Ιππικό - Τεθωρακισμένα Νο 119

Ο αείμνηστος Στρατηγός

Φωτόπουλος Χρήστος Όπλου

Ο Στρατηγός μας προσκόμισε σε φωτοαντίγραφο επιστολή με ημερομηνία 14(;) Απριλίου 1928, του Στρατιωτικού Διοικητή Ανατολικής Στερεάς Ελλάδας, Δημητρίου Υψηλάντη προς το πρώτο Κυβερνήτη της Χώρας, Ιωάννη Καποδίστρια με την οποία τεκμηριώνει την ανάγκη ύπαρξης σώματος Ιππικού και ζητά

Μεσολογγίου

ΤΡΙΜΗΝΙΑΙΑ ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΣΥΝΔΕΣΜΟΥ ΑΠΟΣΤΡΑΤΩΝ ΑΞΙΩΜΑΤΙΚΩΝ ΙΠΠΙΚΟΥ-ΤΕΘΩΡΑΚΙΣΜΕΝΩΝ

Βερανζέρου 30 - ΤΚ 104 32 Αθήνα

Τηλέφωνο και Fax: 210 5226351

http://www.saith.gr

e-mail: info@saith.gr

Tεύχος Νο 119

Απρίλιος - Μάϊος - Ιούνιος 2023

Ιδιοκτήτης - Εκδότης: ΣΑΑΙΤΘ

Διευθυντής εκδόσεως

Υποστράτηγος ε.α.

Χρ. Παπαδογεωργόπουλος

Συντακτική Επιτροπή:

Πρόεδρος

Αντιστράτηγος ε. α.

Σεραφείμ Παπαποστόλου

Μέλη:

Υποστράτηγος ε.α.

Μόσχος Κοσμάς

Έφεδρος Υπίλαρχος

Θεοδοσίου Θεόδωρος

Επιμέλεια Έκδοσης:

Έφεδρος Ίλαρχος

Λιβέριος Πετρίδης

Περιεχόμενα τεύχους 119

Η Δύση και η επικίνδυνη αυταπάτη

της Τουρκίας επιστρέφει 4-5

Τι είναι η τεχνητή νοημοσύνη

και πως χρησιμοποιείται; 6-7

Αγιά Σοφιά και τουρκικός αναθεωρητισμός

Το Ισραήλ σκοπεύει να γίνει

9

Ο τραπεζικός λογαριασμός του Συνδέσμου

είναι:

ΙΒΑΝ GR3101718320006832-130556-296

ΤΡΑΠΕΖΑ ΠΕΙΡΑΙΩΣ

Με την ευκαιρία απευθύνομε έκκληση στα

μέλη μας και τους αποδέκτες του περιοδικού

μας να αποστέλλουν την ετήσια συνδρομή

τους των 20 ΕΥΡΩ, διότι η συνέχιση εκδόσεως

του περιοδικού μας κινδυνεύει.

Ευχαριστούμε

Το Διοικητικό Συμβούλιο

Στους αναγνώστες μας

άφρων απόφαση του καθεστώτος Πούτιν να επιτεθεί στην Ουκρανία έχει αλλάξει ριζικά την αρχιτεκτονική ασφαλείας στην Ευρώπη. Το ΝΑΤΟ επιστρέφει στην αρχέγονη αποστολή αντιμετώπισης του ρωσικού κινδύνου και οι Ηνωμένες Πολιτείες επανέρχονται στην ευρωπαϊκή ήπειρο ως δύναμη εξισορρόπησης. Η Ευρωπαϊκή Ένωση ενισχύει την άμυνά της με απώτερο σκοπό τη στρατηγική αυτονομία και η Γερμανία επανεξοπλίζεται για να συνεισφέρει προς αυτή την κατεύθυνση. Επίσης, η ελληνική πλευρά έχει σημειώσει κέρδη και απώλειες που πρέπει να επισημανθούν. Η γεωστρατηγική αξία της Ελλάδας ήταν αδιαμφισβήτητη στον Ψυχρό Πόλεμο, αλλά υπολειπόταν έναντι εκείνης της Τουρκίας που γειτνίαζε με τη Σοβιετική Ένωση. Για πρώτη φορά μετά από πολλές δεκαετίες η Ελλάδα αντιμετωπίζεται ως μια κρίσιμη

«Το δίκαιο λογαριάζεται όταν υπάρχει ίση δύναμη για την επιβολή

του κι όταν αυτό δεν συμβαίνει, οι δυνατοί κάνουν ό,τι τους επιτρέπει

χώρα για την ανάσχεση της ρωσικής επιθετικότητας. Σε αυτό έχει συντελέσει καθοριστικά η αμφιθυμία της τουρκικής ηγεσίας έναντι της Μόσχας.

η δύναμή τους κι οι αδύναμοι υποχωρούν κι αποδέχονται».

Μέσω ελληνικού εδάφους φτάνει πολύτιμη βοήθεια προς την Ουκρανία, αλλά και τις υπόλοιπες νατοϊκές χώρες των Βαλκανίων.

Η παράκαμψη των Στενών υπονομεύει, εν τοις πράγμασι, τον ρόλο της Τουρκίας ως τοποτηρητή των δυτικών συμφερόντων στη Μαύρη Θάλασσα. Τώρα είναι η Ρουμανία που λειτουργεί ως χώρα πρώτης γραμμής του ΝΑΤΟ στην περιοχή. Γι’ αυτόν τον λόγο η περαιτέρω σύσφιξη των σχέσεων με το Βουκουρέστι πρέπει να αποτελέσει προτεραιότητα για την ελληνική διπλωματία. Μέρα με τη μέρα χτίζεται ένας στρατηγικός διάδρομος από την Αλεξανδρούπολη μέχρι την Κωνστάντζα και την Οδησσό. Ο πόλεμος στην Ουκρανία, λοιπόν, έχει προσφέρει έναν μοναδικό ρόλο στην Ελλάδα, που καλείται να τον αξιοποιήσει με σύνεση και αποφασιστικότητα.

Στις αρνητικές συνέπειες του πολέμου πρέπει να αναφερθούν δύο ζητήματα μεγάλης σημασίας για τη χώρα μας. Πρώτον, οι ελληνορωσικές σχέσεις έχουν φτάσει στο ναδίρ, με ευθύνη πρωτίστως της Μόσχας. Η ρωσική προσπάθεια επηρεασμού της ελληνικής κοινής γνώμης πρέπει να μας προβληματίσει επειδή ήταν καλά οργανωμένη. Από την άλλη, όμως, η αποστολή οπλισμού στην Ουκρανία ήταν μια τολμηρή απόφαση που έχει δημιουργήσει ένα ανυπέρβλητο ψυχολογικό χάσμα με τη Μόσχα. Παρά τις ασφυκτικές συνθήκες που δημιουργεί ο πόλεμος, η Αθήνα είναι εθνικά ωφέλιμο να διατηρήσει διαύλους επικοινωνίας με τη ρωσική κοινωνία. Δεύτερον, ο ακμαίος ελληνισμός της Αζοφικής έχει δεχθεί ένα συντριπτικό πλήγμα. Παρά τις φιλότιμες προσπάθειες του

υπουργείου Εξωτερικών, η ελληνική κοινότητα έχει κατακερματιστεί και απειλείται με εξαφάνιση. Η Αθήνα πρέπει να συμπαρασταθεί με όλα τα διαθέσιμα μέσα στους ομογενείς, από όποια πλευρά των συνόρων και αν τελικά αυτοί βρεθούν. Πρόκειται για ένα ηθικό χρέος που πρέπει η ελληνική κυβέρνηση να αρχίσει να εκπληρώνει, χωρίς άλλη καθυστέρηση. Το μεγάλο ερώτημα είναι τι μέλλει γενέσθαι από εδώ και πέρα. Ο πόλεμος θα συνεχιστεί μέχρι να νικήσει μία από τις δύο εμπόλεμες πλευρές ή μέχρι το κόστος από τη συνέχιση των επιχειρήσεων γίνει δυσβάσταχτο για όλους. Ωστόσο, η αντιπαράθεση της Δύσης με το καθεστώς Πούτιν θα συνεχιστεί και ενδεχομένως θα κλιμακωθεί. Η μόνη επιλογή για την Αθήνα είναι να προκρίνει συστηματικά τον εαυτό της ως τον αξιόπιστο σύμμαχο των Ηνωμένων Πολιτειών στην περιοχή. Μόνο έτσι θα συνεχίσει η ελληνική πλευρά να βρίσκει «ευήκοα ώτα» στην Ουάσιγκτον για τα αιτήματά της.

Αν και είναι πολύ νωρίς για να εξαχθούν ασφαλή συμπεράσματα, ο καταστροφικός σεισμός στην Τουρκία και η ελληνική ανθρωπιστική βοήθεια έχουν οδηγήσει σε μια ύφεση της έντασης. Εάν υπάρχει μια ευκαιρία για μερική εξομάλυνση των ελληνοτουρκικών σχέσεων, αυτή δεν θα αργήσει να φανεί στον ορίζοντα. Πάντως, οι σκέψεις για συνεκμετάλλευση ενεργειακών κοιτασμάτων, κάτι που διαδίδεται από κάποιους κύκλους, σε καμία περίπτωση δεν θα πρέπει να ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα.

Σε κάθε περίπτωση, η ελληνική εξωτερική πολιτική δεν είναι πλέον «αιχμάλωτη» της αντιπαράθεσης με τη γειτονική χώρα. Η Ελλάδα εξελίσσεται σε έναν σημαντικό αμυντικό και ενεργειακό κόμβο ανάμεσα σε τρεις ηπείρους. Κερδίζουμε σιγά σιγά τον σεβασμό φίλων και αντιπάλων. Δεν επιτρέπονται, όμως, εφησυχασμοί και αστοχίες. Έχουμε μπει σε μια νέα περίοδο αβεβαιότητας και ανασφάλειας. Τα λόγια των Αθηναίων στον διάλογο με τους Μηλίους πρέπει να είναι ο πλοηγός μας για τη δεκαετία που διανύουμε: «Το δίκαιο λογαριάζεται όταν υπάρχει ίση δύναμη για την επιβολή του κι όταν αυτό δεν συμβαίνει, οι δυνατοί κάνουν ό,τι τους επιτρέπει η δύναμή τους κι οι αδύναμοι υποχωρούν κι αποδέχονται». Τελικά αυτό είναι το μεγαλύτερο δίδαγμα του πολέμου στην Ουκρανία. Το Διοικητικό Συμβούλιο

αυταπάτη της Τουρκίας

που επιστρέφει

Γράφει ο Κώστας Λάβδας*

επανεκλογή Ερντογάν στο ούτως ή άλλως εμβληματικό για την

Τουρκία έτος 2023 συνιστά σημείο τομής αφενός στην ιστορία των σχέσεων μεταξύ της Τουρκίας και της Δύσης και, αφετέρου, στην εξέλιξη της διεθνούς τοποθέτησης της Τουρκίας και του ρόλου της στο διεθνές σύστημα.

Παρότι οι πρώτες κινήσεις του Τούρκου Προέδρου ενδέχεται να δείξουν και κάποια διαλλακτικότητα, η εκ νέου εσωτερική νομιμοποίηση της οικονομικής, κοινωνικής, πολιτικο-θρησκευτικής και γεωστρατηγικής κατεύθυνσης της Τουρκίας επιταχύνει την πορεία της μακριά από τη Δύση σε ένα υπό διαμόρφωση χώρο μεταξύ Βορρά

και Παγκόσμιου Νότου, μεταξύ Δύσης και Ανατολής, μεταξύ της σχετικής προβλεψιμότητας των συμμαχιών στο εσωτερικό της Δύσης και της υποβόσκουσας αναρχίας των αλληλεπιδράσεων στις παραδοσιακές διεθνείς σχέσεις.

Στην λογική αυτή, η επικοινωνία Μπαίντεν - Ερντογάν δεν συνεπάγεται την αυξημένη πιθανότητα για άμεση υπαναχώρηση από πλευράς του Τούρκου Προέδρου ως προς την ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ, η οποία θα δρομολογούσε και ενδεχόμενες θετικές εξελίξεις για την Τουρκία στο θέμα των F-16. Κάτι τέτοιο ούτως ή άλλως δεν θα σήμαινε επουδενί ότι θα άλλαζε πράγματι η πορεία της χώρας μακριά από τη Δύση.

Η σημασία της εκ νέου νομιμοποίησης αυτής της πορείας δεν μειώνεται από την πλήρη επίγνωση των ενδεχόμενων παρατυπιών της εκλογικής διαδικασίας και των συνεπειών της ηγεμονίας που ασκεί το καθεστώς Ερντογάν. Άλλωστε η ετερόκλητη συμμαχία της αντιπολίτευσης δήλωσε ήδη ότι δεν αμφισβητεί το αποτέλεσμα, παρότι εξέφρασε δυσφορία για την επίδραση της

Παρότι οι πρώτες κινήσεις του Τούρκου Προέδρου ενδέχεται να δείξουν και κάποια διαλλακτικότητα, η εκ νέου εσωτερική νομιμοποίηση της οικονομικής, κοινωνικής, πολιτικο-θρησκευτικής και γεωστρατηγικής κατεύθυνσης της Τουρκίας επιταχύνει την πορεία της μακριά από τη Δύση

κυβέρνησης στα ΜΜΕ και την δημόσια συζήτηση.

Όπως εξήγησα με αφορμή τον πρώτο γύρο των τουρκικών εκλογών, το «wishful thinking» (που αναφέρεται σε εκδοχή του γενικότερου φαινόμενου της παραπλάνησης του εαυτού μας, εν προκειμένω λόγω ενός συνδυασμού προβαλλόμενων επιθυμιών, ισχυρών προϊδεάσεων και ανεπαρκούς ανάλυσης), εμπόδισε πολλούς να αντιληφθούν την πλήρη σημασία του Ερντογανισμού ως φαινομένου με βαθιές ρίζες.

Το «wishful thinking», άλλωστε, ήταν υπεύθυνο για πολλά που διαβάζαμε και ακούγαμε τους τελευταίους μήνες σε δυτικά (και ελληνικά) μέσα για τις τουρκικές εκλογές ειδικώς και για την Τουρκία γενικότερα.

Σήμερα, οι αναλυτές που θεωρούσαν ότι η Τουρκία θα επέστρεφε στη Δύση, πασχίζουν να προσαρμοστούν διερωτώμενοι ήδη, πως θα μάθουμε να ζούμε με την Τουρκία. Αλλά δυο λάθη δεν κάνουν ένα σωστό.

Γιατί όπως προαναφέρθηκε, η επανεκλογή

Ερντογάν πρέπει να προσεγγιστεί ως σημείο τομής στην ιστορία των σχέσεων μεταξύ της Τουρκίας και της Δύσης αλλά και στην εξέλιξη του ρόλου της Τουρκίας στο μεταβαλλόμενο διεθνές σύστημα. Στο τελευταίο, που διαμορφώνεται σταδιακά με τρεις ή τέσσερις πόλους και περισσότερα κέντρα, εγγράφεται ως ενισχυτική αυτής της τάσης η τουρκική προσπάθεια για αύξηση της στρατηγικής αυτονομίας της χώρας και ανάδειξή της ως κέντρου που θα ισορροπεί

μεταξύ πόλων.

Εκεί εντάσσονται, μεταξύ άλλων, οι πρόσφατες απόπειρες εξομάλυνσης των σχέσεων με την Αίγυπτο, με χαρακτηριστική

την πρόσφατη ανακοίνωση από το Κάιρο για ανταλλαγή πρεσβευτών μεταξύ των δύο χωρών. Ενώ από την άλλη πλευρά ενισχύονται ακόμη περισσότερο οι εξαιρετικές σχέσεις της Τουρκίας με το Πακιστάν. Με άλλα λόγια, η επανεκλογή Ερντογάν σημαίνει, μεταξύ άλλων, την ενίσχυση των πολυκεντρικών τάσεων του διεθνούς συστήματος.

Τι θα σημάνει αυτό για το ΝΑΤΟ; Όσο μαίνεται ο ρωσο-ουκρανικός πόλεμος και η σημασία της Άγκυρας παραμένει σχετικά αναβαθμισμένη, λίγα μπορούν να αλλάξουν στα σοβαρά. Εάν όμως κάποτε εισέλθουμε στη διπλωματική φάση της ρωσο-ουκρανικής σύγκρουσης και η Τουρκία εξακολουθεί να απομακρύνεται, τότε ένα «ΝΑΤΟ εντός του ΝΑΤΟ» ίσως καταστεί απαραίτητο και εκ των πραγμάτων αναπόφευκτο. Αντί για έξοδο κάποιων μελών με διακριτούς προσανατολισμούς, η (αμυντική αλλά ήδη και πολιτική) συμμαχία ενδέχεται να αποκτήσει πρωτοφανή χαρακτηριστικά ομόκεντρων κύκλων.  Αλλά προς το παρόν, είναι η ευρωπαϊκή

διάσταση που πρέπει να μας προβληματίσει από την ελληνική σκοπιά. Βεβαίως, ό,τι ακολουθεί προϋποθέτει ότι, για την Ελλάδα, είναι απολύτως απαραίτητο η αποκατάσταση της ισορροπίας ισχύος με την επικίνδυνη

γείτονα να συνεχίζεται και η ελληνική αποτρεπτική ικανότητα να ενισχύεται περαιτέρω, όπως επισημαίνουμε από χρόνια. Σε

αυτό πάντα το πλαίσιο, πρέπει να γίνει σαφές ότι μια στρατηγική «Ελσίνκι 2» δεν ήταν

εφικτή από χρόνια, όσο και αν ορισμένοι

επέμεναν να την εισηγούνται. Όμως μετά

την επανεκλογή Ερντογάν, μια τέτοια στρα-

τηγική μπορεί πια να σημαίνει αποκλειστικά

και μόνον ένα εκ των εξής ενδεχομένων: είτε ερασιτεχνική προσπάθεια που θα οδηγήσει

σε φιάσκο είτε συνειδητά προσχηματική

χρήση του Ελσίνκι για την συγκάλυψη μιας προσέγγισης που τελικώς θα επιβραβεύσει

την τουρκική επιθετικότητα με μια πλήρη τελωνειακή ένωση.

Στην πραγματικότητα, το Ελσίνκι είναι πια αδύνατον με την έννοια της προσπάθειας

να χρησιμοποιηθεί θετικά η ενταξιακή πορεία της Τουρκίας ως μέσον πίεσης επί της Άγκυρας ώστε να τροποποιήσει τις θέσεις της στα ειδικότερα ζητήματα που αφορούν

την Ελλάδα και την Κύπρο. Από την άλλη

πλευρά, αρκετές κυβερνήσεις και οικονομικά συμφέροντα εντός της ΕΕ θα συνεχίσουν να προσβλέπουν σε κάποια μορφή

σχέσεων με την Τουρκία.

Κατά συνέπεια, όπως επιχειρηματολογώ

από χρόνια, αυτό για το οποίο αξίζει να προσπαθήσουμε, είναι η προσεκτική συνδιαμόρφωση των συνθηκών για μια βιώσιμη ειρήνη με την Τουρκία σε μια γειτονιά

του πλανήτη που θα παραμείνει ρευστή και επικίνδυνη. Δεν υπάρχουν εύκολες και γρήγορες «λύσεις», ούτε συνιστά στρατηγική απλώς η αποφυγή θερμών επεισοδίων .

Ως προς την ΕΕ, το εγχείρημα σήμερα τίθεται σε νέα βάση (όχι στην ένταξη) και είναι περισσότερο σύνθετο: θα πρέπει η Τουρκία να πιεστεί για ένα καθεστώς σχέσεων το

οποίο να αποτελέσει, ταυτόχρονα, κίνητρο και για συμμόρφωση ως προς τα ειδικότερα θέματα που μας απασχολούν. Με άλλα

λόγια, το ζήτημα σήμερα είναι κατά πόσον μια νέα συνολική προσέγγιση της σχέσης ΕΕ-Τουρκίας στο νέο περιβάλλον και με τα νέα δεδομένα μπορεί να περιλαμβάνει και όρους για τα ελληνοτουρκικά και πώς αυτοί οι όροι θα καταστεί δυνατό να τύχουν εφαρμογής.

Πέρα από τη Γαλλία, ήδη και σε άλλες πρωτεύουσες της ΕΕ διατυπώνονται επιχειρήματα για την ανάγκη υιοθέτησης εναλλακτικών σεναρίων για την όποια μελλοντική σχέση ΕΕ – Τουρκίας. Αυτή όμως η συζή-

τηση μπορεί να αποτελέσει ενδιαφέρον σημείο εκκίνησης ή, αντίθετα, να λειτουργήσει εντελώς αποπροσανατολιστικά: Η

Τουρκία δεν είναι απλώς χώρα με την οποία η ΕΕ επιθυμεί να διαμορφώσει ένα πλαίσιο περαιτέρω εμπορικής και οικονομικής σύμπλευσης.

Είναι χώρα η οποία συστηματικά απειλεί το status quo στην περιοχή και διατηρεί σχέσεις έντασης και δυνητικά σύγκρουσης τουλάχιστον με δυο κράτη-μέλη της ΕΕ. Δεν μπορεί να είναι αποδεκτή από την Ελλάδα μια ειδική σχέση που θα επιτρέπει στην Τουρκία – ευρισκόμενη πια εκτός ενταξιακής πορείας και προοπτικής – να έχει πρόσβαση στην ευρωπαϊκή αγορά χωρίς να της επιβάλλει (α) στοιχειώδεις

υποχρεώσεις για το κράτος δικαίου και τα ανθρώπινα δικαιώματα, (β) συμβολή στη ρύθμιση του μεταναστευτικού βάσει συμφωνιών με την ΕΕ και (γ) πλήρως διασαφηνισμένες υποχρεώσεις για τους όρους καλής γειτονίας και την απόρριψη προσφυγής στη βία ως μέσον επίλυσης διαφορών.

Πριν τη νέα κατάσταση που δημιουργήθηκε εξαιτίας της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία, οι περισσότεροι διεθνείς αναλυτές συνέκλιναν στην άποψη ότι η ΕΕ δεν ήταν πια δυνατό να προσεγγίζει την τουρκική επιθετικότητα μόνον με μέσα ήπιας ισχύος. Η ΕΕ θα όφειλε να προκρίνει ένα συνδυασμό αποφασιστικότητας και ταυτόχρονης υποβοήθησης των τάσεων συνεργασίας.

Για την ΕΕ, η μετεξέλιξη της τελωνειακής ένωσης πρέπει να αποτελέσει κομμάτι αυτής της συνολικής νέας προσέγγισης και όχι οριοθετημένο πεδίο πολιτικής το οποίο – εξ ορισμού – αποτελεί καταρχήν συμφέρουσα

για την Άγκυρα διευθέτηση. Στο επίπεδο της συνολικής νέας σχέσης ΕΕ – Τουρκίας, παρότι είναι γνωστές και δεδομένες οι δυσκολίες που σχετίζονται με την υιοθέτηση μέτρων των οποίων η επιβολή είναι αυτόματη, θα πρέπει από την ελληνική πλευρά να υποστηριχθεί σθεναρά μια μορφή αποτε-

λεσματικών και προβλέψιμων μηχανισμών αντίδρασης σε παραβιάσεις των όρων που προαναφέρθηκαν. Η ύπαρξη ενός μηχανισμού επιβολής μέτρων ή/και αναστολής δικαιωμάτων πρόσβασης που θα εμπεριέχει και χαρακτηριστικά αυτόματης ενεργοποίησης θα πρέπει να είναι δεδομένη για κάθε πλαίσιο ειδικής σχέσης στην περίπτωση της Τουρκίας.

Όπως ακριβώς έγραφα προ διετίας, θα πρέπει να παραμείνει σαφής η γενικότερη προσέγγισή μας στη διάσταση του χρόνου. Εφόσον τον αξιοποιήσουμε σωστά, με ουσιαστική ενίσχυση των αποτρεπτικών ικανοτήτων της χώρας και ενδυνάμωση επιμέρους συμμαχιών, ο χρόνος ευνοεί την ανάδειξη της σχετικής υπεροχής της θεσμικά ωριμότερης Ελλάδας απέναντι σε μια Τουρκία που γίνεται περισσότερο αυταρχική, θεσμικά απαξιωμένη και εισέρχεται σε φάση βαθύτερης και απρόβλεπτης οικονομικής και κοινωνικής κρίσης.

Σήμερα, η επανεκλογή Ερντογάν δικαιώνει πλήρως αυτή την επιχειρηματολογία μας. Δεν υπάρχουν πειστικά επιχειρήματα υπέρ της άποψης ότι είναι προς το συμφέρον της Ελλάδας μια «λύση» το συντομότερο δυνατό. Αυτό για το οποίο αξίζει να προσπαθήσουμε, είναι η προσεκτική διαμόρφωση των συνθηκών για την επίτευξη βιώσιμης ειρήνης με την Τουρκία σε μια γειτονιά του πλανήτη που θα παραμείνει ρευστή. Με δυο λόγια, οι ισορροπίες που αξίζουν – πέρα από τα πυροτεχνήματα για γρήγορες «λύσεις» – θα πάρουν χρόνο, τον οποίο όμως η ελληνική πλευρά θα πρέπει να αξιοποιήσει.

* Ο Κώστας Α. Λάβδας είναι Καθηγητής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο

• Απρίλιος - Μαΐος - Ιούνιος 2023

• IΠΠΙΚΟ ΤΕΘΩΡΑΚΙΣΜΕΝΑ

Τι είναι η τεχνητή νοημοσύνη

και πώς χρησιμοποιείται;

τεχνητή νοημοσύνη (TN) αναμένεται να παίξει καθοριστικό ρόλο ως τεχνολογία του μέλλοντος. Τι είναι όμως η τεχνητή νοημοσύνη ακριβώς και πώς επηρεάζει τις ζωές μας;

Ορισμός της τεχνητής νοημοσύνης

Η τεχνητή νοημοσύνση αναφέρεται στην ικανότητα μιας μηχανής να αναπαράγει τις γνωστικές λειτουργίες ενός ανθρώπου, όπως είναι η μάθηση, ο σχεδιασμός και η δημιουργικότητα.

Η τεχνητή νοημοσύνη καθιστά τις μηχανές ικανές να 'κατανοούν' το περιβάλλον τους, να επιλύουν προβλήματα και να δρουν προς την επίτευξη ενός συγκεκριμένου στόχου. Ο υπολογιστής λαμβάνει δεδομένα (ήδη έτοιμα ή συλλεγμένα μέσω αισθητήρων, π.χ. κάμερας), τα επεξεργάζεται και ανταποκρίνεται βάσει αυτών.

Τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης είναι ικανά να προσαρμόζουν τη συμπεριφορά τους, σε ένα ορισμένο βαθμό, αναλύοντας τις συνέπειες προηγούμενων δράσεων και επιλύοντας προβλήματα με αυτονομία.

Ποια η σημασία της τεχνητής νοημοσύνης; Μερικές τεχνολογίες τεχνητής νοημοσύνης έκαναν την εμφάνισή τους εδώ και περισσότερο από 50 χρόνια. Η εξέλιξη, ωστόσο, των ηλεκτρονικών υπολογιστών, η διάθεση αναρίθμητων δεδομένων και νέων αλγορίθμων επέτρεψαν την ταχύτατη ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης, η οποία αποτελεί προτεραιτότητα της ΕΕ.. Παρότι επηρεάζει ήδη την καθημερινότητά μας, η τεχνητή νοημοσύνη αναμένεται να επιφέρει ακόμα τεράστιες αλλαγές και να παίξει κεντρικό ρόλο στη ψηφιακή μεταμόρφωση της κοινωνίας μας.

Είδη τεχνητής νοημοσύνης

Λογισμικά: εικονικοί βοηθοί, λογισμικό ανάλυσης εικόνας, μηχανές αναζήτησης, συστήματα αναγνώρισης προσώπου και ομιλίας "Ενσωματωμένη τεχνητή νοημοσύνη": ρομπότ, αυτόνομα αυτοκίνητα, τηλεκατευθυνόμενα αεροσκάφη (drones), Διαδίκτυο των πραγμάτων (Internet of Things)

Η τεχνητή νοημοσύνη στην καθημερινότητά μας

Παρατίθενται παρακάτω ορισμένα παραδείγματα εφαρμογών τεχνητής νοημοσύνης.

Διαδικτυακές αγορές και διαφήμιση

Η τεχνητή νοημοσύνη χρησιμοποείται ευρέως για την παροχή εξατομικευμένων συστάστεων, για παράδειγμα βάσει προηγούμενων αναζητήσεων και αγορών ή άλλων συμπεριφορών. Η τεχνητή νοημοσύνη παίζει, επίσης, εξαιρετικά σημαντικό ρόλο στον κλάδο του εμπορίου, καθώς χρησιμοποιείται για τη βελτιστοποίηση προϊόντων, τον προγραμματισμό των αποθεμάτων, τον εφοδιαστικό τομέα...κλπ.

Διαδικτυακή αναζήτηση

Οι μηχανές αναζήτησης παρέχουν αποτελέσματα βάσει της τεράστιας ποσότητας δεδομένων που εισάγουν οι χρήστες στο διαδίκτυο.

Προσωπικοί ψηφιακοί βοηθοί

Τα έξυπνα τηλέφωνα (smartphones) χρησιμοποιούν την τεχνητή νοημοσύνη για την παροχή βελτιστοποιημένων και εξατομικευμένων ρυθμίσεων στους χρήστες τους. Ο εικονικός βοηθός λειτουργεί ως προσωπικός γραμματέας του χρήστη: απαντά σε ερωτήσεις, παρέχει συστάσεις, υπενθυμίζει συναντήσεις. Είναι επίσης ένας ηλεκτρονικός συνομιλητής που προσαρμόζεται στα ατομικά χαρακτηριστικά ενός συγκεκριμένου ατόμου, λαμβάνοντας υπόψη το περιβάλλον του χρήστη, το εύρος των ενδιαφερόντων του και τις συνήθειες του.

Αυτόματες μεταφράσεις

Τα λογισμικά αυτόματης μετάφρασης και υποτιτλισμού, που βασίζονται είτε σε γραπτό είτε σε προφορικό λόγο, χρησιμοποιούν τη τεχνητή νοημοσύνη για την παροχή και βελτίωση μεταφράσεων.

Έξυπνα σπίτια, πόλεις και υποδομές

Οι έξυπνοι θερμοστάτες αναλύουν τη συμπεριφορά μας προκειμένου να αποθηκεύσουν ενέργεια, ενώ οι έξυπνες πόλεις βασίζονται σε ευφυή συστήματα ρύθμισης της κυκλοφορίας για να βελτιώσουν τη συνδεσιμότητα και να μειώσουν την κυκλοφοριακή συμφόρηση.

Αυτοκίνητα

Παρότι τα αυτόνομα οχήματα δεν αποτελούν ακόμα μέρος της καθημερινότητάς μας, τα αυτοκίνητα απαρτίζονται ήδη από ευφυή συστήματα ασφαλείας που κάνουν χρήση τεχνητής νοημοσύνης. Η ΕΕ, για παράδειγμα, συμμετείχε στη χρηματοδότηση των αυτόματων αισθητήρων VI-DAS που εντοπίζουν ενδεχόμενες καταστάσεις κινδύνου και ατυχήματα.

Τα συστήματα πλοήγησης βασίζονται, σε μεγάλο βαθμό, στην τεχνητή νοημοσύνη.

Κυβερνοασφάλεια

Τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης μπορούν να συμβάλουν στην αναγνώριση και αντιμετώπιση επιθέσεων και απειλών στον κυβερνοχώρο βάσει της συνεχόμενης εισροής δεδομένων.

Τεχνητή νοημοσύνη κατά του COVID-19

Στην περίπτωση του COVID-19, η τεχνητή νοημοσύνη έχει χρησιμοποιηθεί σε συσκευές θερμικής απεικόνισης σε αεροδρόμια και αλλού. Στην ιατρική, η ΤΝ μπορεί να συμβάλει στην αποτελεσματική διάγνωση του κορονοϊού μέσω της χρήσης αλγορίθμων που μελετούν υπολογιστικές τομογραφίες θώρακα. Μπορεί, επί-

6 • Απρίλιος - Μαΐος - Ιούνιος 2023

• IΠΠΙΚΟ ΤΕΘΩΡΑΚΙΣΜΕΝΑ

Τεχνητή νοημοσύνη: Καθημερινή και δυνητική χρήση

σης, να βοηθήσει στην παρακολούθηση της εξάπλωσης του ιού μέσω της παροχή δεδομένων.

Καταπολέμηση της παραπληροφόρησης

Ορισμένες εφαρμογές τεχνητής νοημοσύνης μπορούν να συμβάλουν στην ανίχνευση των ψευδών ειδήσεων και της παραπληροφόρησης στα κοινωνικά δίκτυα μέσω του εντοπισμού συγκεεκριμένων λέξεων και εκφράσεων αλλά και αξιόπιστων πηγών πληροφόρησης.

Η τεχνητή νοημοσύνη πρόκειται να μεταμορφώσει όλες τις πτυχές της οικονομίας και της καθημερινότητάς μας. Παρακάτω θα βρείτε ορισμένα μόνο παραδείγματα.

Υγεία

Οι ερευνητές μελετούν πώς μπορεί να χρησιμοποιηθεί η ΤΝ για την ανάλυση δεδομένων υγείας και την ανίχνευση προτύπων που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε νέες επιστημονικές ανακαλύψεις και να βελτιώσουν τους μεμονωμένους διαγνωστικούς ελέγχους. Για παράδειγμα, οι ερευνητές ανέπτυξαν ένα ευφυές πρόγραμμα που εντοπίζει περιστατικά καρδιακής προσβολής στις κλήσεις άμεσης βοήθειας, και μάλιστα ταχύτερα από τους ειδικούς στο τηλεφωνικό κέντρο έκτακτης ανάγκης. Άλλο παράδειγμα αποτελεί το συγχρηματοδοτούμενο από την ΕΕ έργο KConnect που επιτρέπει την αποτελεσματική αναζήτηση ιατρικών πληροφοριών μέσω της ανάλυσης ιατρικών κειμένων και της ανάπτυξης υπηρεσιών αναζήτησης.

Μεταφορές

Η ΤΝ μπορεί να ενισχύσει την ασφάλεια, την ταχύτητα και την αποτελεσματικότητα της σιδηροδροµικής κυκλοφορίας ελαχιστοποιώντας την τριβή της σιδηροτροχιάς και επιτρέποντας την αυτόνομη οδήγηση.

Μεταποιητικός κλάδος

Η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να οδηγήσει στην ταχύτατη ανάπτυξη του μεταποιητικού κλάδου και τον σχεδιασμό "έξυπνων" εργοστασίων στην Ευρώπη μέσω, μεταξύ άλλων, της αξιοποίησης της ρομποτικής και της έγκαιρης πρόγνωσης βλαβών και συντήρησης μηχανολογικών κατασκευών.

Η συγχρηματοδοτούμενη από την ΕΕ πρωτοβουλία SatisFactory χρησιμοποιεί συστήματα επαυξημένης πραγματικότητας για να αυξήσει την ικανοποίηση των εργαζομένων σε έξυπνα εργαστήρια.

Τρόφιμα και γεωργία

Η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να αξιοποιηθεί για τη συγκρότηση πιο βιώσιμων επισιτιστικών συστημάτων: πιο συγκεκριμένα, μπορεί να διασφαλίσει την παραγωγή πιο υγεινών τροφίμων μέσω της ελαχιστοποίησης της χρήσης λιπασμάτων, των ζιζανιοκτόνων και της άρδευσης, να υποστηρίξει την παραγωγικότητα και να μειώσει τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις. Η χρήση της ρομποτικής μπορεί, επίσης, να συμβάλει στην απομάκρυνση των ζιζανίων και στη μείωση της χρήσης φυτοφαρμάκων.

Πολλά αγροκτήματα στην ΕΕ χρησιμοποιούν ήδη συστήματα τεχνητής νοημοσύνης για να παρακολουθήσουν τις κινήσεις και τη θερμοκρασία των ζώων, καθώς και την κατανάλωση ζωοτροφών. Δημόσια διοίκηση και υπηρεσίες

Χάρη σε ένα ευρύ φάσμα δεδομένων και στην ικανότητα αναγνώρισης προτύπων, η τεχνητή νοημοσύνη επιτρέπει την έγκαιρη προειδοποίηση φυσικών καταστροφών, δίνοντας τη δυνατότητα επαρκούς προετοιμασίας και μετριασμού των επιπτώσεων.

*Η Συγκέντρωση των στοιχείων για ενημέρωση των αναγνωστών μας, πάνω στο επίκαιρο αυτό θέμα, από τον Υποστράτηγο ε.α. Παπαδογεωργόπουλο Χρήστο

• Απρίλιος - Μαΐος - Ιούνιος 2023

• IΠΠΙΚΟ ΤΕΘΩΡΑΚΙΣΜΕΝΑ

Η

ευθύνη του ηγέτη

“Θα στείλουμε στο φεγγάρι, 240.000 μίλια μακριά, έναν γιγάντιο πύραυλο, ύψους πάνω

από 300 πόδια σε μια αδοκίμαστη αποστολή σε ένα άγνωστο ουράνιο σώμα, και στη συνέχεια θα τον επιστρέψουμε με ασφάλεια στη Γη…”

Γράφει ο Σταμάτης Παππάς*

ς φοιτητής, είχα την τύχη να έχω καθηγητή, ένα

φωτισμένο δάσκαλο. Τον Αντώνη Κονταράτο. Μας

δίδασκε τις τεχνικές της διοίκησης, και την τέχνη

της ηγεσίας. Είχε έλθει από τις Ηνωμένες Πολιτείες,

με «βαρύ» βιογραφικό. Ανάμεσα στα άλλα τα οποία

είχε επιτύχει, ήταν η ενεργή συμμετοχή του στο διαστημικό

πρόγραμμα «Απόλλων» της NASA. Εκείνο που είχε ως αποτέλεσμα τρεις άνθρωποι να φτάσουν, να περπατήσουν στο φεγγάρι, και να επιστρέψουν με ασφάλεια στη βάση τους.

Μας μιλούσε με συγκίνηση κάθε φορά για τα πρωτόγνωρα, προκλητικά και απαιτητικά προβλήματα που είχαν να αντιμετωπίσουν όλες οι ομάδες του εγχειρήματος. Και μας εξηγούσε το λόγο της τελικής επιτυχίας: την ομαδική δουλειά, και την πίστη στο όραμα. Αυτό που είχε διατυπωθεί με σαφήνεια ως εθνικός στόχος από τον Πρόεδρο των ΗΠΑ, τον John F. kennedy και συνοψίζεται σε 34 λέξεις, η κάθε μια με

ιδιαίτερο νόημα:

«Θα στείλουμε στο φεγγάρι, 240.000 μίλια μακριά, έναν γιγάντιο πύραυλο, ύψους πάνω από 300 πόδια σε μια αδοκίμαστη

αποστολή σε ένα άγνωστο ουράνιο σώμα, και στη συνέχεια θα τον επιστρέψουμε με ασφάλεια στη Γη…»

(Από την ομιλία του John F. Kennedy στις 12 Σεπτεμβρίου 1962).

Ασφαλώς, προσέχοντας την αλληλουχία των λέξεων, είναι κατανοητό, ότι ο εμπνευστής του κολοσσιαίου αυτού έργου, έδινε τη μέγιστη βαρύτητα στην τελευταία, δηλαδή την ασφάλεια των συμμετεχόντων.

Εκείνο το οποίο υπογράμμιζε ο καθηγητής μας, ήταν η απόλυτη προσήλωση όλων όσων συμμετείχαν σε αυτό το γιγάντιο εγχείρημα σε δύο συνιστώσες. Η μία ήταν η επίτευξη

της προσέγγισης της επιφάνειας της σελήνης. Η άλλη -και πιο σημαντική- ήταν η επιστροφή των ανθρώπων της αποστολής με ασφάλεια στη γη. Και ήταν ξεκάθαρη η επιλογή αν θα έπρεπε να διαλέξουν ανάμεσα στις δύο αυτές συνιστώσες: θα προτιμούσαν να μην ολοκληρωθεί η αποστολή, αρκεί οι αστροναύτες να επιστρέψουν από εκεί που ξεκίνησαν.

Αυτός ήταν ο υπέρτατος στόχος του προγράμματος!

Η ευθύνη του ηγέτη

Με αφορμή το παράδειγμα του συγκεκριμένου προγράμματος της NASA, ο δάσκαλός μας, μας μάθαινε τις θεμελιώδεις αρχές της διοίκησης, και τις βασικές δεξιότητες του ηγέτη. Την ομαδικότητα, τη δημιουργικότητα, την ανάληψη προσωπικής ευθύνης, τη στοχοθεσία, τη μέτρηση της προ-

όδου έναντι των στόχων, την ανοιχτή επικοινωνία, την ακεραιότητα, την ύπαρξη οράματος. Όλα αυτά έχουν σχέση με τους ανθρώπους της επιχείρησης ή του Οργανισμού. Αυτούς πρέπει να καθοδηγήσει, εμπνεύσει και προστατεύσει ο πραγματικός ηγέτης. Και αν χρειαστεί να επιλέξει μια και μόνο από αυτές τις υποχρεώσεις του, αυτή είναι η τελευταία. Πάνω απ’ όλα, προέχει η ασφάλεια του έμψυχου δυναμικού.

Χωρίς να υπολογίζεται κόστος, χρόνος ή πόροι γι’ αυτό. Γιατί τα πάντα αντικαθίστανται, εκτός από τους ανθρώπους.

Και η ευθύνη σχετικά με την ασφάλεια δεν περιορίζεται στο ανθρώπινο δυναμικό μέσα στην επιχείρηση. Επεκτείνεται σε όλους τους ανθρώπους που έρχονται σε επαφή με τις εγκαταστάσεις, τα προϊόντα και τις υπηρεσίες της. Στους πελάτες, τους προμηθευτές, αλλά και το κοινωνικό σύνολο μέσα στο οποίο δραστηριοποιείται. Η ασφάλεια των προϊόντων και υπηρεσιών, όπως και του τρόπου λειτουργίας της επιχείρησης, δεν έχουν να κάνουν μόνο με τις ποινικές ευθύνες που υφίστανται αν κάτι δεν πάει καλά, ή πάει πολύ άσχημα. Είναι πρώτα απ’ όλα ηθική υποχρέωση του Οργανισμού και των διοικούντων της.

Αυτά έλεγε πριν αρκετά χρόνια ένας φωτισμένος δάσκαλος που ετοίμαζε τους φοιτητές του να γίνουν αυριανοί ηγέτες, ο καθένας στο χώρο του.

Και αυτά διεκήρυσσε πριν 60 χρόνια στον αμερικανικό λαό ο πρόεδρός του, ένας διαχρονικός ηγέτης.

Δυστυχώς, τα αποτελέσματα αποβαίνουν και σήμερα μοιραία, όταν αφήνουμε τη μοίρα μόνη να μεριμνήσει για την τύχη μας.

*Σταμάτης Παππάς, MEng/MBA, Σύμβουλος Επιχειρήσεων

Αγιά Σοφιά και τουρκικός

αναθεωρητισμός

Η

βεβήλωση και η εργαλειοποίηση ενός συμβόλου. Η νίκη Ερντογάν και

ο συμβολισμός της άλωσης της Πόλης στις 29 Μαΐου 1453

Γράφει ο Ηλίας Γιαννακόπουλος, Αρθρογράφος*

Τούρκος πρόεδρος, Ρετζέπ Τα-

γίπ Ερντογάν, για μία ακόμη

φορά χρησιμοποιεί την Αγιά

Σοφιά, το σύμβολο του Χριστιανισμού και του Ελληνισμού, για πολιτικούς λόγους, αφού προανήγγειλε ότι θα γιορτάσει την επανεκλογή του μαζί με την άλωση της Πόλης στις 29 Μαΐου.”Μακάρι να πετύχουμε μια τέτοια νίκη στις 28 Μαΐου, ώστε να μπορέσουμε να γιορτάσουμε μαζί την κατάκτηση (Άλωση της Πόλης) στις 29 Μαΐου”.

Ο ίδιος ονειρεύεται μία δεύτερη άλωση, αφού έμμεσα μάς υπενθυμίζει το κρυφό παράπονο του Θεμιστοκλή, παραποιημένο για τις ανάγκες της αναλογίας “Ουκ εά με καθεύδειν το του (Μιλτιάδους) Μωάμεθ τρόπαιον”. Έτσι η μετατροπή της Αγιάς Σοφιάς σε τέμενος-τζαμί και η εργαλειοποίηση αυτού του συμβόλου δεν αποτυπώνουν μόνον την αμετροέπεια και την Ύβρη του Τούρκου προέδρου, αλλά και τον επικίνδυνο αναθεωρητισμό του. Η μετατροπή της Αγιάς Σοφιάς σε τζαμί και η μουσουλμανική προσευχή σε αυτήν αποκάλυψε με τον πιο εμφαντικό τρόπο κάποιες αλήθειες, ενώ ταυτόχρονα αποδόμησε και κάποιους μύθους.

Πρώτον: Τα σύμβολα αναδεικνύουν το σημείο στο οποίο συγκλίνουν – συμβάλλουν το υλικό – το απτό με το άϋλο – ιδέα. Οι αξίες, τα ιδεώδη και τα ιδανικά ενσωματώνονται με τη βοήθεια

των συμβόλων στον αξιακό κώδικα

του ανθρώπου ως οικεία στοιχεία. Λειτουργούν, επίσης, τα σύμβολα ως ενοποιητικά στοιχεία μιας κοινότητας ή

ενός λαού, αφού αυτά προβάλλουν τις βασικές συντεταγμένες της ταυτότητας (εθνικής, θρησκευτικής, πολιτικής…).

Δεύτερον: Ο σφετερισμός ή η προσβολή των εθνικών ή θρησκευτικών συμβόλων συνιστά ποινικό αδίκημα αλλά και μία ηθικά μεμπτή πράξη. Αντίθετα η οικειοποίηση ή η αποδοχή ξένων συμβόλων σημαίνει και την αποδοχή του αξιακού συστήματος που ενοικούν σε αυτά. H μουσουλμανική προσευχή στην Αγιά Σοφιά μπορεί να συνιστά μία ευθεία προσβολή ενός κατεξοχήν θρησκευτικού (χριστιανικού) συμβόλου, αλλά ενέχει ταυτόχρονα κι έναν ισχυρό συμβολισμό: Τη δύναμη – υπεροχή του μουσουλμανισμού έναντι του Χριστιανισμού (γι’ αυτό και επιλέχτηκε ο συγκεκριμένος ιστορικός ναός).

Τρίτον:  Η Αγιά Σοφιά αποτελεί το διαχρονικό θρησκευτικό σύμβολο για τους

Χριστιανούς και ιδιαίτερα τους Ορθόδοξους. Ο Ελληνισμός ιστορικά ταυτίστηκε με αυτό και το ανήγαγε σε πυρηνικό στοιχείο της εθνικής του ταυτότητας: («…μας πήρανε την Πόλη μας και την Αγιά Σοφιά μας…» / «σημαίνει κ΄ η Aγιά Σοφιά, το μέγα Μοναστήρι»). Αντίθετα άλλοι ορθόδοξοι λαοί έχουν μία πιο χαλαρή στάση προς το σύμβολο της Αγιάς Σοφιάς, γι’ αυτό και οι πλατωνικές διαμαρτυρίες των πολιτικών ηγετών τους. Για τους καθολικούς χριστιανούς η Αγιά Σοφιά δεν λειτουργεί ως σύμβολο και γι’

αυτό ο Πάπας το μόνο που δήλωσε ήταν «ότι πονάω πολύ».

Συνέχεια στην επόμενη σελίδα

σκέψη που εναντιώνεται στις “αξίες” δεν ισχυρίζεται πως

όλα όσα θεωρούμε ως “αξίες” – την “πνευματική καλλιέργεια, την “τέχνη”, την “επιστήμη”, την “ανθρώπινη αξιοπρέπεια”, τον

“κόσμο” και το “Θεό” – είναι χωρίς αξία. Εκείνο που μάλλον έχει

σημασία είναι αν αντιληφθούμε επιτέλους πως ακριβώς χαρα-

κτηρίζοντας κάτι ως αξία απογυμνώνουμε ό,τι αξιολογήσαμε

κατ’ αυτό τον τρόπο από την αξιοπρέπειά του. Τούτο σημαίνει με την αποτίμηση ενός πράγματος ως αξίας αποδεχόμαστε το

πράγμα που αξιολογήσαμε αποκλειστικά και μόνον ως αντικείμενο για την ανθρώπινη εκτίμηση. Αλλά αυτό που είναι ένα

Πράγμα στο Είναι του δεν εξαντλείται στην αντικειμενικότητα·

και ακόμη λιγότερο, όταν η αντικειμενικότητα έχει τον χαρακτήρα της αξίας. Κάθε αξιολόγηση, ακόμη κι όταν αξιολογεί

θετικά, είναι μια υποκειμενικοποίηση. Δεν αφήνει το ον: να είναι· αντίθετα, η αξιολόγηση αφήνει το ον: να ισχύει – μόνο ως αντικείμενο της δράσης της. Η παράδοξη προσπάθεια να αποδείξουμε την αντικειμενικότητα των αξιών, δεν έχει συνείδηση τού τι πράττει. Διακηρύσσοντας μάλιστα το Θεό ως “υπέρτατη αξία”, δεν κάνουμε τίποτε άλλο από το να υποβιβάζουμε την ουσία του. Η αξιολογική σκέψη, εδώ όπως και αλλού, είναι η μεγαλύτερη βλασφημία που μπορούμε να σκεφτούμε έναντι του

Martin Heidegger, Επιστολή για τον ανθρωπισμό. Μετάφραση: Γιώργος Ξηροπαΐδης. Εκδόσεις Ροές 1987

Είναι. Σκέπτομαι εναντίον των αξιών, δεν σημαίνει επομένως ότι διατυμπανίζω την απαξία και τη μηδαμινότητα του όντος, αλλά ότι, αντιμαχόμενος την υποκειμενικοποίηση του όντος και τη μετατροπή του σε απλό αντικείμενο, οδηγώ το ξέφωτο της αλήθειας του Είναι ενώπιον της σκέψης.

Συνέχεια από την προηγούμενη σελίδα

έχει λογική στήριξη και ιστορικό υπόβαθρο. Ο Ιουστινιανός έκτισε τον μεγαλοπρεπή ναό ως αφιέρωμα στη σοφία

του Πατρός Θεού και όχι ως χώρο όπου μπορούν να συγχρωτιστούν ελεύθερα

άτομα και λαοί με διαφορετική σκέψη, ιδεολογία και θρησκευτικές πεποιθήσεις. Καμία ιστορική πηγή δεν υπάρχει που βεβαιώνει πως στο χώρο της Αγιάς Σοφιάς συνυπήρχαν ή συνομίλησαν άνθρωποι ή ηγέτες με διαφορετικές θρησκευτικές, πολιτικές, κοινωνικές ή ιδεολογικές καταβολές.

Όταν δεν υπάρχει κλίμα γόνιμου διαλόγου μεταξύ Ορθόδοξων και Καθολικών Χριστιανών, πώς μπορούμε να μιλάμε για «διαθρησκειακό διάλογο»; Ο διάλογος μεταξύ Χριστιανών και Μουσουλμάνων φαντάζει ως μία μακρινή προοπτική. Εξάλλου ο Ιμάμης στη μουσουλμανική προσευχή εμφανίστηκε με ξίφος, με ό,τι αυτό εκφράζει σε συμβο-

λικό επίπεδο. Και βέβαια το «ξίφος» δεν δημιουργεί κλίμα «διαθρησκειακού διαλόγου».

Ας μην επικαλούνται, λοιπόν, κάποιοι την έννοια της «ανεκτικότητας» και την αποκόπτουν από τα δεδομένα που γεννά και επιβάλλει η σκληρή πραγματικότητα. Γιατί κάθε έννοια που δεν αντανακλά την πραγματικότητα, αφυδατώνεται σημασιολογικά. Εξάλλου άλλο «ανεκτικότητα» κι άλλο μία «άνευ όρων και ορίων» ανοχή.

Πέμπτον: Όταν ως λαός και πολιτική

ηγεσία βλέπεις πως κάποια σύμβολά

σου βεβηλώνονται από έναν διακηρυγ-

μένο εχθρό σου, αλλά δεν μπορείς να

αντιδράσεις με τρόπο αποτελεσματικό

που να ακυρώνει αυτή τη βεβήλωση,

τότε αναδιπλώνεσαι και περιφρουρείς

ό,τι ακόμη σου ανήκει στον εθνικό σου

χώρο. Τον «χρόνο» και τον «τρόπο»

αντίδρασης (πόλεμος, διάλογος…) θα

• IΠΠΙΚΟ ΤΕΘΩΡΑΚΙΣΜΕΝΑ 10 • Απρίλιος - Μαΐος - Ιούνιος 2023

τον επιλέξουμε εμείς και όχι ο αντίπαλος (Τουρκία…). Αυτό επιτάσσει η Τέχνη του Πολέμου και η σωστή διπλωματία.

Οι προσευχές, οι θρήνοι και οι διαμαρτυρίες είναι χρήσιμα εργαλεία για την

εθνική αφύπνιση και ευαισθητοποίηση των νεοελλήνων αλλά όχι ικανά για την εθνική ανάταξη και τον απογαλακτισμό

από την παραδοσιακή «εθνική μακαριότητα».

Επιμύθιο

Η ιστορία μάς δίδαξε πως με τη βοήθεια

των συμμάχων μας - όσοι μάς απόμειναν – πετύχαμε πολλά. Αλλά η βοήθειά τους σήμερα δεν είναι αρκετή χωρίς το δικό μας «ξίφος». Το διεθνές δίκαιο φαίνεται να είναι ατελέσφορο μπροστά στην «ηθική» της δύναμης και στο «δίκαιο» των συμφερόντων

*Φιλόλογος, πτυχιούχος της Φιλοσοφικής Σχολής Αθηνών.

Κάθε αξιολόγηση είναι μια υποκειμενικοποίηση

Στοχασμοί

Το Ισραήλ σκοπεύει να

γίνει υπερδύναμη στην

τεχνητή νοημοσύνη

δήλωσε ο γενικός γραμματέας του υπουργείου Άμυνας, προβλέποντας εξελίξεις στον αυτόνομο πόλεμο και βελτιστοποιημένη λήψη αποφάσεων μάχης.

α βήματα για εκμετάλλευση των ραγδαίων εξελίξεων στην ΤΝ περιλαμβάνουν τη δημιουργία ενός εξειδικευμένου οργανισμού στρατιωτικής ρομποτικής στο υπουργείο, και προϋπολογισμό ρεκόρ για σχετική έρευνα και ανάπτυξη φέτος, δήλωσε ο στρατηγός εν αποστρατεία Εγιάλ Ζαμίρ.

"Υπάρχουν εκείνοι που βλέπουν την ΤΝ ως την επόμενη επανάσταση στη μορφή του πολέμου στο πεδίο της μάχης", δήλωσε ο Ζαμίρ στη Herzliya Conference, ένα ετήσιο διεθνές φόρουμ για την ασφάλεια. Κατονόμασε τον Παραγωγικό Προεκπαιδευμένο Μετασχηματιστή (Generative Pre-trained Transformer - GPT) και τη Γενική Τεχνητή Νοημοσύνη (Artificial General Intelligence - AGI) ως τους κλάδους βαθιάς μάθησης που συζητούνται από πολιτικές βιομηχανίες ΤΝ οι οποίοι θα μπορούσαν να έχουν εντέλει στρατιωτικές εφαρμογές. Αυτές, είπε ο Ζαμίρ, περιλαμβάνουν ενδεχομένως "την ικανότητα μιας πλατφόρμας να πλήττει κατά σμήνη ή συστημάτων μάχης να επιχειρούν ανεξάρτητα, την ικανότητα να συγχωνεύονται δεδομένα και να λαμβάνονται γρήγορα αποφάσεις, σε κλίμακα μεγαλύτερη από ποτέ".

Το υπουργείο αρνήθηκε να δώσει συγκεκριμένους αριθμούς για τη χρηματοδότηση της ΤΝ.

Ο ισραηλινός στρατός αποκάλυψε ορισμένα από τα αυτόνομα συστήματα που έχουν ήδη αναπτυχθεί. Το 2021, ανέφερε πως ρομποτικά τζιπ επιτήρησης θα βοηθούσαν τις περιπολίες στα σύνορα με τη Λωρίδα της Γάζας.

Αυτό τον μήνα, η κρατική Israel Aerospace Industries αποκάλυψε ένα αυτόνομο υποβρύχιο συλλογής πληροφοριών, το οποίο, είπε, έχει ήδη συμπληρώσει "χιλιάδες ώρες" σε επιχειρήσεις.

Ο Εγιάλ απέδωσε επιτεύγματα του Ισραήλ στον πόλεμο στον κυβερνοχώρο -που θεωρείται ευρέως πως έχει χρησιμοποιηθεί εναντίον ιρανικών πυρηνικών εγκαταστάσεων- σε "ορθή και έγκαιρη διάκριση των αμυντικών, οικονομικών, εθνικών και διεθνών διαστάσεων". Παρομοίως, είπε, "η αποστολή μας είναι να μετατρέψουμε το Κράτος του Ισραήλ σε μια υπερδύναμη στην ΤΝ και να είμαστε

Απρίλιος - Μαΐος - Ιούνιος 2023

Το Ισραήλ

Τα F-35 αλλάζουν τη φιλοσοφία της μάχης

Ικανοποίηση στην χώρα μας και προβληματισμό στην γειτονική Τουρκία, προκάλεσε το «πράσινο» φως για την πώληση των πιο προηγμένων αμερικανικών

επίθεση αλλά και να καθοδηγήσει άλλα μαχητικά, παραμένοντας σε μεγάλο βαθμό αόρατο και διαρκώς επικίνδυνο, με υψηλή προσαρμοστικότητα σε κάθε πεδίο μάχης.

απόφαση αυτή, αποτελεί πρόσθετη ώθηση, για αποτελεσματική προάσπιση της εδαφικής μας ακεραιότητας και της Εθνικής μας ανεξαρτησίας.

Θεωρείται μια πολύ σημαντική απόφαση, καθότι η αγορά του συγκεκριμένου αεροσκάφους θα δώσει στη χώρα μας δυνατότητες και πλεονεκτήματα έναντι της Τουρκίας, η οποία ήδη έχει αποβληθεί από το πρόγραμμα.

Μακάρι να μη χρειαζόταν να ξοδεύουμε για την απόκτηση σύγχρονων οπλικών συστημάτων, αλλά δεν μπορούμε να αγνοήσουμε, ότι επί αιώνες η Τουρκία τρέφει εχθρικά αισθήματα για εμάς και μας απειλεί καθημερινά.

Μόνο η αποτρεπτική μας ισχύς, καθιστά τη χώρα μας, σεβαστή στους φίλους και φοβερή στους εχθρούς μας  και αποτρέπει κάθε αναθεωρητική σκέψη της Τουρκίας σε βάρος της Ελλάδος.

Το F-35 αυτή την εποχή και για πολλά χρόνια ακόμη είναι το μοναδικό διαθέσιμο μαχητικό 5ης γενιάς στο Δυτικό οπλοστάσιο. Ουσιαστικά στην κατηγορία αυτή δεν υπάρχει κάτι άλλο.

Είναι η ολοκληρωμένη λύση σύντηξης δεδομένων και η μετουσίωση τους σε ένα οπλοσύστημα που μπορεί να κάνει το ίδιο

Άρα το να λέει η χώρα μας ότι θα το πάρω, ίσως είναι και ο αυτονόητος μονόδρομος αναβάθμισης εντός της τρέχουσας αγοράς.

Το F-35 είναι ένα αεροσκάφος υψηλών προδιαγραφών που αλλάζει τη φιλοσοφία της μάχης λόγω των ιδιοτήτων stealth που το κάνει αόρατο και δικαίως χαρακτηρίζεται ως φονική μηχανή, καθότι πλησιάζει στόχους και αεροσκάφη χωρίς να γίνει αντιληπτό.

Είναι αεροσκάφος 5ης γενιάς, με υπερσύγχρονα ηλεκτρονικά και οπλικά συστήματα και θεωρείται αεροσκάφος πρώτου πλήγματος με μεγάλες καταστροφικές δυνατότητες. Ένα αεροσκάφος που θα μπορεί μαζί με τα Rafale να υπερασπίσει και τα εθνικά συμφέροντα της Κύπρου!

Πρόκειται για μονοθέσιο αεροσκάφος με δυνατότητες υψηλής επιβιωσιμότητας στο σύγχρονο και στο μελλοντικό πεδίο επιχειρήσεων, έχοντας την ικανότητα να εκτελεί ένα ευρύ φάσμα αποστολών αέρος - αέρος, αέρος - εδάφους, χάρη στο μεγάλο εύρος οπλικών συστημάτων και βομβών που μπορεί να φέρει. Θεωρείται ως «game changer».

Η Ελλάδα με τα F-35A αποκτά πλέον τη δυνατότητα πρώ-

Το F-35 είναι ένα αεροσκάφος υψηλών προδιαγραφών που αλλάζει τη φιλοσοφία της μάχης λόγω των ιδιοτήτων stealth που το κάνει αόρατο και δικαίως χαρακτηρίζεται ως φονική μηχανή, καθότι πλησιάζει στόχους και αεροσκάφη χωρίς να γίνει αντιληπτό.

του πλήγματος χωρίς να μπορεί ο αντίπαλος να κάνει τίποτε, διαπερνώντας και καταστρέφοντας συστήματα αεράμυνας και επιτρέποντας την καταστροφή της αεροπορίας του αντιπάλου στο έδαφος.

Με την απόκτηση των F-35, Rafale και F-16 V η Ελλάδα δεν αποκτά μόνον ποιοτικό πλεονέκτημα αλλά και αεροπορική υπεροχή έναντι της Τουρκίας. Θα ακυρώνουν στην πράξη κάθε αναθεωρητική σκέψη της Τουρκίας, πείθοντας την ηγεσία της ότι ματαιοπονεί επιχειρώντας να χρησιμοποιήσει τον στρατιωτικό καταναγκασμό.

Οι μελλοντικές αερομαχίες στο Αιγαίο - και αυτό πρέπει να επισημανθεί - θα είναι μια τεχνολογική αναμέτρηση που αν δεν δεις τον αντίπαλο πρώτος, και δεν έχεις το κατάλληλο όπλο να τον χτυπήσεις από μεγάλη απόσταση, τότε έχασες. Και η απώλεια της εχθρικής Αεροπορίας, θα σημάνει και την καταστροφή του εχθρού. Τόσο απλά! Και η Πολεμική μας Αεροπορία με τα αεροσκάφη αυτά αποκτά αυτές τις δυνατότητες.

Οι κλασσικές πτητικές επιδόσεις (ταχύτητα, ακτίνα δράσεως, δυνατότητες ελιγμών κλπ) του F-35 είναι  οι μοναδικές του ικανότητες, της χαμηλής παρατηρησιμότητας, των πολλαπλών

αισθητήρων και της διανομής πληροφοριών, επιχειρησιακής εικόνας και στοχοποίησης που το καθιστούν ένα «ιπτάμενο επιχειρησιακό κέντρο».

Η μοναδικότητα του F-35 ως μαχητικού 5ης γενιάς είναι ότι,  κάνει όλους τους άλλους στο πεδίο της μάχης πολύ καλύτερους χάριν στην ικανότητά του να μοιράζεται την πληροφορία που έχει, μπορεί να βοηθήσει κάθε μαχητικό 4ηςκαι 4,5ης γενιάς να κάνει καλύτερα την δουλειά του. Είναι ένας πολλαπλασιαστής ισχύος και ένα συνεργατικό αποτέλεσμα ακόμα και με άλλες πλατφόρμες όχι μόνο F-35.

Η χώρα μας αλλάζει σελίδα, εξοπλίζεται, ισχυροποιείται αμυντικά και διπλωματικά και αποκτά ισχυρή φωνή στο εξωτερικό και καθίσταται ισχυρή επι του πεδίου.

* Ο Κωνσταντίνος Ιατρίδης είναι Αντιπτέραρχος (Ι) εα. Επίτιμος Διοικητής ΔΑΥ, Επίτιμος Πρόεδρος Ένωσης Αποστράτων Αξιωματικών Αεροπορίας και Αμυντικός Αναλυτής

• Απρίλιος - Μαΐος - Ιούνιος 2023

• IΠΠΙΚΟ ΤΕΘΩΡΑΚΙΣΜΕΝΑ

Μόνο η ένταξη της Ουκρανίας

στο ΝΑΤΟ θα αποθαρρύνει τη Ρωσία από τις κατακτητικές βλέψεις της

Καθώς η ουκρανική αντεπίθεση προετοιμάζεται, πολλά σενάρια εκπονούνται για την κατάληξη του πολέμου. Η νατοϊκή συμμαχία πιστεύει ότι οι ειρηνευτικές συνομιλίες

*

ο πρόβλημα είναι ότι όσο ο Βλαντιμίρ Πούτιν παραμένει στην εξουσία, κάθε συμβιβασμός και κατάπαυση του πυρός θα προσφέρει στη Ρωσία ευπρόσδεκτη ανάπαυλα. Αυτό σημαίνει ότι κάθε συμφωνία θα πρέπει να περιέχει ισχυρές εγγυήσεις ασφαλείας για την Ουκρανία. Οι απλές δεσμεύσεις από δυτικές δυνάμεις δεν είναι πια αρκετές. Τέτοιες δεσμεύσεις είχαν δοθεί και στο μνημόνιο της Βουδαπέστης το 1994, το οποίο έπεισε την Ουκρανία να παραδώσει τα πυρηνικά της όπλα εξασφαλίζοντας υποσχέσεις σεβασμού της εδαφικής της ακεραιότητας. Οι δεσμεύσεις αυτές αθετήθηκαν από τη Ρωσία, αλλά και από τους δυτικούς υποστηρικτές του Κιέβου. Σήμερα, μόνο η ένταξη στο ΝΑΤΟ με τις εγγυήσεις που προσφέρει το Αρθρο 5 του καταστατικού του είναι ικανή να αποθαρρύνει τη Ρωσία από κάθε μελλοντική επιβουλή κατά της Ουκρανίας.

Προϋποθέσεις

Ρωσία και σύμμαχοι του ΝΑΤΟ δεν είναι, όμως, έτοιμοι να αποδεχθούν το αίτημα αυτό του Κιέβου, παρά το ξέσπασμα του μεγαλύτερου πολέμου στην Ευρώπη μετά το 1945. Μια τέτοια εξέλιξη θα καταστεί εφικτή, όμως, πιθανότατα στα τέλη του 2023.

Η υποψηφιότητα της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ θα καταστεί δυνατή μόνο εάν η ουκρανική αντεπίθεση επιτρέψει την ανάκτηση κρίσιμων εδαφών. Τα εδάφη αυτά δεν είναι η περιοχή του Ντονμπάς στα σύνορα με τη Ρωσία στα ανατολικά, αλλά οι δύο περιφέρειες στα νότια της χώρας: η Χερσώνα και η Ζαπορίζια, στα παράλια της Μαύρης Θάλασσας. Η περιοχή αυτή αποτελεί το καλύτερο διαπραγματευτικό χαρτί του Κιέβου για τρεις λόγους.

Πρώτον, η Ουκρανία δεν θα μπορέσει να επιβιώσει οικονομικά χωρίς τα λιμάνια της Θάλασσας του Αζόφ, τις εύφορες περιοχές και τις βιομηχανίες γύρω από αυτά. Η Ουκρανία υπήρξε σημαντικός εξαγωγέας λιπασμάτων, σιτηρών και άλλων προϊόντων από την περιοχή αυτή και χρειάζεται απαραίτητα πρόσβαση στη θάλασσα.

Δεύτερον, πολλοί Ουκρανοί παραμένουν αποκλεισμένοι

στις περιοχές αυτές, που κατέχουν σήμερα οι Ρώσοι. Κάθε

μέρα που περνάει οι ρωσικές κατοχικές αρχές συλλαμβά-

νουν αντιφρονούντες, εκκενώνουν χωριά και διασπείρουν

την εθνικιστική προπαγάνδα τους στον πληθυσμό.

Ο τρίτος λόγος  είναι στρατηγικός. Αν η Ουκρανία απελευθερώσει το υπόλοιπο της περιφέρειας της Χερσώνας, θα έχει διακόψει τη γραμμή ανεφοδιασμού της Κριμαίας. Θα έχει καταλάβει τη σιδηροδρομική γραμμή που συνδέει την Κριμαία με την κεντρική Ρωσία και θα απειλήσει τη γέφυρα του Κερτς, η οποία θα βρεθεί εντός βεληνεκούς των συστημάτων HIMARS. Οι Ουκρανοί θα μπορέσουν επίσης να διακόψουν την παροχή πόσιμου νερού στη χερσόνησο της Κριμαίας, ενώ το ρωσικό πυροβολικό θα υποχωρήσει και θα πάψει να τρομοκρατεί τους Ουκρανούς. Παρότι μια ουκρανική εισβολή στην Κριμαία θα ήταν πολύ δύσκολη εξαιτίας του στενού ισθμού που τη συνδέει με την ενδοχώρα, ο αποκλεισμός της θα ήταν σχετικά εύκολος και επιχειρησιακά επωφελής. Η ανάκτηση του υπόλοιπου Ντονμπάς βρίσκεται πιο χαμηλά μεταξύ των στρατηγικών προτεραιοτήτων. Η περιοχή μοιράζεται εκτεταμένα σύνορα με τη Ρωσία, καθιστώντας την κατάληψη και τον ανεφοδιασμό της ιδιαίτερα δύσκολο. Τα «ομπλάστ» (περιφέρειες) έχουν αδειάσει από Ουκρανούς κατοίκους, ενώ ακόμη κι αν κατακτηθεί, η ενσωμάτωση του Ντονμπάς στο ου-

κρανικό έθνος θα θύμιζε εναγκαλισμό με σφηκοφωλιά. Θα ήταν καλύτερα το τεράστιο κόστος ανοικοδόμησης του Ντονμπάς να πέσει στους ώμους της Ρωσίας. Παρότι καμία ουκρανική κυβέρνηση δεν θα απαρνιόταν ποτέ επισήμως το Ντονμπάς, θα μπορούσε να προσφέρει εγγυήσεις ότι δεν θα επιδίωκε την ανακατάληψή του.

Είναι πιθανό η ουκρανική αντεπίθεση να επιτύχει εντυπωσιακά και να δούμε τις εξασθενημένες ρωσικές δυνάμεις να καταρρέουν σε όλο το μέτωπο. Ένα πιο συντηρητικό και αληθοφανές σενάριο θα ήθελε, ωστόσο, την Ουκρανία να ανακαταλαμβάνει τη Χερσώνα και τη Ζαπορίζια μέχρι τα τέλη του καλοκαιριού. Η

απειλή ενός αργού στραγγαλισμού της Κριμαίας μπορεί να προσφέρει κίνητρο στον Πούτιν για παύση των πυραυλικών επιθέσεων εναντίον ουκρανικών πόλεων. Η βιωσιμότητα μιας τέτοιας συμφωνίας θα εξαρτηθεί, όμως, από την ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ. Οι μέχρι στιγμής ενστάσεις εναντίον της υποψηφιότητας ήταν δικαιολογημένες, καθώς η ένταξη της Ουκρανίας θα ενέπλεκε το ΝΑΤΟ σε ήδη υπάρχουσα θερμή σύρραξη. Σε περίπτωση κατάπαυσης του πυρός και εάν η Ουκρανία συμφωνήσει σιωπηλά ότι δεν θα διεκδικήσει περαιτέρω εδάφη, το ΝΑΤΟ θα μπορεί να επιτελέσει την αποστολή του ως αμυντική συμμαχία. Ο φόβος ότι η ένταξη της Ουκρανίας θα προκαλούσε τη Ρωσία έχει παρέλθει και κράτημέλη της Συμμαχίας θα μπορούσαν να αναπτύξουν στρατεύματά τους στην Ουκρανία.

Μια μακρόβια εκεχειρία δεν αποτελεί ουτοπία για την Ουκρανία. Ανάλογες συμφωνίες ισχύουν σήμερα μεταξύ Βόρειας και Νότιας Κορέας, οι οποίες παρότι παραμένουν τυπικά σε εμπό-

λεμη κατάσταση, τηρούν την εκεχειρία του 1954. To ίδιο ισχύει και μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, οι οποίες δεν υπέγραψαν επίσημη ειρηνευτική συμφωνία για την Κύπρο, χωρίς να διαταραχθεί η ειρήνη.

Ο γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ, Γενς Στόλτενμπεργκ, έχει πει ότι η Συμμαχία συμφωνεί με την ένταξη τη Ουκρανίας, εφόσον έχει υπογραφεί ειρηνευτική συμφωνία. Η πρόθεσή του είναι αγαθή, αλλά καμιά εκεχειρία δεν θα είναι βιώσιμη χωρίς την ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ. Μονόδρομος

Το σενάριο αυτό, κατά τη γνώμη μου, αποτελεί τη μόνη εφικτή οδό για το τέλος του πολέμου εντός του τρέχοντος έτους. Εξαρτάται, ωστόσο, από την επιτυχία της πολυαναμενόμενης ουκρανικής αντεπίθεσης. Αν η πρώτη γραμμή των μαχών στα τέλη του καλοκαιριού βρίσκεται κοντά στο σημερινό της σημείο, τότε φοβάμαι ότι η δυτική υποστήριξη προς την Ουκρανία θα αρχίσει να φθίνει και η πιθανότητα ανθεκτικής εκεχειρίας θα εξαφανισθεί.

Πρέπει να αρχίσουμε να εκπονούμε σχέδια για τις συνθήκες που θα επιτρέψουν στο ΝΑΤΟ να δεχθεί την Ουκρανία στους κόλπους του και να προετοιμαζόμαστε ενεργά για την προοπτική αυτή. Ο σχεδιασμός αυτός πρέπει να ξεκινήσει τώρα, γιατί εμείς όλοι στη Δύση απέχουμε ακόμη πολύ από το να ομονοήσουμε στο θέμα αυτό.

Ο κ. Φράνσις Φουκουγιάμα είναι συγγραφέας και διευθυντής προγράμματος διεθνών σπουδών του Πανεπιστημίου του Στάνφορντ.

• Απρίλιος - Μαΐος - Ιούνιος 2023

• IΠΠΙΚΟ ΤΕΘΩΡΑΚΙΣΜΕΝΑ

Είπαν και

Οι άνθρωποι μπορεί να πεισθούν ότι χρειάζονται κι επιθυμούν σχεδόν οτιδήποτε, για Η αυθόρμητη επιθυμία για μόρφωση είναι μεγαλύτερη σε ορισμένα κοινωνικά σύνολα μεγαλύτερη στη Σκωτία. Είναι δυνατόν η διάθεση για μόρφωση να είναι μεγαλύτερη εκεί μόνο με ορισμένες θυσίες και στερήσεις. Εάν αυτό είναι έτσι, μπορούμε να συμπεράνουμε επιβολή της παιδείας ώς τα χρόνια της ωριμότητας μοιραία θα δημιουργήσει

Ναι, η τέχνη είναι το γαλάζιο τ’ ουρανού· είναι όμως και το γαλάζιο που από το ύψος του πέφτει η αχτίδα που μεστώνει το στάρι, που κιτρινίζει το καλαμπόκι, που στρογγυλεύει το μήλο, που χρυσίζει το πορτοκάλι, που γλυκαίνει το σταφύλι. Το ξαναλέω, μια υπηρεσία περισσότερη, είναι ακόμα μια ομορφιά. Πού βρίσκεται η μείωση μέσα σ’ αυτά; Με το να ωριμάζει το κοκκινογούλι και να ποτίζει την πατάτα, με το να παχαίνει το τριφύλλι και το σανό, με το να συνεργάζεται με τον αγρότη, τον αμπελουργό και το λαχανοκαλλιεργητή, ο ουρανός δε χάνει ούτε ένα από τα αστέρια του. Α! Η απεραντοσύνη δεν περιφρονεί τη χρησιμότητα, κι όμως χάνει τίποτα μ’ αυτό; Μήπως το απέραντο ζωτικό υγρό που το ονομάζουμε μαγνητικό ή ηλεκτρικό προκαλεί λιγότερες λαμπερές αστραπές επειδή καταδέχεται να χρησιμεύει για πιλότος σε μια βάρκα, και να κρατάει πάντα στραμμένη προς το βοριά τη μικρή βελόνα που του εμπιστεύονται, σ’ αυτό τον πελώριο οδηγό; Μήπως η αυγή είναι λιγότερο θαυμαστή; Μήπως χάνει τίποτα από την πορφύρα και τη σμαραγδένια χροιά της; Μήπως μειώνεται η μεγαλοπρέπεια, από τη χάρη κι από την θαμπωτική της ομορφιά, επειδή προβλέπει τη δίψα της μύγας και εκκρίνει φροντισμένα μέσα στο λουλούδι τη στάλα της δροσιάς που χρειάζεται η μέλισσα;

Victor Hugo, Φιλολογία και φιλοσοφία. Μετάφραση Κ.Λ. Μεραναίου-Μίνας Ζωγράφου. Εκδ. Μαρή 1950.

Είχε ξεριζωθεί τριών χιλιάδων χρόνων να στερεωθεί ένας καταραμένος θρόνος, ρεώθηκε! Γύρω στα Παλαιά Ανάκτορα, νταν κάθε μέρα γυναίκες και παιδιά, ρούχα, μες στο κρύο του τέλους Σεπτεμβρίου, ου, Νοεμβρίου, Δεκεμβρίου, όπως πρώτες μέρες του Σεπτεμβρίου, σαν Τούρκων φονιάδων μες στον ελληνικό ξαν στη θάλασσα όσους δεν έσφαζαν. δεν πρέπει να αγνοηθεί και να ξεχαστεί. να της Σμύρνης ξένα πλοία πολεμικά, στροφής, της πυρκαϊάς και της σφαγής. χριστιανοί να μπουν σε βάρκες, πήγαν ξεφεύγοντας το μαχαίρι των φονιάδων, σαν ώς τα πλοία, γυρεύοντας άσυλο, τούσαν χρήματα απ’ ανθρώπους που Άγγλοι, που έπαιζαν χορούς οι μουσικές σκέπαζαν έτσι, με τη μουσική τους, και τους ενοχλούσαν. Ένας πρόσφυγας, διηγήθηκε πώς ρίχθηκε στη θάλασσα πολεμικό. Ο σκοπός φύλαγε στην κατεβασμένη ν’ ανέβουν στο πλοίο όπου έπαιζε στο σκοινί της σκάλας. Με μια κοντακιά Μόνοι οι Γιαπωνέζοι, που είχαν και στα πλοία τους δυστυχισμένους, και σώθηκε και ο πρόσφυγας, που

Π.Σ. Δέλτα. [Αναμνήσεις]

έγραψαν...

ο καθένας επιθυμεί…

για ένα διάστημα, όταν συχνά ακούνε ότι πρόκειται για κάτι που δικαιωματικά τούς ανήκει και άδικα το στερούνται.

απ’ ό,τι σε άλλα· είναι γενικά παραδεκτό ότι στην Αγγλία είναι δυνατότερη στο Βορρά απ’ ό,τι στο Νότο, και ακόμη εκεί όπου υπάρχουν δυσκολίες για την απόκτησή της – δυσκολίες όχι ανυπέρβλητες αλλά που μπορεί να υπερνικηθούν συμπεράνουμε ότι όταν οι περιστάσεις είναι ευνοϊκές για την παιδεία οδηγούν σε μια αδιαφορία γι’ αυτήν· και ότι η παγκόσμια εχθρική διάθεση απέναντί της. Ένας υψηλός μέσος όρος γενικής μόρφωσης, είναι ίσως κάτι το λιγότερο απαραίτητο σε μια κοινωνία απ’ ό,τι είναι ο σεβασμός για τη μάθηση.

T.S. Eliot, Σημειώσεις για τον ορισμό της κουλτούρας. Μετάφραση: Νανά Ησαΐα. Εκδ. Πλέθρον 1980

έσφαζαν. Κ’ ένα γεγονός που ξεχαστεί. Ήταν στον λιμέπολεμικά, την ώρα της κατασφαγής. Όσοι μπόρεσαν πήγαν προς τα ξένα πλοία. Άλλοι, αλλόφρονες από τρόμο, φονιάδων, ξετρελαμένοι ρίχθηκαν στη θάλασσα και κολύμπηάσυλο, ή πνίγηκαν. Κανέναν δε μάζεψαν, ούτε οι Γάλλοι που ζηπου έφευγαν με την ψυχή στο στόμα, ούτε οι Ιταλοί, ούτε οι μουσικές μπάντες τους, την ώρα που καίονταν η Σμύρνη, και τους, τις στριγγλιές των σφαζομένων που έφθαναν ώς αυτούς πρόσφυγας, από τους μετρημένους άντρες που γλύτωσαν, μου θάλασσα μ’ ένα σύντροφό του και κολύμπησαν ώς ένα αγγλικό κατεβασμένη σκάλα και αρνήθηκε ν’ αφήσει τους Έλληνες έπαιζε η μουσική. Αποσταμένος ο σύντροφός του κρεμάστηκε κοντακιά τον ξανάριξε ο Άγγλος στη θάλασσα. Και πνίγηκε. και αυτοί ένα δυο πλοία εκεί, μάζεψαν όσους χωρούσαν

και τους μετέφεραν στη Μυτιλήνη. Σ’ ένα από αυτά τα πλοία μου διηγήθηκε την άνω ιστορία.

Αυγούστου 1922. [Στο “Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος”. Εκδ. Ερμής 1978

Το ζήτημα δεν είναι πως θα πεθάνουμε κάποτε. Το ζήτημα, το μεγάλο ζήτημα, είναι πως δεν προφταίνουμε, όσο ζούμε, να χρησιμοποιήσουμε και να χαρούμε ούτε το ένα δέκατο από τις εμπνεύσεις μας της κάθε καινούργιας μέρας. Το πολύ μεγαλύτερο μέρος των ονείρων μας, των πόθων μας, των σχεδίων μας, ναρκώνουνται για πάντα, προτού καλά-καλά συνειδητοποιηθούνε και κουβαλούμε μέσα μας ένα αμέτρητο πλήθος μικρούς πεθαμένους, που δεν έζησαν ποτέ. Το μισό μας τον καιρό τον περνούμε ονειροπολώντας. Και τον άλλο το μισό αγωνιζόμαστε να καταργούμε τα περισσότερα όνειρά μας για να σώσουμε ένα ή δύο. Αλίμονο! Το ιδανικό το έργο δεν θα το φτάσουμε ποτέ. Μήτε θα βρούμε την ιδανική γυναίκα. Μήτε θα πραγματοποιήσουμε

την ποίηση στη ζωή μας. Μήτε τις ιδέες. Μήτε ο διπλανός μας θα καταλάβει ποτέ τι ζητούμε. Αυτά όλα είτανε παιδιαρίσματα, εφηβικοί ρεμβασμοί. Δεν υπάρχει πουθενά το Χρυσόμαλλο Δέρας. Μα υπάρχει το ταξίδι της Αργώς.

Γιώργος Θεοτοκάς ΑΡΓΩ, Εστία

- Μαΐος - Ιούνιος 2023

Ο ανταγωνισμός Δύσης-Ευρασίας

...ωριμάζει

ήμερα ο ανταγωνισμός Ρωσίας-

ΗΠΑ αφορά τέσσερα κύρια μέτωπα. Το πιο καυτό είναι η

χάραξη σφαιρών επιρροής σε Ουκρανία-Αν. Ευρώπη, καθώς αφορά την ισορροπία ισχύος σε όλη την ήπειρο

και άρα το διεθνή συσχετισμό.

Ωστόσο στο φόντο της συνέχισης του

πόλεμου εκεί και των κυρώσεων, θερμαίνεται η κόντρα και για τη μονοκρατορία του δολαρίου ως αποθεματικό νόμισμα, η οποία συμβάλλει ιδιαίτερα στην πλανητική πρωτοκαθεδρία της ισχύος των ΗΠΑ, αλλά

και για τη κυριαρχία των ορυκτών καυσίμων στη διεθνή ενεργειακή κατανάλωση, η οποία στηρίζει τη Ρωσία ως μεγάλη δύναμη. Επακόλουθα θερμαίνεται και η Μέση Ανατολή, η μεγαλύτερη πηγή υδρογονανθράκων, ενώ η εμπορία τους παραμένει βασικό στήριγμα του δολαρίου. Έτσι τα τέσσερα μέτωπα τείνουν να συγχωνευτούν σε ένα, καθιστώντας τη διαχείριση του πιο δύσκολη υπόθεση.

Την ίδια ώρα τρεις νέοι παράγοντες  εντείνουν την ανασφάλεια των δύο δυνάμεων σχετικά με τη θέση τους στο διεθνές ιμπεριαλιστικό σύστημα -πρωτοκαθεδρία για τις ΗΠΑ, μεγάλη δύναμη για τη Ρωσία. Δύση και Ρωσία φθείρονται στη μεταξύ τους διαμάχη, αυξάνοντας τις δυνατότητες

της Κίνας στην άσκηση διεθνούς πολιτικής, αλλά και την ελευθερία των περιφερειακών δυνάμεων. Πρόσθετα μεγαλώνει η κόπωση της διεθνούς καπιταλιστικής οικονομίας. Οι ρυθμοί ανάπτυξης εξασθενούν, ενώ ο στασιμοπληθωρισμός πλήττει τη Δύση και οι κυρώσεις σταδιακά μειώνουν τα Ρωσικά

έσοδα. Τέλος η Σαουδική Αραβία αποκτά ρόλο κλειδί στις εξελίξεις. Ως ηγέτης του ΟΠΕΚ και βασικό στήριγμα του «πετροδολαρίου», μπορεί να συμβάλλει σημαντικά υπέρ της μίας ή την άλλης πλευράς. Συνεπώς η υπάρχουσα κατάσταση είναι προβληματική για Μόσχα και Ουάσιγκτον.

Γι’ αυτό το λόγο οι δύο δυνάμεις εντείνουν τις προσπάθειες επίτευξης των στόχων τους στη μεταξύ τους αντιπαράθεση. Μέχρι σήμερα όμως οι διεθνοπολιτικές προτεραιότητες τους είναι άλλες. Για τις ΗΠΑ είναι η Κίνα, για τη Ρωσία είναι η ανάδειξη της σε ρυθμιστή της ισορροπίας ισχύος των μεγάλων δυνάμεων, ενώ και οι δύο φοβούνται την κατάρρευση της «διεθνούς τάξης». Έτσι για την ώρα οι ενέργειες τους αποσκοπούν στην επιβολή η μία στην άλλη των όρων διαπραγμάτευσης μίας εκεχειρίας. Ωστόσο η αντοχή που επιδεικνύουν στις εκατέρωθεν ενέργειες, έχει προκαλέσει ένα σπιράλ κλιμάκωσης του οποίου ο έλεγχος είναι αδύνατος από ένα σημείο και έπειτα.

Οι παραπάνω εκτιμήσεις έχουν εκτεθεί

σε προηγούμενα άρθρα. Έκτοτε μία σειρά από γεγονότα επιβεβαίωσαν εκ νέου την ορθότητα τους. Παράλληλα όμως δημιούργησαν δύο νέα δεδομένα. Το πρώτο αφορά τη μεγαλύτερη σύμφυση του ανταγωνισμού ΗΠΑ-Ρωσίας με τον ανταγωνισμό ΗΠΑ-Κίνας, αλλά και με τις φιλοδοξίες περιφερειακών των δυνάμεων να εδραιωθούν ως διακριτοί πόλοι διεθνοπολιτικής επιρροής. Το δεύτερο είναι η κατακόρυφη αύξηση του άμεσου διακυβεύματος για Ουάσιγκτον και Μόσχα. Σε αυτό το σημείο κυοφορούνται αλλαγές ως προς τις άμεσες

επιδιώξεις των δύο δυνάμεων, αλλά και το βαθμό ελέγχου της διαμάχης τους.

Η στασιμότητα στο Ουκρανικό μέτωπο δείχνει να υποχωρεί. Η Ρωσία αργά αλλά σταθερά προωθείται στο Μπαχμούτ, το οποίο θεωρείται το κλειδί του Ντομπάς. Ως απάντηση το ΝΑΤΟ ετοιμάζει μία μεγάλη Ουκρανική αντεπίθεση. Τυχόν επιτυχία της θα σπρώξει τη Μόσχα σε μεγαλύτερη δέσμευση στον πόλεμο για την αποφυγή μίας στρατηγικής ήττας. Υφίστανται ήδη ετοιμασίες στη Λευκορωσία και άλλου. Αντίστοιχα θα είναι τα αποτελέσματα για το ΝΑΤΟ αν η επιχείρηση αποτύχει. Υπάρχουν σχέδια εισδοχής της Πολωνίας στον πόλεμο ή/και διάνοιξης δεύτερου μετώπου στην Υπερδνειστερία με δάχτυλο της Ρουμανίας. Τέλος μία νέα στρατιωτική «ισοπαλία» θα ενισχύσει το έδαφος για την αναζήτηση εκεχειρίας. Σε κάθε περίπτωση το ισχύον πλαίσιο σύγκρουσης ΗΠΑ-Ρωσίας στην Ουκρανία φαίνεται να φτάνει και πάλι στα όρια του.

Παράλληλα οι BRICS επιταχύνουν την αποδολαριοποίηση των διεθνών συναλλαγών. Μάλιστα τον Αύγουστο φέρονται να ανακοινώνουν σχέδιο νέου διεθνούς αποθεματικού, αρχικά μέσω της μετάβασης των συναλλαγών σε εθνικά νομίσματα και έπειτα σε ένα νέο νόμισμα, στηριζόμενο

στο χρυσό και εμπράγματες αξίες. Την ίδια στιγμή διάφορες εξελίξεις ευνοούν αυτή την προοπτική. Η Νέα Αναπτυξιακή Τράπεζα ενισχύεται από την εισδοχή της Αιγύπτου και τη σύμπλευση Κίνας-Βραζιλίας.

Η Σαουδική Αραβία επενδύει στη διύλιση πετρελαίου στην Κίνα και συνδέεται με τον Οργανισμό Συνεργασίας της Σαγκάης.

Σήμερα ο ανταγωνισμός Ρωσίας-ΗΠΑ αφορά τέσσερα κύρια μέτωπα.

Το πιο καυτό είναι η χάραξη σφαιρών επιρροής σε Ουκρανία-Αν. Ευρώπη, καθώς αφορά την ισορροπία ισχύος σε όλη την ήπειρο και άρα το διεθνή συσχετισμό.

επίσκεψη Σι στη Μόσχα σφραγίζει νέες σινορωσικές συνεργασίες. Όλα αυτά σε μία περίοδο υψηλού πληθωρισμού στη Δύση, και ενώ οι απόπειρες μείωσης του μέσω της ανόδου των επιτοκίων προκαλούν τραπεζικούς κραδασμούς. Συνεπώς μία απότομη πτώση στη διεθνή ζήτηση δολαρίων θα αυξήσει τις οικονομικές δυσκολίες

για τις ΗΠΑ.

Αντίστοιχα οι οικονομικές δυσκολίες της

Δύσης αυξάνουν από την πετρελαϊκή σύμπραξη Ρωσίας-Σαουδικής Αραβίας. Μόνο η ανακοίνωση του ΟΠΕΚ+ για αύξηση της

περικοπής στην παραγωγή από το Μάη κατά 1,15 εκβ/η επανάφερε την ανοδική

τάση στις τιμές. Ωστόσο αυτή η εξέλιξη, στο φόντο της προσέγγισης των BRICS με Ινδονησία, Αίγυπτο, Σαουδική Αραβία και Τουρκία, έχει βαθύτερες προεκτάσεις. Υποδεικνύει ότι το κεφάλαιο των πετρελαιοπαραγωγών κρατών και αυτό των νέων βιομηχανικών κέντρων θα (αν) κινηθεί προς την «πράσινη» μετάβαση με τους δικούς του όρους. Πρόκειται για εξέλιξη που καθιστά πιο ακριβή την «πράσινη» μετάβαση για τη Δύση, ενώ την υπονομεύει ως εργαλείο για την παράταση της Δυτικής οικονομικής ηγεμονίας στον πλανήτη.

Τέλος η Σαουδική Αραβία διευκολύνει τη διεύρυνση του αποτυπώματος της Κίνας

και της Ρωσίας στη Μέση Ανατολή.  Η πρόσφατη ελλιμένιση Ρωσικού στρατιωτικού πλοίου σε Σαουδαραβικό λιμάνι για πρώτη φορά στην ιστορία, συμπληρώνει τη στρατιωτική συνεργασία που εγκαινίασαν οι δύο χώρες το 2021 όταν οι ΗΠΑ εγκατέ-

λειπαν το Αφγανιστάν. Αντίστοιχα το Ριάντ προχωρά στην εξομάλυνση των σχέσεων του με το Ιράν με παρότρυνση της Κίνας, αλλά και με τη Συρία σε συνεργασία με τη Ρωσία, ενώ η στάση του βοηθά την απόπειρα της Μόσχας να εξομαλύνει τις σχέσεις Συρίας-ΗΑΕ, να επιτύχει την επάνοδο της Δαμασκού στον Αραβικό Σύνδεσμο και από κοινού με το Πεκίνο να διασφαλίσουν μία νέα συμφωνία μεταξύ της κυβέρνησης του Ιράκ και της αυτόνομης Κουρδικής διοίκησης. Την ίδια ώρα το Αμερικανικό σχέδιο αναγωγής του Ισραήλ σε τοπικό τοποτηρητή δέχεται σοβαρό πλήγμα, καθώς η τακτική του «διαίρει και βασίλευε»

έναντι των Αράβων, η οποία ευνόησε την προώθηση των Συμφωνιών του Αβραάμ και την κατοχή Αραβικών εδαφών γίνεται πιο δύσκολο να υλοποιηθεί στο νέο φόντο. Αντίθετα οξύνονται οι αντιθέσεις εντός

Ισραήλ, καθώς ο «εγκλωβισμός» του στη Μέση Ανατολή δυσχεραίνει την εσωτερική συνύπαρξη του καθεστώς απαρτχάιντ για τους Άραβες με τις συνθήκες τυπικής αστικής δημοκρατίας για τους Εβραίους. Αντίστοιχα οι ΗΠΑ χάνουν διπλωματικάοικονομικά μέσα πίεσης προς Συρία-Ιράν, οι οποίοι παύουν να είναι παρίες στην περιοχή. Τέλος στερούνται και ορισμένη δυνατότητα συσπείρωσης των φίλων τους, καθώς η ύφεση στους ένδο-Αραβικούς/ ένδο-Ισλαμικούς ανταγωνισμούς τις καθιστά λιγότερο χρήσιμο εταίρο. Συνολικά η Αμερικανική επιρροή στην περιοχή εξασθενεί.

Οι παραπάνω εξελίξεις θέτουν ΗΠΑ και

Ρωσία μπροστά σε νέα δεδομένα. Η Ουάσιγκτον αντιμετωπίζει μία πιο συμπαγή Ευρασιατική συσπείρωση -Κίνα, Ρωσία, Ιράν, η οποία διευρύνει τους δεσμούς με άλλα ανερχόμενα κέντρα και απειλεί το δολάριο, το Δυτικό ζητούμενο στην «πράσινη» μετάβαση, την Αμερικανική επιρροή στη Μέση Ανατολή, ενώ αρνείται να αφήσει τη Μόσχα να ηττηθεί στην Ουκρανία. Σε αυτό το φόντο και η συγκράτηση της ΕΕ στο «άρμα» των ΗΠΑ γίνεται αμφίβολη υπόθεση, γεγονός που εξανεμίζει τα όποια κέρδη συνεχίζουν να αποσπούν από τη φθορά της Ρωσίας στον πόλεμο. Αντίστοιχα η Μόσχα κινδυνεύει να υποστεί μία στρατηγική ήττα από το ΝΑΤΟ, καθώς δείχνει να έχει κολλήσει στις λάσπες της Ουκρανίας. Επακόλουθα μεγαλώνει και η εξάρτηση της από τις δυνάμεις που ωφελούνται περισσότερο από τις πλανητικές ζημιές των ΗΠΑ -Κίνα, Σαουδική Αραβία, Ινδία κα. Έτσι ο ρωσοαμερικανικός ανταγωνισμός φαίνεται να έχει εγκολπωθεί (ως κεντρικός) στον ανταγωνισμό Δύσης-Ευρασίας, του οποίου την ωρίμανση προκαλεί και του οποίου η εξέλιξη ρυθμίζεται σε μεγάλο βαθμό από τρίτες δυνάμεις, ενώ η επικράτηση της πλευράς που οδηγούν (ΗΠΑ) ή αποτελούν μέρος (Ρωσία) σχετίζεται άμεσα με τη διατήρηση ή όχι της θέσης τους στο ιμπεριαλιστικό σύστημα και άρα ανάγεται σε προτεραιότητα για Ουάσιγκτον και Μόσχα.

Σε αυτά τα πλαίσια ΗΠΑ και Ρωσία έχουν δύο επιλογές. Να σύρουν τη σύγκρουση Δύσης-Ευρασίας στην επόμενη «πίστα» -μπορούν να το κάνουν, επιχειρώντας επίσης να αποσπάσουν τη στήριξη τρίτων περιφερειακών δυνάμεων. Να κινηθούν για μία πρόσκαιρη εκεχειρία πλέον ΔύσηςΕυρασίας ώστε να διακόψουν τη φθορά τους, διασφαλίζοντας ότι τα άλλα μέρη και οι τρίτες δυνάμεις θα συμφωνήσουν να αγνοήσουν τις δυνατότητες τους και να μετριάσουν τις φιλοδοξίες τους για ένα διάστημα. Ωστόσο είναι αμφίβολο κατά πόσο ΗΠΑ και Ρωσία μπορούν να παγώσουν τον ανταγωνισμό τους, ιδίως στην Ουκρανία, ή να περιορίσουν τις ορέξεις δυνάμεων που διαθέτουν τα μέσα, έστω πρόσκαιρα. Ακόμη και σε αυτή την περίπτωση όμως το σπιράλ κλιμάκωσης βρίσκεται πιο κοντά στο σημείο όπου ο έλεγχος του γίνεται αδύνατος (αν δεν είναι ήδη εκεί).

*PhD© Διεθνολόγος-Πολιτικός Επιστήμονας

Ένας αιώνας

μετά

τη Λοζάνη

Η Τουρκία δεν έπαψε ποτέ να θεωρεί εαυτόν έναν ηττημένο, ο οποίος οφείλει

πάρει πίσω ό,τι του στέρησαν οι «δυτικοί». Τι οφείλει να κάνει η Ελλάδα.

Γράφει ο Δρ. Μάρκος Τρούλης*

νας αιώνας συμπληρώνεται φέτος από την υπογραφή της Συνθήκης της Λοζάνης, αλλά όσο και ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν θεωρεί ότι χρειάζεται «επικαιροποίηση», αυτή εξακολουθεί να είναι ενεργή.

Ένας αιώνας μετά τη δημιουργία του διεθνοδικαιϊκού πλαισίου

των σχέσεων μεταξύ της Ελλάδας και του νεοσύστατου και εκ

των άνω δημιουργηθέντος εθνοκράτους της Τουρκίας, αν και όσο περνούν οι δεκαετίες η ιδιοσυστασία της κατασκευής ολοένα και χάνει τη σημασία της κατά την ανάλυση των τρέχουσας συμπεριφοράς. Άλλωστε, όπως έγραφε ο Παναγιώτης Κονδύλης στο έργο του «Ισχύς και Απόφαση»: «Πρακτικά αδιάφορο αν το αίσθημα της ταυτότητας εδράζεται ή όχι σε μια πλασματική κατασκευή. Ακόμα κι αν συμβαίνει το πρώτο, καθοριστική σημασία έχει το ότι η επιδίωξη της αυτοσυντήρησης χρειάζεται μια τέτοια πλασματική κατασκευή».

Στη Συνθήκη της Λοζάνης αποτυπώνεται το αποτέλεσμα της τελευταίας μείζονος ανακατανομής ισχύος, παρά τις νεοοθωμανικές κραυγές για την αναθεώρηση μιας συνθήκης, η οποία είχε προηγουμένως αναθεωρήσει τη Συνθήκη των Σεβρών. Η Συνθήκη της Λοζάνης ήταν η πρώτη – και δυστυχώς για την Ελλάδα επιτυχής – αναθεώρηση των όρων, που επιβλήθηκαν στους ηττημένους του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Συνιστά τη διεθνοδικαιϊκή αποτύπωση της ισορροπίας σε επίπεδο ελληνοτουρκικών σχέσεων μεταξύ 1923-2023, αν και δεν κατάφερε να «αποσοβήσει» οικτρές παραβιάσεις, όπως τον διωγμό των Ελλήνων της Κωνσταντινούπολης, της Ίμβρου και της Τενέδου και τη μη εφαρμογή του προβλεπόμενου καθεστώτος μερικής αυτονομίας των δύο νησιών του Βορειοανατολικού Αιγαίου, αλλά και τη σύγχρονη συνολική υπονόμευσή της από την τουρκική πλευρά. Η επιχειρηματολογία του Ερντογάν είναι εξόχως δηλωτική ηγεμονικής συμπεριφοράς, αλλά συνιστά και μια σύνοψη του τι εκκολαπτόταν ή, για την ακρίβεια, τι υπέβοσκε από την πρώτη στιγμή της υπογραφής της Συνθήκης της

Λοζάνης.

Την ούτω διακηρυχθείσα «συγκρατημένη πολιτική» της Α΄ Τουρκικής Δημοκρατίας, ο Νταβούτογλου την επικρότησε αναφέροντας ότι ήταν ρεαλιστική δεδομένης αδυναμίας της Τουρκίας, κατά τα πρώτα χρόνια μετά την ίδρυσή της. Βέβαια, ακόμη και κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου «ουδετερότητας», η Τουρκία προσάρτησε την Αλεξανδρέττα ενώ, μέσω του Φόρου Περιουσίας το 1942, πραγματοποίησε τους πρώτους –μετά την ίδρυση του τουρκικού κράτους – μαζικούς διωγμούς Ελλήνων από την Κωνσταντινούπολη. Διωγμοί, οι οποίοι έφθαναν έως την εξόντωση. Εν συνεχεία, ολοκλήρωσε το πογκρόμ με τα γεγονότα του 1955, αλλά και του 1964, ενώ το 1974 εισέβαλε και κατέχει έως και σήμερα το 1/3 του εδάφους της Κυπριακής Δημοκρατίας.

Παράλληλα, έχει καταστήσει τη Συνθήκη της Λοζάνης «κουρελόχαρτο» εισβάλλοντας, όποτε το επιθυμεί, στο Βόρειο Ιράκ και στη Βόρεια Συρία… γιατί μπορεί. Και εδώ βρίσκεται το «κλειδί» ερμηνείας της συμπεριφοράς της.

Η Τουρκία δεν έπαψε ποτέ να θεωρεί εαυτόν έναν ηττημένο, ο οποίος οφείλει να πάρει πίσω ό,τι του στέρησαν οι «δυτικοί». Ωστόσο, παράλληλα, λειτουργεί και κινείται υπό το βάρος του ορθολογικού κριτηρίου και κατ’ επέκταση, εκδηλώνει διάθεση υλοποίησης των προθέσεών της ενόσω εκτιμά ότι έχει αποκτήσει το συγκριτικό στρατηγικό πλεονέκτημα στην περιφέρεια.

Με άλλα λόγια, η εκτίμησης της ιθύνουσας τουρκικής ελίτ ότι η ισορροπία ισχύος έχει μεταβληθεί υπέρ της, την ωθεί σε αυτή την ιστορική συγκυρία να θέσει επί τάπητος την αναθεωρητική ατζέντα της.

Τα λεγόμενα του Νταβούτογλου στο «Στρατηγικό Βάθος»

είναι και πάλι χαρακτηριστικά, όταν τονίζει ότι «επικρατούν

σταθερές πολιτικές σχέσεις σε περιοχές και σε περιόδους στις οποίες τα πολιτικά σύνορα καθορίζονται σε συμφωνία με τα γεωπολιτικά και γεωπολιτισμικά προωθημένα όρια», αναφέροντας το παράδειγμα των συνόρων Τουρκίας-Ιράν, τα οποία παραμένουν ίδια από το 1639. Κατά τον Νταβούτογλου, όπου

Όπου η Τουρκία δεν εκτιμά ότι ταυτίζονται τα σύνορα με τα γεωπολιτικά όρια, θα προκαλείται αστάθεια προκειμένου να λάβει αυτά, που θεωρεί ότι δικαιούται. Είναι προφανές ότι το «θύμα» της εν λόγω αντίληψης είναι η Συνθήκη της Λοζάνης, η οποία περιορίζει την εκτύλιξη της νεοοθωμανικής ατζέντας.

διαπιστώνεται ταύτιση «συνόρων» και «γεωπολιτικών ορίων», εμπεδώνεται η σταθερότητα και το αντίστροφο. Όμως, ποιος ορίζει τα «γεωπολιτικά όρια» και με ποιον τρόπο; Προφανώς… το τουρκικό εθνικό συμφέρον ή ακριβέστερα η τουρκική ηγεμονική φιλοδοξία.

Όπου η Τουρκία δεν εκτιμά ότι ταυτίζονται τα σύνορα με τα γεωπολιτικά όρια, θα προκαλείται αστάθεια προκειμένου να λάβει αυτά, που θεωρεί ότι δικαιούται. Είναι προφανές ότι το «θύμα» της εν λόγω αντίληψης είναι η Συνθήκη της Λοζάνης, η οποία περιορίζει την εκτύλιξη της νεοοθωμανικής ατζέντας. Εντούτοις, ο βασικός περιοριστικός παράγοντας οφείλει αναγκαστικά να είναι μια συντεταγμένη ελληνική αποτρεπτική στρατηγική, η οποία να αποδεικνύει σε όλα τα επίπεδα (επιχειρησιακό, πολιτικής ηγεσίας, γραφειοκρατικής οργάνωσης, φρονήματος της κοινωνίας κ.ο.κ.) ότι η τουρκική αντίληψη είναι λανθασμένη, με αναφορές και με εργαλείο το νομικό κεκτημένο.

Η εν Ελλάδι αντίληψη ότι υπάρχει κάποιου είδους «στρατηγική συνταγή διά πάσαν νόσον» συνιστά αναμφίβολα φενάκη. Η αποτροπή αποτελεί ένα αενάως ασκούμενο άθλημα καθώς, αν έπρεπε να οριστεί η διάρκεια της ανάγκης και υποχρέωσης άσκησής της, αυτή θα ταυτιζόταν με τη διάρκεια της θέλησης της κοινωνίας να παραμένει ελεύθερη και αυτόβουλη.

Το αίτημα καθίσταται ιδιαίτερα επιτακτικό, ενόσω αποδεικνύεται ότι η Τουρκία αποτελεί δομικά μια δύναμη τείνουσα να επανασυστήσει την Οθωμανική Αυτοκρατορία, όχι υπό την έννοια της αυτοκρατορικής εσωτερικής δομής ούτε καν υπό απολύτως ταυτόσημους εδαφικούς όρους, αλλά υπό το πρίσμα μιας ισχυρής περιφερειακής δύναμης, η οποία θα αντλεί την ισχύ της από την υποταγή, την αφαίμαξη και τη φινλανδοποίηση των γειτόνων της.

*Αρθρογράφος-Διεθνολόγος

Απρίλιος - Μαΐος - Ιούνιος 2023

Η τουρκική

«επιθετική άμυνα»

Τον 21ο αιώνα, ο διάλογος μεταξύ κρατών οφείλει να πραγματοποιείται υπό τις

πρόνοιες και το σεβασμό του Διεθνούς Δικαίου

και όχι με όρους «ανατολίτικου

Γράφει ο Δρ. Μάρκος Τρούλης*

ετά την έλευση των ελληνικών

στρατευμάτων στη Σμύρνη το

Μάϊο του 1919, τα κεμαλικά

στρατεύματα επέλεξαν αρχικά

την τακτική της φθοράς και της παράσυρσης στο εσωτερικό, με στόχο να επιμηκυνθούν οι γραμμές ανεφοδιασμού

και να κερδηθεί χρόνος.

Όταν πρώτοι οι Μπολσεβίκοι και αργό-

τερα άλλες Μεγάλες Δυνάμεις εξόπλισαν

και χρηματοδότησαν τον Κεμάλ και η ισορροπία δυνάμεων μεταβλήθηκε υπέρ του, τότε άρχισε η φάση της στρατηγικής εκμηδένισης του ελληνικού στοιχείου και όχι μόνο των στρατευμάτων. Εξάλλου, ο «Εθνικός Όρκος», στον οποίο αποκρυσταλλώνονταν οι στρατηγικοί στόχοι του Κεμάλ, ήταν σαφής και οι ειλημμένες δεσμεύσεις επιχειρήθηκε να υλοποιηθούν στο μέγιστο δυνατό βαθμό, την κατάλληλη χρονική συγκυρία και υπό τις προσήκουσες ισορροπίες.

Παράλληλα, μάλιστα, στα ανατολικά, η Συνθήκη των Σεβρών προέβλεπε τη διενέργεια δημοψηφίσματος για την ίδρυση ανεξάρτητου κουρδικού κράτους και όταν οι Κούρδοι ζήτησαν να πληροφορηθούν τις προθέσεις του Κεμάλ, εκείνος δεν απάντησε επί εβδομάδες έως ότου οργανωθεί η Κεντρική Στρατιά και εξαπολύσει σφοδρή επίθεση για τη διάλυση των Κούρδων. Μέχρι τότε, οι Τούρκοι ανέμεναν διατηρώντας την τακτική της «επιθετικής άμυνας», όπως έπραξαν και στο δυτικό μέτωπο εναντίον των Ελλήνων.

Ακολούθως, στο διπλωματικό επίπεδο, η

Α΄ Τουρκική Δημοκρατία (1923-1950) διακήρυττε την αρχή «ειρήνη στη χώρα, ειρήνη στον κόσμο», υποστηρίζοντας ότι η Τουρκία δεν εμπλέκεται σε διεθνείς ανταγωνισμούς και διατηρεί ουδέτερη στάση αποσκοπώντας στη σταθερότητα. Οι λόγοι ήταν προφανείς και σχετίζονταν κατά βάση με τη στρατηγική ανεπάρκεια και τους ισχνούς πόρους του νεοιδρυθέντος

κράτους, καθώς και την εσωτερική ανομοιογένειά του. Όμως, κάθε φορά που οι ισορροπίες το επέτρεπαν, η Τουρκία έκανε επιθετικά βήματα ακόμη και σε εκείνη την ιστορική φάση αδυναμίας. Ενδεικτικά παραδείγματα αποτέλεσαν η προσάρτηση

της Αλεξανδρέττας (1939), ο φόρος περιουσίας εις βάρος των αλλοεθνών της Πόλης (1942) και οι συναλλαγές με τη Να-

Σήμερα, η Τουρκία βρίσκεται για μια ακόμη φορά τον τελευταίο αιώνα σε φάση «επιθετικής άμυνας». Ο σεισμός στα ανατολικά της διαδέχθηκε μια παρατεταμένη πίεση από τις ΗΠΑ σε νομισματικό, διπλωματικό και εξοπλιστικό επίπεδο. Οι εν λόγω εξελίξεις έχουν μεταθέσει την εκδίπλωση της ατζέντας της σε χρόνο μεταγενέστερο και καταλληλότερο για εκείνη, ανεξαρτήτως του πολιτικού σχηματισμού, ο οποίος θα βρίσκεται στην εξουσία.

Απρίλιος - Μαΐος - Ιούνιος 2023

ζιστική Γερμανία εις βάρος της εδαφικής ακεραιότητας της Ε.Σ.Σ.Δ. («επιτήδειος ουδέτερος»).

Φθάνοντας στη δεκαετία του 1950, η Τουρκία εισέρχεται με τις ευλογίες των Βρετανών στα Κυπριακά πράγματα. Δεν αντέτεινε «δεν έχω καμία δουλειά εκεί» ή «η πλειοψηφία των Κύπριων μουσουλμάνων δεν αυτοπροσδιορίζονται ως Τούρκοι» ή «δεν θέλω να προκαλώ». Δέχθηκε μετά χαράς και εκμεταλλεύτηκε την ιδιότητα της «εγγυήτριας δύναμης», που της αποδόθηκε εξαιτίας λαθών της ελληνικής διπλωματίας, ούτως ώστε να την επικαλεστεί καταχρηστικά και να εισβάλλει παρανόμως στην Κυπριακή Δημοκρατία, το 1974. Το 1955, μάλιστα, είχε οργανώσει πογκρόμ εναντίον των Ελλήνων της Πόλης εκμεταλλευόμενη «την ανάγκη διασφάλισης της νοτιοανατολικής πτέρυγας του ΝΑΤΟ» (!), όπως οι ΗΠΑ «συνέστηναν» προς την Ελληνική Κυβέρνηση, προκειμένου εκείνη να μην αντιδράσει στους μαζικούς διωγμούς των Ελλήνων από τις πατρογονικές εστίες τους.

Εν συνεχεία, διατράνωσαν την περίφημη «θεωρία των γκρίζων ζωνών» προκαλώντας θερμά επεισόδια ανά δεκαετία (1976, 1987, 1996), υιοθετώντας το προσωπείου του αμνού αφού μεσολάβησαν η Συμφωνία της Μαδρίτης (1997), η απόσυρση του ελληνικού βέτο για την έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων ΕΕ-Τουρκίας, οι σεισμοί στην Κωνσταντινούπολη (1999) και οι συνεπακόλουθες χρεοκοπίες του τουρκικού κράτους, οι οποίες το οδήγησαν στο ΔΝΤ.

Όταν η τουρκική οικονομία ανέκαμψε και η ελληνική οικονομία άρχισε να έχει αντί-

παζαριού».

θετη πορεία με την απαρχή των προγραμμάτων δημοσιονομικής προσαρμογής (2010), η Άγκυρα αυτονόμησε σε μεγάλο

βαθμό την αμυντική βιομηχανία της, διεύρυνε την επιθετική ρητορική της, πλήθυνε τις εισβολές της σε γειτονικά κράτη (Ιράκ και Συρία) και χάραξε μια στρατηγική αξιώσεων των πάντων, από τη Βόρεια Αφρική

έως την Κεντρική Ασία και από τα Βαλκάνια έως τον Περσικό Κόλπο. Η μεταβολή

του συσχετισμού ισχύος υπέρ της – ή για

την ακρίβεια η εκτίμησή της ότι τούτο συνέβαινε σε βαθμό ανάλογο με τις διακηρυγμένες προθέσεις της – θεωρήθηκε «παράθυρο ευκαιρίας» επιβολής της αναθεωρητικής ατζέντας της.

Σήμερα, η Τουρκία βρίσκεται για μια ακόμη φορά τον τελευταίο αιώνα σε φάση «επιθετικής άμυνας». Ο σεισμός στα ανατολικά της διαδέχθηκε μια παρατεταμένη

πίεση από τις ΗΠΑ σε νομισματικό, διπλωματικό και εξοπλιστικό επίπεδο. Οι εν λόγω

εξελίξεις έχουν μεταθέσει την εκδίπλωση της ατζέντας της σε χρόνο μεταγενέστερο και καταλληλότερο για εκείνη, ανεξαρτήτως του πολιτικού σχηματισμού, ο οποίος θα βρίσκεται στην εξουσία.

Η Τουρκία είναι αναθεωρητική και ο νεοοθωμανισμός διαπερνά το σύνολο της πολιτικής ελίτ, όπως είναι σαφές απλά και μόνο αν διαβάζει κάποιος τις καθημερινές δηλώσεις των Τούρκων πολιτικών. Η διαφωνία τους δεν είναι αν η Τουρκία πρέπει να διεκδικήσει αλλαγή συνθηκών, αλλά ως προς τον αριθμό των νησιών που δύνανται να ζητήσει, καθώς η ηγεμονική θέαση του περιφερειακού συστήματος ουδέποτε εξέλειψε.

Δεν πρόκειται καν για κάποιου είδους τακτικό κατευνασμό, καθότι η μεταλλαγή αφορά μόνο την τουρκική ρητορική και όχι τις μακρόπνοες στρατηγικές επιδιώξεις. Στην παρούσα ιστορική φάση, η Τουρκία κερδίζει και πάλι χρόνο και η Ελλάδα οφείλει να χαράξει τη δική της ενεργητική στρατηγική, με μακροπρόθεσμο ορίζοντα και εξισορροπώντας την Άγκυρα βάσει των δυνατοτήτων και των πάγιων στρατηγικών

επιδιώξεών της, όχι βάσει των πρόσκαιρων ρητορειών, οι οποίες ενδεχομένως αποσκοπούν στην αποδοχή από πλευράς της

Αθήνας μιας άνευ όρων παραλαβής F16 από την Τουρκία ή μιας τουρκικής συμμετοχής στην εξόρυξη και διαμετακίνηση του φυσικού αερίου της Ανατολικής Μεσογείου. Άλλωστε, όπως παρατηρείται, η Τουρκία δεν έχει πραγματοποιήσει κανένα ουσιαστικό βήμα υπαναχώρησης από τις

Σμύρνη - Αγαλμα του Μουσταφά Κεμάλ

θέσεις της, καθότι εξακολουθεί επί παραδείγματι να μιλά για συνδιαχείριση του Αιγαίου.

Αν η Ελλάδα αποδεχθεί να μιλήσει επί παντός και άνευ όρων διεθνούς νομιμότητας και ακόμη χειρότερα συμφωνώντας, οι τουρκικοί στόχοι θα έχουν πραγματοποιηθεί και σε μεταγενέστερο χρόνο, θα βρεθούμε αντιμέτωποι με νέες αξιώσεις σε άλλα πεδία και μέτωπα. Αν η Ελλάδα αρνηθεί να υποχωρήσει και να συζητήσει επί των κυριαρχικών δικαιωμάτων της, τότε εν ευθέτω χρόνω και με ευνοϊκή για την Τουρκία ισορροπία δυνάμεων, θα επιστρέψουμε στον κίνδυνο θερμού επεισοδίου και στις «υποσχέσεις» για νυχτερινή επίσκεψη.

Προς τούτο και επειδή η Τουρκία διαθέτει στρατηγική, την οποία δεν προτίθεται

να μεταβάλει εκτός των επιμέρους τακτικών κινήσεων της, η χώρα μας οφείλει να παραμείνει σταθερή στην εντατικοποίηση και στον εξορθολογισμό των εξοπλιστικών προγραμμάτων της, στην ενημέρωση των διεθνών οργανισμών και των εταίρων για την τουρκική παραβατικότητα και στην άρνηση έναρξης οποιασδήποτε μορφής διαλόγου επί θεμάτων επιλυμένων από τη Συνθήκη της Λοζάνης.

Για τα υπόλοιπα (οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ), τον 21ο αιώνα, ο διάλογος μεταξύ κρατών οφείλει να πραγματοποιείται υπό τις πρόνοιες και το σεβασμό του Διεθνούς Δικαίου και όχι με όρους «ανατολίτικου παζαριού».

*Αρθρογράφος-Διεθνολόγος

• Απρίλιος - Μαΐος - Ιούνιος 2023

Οι τόποι – σύμβολα και ο άνθρωπος

Γράφει ο Ηλίας Γιαννακόπουλος*

"Μια φούχτα χώμα να κρατώ και να σωθώ μ' / εκείνο" (Σολωμός).

πάρχουν τόποι που η παρουσία τους στον γεωγραφικό και ιστορικό χάρτη όπως και η αναφορά σε αυτούς ανασύρουν στην μνήμη μας μία ιστορία με τα σχετικά σύμβολα. Τόποι και σύμβολα είναι αξεχώριστα δεμένα και αλληλοτροφοδοτούνται νοηματικά. Πολλές φορές οι περισσότεροι άνθρωποι χωρίς να γνωρίζουν τον τόπο ως γεωγραφικό χώρο νιώθουν περίεργα έναν σεβασμό προς αυτόν, γιατί στο αξιακό τους σύστημα τον έχουν ταυτίσει με αφηρημένες έννοιες θετικά προσδιορισμένες.

Η αγωνιστικότητα, η αξιοπρέπεια, ο ηρωισμός, το αδούλωτο πνεύμα και το πάθος για ελευθερία αποτελούν το ιστορικό και νοηματικό οικόσημο αυτών των τόπων.

Αποτελεί ιστορική παραδοξότητα και γλωσσική ιδιαιτερότητα ένας γεωγραφικός χώρος (τόπος), οι άνθρωποι (ως πνευματικές και συναισθηματικές υπάρξεις) και μία αφηρημένη έννοια (π.χ. ελευθερία) να συνιστούν μία οντότητα αδιάσπαστη και νοηματικά πλήρη. Συνιστά, επίσης, ερμηνευτικό αγώνισμα ο προσδιορισμός εκείνου του παράγοντα (τόπος, άνθρωπος, αφηρημένη έννοια) που νοηματοδοτεί τους άλλους δύο. Η επίδραση του τόπου στον

ψυχισμό του ανθρώπου συνιστά μία κυρίαρχη άποψη, όχι όμως αποδεκτή από όλους.

ελευθερίας

Τα Σφακιά, η Μάνη, το Μεσολόγγι και το Σούλι πολιτογραφήθηκαν στην μνήμη του λαού μας ως τόποι όπου η θέληση για ελευθερία των κατοίκων τους ταυτίστηκε με την ανώτερη φύση του ανθρώπου. Δεν είναι οι μοναδικοί ελληνικοί τόποι αλλά αυτοί είναι οι πιο «αναγνωρίσιμοι» ως σύμβολα του υψηλού φρονήματος και της απείθαρχης βούλησης για ελευθερία.

Η τραχύτητα και το πετρώδες του εδάφους, χαλύβδωσαν τις ψυχές των κατοίκων που ιστορικά δικαίωσαν το ανώτατο νόημα

ζωής. Ένα νόημα ζωής που δεν προσδιορίζεται από εξωγενείς δυνάμεις, αλλά από την εδραία πεποίθηση των ανθρώπων πως ο φόβος του θανάτου και της θυσίας μπορεί να υπερνικηθεί όταν η ελευθερία αξιολογείται ως πρότερον έναντι της ατιμασμένης ζωής.

Στο δίλημμα των ανθρώπων αυτών των τόπων «ελεύθερη και φτωχή ζωή» ή συμβιβασμός και «πλούσια» ζωή προτίμησαν το πρώτο, αφού γι’ αυτούς ο πλούτος ήταν η πέτρα, το άγονο χώμα, ο ξηρός αέρας, ο λαμπρός ήλιος, οι σταγόνες της βροχής  και το άγριο κύμα. Κι αυτό γιατί γνώριζαν πολύ καλά μία μεγάλη αλήθεια:  «Ό,τι κατέχουμε, μάς κατέχει».

"Δρόμο να σχίσουν τα σπαθιά, κι ελεύθεροι να μείνουν"

Το Μεσολόγγι κατέχει ξεχωριστή θέση ανάμεσα στους ΤόπουςΣύμβολα κι αυτό γιατί ταυτίστηκε με την Ηθική Νίκη του ανθρώπου αγωνιστή ενάντια στην  υλική και στρατιωτική υπεροχή του αντιπάλου που πέτυχε μεν μία στρατιωτική νίκη,αλλά έχασε στο πεδίο της Ηθικής. Σχετικά με το Μεσολόγγι -Σύμβολο γράφει ο Μ. Κιτρομηλίδης:

"Το Μεσολόγγι ως εμβληματικός τόπος μνήμης, ως αρχέτυπο θυσίας, ως σύμβολο ελευθερίας, έχει αποβεί στην κοινή συνεί-

*Επ' ευκαιρία της Ηρωικής Εξόδου του Μεσολογγίου, 10-11 Απριλίου 1826. Μεσολόγγι: Το απόλυτο Σύμβολο του ελεύθερου ανθρώπου.

δηση του νέου ελληνισμού αστείρευτη πηγή συγκινήσεων και απαράμιλλο πρότυπο που καθορίζει τα ηθικά μέτρα και τις αξίες της συνύπαρξης και των συλλογικών επιδιώξεων μιας κοινωνίας η οποία επιθυμεί να υπάρχει ως ελεύθερο έθνος".

Η παγκοσμιοποίηση και οι τόποι - σύμβολα Σίγουρα κάποιοι θα μπορούσαν να αντιτείνουν πως στην εποχή της παγκοσμιοποίησης και των πολυπολιτισμικών κοινωνιών, όπου ο δεσμός με τον τόπο έχει αποδυναμωθεί, οι τόποι – σύμβολα μπορεί να εκλείψουν αφού στο αξιακό σύστημα των κοινωνιών κυριαρχεί ο φθηνός παροντισμός και η βιολογική επιβίωση με τους ανάλογους συμβιβασμούς. Ίσως στο μέλλον η έννοια πατρίδα να μην συγκλονίζει κανέναν και να θεωρείται μια παρωχημένη έννοια κλειστών και φοβικών κοινωνιών.

Για τους υπέρμαχους της παγκοσμιοποίησης και μιας άκριτης αποδοχής της οικουμενικότητας τα Σφακιά, η Μάνη και το Σούλι θα ερμηνεύονται ως το σύμβολο ενός τυφλού πατριωτισμού και ως τόποι θα αποσυμβολοποιούνται. Ίσως οι σύγχρονοι άνθρωποι, προϊόντα της ψηφιακής εποχής και γόνοι του Homo digitalis να νιώθουν την ανάγκη ενός άλλου δεσμού και συμβόλου, όπως μιας ομάδας (Real…) ή ενός εμπορικού προϊόντος – σήματος (Adidas, Ferrari, Coca – cola).

Κάθε εποχή έχει τα δικά της σύμβολα και τις δικές της «σημαίες». Αυτά αποτελούν και τα αξιολογικά κριτήρια με τα οποία ο μελλοντικός ερευνητής θα ερμηνεύει τις ανθρώπινες συμπεριφορές και το βαθύτερο υπόβαθρο κάθε πολιτισμού. Ο παραδοσιακός ηρωισμός θα φαντάζει ως μία αποκοτιά και οι τόποι – σύμβολα ως απομεινάρια μιας εποχής που το δέσιμο του ανθρώπου με τον τόπο του ήταν το κατάλοιπο ενός πρωτόγονου ναρκισσισμού.

Σε κάθε χώρα υπάρχουν τόποι – σύμβολα που συνδέθηκαν με σημαντικά ιστορικά γεγονότα και που στιγμάτισαν ανεξίτηλα την πορεία του λαού. Πολλοί από αυτούς τους τόπους συνδέθηκαν απόλυτα με κάποια πρόσωπα που την συγκεκριμένη ιστορική στιγμή εξέφρασαν την θέληση για ελευθερία και τα γενικότερα οράματα του λαού. Ως τέτοιοι τόποι – σύμβολα θα μπορούσαν να θεωρηθούν για την Ελλάδα ο Μαραθώνας –Μιλτιάδης, οι Θερμοπύλες – Λεωνίδας, η Αλαμάνα – Διάκος, τα Δερβενάκια – Κολοκοτρώνης.

Υπάρχουν, όμως, και τόποι – σύμβολα που δεν συνοδεύονται κατ’ ανάγκην από κάποιο ιστορικό πρόσωπο, όπως: τα Σφακιά, η Μάνη, το Σούλι, το Μεσολόγγι. Όλοι αυτοί οι τόποι – σύμβολα εξακολουθούν μέχρι και σήμερα να εμπνέουν τον λαό και να διδάσκουν στις νεότερες γενιές πως ο τόπος δεν συνιστά απλώς έναν γεωγραφικό χώρο αλλά κάτι που αναδεικνύει την «ιερότητα» του

δεσμού του ανθρώπου με αυτόν.

Οι Θερμοπύλες και η Ιθάκη

Δεν λείπουν, ωστόσο, και οι τόποι – σύμβολα που απέκτησαν διαχρονικά χαρακτηριστικά και παγκόσμια αναγνώριση. Χωρίς τις  Θερμοπύλες και την Ιθάκη η ανθρωπότητα θα ήταν φτωχότερη. Οι Θερμοπύλες ως τόπος – σύμβολο εκφράζουν την αμετάκλητη απόφαση των ανθρώπων να θυσιαστούν για την προάσπιση αξιών και ιδανικών «από το χρέος μη κινούντες». Συμβολίζουν το καθήκον που επιβάλλεται στον άνθρωπο όχι τόσο από τον νόμο «τοις κείνων ρήμασι πειθόμενοι» αλλά από το εσωτερικό αξιακό σύστημα. Αποτυπώνουν την νίκη της ηθικής και του πνεύματος επί της ύλης και της ποσότητας.

Από την άλλη πλευρά η Ιθάκη ως τόπος – σύμβολο αποτυπώνει

με ενάργεια τον ιερό δεσμό του ανθρώπου με την γενέθλια γη. Ο νόστος, αυτή η ιερή φλόγα, που σπρώχνει τον καθένα να γυρίσει και να «σβήσει» στην ιδιαίτερη πατρίδα του. Είναι ο απόλυτος σκοπός του ταξιδιού. Κι αυτό γιατί ο άπατρις και ο ανέστιος είναι ο δυστυχισμένος άνθρωπος. Όποια εκδοχή κι αν επιλέξουμε – Ομηρική ή Καβαφική – η Ιθάκη ακτινοβολεί ως παγκόσμιο σύμβολο και εμπλουτίζει καθημερινά το λόγο μας.

Επιμύθιον

Οι τόποι, λοιπόν, γίνονται σύμβολα και εμπνέουν υψηλές ιδέες στο βαθμό που οι άνθρωποι με τη δράση τους και τον συναισθηματικό δεσμό νοηματοδότησαν  με ξεχωριστό τρόπο τον τόπο ως γεωγραφικό χώρο. Τόποι, άνθρωποι και ιστορική μνήμη συνθέτουν μία πραγματικότητα που εμπεριέχει αλλά και υπερβαίνει τα επί μέρους συνθετικά στοιχεία. Γι’ αυτό στο άκουσμα ή στην ανάγνωση ενός τόπου – συμβόλου πυροδοτούνται ανάλογες σκέψεις και συναισθήματα συμβατά με όσα διαφύλαξε η μνήμη διαχρονικά.

Κάθε διαχωρισμός ή απόζευξη από τους τόπους – σύμβολα φτωχαίνει τον άνθρωπο τόσο συναισθηματικά όσο και πνευματικά. Κι αυτό γιατί οι τόποι – σύμβολα αφανώς αλλά «δεσποτικά» διαμορφώνουν τόσο την ατομική όσο και την εθνική ταυτότητά μας. Όσο κι αν το αγνοούμε ο καθένας «κουβαλά» μέσα του τον δικό του τόπο – σύμβολο. Όλοι είμαστε ένας τόπος – σύμβολο που χρειάζεται διερεύνηση…

*Φιλόλογος, Πτυχιούχος της Φιλοσοφικής Σχολής Αθηνών

• Απρίλιος - Μαΐος - Ιούνιος 2023

• IΠΠΙΚΟ ΤΕΘΩΡΑΚΙΣΜΕΝΑ

Σε συνέχεια

Ο

Η συμβολή του Καρδιολόγου στην ΣΝ

καρδιολόγος έχει πλέον στη διάθεσή του πάρα πολλές «έξυπνες» εργαστηριακές εξετάσεις, καθώς και λίαν αποτελεσματικά φάρμακα για να βοηθήσει με επιτυχία τον καρδιοπαθή. Με τις αιμοδυναμικές παρεμβάσεις του (αγγειοπλαστικές, ablation, βηματοδοτήσεις κ.λπ.) παρεμβαίνει δραστικά στην καλή εξέλιξη του εμφραγματία.

Η πρόοδος τα τελευταία 40 με 50 χρόνια που έγινε στη διάγνωση και θεραπεία της στεφανιαίας νόσου και άλλων καρδιοπαθειών είναι εκπληκτική. Σήμερα με τα πολλά και τελειοποιημένα εργαστηριακά μέσα που έχει στη διάθε-

σή του ο Καρδιολόγος, είναι σε θέση να κάνει ακριβείς διαγνώσεις και με τα νεότερα φάρμακα και τις αιμοδυναμικές

του παρεμβάσεις μπορεί να επιτυγχάνει αποτελεσματικές θεραπείες.

Διαθέτει υψηλής ακρίβειας εξετάσεις όπως:

• Καρδιογράφημα

• Υπερηχοκαρδιογράφημα

• Ντόπλερ

• Τεστ κοπώσεως

• Στρες έκο

• Σπινθηρογράφημα μυοκαρδίου

• 24ωρο Χόλτερ ρυθμού *Χόλτερ

πιέσεως

• Μαγνητική τομογραφία

*Ηλεκτροφυσιολογικούς ελέγχους κλασική Στεφανιογραφία *Αξονική αναίμακτη Στεφανιογραφία

Στεφανιογραφίες, *Αγγειοπλαστικές

τοποθετήσεις βηματοδοτών (συμβατικών και απινιδωτών)

Ηλεκτροφυσιολογικούς ελέγχους, *ablation

αντικατάσταση βαλβίδων διαδερμικά κ.ά.

Ως προς τα φάρμακα, μερικά από τα παλαιά όπως τα νιτρώδη, η δακτυλίτιδα και η ασπιρίνη χρησιμοποιούνται ακόμα με επιτυχία.

Φάρμακα τα οποία έχουν φέρει τη σημερινή μεγάλη πρόοδο στη θεραπεία

των καρδιοπαθειών είναι:

Οι ανταγωνιστές των υποδοχέων της Αγγειοπιεσίνης

Οι ανταγωνιστές του Ασβεστίου

Φάρμακα που βελτιώνουν την αιμάτωση του μυοκαρδίου, όπως η ranolazine

Τα νεότερα Αντιαρρυθμικά

Τα νεότερα Αντιαιμοπεταλιακά και αντιπηκτικά

Οι στατίνες οι οποίες με την πολύτροπη δράση τους πρωτοστατούν στην καταπολέμηση της αυξημένης χοληστερίνης.

Πώς γίνεται η αγγειοπλαστική;

πράξεις, όπως:

ιατρικές

Μπορεί δε να βοηθήσει τον καρδιοπαθή με πολλές «αιματηρές»

H νεότερη γενιά των β-αδρενεργικών αναστολέων

Οι ανταγωνιστές του Μετατρεπτικού Ενζύμου (α-Μεα)

Ο αγγειοπλαστική πρωτοξεκίνησε τo 1977 από τον Γερμανό Καρδιολόγο Andreas Gruentzig. Στην αρχή η διάνοιξη της στενωμένης αρτηρίας γινόταν

130 ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΜΕ ΕΚΛΑΪΚΕΥΜΕΝΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

μόνο με μπαλόνι. Διαπιστώθηκε όμως σύντομα ότι αρτηρία μετά τη διάνοιξή της έκλεινε ξανά σε μικρό χρονικό διάστημα. Έτσι επινοήθηκε το στεντ, ένα μεταλλικό πλέγμα το οποίο τοποθετείται σαν νάρθηκας στο σημείο που έχει γίνει η διάνοιξη με το μπαλόνι, για να κρατάει ανοιχτό το αγγείο και να αποφεύγεται η επαναστένωση.

Αλλά και μετά τη χρήση των στεντ τα αποτελέσματα βελτιώθηκαν μεν αλλά όχι στο σημείο που αναμενόταν. Γιατί και το πλέγμα σαν ξένο σώμα προκαλούσε ερεθισμό του ενδοθηλίου, με συνέπεια ανάπτυξη θρόμβων και συνδετικού ιστού.

Για τον λόγο αυτό επινοήθηκε η επένδυση των στεντ με αντιθρομβωτικό φάρμακο (επενδεδυμένα στεντ), πράγμα που έχει πλέον ελαττώσει στο ελάχιστο τις επαναστενώσεις. Στη διατή-ρηση βέβαια του καλού αποτελέσματος των Αγγειοπλαστικών συνέβαλλε τα μέγιστα και η χορήγηση διπλής αντιαιμοπεταλιακής αγωγής για 6-12 μήνες μετά την αγγειοπλαστική.

Αγγειοπλαστική με τοποθέτηση στεντ γίνεται και σε περιφερικές αρτηρίες με μεγάλη επιτυχία, σε ανευρύσματα της αορτής, σε στενώσεις των καρωτίδων και σε στενώσεις

των λαγονίων και των μηριαίων αρτηριών.

Πρώτη μέρα στο Πανεπιστήμιο. Ο καθηγητής, αφού μας συστήθηκε και μας καλωσόρισε, πρότεινε να γνωριστούμε μεταξύ μας, πλησιάζοντας κάποιον συμφοιτητή που μας ήταν εντελώς άγνωστος.

Σηκώθηκα να ρίξω μια ματιά, όταν ένιωσα ένα απαλό χτύπημα στον ώμο. Γύρισα. Η ακτινοβολία ενός ζεστού διάπλατου χαμόγελου έκανε ολόκληρη τη μικροσκοπική παρουσία της να λάμπει.

“Γειά σου όμορφε. Εϊμαι η Ρόουζ. Είμαι 87 ετών. Μπορώ να σε αγκαλιάσω;" Γέλασα

και ανταποκρίθηκα με ενθουσιασμό. “Φυσικά και μπορείς!”. Και με ζούληξε δυνατά.

“Πώς και είσαι στα θρανία σε μια τόσο νεαρή και αθώα ηλικία;”, την πείραξα. “Α!

είμαι εδώ για να γνωρίσω έναν πλούσιο σύζυγο, να παντρευτώ, να κάνω κάνα δύο παιδιά και μετά να αποσυρθώ και να ταξιδέψω σε όλο τον κόσμο”, ανταποκρίθηκε στο πείραγμά μου.

“Έλα, σοβαρά τώρα! Τί είναι αυτό που σε έκανε να πάρεις αυτή την πρόκληση, σε τέτοια ”ηλικία;" “Πάντα ονειρευόμουν να σπουδάσω στο Πανεπιστήμιο και να που τώρα τα κατάφερα!”, αποκρίθηκε και κέρδισε το θαυμασμό μου.

Γίναμε αμέσως φίλοι. Μετά τα μαθήματα συνηθίζαμε να περπατάμε μέχρι το φοιτητικό στέκι και να μοιραζόμαστε ένα μιλκσέικ σοκολάτας. Κάθε μέρα, για τους επόμενους τρεις μήνες φεύγαμε μαζί. Απολαμβάναμε ατέλειωτες συζητήσεις. Άκουγα γοητευμένος αυτή τη ζωντανή χρονομηχανή να μοιράζεται μαζί μου τις εμπειρίες της και τη σοφία της.

Με τον καιρό η Ρόουζ έγινε πασίγνωστη στο campus, έκανε φιλίες αμέσως όπου κι αν πήγαινε. Της άρεσε να ντύνεται όμορφα και να αφήνεται στην έλξη της προσοχής των άλλων φοιτητών. Στο τέλος του εξαμήνου η Ρόουζ έλαβε πρόσκληση να κάνει μια ομιλία στο χορό που διοργάνωνε ο αθλητικός σύλλογος. Δεν θα ξεχάσω ποτέ αυτά που μας δίδαξε. Αφού την προσφώνησαν, η Ρόουζ σηκώθηκε και ανέβηκε στο βήμα. Καθώς άρχισε την ομιλία της, της έπεσαν μερικά από τα χαρτιά της. Στενοχωρήθηκε κι ένιωσε λίγο άβολα. Προσπαθώντας να διατηρήσει την ψυχραιμία της, έσκυψε στο μικρόφωνο και είπε απλά:

“Λυπάμαι πολύ! Είμαι λίγο νευρική. Έκοψα τη μπύρα λόγω Σαρακοστής κι αυτό το ουίσκυ με έχει κάνει χάλια! Τέλος πάντων, δεν πρόκειται ποτέ να βάλω στη σειρά την ομιλία μου οπότε, θα σας πω απλά ό,τι γνωρίζω.”

Καθώς γελούσαμε, η Ρόουζ με έναν ήχο καθάρισε το λαιμό της και άρχισε την ομιλία της.

“Δεν σταματάμε το παιχνίδι επειδή γερνάμε. Γερνάμε επειδή σταματάμε να παίζουμε. Υπάρχουν μόνο τέσσερα μυστικά για να διατηρεί κάποιος τη νεότητα, να είναι ευτυχισμένος και επιτυχημένος.

Πρέπει να γελάμε και να βρίσκουμε λόγο να είμαστε ευδιάθετοι κάθε μέρα. Πρέπει να έχουμε ένα όνειρο. Όταν χάνεις το όνειρό σου, πεθαίνεις. Υπάρχουν τόσοι πολλοί άνθρωποι γύρω μας που είναι νεκροί και δεν το ξέρουν! Υπάρχει τεράστια διαφορά μεταξύ του γερνάω και μεγαλώνω. Όλοι γερνάμε και δεν χρειάζεται να έχουμε κάποιο ταλέντο ή ιδιαίτερη δεξιότητα για αυτό. Το θέμα είναι να μεγα- λώνεις βρίσκοντας πάντα την ευκαιρία μέσα στην αλλαγή.

Συνέχεια στην επόμενη σελίδα

Το να γερνάς είναι αναπόφευκτο, να μεγαλώνεις είναι προαιρετικό

Συνάντηση του Αρχηγού ΓΕΕΘΑ με την

Την Δευτέρα 27 Μαρτίου 2023 ο Αρχηγός ΓΕΕΘΑ Στρατηγός Κωνσταντίνος Φλώρος συναντήθηκε στο γραφείο του με την Αντιπεριφερειάρχη Ηπείρου με αρμοδιότητα σε θέματα που άπτονται της συνεργασίας με το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας κ. Παναγιώτα Μητροκώστα, Επίτιμο Μέλος του Συνδέσμου μας.

Κατά την συνάντησή τους, η οποία διεξήχθη σε ιδιαίτερα θερμό κλίμα, συζητήθηκαν θέματα αμοιβαίου ενδιαφέροντος με ιδιαίτερη έμφαση στο ευρύτερο έργο των Ενόπλων Δυνάμεων για την υποστήριξη της τοπικής κοινωνίας, στο πλαίσιο των παγίων οδηγιών και κατευθύνσεων της Πολιτικής Ηγεσίας.

Η Αντιπεριφερειάρχης Ηπείρου ευχαρίστησε τον Αρχηγό ΓΕΕΘΑ για την άμεση ανταπόκριση των Ενόπλων Δυνάμεων σε όλα τα θέματα για τα οποία ζητείται η συνδρομή τους, γεγονός που επιβεβαιώνει την αγαστή συνεργασία μεταξύ του ΓΕΕΘΑ και της Περιφέρειας Ηπείρου.

Μη μετανιώνεις για τίποτα. Εμείς οι μεγάλοι συνήθως μετανιώνουμε περισσότερο για αυτά που κάναμε παρά για αυτά που δεν κάναμε. Οι μόνοι άνθρωποι που φοβούνται το θάνατο είναι αυτοί που μετανιώνουν.

Έκλεισε την ομιλία της τραγουδώντας θαρραλέα το τραγούδι “The Rose” και προσκάλεσε κάθε έναν από μας να μελετήσει τους στίχους του και να βρει τη θέση τους στη καθημερινότητά μας.

Η Ρόουζ κατάφερε τελικά να πάρει το πτυχίο που ονειρευόταν όλα αυτά τα χρόνια. Μια βδομάδα μετά την αποφοίτηση έφυγε ειρηνικά στον ύπνο της.

Πάνω από δυο χιλιάδες φοιτητές τη συνόδευσαν στην τελευταία της κατοικία σαν φόρο τιμής σε αυτή την υπέροχη γυναίκα που απέδειξε με τη στάση ζωής της ότι ποτέ δεν είναι αργά για να γίνεις αυτό που πραγματικά είσαι: Ο ΕΑΥΤΟΣ ΣΟΥ !!!

Θυμήσου: το να γερνάς είναι αναπόφευκτο,

να μεγαλώνεις είναι προαιρετικό.

Ζούμε με ό,τι παίρνουμε,

αλλά η ζωή μας είναι αυτό που δίνουμε.

Το τραγούδι της Ρόουζ τελειώνει κάπως έτσι :

Όταν η νύχτα έχει υπάρξει τόσο μοναχική

και ο δρόμος τόσο μακρύς

και πιστεύεις ότι η αγάπη είναι μόνο για τους τυχερούς

και τους δυνατούς...

Θυμήσου: τον χειμώνα, βαθιά κάτω από το χιόνι, βρίσκεται ο σπόρος

που με την αγάπη του Ήλιου, την Άνοιξη γίνεται Ρόδο.

Αρθρογράφος : Άγνωστος

Απόδοση και διασκευή: Ευαγγελία Βασιλείου

Αντιπεριφερειάρχη Ηπείρου

να γερνάς είναι αναπόφευκτο, να μεγαλώνεις είναι προαιρετικό

Στρατηγός Φωτόπουλος «Αποκαλύπτει» τις

Ιστορικές Ρίζες του

Όπλου του Ιππικού

Στις 04 Μαΐου 2023, η μεγάλη στρατιωτική οικογένεια των

εν ενεργεία και εν αποστρατεία στελεχών του Στρατού

μας, «αποχαιρέτησε» στο νεκροταφείο Παπά-

γου, παρουσία και του Αρχηγού ΓΕΕΘΑ Στρα-

τηγού Φλώρου, τον Αντιστράτηγο ε.α. Χρήστο Φωτόπουλο, Επίτιμο Γενικό Επιθεωρητή

Γράφει ο Αντιστράτηγος ε.α. ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΚΥΡΙΑΚΟΣ Πρόεδρος ΣΑΙΤΘ

Εστιάζοντας στη δημιουργία του Ιππικού, ο Στρατηγός μας προσκόμισε σε φωτοαντίγραφο επιστολή με ημερομηνία 14(;) Απριλίου 1928, του Στρατιωτικού Διοικητή Ανατολικής Στερεάς Ελλάδας, Δημητρίου Υψηλάντη προς το πρώτο Κυβερνήτη της Χώρας, Ιωάννη Καποδίστρια με την οποία τεκμηριώνει την ανάγκη ύπαρξης σώματος Ιππικού και ζητά από τον Κυβερνήτη την

Ο Καποδίστριας, μετά την άφιξη του στην Ελλάδα τον Ιανουάριο του 1928 και την ανάληψή των καθηκόντων του διόρισε τον Δημήτριο Υψηλάντη ως Στρατάρχη του Στρατού και του ανέθεσε οργάνωσή του και τη μετατροπή του σε τακτικό στρατό με βάση τα ευρωπαϊκά πρότυπα. Πολύ σύντομα του ανέθεσε την αρχηγία του στρατού (άτακτες και τακτικές δυνάμεις) της Ανατολικής Ελλάδας, προκειμένου να εκδιώξει τους Τούρκους από την ΑνατοΤον Οκτώβριο του 1828, ο Στρατάρχης Δημήτριος Υψηλάντης, επικεφαλής των έξι χιλιαρχιών που είχαν συγκροτηθεί, πραγματοποίησε νικηφόρες επιχειρήσεις κατά των Τούρκων στη Βοιωτία και διατήρησε την περιοχή υπό ελληνικό έλεγχο. Στις 12 Σεπτεμβρίου 1829, διηύθυνε νικηφόρα την τελευταία μάχη του Αγώνα στην Πέτρα της Βοιωτίας. Εκεί, σύμφωνα πάλι με άλλη αναφορά του Υψηλάντη προς τον Καποδίστρια, κατά τη φάση της καταδίωξης «η σωτηρία των πεζών Τούρκων χρεωστείται εις την σημαντικότητα του ιππικού των και την συνέχειαν του λεπτοβολισμού

για διοργάνωση ημερίδας με θέμα την Ίδρυση – Οργάνωση του ¨Όπλου του Ιππικού το 19ο αιώνα. Δυστυχώς, η διετής αναστολή τέτοιων εκδηλώσεων λόγω της πανδημίας, μας στέρησε αυτή τη χαρά της παρουσίας του αλλά και την παροχή της συμπυκνωμέ-

Ο Καποδίστριας λοιπόν αντιλαμβανόμενος πλήρως την εισήγηση του Στρατάρχη προχώρησε στην κατασκευή λαμπρών στρατώνων Ιππικού στο Άργος, η οποίοι σώζονται σε πολύ καλή κατάσταση μέχρι σήμερα !!!

Οι στρατώνες αυτοί κτίστηκαν αρχικά από τους Ενετούς τη δεκαετία 1690 και λειτούργησαν ως νοσοκομείο, το οποίο διηύθυναν οι Αδελφοί του Ελέους. Οι Τούρκοι μετέτρεψαν το κτίσμα σε

• Απρίλιος - Μαΐος - Ιούνιος 2023

• IΠΠΙΚΟ ΤΕΘΩΡΑΚΙΣΜΕΝΑ

αγορά (μπεζεστένι) και κάθε Κυριακή γινόταν εκεί το μεγάλο παζάρι της ευρύτερης περιοχής. Στο ίδιο κτηριακό συγκρότημα

στεγαζόταν και το οθωμανικό ταχυδρομείο. Κατά την επανάσταση το κτίριο υπέστη μεγάλες καταστροφές και σύμφωνα με μαρτυρίες ξένων περιηγητών είχε μεταβληθεί σε ερείπια. Το κτήριο ανακαινίσθηκε

ριζικά, τα έτη 1828-1829 και το 1830 προστέθηκε και τέταρτη πτέρυγα στη βόρεια

πλευρά της μεγάλης αυλής. Εκεί λοιπόν, το 1830, πρωτολειτούργησαν οι στρατώνες

του Ιππικού. Την ανακαίνιση - ανοικοδό-

μηση του κτιρίου υλοποίησε ο αρχιτέκτο-

νας Λάμπρος Ζαβός που καταγόταν από

την Ιθάκη και η επιστασία των εργασιών

πραγματοποιήθηκε από τον Υπολογαγό

του Μηχανικού Κ. Φωτάκη. Στο ισόγειο του

3 πτερύγων (ανατολική, νότια και δυτική) σταβλίζονταν τα άλογα, και στον επάνω όροφο ήταν οι θάλαμοι των στρατιωτών.

Στη νέα βόρεια πτέρυγα, στεγάζονταν το διοικητήριο και οι κοιτώνες των αξιωματι-

κών. Η πτέρυγα αυτή ήταν η πλέον λαμπρή

Χειρόγραφη επιστολή

από αρχιτεκτονικής απόψεως, αλλά καταστράφηκε σχεδόν ολοκληρωτικά από πυρκαγιά τον Μάιο 1833 και ανοικοδομήθηκε εκ νέου από τους Βαυαρούς (1833). Στη νέα βόρεια πτέρυγα, το μεν ισόγειο λειτούργησε ως διοικητήριο και στέγαζε και διοικητικές υπηρεσίες ενώ και πάλι το όροφος διαμορφώθηκε σε κοιτώνες αξιωματικών.

Το 1858, άρχισε να κατασκευάζεται το Ιπποδρόμιο φρουράς Αθηνών στο Πεδίον του Άρεως, το οποίο και λειτούργησε το 1861, δηλ. στα τελευταία χρόνια της βασιλείας του Όθωνα. Συνεπώς το Ιππικό εγκατέλειψε το Άργος και «μετακομίζοντας» στην Αθήνα. Μόλις το 1889 επανέρχεται κάποια μονάδα ιππικού στο Άργος και για σύντομα χρονικά διαστήματα (1889-1890 και 1891-1892). Υπάρχουν πολλά δημοσιεύματα της εποχής, σε τοπικές εφημερίδες της Αργολίδας, με τα οποία εκφράζονται παράπονα προς τις κυβερνήσεις και διατυπώνεται η άποψη ότι «οι Αξιωματικοί μας δεν θέλουν να μετασταθμεύσουν εις το Άργος, διά να μη χάσουν τα γλυκίσματα του ζαχαροπλαστείου Γιαννάκη, να μη χάσουν την μπύραν και την εκλεκτήν μαγειρικήν της Ήβης, διά να μη χάσουν τας λοιπάς απολαύσεις των ντελικάτων της πρωτευούσης».

Τα έτη 1893-94 οι στρατώνες λειτούργησαν εξ ανάγκης ως σχολείο, επειδή κατέρρευσε η στέγη του καποδιστριακού σχολείου του Άργους.Το Μάιο 1899, έλαβε χώρα στους χώρους των στρατώνων, η πρώτη Πανελλήνια Γεωργοκτηνοτροφική έκθεση. Στη τελετή εγκαινίων παρέστη και ο Βασιλιάς Γεώργιος Α΄, διότι η διοργάνωση ήταν γεγονός με πανελλήνια σημασία. Την περίοδο 1905 – 1912, οι στρατώνες στέγασαν μονάδα πεζικού και στη συνέχεια Τούρκους αιχμαλώτους των βαλκανικών πολέμων.

Το Δεκέμβριο του 1913,συγκροτήθηκαν μεραρχιακά συντάγματα Ιππικού της νεοσυγκροτούμενης τότε Μεραρχίας Ιππικού.

Το Β Σύνταγμα Ιππικού συγκροτήθηκε με έδρα το Άργος και εγκαταστάθηκε στους ήδη υπάρχοντες στρατώνες, οι οποίοι και λειτούργησαν μέχρι το 1920. Μετά την Μικρασιατική καταστροφή του 1922, φιλοξενήθηκαν, για λίγο, Μικρασιάτες πρόσφυγες. Την πενταετία 1927-1932, οι εγκαταστάσεις χρησιμοποιήθηκαν από

τη Σχολή Έφιππης Χωροφυλακής.

Τη περίοδο 1932-1936, οι στρατώνες ανακαινίζονται και αντικαθίστανται τα ξύλινα δάπεδα του 1ουόλοφου με νέα από οπλισμένο σκυρόδεμα. Δυστυχώς τότε κατεδαφίστηκε, η βορεινή πτέρυγα, λαμπρής αρχιτεκτονικής, η οποία χαρακτηρίστηκε από σχετική έκθεση αξιωματικού του Μηχανικού, ως ετοιμόρροπη. Την ίδια περίοδο εγκαταστάθηκε εκεί το 6ο Σύνταγμα Πυροβολικού. Κατά τη διάρκεια της κατοχής οι στρατώνες χρησιμοποιήθηκαν από τις δυνάμεις κατοχής, ως χώροι ανακρίσεων και βασανισμών. Στρατιωτικές υπηρεσίες στεγάστηκαν για τελευταία φορά εκεί, τη περίοδο 1955-1968 και έκτοτε εγκατελείφθησαν

από τη Στρατιωτική Υπηρεσία.

Το 1971 ο Δήμος Άργους αγόρασε

έκταση και τα κτήρια από το Ταμείο

Εθνικής Άμυνας (ΤΕΘΑ,) σε συμβολική

τιμή. Ευτυχώς το 1978, κηρύχθηκαν για

πρώτη φορά διατηρητέοι και έτσι γλύτωσαν από την εμμονή του Δήμου να τους κατεδαφίσει και αξιοποιήσει διαφορετικά τη έκταση που δεσπόζει στο κέντρο της πόλης του Άργους.

Επιστολή Στρατάρχου Υψηλάντη προς Κυβενητική Καποδίστρια

(Ευανάγνωστη, αλλά δυστυχώς χωρίς πνεύματα)

Εξοχώτατε !

Πληροφορούμαι, ότι ο Ίππαρχος ΧατζηΧρήστος Βούλγαρης διωρίσθη εις την Εκστρατείαν της Κρήτης. Από την αξίαν αυτήν προέρχεται πάλιν η σμικρότης του εδώ Ιππικού, το οποίον για μυρίους τρόπους επάσχισα να αυξήσω μέχρι των 56 ίππων, εν ω αριθμείτο εις μόνους 30 ίππους εθνικούς και ιδιόκτητους , όταν εξεστράτευον από Μέγαρα.

Είναι φανερά προς την Εξοχότητά σας η δύναμις του ιππικού εις τας εκστρατείας, χωρίς τούτου αδύνατον θετικώς να εκταθώσιν οι πεζοί εις τους κάμπους, και δυσκολεύεται η δέουσα διαφύλαξις των πεδινών χωρίων, όσο είναι ελεύθερα ήδη. Δια να κατασταθή όμως ωφέλιμον τούτο, είναι αναγκαία η αύξησίς του και δια τούτο παρακαλώ την Εξοχότητά Σας να διατάξητε το Γενικόν Φροντιστήριον, ώστε να προμηθεύση τα μέσα του μέτρου τούτου. Εις τα εδώ μέρη και παρεμπρός ευρίσκονται ίπποι με τιμήν μετρίαν, χρήσιμοι εις την ιππασίαν. Ελπίζω λοιπόν να καταστήσω εν Σώμα Ιππέων δυνατόν ως προς την κατάστασιν του Στρατοπέδου με όλην την δυνατήν Οικονομίαν. Δεν παραπονούμαι για την υστέρησιν του αξίου ΧατζηΧρήστου, διότι είμαι ευχαριστημένος για την ευπήθειαν και την ανδρείαν του Κ. Αθανασίου Πασσάλογλου, γνωρίζοντος την καλήν διοίκησιν της Ιππομαχίας. Με εβεβαίωσαν περί τούτου οι μέχρι τούδε περιστάσεις, εις τας οποίας ευρέθη.

υποσημειούμαι Ευσεβάστως Ευσεβέστατος

Εκ του Γεν. Στρατοπέδου της Λεβαδείας ο κατά την Α. Ελλάδα Στρατάρχης

Την 14(;) Απριλίου 1828 Δ. Υψηλάντης

Ένας Καταστροφέας Αρμάτων

M18 Hellcat Περιμένει…

Οι καταστροφείς αρμάτων Μ18 εισήλθαν σε χρήση, από τους Αμερικανούς. κατά το 2ο παγκόσμιο πόλεμο. Κατασκευάστηκαν πάνω από 2500 οχήματα και χρησιμοποιήθηκαν από

τον Ιούλιο του 43 μέχρι το τέλος ων επιχειρήσεων. To M18 χαρακτηρίστηκε ως ο καλύτερος καταστροφέας αρμάτων του πολέμου.

Γράφει ο Αντιστράτηγος ε.α. ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΚΥΡΙΑΚΟΣ Πρόεδρος ΣΑΙΤΘ

ιέθετε κινητήρα Continental 400 ίππων και με βάρος

μόλις 17,7 τόνους ήταν ένα πολύ γρήγορο «άρμα» με ταχύτητα μέχρι και 80 χλμ/ώρα (!!!). Έφερε το πολύ ισχυρό

και μακρύ

πυροβόλο των 76 χιλ. που έφεραν και τα πλέον βελτιωμένα άρματα Sherman. Η θωράκισή του ήταν ελαφριά, ενώ ο πύργος ήταν ανοικτός (απ’ εκεί και ο προσδιορισμός του, ως καταστροφέας αρμάτων). Συνεπώς ήταν ένα ελαφρύ και ταχύτατο «άρμα», εξοπλισμένο μ’ ένα εξαιρετικό πυροβόλο που αποτελούσε τον κύριο οπλισμό άρματος βάρους 30 τόνων !!! Στην Ελλάδα παραχωρήθηκαν από το 1952 μέχρι το 1954, 127 οχήματα Μ18. Με αυτά, εξοπλίσθηκαν τα 397, 398 και 399 Συντάγματα Καταστροφέων Αρμάτων (ΣΚΑ), τα οποία, το 1959 αναδιοργανώνονται σε Επιλαρχίες καταστροφέων αρμάτων (ΕΚΑ). Από το 1964 έως το 1967, οι ΕΚΑ αναδιοργανώνονται, με τη σειρά τους, σε ΕΜΑ (Επιλαρχίες Μέσων Αρμάτων) αντικαθιστώντας τα Μ 18 με άρματα Μ47. Τα δε Μ18 αποσύρθηκαν.

Τη περίοδο 1969 – 1971, συντηρείται και ενεργοποιείται αριθμός οχυρωματικών έργων και οχυρών της «Γραμμής Μεταξά» και σ’ αυτό το πλαίσιο μικρός αριθμός πύργων Μ 18, εγκαθίσταται

εντός νέων, σκυρόδετων, αμυντικών έργων, ως σταθερά πυροβολεία.

Σήμερα διασώζονται ως μουσειακά άρματα, 2 καταστροφείς Μ 18 στο ΚΕΤΘ, ενώ λιγοστοί πύργοι συνεχίζουν να βρίσκονται στην εγκαταλειμμένη πλέον «Γραμμή Μεταξά».

Μετά από σχετικές πληροφορίες, έφεδροι του Όπλου μας και μέλη του Συνδέσμου μας (ΣΑΑΙΤΘ) επισκέφθηκαν και φωτογράφησαν ένα ακόμη «ξεχασμένο» Μ 18 που βρίσκεται πακτωμένο στο Πεδίο Βολής Μελινικιτσίου, του 10ου Συντάγματος Πεζικού (Βόρεια των Σερρών). Το πακτωμένο (με σκυρόδεμα) «άρμα»

προφανώς το χρησιμοποιούσαν για εκπαιδευτικές βολές για τους εφέδρους και τα πληρώματα που επάνδρωναν τα σταθερά πυροβολεία. Σήμερα συνεχίζει να στέκει «αγέρωχο» και ξεχασμένο, περιμένοντας από εμάς να επηρεάσουμε τη μελλοντική του τύχη.... Έχουμε κάποια σχέδια και προτάσεις προς τη Διεύθυνση του Όπλου μας και θα τις επικοινωνήσουμε καταλλήλως…

Επάνω:Το «ξεχασμένο» Μ 18 που βρίσκεται πακτωμένο στο Πεδίο Βολής Μελινικιτσίου. Επί του πύργου ο έφεδρος υπίλαρχος Γιώργος Φερίζης Κάτω: Μ18 κατά την εορτή των 70 ετών του Όπλου μας στο ΚΕΤΘ, το Νοέμβριο του 2016.

Απρίλιος - Μαΐος - Ιούνιος 2023

Η μόνη σίγουρη

ελευθερία

Αυτό το υπέροχο έργο του ελληνοαμερικανού γλύπτη Ζένου Φρουδάκη (γεννήθηκε στο San Francisco το 1951). Θεωρώ ότι αποτυπώνει αυτή τη διάθεση που είναι το αίτημα

της εποχής και εγώ θέλω να προκαλέσω: Απελευθερωθείτε από το καλούπι σας. Σπάστε

τα δεσμά! Κι ο ίδιος ο Φρουδάκης λέει ότι το γλυπτό αυτό είναι για τον αγώνα, για την

επίτευξη της ελευθερίας μέσα από τη δημιουργική διαδικασία... Είναι

είναι στη φυγή

Robert Frost (1874-1963)