Zondag vieren met kinderen in ons midden
Zondag vieren met kinderen in ons midden Zondag vieren met kinderen geeft een frisse kleur aan onze liturgie. Het doet ons deugd, geeft toekomst. De betrokkenheid van ouders, grootouders, volwassenen in het algemeen, verandert als er kinderen meevieren. Hoe helpen wij kinderen om zelf ook deugd te beleven aan het vieren op zondag? Zondag vieren met gezinnen is in de eerste plaats “mooi� liturgie vieren en dat is een uitdaging voor elke geloofsgemeenschap, iedere zondag weer. De viering op zondag kan je zien als liturgie van het volk waar iedereen op eigen wijze betrokken is. Het gaat om ontmoeting met de verrezen Heer, een ervaring. Liturgie is dus lichamelijk, eerder dan intellectueel. Liturgie vraagt om herhaling, zonder te vervallen in saai ritualisme. Liturgie vieren doen we tot slot samen. Vanuit het leven begeven we ons naar de kerk om er samen te vieren. Vanuit de liturgie worden we als gesterkte mensen gezonden om Christus’ boodschap waar te maken in deze wereld.
2
In deze brochure willen we de zondagsviering overlopen en aandachtspunten weergeven die het mooi liturgie vieren kunnen bevorderen.
In de blauwe zijbalk wordt onze manier van vieren in vraag gesteld. Hoe doen wij dat in onze kerk?
In de groene tekstvakjes staan telkens kleine tips om het vieren kindvriendelijker te maken. Het is niet de bedoeling dat toevallig aanwezige kinderen de taken van misdienaars zondermeer overnemen. Waar men vaste misdienaars heeft, kunnen andere kinderen mee een rol opnemen en zo de misdienaarwerking ondersteunen. Kindvriendelijke Tip!
3
Aandachtspunten ook die te maken hebben met het ruimtelijke aspect. Hoe is onze kerk ingericht? Kan het ander om meer betrokkenheid te creĂŤren bij het vieren? Een kans om er samen over na te denken en bewuster met woorden en gebaren om te gaan.
Reeds voor we de viering echt begint gebeurt er al heel wat.
We worden uitgenodigd! Is onze je het dat daar vieren?
kerk Heb gevoel men iets gaat
De klokken herinneren ons aan de uitnodiging van de Heer om samen met hem zondag te vieren. Het is niet zomaar een wekker of een alarm. Het is een oproep. De Ander roept ons. We gaan op zondag niet uit eigen initiatief. We luisteren en gaan in op de een uitnodiging. We luisteren en antwoorden. Dit zijn typisch christelijke houdingen.
We betreden het kerkgebouw Bij het binnengaan in de kerk be-tekenen we ons met een kruisje met wijwater, symbool van zuivering. We willen met een zuiver hart 4
Is onze kerk toegankelijk? Heb je er het gevoel welkom te zijn? Heb je het gevoel dat men daar iets gaat vieren?
Hoe ziet het wijwatervaatje er bij ons uit? Nodigt het uit om je hand erin te steken? Valt het op bij het binnengaan? Is er voldoende wijwater in? Waarom geen mooie schaal wijwater als je binnenkomt?
eucharistie gaan vieren. God zal ons daarbij helpen.
De kerk is het huis van God. Het is een plaats waar de gemeenschap samenkomt om te vieren, te bidden, te gedenken. Het is een plaats die haar rol maar kan spelen dankzij de inzet van velen. De kerk is ook een plaats waar je gewoon in je eentje even kan binnengaan om stil te worden, te bidden, een kaarsje aan te steken.
Het is goed om een beetje vroeger in de kerk te zijn. Het geeft ons de tijd om stil te worden. Om het gewone leven even achter te laten. Om ons helemaal voor te bereiden op de ontmoeting met God.
Welke indruk maakt het interieur als je binnenkomt? Koud, strak, warm, rommelig, rustgevend,‌? Spreekt de versiering aan? Zegt ze iets over de liturgische tijd?
Zijn de zangboeken goed zichtbaar? Nodigt het mensen uit om er een mee te nemen? Staat er iemand aan de deur om mensen welkom te heten en de zangboeken uit te delen?
Als er een tafeltje of mandje met kinderboeken aanwezig is‌ Is dat zichtbaar voor gezinnen? Wordt er naar verwezen? Zitten er boekjes bij die helpen om de viering te volgen?
5
Zangboeken liggen in veel kerken achteraan. Ze zijn bedoeld om mensen te helpen bij het bidden, meebidden en zingen.
Kindvriendelijke Tip! Een tafeltje of mandje met kinderbijbels. Als er iemand aan de deur mensen welkom heet, kan dat een gelegenheid zijn om kinderen op dat moment reeds te vragen voor een kleine taak.
We nemen plaats in de kerk. In de kerk groeten we door een buiging of we knielen. We knielen voor God. Als je een groot iemand ontmoet dan groet je die waardig. Door te knielen of te buigen erkennen we dat God groter is dan ons. We tonen respect.
6
Heb je in de kerk het gevoel bij God thuis te komen? Is het stil voor de viering, rumoerig, speelt er zacht muziek, worden er liederen ingeoefend, is er veel geloop op het koor,moet er nog van alles afgesproken en klaargezet worden?… Krijg je tijd om te ‘chambreren’?
De viering begint Door het zingen van het intredelied wordt de verzamelde gemeenschap in de kerk, één gemeenschap. Als één gemeenschap, één stem zingen we tot God. De priester komt binnen. Hij staat symbool voor Jezus Christus die in ons midden komt. We staan allen recht uit eerbied voor Jezus. De priester draagt een gewaad. Hij komt er niet als persoon van zichzelf maar als Christus. De manier waarop de priester binnentreedt, is betekenisvol. De manier waarop wij rechtstaan en hem zingend onthalen is eveneens betekenisvol.
In de intredeprocessie gaat een misdienaar met het kruis voorop. Het evangelieboek wordt meegedragen door de diaken of de priester..
Priester en diaken en misdienaars buigen voor het altaar vooraleer ze het koor betreden. Priester en diaken kussen het altaar. Het kruis krijgt zijn plaats in de staander. Het evangelieboek wordt op zijn plaats gezet. We treden binnen in het mysterie van de Drie-Ene-God. Op uitnodiging van de 7
Hoe verloopt de intredeprocessie in onze kerk? Is het de kortste weg van de sacristie naar het altaar of een waardige intrede die doorheen het volk trekt? Wordt het evangelieboek meegedragen? Zijn er kaarsen aanwezig om mee te dragen in de processie?
Kindvriendelijke Tip! Kinderen kunnen in de intredeprocessie meegaan met een kaars in de hand. Met palmzondag kan het een palmtak zijn. Op 15 augustus een bloem voor Maria.
priester tekenen we ons samen als christenen in de naam van Vader, de Zoon en de heilige Geest. We vertrouwen ons toe, helemaal, geest, hart, ziel en lichaam. Met een begroeting uit de brieven van Paulus worden we welkom geheten: ‘De genade van de Heer Jezus Christus, de liefde van God en de gemeenschap van de heilige Geest zij met u allen’. Dit is niet zomaar een gezellig samenzijn uit gewoonte. We zijn te gast bij een speciale Gastheer op een bijzondere gebeurtenis. Het gaat hier om een ontmoeting in liefde tussen God en de mens. God komt in genade, liefde en nabijheid tot ons, om ons tot Hem te brengen.
In enkele woorden heet de priester ons welkom. Hij licht mogelijk al een tipje van lezingen op of spreekt over wat mensen vandaag bezighoudt vanuit de actualiteit. Hij nodigt ons uit om mee te vieren en te bidden. Als er iets is wat deze ontmoeting in de weg kan staan willen we dat eerst onder ogen zien en er vergeving voor vragen. 8
Kindvriendelijke Tip! Voor jonge mensen is het fijn als de priester soms verwijst naar de plaats in het liedboek waar je de vaste gebeden kan meebidden.
Zijn wij er klaar voor? Staan wij op voor de ontmoeting met God en elkaar?
Aan God mogen we onze kleinheid toevertrouwen. Hij zal ons vergeving schenken. Aan God mogen we om ontferming vragen, niet enkel op onze kleinheid gericht maar vooral op zijn grootheid en liefde gericht.
Krijgen we de tijd om even in stilte stil te staan bij tekorten?
De priester roept op tot bekering en het is mooi als we ook even stille tijd krijgen om onszelf aan de Heer aan te bieden met onze tekorten van de voorbije dagen.
We bidden samen de schuldbelijdenis of we bidden drie schuldbeden en vragen om ontferming. De priester zal tot slot onze persoonlijke, niet uitgesproken gebeden samenbrengen in een gezamenlijk gebed om vergeving. Heer, ontferm U over ons‌ Heer omarm ons met uw liefde. Troost ons en geef ons nieuwe kracht‌ Als alle plooien weer gladgestreken zijn, is er vreugde en kan het vieren echt beginnen: Gloria! We zijn dankbaar en blij om Gods goedheid, om deze ontmoeting tussen hemel en aarde, tussen God en mens. Gloria!
9
Klinkt het echt als een vreugdezang? Voelen we vreugde?
We zingen het uit!
Als we ten diepste die vreugde voelen, moeten we nu het dak van de kerk zingen! In de veertigdagentijd en advent zingen we geen Gloria. Het zijn tijden van inkeer en bezinning. We sluiten deze opening van de viering af met het openingsgebed. ‘Laat ons bidden’. We willen ons openstellen voor God. Ook hier hebben we even stille tijd nodig om tot deze openheid te komen. Nadien bidt de priester namens ons allen. Namens de hele kerk dankt en looft hij God. Hij bidt dat wij allen leren leven van de gaven van God. Een gebed tot de Vader, door de Zoon en in de heilige Geest. Niet 10
Krijgen we de kans om het even stil te maken om persoonlijk te bidden?
alleen voor vandaag maar voor alle dagen. God is ons nabij in verleden, heden en toekomst, tot het einde der tijden. Allen bevestigen dit met ‘Amen’.
We luisteren naar het Woord van God We willen God ontmoeten. Dat kan in de het Woord van de Bijbel. We zetten ons neer om goed te kunnen luisteren. We kiezen de lezingen niet zelf. De lezingen zijn vastgelegd in een rooster volgens een bepaalde cyclus. Wij bepalen niet zelf wat we willen horen. We komen om te luisteren naar wat God ons wil vertellen. Ook Jezus kon in zijn tijd niet zomaar kiezen wat Hij wou lezen om nadien de mensen aan de hand van die lezing iets duidelijk te maken. De wijze waarop iets gelezen wordt is zeer belangrijk. Een lector is meer dan iemand die kan lezen. Het gaat niet om gewoon aflezen maar ook niet om declameren. Het gaat om het geloof te laten spreken vanuit het hart. Als het woord dat we lezen belangrijk is, doen we dat uit een boek wat we met eerbied behandelen. Een belangrijke boodschap lees je niet van een blaadje. De 11
woorden komen niet zomaar van ons maar van God. Ze werden ons overgeleverd binnen een lange traditie.
De eerste lezing lezen we uit het Oude Testament, een lange geschiedenis van God op weg met zijn volk. We beamen wat we hoorden al biddend in een psalm (een eeuwenoud gebed dat Jezus zelf ook gebeden heeft) of een aangepast lied. De tweede lezing komt uit de Handelingen of de brieven in het Nieuwe Testament. We horen hoe in de jonge kerk christenen deze boodschap in hun leven tastbaar maakten. We horen raadgevingen en bemoediging.
Tot slot lezen we uit het evangelie, de belangrijkste lezing. Het verhaal van Jezus zelf, zijn woorden en daden. In Jezus heeft God zich definitief en onovertrefbaar laten kennen. Het evangelieboek verdient een bijzondere plaats in de kerk. Vooraleer de diaken het daar afhaalt, vraagt hij aan de priester om hem te zegenen zodat hij het Woord van God waardig kan verkondigen. Als er geen diaken is, leest de priester het evangelie.
12
Kindvriendelijke Goed lezen is een Tip! kunst. Zijn er Als er kinderen in de kerk momenten van zijn kunnen zij mee het vorming voor evangelieboek afhalen op lectoren in onze zijn plaats en het boek federatie? begeleiden met een brandende kaars. Lezen we uit een In vieringen met kinderen boek men of vanzich eenbeperken mag blaadje? tot een lezing. Dit zal dan wel een evangelielezing zijn.
Voor vieringen met kinderen bestaat een evangelieboek, uitgegeven bij LICAP
Klinkt het alleluia als een vreugdezang of een klaagzang?
We staan recht, zingen Alleluia. Vreugde, omdat God bij ons wou komen wonen. Vreugde, omdat God zich in Jezus openbaarde. We staan recht want het is duidelijk dat we Gods Zoon zullen ontmoeten in zijn Woord. Hij spreekt tot ons uit het evangelie van onze Heer Jezus Christus volgens N.. Wij antwoorden Hem: Lof zij U, Christus! We maken drie kruisjes. Niet als een beweging om een lastige vlieg te verjagen maar waardig. Jezus ik denk aan U, Jezus ik spreek over U, Jezus ik hou van U. Het evangelieboek wordt bewierookt.
Zoveel woorden kwamen tot ons. Soms zijn het woorden die ons vreemd zijn. De context is heel anders. We zien niet onmiddellijk verband met ons leven. De homilie wil de heilige Geest helpen om zijn werk te doen in ons hart. Wat betekent deze boodschap? Wat betekent het voor ons vandaag? Ook de homilie zegt niet alles; We hebben tijd, stilte nodig om de gesproken woorden hun werk te laten doen, om de heilige Geest tot ons persoonlijk te laten spreken. Pas dan 13
Kindvriendelijke Tip! Wanneer er meerdere kinderen zijn kan de homilie in dialoog met de kinderen gebeuren.
Kindvriendelijke Tip! kunnen we volmondig antwoorden en ons geloof belijden. Ons geloof belijden doen we staande. Je kan zittend geen plechtige belijdenis afleggen.
Als gemeenschap zijn we samen. We luisterden samen naar het Woord en willen zo dadelijk ook samen aan tafel zitten. Een gemeenschap kent vreugde, zorgen en pijn. We geloven in God met ons. Hij kent ons, is met ons begaan, Hij luistert naar ons. In gebed leggen we onze vragen en zorgen voor aan de Heer alvorens we samen aan tafel gaan. We vertrouwen ze toe aan God. We suggereren geen oplossing maar vragen dat Hij oor heeft voor ons bidden.
Voor kinderen is de geloofsbelijdenis moeilijk toch is dit geen reden om ze weg te laten of te vervangen. Het zijn in de eerste plaats de volwassenen die hun geloof belijden en het voorleven aan de kinderen opdat zij mogen groeien in geloof en zelf tot belijden van hun geloof komen bij het vormsel.
Kindvriendelijke Tip! Kinderen kunnen betrokken worden door een eenvoudige voorbede te lezen.
14
We gaan aan tafel Dan komt het altaar in beeld. Alles komt in beweging. We gaan samen aan tafel. De tafel wordt gedekt. We brengen gaven aan.
Staan de gaven op armlengte van het altaar of ver genoeg om symbolisch uit te drukken dat het de gaven van het volk zijn die aangedragen worden?
Kindvriendelijke Tip!
Eenvoudige gaven. Alles is ons door God gegeven. We hebben ermee gewerkt en bieden ze nu aan God aan, als werk van onze handen, uit dank. We bidden dat Hij ze wil aannemen en omvormen tot voedsel dat leven geeft aan allen. Het is mooi als deze gaven vanuit de kerk door gelovigen worden aangebracht.
In het mandje geeft ieder naar eigen goeddunken, een bijdrage uit liefde en dankbaarheid om wat ons gegeven is, en om te delen in de noden van andere broers en zussen. Het mandje zetten we bij het altaar
15
Als er kinderen aanwezig zijn, kunnen zij (mee) de gaven aanbrengen. Brood, wijn en water en eventueel bloemen en enkele kaarsjes die op het altaar geplaatst worden. Kinderen kunnen ook met het mandje rondgaan. Kinderen kunnen ook zelfgemaakte knutselwerkjes aanbieden. Ook deze krijgen een plaats voor het altaar maar niet erop.
maar niet op het altaar. Het maakt geen deel uit van de eucharistie. De priester zegent de gaven en vraagt dat God ze mag omvormen tot lichaam en bloed van Jezus, Christus, zijn Zoon. De Heer zal bij u zijn. De Heer zal u bewaren. Verheft uw hart. Wij zijn met ons hart bij de Heer.
Kindvriendelijke Tip! Er bestaan drie canons voor vieringen met kinderen. (Canon VIII, IX en X) De acclamaties in de canons zorgen voor een grotere betrokkenheid.
Ons hoofd en ons hart moeten bij de Heer zijn maar het is zijn genade die ons helpt om ons hart naar de Heer te keren. We willen ons tot Hem richten. We staan recht. Het grote dankgebed ontwikkelt zich rond de Vader, de Zoon, de Geest en de Kerk. We loven en danken God. We danken God voor wat we ontvingen maar vooral omdat Hij God met ons is. Heilig, heilig, heilig,‌ We gedenken de gebeurtenissen van het laatste avondmaal. Niet als een gebeuren dat voorbij is maar als een realiteit die voortduurt tot op vandaag. Eucharistie vieren is een sacrament. In dit vieren wil God ons vandaag aanraken met zijn liefde. Wanneer wij te communie gaan is dat een individueel gebeuren maar tegelijk ook een 16
gemeenschapsgebeuren. We willen ons allen verenigen met Christus en zullen dus ook één worden met elkaar. Jezus zelf leerde ons een mooi gebed om ons voor te bereiden op die eenwording: het Onzevader.
Deze verbondenheid willen we vasthouden. We gaan dus best niet allemaal zo snel mogelijk weer zitten, maar blijven staan. Vrede in ons hart is nodig om één te worden. Jezus geeft ons die vrede. We vragen om die vrede en wensen elkaar die vrede toe. Al staande kan je veel makkelijker elkaar de vrede van de Heer toewensen. Het mag met een eenvoudige handdruk. Het mag ook met een omhelzing of een kus. Het opent iets in ons. Het maakt ons open en gereed om Christus te ontvangen.
Het offer dat Jezus bracht was enorm. Vergeleken daarbij voelen we ons kleine beperkte mensen. Toch verlangen we Hem 17
Kindvriendelijke Tip! Kinderen kunnen samen met priester, diaken, lectoren, misdienaars een kring vormen rond het altaar. Belangrijk is om vooraf duidelijk af te spreken hoe lang de kinderen rond het altaar blijven staan. Enkel het Onzevader of tot en met de vredewens, of tot en met de communie?
Het is mooi als allen rechtstaan om het Onzevader te bidden. De verbondenheid wordt dan veel tastbaardere. De stap om elkaar ook nog de hand te geven om de verbondenheid te onderstrepende wordt dan heel klein.
te ontmoeten, iets van zijn helende kracht te ontvangen. Lam Gods‌ Heer, ik ben niet waardig dat Gij tot mij komt, maar spreek en ik zal gezond worden‌ Het brood wordt gebroken en gedeeld. We ontvangen de communie. De communie ontvangen is vooral een persoonlijke ontmoeting met Christus. Het is niet zomaar iets halen, een portie speciale energie ontvangen. Communie ontvangen gaat samen met bidden, je hart openen voor de ontmoeting met de Heer. We ontvangen iets kostbaar en gedragen ons daar ook naar. Communie onder twee gedaanten kan maar dat zijn we vaak niet gewoon. Het vraagt wat wennen en afspraken.
18
Is de gang naar communie een waardige gang die respect en verlangen uitdrukt of heeft het meer iets van een rij bij de kassa van de supermarkt?
Strekken wij ons hand uit om Christus te ontvangen, verlangend, eerbiedig of houden we onze handen laag voor de buik alsof we liever niets krijgen of er onverschillig bij blijven? Kindvriendelijke Tip! Kinderen die hun eerste communie nog niet deden, krijgen een kruisje op het voorhoofd. Het is niet goed hen op dit moment een alternatief snoepje of koekje te geven. Dat kan eventueel na de viering.
Na de communie vraagt de ontmoeting wat tijd en stilte. Het is goed om die stilte even toe te laten. We worden gezonden Dankbaar om het samen vieren, bidt de priester in naam van de hele gemeenschap het slotgebed. De viering loopt ten einde maar we gaan niet zomaar naar huis, naar ons gezin, ons werk. We worden gezonden om vanuit de woorden die we hoorden, de communie die we ontvingen, als gesterkte mensen onze taak als christen in de wereld op te nemen. We gaan gezonden door de Drie Ene God, de Vader, de Zoon en de heilige Geest. Mooie liturgie roept het beste in ons op. Het cultiveert ons. We spreken de talenten aan van velen, vieren samen met vele mensen. Doel is echter geen puur esthetisch afgewerkt geheel. Doel is, en blijft, God ontmoeten, voor jong en oud. Een hele generatie jonge ouders kreeg zelf nooit de kans om in te groeien in de eucharistie. Als we kinderen van vandaag willen onthalen, zullen we ook hun ouders moeten onthalen en overhalen om te proeven van deze bron van Leven.
19
Ambrosius, kerkvader uit de vierde eeuw schreef: De christenen zongen uit volle borst, en nogal vals, maar de heilige Geest harmonieerde (God zij dank) hun stemmen.
Cultuur is iets wat je leert zonder het te weten. Zo ook liturgie. Je moet je aan God toevertrouwen om te ervaren dat Hij je draagt. Je moet eucharistie vieren om te voelen hoe zij je voedt.
Bronnen DE GLIMLACH VAN God, over de eucharistie; INY DRIESSEN; uitg. Halewijn 1997 De Liturgie Begrijpen, PAUL DE CLERCK, vertaling Joris Geldhof; uitg. ACCO 2010 YOUCAT, Jongerencatechismus van de Katholieke Kerk, uitg. LANNOO; deel II, Hoe we de christelijke geheimen vieren.
Dienst Parochiecatechese bisdom Hasselt, Tulpinstraat 75, 3500 Hasselt 011 24 90 13 parochiecatechese@bisdomhasselt.be
20