverkort blijven werken aan de innovatiekracht van Nederland. Te denken dat het economisch herstel wel vanzelf gaat, is een kostbare vergissing. Dat leren de jongste cbs-cijfers maar weer eens. Ze houden hopelijk iedereen bij de les.  www.vno-ncw.nl, dossier Conjunctuur

wandelgangen

GroenLinks-Kamerlid Ineke van Gent had nog steeds een initiatiefwetsvoorstel voor uitbreiding van het vaderverlof liggen. Dat was al eerder weggestemd. Met de nieuwe samenstelling van de Tweede Kamer ziet zij nu weer kansen. Een snelle inventarisatie tijdens een algemeen overleg met minister Kamp van Sociale Zaken en Werkgelegenheid leerde haar dat er nu wél een Kamermeerderheid is voor uitbreiding van het verlof van twee naar vijf dagen. GroenLinks, PvdA, pvv, sp en D66 zijn voor: 89 zetels. Op basis daarvan dient zij haar voorstel opnieuw in. Van Gent had vorig jaar al ingeleverd op haar oorspronkelijke voorstel, waarbij vaders (en andere

volgend jaar luidt de klok Na drie jaar ketelmuziek moet het er maar eens van komen, vindt minister Donner van Binnenlandse Zaken. Hij wil begin volgend jaar een college in het leven roepen waar klokkenluiders terecht kunnen voor advies en doorverwijzing. Dat wordt niet ondergebracht bij de Nationale Ombudsman (wens van de Kamer) of de Sociaal Economische Raad (wens van de sociale partners), want daar is een wetswijziging voor nodig en dat

ervormen h van nul naar zeventien Zeventien hervormingen wil het kabinet er de komende jaren doorheen jagen. De Tweede Kamer kreeg het lijstje toegestuurd door premier Rutte. De oppositie is vooralsnog niet onder de indruk. Zij wil een nulmeting op alle terreinen, zodat de vorderingen 5

mogelijke partners) twee weken nade-bevallingsverlof zouden krijgen. Ook had ze de financiering van het betaald verlof ingevuld. Dat moest uit de ww-fondsen worden betaald. Op de achtergrond speelt de uitbreiding van het zwangerschaps- en bevallingsverlof voor de moeder, en de introductie van een vaderschapsverlof in Europees verband. Maar dat is een zaak van langere adem. dijkstra

vaderverlof weer uit de la

Van Gent: vol verwachting

kost meer tijd. Het wordt ook geen zwaar opgetuigd instituut, want dat kost meer geld. De Kamer was niet wild enthou siast. Donner erkende dat het altijd beter kan, maar wees erop dat er volgend jaar geld was gereserveerd voor de instelling van het college. Werd dat niet uitgegeven, dan zou het verdwijnen in het “zwarte gat dat Financiën heet. Laten we het betere dus niet de vijand laten worden van het goede.” Een Kamermeerderheid ging morrend akkoord.

kunnen worden gevolgd. En een debat met Rutte. Zelfbenoemd hervormer Alexander Pechtold van D66 nam daartoe het voortouw. De gedoogcoalitie voelde aanvankelijk niets voor zo’n debat, maar uiteindelijk ging de vvd overstag. “Als er zo’n grote behoefte aan is, dan gaan wij dat niet blokkeren”, zei Kamerlid Anouschka van Miltenburg. FORUM #21/18.11.10

Hoogste tijd voor een nullijn regeldruk • Ministeries moeten begrotingsdiscipline aankweken voor regelgeving • Regel erbij betekent regel eraf • Europese fitness-check interessant voor Nederland Eerst maar het goede nieuws: bijna driekwart van de rijksambtenaren vindt dat het terugdringen van de regeldruk ook in de komende kabinetsperiode een prioriteit moet blijven. Maar uit hetzelfde onderzoek waaruit dit naar voren komt, blijkt ook dat ambtenaren er niet voor voelen om in eigen vlees te snijden. De stelling dat voor elke nieuwe regel die hun ministerie verzint ze een oude moeten opruimen, kan bij minder dan een derde steun vinden. Zo wordt het dus nooit wat met het terugdringen van de regeldruk. Het zou dan ook goed zijn als Den Haag het pleidooi van vno-ncw steunt om een nullijn voor regels in te voeren. Nieuwe regels moeten dan gecompenseerd worden. Die aanpak lijkt sterk op de manier waarop de overheid met haar geld omgaat en dat is ook de enig juiste benadering: regels betekenen extra kosten voor ondernemers en het is niet meer dan logisch dat wanneer je op één plek de kosten verhoogt, je ze op andere plaatsen gaat verlagen. Het zal nog een hele toer worden om die nullijn overal goed te laten functioneren, maar het is de enige manier om ervoor te zorgen dat de regeldruk niet nog verder toeneemt. Daarnaast moet de overheid natuurlijk doorgaan met het snoeien in het bestaande regelwoud. Het nieuwe kabinet wil dat ook. Premier Rutte heeft zich voorgenomen flink te kappen in regels en procedures. In 2012 moet de regeldruk 10 procent minder zijn dan nu. In de daarop volgende jaren moet er nog eens telkens 5 procent vanaf. Jarenlang was Nederland voorloper bij het aanpakken van de regeldruk. Andere landen zijn gevolgd en gaan soms al verder. De Nederlandse overheid zou nu veel kunnen leren van de manier waarop de Europese Unie haar regelgeving te lijf wil gaan. Bij periodieke fitness-checks worden hele beleidsterreinen nagekeken op hinderlijke regels: zijn ze nog nodig, zijn ze wel effectief? Vier terreinen, waaronder transport, worden binnenkort als eerste onder de loep genomen. Nederland doet er goed aan dat voorbeeld zo snel mogelijk te volgen.  www.vno-ncw.nl, dossier Administratieve lasten en regeldruk

opinie vno-ncw

Doorbraak nodig in Europees octrooidossier • Discussie eu-octrooi loopt al bijna veertig jaar • Commissievoorstel verdient unanieme steun • Alternatief beter dan niets Een typisch gevalletje van een hoofdpijndossier. Zo zou je de discussie over het Europees octrooi (ook wel Gemeenschapsoctrooi) inmiddels rustig kunnen betitelen. In de eu wordt al decennialang gesproken over de invoering van een ‘uniform’ octrooi. Maar helaas zonder veel resultaat. Tot dusver moet een octrooi worden vertaald in alle talen van de lidstaten. Een crime, vooral uit kostenoogpunt. De Europese Commissie heeft voorgesteld om te volstaan met een Franse, Duitse of Engelse vertaling. Maar Spanje en Italië zijn daar tegen, terwijl unanieme steun van de lidstaten nodig is. Het zou het mooiste zijn als het Commissievoorstel (alsnog) wordt ingevoerd. Dat zou een grote stap betekenen in het terugdringen van de vertaalkosten, die nu tweederde van de kosten van een octrooiaan-

vraag in beslag nemen. Maar mocht dat niet lukken, dan moeten er maar andere, minder ingrijpende stappen worden gezet. Het voorstel van minister Maxime Verhagen van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie en vier van zijn Europese collega’s is zo’n manier om beweging in het octrooidossier te krijgen. De vijf bewindslieden stellen voor het Europees octrooi bij gebrek aan steun voor een uniforme regeling dan maar in te voeren in een meerderheid van de lidstaten. Wie wil, kan meedoen. Overigens zijn – ook als voor deze weg wordt gekozen – nog de nodige hobbels te nemen. Zo moet het verzoek zoals nu door de vijf ‘voorlopers’ is gedaan door in totaal negen lidstaten worden gesteund. Verder is het zaak dat zo’n alternatief niet leidt tot het aanpassen van allerlei verdragen, zoals de European patent convention. Want dat zou weer extra tijd kosten. Maar een ding staat vast: beter iets dan niets.  www.vno-ncw.nl, dossier Octrooien

Ambtenaren moeten pas op plaats maken

Laat vng de hakken nu eens uit het zand halen

• Overheid moet nu aan loonmatiging geloven • Inzetten op sociaal akkoord voor overheid en markt

• Modernisering kost echt geen tien jaar • Omgevingsdiensten kunnen volgend jaar van start

Ambtenarenvakbond AbvaKabo en minister Piet Hein Donner van Binnenlandse Zaken zijn de cao-onderhandelingen voor de rijksoverheid begonnen met – hoe kan het ook anders – tegenstrijdige eisen. De AbvaKabo wil er 2 procent salaris bij, terwijl Donner inzet op bevriezing van de ambtenarensalarissen voor twee jaar. Er is iets te zeggen voor Donners uitgangspunt. De ambtenaren hebber er immers de afgelopen jaren loon bij gekregen, terwijl het bedrijfsleven zuchtte onder de gevolgen van de crisis. Het is nu aan de ambtenaren om een pas op de plaats te maken. Ook omdat de rijksoverheid voor een grote bezuinigingsoperatie staat. Meer geld voor de salarissen betekent dat elders nog meer bezuinigd moet worden. Loonmatiging bij de overheid zal ook haar uitstraling moeten hebben op de cao-onderhandelingen bij andere overheden en in de marktsector. Want de crisis is nog niet voorbij en er zit nog veel onzekerheid in de markt. Het zou wat dat betreft mooi zijn als de sociale partners met het kabinet komen tot een sociaal akkoord waarin loonmatiging en het pensioenakkoord dat door de sociale partners is gesloten hun plaats krijgen. 

Het is mooi dat de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (vng) zegt de modernisering van het omgevingsrecht te steunen. Dat omvat milieu, natuur, water en ruimtelijke ordening. Maar in de praktijk blijkt de vng het proces vooral tegen te werken. Zo menen de gemeenten tien (!) jaar nodig te hebben voor het optimaliseren van de uitvoeringspraktijk. En ondertussen mag er dan geen fundamentele wijziging van het omgevingsrecht plaatsvinden. Daar kan echt meer haast achter worden gezet. Het kabinet moet deskundigen de opdracht geven om binnen een jaar een concreet ontwerp voor een betere omgevingswet te maken. Ook bij de oprichting van de regionale omgevingsdiensten doet de vng moeilijk. Die omgevingsdiensten moeten – eindelijk – leiden tot een betere kwaliteit van vergunningverlening, toezicht en handhaving door de gemeenten. Die zien de omgevingsdiensten echter niet zitten en beroepen zich nu op de efficiencykorting op het gemeentefonds. Het bedrijfsleven mag niet langer gegijzeld worden door de onwil van de vng. De omgevingdiensten moeten gewoon volgend jaar van start gaan. En anders moet de rijksoverheid maar ingrijpen. 

www.vno-ncw.nl, dossier Arbeidsvoorwaarden www.vno-ncw.nl, dossier Omgevingsdiensten

FORUM #21/18.11.10

Europees betalings systeem baart zorgen

wandelgangen

• Gezamenlijke betaalzone kan veel kosten besparen • Maar dan moeten wel alle lidstaten meedoen • Europese verordening moet strak geformuleerd worden

Bleker: natuurvriend

kamp rekent niet problemen zijn. Bij andere fondsen is de problematiek voorlopig niet mee met kamer

aan de orde. Kamp wacht daarom liever de onderhandelingen van de sociale partners over een nieuw pensioencontract af. Daarin worden ook afspraken gemaakt over anders omgaan met de rekenrente. Indiener Ulenbelt vindt het “onaanvaardbaar” dat Kamp zijn motie niet inwilligt. Hij wil een nieuw debat met de minister.

dijkstra

Minister Henk Kamp van Sociale Zaken en Werkgelegenheid begint al goed. Hij legt een motie van de Tweede Kamer naast zich neer. Daarin werd gevraagd om aanpassing van de rekenrente die wordt toegepast bij het bepalen van de financiële positie van pensioenfondsen. sp-Kamerlid Paul Ulenbelt vindt dat het afstempelen van pensioenen enkel en alleen vanwege de lage rentestand voorkomen moet worden. Een meerderheid van de Kamer, inclusief de pvv, is dat met hem eens. Na overleg in de ministerraad zegt Kamp dat het kabinet het niet verstandig vindt om de rekenrente nu aan te passen. Het probleem van afstempelen speelt op korte termijn voor een beperkt aantal fondsen, die ook met een andere rekenrente niet uit de financiële

Eén markt, één betaalzone. Dat is het einddoel van het ‘Single Euro Payment Area’-project dat begin 2008 van start ging met de introductie van de Europese overschrijving. De nieuwe betaalzone, die wordt getypeerd als de grootste systeemwijziging sinds de euro, moet leiden tot een aanzienlijke kostenbesparing. Het betalingsverkeer over de grenzen heen wordt dan immers net zo makkelijk als het nationale betalingsverkeer en dure nationale betalings circuits in Europese landen verdwijnen. Dat laatste lijkt in het gedrang te komen doordat onwillige landen, waaronder Duitsland en Frankrijk, in de Europese verordening die in de maak is over sepa teveel ruimte lijken te willen houden om te blijven kiezen voor eigen duurdere betaalsystemen. Als dat het geval blijkt, ontstaat er niet één standaard voor een efficiënt betalingsverkeer. De efficiency-winst van één betaalzone – die wordt geschat op mogelijk 123 miljard minder kosten op termijn – komt dan niet van de grond. In dat geval schiet het Nederlandse bedrijfsleven niets op met sepa. Zeker gezien het feit dat het Nederlandse betalingsverkeer op dit moment al tot de efficiëntste en goedkoopste systemen van Europa behoort. Die kostenvoordelen mogen niet verloren gaan. Binnenkort houdt de Europese Commissie een hearing over de eisen die gesteld moeten worden aan de nieuwe Europese verordening op dit gebied. De Commissie zou moeten inzetten op een strakke formulering en een duidelijke einddatum voor de verplichte definitieve overgang naar sepa.  european commission

Het is nog wennen met de nieuwe departementale indeling. Niet iedereen vindt dat alle beleidsterreinen een logische plek hebben gekregen. PvdA-Kamerlid Lutz Jacobi ziet het natuurbeleid liever niet ondergebracht bij Economische Zaken, Landbouw en Innovatie. Het hoort eerder thuis bij het nieuwe ministerie van Infrastructuur en Milieu. Staatssecretaris van Landbouw Henk Bleker is het daar niet mee eens. “Natuur en infrastructuur bij elkaar brengen, moet je daar blij mee zijn?” Natuur heeft volgens hem een verwantschap met de agrarische gebieden. Dan is het wel logisch om die twee bij elkaar te houden. De oppositie is nog niet overtuigd van de ‘natuurvriendelijkheid’ van Bleker. Een brief van hem aan de provincies was een aantal Kamer-

leden in het verkeerde keelgat geschoten. Bleker vraagt daarin voorlopig de hand op de knip te houden voor natuurontwikkeling. De staatssecretaris was zich van geen kwaad bewust. “Ik kom niet aan de bestaande natuurgebieden. Ik zet in op het beheer daarvan en verder kijken we wat nodig is aan uitbreiding. Maar we moeten in deze tijd van bezuiniging niet gewoon op de automatische piloot doorgaan.”

dijkstra

natuur hoort bij landbouw

Zal eurocommissaris Michel Barnier (Interne Markt) erin slagen sepa over de Ulenbelt: afgerekend FORUM #21/18.11.10

eindstreep te trekken?

de foto rubrieksnaam

FORUM #21/18.11.10

rubrieksnaam

vno-ncw-leerstoel van start Amsterdam, 12 november – “Het gaat goed met etnisch ondernemerschap”, zei Ewald Engelen afgelopen vrijdag in zijn inaugurale redevoering waarmee hij de bijzondere leerstoel Etnisch Ondernemerschap aan de Universiteit van Amsterdam aanvaardde. De leerstoel is een gezamenlijk initiatief van ondernemingsorganisatie vno-ncw en de ministeries van el&i en ocw. In zijn oratie beschreef Engelen het groeiende succes van etnisch ondernemerschap in Nederland. Engelen stelde bovendien dat Nederland zich de ‘luxe van dichte grenzen’ niet kan veroorloven. vno-ncw-voorzitter Bernard Wientjes zei in zijn inleiding dat het zaak is om te focussen op de voordelen en de kansen die de diversiteit in etnisch onder nemerschap biedt voor de groei van de Nederlandse economie en werkgelegenheid. Meer informatie op www.vno-ncw.nl, dossier Arbeidsmigratie Tekst: Karin Bojorge | Foto: Gerry Hurkmans

FORUM #21/18.11.10

actueel

Wie vult de maag van holle bolle gijs? Groningen lijkt hard op weg om voor ondernemers de duurste gemeente van Nederland te worden. Nu de lokale overheden ook de gevolgen van de economische crisis beginnen te voelen, knallen de eersten hun belastingtarieven omhoog. Is Groningen het nieuwe Nijmegen? Tekst: Jan Buevink | Foto: Marcel van den Bergh/hh

Wat doen gemeenten nu écht voor ondernemers? Veel mensen klaagden dat de lokale verkiezingscampagne gedomineerd werd door landelijke thema’s en er nauwelijks aandacht was voor gemeentelijke problemen. Forum is wél geïnteresseerd in wat lokale politici doen, en dan met name natuurlijk voor ondernemers. Voorafgaand aan en direct na de gemeenteraadverkiezingen heeft Forum onderzocht wat de plannen van gemeenten zijn. En een paar maanden later of alle mooie beloftes ook echt omgezet zijn in beleid. En nu gemeenten fors moeten bezuinigen, is de vraag: wordt de melkkoe van de onroerendezaakbelasting weer van stal gehaald? www.vno-ncw.nl, dossier Lokale lasten

Een Groningse ondernemer die vorig jaar al vond dat hij te veel onroerendezaakbelasting betaalde, heeft in 2011 nog meer reden om te klagen. Het Groningse college van burgemeester en wethouders wil de lokale belastingen komend jaar met maar liefst 10 procent verhogen. Als de gemeenteraad daar volgende maand mee akkoord gaat, komt Groningen met stip binnen in de ‘dure gemeenten top-10’. Een vierde plek is binnen handbereik, net achter het beruchte rijtje Nijmegen, Sittard-Geleen en Leiden dat al tijden de top-3 bezet houdt. Groningen is zeker niet de enige stad die volgend jaar aanmerkelijk meer gaat vragen van zijn ondernemers. In Amsterdam gaan de tarieven met 5,5 procent omhoog, in Almere met 6,2 en in Utrecht met 8,2. Op die manier lijken gemeenten de gevolgen van de economische crisis, in elk geval voor een deel, terug te halen ondernemers en burgers. Gelukkig geldt dat niet overal. Terwijl alle gemeenten te maken hebben met een lagere bijFORUM #21/18.11.10

drage van de rijksoverheid, slaagt een aantal van hen er in om dat vrijwel geheel op te vangen door minder uit te geven en efficiënter te werken. In een stad als Breda, die al jaren een laag ozb-tarief kent, stijgt deze met niet meer dan de inflatie. Rotterdam weet het tarief voor eigenaren van bedrijfspanden omlaag te brengen en zelfs Nijmegen, dat jarenlang bekend stond vanwege de almaar stijgende tarieven, kiest nu voor een verlaging. Al is dat een beetje een wassen neus omdat het benodigde geld voor een deel gehaald wordt uit het ondernemersfonds dat bedrijven zelf bijeenbrengen via een ozb-opslag. Toch lijken de aanslagen voor 2011 nog maar de voorbodes van de storm die komen kan. Gemeenten lijken zich nog in te houden. Dat komt natuurlijk ook doordat de meeste besturen pas dit jaar zijn aangetreden en collegeakkoorden hebben gesloten vol goede bedoelingen. Daarnaast zullen veel bezuinigingen pas volgend jaar goed gevoeld worden. De economische crisis hakt er bij gemeenten

Wat doen de tien grootste gemeenten volgend jaar met de ozb?

ozb-aanslag 2011

verhoging

in euro’s*

in procenten

Groningen

3.210

10,3

Utrecht

2.143

8,2

Almere

2.206

6,2

Amsterdam

1.813

5,5

Den Haag

1.905

5,3

Tilburg

1.626

Eindhoven

1.592

3,9

Breda

1.391

1,5

Nijmegen

4.073

Rotterdam

2.682 -4

-2

*Deze tarieven gelden voor een eigenaar van een bedrijfspand van een miljoen euro. Eigenaren van duurdere panden zijn navenant duurder uit. In veel steden moeten de gemeenteraden zich nog definitief uitspreken over de plannen van hun bestuurders. Dat gebeurt de komende weken.

ook op een andere manier flink in. Niet alleen wordt er minder gebouwd waardoor er minder panden komen waarover een gemeente kan heffen. Ook worden de bestaande panden op veel plekken al minder waard. Daardoor zal een gemeente die het belastingpercentage gelijk houdt toch minder inkomsten binnenhalen. Sommige gemeenten houden nu al vast rekening met een waardedaling van het onroerend goed. Volgens de gemeente Den Haag is de waarde van bedrijfspanden in de stad vorig jaar met zo’n 5 procent afgenomen. Om grofweg toch dezelfde inkomsten binnen te halen, stelt het gemeentebestuur dan ook maar voor om de tarieven met 5 procent te verhogen.

begrenzing Jarenlang stelde de Nederlandse gemeentewet grenzen aan de ozb-verhogingen die gemeenten konden doorvoeren. Er zaten grenzen aan de tarieven en grenzen aan de tariefstijging. Twee jaar geleden verdwenen die om plaats te maken voor 11

wat de macronorm genoemd wordt. De totale stijging van de ozb-opbrengsten in alle gemeenten samen mag niet hoger zijn dan een vooraf vastgesteld percentage. Volgend jaar is dat 3,5 procent bovenop de inflatie. Gaan de gemeenten daaroverheen dan kan het rijk ze straffen door minder in het gemeentefonds te storten. Maar of die norm een goede begrenzer is? Het ministerie van Binnenlandse Zaken dat onlangs een evaluatie naar de Tweede Kamer stuurde, concludeert droogjes dat de gemeenten er in de afgelopen twee jaar onder bleven. Maar om nu te concluderen dat dat door die norm komt, gaat het ministerie te ver. “Een causaal verband is niet aan te tonen.” Wie de plannen van de tien grootste gemeenten voor 2011 op een rijtje zet, ziet meteen dat het met de macronorm niet lukt om individuele gemeenten in het gareel te houden. Dat komt natuurlijk ook doordat het een gemiddelde norm is voor alle gemeenten samen. Als de ene gemeente probeert zijn ondernemers FORUM #21/18.11.10

te ontzien door lagere tarieven in rekening te brengen, geeft zij andere gemeenten meer mogelijkheden om de tarieven flink te verhogen. De lokale overheden lijken de norm ook niet te zien als een grens waar ze zo ver mogelijk onder moeten blijven, maar meer als een percentage waarop ze eigenlijk recht hebben. Of zoals de gemeente Eindhoven bijna verlekkerd in haar begroting schrijft: “Er is nog sprake van een onbenutte belastingcapaciteit van 0,6 miljoen.” Het wordt dus hoog tijd dat het kabinet de lokale overheden nog eens wijst op hun verantwoordelijkheden. Alleen door nu goede afspraken te maken, kan voorkomen worden dat de gemeentelijke belastingen straks helemaal de pan uitrijzen.  Kijk ook naar ForumVideo met premier Mark Rutte over lokale lasten op www.vno-ncw.nl/publicaties/forumvideo

omslag

hallo, Het was een warm bad, zei kersvers premier Rutte over zijn eerste optreden in de Europese Unie. Maar hij bleek nog wat nat achter de oren: de verhoging van het eu-budget gaat tegen zijn zin volgend jaar gewoon door. Wordt de Nederlandse stem nog wel gehoord in de Europese ambtenarij? Tekst: Remko Ebbers | Foto: Olivier Hoslet/anp

Terwijl Rutte nagenoot van zijn ontmoeting met de Europese leiders, kwamen ook zijn kabinetsgenoten er achter dat ze niet alleen op de oppositie moeten letten, maar dat Europa een zo mogelijk nog steviger tegenstander is. Minister Leers (Integratie & Immigratie) en staatssecretaris Teeven (Veiligheid & Justitie) werden vrijwel meteen tijdens hun eerste beleidsmoment teruggefloten. Leers omdat het Europees Hof voor de rechten van de Mens in Straatsburg Irak niet veilig genoeg vindt om er vluchtelingen naar terug te sturen, Teeven omdat de antikraakwet niet goed in elkaar zou zitten. Het roept de vraag op of ze in Brussel wel weten wat Nederland wil en andersom. Het geweld waarmee nationale belangen achter de schermen worden verdedigd, moet niet onderschat worden. Landen zoals Italië hebben de neiging om nationale belangen via hun Europese ambtenaren naar voren te schuiven. En dan is bijvoorbeeld het Italiaanse bedrijfsleven ineens in het voordeel. De Duitse bondskanselier Merkel aarzelde ook niet om eu-commissievoorzitter Barroso te bellen om de belangen van de Duitse ambachtelijke bakkers te verdedigen. Wil Nederland niet opgesloten zitten in Europees beleid van de grote lid12

FORUM #21/18.11.10

staten, dan moet de Nederlandse stem ook doorklinken als er regels gemaakt worden in en om de Brusselse Wetstraat, het epicentrum van de eu. Dat betekent dat er voldoende Nederlanders in het ambtelijk apparaat moeten zitten. En daar schort het wel een beetje aan. Op de 25 duizend euroambtenaren, zijn er zo’n zevenhonderd Nederlanders in vaste dienst of gedetacheerd door de Nederlandse overheid. Zij houden zich vooral bezig met onderzoeksbeleid en transport, maar ook met transparantie van wetgeving. Kortom met de zaken waar Nederland goed in is. Het Nederlandse ambtenarenbestand in Brussel is dus wat scheef. Maar is dat erg? Ze doen waar we goed in zijn, daar kan niets op tegen zijn. Een Nederlandse topambtenaar in Brussel, Alexander Italianer (directeurgeneraal op Mededinging) vindt die oneven spreiding niet zo’n groot probleem. “Als ambtenaar neem je de cultuur en de economische traditie van je land mee. Wij letten op de kleintjes en we zijn sterk in sectoren zoals transport. Als het belang van je land bij een sector ligt, is het niet vreemd dat daar ook de meeste interesse is om aan het werk te gaan.” Voor het bedrijfsleven ligt dat wel een beetje anders, vindt Truus Huisman, directeur Europese betrekkingen van Unilever. Haar kantoor ligt

hoort u mij?

strategisch om de hoek van het Europese machtscentrum. Een bedrijf heeft vrijwel nooit met één eurocommissaris tegelijk te maken. “Het onderwerp etikettering valt onder het directoraat voor Gezondheid en Consumenten (sanco), maar ook Landbouw, Handel, Interne Markt en Ondernemingen bemoeien zich er mee.” En dan is het belangrijk dat overal Nederlanders zitten. En Huisman ziet niet alleen lacunes op plekken waar weinig Nederlandse belangen liggen. “Nederland is heel erg sterk in voeding; het is niet voor niets door de Nederlandse regering uitgeroepen tot een van de sleutelgebieden. Nederlandse ambtenaren hebben daar veel sneller affiniteit mee dan collega’s uit andere landen. Maar Unilever heeft in dat kader ook veel te maken met sanco. Daar zijn weinig Nederlanders, dus daar zien we ook weinig inbreng van de Nederlandse kant. De verdeling over de hele organisatie zou verbeterd kunnen worden.”

zwakke sectoren Voor het plaatsen van de juiste Nederlandse ambtenaar op de juiste Europese plek, heeft de Nederlandse Permanente Vertegenwoordi13

FORUM #21/18.11.10

ging in Brussel al sinds 2002 een speciale ‘lobbyist’. Deze functie is indertijd mede onder invloed van vno-ncw tot stand gekomen. Doet Peter Kok zijn werk wel goed bij zo’n eenzijdige vertegenwoordiging? “Het is echt niet zo dat lidstaten hun mensen even op strategische plekken kunnen plaatsen”, zegt Kok. “Het benoemingenbeleid gaat helemaal onafhankelijk, veel objectiever dan vaak wordt gedacht. Ik houd de vacatures in de gaten en kijk of ik daar geschikte mensen voor weet. Ik vraag die mogelijke kandidaten om te solliciteren, maar ik ga ook wel bij directeuren langs om mensen onder de aandacht te brengen. Doorgaans moet je je er niet teveel mee bemoeien, dat werkt eerder contraproductief.” Maar waarom concentreert Kok zich niet op de ‘zwakke’ sectoren? “Onze strategie is soms gewoon opportunistisch”, legt Kok uit. “Dat klinkt negatief, maar ik bedoel dat we de kansen proberen te grijpen zodra die zich voordoen. Het heeft niet veel zin een strategie te bepalen, wij bepalen het vacaturebeleid niet, dat doet Europa. Je kunt wel gaan voor een bepaalde sector, maar als daar geen vacatures komen, heb je niets bereikt.”

omslag

De verdeling over de organisatie hangt ook af van de beschikbaarheid van kandidaten, betoogt Kok. Wie bij de eu wil werken, moet eerst door een langdurig en zwaar aanmeldingstraject: het concours. Nederlanders doen daar in verhouding niet erg enthousiast aan mee. Wie slaagt voor het concours kan overal binnen de eu-organisatie aan de slag. Zonder concours blijft de deur vrijwel dicht Nederlanders moeten dus over de hele linie enthousiast gemaakt worden om in Brussel carrière te maken. Kok traint gegadigden voor het concours. “De zaak is niet dat Nederlanders lui zijn, geen zín hebben om mee te doen. Wij kennen het systeem gewoon niet, dat is een drempel. In het buitenland, zoals Frankrijk, is het heel normaal om na je afstuderen eerst een half jaar te blokken voordat je ambtenaar kunt worden. Daar is de drempel veel lager. Maar het is gewoon een zaak van oefenen, oefenen, oefenen. Daar zijn boekjes voor.” Enthousiasmeren voor Europa op zich is niet zo hard nodig. Nederlandse deelnemers slagen bovengemiddeld vaak voor het concours, zijn dus erg gemotiveerd. Als eerst die kennismaking er maar is. De huidige directeur-generaal voor Onderzoek en Ontwikkeling in de eu is een goed voorbeeld, vindt Kok: “Robert Jan Smit is eerst gedetacheerd geweest namens Nederland bij de eu. Daarna heeft hij het concours gedaan en toen opgeklommen in de organisatie.”

poort Moet het concours, berucht geworden vanwege de lange duur en de nadruk op theoretische feitjes over de geschiedenis van de eu, dan niet beter afgeschaft worden als het zo’n hinderpaal is? Kok is ervan overtuigd dat Nederlanders zich op alle terreinen kunnen meten met andere kandidaten, dus dat zou de toestroom breder kunnen maken. Daar is Kok niet zo voor. Volgens hem garandeert het systeem dat er een zekere geografische spreiding blijft, naast kwaliteitseisen. Het grootste land levert zo weliswaar de meeste ambtenaren, maar de kleintjes worden niet weggedrukt. Laat staan dat er ineens een massieve club Polen op Landbouw zit. Ook Alexander Italianer, ziet niet veel in het afschaffen van het concours. Er moet een selectie aan de poort blijven, denkt hij, om ervoor te zorgen dat het er eerlijk aan toe gaat bij het verdelen van baantjes. “Doe je dat niet, dan is er een enorm risico dat via vriendjespolitiek allerlei ongewenste elementen binnenkomen”, meent hij. “Dan is het concours misschien wel het minst slechte systeem.” Italianer heeft goede verwachtingen van de vernieuwingen die David Bearfield, directeur van het Europees wervingsbureau epso met ingang van dit jaar heeft doorgevoerd. “Er wordt tijdens het concours meer ingegaan op capaciteiten, het is nu ook in sommige gevallen

Europese Nederlanders

Waar zitten de ‘hoge’ Nederlanders? 50

Nederland

Lidstaat met de meeste hoge ambtenaren

25 20 15

bron: het financieele dagblad en binnenlands bestuur

Nederlanders ambtenaren hebben bij de eu ongeveer 3,4 procent van de functies in handen. Dat is ongeveer in relatie tot de bevolkingsgrootte van Nederland ten opzichte van het Europees totaal. Van de hogere lagen is het aandeel Nederlanders 4,4 procent, da’s dus bovenproportioneel. In die hogere lagen zitten Nederlanders in de directoraten-generaal die van oudsher belangrijk zijn in de eu (Landbouw, Mededinging, Industrie) en minder in recent belangrijk geworden dg’s zoals Milieu. Ze zijn daar gekomen door gestaag promotie te maken en dat betekent ook dat het oude rotten zijn. Het contingent vergrijst. Maar het bedrijfsleven wil praten met de ambtenaren die het beleid schrijven, dus niet per se de leidinggevende. Dan moet er ook op dat niveau een goede spreiding zijn. Samen met de vergrijzende Nederlandse europopulatie betekent dit dat het extra belangrijk is om voor aanwas te blijven zorgen. Opvallend: Nederland heeft 22 ambtenaren per miljoen inwoners van het eigen land. België maar liefst negentig, Griekenland 52 en Portugal 35 per miljoen.

10 2

Landbouw (n: België)

Mededinging (n: Duitsland)

Regionaal beleid (n: Frankrijk)

Budget (n: België)

Industrie (n: Duitsland)

Tussen haakjes staat uit welke landen de meeste hoge ambtenaren op het betreffende Commissariaat komen

FORUM #21/18.11.10

dik nicolai

column scheer

mogelijk om het concours te doen voor hogere graden en het is makkelijker om er tijdelijk uit te stappen. In zo’n geval geeft de eu nu een baangarantie voor onbeperkte tijd. Ambtenaren die wat ervaring willen opdoen in het bedrijfsleven, kunnen altijd terugkomen.” Hij lacht: “Ik heb een ambtenaar die een succesvol krimischrijfster is. Daarmee is ze financieel misschien wel beter af dan hier.” Kortom, wil je een beetje meedoen in het Europese overleg, dan moeten overal Nederlandse ambtenaren zijn, die vanuit hun eigen achtergrond en kennis inbreng hebben bij het maken van beleid. Dat is niet alleen een taak voor matchmaker Peter Kok, maar ook van de hele Nederlandse overheid, die haar ambtenaren moet stimuleren om over de grens naar Brussel te kijken. Goed voor hen, goed voor ons. Truus Huisman van Unilever: “Het is een goed signaal dat de Nederlandse Permanente Vertegenwoordiging bij de eu onlangs in de buurt van het parlementsgebouw is gaan zitten. Dat laat zien dat Nederland de eu belangrijk vindt en dat ze het belangrijk vindt dat de Nederlandse belangen goed worden behartigd. Zichtbaarheid is cruciaal.” 

Handje Relletje aan de andere kant van de wereld. First lady Michelle Obama schudt de Indonesische minister voor communicatie en informatie de hand. Die wordt daarop aangesproken: hij zou als streng moslim toch geen vreemde vrouwen een hand geven? De minister verdedigt zich door te zeggen dat hij dat ook van plan was, maar dat mevrouw Obama zijn hand al te pakken had. Op tv-beelden is echter te zien dat het handcontact wederzijds is. Tja, dat kun je krijgen als je het grootste moslimland ter wereld bezoekt om de economische banden aan te halen en nader tot elkaar te komen, als moslims en Amerikanen. Dat laatste maakte het incident extra pikant. Nog even afgezien van de vermeende islamitische achtergrond van Barack Obama, die hij zou hebben opgedaan tijdens zijn jeugdjaren in Indonesië.

www.vno-ncw.nl, dossier Europese Unie

De les is dat je als hoogwaardigheidsbekleder overal rekening mee moet houden in het buitenland. Mark Rutte heeft als ogenschijnlijk voordeel dat hij partnerloos is. Die kan dan ook geen verkeerde mensen de hand schudden. Maar het ontbreken van een partner kan op zichzelf weer reden zijn tot vraagtekens in het buitenland. Waarom heeft hij geen vrouw? Is ie…?

vno-ncw in Brussel

In Nederland is de vrijgezellenstatus van Rutte zogenaamd geen issue, maar Peter Rehwinkel, PvdA-burgemeester in Groningen en auteur van het boek ‘Getrouwd met de premier’, vertelde onlangs dat hij tijdens de laatste verkiezingscampagne door een hoge PvdA’er was aangespoord om een politiek nummer te maken van het ontbreken van een mevrouw Rutte. Met daarbij natuurlijk de suggestie dat Rutte homo is, wat dat verder dan ook in politieke zin zou moeten betekenen.

Grote bedrijven hebben kantoren in Brussel waar zij de Europese Commissie voorzien van informatie. Maar ook vno-ncw heeft er een kantoor, vlak naast het Europees Parlement, met sinds kort de Nederlandse Permanente Vertegenwoordiging om de hoek. De zeskoppige staf houdt voor het Nederlandse bedrijfsleven bij welke onderwerpen in de schijnwerpers staan. Daarnaast worden door Bureau Brussel ontmoetingen georganiseerd met (Nederlandse) ambtenaren en Europarlementariërs om uit te leggen wat de gevolgen van Europees beleid kunnen zijn voor het Nederlandse bedrijfsleven. vno-ncw trekt in Brussel veel op met BusinessEurope, de Europese federatie van ondernemingsorganisaties.

Pikant in dit verband is dat Rehwinkel zelf homo is en dat voormalig partijleider Wouter Bos lange tijd is achtervolgd door het gerucht homo te zijn. Rehwinkel weigerde in elk geval mee te doen aan wat hij zag als een staaltje campagnevervuiling. Een homo als premier. Het zou een interessante testcase zijn in deze nieuwe tijd van Oost versus West. Ik zie er Geert Wilders voor aan om een homo naar voren te schuiven als premier, louter om te kijken hoe het islamitische buitenland regeert. Had Pim Fortuyn het tot premier geschopt, dan hadden we de proef op de som kunnen nemen. Hij had die Indonesische minister waarschijnlijk vol op de mond gezoend. Paul Scheer

FORUM #21/18.11.10

& broer Ondernemen zit in de genen. In deze serie vertellen ouders, kinderen, broers en zussen die samen of ieder een eigen bedrijf hebben over hun overeenkomsten en verschillen.

naam activiteit opgericht vestigingsplaats medewerkers eigenaren

FORUM #21/18.11.10

Leo Ammerlaan Plantenkwekerij 1968 Bleiswijk Tachtig vast en, afhankelijk van het seizoen, dertig tot honderdvijftig uitzendkrachten Ilone Ammerlaan (49) en broer John Ammerlaan (47)

‘Na mijn trouwen miste ik die verhalen wel’ Vijftig voetbalvelden groot is het inmiddels. Het kassencomplex van broer en zus Ammerlaan lijkt nauwelijks nog op het bedrijf waarmee hun vader in 1968 begon. “We hebben het nog altijd over de tuin.” Tekst: Jan Buevink | Foto: Jeroen Poortvliet

Ilone Ammerlaan (49)

John Ammerlaan (47)

“Thuis waren we met vijf kinderen. Ik had een oudere broer die blind werd en op zijn veertiende naar een internaat ging. Feitelijk was ik toen de oudste. Alles heb ik moeten bevechten: ik was de eerste die wilde uitgaan, de eerste met een brommer. Toen ik van plan was te gaan samenwonen, vroeg mijn vader of dat wel nodig was. Dus ging ik op mijn 21ste braaf trouwen. Mijn beide jongere zussen hadden het een stuk makkelijker, voor John gold dat ook. Vroeger was hij wel een beetje een uitgekookte die nooit meer deed dan nodig was. Ik kan me bijvoorbeeld niet herinneren dat hij ooit koffie of thee zette. Als hem gevraagd werd in het huishouden te helpen, was zijn standaardreactie: ‘Maar ik werk al in de tuin’.” “We spreken eigenlijk nooit over onze kassen maar altijd over de tuin. Vroeger deden we dat ook al. Na mijn trouwen miste ik die tuinverhalen wel. Vrij snel na de middelbare school was ik bedrijfsleider geworden op een reisbureau, maar ik voelde dat de reiswereld niet mijn wereld was. Als wij weer iets leuks voor onze klanten geregeld hadden, kregen ze soms toch een rotvakantie omdat onze partner in Spanje zijn dag niet had. Toen mijn vader vertelde dat zijn bedrijfsleider vertrok, zei mijn man: ‘Ik weet nog wel iemand.’ Zo ben ik hier binnengekomen. Een deel van mijn tijd werkte ik als teler van kerststerren, tomaten en aubergines, een ander deel op kantoor. Daar zag ik dat sommige zaken beter konden: facturen gingen allemaal nog met de typemachine. Om nog eens in de avonduren de hogere agrarische school te doen, daarover heb ik eigenlijk nooit nagedacht. Wel cursussen personeelsmanagement, want dat vond ik veel interessanter.” “John is hier verantwoordelijk voor de productie en de verkoop. Hij is constant bezig om nieuwe afzet te zoeken en zit in allerlei netwerken. Natuurlijk vindt hij dat ook gezellig, maar hij houdt wel zijn doel voor ogen. Altijd heeft hij het over wat we hier doen. We proberen hier een zo open mogelijke relatie op te bouwen met de buitenwereld: met afnemers, collega’s, concurrenten. Dat is heel productief. Soms heeft hij dan iemand ontmoet die drie maanden later opeens belt omdat hij ons weer met iets verder kan helpen.”

“Mijn zus heeft meer van mijn moeder. Ze is duidelijker, besluitvaardiger en sterker in haar uitspraken. Als ze iets vindt, zegt ze dat meteen. Ik ben terughoudender. Ik kan wel snel denken, maar dat wil nog niet zeggen dat ik mijn mening meteen op tafel leg. Zij is ook meer een gevoelsmens. Ik slaag er beter in om zaken en emotie te scheiden. Als er iets speelt, vraag ik me eerst af: wat is nu eigenlijk de kern van de zaak?” “Het belangrijkste deel van de bedrijfsvoering hier is de planning. Elke vierkante meter moet je zo goed mogelijk benutten. We hebben korte teelten van vier tot acht weken en een duidelijk teelplan. In het voorjaar staan hier de zomerbloeiers, in de zomer de potplanten, in de herfst komen de kerststerren en in de winter de groenteplanten. Alles wat we produceren, hebben we vooraf al verkocht. Dat is mijn taak: ik moet er voor zorgen dat de kas volgepland staat en dat dat ook allemaal weer verkocht is.” “Vroeger trok ik meer naar mijn vader dan naar mijn moeder. Helpen in huis deed ik nauwelijks. Ik had meer een klik met de tuin waar ik op zaterdagochtend meewerkte. Dat patroon zie ik nu ook bij mijn eigen zoons. Klinkt misschien wat traditioneel maar het zal wel met het onderscheid tussen mannen en vrouwen te maken hebben. Mijn vader heeft nooit gezegd dat ik het hier moest overnemen. Dat idee ontstond langzamerhand toen ik op de hogere agrarische school zat. Toen ik daarna in de zaak kwam, werkte mijn zus er al een jaar. Met mijn vader, de boekhouder en de verzekeringsagent hebben we een plan gemaakt om in zes jaar tijd het bedrijf over te nemen. Mijn andere zussen waren destijds nog te jong om daarin mee te doen.” “Mijn zus is hier begonnen als kweker maar daar ligt niet haar grootste motivatie. Ze is een echt mensenmens en goed in organiseren: bedrijfsuitje, teammiddag we onlangs onze organisatie wat meer op aangepast. We hebben vier anderen en. De afgelopen jaren zijn we gegroeid van 10 tot 25 hectare. Daar hebben verantwoordelijk gemaakt voor de vier basisprocessen. Ilone en ik kunnen dan meer focussen op de grote lijn.” 

FORUM #21/18.11.10

actueel

‘Deze groep zal altijd hulp nodig hebben’ Er moet één regeling komen voor de onderkant van de arbeidsmarkt. Prima, zegt Joan Leemhuis-Stout, voorzitter van de branchevereniging van de sociale werkvoorzieningsbedrijven. Maar dan niet met zo’n forse bezuiniging als het kabinet heeft ingeboekt. “Die is gebaseerd op een denkfout.” Tekst: Paul Scheer | Foto: Jeroen Poortvliet

Mensen die zich aan de onderkant van de arbeidsmarkt bevinden, vallen onder verschillende regelingen. Zo is er de Wet sociale werkvoorziening (wsw), de Wajong (jonggehandicapten) en de bijstand. Het kabinet wil daar één regeling van maken, gericht op het – naar vermogen – aan werk helpen van zoveel mogelijk mensen. Het moet één van de grote hervormingen van dit kabinet worden. Cedris en Divosa, de brancheverenigingen van de wsw-bedrijven en de sociale diensten, kwamen een paar maanden eerder met een soortgelijk voorstel. Aan Cedris-voorzitter Joan Leemhuis-Stout de vraag of dat misschien een vlucht naar voren was. “Nee, we waren hier al twee jaar geleden mee bezig, samen met de gemeenten en het uwv, de uitvoerders van de bijstand en de Wajong. Samen voeren we drie regelingen uit, terwijl de doelgroep ongeveer hetzelfde is. Dat is ingewikkeld en kan onrechtvaardig uitwerken voor mensen uit de verschillende categorieën. Het kan simpeler, met één loket voor werkgevers.” 18

Efficiënter betekent goedkoper. Dus bezuinigen is logisch. “Het is niet vreemd om bezuinigingen in te boeken, want je haalt er de improductieve overlap uit. Het gaat mij wel om de máte van bezuinigen. De wsw, de Wajong en de bijstand moeten het met 880 miljoen euro minder doen. Dat is te veel en staat haaks op het streven – van ons én van het kabinet – om meer mensen aan het werk te helpen.” “De bezuinigingen zouden in elk geval getemporiseerd moeten worden, want nu krijgen we als branche in één keer 120 miljoen in 2011 opgelegd. Het kabinet gaat er daarnaast vanuit dat werkgevers meer mensen uit de sociale werkvoorziening in dienst nemen. Dat is een denkfout. Het is voor deze mensen niet weggelegd om als een reguliere werknemer te functioneren. Ze zullen altijd een zekere vorm van begeleiding en opleiding nodig hebben. En als ze in dienst worden genomen, gelden de gangbare werknemersrechten bij ziekte en ontslag. Werkgevers schrikken daarvoor terug.” FORUM #21/18.11.10

Begrijpt u die houding? “Helemaal. Daarom zetten we in op detachering van wsw’ers bij bedrijven. Dat gebeurt al bij een kwart van de circa honderdduizend wsw’ers. Wij kunnen er bijvoorbeeld voor zorgen dat iemand binnen twee jaar van nul tot 60 procent inzetbaar is bij bedrijven. Werkgevers krijgen die resterende 40 procent financieel gecompenseerd. Gaat het niet goed, dan lopen zij geen risico. Vooral bij mensen met een psychische aandoening zie je nog wel eens een terugval. Die komen dan weer bij ons.” Maar detachering kost eerder meer dan minder. “Ja. En als we moeten bezuinigen, kunnen we dus minder investeren in het aantal mensen dat we aan werk proberen te helpen, terwijl er al negentienduizend mensen op de wachtlijst staan. Dat werkt negatief door. De mensen die we straks niet kunnen helpen, zijn op termijn nodig als de arbeidsmarkt weer krapper wordt. Hun afstand tot die

arbeidsmarkt is dan onevenredig groot. Als deze mensen hun structuur kwijtraken, krijg je allerlei problemen thuis, met ziekte, verslaving en schulden.” “We zouden uit bezuinigingsoogpunt mensen die nu gedetacheerd zijn terug kunnen halen om bij de wsw-bedrijven productie te draaien. Maar dat lijkt me niet de bedoeling.” wsw’ers krijgen nu 130 procent van het minimumloon. Kan er niet worden bezuinigd op de cao? “Laat ik het zo zeggen: ik vind het niet erg om daarover te praten, in eerste instantie met de vakbonden. Met het oog van nu kun je anders naar de huidige cao kijken. Maar het is moeilijk om aan verworven rechten te tornen. Dat wordt toch gezien als degradatie. Ik denk overigens dat de cao afloopt als de nieuwe regeling er komt. Ik ga ervan uit dat dat in deze kabinetsperiode gaat lukken.”

van expertise voor deze groep van werknemers. Het uwv kan de centrale taken van de Wajong blijven uitvoeren: de keuring en de uitbetaling van de uitkering. De uitvoering van de Wajong kan door de gemeenten worden verzorgd. Je ziet nu al dat de sociale diensten tegen de wsw-bedrijven aan kruipen.” “De inzet blijft om zoveel mogelijk mensen aan het werk te helpen. Niet alleen omdat we straks iedereen nodig hebben, maar ook omdat het maatschappelijk verantwoord is om deze mensen werk te bieden. Werkgevers zouden daar per branche afspraken over kunnen maken, bijvoorbeeld over een bepaald percentage aan wsw’ers per bedrijf.” En als dat niet werkt een quotum? “Nee, quota stel je in voor suikerbieten en melk, niet voor mensen.” 

Wie gaat de regeling uitvoeren? “We zien de wsw-bedrijven als het centrum 19

FORUM #21/18.11.10

Meer met minder Het kabinet wil de komende vier jaar met de samenvoeging van drie regelingen (wsw, Wajong en bijstand) 880 miljoen euro bezuinigen. Niet alle mensen die onder de regelingen vallen, worden geraakt. De Wajong-uitkering van 75 procent van het minimumloon blijft van kracht voor volledig en duurzaam arbeidsongeschikten. Ook de huidige wsw-populatie blijft ongemoeid. En wie de indicatie ‘beschutte werkplek’ krijgt, houdt toegang tot de wsw. De onderkant van de arbeidsmarkt telt zo’n 340 duizend mensen in de bijstand, bijna tweehonderdduizend Wajongers en ongeveer 104 duizend wsw’ers. Daar is nu in totaal zo’n 12 miljard euro mee gemoeid.

buitenland

De regering van premier Silvio Berlusconi doet niet wat hij moet doen tot ergenis van ondernemers

Beter af zonder Italië? Berlusconi slaagt er maar niet in de economie op de rit te krijgen. Italië wordt het land van nul komma nog wat groei. “Italië is verlamd.” En zo langzamerhand raakt het geduld van het bedrijfsleven op. Tekst: Maarten Veeger | Foto: Antonio Scattolon/hh Het werd even stil in het land toen bestuursvoorzitter Sergio Marchionne van Fiat onlangs in een televisie-interview zijn kijk op de zaak gaf: Fiat zou veel beter af zijn zonder Italië. Alle activiteiten in het thuisland maken namelijk verlies en dat lijkt op korte termijn niet snel te veranderen. Marchionne – zelf half Italiaan, half Canadees en sinds 2004 de baas van Fiat – had zijn pijlen vooral gericht op de Italiaanse vakbonden. Die liggen in zijn ogen teveel dwars bij zijn plannen om de fabrieken in Italië productiever te maken. Die plannen betekenen minder lange pauzes, aanpak van het in zijn ogen onterecht hoge ziekteverzuim en een flexibelere inzetbaarheid bij de ploegendiensten. Volgens Marchionne hebben de vakbonden niet eens meer het recht de boel te traineren omdat ze een minderheid van het personeel 20

vertegenwoordigen. Maar de boodschap van Marchionne werd vooral ook gezien als kritiek op Italië, de Italianen en hun politieke leiders. Italië zou simpelweg niet de cultuur meer hebben om een goed ondernemersklimaat te creëren. Grote bedrijven – zoals Fiat – gaan liever naar elders. Economen en andere ondernemers vielen Marchionne bij. “Italië dreigt het land te worden waar de groei altijd nul komma nog wat is”, zei professor Mario Deaglio van de universiteit van Turijn. President Emma Marcegaglia van Confindustria veegt al maanden de vloer aan met het economische beleid van de huidige regering. “Italië is verlamd. Het parlement functioneert niet meer. Deze regering doet niet wat hij moet doen. Het bedrijfsleven wordt ongeduldig.” Nadat premier Silvio Berlusconi begin FORUM #21/18.11.10

deze maand in een nieuw seksschandaal was beland, voegde ze eraan toe: “Ik hoop dat Italië zijn waardigheid behoudt. En blijft geloven in de staat.” Het is lang niet alleen de huidige regering die verantwoordelijk is voor het uitblijven van een economisch herstel in Italië waar de economie in de rest van Europa alweer wat aantrekt. “Italië heeft sinds 1997 flink wat vertraging opgebouwd in het proces om de economie te moderniseren”, zei voormalig eurocommissaris Mario Monti in Corriere Della Sera. “Onder zowel centrumlinkse als centrumrechtse regeringen.” Volgens Monti ontbreekt het in de politiek aan de cultuur om een sterke markteconomie te creëren met een sterke overheid die regels stelt en zorgt dat ze worden nageleefd. Daarnaast schiet het met de liberalisering van veel markten niet op. De huidige regering draaide enkele liberaliseringsprojecten van de vorige regering – zoals in de advocatuur en bij apotheken – zelfs terug. Na zijn donderspeech vertrok Marchionne naar de Verenigde Staten. Italiaanse politici waren woest want Fiat kreeg decennialang een miljardensteun en moest dus niet mopperen. Geen van hen voelde zich verantwoordelijk voor de problemen die Marchionne had geschetst. 

podium belrondje

Moet Nederland weer naar de G20? Bij de eerste bijeenkomsten van de twintig belangrijkste landen ter wereld mocht Nederland ook aanschuiven. Maar voor de top in Korea waren we niet uitgenodigd. Is dat erg en moeten we ons best doen weer een voet tussen de deur te krijgen? Hoe kijken ondernemers daar tegenaan? Tekst: Jan Buevink | Foto’s: fmax

Marck Hagen | Wuvio Chemicals | De Lier

‘Maakt me niet uit’ “Het maakt mij eerlijk gezegd niet zoveel uit of we daar aan tafel zitten of niet. Het belangrijkste is dat onze belangen verdedigd worden en volgens mij kan Duitsland dat net zo goed. We moeten het allebei van de export hebben, we zitten samen in de eurozone en hebben nu hetzelfde probleem: de Chinezen en Amerikanen die de koers van hun munt naar beneden brengen waardoor onze producten veel duurder worden.”

“Dat Korea vooral landen uit de regio uitnodigt om aan te sluiten bij de G20, snap ik wel. Ik denk dat het voor ons ook weer makkelijker wordt bij de volgende bijeenkomst die Frankrijk organiseert. Maar aanschuiven aan die tafel is niet het belangrijkste. Ik denk dat de regering meer kan bereiken door ambassadeurs van landen als China en de Verenigde Staten op het matje te roepen en door de publiciteit te zoeken. Laat Rutte en De Jager maar roepen dat ze achter Merkel staan. Dat versterkt haar positie, dan heeft ze weer een landje extra achter zich.”

Maarten van Randeraat | Granuband | Amsterdam

‘Braafste jongetje ontbreekt’ “Als we bij eerdere ontmoetingen wel waren uitgenodigd, is het vreemd dat we er nu niet bij zaten. Ik zou wel eens willen weten waarom. Is dat echt omdat we vertrokken zijn uit Afghanistan? Als dat zo is, vind ik dat een kwalijke zaak. Ons optreden daar heeft een flink vermogen gekost. Op andere terreinen zijn we ook het braafste jongetje van de klas: we zijn een grote sponsor van internationale organisaties en lopen voorop met milieu- en uitstoot

Saskia Geraerts | Finq (coaching) | Vught

‘Verontwaardiging zó Nederlands’ “Het is wel weer typisch Nederlands om verontwaardigd te zijn als je niet wordt uitgenodigd. Dan denk ik: ‘Wat hebben we nou gepresteerd dat we zo’n uitnodiging verdiend zouden hebben?’ We behoren niet tot de twintig grootste landen en zo goed gaat het op dit moment hier ook niet. Ik zou zeggen: ‘Zorg eerst maar eens dat je je eigen land op orde hebt voordat je bij iemand anders op visite gaat. Er is nog voldoende te verbeteren in het

regels. Het is natuurlijk gek dat dat braafste jongetje er vervolgens niet bij mag zijn als de G20 bij elkaar komt.” “Als het zo is dat het land dat de bijeenkomst organiseert voor een groot deel kan bepalen wie mag aanschuiven en wie niet, hebben we natuurlijk meer kans als de Fransen straks de volgende top organiseren. Dat is toch een buurland. Nederland zal zijn best moeten doen om daarvoor wel een uitnodiging te krijgen. Je moet er altijd voor zorgen dat je aan tafel zit als daar belangrijke zaken besproken worden.”

onderwijs en de zorg.’ In Seoul ging het nu vooral over de koers van de munten en de vraag of Chinese producten niet te goedkoop zijn. Ik weet echt niet of Nederland aan die discussie veel had kunnen bijdragen. Van vorige bijeenkomsten kan ik me niks herinneren waarvan ik denk: ‘Dat komt omdat wij erbij geweest zijn.’ Van mij hoeft Nederland dan ook niet echt zijn best te doen om weer uitgenodigd te worden. De enige reden is misschien om nog eens uit te kunnen leggen hoe ons rare gedoogkabinet in elkaar zit. Verder is het veel verstandiger om als een verenigd Europa op te treden.”

FORUM #21/18.11.10

podium zeven vragen aan

marga edens Het heeft weinig zin dat de overheid met nieuwe wetgeving komt om bedrijven te dwingen meer aandacht te hebben voor mensenrechten. Dat zegt Marga Edens die bij Essent verantwoordelijk is voor het corporate responsibility beleid. “Er is al veel weten regelgeving, het komt nu aan op betere handhaving.” Tekst: Jan Buevink | Foto: Merlijn Doomernik

Mensenrecht bedrijvenplicht? Verwacht de samenleving te veel van bedrijven als het om mensenrechten gaat? “Vaak wel. Vorig week was hier nog een discussiebijeenkomst over in De Balie. In de aankondiging las ik de zin dat de rol van het bedrijfsleven cruciaal is als het gaat om mensenrechten, met name in ontwikkelingslanden waar een zwakke staat is. Dan denk ik: overheid en bedrijven hebben inderdaad beide een verantwoordelijkheid, maar wel een andere. Wat dat betreft ben ik erg blij met het rapport van vn-adviseur John Ruggie die die taakverdeling heel expliciet maakt. Overheden moeten de mensenrechten beschermen, bedrijven moeten ze respecteren.” Wat betekent dat voor ondernemers? “Ruggie zegt dat alle mensenrechten voor een bedrijf van belang zijn. Als je dus een van de rechten schendt, kun je dat niet op een ander terrein compenseren. Daarnaast wil hij due dilligence, het beleid moet echt iets voorstellen. Heb je als bedrijf een algemeen mensenrechtenbeleid? Is dat vertaald naar de verschillende functies? Weten de inkopers wat ze moeten doen? Heb je een goede klachtenprocedure voor mensen die denken dat hun rechten geschonden worden? Dat soort vragen moet je je als bedrijf met enige regelmaat stellen.” 22

Hoe doet Essent dat? “Mensenrechten is een van de negen onderdelen van ons corporate responsibility beleid, naast zaken als energiebesparing, emissiereductie en goed werkgeverschap. Ons algemene beleid hebben we vastgelegd in een gedragscode die we vervolgens weer vertaald hebben in tien essentiële afspraken die alle medewerkers in hun achterhoofd moeten hebben. Op intranet stellen we daar elke maand één van centraal en ze staan ook op de agenda van de werkoverleggen.” Houden uw leveranciers zich er ook aan? “De dingen die in onze eigen gedragscode staan, vragen we ook van onze leveranciers. Voordat we met nieuwe leveranciers in zee gaan, maken we een risicoanalyse: staan ze op een zwarte lijst van Interpol, zijn ze bekend vanwege mensenrechtenschendingen, worden ze aangeklaagd door ngo’s?” Ngo’s zijn kritisch over mijnbouwbedrijven. Zijn dat uw lastigste leveranciers? “Daar kan ik helaas niks over zeggen. We praten mee in een stakeholdersdialoog hierover onder leiding van oud-staatssecretaris Frank Heemskerk. Daar zitten niet alleen energieproducenten aan tafel maar ook ngo’s. We FORUM #21/18.11.10

hebben afgesproken niks naar buiten te brengen zolang we in gesprek zijn.” Dat is toch niet echt transparant? “Soms is dat nodig. Wil zo’n overleg kans van slagen hebben dan moet je er niet snel mee naar buiten treden. Op andere terreinen proberen we juist wel zo transparant mogelijk te zijn. Elk jaar scoren we beter op de transparantie benchmark van het ministerie van Economische Zaken. Ook zijn we nu bezig met het opzetten van een raad die gevraagd en ongevraagd de raad van bestuur kan adviseren over het corporate responsibility beleid. Die krijgt een onafhankelijke voorzitter en daarin is ook plek voor ngo’s.” Loopt u daarmee geen risico? “Corporate responsibility is niet iets voor bange mensen. We denken als bedrijf onze zaken goed voor elkaar te hebben en we willen in gesprek met onze stakeholders. Een gesprek heeft natuurlijk alleen maar zin als je ook af en toe tegen gesproken wordt.”  Marga Edens is een van de sprekers op een bijeenkomst over mensenrechten en bedrijfsleven op 24 november in het gebouw van vno-ncw. Zie www.vno-ncw.nl

podium uitspraken

“Als een agent zijn inkomen verruimt door boetes te verhogen, noemen we dat corruptie. Als de overheid het doet, noemen we het leges.’’ Piet Hein Donner, minister van Binnenlandse Zaken, tijdens het algemeen overleg van 10 november over een regeling voor klokkenluiders

“De pvv heeft één duidelijke agenda: repressie en beeldvorming.’’ sp-voorman Emile Roemer, Nu.nl van 10 november

“Pensioenfondsen moet je als een mammoettanker besturen en niet als een speedboot.” apg-bestuursvoorzitter Dick Sluimers, Het Financieele Dagblad van 4 november

“Alle succesvolle mensen, zeker in de top van het bedrijfs leven, hebben een narcistische persoonlijkheidsstoornis. Het zijn allemaal insecure overachievers.” Journalist Jeroen Smit, vpro Gids nummer 45

“Voor een socialist is het altijd schrikken als er twee liberalen op Sociale Zaken zitten.’’ sp-Kamerlid Paul Ulenbelt, anp van 4 november

“Ik kan me voorstellen dat de heer Ulenbelt zich zorgen maakt dat er twee liberalen op Sociale Zaken zitten, maar ik had me nog meer zorgen gemaakt als er twee socialisten hadden gezeten.’’ GroenLinks-Kamerlid Jesse Klaver, anp van 4 november

“De meeste mensen vinden een leider goed als die doet wat zij willen. Dat is een foute aanname. Een leider moet iemand zijn die creëert wat moet komen.” Alcatal-Lucent-topman Ben Verwaayen, de Volkskrant van 6 november

“Dat aaierige gedoe, daar word ik wel eens moe van. Nederland is übersoft.” Chefkok Jim de Jong, Metro van 3 november 23

FORUM #21/18.11.10

actueel

de redders van het bedrijfsleven? Daadkrachtig heeft het kabinet ministeries samengevoegd. Een van de resultaten is het ministerie voor Economische zaken, Landbouw en Innovatie (el&i). Dit klinkt als een ideaal ministerie voor het bedrijfsleven, maar el&i heten is wat anders dan el&i zijn. Verhagen en Bleker hebben wat te doen. Tekst: Remko Ebbers | Foto: kippa/anp

Het Innovatieplatform bracht het naar voren als afsluitend advies: het kabinet moet inzetten op een topgebiedenbeleid. Een industriebeleid dat niet alleen in het algemeen het bedrijfsleven ondersteunt, maar dat zich ook gericht inzet voor Nederlandse bedrijven die mee kunnen draaien in de wereldtop. Het ontbreken van een dergelijk beleid werd dit jaar pijnlijk zichtbaar toen medicijnenfabrikant msd (Organon) zijn onderzoeksfaciliteiten uit Nederland wilde terugtrekken. Het toenmalige kabinet moest snel antwoord vinden op de vraag: wat willen we eigenlijk met onderzoeksfaciliteiten voor medicijnen in Nederland? Het resultaat was het aanleggen van noodverbandjes. De Nederlandse overheid moet duidelijke keuzes maken in haar industriebeleid en de huidige thematische verkokering afbreken, 24

FORUM #21/18.11.10

vindt het bedrijfsleven. De blik moet worden verlegd van Haagse macrocijfers naar ondernemers van vlees en bloed. Het huidige beleid is te algemeen. Het gaat voorbij aan het feit dat specifieke sectoren soms maatwerk nodig hebben om te floreren. Voor elke economische topactiviteit moet ge誰nventariseerd worden wat nodig is voor die sector. Niet alleen op het gebied van innovatie, maar ook van personeelsvoorziening (onderwijs, arbeidsmigratie), aantrekken van kapitaal, toetreding van buitenlandse markten en logistiek.

batman en robin Het topgebiedenbeleid mag dus niet onderschat worden. Weliswaar impliceert el&i dat minister Verhagen en staatssecretaris Bleker overal over gaan waar het bedrijfsleven belang bij heeft, maar Verhagen zal zich in de minis-

Slagen ‘Batman’ Verhagen en ‘Robin’ Bleker er wel in de blik te verleggen van Haagse macrocijfers naar ondernemers van vlees en bloed? 25

FORUM #21/18.11.10

actueel

aardig materiaal helemaal uiteen te rafelen. En de kennis daarvoor moet komen uit goed onderwijs. Het is daarom niet alleen goed dat innovatiesubsidies onder één dak zijn bij el&i maar ook dat het voornemen is om die subsidies zo te verstrekken dat de nadruk komt op praktische innovaties. De steun moet niet beperkt blijven tot de eerste ontwikkeling, maar ook helpen bij het op de markt brengen van nieuwe producten. Innovaties komen nu te vaak stil te liggen in de valley of death, als ze in de praktijk getest moeten worden, zoals dsm-directeur Ward Mosmuller dat eerder in Forum noemde. De nu versnipperde onderzoeksmiddelen moeten dus meer aansluiten bij de onderzoeksagenda voor de Nederlandse (potentiële) economische topgebieden. Dan moet het kabinet ook durven investeren.

vinger aan de pols Meer dan ooit is duidelijk dat Nederland voor zijn welvaart sterk afhankelijk is van de internationale marktverhoudingen. ‘Om de Nederlandse bedrijven en kennisinstellingen te kunnen laten concurreren op de Europese en internationale markten, moet de overheid haar internationale (economische) relaties

ed oudenaarden/anp

terraad moeten laten horen. Als ware hij Batman, moeten hij en ‘Robin’ Bleker ingrijpen waar gevaar dreigt. Het regeerakkoord begint wel met de vaststelling dat bestuur wordt georganiseerd volgens het principe ‘je gaat er over of niet’, maar zo simpel ligt het vaak niet in de Trêveszaal. Wegen en verkeer zijn weliswaar de formele verantwoordelijkheid van Melanie Schultz van Haegen, maar het al of niet aanpakken van files is een zwaar economisch vraagstuk, waar het bedrijfseven immens belang bij heeft. Datzelfde geldt voor milieubeleid, goed onderwijs dat aansluit op de vraag en buitenlandse zaken. Hoe alles in elkaar grijpt, blijkt uit de verduurzaming van de economie. De biobased economie biedt grote kansen voor het Nederlandse bedrijfsleven. Een economie op basis van herbruikbare materialen kan een grote aanjager zijn voor de landen tuinbouw met de daaraan gerelateerde industrieën. Maar ook voor de Rotterdamse haven, betoogde havenwoordvoerder Tie Schellekens eerder dit jaar in Forum. “De energiehaven is erg belangrijk voor Rotterdam. Over veertig jaar is er geen olie meer, dan denk je wel na over alternatieven.” En voor de chemische sector, die grondstoffen kan winnen door plant

FORUM #21/18.11.10

actiever invullen.’ En, vervolgt het regeer akkoord: ‘Economische diplomatie wordt een zwaardere component in het werk van ambassades en consulaten.’ Daarnaast moet het bedrijfsleven ook een belangrijkere rol krijgen in het Nederlandse ontwikkelingssamenwerkingbeleid. Verhagen zal als oud-minister van Buitenlandse Zaken weten, dat die nieuwe rol niet zomaar is aangenomen. el&i zal ook daar nauwkeurig de vinger aan de pols moeten houden. Vooral omdat in dezelfde alinea van het regeerakkoord staat: ‘Het postennetwerk wordt herzien opdat er een kleiner en goedkoper maar flexibeler netwerk ontstaat, gebruik makend van verdere samenwerking met andere (eu-)landen en digitale mogelijkheden.’ Om de belangen van de Rotterdamse haven of de Nederlandse baggeraars te laten behartigen door Belgen of Duitsers, is misschien iets teveel gevraagd van goede buren. Juist de Nederlandse handelsbevordering vraagt om een stevig dekkend netwerk. Nederlandse bedrijven zitten overal. Kortom, Verhagen moet zorgen voor een beleid dat alle ministeries zich eigen maken. Zo krijgt Nederland een coherent beleid waarbij bedrijven zich wel voelen. 

Verhagen zal zich in de ministerraad moeten laten horen

ommekeer Een loopbaan volgt niet altijd een logische route. Mensen kunnen iets heel anders gaan doen. In deze serie vertellen zij over hun ommekeer.

‘Continu met passie bezig’

Marc Veldkamp (54) Was: kennismanager bij Heineken Is: technisch directeur Squash Bond Nederland

“Ik heb altijd al veel gesport: tennis, volleybal, zaalvoetbal, badminton. In mijn studietijd ben ik gaan squashen. Daar bleek ik goed in te zijn. Ik ben toen rigoureus gestopt met die andere sporten. Na een paar jaar zat ik in de Nederlandse subtop. Het was een kleine sport, die veel tijd kostte maar waarmee je weinig kon verdienen. Ik heb nog wel even overwogen om trainer te worden, maar daar zat halverwege jaren tachtig weinig perspectief in.” “Na mijn studie econometrie kon ik aan de slag bij Heineken. Ik ben begonnen op de it-afdeling en via de logistiek bij kennismanagement beland. Mijn laatste grote klus was het internationaal implementeren van een kennismanagementsysteem bij honderdvijftig Heinekenbrouwerijen. Dat was een leuke klus. Toen die erop zat, stond ik rond mijn vijftigste voor de vraag: blijven of nog voor iets anders gaan?” “Ik had in mijn Heineken-tijd eerder nagedacht over een eigen squashcentrum. Maar de groei in 27

de sport was er toen net uit en ik maakte privé een zware periode door. Heineken toonde zich op dat moment een goede werkgever, dus ben ik gebleven. De gedachte verdwijnt dan naar de achtergrond, maar begint na een tijdje toch weer te kriebelen.” “Ik kwam er zelf niet uit wat ik nu wilde. Het bleef malen in mijn hoofd. Met hulp van Van Ede & Partners, een loopbaanbegeleidingbureau, ben ik tot het inzicht gekomen dat ik voor mijn echte passie, de sport, moest kiezen. In eerste instantie heb ik het geprobeerd met het toepassen van een videoanalyse systeem voor verschillende sporten. Dat lukte echter niet goed. Na anderhalf jaar kwam er een functie vrij op het bureau van de Squash Bond Nederland. Ik heb inmiddels een nationaal trainingscentrum voor topsporters opgezet, ben bezig met de opleiding van trainers en coaches, en probeer scholen warm te maken voor squash.” FORUM #21/18.11.10

“Volgend jaar organiseren we het wk in Rotterdam, met de finales in een glazen kooi in het Luxor Theater. Eind deze maand vindt het wk racketlon, een combinatie van squash, tennis, badminton en tafeltennis waarin en waarvoor ik ook lang actief ben geweest, plaats in Nederland. Maar daarvoor heb ik het te druk bij de Squash Bond.” “Mijn leven staat zestig uur per week in het teken van sport. Bij Heineken werkte ik vier dagen – tegen hetzelfde salaris – en besteedde ik de avonden aan sport. Het verschil is dat ik nu continu bezig ben met waar ik echt voor ga. Alhoewel een deel natuurlijk werk blijft, zoals de administratieve rompslomp die komt kijken bij het aanvragen en verantwoorden van subsidies.”  Tekst: Paul Scheer Foto’s: Erik van der Burgt

binnenland

Kaspar Karssen: ‘Wij denken graag mee over een aanpak van de problemen

‘Nek uitsteken voor aanpak probleemjongeren’ Goudse ondernemers hebben steeds meer last van de problemen met Marokkaanse jongeren in hun gemeente. Kaspar Karssen, voorzitter vno-ncw West RijnGouwe, pleit voor serieuze actie. “Iedereen wil nu stevige maatregelen zien.” Tekst: Frank den Hoed | Foto: Jeroen Poortvliet

‘Problemen met jongeren Gouda duren nog jaren’, ‘Marokkaanse asogezinnen verbannen’. De koppen boven berichten die vorige week in de media verschenen, klonken weinig hoopgevend. Toch weigert Karssen de handdoek in de ring te gooien. Hij denkt dat de situatie nog ten goede kan keren. Maar de gebeurtenissen van de afgelopen week maken volgens hem duidelijk dat dan wel heel strikt moet worden opgetreden. “Als je vandaag de dag zegt: ‘Ik heb een bedrijf in Gouda’, heb je wat uit te leggen. Word je geassocieerd met de stad waar zoveel problemen zijn, waar zoveel Marokkanen zijn die rotzooi trappen en waar de problemen niet in de hand worden gehouden. Het imago van 28

Gouda is écht slecht: ik ken geen andere stad waar dat zo is. En dat moet snel veranderen. De gemeente moet laten zien dat ze wél adequaat kan reageren.” Gouda is jarenlang een populaire vestigingslocatie voor bedrijven geweest. Maar de aantrekkingskracht van de gemeente is volgens Karssen serieus in het geding. “Het imago van een stad waar alleen maar rotzooi wordt getrapt, gaat tegen ons werken. Een week geleden hadden we hier een bedrijvendag. Daar werd dit thema ook echt aan de orde gesteld. Er wordt van alles aan gedaan om Gouda onder de aandacht te brengen. Maar wat mij betreft is dit prioriteit nummer één.” Lang zijn de problemen gebagatelliseerd. Maar FORUM #21/18.11.10

hij gaat er vanuit dat de gemeente ze inmiddels wél serieus neemt. Punt is dat ondernemers er zo weinig van merken. “Er lopen niet meer agenten op straat, er wordt niet harder opgetreden als er rotzooi wordt getrapt. Integendeel: er wordt helemaal niet opgetreden. Ik heb veel te weinig gemerkt van de maatregelen die de afgelopen twee jaar zijn genomen.” Karssen verwacht veel van de gemeente. Maar hij benadrukt dat ondernemers ook zeker hun verantwoordelijkheid willen nemen. “We hebben een programma gehad, gericht op jongeren die ontspoord waren op school en maar wat liepen te lummelen op straat. We hebben tegen die jongeren gezegd: ‘Dit is je laatste kans, grijp ’m. Wij willen je graag een vak leren’. Nou, van die groep heeft een aantal mensen wél een gewone baan weten te vinden.” De tijden zijn nu misschien wat minder, maar ook nu nog zijn ondernemers bereid om probleemjongeren te ondersteunen. Karssen kent bedrijven die daar ook echt mee bezig zijn. En hij weet het zeker: als er meer inzet nodig is, krijgt hij daar de handen voor op elkaar. “Het is voor ons van groot belang dat Gouda weer een stad wordt waar iedereen zich veilig voelt en waar het gonst van de bedrijvigheid.”  www.vno-ncwwest.nl

rubrieksnaam

jeroen poortvliet

‘Nederland en Duitsland Bedenktijd moeten Europa richting geven’ vangnetpolis

V.l.n.r. vno-ncw-voorzitter en voorzitter van de stuurgroep van de Nederlands-Duitse conferentie Bernard Wientjes, mede-voorzitter van de stuurgroep Rita Süssmuth, staatssecretaris Ben Knapen (Buitenlandse Zaken) en Marnix Krop, directeur-generaal Europese Samenwerking, ministerie van Buitenlandse Zaken

Europese samenwerking is juist nu hard nodig. Nederland en Duitsland kunnen hierin het voortouw nemen. Dat was de boodschap van Bernard Wientjes en Rita Süssmuth, voorzitters van de stuurgroep Nederlands-Duitse conferentie van 8 en 9 november. Het politieke klimaat in Nederland en Duitsland is stormachtig. Landen in Europa zijn geneigd in hun schulp te kruipen. Volgens beide voorzitters ‘moet de politieke en maatschappelijke aandacht weer in balans worden gebracht met de ambities voor de toekomst van een globaliserende wereld.’ Nederland, en andere Europese landen, moeten over hun eigen horizon heen kijken. Wientjes en Süssmuth bepleit29

ten internationale samenwerking, want een goede afstemming tussen beroepsbevolking en arbeidsmarkt kan bijvoorbeeld niet zonder open grenzen. Hetzelfde geldt voor onze infrastructuur. Nederland en Duitsland moeten, als Europa achterblijft, het voortouw nemen, tempo maken en richting geven volgens Wientjes en Süssmuth. Zij zien vooral voordelen in intensieve samenwerking: betere dialoog, nieuwe gemeenschappelijke initiatieven en een nieuw elan. Bovendien verloopt de economische globalisering voor Nederland voor een belangrijk deel via Duitsland. De export naar Duitsland was in het afgelopen decennium in absolute cijfers tienmaal groter dan naar een opkomend land als China. FORUM #21/18.11.10

uitgebreid

Zzp’ers hebben meer tijd om te kiezen voor een vangnetpolis. Dat heeft het Verbond van Verzekeraars bekend gemaakt. Sinds 1 november geldt er een bedenktijd van een jaar. Vorige maand deed de Sociaal-Economische Raad (ser) een oproep aan verzekeraars om de periode te verruimen waarin startende zzp’ers een zogenoemde vangnetverzekering voor arbeidsongeschiktheidsrisico kunnen sluiten. Volgens de ser zou de toegang tot die arbeidsongeschiktheidsverzekeringen voor zzp’ers verbeterd kunnen worden. Uit een eerste inventarisatie van het Verbond van Verzekeraars blijkt dat zijn leden daar positief tegenover staan. De bedenktijd voor het sluiten van een vangnetverzekering kan wat hen betreft naar vijftien maanden worden uitgebreid. Ook wordt de verzekering eenmalig opengesteld voor bestaande zelfstandigen die nog geen verzekering hebben gesloten. De vangnetverzekering is een speciale verzekering voor startende zzp’ers die vanwege hun gezondheid niet voor een reguliere polis in aanmerking komen. Nu hebben zzp’ers een bedenktijd van drie maanden om aan te geven of zij een vangnetpolis willen sluiten. Sinds 1 november is de termijn – overeenkomstig het ser-advies – verlengd met twaalf maanden. Algemeen directeur Richard Weuring is blij met de ontwikkeling. “Het is goed om te zien dat verzekeraars hun verantwoordelijkheid nemen. Het gaat om een kwetsbare groep waarvan de verzekeringsmogelijkheden nu verder worden verbeterd.” www.verzekeraars.nl

vereniging rubrieksnaam

personalia

ict-bedrijf Oracle heeft Reinier van Grieken aangesteld als managing director Nederland. Hij vervangt daarmee Johan Doruiter die de afgelopen tien jaar leiding heeft gegeven aan de Nederlandse organisatie. Doruiter gaat zich volledig richten op zijn positie van senior vicepresident Zuid-Europa. Van Grieken blijft actief in zijn rol als vicepresident technology sales in de Benelux Bestuursvoorzitter Gerard Kleisterlee van Philips treedt

geweest bij dsm, waar hij in 1998 toetrad tot de raad van bestuur. Sinds 1 januari is hij met pensioen. Momenteel is hij voorzitter van de Brainport 2020 tafel, de overlegtafel over de toekomst van ZuidOost Nederland met als doelstelling een topeconomische regio van wereldformaat te hebben in 2020.

Nieuwe bestuursleden vno-ncw Jan Zuidam is op 3 november geïnstalleerd als voorzitter van de Limburgse Werkgevers Vereniging lwv. Tevens is hij per die datum lid van het dagelijks en algemeen bestuur van vno-ncw geworden. Hij volgt in deze functies Henk Benjamins op, die het voorzitterschap vijf jaar heeft vervuld. Zuidam is werkzaam

de wgcc. Hij volgt Dian van Leeuwen-Schut op. wgcc

toe tot de directie van Shell. Hij is voorgedragen als toezichthoudend directeur (non-executive director). Kleisterlee, die in april het stokje bij Philips overgeeft aan Frans van Houten, wordt lid van het zogeheten audit committee. In die rol zal hij zich onder meer bezighouden met interne controle en rapportage van de financiële resultaten.

Sanne Muijser

Truus Valkering, directeur communicatie en public affairs bij Tata Steel IJmuiden, is per 26 oktober lid van het algemeen bestuur van vno-ncw als opvolgster van Geert-Jan Haveman.

Jan Zuidam

Sanne Muijser, directeur van de Werkgeversvereniging Contactcenters (wgcc), is per 25 oktober toegetreden tot het algemeen bestuur van vno-ncw. Dit doet hij namens

tata steel

Per 1 januari wordt Paul van Rooij de nieuwe directeur van het bureau van ggz Nederland. Hij volgt Jos de Beer op die eind dit jaar deze functie neerlegt. Van Rooij werkt sinds 2000 bij Zorgverzekeraars Nederland, de laatste twee jaar als adjunctdirecteur Zorg. Daarvoor heeft hij in verschillende functies ervaring opgedaan in de zorgsector.

LWV

Truus Valkering

een jaar later Jan Willem van Beem Was: Senior Accountmanager Rabobank SneekZuidwest-Frieland Is sinds juli 2009 directeur Schaaf Beveiliging met kantoren in Uitwellingerga, Leeuwarden, Joure, Drachten en Enkhuizen “Ik kom uit een goed georganiseerd bedrijf, de Rabobank. Ik heb er acht jaar met plezier gewerkt in diverse functies. Op een gegeven moment begon het te kriebelen, ik wilde doorontwikkelen.” “Ik heb op een dag gewoon ontslag genomen zonder dat ik wat anders had. Dat was een grote stap. Je moet wel laten weten dat je beschikbaar bent.”

FORUM #21/18.11.10

“Ik had het voordeel dat ik redelijk bekend ben in Friesland omdat ik dertien jaar op het hoogste niveau heb gekaatst. Dat opent zeker deuren.” “Marc en Janneke Schaaf, de oprichters van het bedrijf, kende ik al. Zij wisten dat ik wegging en waren op zoek naar iemand om hun directieteam te versterken.” “Het eerste jaar ben ik vooral intern ín het bedrijf aan het werk geweest om zo het bedrijf en de bedrijfscultuur te leren kennen. Ik heb wel moeten wennen aan de rol van mede-eindverantwoordelijke. Je bent directeur-eigenaar maar je staat ook met je voeten in de klei. Het is heel afwisselend en mooi werk, er is geen dag gelijk.”

rubrieksnaam

pluim voor overheid Transport en Logistiek Nederland (tln) en verladersorganisatie evo zijn blij met de opening van weer Tekst een verbreed wegvlak op de A2. Minister Schultz van Haegen van Infrastructuur en Milieu url stelde het wegvak 1 november open. “Dit is een pluim waard voor zowel Rijkswaterstaat als de kabinetten die hiervoor hebben gestreden.” tln en evo pleiten al jaren voor extra capaciteit op de ader die noord-west Nederland verbindt met het zuiden van Limburg. Dagelijks rijden er meer dan twintigduizend vrachtwagens over het knooppunt tussen Everdingen en Deil. Files hebben het bedrijfsleven de afgelopen jaren al miljoenen euro’s gekost. Rijkswaterstaat heeft nog meer plannen voor verbetering van de A2. www.tln.nl | www.evo.nl

autoverkoop in lift De autoverkopen zaten ook in oktober in de lift, blijkt uit cijfers van rai Vereniging, bovag en rdc. Afgelopen maand werden er bijna 44 duizend nieuwe personenauto’s geregistreerd, ruim 23 procent meer dan in dezelfde periode vorig jaar. Daarmee staat de teller tot en met oktober inmiddels op 435 duizend. De aanhoudend positieve verkoopcijfers zorgen voor voorzichtig optimisme voor 2011. rai Vereniging en bovag verwachten dat het totale volume volgend jaar zal uitkomen op 480 duizend nieuwe personenauto’s en 52 duizend bestelwagen. Beide brancheverenigingen verwachten dat de verschuiving naar kleinere en zuinigere auto’s, die vorig jaar is ingezet, ook in 2011 zal doorgaan. www.bovag.nl | www.raivereniging.nl

geen stijging Het leek erop dat na het tweede kwartaal het aantal verkopen van jachten zou stijgen. Maar de toename van het aantal transacties blijft uit, aldus Ties van Os, voorzitter van de bedrijfsgroep hiswa Makelaars. “Het aangekondigde herstel laat kennelijk nog even op zich wachten.” De gemiddelde prijs waarvoor een jacht van eigenaar wisselt is wel gelijk gebleven, maar is volgens Van Os nog niet tot een realistisch peil teruggebracht. hiswa Makelaars verzamelen elk kwartaal verkoopcijfers van alle jachten om trends in de markt zichtbaar te maken. Zij zijn aangesloten bij hiswa Vereniging. www.hiswamakelaar.nl

Uitzendbranche neemt Wajongers aan De Algemene Bond Uitzendondernemingen (abu) heeft met vakbonden en uwv afspraken vastgelegd om Wajongers aan het werk te helpen. Algemeen directeur Aart van der Gaag (abu) denkt dat dit nog maar het begin is. De uitzendbranche gaat tenminste vijftig Wajongeren aan de slag helpen. Dat hebben de Algemene Bond Uitzendondernemingen, vakbonden en uwv bekend gemaakt. Samen maakten zij afspraken over werkplekken voor jongeren met een geestelijke of lichamelijke beperking bij uitzendondernemingen. Op deze manier willen partijen meer jong gehandicapten helpen aan een plek op de arbeidsmarkt. “Wij kunnen veel voor jong gehandicapten betekenen en onze bijdrage leveren voor een nieuwe start voor deze jongeren op de arbeidsmarkt. Vijftig plaatsingen is wat ons betreft het begin.” Aldus algemeen directeur van de abu Aart van der Gaag bij de ondertekening van het convenant hierover. De afspraken over de plaatsing van Wajongeren zijn vastgelegd in de cao voor Vaste Medewerkers van Uitzendondernemingen. Het uwv zal zorgen voor de kandidaten voor de beoogde werkplekken. Mariëtte Patijn, bestuurder van fnv Bondgenoten, sprak mede namens de vakbonden De Unie en cnv Dienstenbond haar blijdschap uit. “Door deze afspraken met de uitzendbranche en uwv willen wij jong gehandicapten een steun in de rug geven en ze op weg helpen.” www.abu.nl

Nefarma: ‘Snel duidelijkheid over Topinstituut Pharma a.u.b.’ De vereniging voor innovatieve geneesmiddelen Nederland, Nefarma, heeft er bij de Tweede Kamer op aangedrongen snel duidelijkheid te geven over de financiering van Topinstituut Pharma (tip). “Volgend jaar is te laat.” In een brief aan de Tweede Kamer heeft Nefarma begin november laten weten dat het kabinet snel een beslissing zal moeten nemen over het voortbestaan van Topinstituut Pharma (tip). Uitstel tot de begrotingsbehandeling van het ministerie van Economie Innovatie & Landbouw in het voorjaar van 2011 is waarschijnlijk fataal voor het instituut, waarschuwt de vereniging. “Vermoedelijk is tip dan al failliet omdat onderzoeksprojecten noodgedwongen zijn gestopt.” Eerder dit jaar stelde het vorige kabinet een FORUM #21/18.11.10

beslissing over de subsidie voor tip uit. Het nieuwe kabinet zou hierover een besluit moeten nemen. Wel kreeg het instituut een bedrag van zes miljoen euro ter overbrugging. Maar dat zou niet genoeg zijn. Volgens Nefarma hebben de activiteiten van tip een groot uitstralingseffect naar de Nederlandse gezondheidszorg (academische centra en ziekenhuizen). Verder zijn ze van invloed op toekomstig onderzoek naar nieuwe geneesmiddelen in Nederland, met alle positieve gevolgen voor patiënten die vroeg van de resultaten kunnen profiteren, aldus Nefarma. “Nog dit jaar moet een besluit worden genomen.” www.nefarma.nl

vereniging rubrieksnaam

bzw

Nieuwe ronde in krimpend zuiden

zestig jaar Zestig jaar Nederlandse Cosmetica Vereniging (ncv) werd begin november gevierd met een speciaal jubileumcongres in het Instituut Beeld en Geluid in Hilversum. Voorzitter Pieter Maareveld: “Onze industrie maakt producten die niet meer zijn weg te denken uit ons dagelijks leven. Dat is iets om trots op te zijn als branche.” Tijdens de bijeenkomst werd ook de jubileumbundel 60 jaar Nederlandse Cosmetica Vereniging overhandigd aan de ereleden van ncv. In de bundel heeft de ncv de branche letterlijk in beeld gebracht door interviews met leden. De ncv is de brancheorganisatie van fabrikanten en importeurs van producten voor persoonlijke verzorging, zoals shampoo, tandpasta, crèmes en make-up. www.ncv-cosmetica.nl

ict optimistischer De crisis, een regio die te maken heeft met bevolkingskrimp, hoe komt een bedrijf in Brabant of Zeeland daar doorheen? Onder het motto: ‘Een nieuwe ronde, nieuwe kansen’, werd op 11 november het jaarcongres van de Brabants-Zeeuwse Werkgeversvereniging (bzw) in Goes gehouden. V.l.n.r. bzw-voorzitter Peter Swinkels, Gerard van Harten – directeur Dow Benelux – en Trendwatcher Adjiedj Bakas (van links naar rechts), bogen zich over werk, demografie en kansen in de crisis

Glastuinbouwsector krijgt meer vertrouwen in de toekomst Nog 63 procent van de tuinders ondervindt negatieve gevolgen van de economische crisis op de bedrijfsvoering. Dat blijkt uit een enquête van lto Glaskracht Nederland. Een aanzienlijke verbetering ten opzichte van precies een jaar geleden. Vorig jaar gaf 90 procent van de glastuinbouwers aan negatieve gevolgen van de economische crisis te ervaren. Nu nog 63 procent. Dat blijkt uit een enquête die lto Glaskracht Nederland onlangs heeft gehouden onder glastuinbouwondernemers. Veertig procent van de leden deed mee aan de enquête. Een aanzienlijke verbetering noemt lto Glaskracht het resultaat. Maar vooral de snijbloemensector heeft nog flinke financiële zorgen. Van de ondernemers in de glasgroentesector denkt 57 procent dit jaar met een positief resultaat te kunnen afsluiten. 32

Maar de geluiden uit de sierteeltsector zijn minder positief: minder dan de helft van de ondernemers uit die sector denkt zwarte cijfers te schrijven. Door een deel van de leden wordt weer geïnvesteerd in bedrijfsuitbreiding (10 procent). Dit geeft volgens lto Glaskracht aan dat er langzaam weer iets meer vertrouwen is in de toekomst. Maar nog steeds een kwart van de geënquêteerden gaf aan dat de crisis tot bedrijfsbeëindiging kan leiden. Vorig jaar waren de cijfers dramatischer: toen dacht nog de helft van de leden dat bedrijfbeëindiging niet uit te sluiten viel. Van een echt herstel is nog geen sprake volgens de enquête. De helft van de ondernemers verwacht dat ook in 2010 de opbrengsten nog niet voldoende zijn om de kosten te dekken. www.ltonoordglaskracht.nl

FORUM #21/18.11.10

De omzet van ict-bedrijven is in het derde kwartaal gemiddeld licht gestegen ten opzichte van dezelfde periode vorig jaar. Dat blijkt uit de nieuwste cijfers van de ict-kwartaalmonitor van brancheorganisatie ict-Office. De verschillen tussen bedrijven en sectoren zijn wel vrij groot. Zo steeg de omzet van ict-bedrijven met minder dan tweehonderd werknemers licht en scoorden bedrijven in hardware en kantoortechnologie benedengemiddeld. Bedrijven in de softwaresector lopen wel in lijn met het gemiddelde. De werkgelegenheid in de branche steeg ook licht. Voor het vierde kwartaal wordt ook een geringe stijging van omzet en werkgelegenheid verwacht. Daarmee is de trend in het economisch klimaat van de ict-branche positief. www.ictoffice.nl

meer privacybalans Als het aan eurocommissaris Viviane Reding (Justitie en Mensenrechten) ligt wordt de Europese Data Protectie Richtlijn herzien. Deze richtlijn is de ‘moeder’ van alle privacywetgeving in de Europese lidstaten. Bescherming van de privacy van consumenten staat wat Reding betreft voorop. De Europese marketing verenigingen waarschuwen dat de balans hiermee dreigt door te slaan en roepen de eurocommissaris op tot een meer evenwichtige richtlijn te komen. Direct marketingorganisaties hebben belang bij vrij verkeer van data. Dat is cruciaal voor economische groei, het ontstaan van nieuwe markten, innovatie en werkgelegenheid. www.ddma.nl

rubrieksnaam

agenda Dinsdag 23 november

lwv

Dinsdag 14 december

Woensdag 24 november

Regio Eemland

Donderdag 18 t/m zaterdag

Regio Oosterhout

Broodje C lunchbijeenkomst

Themabijeenkomst mobiliteit

20 november

Eindejaarsborrel

‘Human Rights en Business’

Regio Achterhoek

Werkbezoek aan Lille met als thema

Regio Breda

Bijeenkomst ‘Concurreren met

Bestuurlijke samenwerking

Bedrijfsbezoek aan Waterschap

lagelonenlanden? Ja, dat kan ook in

Kijk voor meer informatie op

Brabantse Delta te Breda

Donderdag 18 november

Nederland!’

www.lwv.nl

Regio Den Haag

Donderdag 25 november

Bezoek aan het Louwman Museum

Regio Rivierenland

bzw

Dinsdag 23 november

Bezoek aan Landgoed Heerlijkheid

Woensdag 24 november

Bouwpower Rotterdam

Mariënwaerdt te Beesd

Regio Breda

Bouwpowerbijeenkomst ‘Klimaatveran-

Dinsdag 30 november

Bijeenkomst Regel Druk Barometer

deringen als kans van de bouwketen’

Regio Flevoland

Breda 2010

Woensdag 24 november

Themabijeenkomst Cybercrime

Vrijdag 26 november

Spreker en gastheer is dijkgraaf

Regio Westland-Delfland

Donderdag 2 december

Regio Roosendaal

Joseph Vos

Kringbijeenkomst ‘Afzetinnovatie

Regio Twente

Jaardiner

Woensdag 15 december

in de tuinbouw’

Bedrijfsbezoek aan AkzoNobel te

Woensdag 1 december

Regio Eindhoven

Dinsdag 30 november

Hengelo

Regio Zeeuws-Vlaanderen

Eindejaarsbijeenkomst

Regio Amsterdam

Kijk voor meer informatie op

Lunchbijeenkomst

Kijk voor meer informatie op

Seminar De OchtendOntspits

www.vno-ncwmidden.nl

Donderdag 2 december

www.bzw.nl

vno-ncw West

Kijk voor meer informatie op www.vno-ncwwest.nl

vno-ncw Midden

vno-ncw Noord

boyd smit

vno-ncw

Regio Moerdijk Bedrijfsbezoek aan Schütz Benelux

Dinsdag 23 november

te Klundert

Bedrijfsbezoek aan Teijin Aramid

Dinsdag 7 december

Donderdag 18 november

te Emmen

Regio Bergen op Zoom

Valleiregio

Donderdag 25 november

Bedrijfsbezoek Philip Morris Holland

Themabijeenkomst ‘Ondernemen

Masterclass ‘Inspiratie uit andere

te Bergen op Zoom

in de Foodvalley’

bronnen’

Regio Midden- en Noord-Zeeland

Maandag 22 november

Donderdag 2 december

Lunchbijeenkomst

Regio IJsseldelta en Noordoost-

Business Lunch ‘Verwachtingen ten

Vrijdag 10 december

Overijssel

aanzien van het nieuwe kabinet’

Regio Midden-Brabant

Themabijeenkomst ‘mvo is meer

Kijk voor meer informatie op

Eindejaarsbijeenkomst

dan duurzaamheid alleen!’

www.vno-ncwnoord.nl

Vlaamse kilometerheffing geen goed plan Verladersorganisatie evo en Transport en Logistiek Nederland (tln) zijn kritisch over de plannen van de Vlaamse regering om een kilometerheffing voor vrachtwagens in te voeren. “Dit gaat de files in Vlaanderen niet oplossen.” De Vlaamse minister van Mobiliteit en Open bare Werken stelde onlangs voor in 2013 een kilometerheffing voor het wegvervoer in te stellen. Desnoods zonder dat Nederland tot een vergelijkbare regeling overgaat. tln en evo zijn niet te spreken over de Vlaamse 33

voorstellen en wijzen erop dat het beprijzen van alleen vrachtauto’s de files in Vlaanderen niet zal oplossen. Zij roepen premier Rutte op de Vlaamse premier te adviseren óf een kilometerprijs voor alle voertuigen in te voeren óf te zoeken naar alternatieven om de fileproblematiek aan te pakken. Door alleen vrachtauto’s te laten betalen en de automobilist – volgens tln en evo de hoofdveroorzaker van files – te ontzien, schiet de Vlaamse overheid haar doel voorbij vinden de vervoerders. “Het heeft er alle schijn van dat de Vlaamse regering op korte termijn hard op zoek is naar FORUM #21/18.11.10

geld en dat het Nederlandse bedrijfsleven daar flink aan zal moeten bijdragen. En dat terwijl die bedrijven ook al bijdragen aan de Vlaamse fiscus door middels van accijnzen op diesel en het Eurovignet.” www.tln.nl / www.evo.nl

vereniging rubrieksnaam

even bellen met…

Cokky Bosman, voorzitter Werkgeversvereniging Contactcenters wgcc Sommige helpdeskmedewerkers moet je langzaam martelen, zei cabaretier Youp van ’t Hek. Zijn campagne tegen helpdeskpersoneel van telefoonaanbieders laat overal stof opwaaien. Begrijpelijk, zegt Cokky Bosman, voorzitter van de brancheorganisatie van contactcenters wgcc. “Maar of hij de juiste toon gebruikt …”

5 procent is in relatie tot het totaal niet zo dramatisch als nu wordt voorgesteld.” Hoe krijg je die laatste 5 procent weg? “Ik ben directeur van een facilitair contractcenter dat ook dergelijke taken verricht. Dat gebeurt volgens heel strakke regels, soms strakker dan bij de bedrijven intern. Voor mij geldt namelijk: als de klant ontevreden is, is hij weg. Onze agents krijgen eerst een opleiding. Die kan wel zes weken duren. We gaan niet van start voordat we test calls hebben gedaan mét de opdrachtgever erbij. Als hij zegt dat het goed gaat, gaan we beginnen. Dat zit allemaal in het afsprakenpakket met de klant.”

De manier waarop Van ’t Hek praat over helpdesks lijkt op de manier waarop werd geklaagd over telefonische verkoop. Déjà vu? “Zeker. Toen de consument begon te klagen over ongewenste telefoontjes, kwam daar uiteindelijk het Bel-me-niet-register uit. We deden al heel veel aan zelfregulering, maar de overheid heeft toch ingegrepen. Nu gaat het om een service die een bedrijf aanbiedt, dat is een iets andere situatie. Maar het is herkenbaar. Dat Van ’t Hek misstanden aan de kaak stelt is waardevol. Daar kun je als bedrijf van leren. Maar hij gebruikt wel heel grote woorden.”

Dat is een dure klus. “Dat is zo. En bedrijven hebben geen geld in overvloed. Maar vaak zit het probleem ook niet bij de helpdesk, maar bij de organisatie van het geheel. Het product wordt wel getest, maar de serviceverlening niet. En het heeft te maken met het verwachtingspatroon van de beller. ‘Hij doet ‘t niet’, is een simpele klacht, maar de oplossing vinden kan gecompliceerd zijn. Voor dat soort uit de hand lopende zaken moet je eigenlijk een escalatieteam hebben.”

Slecht geholpen worden, is toch heel vervelend? “Nou en of. Als ik in de winkel naar zakdoekjes vraag, raak ik ook gefrustreerd van: ‘Als het er niet ligt, is het op’. Het is een kleine moeite om te zeggen: ‘Misschien is het op, ik zal kijken wanneer het weer binnenkomt’. Contactcenters handelen dagelijks vier miljoen telefoontjes af. Uit Engels onderzoek blijkt in bij 95 procent van de gevallen het probleem door de helpdesk wordt opgelost. De overige

Wat is uw advies aan Youp van ’t Hek? “Goed dat je reageert, elke klacht is er één. Maar als je decor bestaat uit een eenpersoonsbed en een nachtkastje is het waarschijnlijk dat je nooit een probleem hebt met je opstelling. Op het moment dat er een helikopter en een motorfiets aan te pas komen, is de kans op problemen veel groter. Dat geldt ook voor telefoons.” www.wgcc.nl

Groothandel viert jubileum Het Nederlands Verbond van de Groothandel (nvg) vierde dinsdag 9 november haar zestigjarig bestaan in Kasteel De Wittenburg in Wassenaar. Na de jaarrede door nvg-voorzitter Herman de Boon werd vanuit het Groothandelsplatform aan Chris Buijink, secretaris-generaal van het ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie, het rapport Strategievorming logistieke functie van de groothandel uitgereikt. 34

Het rapport werd opgesteld in opdracht van het nvg door tno. Het verbond wil in de strategievorming een grotere rol gaan spelen voor haar veertig aangesloten brancheorganisaties. In het rapport zijn de strategische doelen toegelicht, waarom deze belangrijk zijn en op welke wijze deze gerealiseerd kunnen worden. Chris Buijink ging onder meer in op het belang van de Nederlandse groothandel in de Nederlandse economie. De bijeenkomst, die goed werd bezocht, werd afgesloten met een presentatie van de oud bondscoach van FORUM #21/18.11.10

het Nederlands dames hockeyteam, Marc Lammers. Het Groothandelsplatform is in 2008 opgericht binnen de samenwerking tussen vno-ncw en het nvgl. Doel van het platform is de versterking van de zichtbaarheid, rol en positie van de groothandel en de daaraan gelieerde internationale handel in de Nederlandse economie. www.groothandel.nl

rubrieksnaam

Aanpak laaggeletterden onvoldoende effectief Inspanningen van de sociale partners om laaggeletterdheid aan te pakken leiden nog onvoldoende tot resultaat. Dat blijkt uit onderzoek van het bureau Research voor Beleid. Van echt structurele aanpak lijkt nog geen sprake. Een aanzienlijke groep Nederlanders, naar schatting zo’n 1,5 miljoen, heeft moeite met lezen en schrijven. Ongeveer 30 procent van deze groep laaggeletterden heeft een baan. Om deze groep betere kansen te geven op de werkvloer is drie jaar geleden in een convenant tussen werkgevers, vakbonden en overheid afgesproken om het aantal werkende laaggeletterden met 60 procent terug te dringen, van 420 duizend in 2007 naar 168 duizend in 2015. Uit een onlangs gehouden onderzoek door het bureau Research voor Beleid blijkt dat de in-

spanningen die sociale partners in sectoren en bedrijven leveren om laaggeletterdheid onder werkenden aan te pakken nog onvoldoende effect hebben. Een van de oorzaken is volgens Research voor Beleid dat vaak niemand zich verantwoordelijk voelt voor de aanpak van laaggeletterdheid. Er zijn individuele bedrijven die de bestrijding ter hand nemen, maar dit gebeurt nog te weinig structureel. In de bedrijven en sectoren waar wel voortgang wordt geboekt, blijkt dat de aanpak met name succesvol is wanneer een taalopleiding plaatsvindt op de werkvloer, binnen werktijd en afgestemd op de werknemers en het bedrijf. De komende jaren moeten sectoren meer bewust gemaakt worden van de risico’s van laaggeletterdheid en van de baten van bestrijding van laaggeletterdheid, is een van de aanbevelingen. Goede beheersing van de Nederlandse taal in woord en geschrift is van essentieel be-

lang op de werkvloer. Mensen kunnen beter en efficiënter functioneren in hun werk en zullen eerder deelnemen aan vakscholing. Daardoor zijn zij breder inzetbaar. Bovendien draagt een goede beheersing van deze vaardigheden bij aan de veiligheid op de werkvloer. Als ook individuele bedrijven en werknemers worden benaderd, wordt het bereik van het convenant vergroot, zo is de gedachte. Bijvoorbeeld door bedrijven te adviseren hoe laaggeletterden zijn op te sporen en te scholen. Ook zouden laagdrempelige massaen multimediale middelen vaker kunnen worden ingezet om werknemers direct aan te spreken. Een van die middelen is de taalscan die vno-ncw, mkb-Nederland en fnv eerder dit jaar hebben ontwikkeld. Daarmee kan op een eenvoudige manier achterhaald worden of een taalcursus aan te bevelen is. www.lezenenschrijven.nl

erik kottier

Rutte: ‘Ondernemer mag niet opdraaien voor rekening crisis’ Een primeur noemde presentator Philip Freriks het optreden van Mark Rutte op het mkb-jaarcongres op 15 november in Den Haag. Behalve het eerste publieke optreden van de nieuwe minister-president buiten de politieke arena, bood het congres ook de laatste jaarrede van scheidend mkb-Nederlandvoorzitter Loek Hermans. Die daagde Rutte uit iets te doen aan de “ongedekte flank van de lokale lasten”. Gemeenten mogen niet de kosten van de crisis gaan afwentelen op ondernemers, waarschuwde Hermans: “Die grendel moet er gaan komen.” Rutte beloofde plechtig ervoor te zorgen dat de rekening van de crisis niet via de lokale lasten bij de ondernemer wordt neergelegd. Verder sprak hij ondernemers erop aan dat ze te weinig uitgeven aan research & development. Ook de overheid moet beter zijn best doen door ervoor te zorgen dat overheidsaanbestedingen zo worden ingericht dat ze leiden tot innovatie, aldus Rutte. Ook kwam hij met complimenten voor Hermans die in februari afscheid neemt van mkb-Nederland. Rutte noemde hem een “onvermoeibare lobbyist die altijd in touw is om Nederland sterker te maken”. De hoop dat het aantal telefoontjes zou halveren door de samenwerking met vno-ncw was niet uitgekomen, aldus Rutte: “Integendeel, de lobby is verdubbeld.” 35

FORUM #21/18.11.10

vereniging rubrieksnaam

Elektro-keurmerk voor extra zekerheid

de prijs telewerkforum

De TelewerkJaarprijs 2010

Telewerkforum-voorzitter Niek Jan van Kesteren (uiterst rechts op de foto)

Zekerheid voor de consument. Dat is wat uneto-vni wil bereiken met het keurmerk voor elektrotechnische reparatiebedrijven dat begin november is geïntroduceerd. Het keurmerk moet consumenten de zekerheid geven dat zij reparaties laten uitvoeren door een bedrijf dat beschikt over deskundig personeel, goede service verleent en duidelijke reparatie- en garantievoorwaarden hanteert. Volgens uneto-vni komt de erkenningsregeling, waarvan het keurmerk het ‘uithangbord’ is, precies op het goede moment. Consumenten hebben als gevolg van de crisis minder te besteden en kiezen eerder voor reparatie van een defect product. Ook het toenemende milieubewustzijn speelt de reparatiebedrijven in de kaart. Consumenten beseffen steeds meer dat zij kunnen bijdragen aan een schonere wereld door niet alles zomaar weg te gooien, aldus de organisatie. www.uneto-vni.nl

overhandigt de prijs aan Freek Jansen en Elisa van Dijk, respectievelijk director traveller & transaction services en project manager traveller & transaction bij Carlson Wagonlit Travel

Winnaar … … Carlson Wagonlit Travel (cwt). Carlson Wagonlit Travel is een internationale zakenreisorganisatie, gespecialiseerd in het organiseren van zakenreizen, groepsreizen, evenementen en incentives. Daarnaast is het sterk in het analyseren van zakelijke reispatronen. Beloond met … … de TelewerkJaarprijs 2010 van het TelewerkForum. De Stichting Nederlands TelewerkForum wil het telewerken in Nederland stimuleren door de mogelijkheden en voordelen van het telewerken onder de aandacht te brengen van overheid, werkgevers en werknemers. Het TelewerkForum reikt de prijzen al sinds 1999 uit.

Forum in de Malietoren in Den Haag. De prijs werd uitgereikt door Niek Jan van Kesteren, algemeen directeur van vno-ncw. Reden … … het thuiswerkproject Work@ Home van cwt om de mobiliteit terug te dringen door te gaan telewerken. Wat vooral de doorslag gaf voor de uitverkiezing van het reisbureau als winnaar van de TelewerkJaarprijs, was dat cwt het belang (en behoud) van de medewerkers centraal stelt. Juryoordeel ... … ‘Door de medewerkers de gelegenheid te geven vanuit huis te werken (een dagdeel tot enkele dagen) draagt cwt bij aan het bereiken van een goede work-life balance’, aldus de jury. www.telewerkforum.nl

Uitgereikt op … … 11 november tijdens het Jaarcongres van het Telewerk

FORUM #21/18.11.10

Ondernemersprotest werkt De gemeente Noordenveld schrapt per 1 januari een omstreden kortingsregeling voor leveranciers. Lambert Zwiers, directeur van vno-ncw Noord, is ingenomen met deze beslissing. Leveranciers kregen dit jaar pas hun rekening uitbetaald als ze bereid waren 2 procent korting te geven. Zo niet, dan betaalde de gemeente pas na twee maanden. Een meerderheid van de gemeenteraad wil nu af van de imagoschade die Noordenveld landelijk opliep door deze regeling. vno-ncw Noord verzette zich samen met andere ondernemersorganisaties tegen het betalingsbeleid van de gemeente. Naar nu blijkt dus met succes. “Wij prijzen de gemeenteraad van Noordenveld voor het feit dat zij het gebrek aan draagvlak bij ondernemers zwaarder laten wegen dan de eigen financiële zorgen”, aldus Zwiers. www.vno-ncw-noord.nl

sms-publicatie in de prijzen Een sms-publicatie over het nieuwe werken is bekroond met de ltp-Van den Berghprijs. Een prijs voor het beste Nederlandstalige boek op hrm-gebied. Dat is op 2 november bekendgemaakt. Een complete, verfrissende, vlot geschreven kijk op een zeer actueel onderwerp. Zo luidde het juryoordeel over Het nieuwe werken ontrafeld, van Ruurd Baane, Patrick Houtkamp en Marcel Knotter. De auteurs hielden er een oorkonde en een geldprijs van 5.000 euro aan over. Volgens de jury onder voorzitterschap van Peter Bakker maakt de sms-uitgave op overtuigende wijze duidelijk dat het nieuwe werken meer is dan een besparing op het aantal vierkante meters kantooroppervlak. Dat wordt onder meer duidelijk uit de interviews met managers die binnen hun organisaties ervaring hebben met het nieuwe werken. De ltp/Van den Berghprijs is bedoeld voor boeken die hr-functionarissen en managers nieuwe inzichten bieden. Het nieuwe werken ontrafeld is niet de eerste sms-uitgave die in de prijzen valt. Eerder al werd onder meer de uitgave Van unitmanagement naar multidimensionale organisaties bekroond met de titel Boek van het Jaar van de Orde van organisatiekundigen en -adviseurs. De Stichting Management Studies – waarvan het secretariaat is ondergebracht bij vno-ncw – laat onderzoek uitvoeren naar actuele managementvraagstukken op het terrein van besturing, organisatie en personeelsbeleid. www.managementstudies.nl

De prijsuitreiking: v.l.n.r. juryvoorzitter Peter Bakker, auteurs Marcel Knotter en Ruurd Baane en presentator Jeroen Smit

Kritisch geluid op congres fme-cwm Kritische geluiden over het ambitieniveau van het kabinet-Rutte op het jaarcongres van fme-cwm, de branchevereniging van de metaalsector. Zowel gastspreker Gerard Kleisterlee (bestuursvoorzitter Philips) als de voorzitter van fme-cwm, Jan Kamminga, voorzien geen verbetering van de starre arbeidsmarkt. Kleisterlee wees zijn gehoor erop dat Nederland weliswaar wereldwijd achtste staat als het om concurrentievermogen gaat, maar tachtigste als het gaat om flexibiliteit van de arbeidsmarkt. Volgens de Philips-topman is er geen reden om angst te hebben voor de opkomende (Aziatische) landen, mits Nederland zijn eigen concurrentiekracht verhoogt. Concentreren op duurzaamheid en innovatie zijn wat Kleisterlee betreft daarbij heel belangrijk. “Nederland moet niet proberen op vijf plaatsen het wiel uit te vinden”, aldus Kleisterlee. “Specialisatie, clusters, stevige 37

ondersteuning van specifiek onderzoek en industriële terreinen, dat is de kant die we opmoeten. De nieuwe regering realiseert zich dat wellicht onvoldoende.” “Verder moet de regering een open internationaal economisch beleid voeren. Geen Fort Nederland of Fort Europa mentaliteit”, betoogde Kleisterlee. Hij benadrukte het belang van een open en flexibele arbeidsmarkt. “Versterken van onze concurrentiekracht betekent dat we niet vast moeten houden aan schijnzekerheden. We moeten meeveranderen met een nieuwe wereld en de overheid moet daarbij een gidsfunctie vervullen en niet terugdeinzen voor wellicht impopulaire maar noodzakelijke stappen. In dit opzicht vind ik het gebrek aan ambitie bij de nieuwe Nederlandse regering om de arbeidsmarkt te versoepelen teleurstellend.” Jan Kamminga, voorzitter van fme-cwm, verklaarde zich een groot voorstander van de initiatieven die het kabinet zich heeft voorFORUM #21/18.11.10

genomen om de economie los te trekken. Hij maakte zich echter zorgen over de uitwerking van alle plannen. In zijn bezorgdheid schroomde Kamminga niet om namen en rugnummers te noemen. “Modernisering van het ontslagrecht staat al jaren op onze wensenlijst met betrekking tot een flexibeler arbeidsmarkt. Ik ben dan ook zeer teleurgesteld dat het ontslagrecht voor deze kabinetsperiode van de politieke agenda is geschrapt. En ik ben niet bereid me daar bij neer te leggen. We hebben ijzersterke argumenten en moeten zelfs de pvv kunnen overtuigen. Daar zullen we op inzetten.” www.fme.nl

achtergrond

uitslaande brandpreventie

FORUM #21/18.11.10

Steeds meer eisen aan de brandveiligheid van gebouwen. Het kost ondernemers heel veel geld. Zijn die maatregelen echt wel nodig? “Het pakt alleen goed uit als je een boerenschuur in een weiland hebt.” Tekst: Frank den Hoed | Foto: iStockphoto

Het zat Ralph Hamerlinck, technisch adviseur bij Bouwen met Staal, al veel langer dwars. Waarom moeten ondernemers voortdurend voldoen aan extreme, niet-onderbouwde brandveiligheidseisen? Natuurlijk, een brand in een bedrijfsgebouw moet voorkomen worden. En als daar extra maatregelen voor nodig zijn: akkoord. Maar tegen elke prijs? En ook als die voorzieningen aantoonbaar niets opleveren? Hamerlinck schudt de probleemgevallen moeiteloos uit zijn mouw. Neem die klant die de entree van zijn supermarkt wilde opknappen. Werd het vloeroppervlak van zijn winkel ineens meer dan 1.000 vierkante meter. Dan gelden er plotsklaps andere, veel strengere ‘regels’, de zogenoemde methode beheersbaarheid van brand. Hamerlinck: “Gevolg is dat er stevig in de buidel moet worden getast voor brandwerende voorzieningen. Soms moeten er allerlei bouwkundige maatregelen getroffen worden. Dan praat je over forse bedragen, vaak al gauw honderdduizenden euro’s.” En dat terwijl het brandrisico voor de supermarkt niet is veranderd door het aanleggen van een moderne entree. Maar waarom eist de brandweer die aanpassingen dan toch? Omdat het ministerie van Binnenlandse Zaken een jaar of drie geleden met een zogenoemde handreiking kwam, die het mogelijk maakt extra eisen te stellen. En wat kan, gebeurt, leert de ervaring. “Eigenlijk”, zegt bouwondernemer Peter Heijne (Hecon), “pakt de methode beheersbaarheid van brand alleen goed uit als je een boerenschuur hebt die in een weiland staat. Want dan pas zit er zoveel afstand tussen jouw pand en dat van de buren dat al die eisen komen te vervallen.”

problemen Het is niet zo dat de brandweer geen eisen kan stellen zonder die handreiking. Dat ze met andere woorden totaal onthand zou zijn zonder. Want er bestaat zoiets als het Bouwbesluit en dat leidt al tot allerlei constructie-eisen met het oog op brandveiligheid. Extra staalconstructies, brandscheidende wanden en deuren en ga zo maar door. Je hoeft als ondernemer niet per se de voorgeschreven constructie te 39

FORUM #21/18.11.10

achtergrond

‘De brandweer houdt graag vast aan wat zij heeft’

g ebruiken: als je kunt aantonen dat een andere oplossing leidt tot een zelfde beveiligingsniveau, is die ook toegestaan. Maar blijkbaar vond het ministerie van Binnenlandse Zaken dat toch niet voldoende. Anders kan niet verklaard worden waarom het ineens op de proppen kwam met die aanvullende handreiking. Geen echte regelgeving van de overheid dus. Maar omdat gemeenten de hand reiking massaal hebben geadopteerd, is het wel pseudoregelgeving geworden. Eentje van de soort die tot de grootste problemen leidt voor ondernemers. Een ondernemer moet er voor zorgen dat zijn gebouw zo is geconstrueerd dat een brand beperkt blijft tot de ruimte waar hij is uitgebroken. Daar valt nog wel begrip voor op te brengen. Maar niet voor het uitgangspunt dat een brand in het eerste uur gecontroleerd moet kunnen worden met de inzet van slechts één tankautospuit. Dat scenario getuigt van weinig realiteitszin, vindt David de Boer van adviesbureau Peutz, een bedrijf met onder meer brandveiligheid als specialisme. “De lokale brandweer is meestal binnen een half uur ter plaatse. En bij een grote brand is er vaak ook veel meer inzet. Korpsen uit omliggende gemeenten zijn er vaak heel snel bij om assistentie te verlenen.”

peloton Natuurlijk erkent het bedrijfsleven dat er soms een tandje moet worden bijgeschakeld, zei Eddy Alders, beleidsadviseur bij de ondernemers organisatie voor de technologisch-industriële sector (fme-cwm), drie jaar geleden al in Forum. “Maar dat is iets anders dan die extra eisen standaard opleggen.” De stapeling van voorschriften die er op het gebied van brandveiligheid was ontstaan, deed hij af als ‘een conglomeraat van door elkaar lopende dingen.’ Helaas is er sindsdien weinig ten goede veranderd. Marco Pronk van Pronk Tulpen uit het Noord-Hollandse Avenhorn weet waar hij het over heeft. Zijn bedrijfspand brandde in september 2008 bijna tot de grond toe af. Gebouwen weg, bedrijfsvoorraad weg. “We hadden na tweeënhalf uur helemaal niets meer over. Vreselijk, zoiets wil je nooit meer meemaken.” Dus weet Pronk als geen ander 40

FORUM #21/18.11.10

hoe belangrijk het is brand te voorkomen. Hij heeft zijn zaakjes graag goed op orde. Maar dat betekent nog niet dat hij onnodig meerkosten wil maken om te voldoen aan de methode beheersbaarheid van brand. “De brandweer verschool zich achter die regeling. Gevolg was dat we veel meer geld kwijt waren.” En de bouw van een nieuw bedrijfspand kost al genoeg. Op discussieforum Bouwhelp.nl omschreef architect Klaas Tuin van Bronsvoort Blaak Architecten het zo: “Stel dat ik 120 kilometer per uur rijd op een snelweg waar dat ook is toegestaan. Kan de politie mij dan bekeuren omdat ze van mening is dat de situatie zodanig is dat 120 kilometer per uur geen veilige snelheid is? Dacht het niet.” Realiteitszin: dat is wat er nu ontbreekt, vinden bouwondernemer Heijne (Hecon) en adviseur Den Boer (Peutz). Een redelijk maximum aan eisen, aansluitend bij de praktijk. Den Boer: “We hebben in ons land gezorgd voor een volwassen brandweerzorg, die we ook graag willen houden. Ik vind het dan niet meer dan normaal dat daar bij het vaststellen van regels voor de brandveiligheid van gebouwen rekening mee wordt gehouden.” Kortom niet meer eisen dat een bedrijfspand zo moet zijn gebouwd dat één enkele bluswagen de brand het eerste uur moet kunnen controleren, maar uitgaan van de realiteit: er staat al snel een heel peloton bluswagens klaar.

heidens karwei De nieuwe versie van het Bouwbesluit waaraan nu nog wordt gewerkt, zou voor ondernemers een deel van de pijn kunnen wegnemen. Zoals het er nu naar uitziet, wordt de norm opgetrokken van 1.000 naar 2.500 vierkante meter. Waarmee de situatie weer op het niveau van vóór 2003 terug is en de strengere eisen alleen nog voor heel grote gebouwen gelden. Maar er gaat nog wel twee jaar overheen voordat het zover is. Die versoepeling lost ook lang niet alle problemen op: met de komst van het vernieuwde Bouwbesluit zijn de vergaande eisen op het gebied van brandwerendheid niet van tafel. De handreiking (de zogenoemde methode beheersbaarheid van brand) blijft namelijk gewoon bestaan. Er lopen initiatieven om de eisen uit de handreiking onder te brengen in een nen-norm. Dat zou wel duidelijkheid creëren. Maar is voor ondernemers natuurlijk alleen acceptabel als de eisen ook reëel zijn en aansluiten bij de praktijk. Hamerlinck (Bouwen met staal) waarschuwt voor al te hoge verwachtingen. “Het zou een oplossing kunnen zijn als alle betrokken partijen ervan zijn doordrongen dat verandering nodig is. Maar het lijkt of de brandweerorganisatie graag vasthoudt aan wat ze heeft.” Alle ogen zijn gericht op de aanpassing van de handreiking die door het ministerie van Binnenlandse Zaken – onder meer op aangeven van vno-ncw – is aangekondigd. Hamerlinck denkt dat dit nog een heidens karwei zal zijn. “Aanpassen is een stuk lastiger dan vanaf het begin met de juiste partijen om tafel te zitten om te kijken wat redelijke regelgeving zou zijn.” In de loop van 2012 moet duidelijk zijn of die aanpassing van de door velen verfoeide pseudoregelgeving leidt tot de zo gewenste ‘verlichting’. Voor tulpenteler Marco Pronk uit Avenhorn – en vele anderen die de beurs hebben getrokken om aan de huidige eisen te voldoen – komt die verlichting helaas te laat. 

werkkamer

De werkkamer van Roland Bruggeman (Dehullu)

“Mijn werkkamer is maatwerk, helemaal door onszelf gemaakt”, zegt Roland Bruggeman, directeur en een van de twee eigenaren van Dehullu. Het bedrijf ontwikkelt beursstands, interieurs en bewegwijzering. “We hebben geen showroom, maar elke werkplek in dit gebouw is een showroom. Ze zijn allemaal anders.” “De eigenlijke opbouw is voor ons het laatste deel van het traject. Wij beginnen eerst met een adviestraject. Wat wil de klant, wat is zijn huisstijl, hoe adverteert hij? Op basis daarvan maken wij een presentatie. Doorgaans zijn die helemaal digitaal, soms in 3D zodat je door de opstelling kunt lopen, eventueel met geluid erbij. Een klant die bewegwijzering wil, krijgt niet zomaar een bordjesmaker over de vloer. 41

Eerst wordt gesproken met de architect. Dat is niet goedkoop, maar wij richten ons ook op het hogere segment. Meestal internationale bedrijven die een meerjarig contract willen aangaan.” “Mijn werkkamer is vlak bij de ingang. Ik kan bij wijze van spreken zien wie er binnenkomt en wie er weggaat. Aan de muur hangen zes foto’s van kleuren uit een pauwenveer. Die pauwenveer is ons logo. Een pauw is een mooie vogel, onderscheidend en trots. Die kleuren komen overal terug. Toen mijn kamer ingericht moest worden, hebben we de methodiek toegepast die we ook bij klanten gebruiken. Voor wie is de kamer, hoe gaat hij gebruikt worden, hoeveel mensen moeten er in kunnen werken? Ik heb dus een uniek, op maat gemaakt bureau FORUM #21/18.11.10

en een vergadertafel voor zes personen.” “Het is een sobere, efficiënt ingerichte kamer. Maar alle elementen van dit bedrijf komen er wel in terug. Het maatwerk van interieur- en standbouw en er hangt een kalender die gemaakt is door onze eigen vormgevers, die ook de bewegwijzering ontwikkelen. Verder staan er nog foto’s van mijn gezin. Ik vind mijn werk kamer mooi en verrassend. Dat is ook de bedoeling. Er komen veel bezoekers en die moeten het gevoel krijgen: ‘Wauw, gaaf, dit wil ik ook.’ Zelf houd ik iets meer van retro, maar mijn kamer moet natuurlijk wel passen bij de rest.”  Tekst: Remko Ebbers Foto’s: Hans Stakelbeek/fmax

portret

harry meens

‘ik praat niemand naar de mond’ Maak van je hart geen moordkuil. Dat credo is Harry Meens, directeur-eigenaar van Alfa Brouwerij, op het lijf geschreven. Een brouwer met ballen.“Je moet het conflict benoemen om de eenheid te bewaren.” Tekst: Frank den Hoed | Foto’s: Erik van der Burgt

“Maak er iets moois van. En schrijf het zeker ook een beetje stevig op”, zegt hij aan het einde van het gesprek. “Ik schaam me nergens voor. Ze mogen weten hoe ik erover denk.” In de twee uur daarvoor is het gesprek – zonder vooropgezet plan – een aantal keren uitgekomen bij correspondentie die hij voerde met uitvoeringsorganisatie uwv. Wat begon als een gewone vraag om een fatsoenlijk antwoord, mondde uit in een ‘woord gevecht’. En dat is wel typisch iets voor bierbrouwer Harry Meens, directeur-eigenaar van Alfa Brouwerij uit het Limburgse Schinnen. Hij komt bescheiden over, bijna op het introverte af. Vlotte vijftiger, keurig in het pak, eenvoudig ogend metalen brilletje. Sprekend met zachte stem. Aimabel, maar absoluut niet het type ‘praatjesmaker’. En zeker ook geen 21ste eeuwse variant op Don Quichotte. Hij vindt dat hij gewoon moet doen wat zijn hart hem ingeeft. Zeker als hij overtuigd is van zijn gelijk. Zoals in de kwestie-uwv. De brieven die hij over tafel schuift, spreken voor zich. Rode oortjes zullen ze er op het uwv-hoofdkantoor zeker van hebben gekregen. Pittige brieven zijn het, waarin hij gewaagde vergelijkingen niet uit de weg gaat. Inclusief verwijzingen naar de praktijken van de bezetter in de Tweede Wereldoorlog. Meens kan er zelf geen moment van wakker liggen. “Ze stuurden me brieven met dreigende taal, vermeldden contactpersonen die nooit bereikbaar zijn en legden me boetes op zonder beroepsmogelijkheid bij een onafhankelijke instantie. Zoiets kan je toch niet over je kant laten gaan?” Er niet omheen draaien, problemen benoemen, daar draait het wat hem betreft om. Hij heeft wel gemerkt dat veel collega-ondernemers anders in elkaar steken. Afhaken. Of, zoals hij het omschrijft: capituleren, doorgaan met de waan van de dag. “We moeten ons verzetten tegen dingen die niet kunnen.”

onrecht Hij vindt het oordeel van de beroepscommissie van uwv tekenend. “Kreeg een medewerker van mijn bedrijf doodleuk te horen: ‘Meneer Meens schrijft wel erg rare brieven. Intelligente mensen hanteren dit soort woordgebruik normaal gesproken niet.’ Ik zie dat anders: het 42

FORUM #21/18.11.10

portret

was lekker direct en ook geschreven vanuit een gevoel van kwaadheid. Maar die directheid, daar heeft men moeite mee.” Hij houdt er niet van dat mensen met meel in de mond spreken. Benoemt dingen liever gewoon: zegt wat er aan schort. Zijn directe manier van reageren verklaart hij met een verwijzing naar de verhalen van zijn moeder. Zij hielp in de Tweede Wereldoorlog mensen uit het verzet die waren ondergedoken. In die tijd kreeg ze regelmatig te maken met invallen van de Duitsers. “Als ik de verhalen van mijn moeder in herinnering roep, denk ik: zo’n organisatie als uwv heeft precies dezelfde attitude. Het onrecht dat me wordt aangedaan, dat is toch niet normaal. En ja, dan wordt bij mij de gevoelige snaar geraakt en dan moet het er ook uit. Het geeft me een goed gevoel en het werkt.” Het gaat hem om het principe. Ze maken idiote regels, hebben idiote beroepsinstanties, zijn niet bereikbaar. En daar moet paal en perk aan worden gesteld. “Ondernemers weten niet in welke bochten ze zich moeten wringen om het de ambtenaren naar hun zin te maken. Wat wij hardwerkende Nederlanders voor onze kiezen krijgen van onze ambtenaren, onze bureaucraten en onze regelgevers is gewoon belachelijk.”

vechten Zijn vader kwam uit een gezin met negen kinderen. Dat hij als negende en ook nog jongste de brouwerij zou overnemen, lag niet voor de hand. Zoon Harry was enig kind. “Ik heb hier altijd rondgerend, overal geke-

FORUM #21/18.11.10

ken, alles meegemaakt. Er werd ook altijd over de zaak gepraat.” Het leek vanzelfsprekend dat hij in de voetsporen van zijn vader zou treden. Leek, want in zijn middelbareschooltijd dacht hij zelfs een blauwe maandag over een opleiding aan de kunstacademie. “Ik hield van schilderen. Maar of het de moeite waard was wat er van mijn hand kwam? Tja… Ik was wél creatief. En ik denk dat je dat als ondernemer nodig hebt.” Schilderen was er na zijn keuze voor de brouwerij niet meer bij. “Ik kwam hier in het bedrijf en kreeg in no time niets meer op het doek. Het bedrijf vrat alle energie en creativiteit op.” Pas toen hij een stuk ouder was, zo rond zijn 30ste, 35ste, werd hem duidelijk wat z’n echte beweegredenen waren geweest om – na een jaar heao – alsnog in het ouderlijk bedrijf te stappen. “Toen ik een jaar of 18 was zag ik mijn vader vechten. Tegen de bierkaai. Vechten tegen die grote, professionele brouwerijen. Hij deed dat met heel veel inzet, wilskracht en motivatie. Maar in mijn ogen niet zo slim. Ik vond het zo zielig. Ging ik met mijn vader naar die grote brouwerijen, kwam hij gedesillusioneerd terug. Terwijl het voor mij juist voelde als een uitdaging. Toen ik in de gaten had hoe gedesillusioneerd hij was en hoe moeilijk hij het had, dacht ik: ik ga hem helpen. Zo is het gekomen.”

nieuw elan Hij heeft zijn ex-vrouw plechtig moeten beloven dat hij de kinderen niet in een bepaalde richting dwingt. “Het heeft even geduurd, maar nu

heb ik een bewuste keuze gemaakt. Ik ga mijn kinderen de voors en tegens van het werk laten zien. De leuke dingen, maar ook de andere kant: de problemen. Ik wil mijn kinderen alle kanten van het leven laten zien. En uiteindelijk moeten ze zelf de keuze maken.” De overheid heeft de afgelopen jaren niet meegeholpen, verzucht hij. Acht jaar geleden stuurde hij een brief naar de Tweede Kamer. De boodschap was duidelijk: als jullie willen dat deze brouwerij overgaat op de vijfde generatie, moeten jullie iets doen aan de regeldruk, de bureaucratie. Maar er is sindsdien niks veranderd. “Op dit moment heb ik twee meter papier alleen al aan milieuvergunningen, gebruiksvergunningen, arbozaken, etcetera. Dan denk ik: ‘Ben ik nou een dsm of ben ik een kleine, ambachtelijke half-industriële brouwerij? Geef me mijn verantwoordelijkheid en reken me daar op af.’ Maar helaas werkt het zo niet. Ik hoop dat er verandering in komt, want in deze slangenkuil wil ik mijn kinderen niet storten.” Hij hoopt dat het kabinet-Rutte het verschil gaat maken. “Ik vond de regeringsverklaring en het enthousiasme van die nieuwe club prachtig. Dat is wat wij als ondernemers nodig hebben. Er lijkt nu echt een andere wind te gaan waaien. Dat we harder moeten werken en meer moeten betalen is allemaal secundair. Als er maar een nieuw elan komt, als er maar naar ons wordt geluisterd.” Hij spreekt zijn afschuw uit over het pappen-en-nathouden- beleid van de afgelopen decennia. “Als je eenheid wilt hebben in een bedrijf, in een gezin, in een samenleving, dan moet je het conflict benoemen – wat onze vriend Wilders perfect doet. En het conflict moet je gebruiken om inzicht te verwerven, van elkaar te leren en dichter bij elkaar te komen. En dat is nou precies wat al dertig, veertig jaar niet is gebeurd. Natuurlijk: de waarheid ligt altijd ergens in het midden. Maar het benoemen van zaken is cruciaal. Doe je dat niet, dan ben je eigenlijk bezig de samenleving te splijten.” Waar komt die vechtlust vandaan? “Een stukje familietrots. Ik kom uit een echt zakengezin, een familie van doorzetters. We wisten dat opgeven gelijk staat aan capituleren.” Hij geeft hoog op van zijn status als autodidact. Bewondert selfmade men als kpn-topman Ad Scheepbouwer. En hem niet alleen. “Dit soort mensen levert een waardevolle bijdrage aan een bedrijf.” Zijn oudste dochter zit in vier gymnasium. Aan de ene kant is er de trots dat ze het zo ver heeft geschopt. Aan de andere kant is er twijfel. “Ik heb het er wel eens met haar over gehad of ze er verstandig aan doet om te gaan studeren.” Een opmerkelijk advies. Is dat wel handig? “Diploma’s zijn geen garantie voor succes. Veel meer hangt af van mentaliteit, gemotiveerdheid, gedrevenheid en kansen pakken.” Stiekem hoopt hij dat zijn dochter nog van gedachten verandert. “Ik heb haar voorgehouden dat ze bij een keuze voor de universiteit verloren is voor de brouwerij. Onderwijs is niet de oplossing voor alle problemen, zoals Pechtold en de zijnen doen geloven. Ik denk dat je creativiteit, intuïtie nodig hebt. Toen ik dat m’n dochter vertelde, zei ze: ‘Dan ga ik misschien maar naar het hbo.’ Ze begrijpt het wel, geloof ik.”  45

FORUM #21/18.11.10

Vier stellingen Winst gaat voor alles “Nee. Winst is nodig, maar continuïteit staat voor mij op één.” De dubbele nationaliteit moet verboden worden “Voor bestuurders: ja. Je moet kiezen voor het land dat je dient.” Het ambtenarencorps kan kleiner “Helemaal mee eens: er kan zeker 50 procent van af.” Gemeenten moeten ophouden voetbalclubs te redden “Ja. En als we toch vinden dat ondersteuning nodig is, moeten we dat maar landelijk regelen.”

harry meens

1955 1972 1973 1974

Geboren in Thull Diploma havo behaald Heao (niet afgemaakt) Aan het werk bij Alfa Brouwerij 1980 Directeur Alfa Brouwerij 1992 Directeur-eigenaar Alfa Brouwerij

wereldzaak

Colofon Forum is het tweewekelijkse opinieblad van vno-ncw. vno-ncw vertegenwoordigt samen met de aangesloten 160 brancheorganisaties en vijf regionale verenigingen in totaal 115.000 ondernemingen. Daarbij gaat het om circa 80 procent van de Nederlandse ondernemingen met tien tot honderd werknemers, ruim 92 procent van de ondernemingen met meer dan honderd werknemers en vrijwel alle ondernemingen met meer dan vijfhonderd werknemers. vno-ncw wordt in de regio vertegenwoordigd door vijf regionale werkgeversverenigingen: vno-ncw Noord, vno-ncw Midden, vno-ncw West, de Brabants-Zeeuwse Werkgeversvereniging (bzw) en de Limburgse Werkgevers Vereniging (lwv). Voor managers tot veertig jaar is er Jong Management. Redactie-adres Bezuidenhoutseweg 12, 2594 AV Den Haag, Postbus 93002, 2509 AA Den Haag, telefoon: 070 - 3490 165, e-mail: forum@vno-ncw.nl

Scandinavië heeft nog stijl De liefde voor Scandinavië zat er al vroeg in bij Iris Dijkema. Zomer- en skivakanties gingen altijd naar het hoge noorden. “Vanwege het pure, de rijke natuur en de geuren.” Haar moeder begon een winkel in Finse mode en Scandinavische meubelen in Leeuwarden. Zijzelf bouwde een soortgelijke winkel in Sneek op, onder de naam Puotti. Dat betekent zoiets als ‘leuk winkeltje’. “Het klinkt Italiaans. Dat vonden we wel leuk, om mensen even op het verkeerde been te zetten”, zegt man en mede-eigenaar Jan Dijkema. In Assen werd vervolgens een Finse damesmodezaak overgenomen. Die winkel heet Keskusta, Fins voor ‘centrum’. Jan Dijkema is inmiddels ook gevallen voor het typisch Scandinavische. “De kleding is handgeweven, heeft diepe kleuren en is gemaakt van een mooie stof. De meubels zijn eigenzinnig en tijdloos, en organisch, met veel hout erin verwerkt.” De klanten zijn veelal hoger opgeleid en boven de veertig. Ze kiezen niet voor het vluchtige, maar voor kwaliteit, en houden van de goede dingen van het leven. Ze hebben allemaal iets met Scandinavië, waar de mensen volgens de Dijkema’s humor en stijl hebben, en nog beleefd zijn. “Een beetje het Nederland van de jaren vijftig.” In Sneek en Assen worden ook regelmatig Duitsers en Belgen ontvangen, en zelfs Schotten die de winkel hebben ontdekt. Zijn er Finnen in de stad, dan komen die altijd even langs, zich afvragend hoe het kan dat ze hier Finse kleding verkopen. 

Redactie Karin Bojorge (hoofdredacteur), Jiska Vijselaar (eindredacteur), Marcia Timmermans (redactieassistent), Jan Buevink, Remko Ebbers, Miran de Groot, Frank den Hoed, Paul Scheer Correspondenten Jeroen Ansink (Verenigde Staten), Henk van den Boom (Spanje), Elro van den Burg (Polen), Philip Ebels (België), Henk Hirs (Hongarije), Hans Moleman (China), Ruud Peijs (Verenigd Koninkrijk), Frank Renout (Frankrijk), Rob Savelberg (Duitsland), Petra Sjouwerman (Denemarken), Judith Stalpers (Japan), Maarten Veeger (Italië), Alexander Weissink (Egypte) Aan dit nummer werkten mee: Joke van den Bandt, Peter Bongaerts, Loes van Emden Andres, Frits de Groot, Peter Janssen, Janny Kamp, Jan Klaver, Joep Rats, Sigrid Verweij, Esmeralde van Vliet Abonnementen en adreswijzigingen Sander Kok, telefoon: 070 - 3490 336, e-mail: kok@vno-ncw.nl, issn 1384 - 2102. Forum wordt gericht – kosteloos – toegezonden aan een groot aantal Nederlandse ondernemingen, organisaties en particulieren. Betaalde abonnementen kosten € 45 per jaar exclusief btw. Informatie over het lidmaatschap van vno-ncw Rita ter Steeg, telefoon: 070 - 3490 351, e-mail: steeg@vno-ncw.nl, internet: www.vno-ncw.nl

Bedrijf: Keskusta en Puotti Eigenaar: Iris en Jan Dijkema Gevestigd in: Assen en Sneek

Tekst: Paul Scheer Foto’s: Hans Stakelbeek/fmax

Forum op internet www.vno-ncw.nl

FORUM #21/18.11.10

Vormgeving Concept, basisontwerp en vormgeving: Link Design, Amsterdam Cover Foto: Fuse / Getty Images Drukwerk Em. de Jong bv, Visweg 8, Postbus 8, 5110 AA Baarle-Nassau Advertentieverkoop Van Vliet Bureau voor Media Advies, Frank Oudman, telefoon 023 5714745, e-mail f.oudman@bureauvanvliet.com, Postbus 20, 2040 AA Zandvoort

Vindt u het belangrijk dat jongeren geĂŤnthousiasmeerd worden voor het ondernemerschap? Dat onderwijs en praktijk beter op elkaar aansluiten? En wilt u dat kennis en ervaring van het bedrijfsleven gedeeld wordt met de nieuwe generatie? Word dan coĂśrdinator! Stuur uw reactie met kort cv en motivatie naar Ingrid van Rest via rest@jongondernemen.nl. Tevens beantwoordt Ingrid graag uw vragen per email of telefonisch, 070-3490152.

www.jongondernemen.nl > vacatures 47

FORUM #21/18.11.10

Advertentie

rubrieksnaam

FORUM #21/18.11.10