Join 4

Jonge journalisten over internationale samenwerking nummer 4 december 2008

Kaapstad

special

56

pagina’s

reportages, inte rviews, tips, impressies en achtergronden

villa’s n e s p i h towns t lidaritei o s n e id aparthe rechten n e s n e en en m r e i d s i u h hartjes n e d d a p n schild e n e m dro rclub e p p u s g en tafelber

inleiding ‘Je ziet het pas als je er een tweede keer bent geweest.’

Een schijnbaar Cruyfiaanse opmerking, maar die zeker van toepassing is op (jonge) journalisten die voor het eerst naar een ontwikkelingsland reizen. Voor iedereen eigenlijk. Het is lastig om binnen twee of drie weken de cultuur van een land te doorgronden, de politieke situatie te begrijpen en de economische aspecten van een maatschappij bloot te leggen. In deze Join wordt de vraag opgeworpen of dat überhaupt wel mogelijk is.

criminaliteit, rassenongelijkheid, discriminatie en de grote verschillen tussen rijk en arm. Zonder overigens te beweren dat deze er niet zouden zijn.

Niet te lang over nadenken: deze Join laat een positieve kant van Zuid-Afrika zien. Soms kritisch, misschien soms positief, maar ja hebben we ons portie criminaliteit en onveiligheid niet gehad? In elk geval voor even kun je in deze Join wegduiken in het leuke Zuid-Afrika.

Studenten van de Windesheim School of Media tonen een nieuwe kant van het land, met minder nadruk op

Wil je meer lezen en meer weten? Kijk dan voor de weblogs die de studenten tijdens hun reis bijhielden, de filmpjes, meer foto’s en artikelen op www.beyondyourworld.nl.

Voor je ligt het resultaat van een jonge groep journalisten, die straks in de journalistiek nog voldoende kunnen bewijzen wat voor een ellende er op deze wereld is.

Ik hoop dat ze de ervaring met Join in Zuid-Afrika niet helemaal vergeten.

Stefan Verwer, directeur lokaalmondiaal

inhoud

5 19 30 36

Een nieuwe apartheid.

In Zuid-Afrika reis je binnen twintig minuten van de derde naar de eerste wereld. Waarom nemen de inkomensverschillen alleen maar toe?

Sloppenbewoners helpen elkaar In de sloppenwijken van Kaapstad gaat het om overleven. Daarom kun je niet zonder elkaar.

Een reportage over onderlinge Afrikaanse solidariteit.

Human Rights Day Concert Ieder jaar wordt in Kaapstad een bijzonder mensenrechtenconcert gehouden. Join vroeg de bezoekers hoe ze denken over hun eigen mensenrechten en dat van anderen.

De Pollsmoor Prison De sfeer in de beruchte Pollsmoor Prison is grimmig. Waarom kent Zuid-Afrika zoveel jeugdige gevangenen?

En verder…

40 46 47 53

Een wedstrijd in de ZuidAfrikaanse eredivisie Afrika en voetbal zijn twee begrippen die onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn. Op bezoek bij een wedstrijd in de Zuid-Afrikaanse eredivisie.

Een positief geluid uit Zuid-Afrika Inwoners van Zuid-Afrika staan op om de mooie kanten van hun land te laten zien. En die zijn er voldoende.

See it, share it, change it Wat kun jij doen voor een betere wereld? Een heleboel! Praktische tips van Mirjam Wulff.

Jonge mediamakers en hun vak

2 Renske irriteert zich aan vrolijke Afrika verhalen 8 Introductie Zuid-Afrika 10 Geen weg terug op de Tafelberg 12 Dierenzorg voor de allerarmsten 15 Vooroordelen over een jongenschool 22 De Supperclub 25 Over dromen en schildpaddenhartjes 28 Tuberculose, een vergeten ziekte 34 J’burg, the place to be 42 Welkom in Camps Bay 44 Werk voor 80 cent? Graag!

49 En verder 58 Column Femke: cultuur of cliché?

Zijn jongeren alleen in zichzelf geïnteresseerd of valt dat wel mee? En hoe bereik je ze met mediaprogramma’s?

‘Het is een cliché dat het snel en hyperig moet zijn voor jongeren.’

join

editorial renske

Ze zijn allemaal zo vrolijk in Afrika tekst Renske de Greef fotografie Leonard Faüstle

T

oen ik een half jaar in Tanzania woonde, huurde ik een huis in een lokale wijk. Ik was de enige blanke daar, iedereen kende me en wist mijn naam (al was dat niet Renske, mijn ouders hadden niet bepaald een internationale carrière voor mij in gedachten toen ze die naam kozen. Een niet-Nederlander die Renske probeert te zeggen klinkt als iemand die een haarbal ophoest.

Dus gaf ik mezelf in Tanzania een nieuwe naam: Aisha.

Zo noemden mijn Marokkaanse buren in Amsterdam me, bovendien kon ik dan urenlang naar Cheb Khaled luisteren en doen alsof hij over mij zong). Als ik naar buiten liep, stormden alle buurtkinderen op me af alsof ik van Smarties was gemaakt, waarna ze me allemaal wilden aanraken (en één meisje likte ook altijd daadwerkelijk mijn arm. Schattig. En ook vrij verontrustend). Ik wandelde erg graag door mijn wijk, waar ik vrolijk de marktmannen groette met een ingewikkelde handjeklap, bij mijn buren even een hapje pikzwarte vis-ugali proefde (en weer wist hoe de Duivel smaakte) en een hele sliert kindjes me lachend achtervolgden alsof ik een volleerde rattenvanger was. Ik ben als kind jarenlang geïndoctrineerd door Disney, en mijn wandelingen door de wijk leken wel wat op een zeer etnische Disney-film, waarin dikke vrouwen zingend de lakens wasten, een paar kippen wegschoten door het opstuivende zand en iedereen elkaar zwaaiend groette.

join

editorialrenske Een perfect plaatje, waar niemand zorgen heeft, iedereen altijd vrolijk is en iedereen altijd lacht. En dat is ook wat je altijd hoort als mensen naar Afrika zijn geweest. ‘Ze zijn zo vrolijk’, vertellen mensen diep onder de indruk aan hun familie als ze eenmaal terug zijn in Nederland. ‘Ze hebben helemaal niets, en toch lachen ze allemaal.’ Middelbare vrouwen met hennarood haar en Afrikaanse kralenkettingen voegen hier vaak graag aan toe: ‘Ze zijn zo puur, zo niet-materialistisch. Ze zeggen dan wel dat wij rijk zijn en zij arm, maar eigenlijk is het andersom hoor.’ (Dit zijn ook de vrouwen die meestal een jonge, knappe, uitgeprocedeerde Ghanees aan de arm hebben, liefst in traditioneel gewaad en met bril). ‘Wij zijn altijd maar bezig met consumeren, altijd meer, meer, meer.

Maar zij niet’, stellen ze als Afrika-kenners onder elkaar. ‘Zij zijn met zo weinig tevreden. Ze wonen in een kale hut en lopen uren voor een emmertje water.

Overal is aids en afval en narigheid. En toch blijven lachen. Wat een levenskracht! Wat een positivisme! Dat is pas rijkdom. Daar kunnen wij nog wat van leren.’

Het is ook zo dat die lach opvalt, zo’n brede grijns vol blikkerend witte tanden in een vrolijk bruin gezicht. Iedereen lacht naar je. Kindjes, werkmannen, oude vrouwen die in de schaduw de was doen. Maar betekent dat ook dat ze gelukkig zijn? Dat ze inderdaad tevreden zijn met wat ze hebben, vrolijk blijven onder de ellende en absoluut niet verlangen naar meer? Dat ze blij zijn met de kale hut en met de urenlange wandeling naar water, en niet talen naar nieuwe spullen? Dat zij beter af zijn dan wij?

Ik hoor de mantra van de gelukkige, tevreden en lachende mensen in Afrika al een hele tijd, ook weer in deze Join.

En ik vind het een van de slechtst onderbouwde meningen ooit. Hoezo, mensen zijn gelukkig? Omdat ze lachen? Wat moeten ze dan, de hele dag jankend met fietsspaken in hun arm kerven, begrijpen

we dan pas dat er verdriet is? Is geluk af te meten aan hoeveel er gelachen wordt? En hoe kan je een lach beoordelen? Betekent een lach in China hetzelfde als in Frankrijk? Weet je wel genoeg van de cultuur af als je even in een land bent -zoals de jonge journalisten van deze Join- om zulke beweringen te kunnen doen? Als mensen je in een coffeeshop in de VS begroeten met een ‘how do you do?’, vergezeld door een stralende lach, menen ze dat dan? Misschien is ook de lach in Afrika een beleefdheidsvorm, of is overduidelijk ongeluk tentoonspreiden taboe. Misschien wordt er wel gelachen uit ongemakkelijkheid, omdat die Westerlingen daar staan, midden in hun dorp, met hun kaki afritsbroeken en op de achtergrond dampende SUV’s, hun gezicht verscholen achter enorme telelenzen omdat ze zo graag zo’n fotogeniek lachend negerkindje willen kieken om te tonen aan het thuisfront: zie hoe vrolijk ze zijn.

Daarbij vind ik het ook behoorlijk arrogant. Een beetje alsof die mensen die allemaal zo onder de indruk zijn van dat positivisme met zijn allen een soort mierendorp bekijken, en vertederd tegen elkaar zeggen: ‘Ach god, wat snoezig.

Ze zijn allemaal zo druk bezig. Ook al zijn het maar kleine miertjes die helemaal niks hebben. Nou, wij hebben dan wel yoga en literatuur en automatische aardbei-ontkroners, maar hier kunnen we nog wat van leren hoor.’ Wat een pedante, paternalistische en postkolonialistische mening! Wéér weten wij het beter: die negertjes hebben het eigenlijk maar goed voor elkaar, zo met zijn allen in hun mesthutjes. Bovendien gaat het er vanuit dat je alleen maar gelukkig kan zijn met de luxe die wij bezitten. Want laten we eerlijk zijn: wat was het leven waard voor de uitvinding van de airco?

Natuurlijk bedoelen mensen het niet slecht. En ik weet zelf ook niet genoeg af van de cultuur in bijvoorbeeld Malawi om te zeggen of de eeuwige lach gemeend is, en inderdaad betekent dat

ze gelukkiger zijn. Er was laatst een onderzoek naar geluk en volgens mij scoorde Malawi erg laag. Maar, zullen de meesten zeggen: hoe meet je geluk? Ik weet het niet. Maar ik weet wel iets over materialisme, en tevredenheid. Want de mensen die ik in Tanzania tegenkwam, de personages uit mijn gelukkige Disneyfilm, die me allemaal zo lief toelachten, die wilden allemaal consumeren. Die wilden allemaal een auto, een Ipod, een laptop, een groter huis. Als ik voor een paar dagen wegging vroegen ze me om een cadeau, en dan bedoelden ze geen leuk sjaaltje of zelfgeplukt bloemetje, maar een walkman of een telefoon. Toen ik uiteindelijk weer terug naar Nederland ging, fleemden de buurvrouwen dat ik hun beste vriendin was, en met keiharde emotionele chantage probeerden ze allemaal mijn bed of koelkast te bemachtigen. Ze hébben misschien minder, maar dat betekent niet dat ze minder wíllen.

En dat is geen verwijt, maar juist erg begrijpelijk. Maar ik wil liever niets meer horen over de Zen-Boeddhistische Tickle Me Elmo-Afrikaan. Volgens mij hebben wij die bedacht.

Renske de Greef (24) is schrijfster en columniste. Op haar zestiende begon ze bij spunk.nl, het online jongerenmagazine. Daar brak ze door met de column Lust, waar gebundeld in boekvorm al meer dan 12.000 exemplaren van zijn verkocht. Daarna volgden de boeken Ja/Nee (samen met Jan Hoek) en het spraakmakende Seks in Afrika. In 2007 verscheen haar debuutroman ‘Was alles maar Konijnen.’

join

zuid-afrika

Een nieuwe

De inkomensverschillen zijn bijna nergens zo groot als in Zuid-Afrika.

join

zuid-afrika

apartheid De rit van het vliegveld naar het centrum van Kaapstad laat de verschillende werelden van Zuid-Afrika zien. Het begint met de zwarte townships, aan weerskanten van de snelweg staan krotjes met muren en daken van golfplaten, dieren lopen los rond en overal ligt afval. Een paar kilometer verderop rij je door schone straten met mooie hoge flats, chique restaurantjes, gigantische winkelcentra en overwegend blanke mensen. Of rij nog even door en je komt in Camps Bay. Hier vind je luxe villa’s met zeezicht. Wandelend langs het strand over de zonnige boulevard waan je je in Miami.

In Zuid-Afrika reis je binnen 20 minuten van de derde naar de eerste wereld. tekst en fotografie Berber Hania

N

iet alleen de woonsituatie laat de verschillen zien, overal waar je komt valt het op. In de supermarkt zijn de caissières zwart en is de manager blank, in de grote winkelcentra is het winkelend publiek grotendeels blank en de schoonmakers zijn zwart.

Ook op het strand en in de kroeg: de verschillen tussen blank en zwart voel

je altijd en overal. In de wet bestaat geen apartheid meer, op straat zie je het overal.

Sinds 1994, het jaar dat de apartheid is afgeschaft, zijn zwart en blank politiek gezien gelijk. Economisch gezien is het grootste gedeelte van de zwarte bevolking het nog niet gelukt om op hetzelfde niveau als de blanken te komen.

Sterker nog, de zwarte bevolking heeft het sinds 1994 economisch alleen maar zwaarder gekregen (zie kader). Hoe kan dat? Hoe kan het dat dit land met een van de meest progressieve grondwetten ter wereld en zulke ambitieuze plannen, tot nu toe niet in staat is geweest om de grootste verschillen het land uit te helpen? Hoe kan het dat de kloof tussen arm en rijk sinds de ‘bevrijding’ in 1994 alleen maar groter is geworden?

Heftige onderhandelingen Aan het presidentschap van Nelson Mandela gingen heftige onderhandelingen vooraf. Nelson Mandela begon de onderhandelingen met grote idealen.

Het Freedom Charter (de vrijheidseisen) was opgesteld, en 50.000 vrijwilligers waren naar het platteland en de townships getrokken om de eisen van het volk op te schrijven. Een paar van deze eisen waren meer land voor de landlozen, menswaardige lonen en kortere werktijden, het recht op verblijf en bewegingsvrijheid, en gratis onderwijs voor iedereen.

De blanken van Zuid-Afrika, die grotendeels achter president De Klerk van de Nasionale Party stonden, beseften dat ze op politiek vlak niet langer konden winnen, maar deden er alles aan om de rijkdom die ze tijdens het apartheidstelsel hadden verzameld veilig te stellen.

Op het politieke front won Mandela. De

join

zuid-afrika

Join is op zoek naar jouw mening: wat vind jij van Join? Vul de enquete in op de website www.beyondyourworld.nl

de herverdeling onmogelijk en behielden de rijke blanken hun mijnen, landbouwgrond, hun rijkdom.

zwarten hadden hun vrijheid terug. En in de wet waren zwart en blank gelijk.

De aandacht ging uit naar de politieke overwinningen van Mandela, maar op de achtergrond vonden de economische onderhandelingen plaats.

Hier werd door het ANC (African National Congress, de partij van Mandela) veel toegegeven. De centrale bank, die de macht had om het budget van de regering te beperken, werd onafhankelijk van de regering en bleef onder de leiding van Chris Stals, die tijdens de apartheid ook al aan het hoofd van de bank stond. De minister van financiën, Derek Keyes, mocht ook na het apartheidsregime zijn baantje houden. Later toen de ambitieuze plannen van de nieuwe regering moesten worden uitgevoerd, bleek dit moeilijker dan eerst gedacht.

De enorme schulden van het apartheidsregime werden stilzwijgend doorgegeven aan de nieuwe regering. Een groot deel van het budget ging hier aan op. Meer budget voor de regering van de centrale bank? Meneer Stals had daar geen zin in. De herverdeling van het land ging ook niet door. Dit kwam doordat de onderhandelaars op het laatste moment akkoord gingen met een toevoeging aan de grondwet, waarin stond dat al het privé-bezit beschermd is. Hierdoor werd

join

Groeiende economie Zuid-Afrika streefde naar een westerse vrijemarkteconomie, waardoor het land grotendeels afhankelijk werd van buitenlandse investeerders. Ook sloten ze zich om die reden aan bij het Internationaal Monetair Fonds (IMF). Maar in de overeenkomsten die met het IMF waren ondertekend, werd onder andere een beperking van de lonen beloofd. Dit maakte een verhoging van het minimumloon onmogelijk.

Deze belofte kon niet worden verbroken, want dat zou het land onbetrouwbaar maken voor de buitenlandse investeerders die het probeerde aan te trekken.

Deze lieten al weinig van zich horen omdat Zuid-Afrika nog te instabiel was en het niet kon opboksen tegen de echte lage lonen landen zoals India en

China. De groeiende economie was grotendeels te danken aan de rijke aarde van het land, namelijk goud, kolen en landbouw, maar deze sectoren waren in handen van de rijke blanken.

Zuid-Afrika is het meest welvarende land van het Afrikaanse continent. Maar als je het land van dichterbij bekijkt, blijkt dat de welvaart grotendeels aan één kant van de bevolking zit. De zwarte bevolking had aan het einde van het apartheidsregime al een enorme achterstand op het gebied van opleiding, financiën en ondernemersvaardigheden. De regeringen van de afgelopen veertien jaar zijn er tot nu toe niet in geslaagd die verschillen genoeg te verminderen. Vandaag is het land het levende bewijs van wat er gebeurt als je politieke en economische hervorming scheidt. De werkloosheid is enorm en de inkomensverschillen zijn bijna nergens ter wereld zo groot als in Zuid-Afrika.

Enkele feiten over Zuid-Afrika • De economie van Zuid-Afrika is de afgelopen jaren sterk gestegen, maar de zwarte bevolking heeft hier weinig van geprofiteerd • Zuid-Afrika staat op de zesde plaats van landen met de grootste inkomensverschillen ter wereld • In 1994 moesten 2 miljoen Zuid-Afrikaners ronkomen van minder dan een dollar per dag, in 2006 waren dat er 4 miljoen • Het werkloosheidspercentage onder de zwarte bevolking is gestegen van 23 procent in 1991 naar ongeveer 50 procent in 2008 • 57 procent van de zwarte bevolking leeft onder de armoedegrens tegenover één procent van de blanke bevolking

zuid-afrika

In Zuid-Afrika reis je binnen twintig minuten van de eerste naar de derde wereld.

join

zuid-afrikaintroductie tekst Sabriya Mussani en Maaike Roelofs

FEITEN EN CIJFERS Staatsvorm: Republiek President: Kgalema Motlanthe Hoofdstad: Pretoria (bestuurlijke macht) Kaapstad (wetgevende macht) Bloemfontein (rechterlijke macht) OfficiĂŤle talen: Afrikaans, Engels, Zoeloe, Xhosa, Swazi, Ndebele, Zuid-Sotho, Noord-Sotho, Tswana, Venda, Tsonga.

Inwoners: 43.786.115 Valuta: Rand (ZAR)

join

zuid-afrikaintroductie

Uitgaan Voor een leuke avond stappen in Kaapstad moet je op Long Street zijn. Een leuke, gezellige en kleurrijke straat met restaurants, cafés, live muziek en lounges. Er is voor iedereen wel wat te vinden. The Waiting Room is een gezellige loungebar waar je rustig met de avond kan beginnen. Met een leuke jonge crowd kun je op de kleine dansvloer uit je dak gaan op r&b, jazz, funk, soul en triphop. Er staan grote banken waar je lekker onder het genot van een heerlijke cocktail van de loungemuziek kunt genieten.

The Dubliner heeft een wat ouder publiek en zeven dagen in de week live muziek. Een leuke ouderwetse Ierse pub waar je de hele avond kunt meezingen met alle hits door de jaren heen.

Met een groot balkon met uitzicht op Long Street is Fiction duidelijk the place to be op Long Street. Fiction richt zich vooral op nieuwe en opkomende dj’s die muziekstijlen laten horen die nog niet zo bekend zijn.

Ze noemen zichzelf ook wel een underground club.

Volgens de Capetowners the best place on the street.

Afrikaanse taal De Afrikaanse taal is afkomstig uit de 17de eeuw en vloeit voort uit het Nederlands met invloeden van enkele andere talen. Het Afrikaans heeft veel dezelfde klanken als de Nederlandse taal, maar er zijn ook Vlaamse overeenkomsten te vinden. In 1925 werd het Afrikaans door de Unie van Zuid-Afrika erkend.

Hoe gaat het met u?: Hoe gaan dit met u?

Hoe heet jij?: Wat is jou naam?

Bedankt: Dankie Alstublieft: Asseblief Hallo, leuk u te ontmoeten: Hallo, fyn om u te ontmoet Hoe laat is het?: Hoe laat is dit nou?

Winkelen Voor echte Zuid-Afrikaanse spulletjes moet je op Green Market Square zijn. Dit is één van de oudste en populairste markten van Kaapstad. Vroeger haalden schippers hier hun producten die ze meenamen op doortocht naar een verre bestemming. Nu vind je er armbandjes, echte Afrikaanse maskers, kleding, Afrikaanse kunst en handgemaakt servies. Je kunt hier alles vinden. Om het plein liggen genoeg restaurants en cafés voor een hapje en een drankje. De levendige markt trekt veel publiek en is iedere dag geopend.

Voor bekende merken zoals Billabong, Guess, Roxy, Quicksilver en Louis Vuitton kun je terecht in het luxe Waterfront. Het winkelcentrum ligt aan de haven van Kaapstad tussen Robbeneiland en de bekende Tafelberg. Voor een ritje naar het eiland waar Nelson Mandela gevangen heeft gezeten, kun je vanaf hier op een van de boten stappen die je in een uur voert naar de voormalige gevangenis. Voor diegenen die dit te lang vinden duren, is er een helikopter beschikbaar. Toeristen kunnen zich in Waterfront gerust een paar daagjes vermaken. De mall heeft namelijk meer dan 400 winkels. Vergis je niet in de prijzen, dit luxe winkelcentrum is wel ietsjes duurder dan de markt in Kaapstad.

Politiek Zuid-Afrika heeft altijd al een ingewikkelde politiek gehad. Het land is van de apartheid, naar een democratisch land gegaan waar iedereen voor de wet gelijk is. Momenteel is het ANC (Afrikaans Nationaal Congres) de belangrijkste politieke partij van het land.

Op 20 september 2008 is de voormalige president Thabo Mbeki afgetreden. Mbeki heeft dit na aandringen van zijn partij gedaan, omdat hij ANC-leider Jacob Zuma wilde vervolgen wegens corruptie. Zuma was vice-president van Zuid-Afrika totdat hij in 2005 ontslagen werd door Mbeki. De rechter heeft Zuma hiervan vrijgesproken. Mbeki moest hierdoor aftreden en tegelijkertijd stapte ook een derde van de ministerraad op.

Kgalema Motlanthe heeft Mbeki opgevolgd als voorlopig president tot aan de verkiezingen van april 2009.

De verwachtingen zijn dat ANC-leider Jacob Zuma het stokje dan overneemt.

Lees de weblogs op www.beyondyourworld.nl join

zuid-afrika

Geen weg meer terug op de Tafelberg Eén van de activiteiten die je zeker moet ondernemen in Kaapstad is het zien van de Tafelberg. Nu is dat niet zo moeilijk, want de platte berg is vanuit elke hoek in Kaapstad te zien. Het uitzicht vanaf de berg zélf is echter te mooi om te missen. Daarom stond van tevoren vast dat de groep studenten van Windesheim koste wat het kost de Tafelberg op moest.

Eén lastige keuze bleef over: beklimmen we de berg zelf of doen we het op de makkelijke manier? tekst en fotografie Lars Wendel 10

join

K

aapstad, Riverview Lodge, acht uur ‘s ochtends: Studenten van hogeschool Windesheim stappen vrolijk of met een ochtendhumeur de bus in. De Tafelberg zou vandaag eens even beklommen worden, had ook de chauffeur begrepen.

Uitdrukkingen op het gezicht van de chauffeur verraden echter al dat ons heel wat te wachten staat. Welgeklede studenten op slippers passeren hem terwijl hij ze vol verbazing nakijkt.

‘De chauffeur maakt zich zorgen over jullie welzijn, misschien kunnen jullie beter goede schoenen aandoen en een trui meenemen’, deelt de docent mee.

Heeft de groep aanstormende journalisten zich dan nu al verkeken op de gevaren van de Tafelberg?

Het zonnetje meldt zich inmiddels boven Kaapstad. Het enige wat de groep nog kan behoeden voor de Tafelberg is het ‘tafelkleed’, maar er is geen wolkje te zien bovenaan de

zuid-afrika

‘Het is nu ieder voor zich en wie niet aan kan haken wordt achtergelaten’ platte berg. Terwijl de chauffeur een Zuid-Afrikaans koor door de speakers laat galmen, wordt het steeds stiller in de bus. ‘It’s a perfect day to go up the mountain’, belooft de gids ons nog.

Dan stopt de bus, met inmiddels al een behoorlijk uitzicht over Kaapstad.

De rij voor de kabelbaan is langer dan de kabelbaan zelf. Is het dan zo gek om het pad naar boven te bewandelen?

Uitstappen, afscheid nemen van de studenten die de beklimming niet zien zitten en richting het wandelpad dan maar. Het wandelpad is in tegenstelling tot het bakje van kabelbaan nog nergens te bekennen. Is het dan écht zo gek om naar boven te lopen?

druppels door is er gelukkig ook nog wat te genieten. Het uitzicht wordt namelijk elke stap omhoog indrukwekkender en daar mag tijdens de zware beproeving natuurlijk ook van genoten worden. Wel liggen de rotsen willekeurig omhoog naar de top, dus kijken waar je je voeten plaatst is een vereiste. Tussendoor wordt er uitgerust en geposeerd om de topprestatie vast te leggen. Daar heb je overigens niet alle tijd voor aangezien er regelmatig kinderen naar boven komen springen over het smalle pad, met een tempo waar je bang van wordt. Het smalle pad moet daarvoor natuurlijk wel even vrijgemaakt worden.

Zware beklimming Met aan de

Onzekerheid groeit Of je nu

linkerzijde het prachtige Kaapstad, wordt het wandelpaadje gezocht dat ons naar boven moet leiden. Het is een tocht van ongeveer twee uur. Geen punt natuurlijk want het is prima weer. Daar is dan het opstapje/trapje naar het vermeende wandelpad. Na tien minuten sluipt er echter angst in de ploeg: was dat wel een opstapje of begon daar gewoon het wandelpad? Dan zou er namelijk een zware beklimming volgen die niemand voor mogelijk had gehouden. Het laatste blijkt waar. Het zonnetje dat eerder ’s ochtends met gejuich werd onthaald, kan nu wel eens de vijand worden.

Angstige blikken over en weer, de watervoorraad inmiddels al gehalveerd en nog bijna twee uur te gaan.

snel of langzaam de berg beklimt, het einde moet een keer in zicht komen.

Als je eenmaal begint aan de klim, is er geen weg meer terug. Eigenlijk kun je de top al na een uurtje zien, maar de onzekerheid groeit. Zal dat de top wel zijn of gaat het daarna nog een keer stijl omhoog? Vlak voor het bereiken van die top is er nog één (en de enige) mogelijkheid om even van een stukje schaduw te genieten. Een paar meter hoger zie je waarom iedereen een keer op de Tafelberg moet zijn geweest. Het fantastische uitzicht op de oneindige Atlantische Oceaan is schitterend en een beter uitkijkpunt op het zuidelijkste punt van ZuidAfrika zul je niet krijgen. Ook al zie je het tijdens de klim even niet meer zitten, van vermoeidheid is geen sprake meer op de top. Ook vanwege de plotseling vlakke oppervlakte.

‘Foto machen? Aber natürlich!’ De pijnlijke confrontatie met een Duitse toerist(e), lopend op de altijd stijl-

Na wat collectieve rustmomenten valt de groep uiteen. Het is nu ieder voor zich en wie niet aan kan haken wordt achtergelaten. Dat zijn de harde wetten van de Tafelberg. Tussen de zweet-

volle Crocs-slippers, is alweer een feit.

Die heeft zonder twijfel gewoon de kabelbaan genomen! Een paar meter verder staat een bekakt stelletje foto’s te schieten vanaf een statief. Wat een luie toeristen weer, die maken zich er wel heel makkelijk vanaf! Zo is het gevoel na de beklimming alleen nog maar bevredigender. In mijn zweterige t-shirtje loop ik er hoofdschuddend aan voorbij. Met een tijd van 1 uur en 45 minuten mogen ik en mijn medelopers best tevreden zijn.

Champagne Genietend van het

uitzicht gaan we op zoek naar het lunchcafé. Duitse schlagermuziek galmt plotseling van de rotsen. Een Duits trio op leeftijd zet het toeristische beeld op de Tafelberg nog maar eens wat kracht bij. Aangekomen bij het café staat er een massa luie, kabelbaannemende toeristen te wachten om de lunch naar binnen te werken.

Wat is er nou ook mooier dan ordinair schransen bovenop de Tafelberg? Op de rand van de berg zit een stelletje champagne te drinken. Ook die man heeft het zwaar: hij moet straks de drie tassen vol camera’s en statieven weer het overbevolkte bakje van de kabelbaan in sjouwen.

Zelfs op de top van de Tafelberg ontkom je niet aan één van de grote problemen in Zuid-Afrika, namelijk het tekort aan stroom. En daar balen de verwende toeristen natuurlijk ook van.

De kabelbaan draait een poos niet en dat is te merken aan de dichtbevolktheid bovenop de berg. Op een gegeven moment moeten de Windesheim studenten echter ook naar beneden, dus wordt er aangesloten in de enorme rij.

Je moet de sportieve prestatie natuurlijk niet overdrijven door de berg ook weer te voet af te dalen. Eenmaal stijl naar beneden glijdend blijft het uitzicht schitterend. Wat een gemak vergeleken met de beklimming. De tocht duurt ditmaal vijf minuten, maar het gemak van de terugreis weegt niet op tegen het prachtige uitzicht tijdens de beklimming.

join

11

zuid-afrika

Dierenzorg voor de allerarmsten Midden in het hart van de overbevolkte township Khayelitsha staat een dierenkliniek. Op een klein stukje grond staan enkele grote lichtblauwe scheepscontainers, een met golfplaten bedekt afdakje en wat bankjes.

Welkom bij Mdzananda, Kaapstads enige dierenkliniek in een township. tekst Maaike Roelofs fotografie Maaike Roelofs/IFAW

12

join

zuid-afrika

M

dzananda is een kliniek voor de gemeenschap. De mensen uit Khayelitsha en omgeving kunnen in deze primitieve kliniek voor bijna niets hun hond of kat laten behandelen. Sterilisaties zijn gratis. Check-ups, wasbeurten en kleine operaties worden alleen in rekening gebracht als men dit kan betalen. Dus een bezoek is geheel vrijblijvend. Dit vond ik zo indrukwekkend dat ik besloot een dagje mee te lopen om te kijken wat deze mensen allemaal doen.

Na lang regelen heb ik dan eindelijk een afspraak met Christina Pretorius, hoofd communicatie bij het International Fund for Animal Welfare (IFAW). Mdzananda is een van hun grootste projecten in Zuid-Afrika. Christina neemt mij en nog twee andere klasgenoten mee naar de kliniek in Khayelitsha. Na ongeveer twintig minuten in de auto te hebben gezeten, komen we aan in de township. De deuren van de pick-up truck gaan op slot en ik denk nog: “als dit maar goedgaat.”

Eenmaal aangekomen op het terrein krijgen we een rondleiding door de kliniek.

De eerste container van ongeveer tien bij drie meter is de operatiekamer waar Dr. Darren, de dierenarts van de kliniek, net een hond opereert. Aan de linkerkant liggen honden uit te slapen van hun narcose, vaak na een sterilisatie. Rechts is de operatietafel. Onder het opereren legt Darren uit dat de hond is neergestoken.

Waarschijnlijk door een paar kinderen of iemand die zijn woede op de hond heeft afgereageerd. Gelukkig hebben ze het bloeden kunnen stoppen en zijn ze bijna klaar. Poeh, dat is wel even slikken.

Even later vraagt hij zijn assistent het verder af te handelen en loopt hij met ons mee. De dierenarts laat alle containers zien. De ene dient als operatiekamer, de andere als behandelkamer en de laatste is het ‘ziekenhuis’ zoals hij dat noemt. Daar liggen de dieren in grote ijzeren kooien met spijlen ervoor beter te worden.

‘Overal zie je arme kinderen, toch doet het aanzien van één klein hondje me meer’ Overstuur Mijn oog valt meteen op een klein lichtbruin hondje. Zo te zien nog een puppy. Het beestje lijkt nog kleiner door de enorme kooi. Trillend op zijn pootjes met geen grammetje vet aan zijn lijfje kijkt hij me aan. Vaag hoor ik Darren vertellen dat hij vanochtend is binnengebracht en dat ze niet weten wat hij heeft.

Ik hoor zijn woorden, maar heb alleen maar oog voor dit kleine diertje. Hij vecht voor zijn leven terwijl mijn eigen lobbes lekker thuis ligt te slapen. Wanneer één van mijn klasgenoten overstuur naar buiten loopt, houd ik het ook niet meer droog. Overal zie je arme kinderen, toch doet het aanzien van één klein hondje me meer en het wordt mij té veel.

Na even te zijn bijgekomen van alle schrik, praten we buiten met Darren over de kliniek. Hij heeft in Pretoria gestudeerd voor dierenarts en werkt sinds 2003 in Mdzananda. Hij vertelt dat dit de enige dierenkliniek in een township is en dat er veel vraag is naar hun zorg, ook buiten Khayelitsha. Maar op dit moment zijn ze alleen in dit gedeelte actief. ‘Er is genoeg te doen. We rijden iedere dag met vijf mobiele klinieken door Khayelitsha en gaan naar de mensen toe om hun dieren te helpen. Ik vind het belangrijker om een aantal dieren goed te helpen dan veel dieren een beetje’, aldus Darren.

Ja, dat klinkt wel logisch. Khayelitsha is immers zo groot. In dit gebied van 25 kilometer lang, leven meer dan één miljoen mensen. Dat is een derde van de bevolking van Kaapstad. Deze mensen kunnen niet eens voor zichzelf zorgen, maar hebben wel huisdieren. Eén op de drie mensen heeft één of meer honden,

voornamelijk zodat ze over het huis kunnen waken. Genoeg werk aan de winkel dus!

Mobiele kliniek Dan is het tijd om mee te gaan met de mobiele kliniek. De spullen worden in een overdekte pick-up truck geladen. Een teil, zeep, een kistje met benodigdheden voor vaccinaties en wat dekens. Samen met Cecyl, een medewerker van de kliniek, zit ik achter in de truck. Op mijn schoot ligt mijn notitieblokje waar ik al mijn waarnemingen en bevindingen in opschrijf. Cecyl begint te vertellen over zijn werk voor Mdzananda. Hij werkt vanaf 1999 in de kliniek en vaccineert de dieren. Hij heeft er geen opleiding voor gedaan, wel is hij aan het studeren voor Animal Welfare Assistent (dierenartsassistent). Dat krijgt hij aangeboden via de kliniek.

We gaan eerst naar C-side, een wijk in Khayelitsha. Daar gaan we honden wassen en vaccineren. Cecyl legt hij uit dat het niet altijd even druk is en dat het altijd even afwachten is. Maar als we aankomen, staan er al vier mensen te wachten. ‘Ja, het is druk’, verzekert hij me wanneer we uit de pick-up truck stappen. De spullen zijn de auto nog niet uit of de eerste hond wordt al gewassen.

Water mag gepakt worden bij een huisje naast het pleintje. Het wordt steeds drukker. Nog meer mensen komen met hun honden aangelopen, aangelijnd of gewoon los. Ze willen hulp. vlooienband Even later sta ik met een man te praten wiens hond zojuist een bad heeft gehad tegen vlooien en teken. Voor vier rand, dat is nog niet eens veertig eurocent. Maar voor deze

join

13

zuid-afrika mensen is dat heel wat. Zij verdienen ongeveer twintig rand per dag. De man met wie ik sta te praten wil niet voor de camera waarmee mijn klasgenoten aan het filmen zijn. Hij is bang. Wel vertelt hij me in vertrouwen dat de pitbulls die nu worden gewassen slechte honden zijn.

Ze vechten met elkaar en met andere honden. ‘Vechten ze dan voor geld?’ vraag ik. Dat weet hij niet, wel is hij bang voor de honden. Hij wil er niet bij in de buurt komen. Even later bedankt hij me en loopt weg, want de pitbulls komen onze kant op. Ik kijk nog een keer om, maar hij is al verdwenen naar een van de piepkleine huisjes in deze enorme wijk.

Mijn klasgenootjes zijn inmiddels aan het filmen. Om hen heen staan allemaal kinderen nieuwsgierig naar de camera te kijken. Eén meisje kijkt me aan en lacht. Ik lach terug en dan kijkt ze verlegen weer weg. Ondanks alle ellende hier, zijn de mensen ontzettend aardig en lijken ze echt gelukkig. Ze maken het beste van hun leven en geven echt om hun dieren. Zo ook een jonge vrouw die antwoord geeft voor de camera. Haar hond zit naast haar. Ze vertelt dat haar hond Lesley veel voor haar betekent. ‘Hij is net mijn broer.’ Lesley zit ondertussen tevreden naast haar te kwispelen. Zo zie je maar weer dat ook in townships, waar mensen bijna niets hebben, ze toch zo’n hechte band hebben met hun huisdier.

Bleekscheten Na een uur hebben heel wat honden een bad gehad en vertrekt de mobiele kliniek naar Driftsands, een andere wijk in Khayelitsha dat langs de snelweg ligt. Een heel ander gebied ook dan C-side. Hier staan de huisjes niet dicht naast elkaar, maar juist verder van elkaar op een grote zandvlakte.

Eenmaal aangekomen legt Juta, de bestuurder, ons uit dat we even moeten wachten. De man op wie hij wacht heeft nogal veel honden. ‘Dertien in totaal’, zegt hij en loopt richting zijn huis.

Ondertussen raken we in gesprek met een vrouw die staat te kijken wat we allemaal aan het doen zijn. Misschien is ze ook wel komen kijken omdat er opeens drie bleekscheten voor haar deur

14

join

‘Ze maken het beste van het leven en geven echt om hun dieren’ staan. ‘We zien hier niet zoveel toeristen’, vertelt ze in gebrekkig Engels. Wanneer we haar uitleggen dat we hier zijn voor onze studie, lacht ze naar ons. Of ze ons begrepen heeft weten we niet.

Dan komt er opeens een hele troep honden aangelopen. Twee grote windhonden, een herder en twee bassets.

Ze worden vastgehouden door kinderen. Vooral de windhonden zijn zo sterk dat de kleintjes bijna omver gelopen worden. Allemaal krijgen ze een bad tegen vlooien en teken. De baas van de honden houdt ze vast en wast ze in de teil. Ondertussen sta ik met Juta te praten. Hij werkt nu vijf jaar als bestuurder en rijdt iedere dag met de kliniek door Khayelitsha. Zelf vaccineert hij niet, wel helpt hij mee met het wassen. Nadat alle honden een bad hebben gehad, gaat de eigenaar een jerrycan halen. Hij giet het vieze badwater met nog een beetje sop erin. ‘Dat doet hij altijd’, vertelt Cecyl.

‘Anders gooien wij het toch weg, hij wast

zijn honden er later nog een keertje mee.’

Samen zetten we de spullen weer in de jeep. Moe en aangedaan van alles wat ik gezien heb, zit ik in de truck weer naar Cecyl te luisteren. Ondertussen ben ik aantekeningen in mijn notitieblok aan het maken. Eenmaal aangekomen bij de kliniek maken we nog een praatje met Darren. Dan worden we weer opgehaald door Christina. Met een emotioneel gevoel stap ik in haar auto. Het was me het dagje wel. Ik zit onder het hondenslijm en voel me vies, maar het was wel indrukwekkend. Na een lange douche stap ik ’s avonds in mijn bed. Het duurt even voordat ik in slaap val, met alle belevenissen van de dag nog in mijn achterhoofd.

Mdzananda is in 1997 opgericht door een man uit de sloppenwijken. Hij had een hond en kwam erachter dat je als inwoner van een township geen toegang hebt tot medische zorg voor dieren. Dierenklinieken waren er alleen maar in rijke gebieden, in Zuid-Afrika ook wel white areas genoemd.

Veel mensen in townships hebben geen auto en taxichauffeurs laten geen dieren in hun auto toe. Ook deze man kon niet met zijn hond naar een dierenkliniek elders en ondernam zelf actie.

Hij vroeg zijn werkgevers geld te doneren voor een scheepscontainer en startte samen met vrijwilligers een kleine dierenartspost. Ze begonnen met één dag per week en zijn van daaruit gegroeid. Sinds het International Fund for Animal Welfare in 1998 hulp ging bieden, is het project alleen maar groter geworden. Er werken nu negen mensen in loondienst en daarnaast nog een aantal vrijwilligers. De kliniek is zes dagen per week open.

Sinds 2000 is er water, een schaars goed dat moeilijk te krijgen is in een township. Vaak moeten mensen een stuk lopen om bij een gezamenlijke plaats water te halen. Elektriciteit hebben ze tot op de dag van vandaag nog steeds niet.

zuid-afrika

‘De hersenen van jongens werken anders dan die van meisjes’ Vooroordelen over een jongenschool

Rondebosch. Een mooie buurt in Kaapstad, Zuid-Afrika. Dit is nog eens iets anders dan de krotten langs de kant van de snelweg. Hier geen armoedige huisjes te bekennen. Daar sta ik dan voor de privé-school Rondebosch Boys Preparatory School, met een medestudente die me vergezelt. ‘Het is vast een blanke school, er zullen wel geen donkere kinderen te bekennen zijn’, was de gedachte die regelmatig door mijn hoofd schoot. Ook begreep ik niet waarom er nog steeds jongensscholen zijn. Een gemengde school is toch veel beter voor de sociale ontwikkeling? Vooroordelen genoeg, ik weet het, maar wie heeft ze niet? Tijd om het zelf te ondervinden. Tekst en fotografie Sharon Molema

R

ond kwart voor tien worden we door een taxichauffeur afgezet.

Via een zij-ingang van de school lopen we binnen op het schoolplein. Op het plein is het vrij rustig. Enkele leerlingen in uniformen zitten op een stoepje lekker hun eten naar binnen te werken.

Tot mijn verbazing zie ik een donker jongetje, en nog één. Is mijn vooroordeel dan toch ongegrond? We lopen verder, op zoek naar de receptie. Daar worden we ontvangen door de secretaresse van de directeur. Niet veel later komt er een grote blanke man op ons afgelopen. Hij

join

15

zuid-afrika

heeft een autoritaire, maar toch vriendelijke uitstraling. Het verwondert me dan ook niets als hij zich voorstelt als Tony Ryan, directeur van de school. Hij vertelt ons dat we eerst een rondleiding van iemand anders krijgen en er daarna de gelegenheid is om hem te interviewen.

We worden opgehaald door Grant. Hij is geen docent maar verantwoordelijk voor de honderd sportteams die zich op de school bevinden. Gelukkig heeft hij tijd om ons een rondleiding te geven.

Op het moment dat we samen met hem richting het schoolplein lopen, wordt de stilte plotseling verbroken. Uitgelaten jongens rennen heen en weer. Het is pauze en dat betekent spelen! Een vrolijk gezicht. Verschillende groepjes beginnen zich te vormen. Zittend op de grond een kaartspelletje spelen of rennend over het schoolplein. Het kan allemaal, maar discipline genoeg. Jongens die hun blouse uit de broek hebben of kniekousen die op de enkels hangen, worden hier door Grant op aangesproken.

Terwijl we al pratend aan het lopen zijn, valt mijn oog op een groepje jongens die achter elkaar, verspreid over vier rijen, op de grond zitten. Wat zou daar aan de hand zijn?

Grant legt uit: ‘Elke ochtend hoor je twee verschillende bellen. De eerste bel is een teken dat alle jongens in een rij op

16

join

de grond moeten zitten. Bij de tweede bel moeten ze klaar zijn. Deze jongens waren vanochtend echter niet klaar toen de tweede bel ging. Dus nu mogen ze het overdoen, maar dan de hele pauze.’

Schoollied Mijn eerste vooroordeel is al gauw volledig weggenomen. Overal waar ik kijk zie ik niet alleen blanke jongens, maar ook donkere. Dat alle jongens erg vrolijk en druk zijn is niet zo verwonderlijk. Vandaag is de laatste schooldag, want de vakantie breekt aan.

De klaslokalen zijn inmiddels allemaal leeg. Enkele vergeten tassen en jasjes hangen eenzaam aan een kapstok buiten het lokaal. Omdat het de voorlopig laatste schooldag is, wordt iedereen om half 11 in de hoofdzaal van de school verwacht. Het is een drukte van belang.

Maar liefst 710 jongens in de leeftijd van zeven tot en met dertien jaar verzamelen zich, rij aan rij. Hier wordt strikt op toegezien door de docenten. Kinderen die een bepaalde prestatie, voor bijvoorbeeld een sportactiviteit hebben geleverd, krijgen een certificaat op het podium van de directeur. Nadat Tony Ryan ook ‘zijn’ jongens heeft toegesproken en er gezamenlijk het schoollied is gezongen, verdwijnen de leerlingen uit het zicht. Op naar huis om bijna drie weken vakantie te vieren.

Op de vraag waarom het belangrijk is dat er nog steeds jongensscholen bestaan in Zuid-Afrika geeft de 54-jarige Tony Ryan graag antwoord: ‘De hersens van jongens werken anders dan die van meisjes. Jongens hebben behoefte om te spelen, zich uit te leven. Meisjes daarentegen gaan liever naar school om te leren. Jongens houden van voetbal, meisjes weer van ballet. Daarom is het zo belangrijk dat dit voor beide kanten gerealiseerd kan worden. Wij bieden dit voor jongens aan.’

Moedertaal van Mandela Ouders betalen 17.000 Rand per jaar voor hun kind. Dit komt neer op ongeveer 1500 euro. Maar hier krijgen ze dan ook veel voor terug. De kinderen worden verplicht om in ieder geval één sport te beoefenen, maar dat is niet zo moeilijk als je hoort waar ze de keuze uit hebben. De verschillende soorten sporten zijn onder andere cricket, basketbal, zwemmen, atletiek, hockey, karate, rugby, squash, tafeltennis en waterpolo. Ook staat de school bekend om haar talenonderwijs. In Kaapstad worden drie talen gesproken, namelijk Engels, Afrikaans en Xhosa. Engels is de voertaal op de school, maar de directeur vindt het ook belangrijk dat de andere twee talen door de jongens wordt gesproken. ‘Ik spreek

zuid-afrika

s ‘We zijn niet trot sop onze apartheid geschiedenis’ ze alledrie. Xhosa kon ik zelfs eerder spreken dan Engels. Het is belangrijk dat de jongens deze drie talen ook krijgen. Afrikaans is tenslotte de moedertaal van Zuid-Afrikaners en Xhosa is weer de moedertaal van Nelson Mandela.’

Nelson Mandela. De naam zegt al genoeg.

Geschiedenis staat dan ook in een hoog vaandel op de Rondebosch Boysschool. ‘Natuurlijk zijn we op dit stukje geschiedenis niet trots. Maar het spreekt voor zich dat de leerlingen zich bewust zijn van wat zich nog niet zo heel erg lang geleden heeft afgespeeld in dit land. De jongens waren nog niet geboren toen deze apartheidsstrijd werd gestreden en later officieel in 1994 werd afgeschaft’, aldus de directeur.

Niet alleen in sport kunnen de jongens zich uitleven.

Ook het maken van muziek is erg geliefd onder de leerlingen van de privéschool. Zo hebben ze een jongenskoor met 120 leerlingen. Ryan: ‘Als je naar gemengde scholen hier in Zuid-Afrika kijkt, zul je niet veel jongens zien die in een koor zitten. De jongens die dat wel doen, worden vaak de ‘nerds’ van de school genoemd. Hier zul je dat niet zien. Het maakt niet uit of ze nu zingen of liever basketbal spelen.

Iedereen is gelijk.’

En dat vindt de headmaster erg belangrijk: gelijkheid.

Als klein kind werd Ryan gepest en tot op de dag van vandaag zal hij dat nooit vergeten: ‘Iedereen op deze school weet dat ik vroeger gepest ben. Ik vind het dan ook belangrijk dat je respect voor elkaar hebt. Niet alleen naar je ouders, maar ook naar je klasgenoten toe. Merk ik dat er pesterijen zijn op deze school, dan zitten hier zeker consequenties aan vast.’

feiten • De school werd opgericht in 1897 en bestaat dus nu inmiddels 111 jaar.

• Tony Ryan is nu 11 jaar directeur van de school en nog niet van plan hiermee op te houden.

• De apartheid heeft toch enigszins zijn sporen op de school nagelaten. Tijdens de apartheid was Rondebosch een witte school. Inmiddels is dit wel veranderd.

Ongeveer dertig procent bestaat nu uit donkere kinderen. Er wordt hard gewerkt om dit percentage omhoog te krijgen.

• Er zitten 710 jongens op de school. Dit aantal is verspreid over zeven groepen. In het Engels worden groepen grades genoemd. Per grade zijn er weer vier klassen.

In grade 1 zijn ze zes of zeven jaar oud en in grade 7 dertien jaar.

• In grade 1 tot en met grade 4 krijgen de jongens alleen les van juffen. Dit omdat de leerlingen volgens de school dan in de verzorgende leeftijd zitten en het belangrijk is om in die periode vrouwen om hen heen te hebben.

Vanaf grade 5 zijn het meesters die de jongens voorzien van lessen.

• Ouders betalen 17.000 Rand per jaar per kind. Dit is exclusief schoolkleding en eventuele schoolreisjes.

• Per jaar laat de school, op kosten van de overheid, vijf jongens uit townships toe. Wel zitten hier bepaalde eisen aan. Zo moeten beide ouders nog leven en in het bezit zijn van een baan.

• De jongens dienen zich aan een dresscode te houden.

Dat wil zeggen: blauw jasje, witte blouse, stropdas, zwarte schoenen, blauwe kniekousen en een blauwe schooltas. Zo ontstaat er geen onderscheid tussen de jongens.

Er zitten namelijk kinderen van ministers op school, maar ook van huishoudsters. Door de uniformen voorkomen ze bijvoorbeeld pesterijen.

• Regelmatig ontvangt Ryan leerlingen in zijn kamer om samen mee te gaan lunchen. Ze organiseren het zo dat alle jongens een keer aan bod zijn geweest. Dit om de afstand contact tussen de directeur en de leerlingen te verkleinen.

Mijn visie over jongensscholen is totaal veranderd.

Niet dat ik later mijn kinderen naar een jongensschool stuur, maar ik krijg wel meer respect voor de directeur en zijn leerkrachten. Een kind voorzien van waarden en normen is niet altijd makkelijk. Elke ouder doet dit op zijn eigen manier. Of het kind nu op een gemengde school of niet wordt geplaatst. Het gaat erom wat ze in hun verdere leven met die waarden en normen doen. Ten slotte is iedereen gelijk.

join

17

18

join

zuid-afrika

Sloppenbewoners helpen elkaar

In de sloppenwijken van Kaapstad gaat het om overleven. Daarom kun je niet zonder elkaar. Belangrijk hierbij is ubuntu, een levensstijl die gebaseerd is op het principe dat je ‘niet in je eentje mens kunt zijn.’ Mens zijn, dat doe je samen. Een reportage over onderlinge Afrikaanse solidariteit. tekst Aafke Nijenhuis fotografie Rob van Elburg

join

19

zuid-afrika

E

indeloze rijen troosteloze golfplaten en stukken plastic.

Armoede en overbevolking spatten je in het gezicht. Het ruikt er naar de rook van barbecues, zo lang je tenminste verwijderd bent van de vele stinkende dumpplaatsen voor afval.

Kinderen voetballen op de onverharde wegen en bewoners begroeten elkaar door druk vrolijk gepraat. Zeker drie miljoen mensen leven op de zanderige Cape Flats, de vlakte ten oosten van Kaapstad. Baba Zide is opgegroeid in verschillende townships rondom Kaapstad. Hij vindt dat de overheid te weinig doet voor de mensen in townships. Hierdoor hebben mensen zelf het initiatief genomen om iets voor de gemeenschap te doen, gebaseerd op de principes van ubuntu.

Baba vertelt: ‘Ubuntu leert wat het is om mens te zijn, maar ook hoe je je menselijk gedraagt. De mens is in de Afrikaanse visie geen individu, zoals in het Westen, maar een persoon binnen een gemeenschap. In de gedachte van ubuntu gaat het om drie zaken: erkenning van de ander als mens, respect voor de ander en bescherming van andermans leven. Een belangrijk principe van ubuntu is dat een mensenleven meer waard is dan voedsel of rijkdom.’

Onder de filosofie van ubuntu vallen ook de begrippen ukwenana en ukusisa. Ukwenana betekent dat je iets geeft of deelt, zonder daarvoor iets terug te verwachten. In het verlengde hiervan ligt ukusisa, een vorm van investering waarbij de rijken iets afstaan aan de minder bedeelden van de gemeenschap. Als jij iets nodig hebt, zoals een nieuwe koelkast, zamelt de hele gemeenschap deze maand geld in voor jouw koelkast. De volgende maand zamelt de gemeenschap geld in voor iemand anders die iets nodig heeft.

Ukusisa brengt de ontvanger niet in verlegenheid, maar maakt hem meer deel van de gemeenschap. ‘Ubuntu is zeer belangrijk voor onze gemeen-

20

join

nodig. Er waren eerst dikkere kabels, maar die heeft het elektriciteitsbedrijf weggehaald’, vertelt Zodwa Mbana.

We komen bij de verharde weg en aan de overkant staat de school. ‘Deze drukke weg is heel gevaarlijk voor de kinderen. Auto’s rijden hier heel hard.

Sinds wij de kinderen naar school brengen en ophalen, zijn er minder kinderen onder de auto gekomen.’ schap. Je persoonlijke identiteit wordt bepaald door de bijdrage die je levert aan de gemeenschap’, aldus Baba Zide.

Bezorgde moeders Ook zetten

mensen ubuntu-projecten op, zoals drugs en wapenvrije zones. We gaan met Baba naar zo’n ubuntu-project in Khayelitsha, de grootste township van de Cape Flats. Khayelitsha heeft ongeveer 1,3 miljoen inwoners en de werkeloosheid is zeventig procent. In het deel van Khayelitsha waar het project is, hebben de shacks, zelfgemaakte huisjes van golfplaten en hout, geen aansluiting met elektriciteit en water.

Het project is opgezet door bezorgde moeders. Vrijwilligers passen op de kinderen van werkende of werkzoekende ouders. Dagelijks brengen zij hen naar school en lopen patrouille langs de rivier. Kinderen spelen graag met warm weer in de rivier, maar ze kunnen verdrinken en ziek worden van het water.

De vrijwilligers letten ook op of de kinderen wel genoeg goed voedsel krijgen. ‘Kinderen zijn zeer kwetsbaar en de toekomst van onze gemeenschap.

Daarom is het belangrijk om er goed voor te zorgen’, aldus Zodwa Mbana, de coördinator van het project. Tussen de shacks door lopen nauwe zanderige paden. Iedereen groet elkaar uitbundig en maakt een praatje. Overal kruisen er dunne elektriciteitsdraden door de lucht. Mensen tappen illegaal stroom af van de grote elektriciteitmasten.

‘Levensgevaarlijk, maar we kunnen niet anders. Wij hebben ook stroom

Geluk en blijdschap Een vrouw

neemt ons mee naar huis. Ze laat trots de huiskamer waar een bank en een tv staan zien. In de slaapkamer staat één bed. ‘Ik woon hier met mijn echtgenoot en drie kinderen en ben blij dat ik het huis heb, maar in de regentijd stroomt het water tot halverwege de huiskamer. Dat is niet goed voor mijn kinderen, daarom wil ik eigenlijk iets verderop wonen’, vertelt de vrouw.

Ik vraag haar wat ubuntu voor haar betekent. Ze begint te glunderen en vertelt: ‘Ubuntu is heel belangrijk voor mij en onze gemeenschap. Het geeft ons geluk en blijdschap, en het plezier om met z’n allen te leven. Ik zou ook nooit weg willen uit Khayelitsha, zelfs niet wanneer ik rijk word. Dan deel ik mijn rijkdom.’ Haar man komt aanlopen met een grote emmer water op zijn hoofd. ‘Voor mijn gras’, zegt hij wijzend naar een stukje grasveld voor de deur. ‘Dit houdt het zand buiten het huis.’

Ook Baba Zide benadrukt nog eens het belang van ubuntu. ‘Ik geloof dat er veel mensen sterven als wij geen ubuntu-cultuur zouden hebben.

De werkeloosheid is hoog en veel mensen zijn ziek. Ubuntu helpt ons overleven. Het zorgt ervoor dat we elkaar helpen en kennen. Jouw buren zijn als broers en zussen. Als iemand in de buurt problemen heeft, bijvoorbeeld ziekte of werkeloos is, helpen wij diegene. Het is een symbool van liefde van en voor de mensen uit de gemeenschap.’

zuid-afrika

e ‘De Afrik aans mens is geen individu maar een persoon binnen een ’ gemeenschap

join

21

zuid-afrika

De

Supperclub

✯★✯★✯★✯★✯

Bij het idee van een Afrikaanse township komen vaak woorden als aids, vervuiling, armoede, stank en een uitzichtloos bestaan naar boven.

Al deze dingen zijn ook vaak waar, maar de ex-townshipbewoners Teba (30), Gina (25) en Motubatsi (32) hebben hun lot in eigen handen genomen en de Supperclub opgericht. tekst en fotografie Leonie van der Velde

✯★✯★✯★✯★ 22

join

✯

zuid-afrika

Armoede haalt het beste in de mens naar boven

apartheid, die in 1994 is afgeschaft, nog steeds in vele opzichten zichtbaar is in de levens van deze mensen. ‘Het is een erg traag proces. Onze ouders hebben de deuren geopend, nu is het onze taak om binnen te treden’, zegt Motubatsi.

Teba (l) en Motubatsi (r)

D

e Supperclub is met name bedoeld voor toeristen. Wat de drie Zuid-Afrikaners aanbieden is een echte Zuid-Afrikaanse maaltijd en een voorstelling over het leven in de township. Zo laten ze mensen uit een andere cultuur op een originele en grappige manier zien hoe het eraan toegaat in een township. Maar ze schromen ook niet voor de trieste, harde waarheid.

‘Bovendien is het voor ons een uitlaatklep: ik kan mijn verhaal kwijt’, vertelt Teba.

De Supperclub vindt plaats in hun appartement in Sea Side, een betere buurt aan de kust van Zuid-Afrika. De drie hebben zich uit de armoede weten te ontworstelen doordat ze theatermakers zijn geworden. Een succesverhaal zou je het kunnen noemen. Weg uit de horror van de township. Weg van de golfplaatjes. Weg van de stank. Weg van de armoede. Weg van alles. De drie levensgenieters vertellen dat ze zich in de township als gevangenen voelden.

Ze zaten vast in een uitzichtloze situatie.

Iedere dag was overleven. ‘Veel mensen leven daar alsof ze niet meer wakker worden. Ze hebben namelijk niks om voor wakker te worden’, zegt Teba, die

zichzelf dertien jaar geleden bevrijdde van de township Kukuleto.

Pure hekserij Geloof speelt ook een grote rol in de townships. Zo geloven velen nog steeds dat HIV/aids niet echt is, maar gewoon pure hekserij. Ook denken sommigen dat het genezen kan worden door het ontmaagden van kleine kinderen. Met anderhalf miljoen gevallen per jaar heeft Zuid-Afrika dan ook een van de hoogste verkrachtingscijfers ter wereld. Er zijn ook veel healers die je dingen vertellen die niet waar zijn. ‘De mensen geloven hier niet alleen in, voor hen is het gewoon zo’, aldus Teba. Hij vertelt ook dat je vaak ziet dat de spirit van de mensen in de township gebroken wordt. ‘Ze verwoesten elkaar mentaal en fysiek, omdat ze met zichzelf in de knoop liggen en vaak ook onder invloed van drank en drugs zijn.’

Dit komt veelal door de manier waarop ze behandeld worden. ‘In de sloppenwijken word je afgesneden van het mens zijn. De bewoners van deze wijken krijgen geen respect en zijn de rotte appels van Kaapstad’, zegt Gina. ‘Maar ook wij willen iets betekenen en iemand zijn.’ Toen ze dat zei, merkte ik dat de

Veel van leren Met de komst van een wet van positieve discriminatie, die bij bepaalde banen voorrang geeft aan donkere mensen, zijn er deuren voor ze geopend. ‘Het heeft ons een slice of the bread gegeven, een mogelijkheid. Maar wat wij eigenlijk willen zeggen is ga niet weg, maar laat ons binnen als gelijken’, aldus Motubatsi. Hoewel het arm zijn en overleven voor velen ondenkbaar is, heeft het ook een heel belangrijk positief punt: ‘Het haalt het beste in de mens naar boven. Je bent samen één en daar kunnen ze hier in de stad nog veel van leren’, zegt Gina. Op de vraag of ze inmiddels door de deur zijn, antwoorden de drie. ‘Wij wel, maar het voelt nog niet echt, omdat onze mensen er nog niet zijn. Er is nog erg veel werk te doen en wij denken dat dit van generatie op generatie zal groeien, maar het kost tijd, veel tijd.’ Door hun gevoelens te uiten in hun theaterstukken proberen zij met z’n drieën een belangrijke boodschap over te brengen en zo hun steentje bij te dragen in dit moeilijke, langdurige proces van gelijkheid. ‘We zullen het verhaal aan iedereen vertellen die het wil horen’, aldus Teba zelfverzekerd.

join

23

zuid-afrika

Met haar ‘bones’ kan Tsidi de diagnose vaststellen.

24

join

zuid-afrika

Over dromen

en

sc hildpaddenhartjes Op bezoek bij een traditioneel genezer

‘Je voorouders hebben honger.’

Verbaasd kijken we van reisleider Simon naar de Smarties op de grond. Simon lacht en legt uit: ‘In mijn cultuur geloven we dat eten dat je op de grond laat vallen voor je voorouders bedoeld is.’

We begrijpen de link nog steeds niet helemaal. ‘Voorouders geven je signalen over hun stemming.

Een zangoma kan die tekenen uitleggen.’ Zangoma? We hebben een onderwerp uit een onverwachte hoek op de korrel. Een week later staan we oog en oog met zo’n traditioneel genezer. tekst en fotografie Marije Rispens en Doutzen Wijbenga

B

ehept met vooroordelen is onze verwachting minstens een vrouw in een lang gewaad bij een kampvuur, die toverspreuken murmelt. Lichtelijk verbaasd openen we dan ook haar tuinhekje en vervolgens staan we voor een klein maar modern, stenen huis. Ook de inrichting van haar huis heeft niets primitiefs. Naast een bed, een bank en een klein gasfornuis, staat er ook een tv met DVD-speler. Haar praktijk is tevens de slaapkamer. Patiënten kunnen zitten op een kleedje

op de vloer. De zangoma stelt zich voor als Tsidi en vraagt ons om uit respect voor de voorouders onze schoenen uit te doen. Hierna nemen we plaats op de grond tegenover haar.

Doordringend kijkt ze ons aan en zwijgt. Half struikelend over onze eigen woorden leggen we haar uit wat het doel van onze komst is. We willen vooral niet zelf genezen worden, want dat is toch wel een beetje eng. Ze knikt ongeïnteresseerd en aarzelend beginnen we met onze eerste vraag.

Schakel Onze voorkennis: Een zangoma is een traditionele genezer, sterk gelinkt aan de Afrikaanse cultuur. Mensen in een township gaan bij problemen of ziekte eerder naar een zangoma, dan naar een reguliere arts. Die problemen kunnen van alles zijn, zoals slapeloosheid, werkloosheid, het niet kunnen krijgen van kinderen, ruzies, trauma’s of lichamelijke pijn.

De oorzaak van deze problemen ligt volgens de cultuur meestal bij de voorouders. De zangoma is de schakel tussen de mensen en hun voorouders.

‘Als kind zag ik dingen die ik niet begreep’, vertelt Tsidi. ‘Ik had visioenen waarin ik een groot water zag met mensen erin.

In mijn dromen kwam telkens een oude vrouw terug. Pijn en angst van andere mensen voelde ik vaak aan. Ik probeerde er met mijn ouders over te praten, maar ze wilden er niet naar luisteren.’ Terwijl ze praat, staart Tsidi voor zich uit. Zo nu en dan aarzelt ze. Op haar zeventiende ging Tsidi op zoek naar de vrouw uit haar visioenen. Haar ouders waren hier tegen. Zij geloofden niet in zangoma’s en ze werd verstoten door haar familie. Tsidi reisde in haar eentje te voet heel Zuid-Afrika door.

‘Op een dag was ik door mijn geld heen en moest ik tijdens een koude nacht buiten slapen. Ik had een plekje gevonden op het station van New Castle, toen er iemand naar me toe kwam.

Hij wilde weten wat ik daar deed, anders zou hij de politie bellen. Omdat hij mijn verhaal geloofde, bracht hij me naar zijn oma.’ Het is niet moeilijk te raden dat deze oma de vrouw uit haar dromen was. Tsidi bleef twee jaar bij deze vrouw, die zelf een zangoma was. Ze leerde omgaan met haar gaven. ‘Door

join

25

zuid-afrika een soort zelfgemaakte zeep te eten, kon ik nog meer van mensen zien. Soms eet ik dat nog wel eens.’ Na een grootse ceremonie werd Tsidi zelf zangoma.

Oplossen van ruzies Het gesprek wordt onderbroken door een Nokia-ringtone. Tsidi grijpt meteen naar het mobieltje en begint rap Xhosa te praten. Het is een van de officiële talen in Zuid-Afrika. Na haar gesprek pakt ze een handvol voorwerpen, die ze zelf haar bones noemt. Ze gooit ze op de grond en begint uit te leggen. Aan sommige botjes is bijvoorbeeld te zien of het om een man of een vrouw gaat. Er liggen ook muntjes, dominosteentjes, schelpen en kraaltjes tussen. ‘Dit zijn gedroogde schildpaddenhartjes’, zegt Tsidi wijzend naar twee voorwerpen. ‘Ze kunnen vertellen of mensen van elkaar houden.’

Sommige bones staan ook voor medicijnen. Een zangoma kan eraan zien of ze werken of niet. We vragen verder over de medicijnen en ze haalt een soort knol uit een plastic zakje. Handig veegt ze de modder weg en snijdt er een stukje af.

Al haar medicijnen vindt ze zelf op het platteland. Sommige kruiden kookt ze, andere worden gemalen. ‘Medicijnen helpen niet alleen tegen ziektes, maar ook bij het vinden van een baan of het oplossen van ruzies. Ik maak contact met de voorouders en zij vertellen mij wat voor medicijnen ik moet gebruiken.’

Tsidi lijkt niet verbaasd dat wij zo weinig weten van zangoma’s. ‘In de Afrikaanse cultuur zijn zangoma’s helemaal opgenomen. In Europa weten ze er gewoon niet zoveel van. Als mensen daar visioenen krijgen, gaan ze waarschijnlijk eerder naar een psycholoog. Voor ons hoort dit gewoon bij de werkelijkheid. Het is dan ook niet zozeer een geloof voor ons. Ik ben bijvoorbeeld ook Christen en ga elke zondag naar de kerk.’

Even schrikken Gaandeweg het gesprek begint deze vrouw steeds meer indruk te maken. Het is dan ook wel even schrikken als ze een scheermesje in vieren breekt en hem op de arm van een van ons zet. Bij het verschrikt terug trekken, begint ze te lachen. ‘Het was niet mijn bedoeling om echt te snijden, maar zo help ik mensen met aids hun pijn verlichten. Dan smeer ik er dit pijnstillende zalfje overheen.’ Een medicijn tegen aids? ‘Nee’, zegt de zangoma. ‘Voor aids en tbc heb ik geen medicijnen. Als er mensen met die ziektes bij mij komen, stuur ik ze door naar het ziekenhuis. Als ze dat niet durven ga ik met ze mee. Dit zijn de enige ziektes die ik niet kan genezen.’ We wijzen naar het potje neusspray op haar nachtkastje. Tsidi lacht: ‘O ja, daar moest ik ook nog even voor naar de apotheek.’

‘Als mensen in Europa visioenen krijgen, gaan ze eerder naar de psycholoog’

26

join

‘Voor aids en tbc heb ik geen medicijnen’

In Zuid-Afrika zijn tegenwoordig zo’n 350.000 praktiserende zangoma’s tegenover ongeveer 29.000 reguliere artsen. Het is dus duidelijk dat deze genezers een belangrijke plaats innemen. Tachtig procent van de patiënten raadpleegt bij ziekte een zangoma. De rol van zangoma’s wordt in de medische wereld steeds meer als een vast gegeven ervaren. Daarom krijgen veel traditionele genezers nu cursussen om symptomen van aids en tbc te herkennen. Net als Tsidi zorgen ze ervoor dat patiënten alsnog naar het ziekenhuis gaan. Een punt van kritiek op zangoma’s is dat ze veel geld voor hun diensten vragen. De toch al arme mensen in de townships besteden hier soms een heel maandsalaris aan, omdat ze geloven dat het de enige kans is om te genezen.

www.togetthere.nl

tomeetthere totakecare tobethere tobeaware

een initiatief van

Togetthere wil jongeren meer betrekken bij ontwikkelingssamenwerking en heeft daarvoor verschillende programma's ontwikkeld. Togetthere zet zich samen met jongeren in voor een wereld zonder armoede en onrecht. Zij werkt daarbij met partners in alle werelddelen in het streven naar een rechtvaardige mondiale ontwikkeling. Hiervoor zijn verschillende programma’s ontwikkeld; Voor vrijwilligers en professionals. Voor individuen en groepen. Voor jongeren van 16 tot 32 jaar. Van twee weken tot twee jaar. Van Nederland tot Zimbabwe.

getthere: een werelduitdaging die je niet naast je neer kan leggen.

240-advertentie 120x92,5.indd 1

29-08-2008 08:54:1

join

27

zuid-afrika

Tuberculose, een vergeten ziekte Zuid-Afrika staat in de top vijf van landen met de meeste tuberculose-infecties. Onlangs dook de extreem besmettelijke variant XDR-TB op waar tot op heden nauwelijks medicijnen van voorhanden zijn. Bovendien beschikt het land over een schrikbarend hoog aantal HIV/aids patiënten, die een verzwakte weerstand tegen tbc hebben. De bevolking, regering en de media lijken de problemen echter niet zo in te zien. tekst en fotografie Marcel Kloosterman

‘H

oeveel nieuws over tuberculose staat er nu in de krant?’ vragen Shaheen Mehtar en Dagmar Sissolak zich hardop af. ‘Bijna niets toch?’ Mehtar en Sissolak werken op de tuberculosesectie van het Tygerberg Hospital in Kaapstad. Ze maken zich zorgen. Vooral over de arme, zwarte bevolking. ‘Zij ontberen de kennis om te weten wat de ziekte precies inhoudt en wachten vaak te lang voordat ze de dokter bezoeken. We zijn bezig met een nieuw trainingsprogramma waarmee we de gehele samenleving willen bereiken. Dus ook de mensen in de townships.’

De zorgen van beide artsen zijn niet ongegrond, want patiënten lijken nog nauwelijks van de ernst van de ziekte doordrongen. Dat merken ze in het ziekenhuis waar zij werken. Maar ook elders in Zuid-Afrika gaat het mis. Zo liepen tijdens de Kerstdagen al eens vijftig patiënten zomaar de deur uit. Dit gebeurde in het ziekenhuis in Port Elizabeth. Reden?

28

join

Ze wilden de feestdagen graag bij de familie doorbrengen. ‘Dat is natuurlijk levensgevaarlijk’, weten de artsen, ‘want met een simpel kuchje kan de hele familie besmet raken.’ De weggelopen patiënten waren ook nog eens met XDR-TB (Extreme Drug Resistant Tuberculosis) besmet. Deze uiterst gevaarlijke variant van de ziekte stak in 2006 voor het eerst de kop op. Hier bestaan nog maar nauwelijks medicijnen voor om de ziekte te bestrijden. Bovendien is deze variant van de ziekte extreem besmettelijk. Mehtar en Sissolak: ‘Ook binnen het ziekenhuis kan XDR-TB snel verspreid worden, dus extra voorzichtigheid is geboden.’

Hoge alcoholconsumptie Maar hoe kan het dat Zuid-Afrika zo hard getroffen is door tuberculose? Dit heeft alles te maken met de grote armoede en de lage levensstandaard. Ook alcoholmisbruik is een grote boosdoener. ‘Er is ongelooflijk veel alcoholconsumptie in

de Westkaap. Mensen zijn zo tien dagen achter elkaar dronken. Aan hygiëne en gezondheid wordt niet gedacht en je loopt een grote kans dat je tbc oploopt’, weet Mehtar. Armoede zorgt er voor dat vooral de zwarte bevolking getroffen wordt. ‘Het is niet voor niets een poverty disease. De ziekte wordt veroorzaakt door een bacil. Mensen die dicht op elkaar wonen, krijgen sneller tbc dan mensen die in grotere leefruimtes leven’, aldus Mehtar.

Ondanks het hoge aantal geïnfecteerde Zuid-Afrikanen lijken de media niet veel aandacht aan de ziekte te besteden.

Adriana Stuijt is zelf jarenlang journalist geweest in Zuid-Afrika en weet waarom er zo weinig aandacht voor de ziekte is.

‘Het wordt reusachtig onderschat en journalisten hebben er een hekel aan om erover te schrijven. De verveelfactor hierover is helaas zeer hoog, ook bij de nieuwsredacteuren.’ De ex-journaliste ondervond dat aan den lijve. ‘Ik had ook

zuid-afrika

Dagmar Sissolak (l) en Shaheen Mehtar.

‘De regering lijkt het aanpakken van de criminaliteit en het organiseren van het WK belangrijker te vinden’

dat gevoel als beginnend journalist. Eén van mijn eerste opdrachten ging over tbc-bestrijding. Ik baalde flink en dacht: hoe oninteressant kan een onderwerp zijn? In een land als Zuid-Afrika zijn er zoveel interessantere verhalen!’

Intensieve kuur Tbc kan genezen worden, maar dat gaat wel via een lange en intensieve kuur, waarbij de patiënt zes maanden lang dagelijks vier medicijnen moet slikken. ‘Voor veel slachtoffers is dat te moeilijk of te veel gevraagd. Elke dag moet er op dezelfde tijdstippen medicijnen ingenomen worden. Vele patiënten voltooien hun behandeling echter niet’, zeggen Mehtar en Sissolak teleurgesteld. ‘Om het vol te houden is veel begeleiding nodig en dat kan niet altijd gegeven worden.’ Met de gezondheidszorg gaat het niet goed in ZuidAfrika, weet ook arts Sissolak. ‘De regering lijkt het aanpakken van de criminaliteit en het organiseren van het WK voet-

bal in 2010 belangrijker te vinden.’ En dat heeft zijn weerslag op het niveau van de zorg. ‘Veel verplegers zijn gewoon niet goed genoeg, want ze weten te weinig over de ziekte en missen de noodzakelijke educatie. Daarnaast zijn er veel te weinig verplegers, waardoor ze overuren maken.’ Ook de medicijnen waarmee de ziekte genezen dient te worden zijn toe aan verbetering. ‘Lang niet alle vaccinaties en medicijnen werken meer. Ze zijn simpelweg te oud, maar er is geen geld of er wordt te weinig geld vrijgemaakt voor nieuwe en betere medicijnen.’

Kan het desondanks nog goed komen in Zuid-Afrika? Mehtar: ‘Het belangrijkste is dat de levensstandaard omhoog gaat. Wat dat betreft moeten we een voorbeeld aan Ierland nemen. De Ieren hebben de laatste jaren een enorme welvaartsgroei doorgemaakt. Er is veel werk bijgekomen en het alcoholgebruik is omlaag gegaan. Maar goed, voordat zoiets in Zuid-Afrika bereikt is… Er is nog een lange weg te gaan.’

join

29

zuid-afrika

Het Human Rights Day Concert wordt ieder jaar in Kaapstad gehouden om de gebeurtenissen in Sharpeville te herdenken. In Sharpeville werden op 21 maart 1960 tijdens een demonstratie tegen de apartheidswetten 69 mensen vermoord. Het concert vindt plaats in de ‘Company’s Garden’, een park midden in Kaapstad. Deze tuin werd in ‘In Kenia1652 hebben de door Jan van Riebeeck om de VOC schepen aangelegd te voorziengeen van vers fruit en groenten. armen helemaal

rechten’

‘In Kenia hebben de armen helema al geen rechten’

30

‘De geschiedenis wordt vergeten en vooral door jonge mensen’

naam Evans leeftijd 30 baan veiligheidsbeambte

naam Marius leeftijd 32 baan mediastrategieën

Waarom ben je hier? ‘Ik ben hier aan het relaxen.

Eigenlijk kom ik uit Kenia en ben ik voor mijn werk naar Zuid-Afrika gekomen.’

Waarom ben je hier? ‘Het voelt niet echt als een festival want er is maar één podium en het is niet druk bezocht, maar ik had ook geen zin om thuis te zitten.

De variatie van de muziek bevalt me wel.’

join

zuid-afrika

Centraal tijdens het festival staat bewustzijn op het gebied van mensenrechten. Meer dan 15.000 mensen komen bij elkaar om te genieten van live-optredens en na te denken over mensenrechten. Wij zijn benieuwd hoe de bezoekers van dit concert denken over de ‘Human Rights Day’, hun eigen mensenrechten en dat van anderen. tekst en fotografie Mireille Molenhuis en Mara Harbers

ds ‘Er zijn nog stee senniet genoeg men een’ r e d ie r o o v n te h rec

‘De toekomst oogt positief ’

naam Rhonda leeftijd 59 baan huisvrouw

naam Isaac leeftijd 31 baan dokter

Waarom ben je hier? ‘Om met mijn vriendinnen te genieten van het festival.’

Waarom ben je hier? ‘We lopen eigenlijk gewoon wat rond.’

join

31

zuid-afrika Wat betekent Human Rights Day voor je? ‘Leren begrijpen wat mensenrechten inhouden. Iedereen hoort het te begrijpen en met elkaar samen te komen.’

Wat betekent Human Rights Day voor je? ‘Wat was en was. Daar bedoel ik mee dat de apartheid voorbij is bij veel mensen. De geschiedenis wordt vergeten en vooral door de jonge mensen. Het vervaagt.’

Hoe is het gesteld met de mensenrechten in ZuidAfrika? ‘Er is een erg groot verschil met Kenia. In Kenia hebben armen helemaal geen rechten. De politie heeft in Kenia eigen rechten. Ze schieten zonder pardon iemand op straat neer en daar wordt de politie dus niet voor berecht.

Ik heb de politie zelfs iemand zien neerschieten die ik ken.

Dat gebeurt hier in Zuid-Afrika niet.’

Hoe is het gesteld met de mensenrechten in ZuidAfrika? ‘In theorie is het goed, maar in de praktijk werkt het anders. Er is bijvoorbeeld nog een te grote werkeloosheid. Op economisch gebied moet er nog veel gebeuren.

Toen ik in 1994 ging studeren, was ik de enige zwarte op een blanke school. Het was een rare tijd, maar toch heeft tachtig procent destijds gekozen voor verandering tijdens het referendum. In de steden is er wat betreft de gedachtegang van de mensen wel wat veranderd, maar op het platteland naar mijn idee nog vrij weinig.’

Voel je je veilig in Kaapstad? ‘Ja. Hier is erg veel politie. In Kenia is er veel minder politie en dan ook nog eens minder betrouwbare politie. Er moet veel verbeterd worden in Kenia.’

Voel je je veilig in Kaapstad? ‘Overdag wel maar ‘s avonds niet. Toch loopt er wel veel security en politie op straat. Je moet ‘s nachts als je slaapt je deur op slot doen, maar daar ben ik aan gewend. Het zal geleidelijk aan wel beter worden.’

Wat moet er nog veranderen? ‘Niets, volgens mij gaat het erg goed met Zuid-Afrika.’

Wat moet er nog veranderen? ‘De veiligheid moet nog veel meer verbeterd worden. Geld speelt vaak een rol. Met geld koop je vrijheid.’

Evans

Marius

Gooi Join niet zomaar weg, geef 'm door aan je vriend of vriendin. Of wil je Join bewaren?

Geef dan een gratis abonnement op Join aan iemand kado 32

join

zuid-afrika Wat betekent Human Rights Day voor je? ‘Het betekent veel voor me. Het hoort voor een groot deel bij onze cultuur door de geschiedenis die Zuid-Afrika heeft gehad.’

Wat betekent Human Rights Day voor je? ‘Dat veel mensen niet alle rechten hebben. Zelf heb ik een goede baan, dus ook wel de rechten die me toekomen.’

Hoe is het gesteld met de mensenrechten in ZuidAfrika? ‘Er zijn nog steeds niet genoeg mensenrechten voor iedereen. Gelijkheid tussen de mensen is er niet genoeg, evenals vrijheid van meningsuiting. Ook vrijheid in kledingkeuze is er nog niet genoeg. Vrouwen hebben een ongeschreven dresscode. In korte rokjes kun je niet over straat, want dan word je in elkaar geslagen. Bovendien is er nog veel te veel criminaliteit. Kinderen worden misbruikt.

Echt verschrikkelijk. De gevangenisstraffen zijn niet zwaar genoeg. Een verkrachter gaat even de gevangenis in en net zo gemakkelijk staat hij weer naast de deur.’

Hoe is het gesteld met de mensenrechten in ZuidAfrika? ‘Er is nog veel ongelijkheid tussen de mensen.

Ieder mens moet recht hebben op een verblijf, op eten, op accommodatie, op veiligheid en op je eigen trots. In gedachten ben je altijd onveilig. De armoede is ook nog veel te groot. Ik heb vaak met armoede te maken, omdat ik ook met de overheid werk. Er moet nog veel voor de armen worden gedaan.’

Voel je je veilig in Kaapstad? ‘Veilig voel ik me door deze ellende dus niet altijd. Als mens hoor je het recht te hebben om veilig over straat te kunnen, maar de praktijk wijst vaak anders uit.’

Voel je je veilig in Kaapstad? ‘Ja, alleen in het donker moet je niet met veel geld rondlopen. Maar over het algemeen voel ik me wel veilig. Ik zie ook niet veel criminaliteit, maar het is er wel degelijk.’

Wat moet er nog veranderen? ‘De perceptie van de mensen. We zijn zolang bezig en toch is er nog geen eenheid.’

Wat moet er nog veranderen? ‘De houding en de gedachtegang van mensen. Er zijn nog te veel verschillen tussen de verschillende klassen. Het heeft veel tijd nodig om dit te veranderen. De apartheid is er nog erg ingeprent bij de oude generatie. Maar de toekomst oogt positief.’

Rhonda

Isaac

Neem een abonnement op Join op www.beyondyourworld.nl

join

33

34

join

50 Moorden, 150 verkrachtingen, 700 aanrandingen en 356 overvallen. Dit allemaal op één dag in Johannesburg, de gevaarlijkste stad ter wereld. Toch wilde ik er graag heen, ondanks alle waarschuwingen. Het deed me niet veel: ik ging naar mijn oom en tante, dus hoe erg kon het zijn? Maar de mensen om mij heen dachten hier wel anders over. Ze waren bezorgd dat ik het onderschatte en er nog wel achter zou komen hoe gevaarlijk en eng Johannesburg was. tekst Sabriya Mussani

b o t e c a l the p

g r u b ’ Jo e

zuid-afrika

B

ij aankomst op het vliegveld kreeg ik een telefoontje van mijn oom: hij was onderweg, maar stond vast in de file. Of ik alvast buiten kon gaan staan, zodat hij mij gemakkelijk kon oppikken. Maar ik mocht met niemand praten en niet te ver naar buiten gaan. Daar stond ik dan moederziel alleen. Binnen een paar minuten was mijn oom er al en er was niemand die me had proberen aan te spreken. Zodra ik in de auto stapte, gingen de deuren op slot.

Ik herinnerde dat mij voor vertrek werd verteld dat ik ervoor moest zorgen dat de deuren in de auto altijd op slot waren en de ramen dicht.

Johannesburg is namelijk bekend om car jacking. Het komt vaak voor dat ruiten van stilstaande auto’s worden ingeslagen en mensen in hun eigen auto worden beroofd.

Onderweg naar het huis van mijn oom en tante had ik de kans om wat vragen te stellen. In wat voor wijk woonden ze eigenlijk en hoe onveilig was het? Mijn oom vertelde dat hij in een blanke wijk woont in Sandton.

We zouden het grootste deel van het weekend echter in een lodge verblijven en ik zou dus niet veel van de stad kunnen zien.

Discotheek De volgende dag

besloot ik om met wat kennissen van mijn oom en tante het nachtleven van Johannesburg te gaan beproeven. De discotheek waar we heen zouden gaan was in Sandton. Onderweg ernaartoe reden we bij elk rood stoplicht door.

Ik vroeg aan de meiden waarom ze dit deden en of ze er geen bekeuring voor zouden krijgen. Ze vertelden dat het een ongeschreven wet is dat meisjes na een bepaald tijdstip rustig kunnen doorrijden bij stoplichten. Het is simpelweg niet veilig om te blijven staan.

Ze waren nog nooit in een vervelende of gevaarlijke situatie terechtgekomen, maar waren er wel altijd op voorbereid. Ook zij deden de deuren altijd op slot en hadden de ramen dicht.

Maar ze waren er onderhand zo aan gewend geraakt dat het de normaalste zaak was. Aangekomen in de stad konden we wel weer rustig bij de stoplichten wachten. Het was hier minder gevaarlijk of volgens hen eigenlijk niet gevaarlijk. Tijdens ons avondje uit in Johannesburg hebben we verder ook niks gemerkt en wel een hele leuke avond gehad.

Sabriya (links) leeft zich uit in de discotheek.

zuid-afrika

Zuid-Afrika, le ‘Ik heb het he cht weekend gewa an v l e o v e g t a d op onveiligheid’

Jacuzzi De volgende dag ging ik weer terug

naar het huis van mijn oom en tante. Zodra we bij het huis aankwamen, merkte ik al snel dat ik de andere kant van Zuid-Afrika te zien zou krijgen. Ik had me in Kaapstad ontzettend lopen ergeren aan al die mooie huizen die naast townships stonden. En daar stond ik dan in Johannesburg, leuk huisje met een zwembad en jacuzzi. Precies datgene wat me in Kaapstad irriteerde. Ik heb gelijk mijn lieve klasgenootjes gebeld om te vertellen dat ik me wel zou vermaken en het erg jammer vond dat ze niet mee zijn gegaan. Als ze van te voren hadden geweten dat het zo zou zijn, en dat zij het hele weekend een koude douche hadden, waren ze vast wel mee geweest. Toch schaamde ik me wel een beetje.

Ik vond het wel lekker even een luxe weekendje.

Vreemd hoe je zo geïrriteerd kunt raken van iets en er tegelijkertijd ook wel van kan genieten als je in die situatie zit. Toch nog altijd minder vreemd dan al die rijke stinkerds met hun mooie huisjes terwijl er zoveel armoede is in het land.

Als me iets is opgevallen tijdens mijn reis, dan waren het wel de verschillen tussen arm en rijk.

Ik heb het hele weekend gewacht op dat gevoel van onveiligheid waar ik van te voren voor werd gewaarschuwd. Maar dat gevoel was ver te zoeken in Sandton.

levensgevaarlijk?!

Alle veiligheidsvoorbereidingen ten spijt, want wat heb ik me onveilig gevoeld daar in Zuid-Afrika. Nou, niet dus!

Nu wil ik niet iedereen aansporen om met geld en sieraden bepakt door het land te reizen, maar een ANWB buideltasje is ook wel weer het uiterste. Maar misschien zijn mijn extreme voorzorgsmaatregelen ook wel de reden geweest dat ik me juist veilig hebt gevoeld. Want hoe aantrekkelijk is het voor een overvaller om iemand te overvallen die niet eens een tas bij zich heeft en mooie plaatjes schiet met een kartonnen toestelletje?

Nee, onveilig heb ik me niet gevoeld in Kaapstad.

Vriendelijke mensen daar in Observatory. Weet je wat pas echt gevaarlijk is? Safari! Tijdens mijn hele reis in Zuid-Afrika heb ik me alleen onveilig gevoeld in een park met jonge olifantjes en door een hek omheinde leeuwen.

Maar dit wist ik vooraf natuurlijk niet, want daar heeft niemand het over gehad.

Tijdens ons laatste weekend stond er een safari gepland.

Iets wat mij erg stoer leek en waar ik mij dus erg op verheugde. Met buideltas en wegwerpcamera in de aanslag besloot ik dat de plek naast onze ranger het beste uitzicht bood. Denderend reed de jeep met hoge snelheid over de zandwegen in het park. Ik had inderdaad de beste plek! Mijn euforie sloeg echter om toen we wel heel dicht bij de olifanten kwamen. Terwijl mijn medepassagiers de ranger aanmoedigden om nog dichterbij te komen, zag ik in gedachten een tv-filmpje voorbij komen, waarin een circusolifant op zijn verzorger inbeukt. Toch iets minder fijn deze plek.

Ik houd van dieren. Ik vind ze mooi, lief, fascinerend… maar niet op twee meter afstand. Doe mij maar die leeuwen achter slot en grendel. Bij elke beweging van de olifant maakte ik een soort van vluchtbeweging. Iedere keer als de ranger de motor afzette, wenste ik dat ik hoog en droog helemaal achter in de jeep zat. Want ik geef toe, achteraf gezien dan, zo’n safari is echt geweldig. Maar voor mij dan wel vanaf een afstandje graag.

Nadèsch Kuipers

join

35

zuid-afrika

e g i n e n u h n j i z j Wi g e w n e v e m o s n ka n e n n u k te ing aan YIP biedt afleid arlijke jongeren in geva on Pollsmoor Pris

ten bij elkaar it z n re e g n jo ig Veertig tot vijft . De ramen zijn k re b e g te im ru in ĂŠĂŠn cel door van het glas n e n e g n a v e g e kapot, omdat d grimmig en het is r e fe s e D . n in wapens make oor gevangenis m s ll o P e d in m stinkt. Welko ela gevangen d n a M n o ls e N r ook Kaapstad, waa Peter Davis Velde fotografie tekst Anouk van de .

8 8 9 1 t to zat van 19 82 36

join

zuid-afrika e standigheden, lag de, slechte leefom oe m ar rde we uit ge t or ho eden, komt vo n sociale vaardigh dezelfde va in n n ke te re zit tb en on t ld he ee oord opleidingen, eens drugsmisbruik. erdachten en voor s soms nog niet ng en alcohol- en du eli n rv zij ve n , re id de he kin os lo ke ruimtes. Deze omgeving.’ ten dan al in zo’n zit en eld achtige politiesyde or tro ve corrupte en onm t ssem, projec he Be k a oo nn za en er Su lev se ndesysteem Daarnaast de Nederland die zich t gewelddadige be ), he IP (Y en Aan het woord is n’ ur ltu iso Pr cu in ho leem is steem, de mac stichting ‘Young itscijfers. ‘Het prob lite kaanse fri ina -A im id cr Zu coördinator van de ge de ho in de en een bijdrage aan positie van jonger voorbeelden zien’, g goede of leuke bezighoudt met de e op zak rolde ze ini gi lo we po zo tro n an re a de om die arts is. Daar dat die kin et haar dipl chien een vader oonlijke misrs iss m gevangenissen. M pe n bt ee he t j ‘Ji he e. is kinderen in vertelt Suzann functie. Inmiddels et hoe later ook. Wat de we je l ‘Ik wi n. t toevallig in deze ge da sla en p en lat htkijk je dan tegeno ten in Kaapst ad te leven is vaak uitzic n sie om de projec t erg vrolijk. Hun van criminaliteit aa nie m is n lee zie ob s pr an t ip ga sh he it in de town k het is om e en de criminalite zijn die ontzettend moeilij mensen van ons luiten bij een bend er ns t aa da k Je je dat niet . oo os zie et lo t, we rk ik jongens we energie in e ijn di m et ik te pakken. Maar m ar je s wa Al is . n in aanrais heel makkelijk en. Hen facilitere ze met die wereld als r aa M veel te geven hebb n. zij l wi t iedereen gangster uit te komen. Je zie wil steken.’ lastig om er weer ramma’s proberen el og he pr t le he re Ze is . , ltu es en cu nd king kom creatieve en re rangen in de be n over Door middel van iets bij te brenge ken tegen de hoge en kij er op ng en dat ze jo t nk rs da de k ge ze illi oo t vrijw moor, omda me afleills lko Po we in n de tient allen YI Pn ee ke n ra ite p tivite es op willen ook hogero ast vormen de ac bben in de bend het leven. Daarna aanzien zullen he r ee m g p. tin ha ijla sc vr en ze na de in gevang moor, ding van het leven hterblijven in Polls ac g lin de or ro straat.’ ve De mensen, die na . Het leven in de jes rd ve n. lie en ge n gevalle tegen bendelede zijn in de meeste st ad is daardoor ken niet alleen op ap kij Ka Ze in n f llen iso to wi Pr n, y zo N iet entra zitte um Securit . Moorden, andere detentiec Pollsmoor Maxim en in er e di ng , jo en e er rd ng ee de jo t tof vin n’, Sommige de vele gedetin enis. ‘Omdat ze da n aan de ng zij va n erg onveilig voor ge ge r tin oo ch m ra lls rk door bijvoorooit naar de Po eekpartijen en ve t wat aan te doen he ar g da no en en bendeoorlogen, st er m ob ko pr ij rtijen e daar zegt Suzanne. ‘W Suzanne: ‘Steekpa -gedetineerden di orde van de dag. lt horen, moet je ganiseren met ex wi or es te t nd ec be oj het pr t de n n da beeld ee vertellen je bij een va die jongens dan rs neer te stede en meeste voor. Als an nn d ku j an Zi iem n. te or dat ze maar hebben geze n man bent do llsmoor te zitten en Po in laten zien dat je ee om is f to helemaal niet zo len.’ n ontgroening.’ elt st kunnen uitstippe ken. Een soort va geweest. ‘Het vo is en ng va ge n andere toekom de ee r in te ig townships, radio be at lm de ge uit re en mensen Zelf is ze ook logen is altijd len or do pi eo nd po be et m n n va orten zijn Gesprekke . De dreiging , schilderen en sp n gebeuen ka s ijv hr gewoon niet veilig iet t sc en en st om m ek oral maken, hiphopt de vibe dat er elk n. Het gaat dan vo rde aanwezig. Je voelt van YI P-activiteite ken.’ De gedetinee kij en s eld er be ud gor ho di vo ar sc va re je ande melijk ijd over ze onveilige van life skills, na ren en je moet alt uur per dag in de ie op het gebied n at tie uc ht ed ac al om l bijdragen aan st we ee e leert maar di Maar ook dan . ol jongeren leven m uit ho l sc ce op de t ze nie et heden die je zes uur mogen als het omgaan m dat wereld. De andere maatschappij, zo erergste vind, is de all t in he ag ik een dr at ge we ‘W n nd r. ze zo ge niet zeke aken, kie zijn zij hun leven we radio gaan m enisstraf uitzit. ls ng ‘A va e: ge nn n za udt. ee ho Su je . zig en be emoties ker bent als in het dagelijks lev t is wel veren He je je leven niet ze . er lijk ng ar jo va de ge t on da . afwijzing Onze onderwerp is in Nederland t je het zaken als spijt of da of , en st Gevangenschap nk om de ek te to t n oi no ïntegraBijvoorbeeld hu m, maar je hoeft leveren aan de re te oörditc ge ec ra oj jd pr bi velend en eenzaa n de ee us ee ald k missie is om hierm enis niet overleeft’, arom praten we oo maatschappij. Da leven in de gevang de in en er nd ng ha jo tie van de beurt aan de vangenismuren ge nator. t er buiten de ge vrijgelaten wa er ov ngens die worden er de jo ov l de aa en rh ijg ve kr ar ok ha drie Om van het nieuws. O geleidt hen vanaf van g ewe ld lt Uitbar stin g coach helpt en be bij te zetten, verte ze ht ac De kr h. elr st ac oo s co m en lls en . De jong een eig aliteit van Po drie maanden erna ige was van t tu gewelddadige re to ge g zij tin t ijla da vr n aor te gedr maanden vo n van de momen hoe ze zich gaan en er Suzanne over ee de gevangenis to tisch plan op over in ak pr am n kw ee et hun t m ‘Ik rs . en ld ee ak len n gewe ten m een uitbarsting va n soort massaorbeeld goed moe ee jvo s bi t wa t he He ze t. e es ho gen en tij was gewe t waren net een steekpar ereen, zomaar. Da ied n ge te moor. ‘Ze zitn moeder.’ ee er ngens vrij uit Polls aar probeerjo elk g e afslachting van ied ini di r we r jaa aa n m tie ze Toch komen er van onder de acht ‘Maar ook voor de gewoon jongens ts’, zegt Suzanne. nie or vo t en nie en ar ek da orbr ten .’ menleving. gang van zaken do den te vermoorden n we de normale Zuid-Afrikaanse sa lle de wi in p n oe ngenen zitten, te gr va ch lo ge rv re tussen ande n te krijgen, t go Criminaliteit is ve nie be en rm Ev . vo en 00 do n van buiten wat nuttigs ime, dat rond 19 grote lucht dat er mense en ge en op ng Het apartheidsreg n di zij ou rh Ze . ve le dat vinden ze ook fijn or verdraaide socia ze het belangrijk heeft gezorgd vo eelt. Ook vinden en gekleurde sp te ar en zw nn bi ige De er en n. t n ge wa hu enlijk weten tegenstellin rechtgekosituatie. Wij zijn eig te l n maatschappelijke ke hu cir or vo ze bt ieu he vic ’ . en je interesse zijn zo in een even te ontvlucht l is. Dit bevolkingsgroepen in de gevangenis en ftijd al heel normaa lev lee t e he ng jo om op ns it ka inalite men, waarin crim

‘V

join

37

zuid-afrika

oren, h t il w s e d n e b e nd ‘Als je bij een va an bent’ m n e e je t a d n ie moet je laten z YI P de projecten van De resultaten van life de ccesje ia su ‘V Klein meten. zanne moeilijk te Su s en lg vo t n zij he r e uden ho in Pollsmoo in de gaten te ho je et be n ee we De coach proberen ten of al vrij zijn. die worden vrijgela , en er ng n jo zij r de jaa et gaat m n vorig ratieprogramma va eg int re t he je uit s s Du moor. drie jongen ekomen naar Polls gg ru te r ee m t nie tie r de reac s in ieder geval succesje is.’ Ove in kle n ee t di t da kunt wel zeggen l erg tevreden. De coördinator al we de is n ite ite tiv op de ac en worden begeer hoe de jonger ov ief sit po n zij h aanmeldt betrokkenen vrijwilligers dat zic al nt aa t he it oe gr or leid. Daarnaast jonge mensen do lgens mij op dat vo er jst wi zo vol at ts ‘D nie bij YI P. niet voor de gevangenissen t da en ijg kr te beginnen nderen.’ dat dit moet vera programzitten. Ze vinden de toekomst het in e nn za Su l wi t ijg t Als ze de kans kr l dat er een soor n uitbreiden. ‘Ik wi de er ine et aan ed k -g ilij ex t zij moe ma voor genen komt, omda an ev -g ex or vo ge ze neer uitzendbureau rdt gewoon erg op wo Er . en m ko n werkeen baan kunnen helpen door tege an ba n ee n aa g graa je daar wel open keken. Ik zou hen hun verleden. Als er ov en gg ze te aar er moet gevers niets weet niet hoe, m Ik t. nie jna bi t he .’ over bent, lukt hun zelfvertrouwen zó belangrijk voor is t He n. zij ier an een m activiteiten s je meer over de lee l .n on ris np gi Op www.youn van YI P.

rt uitzendo o s n e e r e t a d ‘Ik wil mt o k n e n e g n a v e -g bureau voor ex n baan e e n a a k ij il e o m omdat zij kunnen komen’ 38

join

in Zu id-Afr ika Cr iminaliteit e misdrijven ent van de gemeld oc pr ,3 33 s wa • In 2007 rd (verkrachting, welddadig van aa tegen personen ge rd etc.) (poging tot) moo smisdrijven toe. het aant al geweld • Na 19 94 nam het dalen. t aant al weer aan er Sinds 2002 is di aant al moorden we /2007 steeg het 06 20 r jaa t he n I

• ar 19.202. iets van 18.528 na maakte ers van Zuid-Afrika on inw g rti de de geweld• Eén op aan de 21 meest ig ld hu sc 7 00 /2 zich in 2006 ** dadige misdrijven.

Alg emeen misdrijven gerapruim 2,5 miljoen en rd we 00 20 n I

• procent van de litie. In slechts 11 po de or do d er porte ter gebracht, zaak voor de rech gevallen werd de n, werden uiteinde s 211.762 mense . en 8 procent, du ijn re term or langere of korte lijk veroordeeld vo evan g enis Pollsmoor g n herbergt op dit um Security Priso im ax M r r. oo lsm ol • P n ± 14 tot 21 jaa 25 00 jongeren va er ve ge on t en mom ngens.

• Dit zijn veelal jo s verdeeld over worden de jongen g lin de or ro ve a N

• +. tot 18 jaar en 18 twee afdelingen, . Tijdens het tien gevangenen er ve ge on n te zit • Per cel g door het grote er veertig tot vijfti voorarrest zijn dit tekort aan cellen. frica.org ov.za en www.issa en daarna bron www.saps.g ntal aangegeven baseerd op het aa ge zijn n ke tie tis zijn bij ** Deze sta niet aangegeven en. Misdrijven die rijv sd mi are zw e , gerapporteerd nomen in de cijfers litie niet zijn opge po de or do die s ifte de politie en aang Kleine criminadigen groot getal. en volgens deskun nd ke be on n ee n vorme ouwing gelaten. liteit is buiten besch

CSR tube

See it Film it Share it

CSR tube is een digitaal media platform over maatschappelijk verantwoord ondernemen.

Ter inspiratie en discussie. www.csrtube.net

Niet in het Nieuws Landhervorming op de Filipijnen Het voetbalelftal van Afghanistan Dynamietvissen in Tanzania Vrouwenbeweging in Nepal

lokaalmondiaal brengt via Niet in het Nieuws nieuwsitems over internationale onderwerpen die in de reguliere media onvoldoende aan bod komen. Onderbelichte en vergeten verhalen vinden hier hun podium. kijk op www.lokaalmondiaal.net

l a b t e o v , e i s s a P en Afrika road to 2010

Het multimediale project The Road to 2010 laat in de aanloop naar het WK voetbal in Zuid-Afrika in 2010 de dynamiek van het Afrikaanse voetbal zien.

www.roadto2010.net

join

39

zuid-afrika

Afrika en voetbal, twee begrippen die onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn. In 2010 wordt in Zuid-Afrika zelfs het WK voetbal gehouden. Met hoge verwachtingen zet ik daarom samen met een aantal andere studenten koers richting Ajax Cape Town tegen Platinum Stars.

Een wedstrijd in de Zuid-Afrikaanse Eredivisie. tekst en fotografie Rudo Hofman

V

oetbal is in Zuid-Afrika vooral de sport van de zwarte bevolking. Dit in tegenstelling tot bijvoorbeeld rugby en cricket, dat vooral blanke Zuid-Afrikanen spelen en volgen. Met dit gegeven is (helaas) ook de prijs van een toegangskaartje voor de competitiewedstrijd Ajax Cape Town-Platinum Stars te verklaren. Slechts twintig rand betaal je aan de kassa van het Athlone Stadium, de thuishaven van Ajax. Minder dan de helft dan voor een zitplaats bij de plaatselijke professionele rugbyclub The Stormers, waar een kaartje vijftig rand kost. Op onze vraag of we daarmee het duurste kaartje in bezit hebben, kijkt de vrouw achter de balie ons wat vreemd aan. ‘Ja, natuurlijk. Je kan zitten waar je wilt’, is haar verbaasde reactie. Twintig rand, dat is minder dan één euro en zeventig cent. Daar kan je in Nederland bij een voetbalwedstrijd niet eens een beker cola voor kopen.

Het is echter niet het eerste waar ik met verbazing kennis van neem. Als ik aan

40

join

Afrikaans voetbal denk, dan denk ik aan dansende, muziekmakende en zingende mensen rond het stadion. Maar op het moment dat we met onze bus aan komen rijden bij het Athlone Stadium, zie ik niets van dat alles. Ruim een uur voor de wedstrijd staat er slechts een politieauto op de parkeerplaats en wat kinderen die daar omheen hangen. Dat is toch wel een fikse tegenvaller.

Komisch gezicht Als we een kaartje hebben bemachtigd, draaien we een voor een door de poortjes en dan staan we binnen. Uiteraard niet voordat we grondig gefouilleerd zijn.

Een paar straatkinderen proberen met een aantal van ons in het draaihekje mee te glippen, maar de beveiliging stuurt ze terug.

Daarop besluit een aantal studenten een paar kaartjes voor de plaatselijke kinderen te kopen. De jonge fans zijn dolgelukkig. Als we vervolgens de tribune aan de lange zijde opstappen, valt me direct op dat ze nog gewoon aan het bouwen zijn aan een nieuwe tribune achter een van de doelen. Niet voor het WK, want het Athlone Stadium wordt niet gebruikt tijdens het toernooi, maar dat terzijde. De enorme hijskraan reikt bijna tot aan de middenlijn en als hij draait komt het met zware

zuid-afrika

blokken beton half over de tribune heen waar wij plaats hebben genomen. Levensgevaarlijk, maar het gaat goed. Vlak voordat de spelers het veld opkomen, zet de kraanmachinist zijn speeltje vast en besluit dat het gevaarte dan maar recht boven het speelveld moet komen te hangen. Een komisch gezicht, maar er komt de rest van de avond geen beweging meer in de hijskraan.

Op het moment dat de spelers en het arbitrale trio het veld betreden, zit het stadion verre van vol. Ik schat het aantal toeschouwers op niet meer dan vijfduizend. Maar de mensen maken lawaai voor het dubbele. Geen gezang of geschreeuw, maar een schel en hard geluid van de enorme toeters die buiten het stadion worden verkocht. Wanneer de spelers in de lineup staan, stormt een enorme hoeveelheid kinderen de tribune op aan de overkant van het veld. Ik laat me vertellen dat het kinderen zijn die voor een gereduceerd bedrag met bussen uit de zwarte townships zijn opgehaald om de wedstrijd te komen bekijken. Het geeft het stadion meteen een wat minder troosteloze aanblik. Maar ook de kinderen kunnen er niet voor zorgen dat het stadion met ongeveer achtduizend mensen slechts voor een derde gevuld is.

Identiek shirt De wedstrijd is niet van een erg hoogstaand niveau en gaat gelijk op.

Terwijl we met Ajax toch de leider in de competitie aan het werk zien. Ajax Cape Town, zoals de volledige naam van de club luidt, is een volle dochter van Ajax uit Amsterdam. De club uit de Nederlandse hoofdstad heeft met meer dan vijftig procent een groot aandeel in de Zuid-Afrikaanse nummer één. Het shirt is vrijwel identiek als dat van de moederclub. Platinum Stars, elfde in de competitie, biedt goed partij. De club uit Rustenburg is één van de rijkste clubs van Zuid-Afrika, wat vooral te danken is aan de twee grootste platinamijnen ter wereld die de stad bezit. Net als de clubnaam Ajax is dus ook de naam Platinum Stars niet geheel zonder reden gekozen.

Ondanks de rijkdom van Platinum Stars en de koppositie van de ‘Urban Warriors’, zoals de bijnaam van Ajax luidt, zijn dat geen garanties voor een vol stadion. Als ik fans om me heen vraag waarom dat is, geven ze zonder blikken of blozen toe dat de tegenstander daarvoor niet interessant genoeg is. Slechts bij de wedstrijden tegen topclubs Kaiser Chiefs en Orlando Pirates uit Johannesburg, of de stadsderby tegen Santos, zit het stadion vol. Ik kan hun antwoord in eerste instantie maar moeilijk geloven. In Nederland mag je zoiets denken, maar je zegt het niet. Dat zou je club een vereniging met successupporters maken en dat is niet iets om je voor op de borst te kloppen. Maar als ik wat langer over hun antwoord nadenk en het Nederlandse denken aan de kant zet, kan ik hun uitleg plaatsen.

Voor ons is een kaartje van twintig rand een fooi, maar in ZuidAfrika moeten ze er hard voor werken en kunnen ze het zich niet veroorloven om iedere week naar een voetbalwedstrijd te gaan.

‘Voor ons is een kaartje van 20 rand een fooi, maar in Zuid-Afrika moeten ze er hard voor werken’ Gezellige avond Na 25 minuten komt Ajax op voorsprong door een afstandschot in de verre hoek. De schutter viert zijn doelpunt met een salto en het publiek reageert enthousiast. Het is een van de weinige keren dat de supporters opleven. Ajax beschikt in Zuid-Afrika niet over de meest fanatieke fans en dat is duidelijk te merken. Over gemiste kansen wordt vaak lacherig gedaan en op de 1-1, die vlak voor rust nogal knullig valt, wordt vrij laconiek gereageerd. Voor de meeste mensen in het stadion is het duidelijk meer een feest om erbij te zijn dan dat ze fanatiek met hun club meeleven. De gelijkmaker is ook meteen de einduitslag en na de wedstrijd geeft het publiek de spelers een applaus voor de bewezen diensten.

Daarna struinen kinderen de tribune af naar flesjes cola die niet volledig zijn opgedronken en lopen wij rustig naar de bus terug.

Ajax heeft met het gelijke spel zijn koppositie verspeeld aan Supersport United uit Pretoria, maar de fans lijken er niet mee te zitten. Ze hebben immers een gezellige avond gehad.

join

41

zuid-afrika

Welkom in Camps Bay ‘Bedelaars en strandverkopers irriteren mij’

‘Dit is ons Miami.’ Deon Hall zet zijn zonnebril af en neemt een slokje van zijn wijn. Zijn vriend Gintaras Ulevicius valt hem bij: ‘We komen hier om van het uitzicht te genieten en een drankje te halen.’ Het terras waar ze zitten is een typische ‘zien en gezien’ worden plaats. Het enige nadeel is volgens de twee vrienden dat ze lastig gevallen worden door strandverkopers en bedelaars. Hall kijkt geërgerd: ‘Ze irriteren mij. Ik wil hier niet komen om gestoord te worden.’

Hij komt het liefst in de rijke gebieden. ‘Ik zie de armoede niet. Het is gewoon een ander deel van het land.’ Ook Ulevicius voelt geen medelijden tegenover de armere bevolking. ‘Sommige mensen willen gewoon liever werken op straat.

Ik heb mezelf ook opgewerkt en daar heeft niemand mij bij geholpen.’

42

join

tekst en fotografie Daphne Panman, Doutzen Wijbenga en Marije Rispens

zuid-afrika

Grace Nyamidzi loopt langs de boulevard met haar armen vol hoeden.

Ze komt uit Zimbabwe en is hier om geld te verdienen. Zij koestert geen wrok tegenover de rijken. ‘Ze helpen ons heel erg. Ik ben blij met deze baan.’ Haar inkomen is iedere dag verschillend. Op een goede dag verdient ze 200 rand, omgerekend zo’n achttien euro, op een slechte dag soms bijna niets. Het verschil tussen arm en rijk kan ze goed relativeren. ‘Armoede is een manier van denken. Iedere dag kan ik blij zijn’, lacht ze. ‘Niet iedereen reageert positief op mij.’ Ze kijkt naar het groepje Engelsen dat verderop ligt. ‘Soms is dat niet leuk, maar ik snap het ook wel. Sommige mensen willen niet gestoord worden, maar met anderen heb ik soms een heel leuk gesprek.’ Ze is helemaal niet beledigd als mensen niet aardig reageren. ‘Werk is gewoon werk en iedereen is anders.

Ik wil gewoon geld verdienen en ben niet jaloers op een ander.’

‘Ik ben niet jaloers op een ander’ join

43

zuid-afrika

Werk voor 80 cent per uur?

Graag!

B

ij een drukke weg in de hoofdstad vind je in elke schaduwplek groepen werkeloze inwoners. Hier zijn ze niet omdat ze het gezellig hebben, maar omdat ze geen andere mogelijkheid zien. Ze hopen een baantje te vinden, al is het maar voor één dag. Ook Jacob staat in een groep met nog twintig andere mannen langs de kant van de weg. Jacob komt uit Malawi en is naar ZuidAfrika gekomen, omdat hij dacht in Kaapstad een beter leven te kunnen opbouwen. Nu woont hij al vier jaar in de Kaapse krottenwijk Khayelitsha en ziet hij geen weg meer terug. ‘Ik sta sinds mijn achttiende elke morgen vanaf zes uur aan de weg, in de hoop dat iemand mij op komt halen voor een klus.’

Volgens Jacob is het belangrijk dat je er vroeg bij bent. ‘Hoe vroeger je aan de weg staat, hoe groter de kans op een hele dag werken.’ Door vingers op te steken laten de werkelozen weten dat ze werk in de aanbieding hebben. ‘De auto stopt bij de groep en de bestuurder kiest dan iemand uit die in mag stappen voor een karweitje’, vertelt Jacob. Soms moet zo’n bestuurder dan één iemand kiezen uit twintig mannen. Dit leidt volgens Jacob niet tot ruzies. ‘We gunnen ook een ander kans op werk. We zitten allemaal in hetzelfde schuitje en weten dat iedereen uit de groep het net zo hard nodig heeft als jijzelf.’

Machinereparateur Jacob heeft

gestudeerd voor machinereparateur, maar ondanks dat neemt hij elk baantje aan. ‘Het maakt me niet uit wat ik moet doen, als ik er maar wat geld mee kan verdienen. Per klusje werk ik ongeveer acht uur. Ik verdien dan tussen de 80 en de 100 rand per klus.’

Dat is dus ongeveer 10 rand per uur, wat gelijkstaat aan ongeveer tachtig eurocent. ‘Als we geluk hebben worden we twee keer opgepikt in de week, maar deze week heb ik nog helemaal geen werk gehad’, vervolgt Jacob. Het zijn voornamelijk blanke mensen die stoppen bij de groepen om ze klusjes te laten doen. ‘Meestal gaat het om zaken als schilderen of tuinieren. Maar als ze bijvoorbeeld geen zin hebben

‘Hoe vroeger je aan de weg staat, 44

join

zuid-afrika

Jacob is 22 jaar en werkeloos in Kaapstad. Hij staat al sinds zijn achttiende elke dag vanaf zes uur ’s ochtends tot tien uur ’s avonds aan de kant van de weg. Dit is zijn enige manier om werk te vinden. En hij is niet de enige in Kaapstad. tekst en fotografie Judith Leussink

om de stoep schoon te maken, rijden ze gewoon langs en laten ze het ons doen.’

De werkeloosheid in Zuid-Afrika ligt rond de veertig procent. ‘Er zijn wel mensen die willen werken, maar er zijn geen werkplekken’, vertelt Jacob.

De meeste werkzoekenden zoeken een laaggeschoolde baan en al deze banen zijn al voorzien van werknemers.

‘Omdat het werkgelegenheidsprobleem niet opgelost kan worden, worden de groepen op straat eigenlijk steeds groter.’ Jacob ziet zijn toekomst dan ook nog niet snel veranderen. ‘Ik doe dit al vier jaar en in die tijd is het eigenlijk alleen maar erger geworden. Waarom zou het nu ineens anders worden?’

Niet hardhandig De grote

groepen vormen volgens Jacob geen bedreiging voor de veiligheid van Kaapstad. De politie laat de groepjes met rust, zolang ze maar niet in de buurt van toeristen komen. ‘De politie houdt ons meestal wel in de gaten. Als ze zien dat we met onze groep te dicht bij toeristische plekken staan of als we praten met toeristen, zijn ze er snel bij.’ Het gaat volgens Jacob niet hardhandig. ‘Ze weten dat we niemand kwaad willen doen en ze vragen ons wat er aan de hand is. Het komt voor dat ze willen dat we wat verderop gaan staan. Dat doen we dan ook.’

Bij een vreemde in de auto stappen is niet helemaal zonder gevaar. ‘Mij is nog nooit iets overkomen, maar een

andere man in de groep is wel een keer verkracht’, zegt Jacob. ‘Hij werd door twee mannen opgepikt, gewoon zoals het altijd gaat, en is daarna naar een afgelegen plek meegenomen en verkracht.’ Jacob vertelt dat dit soort dingen wel vaker gebeuren, maar dat het de werkzoekenden niet afschrikt om in een volgende auto te stappen.

‘Sommige mensen overkomt het vaker, maar ze gaan de volgende dag gewoon weer door met werk zoeken. Ze weten niet hoe ze anders aan geld moeten komen.’ Jacob is zich er van bewust dat dit ook met hem kan gebeuren, maar ook hij ziet geen andere mogelijkheid. ‘Ik moet geld verdienen zodat ik eten kan kopen. Op dit moment is dit de enige manier voor mij.’

hoe groter de kans op een hele dag werken’ join

45

zuid-afrika

Een positief geluid uit Zuid-Afrika Drank, drugs, geweld, moorden en HIV/aids...

Veel mensen hebben nog steeds dat negatieve beeld van Zuid-Afrika. En dat terwijl het eigenlijk in een aantal opzichten heel goed gaat met het land. Hier en daar staan inwoners op om de mooie kanten van hun land te laten zien. Zij en (buitenlandse) organisaties, die uitgaan van het positieve, kunnen ervoor zorgen dat jĂ­j ook gaat inzien dat het niet alleen kommer en kwel is in het zuidelijkste puntje van het Afrikaanse continent. tekst en fotografie Anouk van de Velde

Ajax Cape Town is in 1999 ontstaan uit de Seven Stars en Cape Town Spurs. Ajax Amsterdam heeft eenmalig geld gestoken in het project om de faciliteiten, zoals het trainingscomplex, rond te krijgen. Nu staat de voetbalclub op eigen benen. Talent uit het hele land wordt naar Kaapstad gehaald voor de jeugdopleiding. Zij trainen niet alleen dagelijks, maar ze worden door de begeleiders van Ajax ook aan het huiswerk gezet. Ajax biedt de jongens en meisjes op deze manier een vlucht uit hun vaak moeilijke werkelijkheid in de townships, waar ze leven. Als spelers ver genoeg doorontwikkeld zijn, gaan ze naar Ajax Amsterdam.

Het jongste voorbeeld is Eyong Enoh, de Kameroenees die dit seizoen zijn debuut maakte in de Nederlandse Eredivisie.

Voor de kinderen in de townships zijn jongens als Enoh rolmodellen. De kans om iets van het leven te maken, heeft door voetbalhelden een gezicht gekregen.

46

join

zuid-afrika

Veilig naar school Deze school staat in één van de ‘nette’ buurten van een township. Niet de meest veilige plek om naar school te gaan, zou je zeggen.

Maar deze school is ‘Gun Free.’ Dat houdt in dat wapens, drugs en alcohol worden geweerd van het schoolplein.

De jeugd heeft de toekomst, zeggen ze wel eens. Als kinderen niet goed worden voorgelicht over alcohol-, drugs- en wapengebruik, komen ze op latere leeftijd misschien in de verleiding. Een verleiding die groot is in de gewelddadige maatschappij van Zuid-Afrika. Hoe beter de voorlichting op scholen, hoe beter de omstandigheden kúnnen worden.

Het beleid van deze school levert veel respect op van de lokale bevolking. Dat gaat zelfs zo ver dat de kinderen veilig over straat kunnen in hun buurt als ze het schooluniform dragen.

Baba Zide laat ons de positieve dingen van de townships zien. Vanaf het uitkijkpunt is goed te zien hoe uitgestrekt de sloppenwijken zijn. Onze groep was in Nyanga, één van de townships van Kaapstad, voor een dagtocht. Het werd een rondleiding zonder gids. Baba Zide wilde namelijk niet zo worden genoemd. Gewoon omdat ze zichzelf meer zag als gastvrouw van haar eigen township, de plek waar ze geboren en getogen is. Baba heeft ons laten zien dat er ondanks de moeilijke leefomstandigheden in de sloppenwijken, toch positiviteit mogelijk is.

Met een grote glimlach op het gezicht proberen de families in de townships er het beste van te maken. Ze zijn blij met de kleine dingen als een dak boven het hoofd. ‘Als de familie gelukkig is, ben ik ook gelukkig’, zegt Baba. ‘Als ze dat niet zijn, probeer ik te helpen.’ Een aanstekelijke glimlach op het gezicht van Baba laat zien dat ze ondanks alles gelukkig is.

join

47

zuid-afrika

Maphindi’s Butchery (Take-Aways) Lolo, de man achter Maphindi’s Butchery, is een goed voorbeeld van iemand die geslaagd is in een buurt die uitzichtloosheid uitstraalt. Zijn ouders zaten niet stil en Lolo zag dat ook hij zich door een opleiding en een baan kon verzekeren van een toekomst. Daarom begon hij Maphindi’s Butchery (Take-Aways) in de wijk waar hij opgroeide, een van de grotere townships bij Kaapstad. Maphindi’s is een ‘braai’-afhaalrestaurant, een soort McDonald’s waar je vlees uitzoekt. Vervolgens breng je het naar de braai, waar het voor je wordt gegaard. Doordat het eten betaalbaar is, is het een goedlopend bedrijf geworden. Ook Lolo is maar weer een bewijs dat niet alle bewoners van de townships de hele dag op hun luie gat zitten en het lot afwachten, zich volgieten met alcohol en elkaar het leven zuur maken.

48

join

. . . r e d r En ve

Meer lezen van de groep studenten die naar Kaapstad en Zuid-Afrika zijn gegaan? Een aantal artikelen en bijzondere filmpjes vind je alleen op de website www.beyondyourworld. nl. Hieronder vind je een greep uit deze reportages.

Onderkant Verschillende studenten hebben over armoede en de onderkant van de samenleving geschreven. Een optimistisch verhaal is dat over Etafeni, een project in de township Nyangya. Dit project is opgericht voor kinderen met aids en hun verzorgers.

In Etafeni zijn alle basisvoorzieningen aanwezig.

Kinderen en hun moeders, of iemand anders die voor ze zorgt, krijgen drie gezonde maaltijden per dag, medicijnen en onderwijs. Daarbij krijgen de ouders ook nog werkgelegenheid. Rond de gebouwen zijn moestuintjes van verschillende schoolklassen. In hun vrije tijd na school verbouwen de kinderen hier gewassen. Zo leren ze over gezond eten en waar het vandaan komt. Ze mogen het zelf oogsten en opeten. Stephanie Kilroe, een van de managers van Etafeni, zegt hierover: ‘Het tuinieren heeft voor veel kinderen ook een therapeutische werking. Deze kinderen hebben vaak al op jonge leeftijd hun ouders verloren. Door de gewassen zelf te planten en op te zien groeien, leren ze ook de positieve kant van het leven kennen. Dat er uit zo’n klein zaadje zoveel leven komt, is voor veel kinderen een groot wonder.’

Priester Een ander opmerkelijk verhaal is dat van de Duitse priester Stefan Hippler die in Kaapstad een aids-kliniek opzette. Hij vindt dat de regels van de Roomse kerk niet meer van deze tijd zijn. ‘Hun visie op aids is niet realistisch meer. Door toedoen van de kerk wordt het gebruik van voorbehoedsmiddelen tegengewerkt en vooral dat moet veranderd worden. De ziekte kost jaar in jaar uit weer vele slachtoffers. Het mag niet zo zijn dat de kerkdiscipline boven het recht op leven staat.’ Hij schreef er een boek over en liet dat persoonlijk bij het Vaticaan afleveren. De reacties waren bepaald niet positief. ‘Ik had ook geen lovende verhalen verwacht. Het is een gevaarlijk maar wel belangrijk onderwerp.’

Reiservaringen Verschillende studenten hebben ook anekdotisch over hun reiservaringen geschreven.

Lees hieronder een leuke van Roos Reitsema.

‘Hi Roos hope u are fine. I'm sorry for not being honest yesterday by not calling u. Had a problem with airtime.

Otherwise how are u doing today. I'm still on my way to Kzn as from yesterday with a bus. I'm missing u and u drive me crazy. U are so kind and beautiful that is why i said u are my QUEEN. Keep well I LOVE U. Thami - community radio.’

Mijn mond viel open toen ik afgelopen vrijdagavond deze sms binnen kreeg. De avond ervoor had ik Thami ontmoet. Heb even met hem staan praten en vrij direct kwam het onderwerp liefde en seks ter sprake. Dat lijkt de boventoon te voeren hier in mijn gesprekken met Afrikaanse mannen. Met Thami ging het vooral over liefde. Hij was ernstig op zoek naar een vrouw en was zelfs in Parijs geweest om daar ‘de Moulin Rouge’ te vinden. Dat was niet gelukt en toen kwam dan ook het voorstel: trouw met me en ik geef zeven koeien aan je familie. Grappen over koeien op het balkon bij mijn familie in Nederland snapte hij niet helemaal. Serieuze jongen die Thami.

Film En verder zijn er verschillende audiovisuele reportages gemaakt door de studenten uit Zwolle. Op de site zie je onder andere reportages over District 6, een wijk die een belangrijke rol speelde tijdens de apartheid, en een reportage over het WK Voetbal dat in 2010 in Zuid-Afrika zal worden gespeeld, en waarnaar het land nu al reikhalzend uitkijkt.

join

49

nederland Mirjam Wulff, communicatiedeskundige van lokaalmondiaal

Ik sta in een overvolle Jaarbeurs in Utrecht die is gevuld met aanstormende studenten. De Studiebeurs is aan de gang en ik heb een stapel tijdschriften onder mijn arm. Als voorproefje voor de scholieren op wat ze volgend jaar op hun hogeschool of universiteit zullen tegenkomen: Join. Niet iedereen reageert even enthousiast. Sommige scholieren werpen een blik op het blad, zien dat het over Afrika gaat en halen hun neus op. “Afrika?

Bestaat dat nog?” tekst Mirjam Wolff fotografie Liesje van Tuijl

H

““ AA ff rr ii kk aa ??

BB ee ss tt aa aa tt dat nog?”

50

join

et is niet de eerste keer dat ik zo’n reactie krijg. Afrika is in de ogen van sommige mensen een verloren continent dat wordt bevolkt door zielige kindjes met bolle buikjes, snotneuzen en vliegen die hen belagen. De mannen lopen rond met speren en de vrouwen hebben borsten die tot op hun enkels hangen. En niet alleen van Afrika bestaat zo’n beeld. Toen ik een paar maanden naar Peru vertrok vreesden sommige mensen in mijn omgeving dat ik binnen no time ontvoerd zou worden door een guerilla groep op drugstransport (hard rebellerend tegen de dictator die de indianen bevolking stevig onder de duim houdt). Op het moment dat ik voor enkele maanden in Cambodja ging werken vroegen anderen zich heel hard af hoe ik het voor me zag om te wonen in een hutje zonder water en elektriciteit in een jungle dorpje met foe yong hai etende mensen.

Een bijzonder beeld. En vooral heel anders dan de werkelijkheid. Tijdens verre reizen word je geconfronteerd met je eigen vooroordelen. Stereotypen worden doorbroken en genuanceerd. Geen guerilla in Peru die geprobeerd heeft om mij te ontvoeren. Mijn Cambodjaanse collega’s hadden een hippere mobiele telefoon dan ik. Vietnamese loempia’s zijn compleet anders dan ‘onze’ Nederlandse Vietnamese loempia’s. ZuidAfrika heeft een booming mode-industrie en bijbehorende Fashion Week. Tijdens het reizen zie je niet alleen verschillen, maar vallen juist de overeenkomsten tussen hier en daar op.

Jonge mensen aan de andere kant van de wereld worden ook verliefd, sms’en, zitten op Facebook, zijn soapverslaafd, hebben idolen, houden van een feestje en hebben ambities en dromen.

nederland Er lijkt dus iets mis te gaan in de beeldvorming. Hoe komen we af van dat stereotype beeld van Afrika? Onder andere door Join. Journalistiek studenten gaan naar een ver land en zien met eigen ogen hoe het daar is. Zo kunnen zij hun eigen beeld en eigen mening vormen. Om hier vervolgens over te schrijven voor Join. Niet alleen de bak ellende, maar juist de alledaagse dingen zoals een rijbewijs halen in Ghana. Ook de tv-programma’s van lokaalmondiaal zoals RTV op Reis zetten in op een nuancering van het bestaande beeld. Alledaagse situaties van ver weg worden dichtbij gehaald. En blijken vaak minder exotisch of anders dan we ons hadden voorgesteld. Het multimediale project The Road to 2010 laat aan de hand van een universeel thema - voetbal - een ander beeld van Afrika zien met voetbalfanaten, uitgedoste supporters en een strenge coach: herkenbaar…

Jezelf laten informeren lijkt de beste optie om een realistisch beeld te krijgen van de rest van de wereld. Niet alleen door programma’s als RTV op Reis en tijdschriften zoals Join. Ook door het zelf te zien. Door die verre reis te maken en over de grens te kijken. Waardoor je vervolgens je eigen mening en eigen beeld kunt vormen.

Grote kans dat de Aziatische oneliner van toepassing lijkt: ‘Same same, but different’. Want ondanks de hiervoor bepleitte overeenkomsten, kom je toch ook verschillen tegen. Verschillen die worden veroorzaakt door cultuur en verschillen die worden veroorzaakt door ongelijkheid. Ongelijkheid doordat de Cambodjaanse collega’s niet dezelfde mogelijkheden en kansen als wij hebben. Omdat zij tegen corruptie aanlopen, hun collegegeld niet kunnen betalen of als vrouw niet dezelfde vrijheid hebben als mannen.

Bij mij leidde dit ertoe dat ik me ging verdiepen in ontwikkelingssamenwerking en via een stage in de ontwikkelingssector terecht kwam. Ik werkte een paar jaar bij jongeren projectbureau Move Your World, ging als vrijwilliger een paar maanden aan de slag bij een lokale Cambodjaanse organisatie en breng nu als communicatiemedewerker bij lokaalmondiaal de tv programma’s, projecten en Join onder de aandacht. Daarnaast koop ik zoveel mogelijk fair trade, wordt m’n spaargeld geïnvesteerd in duurzame projecten, zit m’n Kuyichi broek erg lekker, eet ik op mijn vakantie in restaurants van locals en onderteken ik via m’n mailbox petities. Waarmee ik niet wil zeggen dat dit de oplossing is, maar ik probeer waar mogelijk een kleine bijdrage te leveren. Idealist? Misschien. Maar eerder: iemand met een sterk rechtvaardigheidsgevoel. En iemand die vindt dat verschillen tussen mensen die worden veroorzaakt door ongelijkheid niet rechtvaardig zijn.

Dus stel je hebt die verre reis gemaakt. Je hebt de overeenkomsten én verschillen gezien. En nu wil je iets doen. Dan hoef je niet meteen naar Malawi te rennen om daar met je blote

handen een school te gaan bouwen. Ook vanuit Nederland kun je voldoende doen. Je kunt online aan de slag gaan, je koopgedrag aanpassen of een organisatie in Nederland (actief) ondersteunen. Enkele ideeën: Op www.lokaalmondiaal.net vind je afleveringen van RTV op Reis, reportages, extra Join artikelen en projecten zoals The Road to 2010 of CSR tube. Aansprekende items plaats je door op je Hyves of Facebook. Via platforms als Nabuur of BiD Network kun je op zoek gaan naar een concrete vraag vanuit een ontwikkelingsland en hiervoor je skills en ideeën inzetten.

Zo kun je een Zuid-Afrikaanse organisatie helpen bij het ontwikkelen van een HIV/aids bewustwordingscampagne of een ondernemer in Pakistan coachen met zijn ondernemersplan. Via websites als EEN.nl, Amnesty of Oxfam Novib ondersteun je campagnes door een virtuele hug of handtekening.

Door enkele aanpassingen in je levensstijl kun je ook een verschil maken: het zogenaamde ‘praktisch idealisme’. Omroep LLiNK is voorvechter van praktisch idealisme en verzamelt op de website Juist Nu tips om de wereld een beetje mooier te maken. Voor meer concrete tips voor je koopgedrag kun je bij Fairfood en de kledingchecker van Goede Waar & Co terecht.

Zo blijkt Ben & Jerry’s chunky monkey een goede optie en leven Gsus en Suitsupply de gedragscode van de Fair Wear Foundation na.

Echt actief aan de slag? Dat kan bij verschillende organisaties in Nederland. Als creatieveling kun je via de Nobele Match goede doelen helpen met hun communicatie uitingen. Met Globalicious of Join sta je als vrijwilliger op festivals. Movies that Matter help je bij de organisatie van hun film- en debatfestival en als stagiaire maak je reportages bij lokaalmondiaal.

Uiteraard kun je ook als vrijwilliger naar het buitenland. Je kunt lesgeven in Ghana, een sportproject in Brazilië uitvoeren of in India microkrediet aanvragen beoordelen. De vacaturebanken van OneWorld en Move Your World bieden een overzicht van mogelijkheden.

en op Om terug te kom eurs: b ie d tu S e d p o g de vraa t nog. ja, Afrika bestaa a, maar ik fr A n e e ll a t ie n En ereld. w e d n a v t s e r e ook d hange it.

See it, share it, c join

51

52

join K LON N E

E

G E E SJ

E

I RL

A

b b b M

nederland

nederland

’Het is een cliché dat het snel en hyperig moet zijn voor jongeren’

3

Jonge mediamakers en hun vak

Jongeren zijn alleen in zichzelf geïnteresseerd. Grote kwesties als globalisering en ontwikkelingssamenwerking zijn voor hen een vervan-m’n-bed-show. Of toch niet?

Join voelde drie jonge dames hierover aan de tand. Geesje van Haren (28) werkt als hoofdredacteur van VersPers, een internetmagazine voor maatschappelijk betrokken jongeren tussen de 18 en 35 jaar.

Lonneke van Genugten (31) is eindredacteur van het tijdschrift Internationale Samenwerking (IS), dat zich richt op een publiek van 18 tot 88. Ook vroegen we Mirla Klijn (25). Zij was tot een week voor het gesprek hoofdredacteur van internetmagazine Spunk. Spunk richt zich op jongeren tussen de 15 en 25 jaar. tekst Daisy Sheer fotografie Leonard Fäustle

k e r p s ge

Z

ijn jongeren überhaupt geïnteresseerd in mondiale onderwerpen? Lonneke: ‘Mijn ervaring is dat je er voor iedereen wel iets interessants van kan maken als je het op een manier brengt die aansluit bij hun belevingswereld. Ik denk dat je het dichterbij brengt door een onderwerp te koppelen aan dingen uit het dagelijks leven. Ik zie dat vooral herkenbaarheid onze lezers heel erg aanspreekt. We hadden bijvoorbeeld een keer een artikel over Heineken in Congo.

Heineken heeft daar een programma voor medewerkers over aids opgezet. De medewerkers krijgen gratis behandeling, evenals hun vrouwen, kinderen en zelfs hun… hoe zeg je dat… geheime vriendinnen. Het klinkt heel cliché, maar iedereen kent Heineken. Als je het artikel met Heineken begint en vervolgens een stap naar aids-preventie neemt, is onze ervaring dat het toch heel goed scoort.’

Geesje: ‘Ik merk dat mondiale onderwerpen ook aanslaan als mensen er mee bezig zijn vanuit hun studie. Bijvoorbeeld als ze op zoek zijn naar achtergrondinformatie om verdieping te geven aan de scriptie. Ook kunnen studenten het gebruiken om toegepaste kennis te vinden in het blad of op de internetsite.’

Mirla: ‘Het is denk ik ook heel belangrijk dat je als jong kind al meer van de wereld ziet dan alleen je eigen leefomgeving.

Natuurlijk heeft niet iedereen geld om te reizen, maar ik zat opeens weer te denken aan mijn middelbare schoolreisjes. We gingen dan supercultureel naar Parijs. Je zou natuurlijk ook naar een ontwikkelingsland in Europa kunnen gaan.

join

53

nederland Hoe was jullie eerste kennismaking met een ontwikkelingsland? Mirla: ‘Mijn eerste verre reis was heel cliché naar Australië, maar dat was geen ontwikkelingsland. Polen was misschien die eerste kennismaking. Tenminste… daar heb ik wel veel armoede gezien.’

Lonneke: ‘Ik ging met mijn ouders naar wat toen nog Joegoslavië was. Ik weet nog dat we daar ’s middags tussen twaalf en vier geen water hadden. Toen vroeg ik me wel af hoe die mensen dat dan deden. Ook had ik bedacht dat ik tussen twaalf en vier geen dorst mocht hebben. Dus wat dat betreft krijg je al heel veel mee als je klein bent.’

Geesje: ‘Ik zit er een beetje over na te denken. Als ik op vakantie ben, ga ik vooral om plezier te hebben en om te sporten. Ik ben bijvoorbeeld wel naar Costa Rica geweest, maar vooral om te golfsurfen. Dus heel erg kennismaken met ontwikkeling…. We zijn daar wel met paardrijdtochten door indianendorpen gegaan. Dan zie je wel dat mensen een heel ander leven hebben dan wij.

Op zoek gaan naar deze kwesties op vakantie doe ik liever niet.’

Zijn jongeren niet vooral met zichzelf en de puberteit bezig? Mirla: ‘Niet per se. Het is juist goed om in de puberteit met dit soort onderwerpen in aanraking te komen, omdat mensen dan hun interesses ontwikkelen waar ze zich aan vast houden.’

Lonneke knikt: ‘Ja, en dan zijn die prikkels dus juist belangrijk. Ik was voor IS ergens in Noord Holland op een school waar oorlogsslachtoffers uit Sierra Leone te gast waren. Zowel daders als slachtoffers, die armen en benen misten, hadden zich verenigd in een voetbalteam.

Het was een educatief programma over sport en ontwikkeling. Je ziet dan dat het heel veel indruk maakt op die middelbare scholieren.’

Op welke manier maken jullie zelf onderwerpen interessant voor jongeren? Mirla: ‘Je moet jongeren niet onderschatten. Als ze het gevoel krijgen

54

join

b M

I RL

A

‘Ik denk dat je als jong kind meer van de wereld moet zien dan alleen je leefomgeving’

dat ze als ongeïnteresseerde, domme wezens worden benaderd, haken ze gelijk af. Het is denk ik ook belangrijk om de onderwerpen klein te houden. Zo heb ik een keer een heel gênant item gemaakt voor 6-pack over het feit dat we schoon drinkwater gebruiken om onze ontlasting weg te spoelen. Dat is best wel zonde. Bovendien zitten er nog heel veel voedingsstoffen in je ontlasting. Dus ging ik kijken of ik daar mijn groentetuin op kon verbouwen. Dat is best hilarisch geworden, want je ziet mij dus poepen in een lasagneschaal en dat vervolgens uitsmeren. Dat vinden jongeren grappig.

Ze kunnen daar om lachen en er zit ook nog een boodschap in.’

Lonneke: ‘Voor IS hebben we de rubriek “De Bekende Nederlander”, waarin bijvoorbeeld Hannah Verboom of Kader Abdolah vertelt over zijn of haar betrokkenheid bij ontwikkelingssamenwerking.

Wat ook heel erg aanslaat is een rubriek met leuke gadgets en geef-dingetjes.

Voor jongeren die al wat verder zijn hebben we de dossiers waarin ze verdieping kunnen vinden.’

Geesje: ‘Wij werken heel erg met thema’s. Deze maand zijn we bezig met buitenland en uitwisselingsprojecten.

Vervolgens gaan we het hebben over de zorg en kijken we terug op de economie.

Dit zijn dus hele grote onderwerpen.

Wat we telkens proberen te doen, is een hoofdpersoon van onze leeftijd

nemen die diep in dat onderwerp zit.

Hierdoor krijg je een personificatie van het onderwerp. Daarnaast proberen we veel gebruik te maken van foto’s en slideshows om het toegankelijk te maken.

Als mensen meer informatie zoeken of geïnteresseerd zijn, dan kunnen ze de uitgebreidere achtergronden gaan lezen.

Het is een groot cliché dat het snel en hyperig moet voor jongeren.’

Wat vinden jullie van de berichtgeving in de reguliere media over ontwikkelingslanden? Lonneke: ‘Het mag natuurlijk altijd meer. Wat me opvalt bij bladen als Viva en Elle is dat ze altijd één of twee grote verhalen hebben over bijvoorbeeld problemen van vrouwen in Afghanistan. Het is absoluut positief dat als je lekker de Elle leest over Angelina Jolie, je ook zo’n verhaal krijgt aangeboden.’

Mirla: ‘Ja, alleen moet je niet worden overspoeld met negatieve verhalen. Ik kan me namelijk voorstellen dat met name jongeren dan denken dat ze het nu wel gezien hebben.’

Geesje: ‘Ik vind überhaupt dat de berichtgeving in met name dagbladen allemaal één pot nat aan het worden is.

Ze hebben het het ene moment allemaal over dit en volgende dag over dat.’

Lonneke: Ik denk ook dat het beeld van zielige mensen niet altijd door de media wordt geschetst, maar ook een hard-

b

nederland

G E E SJ E

Hebben journalisten de taak om die beeldvorming te veranderen? Mirla: ‘Het ligt er een beetje aan voor welk blad of welke krant je schrijft. Ik denk dat ze wel invloed kunnen hebben, dus in zekere zin ligt daar wel een taak. Er moet gewoon objectieve berichtgeving komen over landen en wat daar aan de hand is.

Als de berichten soms negatief zijn, dan is dat gewoon zo.’

Geesje: ‘Ik vind dat journalisten niet de taak hebben om de beeldvorming te veranderen, want dat lukt je niet eens. Dan maak je jezelf veel groter dan je bent. Je moet de meningvorming zoveel mogelijk aan de lezer overlaten.’

Lonneke: ‘Ik denk dat je als journalist gewoon altijd, ook bij andere onderwerpen, op zoek moet gaan naar mooie verhalen die mensen anders niet zouden weten. Of deze nou positief of negatief zijn… Ik ben het met Geesje eens dat het niet om de beeldvorming gaat, maar om een bijdrage waarmee mensen een mening kunnen vormen. Je levert bouwstenen.’

Wat is het verhaal dat jullie zelf ooit nog willen maken? Mirla: ‘Het liefst iets met dieren. Dat spreekt mij nog het meeste aan. Als ik een oorlogsfilm zie waar mensen elkaar afschieten, dan denk ik tja… maar dan valt er een paard en dan zit ik te janken. Daar ligt mijn hart uiteindelijk.’

Geesje: ‘Ik wil graag een keer in alle werelddelen verschillende boerderijen bezoeken en daar de economische kanten van belichten. Kijken wat het boerenleven daar nog voorstelt en wat er op het platteland te verdienen valt.’

Lonneke: ‘Dat klinkt wel leuk, dat wil ik ook wel doen. Ik vind het moeilijk… als alles mag. Het is bijna te veel…’

Geesje: ‘Mag ik er nog eentje noemen?

De Taliban een keertje interviewen: dat lijkt me ook wel interessant.’

Lonneke: ‘In Afghanistan heb je geloof ik één vrouwelijke gouverneur. Die zou ik wel eens willen volgen. Niet alleen in haar werk, maar ook thuis. Ik ben heel benieuwd naar de vrouw achter de burka.’

Voor meer informatie www.spunk.nl www.isonline.nl www.verspers.nl

b

nekkig beeld is wat we met zijn allen hebben. Ik denk dat er heel veel wordt gedaan om een ander beeld te schetsen, door bijvoorbeeld te laten zien dat het ook moderne landen zijn. Het beeld van dat vliegje op het hoofd, haal je echter ook niet zomaar weg van ieders netvlies.’

3

gesprek

E LON N E K

‘Ik vind niet dat journalisten de taak hebben om de beeldvorming te veranderen’

‘Ik denk dat je als journalist altijd op zoek moet naar mooie verhalen’

join

55

colofon Join is het kwartaalblad van lokaalmondiaal in samenwerking met de Hogeschool voor de Journalistiek in Utrecht, Tilburg en Zwolle.

Het tijdschrift wordt gemaakt door studenten journalistiek voor studenten op het HBO. Join komt voort uit het programma Beyond (y)our World, wat mogelijk gemaakt wordt door NCDO en ICCO. Deze Join werd gemaakt door studenten van de Windesheim School of Media uit Zwolle.

Studenten Windesheim School of Media Zwolle Rob van Elburg, Berber Hania, Mara Harbers, Rudo Hofman, Marcel Kloosterman, Nadesch Kuipers, Judith Leussink, Sharon Molema Mireille Molenhuis, Sabriya Mussani, Aafke Nijenhuis, Daphne Panman, Roos Reitsma, Marije Rispens, Maaike Roelofs, Carin Schipper, Anouk van de Velde, Leonie van der Velde, Lars Wendel, Doutzen Wijbenga

Hoofdredactie lokaalmondiaal Marc Broere Communicatie Mirjam Wulff Uitgever en concept BYW Stefan Verwer Druk Roto Smeets, Utrecht Website www.beyondyourworld.nl

Begeleiding studenten vanuit Windesheim Jan Rietman en Paul Werkman

Contact Lokaalmondiaal Velperbuitensingel 8 6828 CT Arnhem Tel: 026-3703177

Productie en organisatie vanuit lokaalmondiaal Niekie Kleintjens en Johanna de Ruiter

Coverbeeld Margo Vlamings

Artdirectie en vormgeving Margo Vlamings, vormgeving i.s.m. Mick Pantelaras

Oplage 15.000 In februari 2009 verschijnt de volgende Join

56

join