Studio Badań Marketingowych Profile
Kraków, styczeń 2011
CELE ANALIZY Analizę zebranych ankiet przeprowadzono na zlecenie Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich. Jej celem było uzyskanie odpowiedzi na następujące pytania:
Jaka jest aktualna sytuacja zawodowa dziennikarzy polskich pod względem prawnym, materialnym i społecznym? Jakie są podstawowe problemy, potrzeby, oczekiwania i priorytety polskiego środowiska dziennikarskiego? Jakie postawy mają polscy dziennikarze wobec swego zawodu i warunków jego uprawiania? 2
SBM Profile, analiza ankiet dla SDP, I 2011
METODOLOGIA W badaniach zastosowano metodę indywidualnej ankiety kwestionariuszowej. Kwestionariusz ankiety został przygotowany przez SBM Profile w styczniu 2010 r. i zatwierdzony przez Zleceniodawcę. SDP przeprowadziło badania własnymi staraniami, używając różnych kanałów kontaktu z respondentami. Następnie SBM Profile przeprowadziło analizę zebranych ankiet.
Zasadnicze wątki ankiety są następujące:
FILTR: wskaźniki selekcjonujące właściwych respondentów ankiety OPIS SYTUACJI ZAWODOWEJ respondenta: staż pracy w zawodzie, aktualne miejsce zatrudnienia, status zatrudnienia, wynagrodzenie IDENTYFIKACJA PROBLEMÓW środowiska dziennikarskiego IDENTYFIKACJA PRIORYTETÓW środowiska DANE SOCJO-DEMOGRAFICZNE respondentów
3
SBM Profile, analiza ankiet dla SDP, I 2011
PRÓBA W sumie na ankietę odpowiedziało 830 respondentów. Filtrujące pytanie, którego użyto do podstawowego opisu wyników, to pyt. 2: Czy utrzymujesz się z zawodu dziennikarza?
„NIEDZIENNIKARZE”
„DZIENNIKARZE” 76,5%
GŁÓWNE ŹRÓDŁO
23,50%
DODATKOWE ŹRÓDŁO
Ponad ¾ badanej próby zadeklarowało, iż praca w zawodzie dziennikarza stanowi ich główne źródło utrzymania, a jedynie ¼ - że jest to źródło dodatkowe. W raporcie zachowano powyższe kolory dla odróżnienia wyników tych dwóch zasadniczych podprób oraz skrótowe określenia grupy, zapisane na wykresie. 4
SBM Profile, analiza ankiet dla SDP, I 2011
5
SBM Profile, analiza ankiet dla SDP, I 2011
RODZAJ MEDIÓW – I cz. pyt. 3 – rozkład odp. w %, Dla jakich mediów pracujesz?
36,5% GŁÓWNE ŹRÓDŁO DODATKOWE ŹRÓDŁO
28,0% 26,1%
25,0%
25,8%
RAZEM
24,9%
28,3%
24,5%
19,8%
4,0%
3,8%
4,6%
9,9% 5,9% 3,8%
4,7% Prasa informacyjna Prasa informacyjna krajowa regionalna
Prasa samorządowa
3,4% 2,1%
Prasa lokalna
Prasa branżowa
Agencja informacyjna
Prasę najliczniej reprezentują dziennikarze prasy branżowej, informacyjnej krajowej i regionalnej. 6
SBM Profile, analiza ankiet dla SDP, I 2011
RODZAJ MEDIÓW – II cz. pyt. 3 – rozkład odp. w %, Dla jakich mediów pracujesz?
GŁÓWNE ŹRÓDŁO DODATKOWE ŹRÓDŁO RAZEM
9,6% 5,1%
4,0%
,5% Radio krajowe
9,6%
8,8%
38,5% 29,2% 26,3%
8,1%
6,3%
2,6% 2,2% 1,0%
3,1%
Radio regionalne
Radio lokalne
TV krajowa
4,2% 3,0%7,8%
3,0% 3,1% 2,2% 1,7% 3,1% ,0% TV regionalna
TV lokalna
Portal internetowy
inne
Pozostałe media to przede wszystkim dziennikarze mediów internetowych.
7
SBM Profile, analiza ankiet dla SDP, I 2011
ILOŚĆ ODBIORCÓW MEDIUM pyt. 4 – rozkład odp. w % Ilu przeciętnie odbiorców ma medium, dla którego pracujesz najczęściej? 40,5% 35,5% 35,5%
25,5% 22,2% 18,2%
1,8%
24,9%
23,0%
13,9%
13,7%
19,1%
13,1%
9,3% 3,6%
Do 1000 odbiorców Od 1001 do 10 tys. odbiorców
GŁÓWNE ŹRÓDŁO
Od 10 tys. do 50 tys. odbiorców
Od 50 tys. do 100 tys. odbiorców
DODATKOWE ŹRÓDŁO
Powyżej 100 tys. odbiorców
RAZEM
Najliczniej reprezentowane są media o największym zasięgu, najsłabiej – te o najmniejszym zasięgu. 8
SBM Profile, analiza ankiet dla SDP, I 2011
TEMATYKA MEDIÓW pyt. 5 – rozkład odp. w %, Czym zajmują się media, dla których najczęściej pracujesz?
52,2% 48,0%
44,9% 43,8%
40,1%
38,5%
34,9%
29,6% 26,8%
34,4%
25,4% 22,8% 22,3%
22,5%
20,8%
15,4% 15,6% 16,1% 7,0% 6,6% 8,3%
5,4% 4,8% 7,3%
informacje
kultura
religia
GŁÓWNE ŹRÓDŁO
sport
obyczaje
DODATKOWE ŹRÓDŁO
branża fachowa
treści mieszane
inne
RAZEM
Badane osoby najczęściej pracują w mediach informacyjnych, kulturalnych i fachowych. Duży odsetek „innych” to najczęściej informacyjne, kulturalne i fachowe media, ściślej dookreślone przez respondentów jako media internetowe. 9
SBM Profile, analiza ankiet dla SDP, I 2011
SIEDZIBA MEDIÓW pyt. 6 – rozkład odp. w %, Gdzie mieści się siedziba mediów, dla których najczęściej pracujesz?
52,3%
51,4% GŁÓWNE ŹRÓDŁO
DODATKOWE ŹRÓDŁO
RAZEM
48,7%
34,6% 33,6% 37,7%
12,5%
12,2%
11,0%
Warszawa
miasto wojewódzkie
miasto powiatowe
,8% ,5% ,7%
,5% 1,0% ,6%
,3% 1,0% ,5%
małe miasto
wieś
za granicą kraju
Najczęściej odpowiadali na ankietę dziennikarze pracujący w wielkich ośrodkach. Jednak połowa badanej grupy to dziennikarze działający w samej stolicy. 10
SBM Profile, analiza ankiet dla SDP, I 2011
11
SBM Profile, analiza ankiet dla SDP, I 2011
STAŻ W ZAWODZIE DZIENNIKARZA pyt. 22 – rozkład odp. w %, Ile lat pracujesz w sumie jako dziennikarz? 36,3%
35,2%
33,0% 29,8%
31,4%
19,1% 5,5%
13,0% 12,4% 14,9%
6,2%
12,0% 11,4% 13,8%
8,5%
mniej niż 2 lata
3-10 lat
11-20 lat
GŁÓWNE ŹRÓDŁO
21-30 lat DODATKOWE ŹRÓDŁO
31-40 lat
12,2% 3,8% 1,3% powyżej 41 lat
RAZEM
Najliczniejszą grupę stanowią dziennikarze o krótkim stażu pracy – do 10 lat. Najliczniejsza grupa respondentów traktujących dziennikarstwo jako dodatkowe zajęcie, czyli niedziennikarzy, także ma krótki staż, w starszych grupach jest ponad połowę mniejsza, ale utrzymuje się na podobnym poziomie.
12
SBM Profile, analiza ankiet dla SDP, I 2011
TYP MIEJSCA ZATRUDNIENIA pyt. 25 – rozkład odp. w %, Wskaż miejsce swego stałego głównego zatrudnienia
25,8% 22,5% 21,5%
20,7%
GŁÓWNE ŹRÓDŁO
DODATKOWE ŹRÓDŁO
RAZEM
18,5% 18,1% 16,2% 13,2% 11,5%
8,0% 9,1%
8,6%
2,7% 2,2%
5,9% 1,6%
12,9%
12,9% 6,8% 5,2%5,0%
11,8% 6,3% 7,5%
6,6%
,5%
7,0% 2,9% 1,9% ,7% ,7% ,5% ,3% 1,6% ,3% 2,2%
Dziennikarze zatrudnieni są głównie w dziennikach i czasopismach, zaś niedziennikarze – w czasopismach, własnej firmie i innych miejscach. 13
SBM Profile, analiza ankiet dla SDP, I 2011
FUNKCJA KIEROWNICZA pyt. 7 – rozkład odp. w %, Czy kierujesz pracą innych w swoim medium? 72,1% GŁÓWNE ŹRÓDŁO
DODATKOWE ŹRÓDŁO
RAZEM 60,8% 57,3%
42,7% 39,2% 27,9%
pełnię funkcję kierowniczą
nie pełnię funkcji kierowniczej
Dziennikarze częściej kierują zespołem niż niedziennikarze, co pewnie jest uzasadnione powszechną prawidłowością, iż pełnienie stanowiska kierowniczego wskazuje, jakie zajęcie pracownik wybiera jako główne zajęcie zawodowe, wskazuje na główny wybór ścieżki zawodowej. 14
SBM Profile, analiza ankiet dla SDP, I 2011
FORMA ZATRUDNIENIA pyt. 8 – rozkład odp. w %, Na jakich zasadach jesteś zatrudniony w 3 mediach, w których najczęściej pracujesz? 64,1%
58,9%
52,4%
32,3%
24,6%
12,2%
6,3%
6,1%
6,7% pełny etat
16,1% 8,5% 6,3% 1,8%
częśd etatu GŁÓWNE ŹRÓDŁO
5,6%
12,5% 11,3% 16,7%
2,6%
ryczałt
umowa o dzieło
DODATKOWE ŹRÓDŁO
umowa zlecenie
samozatrudnienie
RAZEM
Dziennikarze zatrudnieni są głównie na pełnym etacie, zaś niedziennikarze – w formie umowy o dzieło. Mało popularna jest forma ryczałtu i części etatu. 15
SBM Profile, analiza ankiet dla SDP, I 2011
PRACA NA WYŁĄCZNOŚĆ pyt. 9 – rozkład odp. w %, Czy zobowiązałeś się wobec swego medium do pracy na wyłączność (klauzula konkurencyjności)? 84,8% GŁÓWNE ŹRÓDŁO
DODATKOWE ŹRÓDŁO
RAZEM
61,5% 54,4% 45,6% 38,5%
15,2%
tak
nie
Niemal połowa dziennikarzy zobligowana została do pracy na wyłączność zatrudniającego ich medium. W grupie niedziennikarzy jest to stosunkowo niewielki procent. 16
SBM Profile, analiza ankiet dla SDP, I 2011
RODZAJ PRACY pyt. 10 – rozkład odp. w %, Na czym polega twoja praca w 3 mediach, w których najczęściej pracujesz? 74,3%
74,2% GŁÓWNE ŹRÓDŁO
73,8%
DODATKOWE ŹRÓDŁO
RAZEM
62,5% 58,7%
46,1%
27,2%
25,8% 21,5%
19,4% 10,8%
6,8% 5,8% 2,6%
5,1%5,8%5,3%
redaktor
dziennikarz
reporter
researcher
13,1%
12,8%
fotoreporter
prezenter
4,5%
6,5%
inne
Najpopularniejsze funkcje pełnione przez badanych, to dziennikarz i redaktor, rzadziej są to reporterzy czy fotoreporterzy. 17
SBM Profile, analiza ankiet dla SDP, I 2011
MIESIĘCZNE ZAROBKI pyt. 11 – rozkład odp. w %, W jakich granicach mieszczą się twoje przeciętne miesięczne zarobki na rękę we wszystkich mediach, dla których pracujesz? 53,7%
GŁÓWNE ŹRÓDŁO
DODATKOWE ŹRÓDŁO
RAZEM
41,2% 34,8%
24,7% 17,0%
17,7%
20,8%
19,4%
16,9% 13,7% 8,4%
5,8%
do 1000 zł
4,2%
od 1001-2000 zł
od 2001-4000 zł
od 4001-6000 zł
7,0% 2,6%
od 6001-8000 zł
6,0%
4,8% 1,1%
powyżej 8000 zł
Najczęściej wskazywany przedział miesięcznego wynagrodzenia netto w grupie dziennikarzy to przedział od 2 do 4 tys. zł, 1/5 zarabia od 4 do 6 tys. zł. W grupie niedziennikarzy – jest to najniższy przedział zarobków – do 1 tys. zł. 18
SBM Profile, analiza ankiet dla SDP, I 2011
FORMA PŁATNOŚCI pyt. 12 – rozkład odp. w %, W jaki sposób media, dla których pracujesz, wypłacają ci wynagrodzenie? 72,0%
GŁÓWNE ŹRÓDŁO
60,0%
DODATKOWE ŹRÓDŁO
RAZEM
58,2%
41,8%
40,2%
39,8%
33,3%
34,7%
20,6% 11,9%
10,4%
10,5%12,2% 10,9%
5,3%
stała pensja
wierszówka
wynagrodzenie z tytułu umowy o dzieło/zlecenie
premia
inne
Dziennikarze najczęściej opłacani są stałą pensją, a także wierszówką. Niedziennikarze – otrzymują wynagrodzenia z tytułu umowy i również wierszówkę. 19
SBM Profile, analiza ankiet dla SDP, I 2011
PLANY ZAWODOWE pyt. 27 – rozkład odp. w %, Czy zamierzasz pozostać w zawodzie dziennikarza? 55,5% GŁÓWNE ŹRÓDŁO
DODATKOWE ŹRÓDŁO
RAZEM
49,2%
49,1%
38,2%
34,9% 28,3%
17,3%
8,1% 4,3%
Tak, będę nadal głównie dziennikarzem
Tak, będę nadal także dziennikarzem
5,2%
4,5%
Nie, zamierzam zmienid zawód
5,3%
Nie wiem
Blisko połowa dziennikarzy zamierza pozostać w zawodzie, podobnie jak połowa niedziennikarzy. Ta druga grupa wykazuje mniej pewności co do swoich planów w zawodzie dziennikarza – prawie 1/5 nie wie, czy pozostanie przy tym zajęciu. 20
SBM Profile, analiza ankiet dla SDP, I 2011
21
SBM Profile, analiza ankiet dla SDP, I 2011
ROZUMIENIE ZAWODU DZIENNIKARZA pyt. 13 – rozkład odp. w %, Jak spostrzegasz zawód dziennikarza? 70,7% 66,6%
67,5%
33,1%
28,8%
pasja, powołanie
32,1%
zawód jak każdy inny
GŁÓWNE ŹRÓDŁO
DODATKOWE ŹRÓDŁO
RAZEM
Obie grupy podobnie patrzą na zawód dziennikarza i raczej spostrzegają go jako zawód oparty na pasji i powołaniu. 1/3 uważa dziennikarstwo za zawód taki, jak każdy inny. 22
SBM Profile, analiza ankiet dla SDP, I 2011
ROZUMIENIE ZAWODU DZIENNIKARZA A PLANY pyt. 13 – rozkład odp. w %, Jak spostrzegasz zawód dziennikarza? pyt. 27 – rozkład odp. w %, Czy zamierzasz pozostać w zawodzie dziennikarza?
25,1% 35,5% 54,3%
47,8%
74,4% 64,5% 45,7%
Tak, będę nadal głównie dziennikarzem
Tak, będę nadal także dziennikarzem
PASJA
Nie, zamierzam zmienid zawód
50,7%
Nie wiem
ZAWÓD JAK INNE
Szczególnie traktują dziennikarstwo jako pasję i powołanie ci dziennikarze, którzy nie zamierzają zmieniać zawodu. Można też powiedzieć, że pasja, jaką jest uprawianie tego zawodu, zatrzymuje w nim dziennikarzy i wiąże ich na przyszłość, nawet jeśli warunki uprawiania zawodu są mniej zadowalające. 23
SBM Profile, analiza ankiet dla SDP, I 2011
ROZUMIENIE ZAWODU DZIENNIKARZA A WIEK pyt. 13 – rozkład odp. w %, Jak spostrzegasz zawód dziennikarza? pyt. 21 – rozkład odp. w %, Ile masz lat?
11,8% 23,4% 39,4%
36,1%
27,0%
28,7%
88,2% 73,4%
mniej niż 25 lat
60,6%
63,9%
26-35 lat
36-45 lat PASJA
72,4%
71,3%
46-55 lat
56-65 lat
powyżej 65 lat
ZAWÓD JAK INNE
Największymi pasjonatami zawodu są najstarsi, a zaraz potem – najmłodsi dziennikarze. Osoby startujące w zawodzie po zdobyciu wykształcenia (grupa od 26 do 35 lat) mają bardziej prozaiczne wyobrażenie o zawodzie. 24
SBM Profile, analiza ankiet dla SDP, I 2011
DROGOWSKAZY W PRACY pyt. 14 – rozkład odp. w %, Jak sądzisz, czym przede wszystkim, kierują się dzisiaj polscy dziennikarze w swojej pracy? 72,9%
72,1% 75,4%
GŁÓWNE ŹRÓDŁO
15,1% ,3%
,5%
zasadami z kodeksów stowarzyszeo dziennikarskich
14,9%
14,2%
,4% poleceniami swoich szefów
DODATKOWE ŹRÓDŁO
zasadami wynikającymi z regulaminów redakcji
RAZEM
11,6% ,8% 1,1%
,9%
opinią kolegów
11,0%
8,7% własnym sumieniem
Podstawowego czynnika wpływu na pracę badani upatrują w swoim zwierzchnictwie. Dużo mniej ważny czynnik to regulaminy redakcyjne, a w trzeciej kolejności – własne sumienie. Kodeksy dziennikarskie i opinie kolegów praktycznie nie są brane pod uwagę. 25
SBM Profile, analiza ankiet dla SDP, I 2011
POŻĄDANE DROGOWSKAZY W PRACY pyt. 15 – rozkład odp. w %, Jak sądzisz, czym przede wszystkim, powinni kierować się dzisiaj polscy dziennikarze w swojej pracy? 61,4%
60,3% 64,7% GŁÓWNE ŹRÓDŁO
27,5%
DODATKOWE ŹRÓDŁO
RAZEM
27,3% 26,7% 8,7% 3,4%
zasadami z kodeksów stowarzyszeo dziennikarskich
3,2%
3,3%
poleceniami swoich szefów
7,9% 5,3%
zasadami wynikającymi z regulaminów redakcji
,2%
,0%
,1%
opinią kolegów
własnym sumieniem
Własne sumienie powinno być zdecydowanie podstawową wytyczną w pracy, a w drugiej kolejności – kodeksy dziennikarskie. Zatem, dwa czynniki, które aktualnie praktycznie nie mają znaczenia, powinny być wiodące, zdaniem badanych.
26
SBM Profile, analiza ankiet dla SDP, I 2011
ZMIANY OSTATNICH LAT pyt. 16 – rozkład odp. w %, Jakie zasadnicze zmiany dostrzegasz w pracy dziennikarza w ostatnich latach (po 2000 r.)? pogoń za sensacją
15,8% komercjalizacja
6,1%
konformizm wobec wydawców, właścicieli, rynku nierzetelność, niska jakość
5,8%
pauperyzacja zawodu
12,9% brak granic zawodu, każdy może być dziś dziennikarzem 11,6% niskie kwalifikacje i kompetencje 11,1% niestabilne warunki zatrudnienia, gorsze traktowanie przez pracodawcę 11,1% inne, m.in. :
mniej profesjonalizmu
10,3% mniej pracy, mniejszy rynek pracy; nieobiektywność, stronniczość; naruszanie dobrych
upadek, deprecjacja zawodu
coraz więcej pracy, większe tempo powierzchowność, błahe tematy, spłycanie informacji, brak refleksji duże znaczenie i wpływ internetu upadek etosu, nieodpowiedzialność upolitycznienie mediów
27
9,7% 8,2%
7,4% 6,7% 6,3%
5,8% 5,0%
Jak łatwo zauważyć, prawie każda zmiana zauważana przez badanych, w zasadzie zawsze jest zmianą na gorsze. Bardzo wiele uwag to krytyka pracy swoich kolegów po fachu.
55,4%
obyczajów, brak kultury; poczucie omnipotencji, bezwzględność; gorsze warunki pracy (czas, technika); postępujące podziały i zróżnicowanie środowiska; za dużo dyskusji, za mało faktów; brak własnego zdania, sztampa, standaryzacja, brak samodzielności; pogoń za zarobkiem; manipulacja informacją; większa dyspozycyjność; większe możliwości, demokracja; brak cenzury, swoboda wypowiedzi, niezależność; trudniej skrytykować władzę; postępująca specjalizacja; coraz więcej profesjonalizmu; różnorodne formy zatrudnienia; duże znaczenie i wpływ internetu; dziennikarz musi dziś wszystko umieć, ma dodatkowe zajęcia (łamanie, reklamy); coraz większa konkurencja i rywalizacja; starsi nie uczą młodszych, zanik relacji mistrz-uczeń; kilka postaci rzutuje na obraz grupy zawodowej; nieuczciwe rozliczenia; wszędzie cenzura, mniej swobody; ważna społeczna funkcja informowania; coraz więcej młodych bez etosu i kompetencji; głównie o polityce; zawodem rządzą nieprofesjonaliści; niestabilność zawodu; coraz więcej pracy, większe tempo; łatwy dostęp do informacji; rozwija się dziennikarstwo obywatelskie; dużo agresji, drapieżności; gwiazdorstwo, zawód, żeby zdobyć rozgłos; mało solidarności zawodowej; małe zaufanie społeczne do zawodu; lepsze warunki techniczne pracy.
SBM Profile, analiza ankiet dla SDP, I 2011
ZADOWOLENIE Z PRACY W ZAWODZIE pyt. 17 – rozkład odp. w % i średnie (skala 1-7), Na ile jesteś zadowolony, że uprawiasz zawód dziennikarza? 100% 90% 80%
39,70% 47,40%
49,7%
70% 60% 50%
40% 30%
56% 48,70%
46,4%
20% 10% 0%
3,8%
4,20%
4%
GŁÓWNE ŹRÓDŁO
DODATKOWE ŹRÓDŁO
RAZEM
odp. 1-2
28
odp. 3-5
odp. 6-7
SBM Profile, analiza ankiet dla SDP, I 2011
Średnia dla próby wynosi 5,2. Badani dziennikarze są zadowoleni i bardzo zadowoleni z uprawiania tego zawodu. Bardzo zadowolona jest blisko połowa dziennikarzy oraz niespełna 40 % niedziennikarzy.
OPINIE O PRZECIĘTNYM DZIENNIKARZU pyt. 18a – średnie (skala 1-7, gdzie 1= maximum, 7= minimum), Jak sądzisz, jaki dzisiaj jest przeciętny polski dziennikarz?
RAZEM
średnia
4,8
mediana
5,0
PROFESJONALNY (1) – NIEPROFESJONALNY (7)
Przeciętny dziennikarz, zdaniem badanych, raczej nie jest profesjonalny. Także nie można o nim powiedzieć, że jest uczciwy. RAZEM
29
średnia
4,7
mediana
5,0
UCZCIWY (1) – NIEUCZCIWY (7)
SBM Profile, analiza ankiet dla SDP, I 2011
OPINIE O PRZECIĘTNYM DZIENNIKARZU pyt. 18a – średnie (skala 1-7, gdzie 1= maximum, 7= minimum), Jak sądzisz, jaki dzisiaj jest przeciętny polski dziennikarz?
RAZEM
średnia
4,2
mediana
4,0
ZADOWOLONY Z SIEBIE (1) – NIEZADOWOLONY Z SIEBIE (7)
Przeciętny dziennikarz jest wedle respondentów średnio zadowolony z siebie i raczej nie czuje się w zawodzie bezpiecznie. RAZEM
30
średnia
5,3
mediana
5,0
CZUJE SIĘ BEZPIECZNIE (1) – NIE CZUJE SIĘ BEZPIECZNIE (7) SBM Profile, analiza ankiet dla SDP, I 2011
OPINIE O PRZECIĘTNYM DZIENNIKARZU pyt. 18a – średnie (skala 1-7, gdzie 1= minimum, 7= maximum), Jak sądzisz, jaki dzisiaj jest przeciętny polski dziennikarz?
RAZEM
średnia
3,4
mediana
3,0
ŹLE WYKSZTAŁCONY – DOBRZE (1) WYKSZTAŁCONY (7)
Respondenci uważają, że przeciętny dziennikarz jest raczej średnio lub słabo wykształcony i raczej uprawia zawód z przypadku. RAZEM
31
średnia
3,3
mediana
3,0
UPRAWIA ZAWÓD Z PRZYPADKU (1) – UPRAWIA ZAWÓD Z WYBORU (7) SBM Profile, analiza ankiet dla SDP, I 2011
OPINIE O PRZECIĘTNYM DZIENNIKARZU pyt. 18a – średnie (skala 1-7, gdzie 1= minimum, 7= maximum), Jak sądzisz, jaki dzisiaj jest przeciętny polski dziennikarz?
RAZEM
średnia
2,6
mediana
2,0
ŹLE WYNAGRADZANY – DOBRZE (1) WYNAGRADZANY (7)
Zdecydowanie jest źle wynagradzany. Przeciętny dziennikarz, w opinii badanych, raczej nie zachowuje obiektywizmu. RAZEM
32
średnia
2,9
mediana
3,0
NIE ZACHOWUJE OBIEKTYWIZMU (1) – ZACHOWUJE OBIEKTYWIZM (7) SBM Profile, analiza ankiet dla SDP, I 2011
NAJWAŻNIEJSZE PROBLEMY ŚRODOWISKA – I cz. pyt. 19 – rozkład odp. w %, Co jest twoim zdaniem najważniejszym problemem środowiska dziennikarskiego w kraju? GŁÓWNE ŹRÓDŁO
49,6% 49,9%
DODATKOWE ŹRÓDŁO
50,8%
RAZEM 38,5%
25,5% 25,6%
36,2%
28,6%
25,9% 14,9% 15,4% 16,9%
33
13,6% 13,1% 15,9% 9,7% 7,9%
11,1%
SBM Profile, analiza ankiet dla SDP, I 2011
16,2% 15,3% 12,2%
NAJWAŻNIEJSZE PROBLEMY ŚRODOWISKA – II cz. pyt. 19 – rozkład odp. w %, Co jest twoim zdaniem najważniejszym problemem środowiska dziennikarskiego w kraju?
GŁÓWNE ŹRÓDŁO DODATKOWE ŹRÓDŁO RAZEM
43,3% 44,6% 34,5% 35,2% 25,5% 25,6% 20,2% 18,5%
48,7% 37,6% 8,7%
25,9% 4,0% 4,1% 4,2%
34
8,5%
7,9%
5,3%
12,7%
SBM Profile, analiza ankiet dla SDP, I 2011
3,2% 3,8% 5,8%
8,6%
9,0%
NAJWAŻNIEJSZE PROBLEMY ŚRODOWISKA – III cz. pyt. 19 – rozkład odp. w %, Co jest twoim zdaniem najważniejszym problemem środowiska dziennikarskiego w kraju?
Najważniejsze problemy środowiska dziennikarskiego są w zasadzie podobnie spostrzegane przez dziennikarzy i niedziennikarzy. Najistotniejsze jest wejście do zawodu nieprofesjonalistów, następnie upolitycznienie mediów, obniżenie zarobków i manipulowanie mediami. Gdyby potraktować upolitycznienie i manipulowanie jako bliskie sobie kwestie, wtedy wpływ wywierany na media wysuwałby się na czoło listy podstawowych problemów środowiska. 35
SBM Profile, analiza ankiet dla SDP, I 2011
TRUDNE SYTUACJE pyt. 20 – rozkład odp. w %, Czy pracując jako dziennikarz zdarzyło ci się doświadczyć na własnej osobie następujących sytuacji?
GŁÓWNE ŹRÓDŁO
DODATKOWE ŹRÓDŁO
RAZEM
57,2% 54,1%
52,1%
51,1% 42,1%
47,6%
41,4%
43,5% 38,8% 23,7%
22,4%
21,6%
22,0%
23,5% 18,2%
próba skorumpowania
10,9%
naciski z zewnątrz
naciski z wewnątrz
presja rynku, odbiorców
mobbing, nadużywanie pracownika
10,7%
10,0%
1,6%7,6%3,0%
zastraszanie, groźby, szantaż
inne
Naciski z wewnątrz własnego medium lub spoza niego, by manipulować treścią, to najczęściej spotykana zła praktyka. Widać też z powyższego, że rynek również często „ingeruje” w pracę dziennikarzy. Ponad 1/5 badanych donosi o nadużyciach personalnych w miejscu pracy. 36
SBM Profile, analiza ankiet dla SDP, I 2011
UWAGI DODATKOWE pyt. 30 – rozkład odp. w %, Jeśli masz jakieś dodatkowe uwagi związane z tematem badania, zapisz je.
skłócenie środowiska
20,8% konformizm dziennikarzy; postępujące podziały w środowisku; upadek 8,1% społeczny zawodu; duża fluktuacja w zawodzie; stałe zmiany, trzeba się 6,0% dostosowywać; nie wierzę w wartość tych badań; dziennikarzem powinno 5,4% się być z drugiego wykształcenia; mało atrakcyjna produkcja 5,4% dziennikarska; nikt nie myśli o emerytach; nie wiadomo jak się 4,0% rozwijać w zawodzie; organizacje dziennikarskie są ważne, mają ważne 3,4% zadanie; dziennikarze są skrzywdzeni; wszechobecna protekcja; trzeba 3,4% pracować nad młodzieżą; niski poziom kształcenia w zawodzie. 3,4%
inne, m.in.:
42,7%
uwagi do konstrukcji ankiety dobrze, że odbywa się to badanie pauperyzacja zawodu upadek społeczny zawodu jest smutno, spada zadowolenie, coraz gorzej niedobre warunki prawne i praktyki wobec zawodu dużo reklamy, mało dziennikarstwa zbytnie upolitycznienie
37
Nastroje wyrażone w dodatkowych uwagach, są raczej posępne. Powtarzają się podobne oceny jak w pyt. 16: o pauperyzacji, o upolitycznieniu, o upadku społecznym zawodu.
SBM Profile, analiza ankiet dla SDP, I 2011
38
SBM Profile, analiza ankiet dla SDP, I 2011
WIEK I PŁEĆ BADANYCH pyt. 21 I 23 – rozkłady odp. w %, Ile masz lat?, Zaznacz swoją płeć 35,9%
GŁÓWNE ŹRÓDŁO
32,6%
DODATKOWE ŹRÓDŁO
RAZEM
22,4%
19,9% 21,7%
8,2%
8,2%
19,1% 18,6% 20,6%
23,8% 16,1% 13,8% 13,8%
11,6%
4,1%
8,5% 1,1% mniej niż 25 lat
26-35 lat
36-45 lat
46-55 lat
56-65 lat
54,4%
53,4%
57,5%
46,6%
45,5% 41,9%
kobieta
39
mężczyzna
SBM Profile, analiza ankiet dla SDP, I 2011
powyżej 65 lat
WYKSZTAŁCENIE BADANYCH pyt. 24 – rozkład odp. w %, Jakie masz wykształcenie? 61,3%
62,5% 66,3%
29,8%
28,1% 22,6%
wyższe dziennikarskie (magisterskie, podyplomowe) GŁÓWNE ŹRÓDŁO
8,3%
8,2% 8,9%
,5% 1,1% ,6%
średnie
niższe niż średnie
DODATKOWE ŹRÓDŁO
RAZEM
,3% 1,1%
wyższe niedziennikarskie (magisterskie, inżynierskie, podyplomowe
,5%
dodatkowe
Zdecydowana większość badanych, zarówno spośród dziennikarzy, jak i niedziennikarzy, nie ma wykształcenia dziennikarskiego. Niespełna 1/3 dziennikarzy ma takie wykształcenie, zaś w grupie niedziennikarzy – tylko 1/5.
40
SBM Profile, analiza ankiet dla SDP, I 2011
STAN RODZINNY pyt. 26 – rozkład odp. w %, Czy masz rodzinę?
GŁÓWNE ŹRÓDŁO
DODATKOWE ŹRÓDŁO
47,7%
47,7%
RAZEM
47,9% 25,8%
21,5%
21,3% 22,3%
24,5% 20,2%
6,2%
5,3% 9,0%
Nie, jestem sam/a
Nie mam partnera/partnerki, Tak, mam Tak, mam partnera/partnerkę mam dziecko/dzieci partnera/partnerkę, ale nie i dziecko/dzieci mam dzieci
Prawie połowa badanych ma pełne rodziny, 1/5 to single lub osoby w związkach, ale bez dzieci.
41
SBM Profile, analiza ankiet dla SDP, I 2011
MIEJSCE ZATRUDNIENIA pyt. 28 – rozkład odp. w %, Czy pracujesz jako dziennikarz na terenie województwa, w którym mieszkasz? 93,7%
91,8% 85,4%
6,3% tak
8,1% 14,1% nie
GŁÓWNE ŹRÓDŁO
DODATKOWE ŹRÓDŁO
RAZEM
Zdecydowana większość badanych pracuje w tym samym województwie, w którym mieszka. Nieco więcej niedziennikarzy pracuje i mieszka w różnych województwach.
42
SBM Profile, analiza ankiet dla SDP, I 2011
WOJEWÓDZTWO ZAMIESZKANIA pyt. 29 – rozkład odp. w %, W jakim województwie obecnie mieszkasz?
43,1% GŁÓWNE ŹRÓDŁO
7,1% 4,7% 3,1%
4,9% 5,3% 1,5% 1,8%
1,1%
DODATKOWE ŹRÓDŁO
3,7% 4,4% 4,7%
1,3% 2,1%
3,9% 1,2%
mieszkam za granicą
zachodniopomorskie
wielkopolskie
warmiosko-mazurskie
świętokrzyskie
śląskie
pomorskie
podlaskie
podkarpackie
opolskie
mazowieckie
małopolskie
łódzkie
lubuskie
lubelskie
kujawsko-pomorskie
dolnośląskie
Dla jasności wykazano liczbowo tylko % dla całej próby
6,1%
RAZEM
Prawie połowa wszystkich respondentów to mieszkańcy województwa mazowieckiego. Najsłabiej reprezentowane jest województwo lubuskie i świętokrzyskie 43
SBM Profile, analiza ankiet dla SDP, I 2011
WNIOSKI Z BADAŃ Z badań wyłania się obraz środowiska dziennikarskiego pesymistycznie nastawionego do rzeczywistości swego zawodu i bardzo samokrytycznego. Jednocześnie, poziom zadowolenia z uprawiania zawodu jest średni.
Zmiany z ostatnich lat są zdaniem badanych zmianami na gorsze. Znacząco podupadają standardy pracy dziennikarza, jak również jego warunki pracy i płacy. Spadają kompetencje i wykształcenie, zawód traci swój prestiż, zalewa go fala niskiej jakości nieprofesjonalistów, głównie z młodego pokolenia.
Wyobrażenie przeciętnego dziennikarza jest w oczach respondentów dosyć negatywne: nie cechuje go zbytni profesjonalizm ani uczciwość, nie solidaryzuje się ze środowiskiem, ma raczej słabe wykształcenie, niezbyt bezpiecznie czuje się w zawodzie. Za to jest umiarkowanie zadowolony z siebie.
W badanej grupie dosyć powszechna jest opinia o wyraźnym upolitycznieniu mediów, rozumianym jako naciski polityczne na media. Odbierane jest to negatywnie, jako utrudnienie w realizacji zawodu oraz jego standardów merytorycznych i etycznych.
44
SBM Profile, analiza ankiet dla SDP, I 2011
WNIOSKI Z BADAŃ Badani spostrzegają swój zawód raczej jako oparty na pasji i powołaniu, niż jako zawód jak każdy inny. Dlatego też odsetek osób, które deklarują odejście z zawodu jest stosunkowo niewielki.
To, czym na co dzień kierują się badani w pracy, są polecenia szefów i regulaminy redakcji. Chcieliby jednak zdecydowanie zamienić te drogowskazy na zawodowe kodeksy etyczne i własne sumienie.
Wielokrotnie przewija się popularna opinia, iż zawód dziennikarza traci status społeczny, zaufanie, prestiż. Dzieje się tak za sprawą wielu czynników. Jednym z najważniejszych jest wchodzenie do zawodu nieprofesjonalistów i rozmyte granice zawodu.
Najpopularniejsza forma zatrudnienia i opłacania dziennikarzy to pełen etat i stała pensja oraz wierszówka, zaś niedziennikarzy – umowa o dzieło, wynagrodzenie z tego tytułu i wierszówka. Najwięcej dziennikarzy zadeklarowało zarobki w przedziale od 2 do 4 tys. zł, zaś dziennikarzy – do 1 tys. Powszechna jest opinia o pauperyzacji zawodu.
45
SBM Profile, analiza ankiet dla SDP, I 2011