โปสเตอร์ การผลิตปุ๋ยมูลไส้เดือนดินจากขยะอินทรีย์

¡ÒüÅÔµ»Ø‰ÂÁÙÅäÊŒà´×͹´Ô¹ ¨Ò¡¢ÂÐÍÔ¹·ÃÕ äÊŒà´×͹´Ô¹ (Earthworm) การจำแนกสายพันธุไสเดือนดินตามสีของลำตัว แบงเปน 2 กลุมใหญ คือ ไสเดือนดินสีแดง และไสเดือนดินสีเทา

¤ÇÒÁᵡµ‹Ò§ÃÐËÇ‹Ò§äÊŒà´×͹´Ô¹ÊÕà·Ò¡ÑºäÊŒà´×͹´Ô¹ÊÕá´§ äÊŒà´×͹´Ô¹ÊÕà·Ò ตัวอยางไดแก พันธุขี้คู (Pheretima posthuma) • ลำตัวเล็ก มีขนาดใหญ ยาวประมาณ 6-8 นิ้ว • อาศัยอยูบนดิน ขุดรูอยูในชั้นดินคอนขางลึก พบไดในสวนผลไม หรือในสนามหญา • ผลิตถุงไขนอย กินอาหารนอย จึงเหมาะสำหรับการยอยสลายขยะอินทรีย

äÊŒà´×͹´Ô¹ÊÕá´§ ตัวอยางไดแก พันธุขี้ตาแร (Perionyx sp.)

• ลำตัวสีแดงออกมวง มีขนาดเล็ก ยาวประมาณ 2-5 นิ้ว • อาศัยอยูบริเวณผิวดิน ในมูลสัตว หรือกองเศษซากพืชที่เนาเปอยมีความชื้นสูง • ผลิตถุงไขมาก กินอาหารไดดี

ǧ¨ÃªÕÇÔµ¢Í§äÊŒà´×͹´Ô¹ สืบพันธุตลอดป อุณหภูมิเหมาะสม 20-30 ํC

เจริญเปนตัวเต็มวัย ใชเวลา 4-6 เดือน

วงจรชีวิตของไสเดือนดิน (อายุขัยโดยเฉลี่ย 4-25 ป)

ตัวออนของ ไสเดือนดิน ฟกออกจากไข 30-45 วัน

การสืบพันธุ วางถุงไขเดือนละ 2 ถุง

โคคูน (Cocoon)

º·ºÒ·áÅÐá¹Ç·Ò§¡ÒÃ㪌»ÃÐ⪹ ¨Ò¡äÊŒà´×͹´Ô¹ • • • • • • •

ชวยปรับปรุงโครงสรางและเพิ่มความอุดมสมบูรณใหกับดิน ชวยยอยสลายอินทรียวัตถุในดิน ทำใหธาตุตางๆ อยูในรูปแบบที่เปนประโยชนตอพืช ใชเปนโปรตีนเสริมในอาหารเลี้ยงสัตว ชวยเพิ่มจุลินทรียในดินที่เปนประโยชนตอพืช ใชเปนสวนประกอบของอาหาร ยารักษาโรค และเครื่องสำอาง เปนดัชนีชี้วัดการปนเปอนของสารพิษในดิน (bio-index) ใชในการกำจัดขยะอินทรียและผลิตปุยมูลไสเดือนดิน

ขอมูลจาก กองทุนปุยอินทรียและไฮโดรโพนิกส มูลนิธิโครงการหลวง และศูนยสารสนเทศไสเดือนดินแมโจ ภาควิชาทรัพยากรดินและสิ่งแวดลอม มหาวิทยาลัยแมโจ โทรศัพท 053-873490 ตอ 117 เวบไซต www.maejoeartworm.org จัดทำโดย ฝายชุมชนและผูดอยโอกาส สำนักงานพัฒนาวิทยาศาสตรและเทคโนโลยีแหงชาติ 111 อุทยานวิทยาศาสตรประเทศไทย ถ. พหลโยธิน ต. คลองหนึ่ง อ. คลองหลวง จ. ปทุมธานี 12120 โทรศัพท 0 2564 7000 ตอ 1405-8 เวบไซต www.nstda.or.th/rural อีเมล cup@nstda.or.th

¡ÒüÅÔµ»Ø‰ÂÁÙÅäÊŒà´×͹´Ô¹ ¨Ò¡¢ÂÐÍÔ¹·ÃÕ ¢Ñ้¹µÍ¹¡ÒÃàÅÕ้§äÊŒà´×͹´Ô¹à¾×่͡ӨѴ¢ÂÐÍÔ¹·ÃÕÂ

• àÅ×Í¡ÊÒ¾ѹ¸Ø äÊŒà´×͹´Ô¹·Õ่àÅÕ้§ สายพันธุที่นิยม ไดแก สายพันธุทองถิ่น เชน สายพันธุขี้ตาแร โดยมีลักษณะพิเศษคือ มีความตื่นตัวสูง กินอาหารไดดี โดยเฉพาะขยะอินทรีย จำพวกเศษผัก ผลไม แพรพันธุไดดี ทนตอการเปลี่ยนแปลงสภาพอากาศ โดยเฉพาะในชวงที่มีอุณหภูมิสูงในฤดูรอน • àÅ×Í¡ÃٻẺ¡ÒÃàÅÕ้§äÊŒà´×͹´Ô¹·Õ่àËÁÒÐÊÁ ระดับครัวเรือน

ชุดคอนโด (ลิ้นชักพลาสติก)

ชุดกะละมัง-อางพลาสติก

ชุดบอวงซีเมนต

การกำจัดเศษอาหารในครัวเรือนโดยไสเดือนดิน เปนรูปแบบดัดแปลงวัสดุหางายทีม่ อี ยูใ นทองถิน่ ภาชนะทีส่ ามารถนำมาเลีย้ งไสเดือนดิน ได เปนภาชนะที่มีขนาดกวางตั้งแต 100 เซนติเมตร ยาว 180 เซนติเมตร และมีความลึกไมเกิน 50 เซนติเมตร จะเปนภาชนะเลี้ยงไสเดือนดิน เพื่อผลิตปุยหมักมูลไสเดือนดินไดดี ระดับชุมชน สิ่งที่ตองคำนึงถึงคือ ตองเปนโรงเรือนที่ปองกันน้ำฝนได มีการพรางแสงภายในโรงเรือนใหมีสภาพมืด การระบายอากาศดี เย็นรมรื่น และสามารถปองกันศัตรูของไสเดือนดินไดดี วัสดุที่จะใชสรางโรงเรือนและขนาดขึ้นอยูกับงบประมาณ ขนาดของพื้นที่ และปริมาณของขยะ อินทรียที่ตองกำจัด

ชุดโรงเรือนขนาดเล็ก

ชุดโรงเรือนขนาดใหญ

บอเลี้ยงไสเดือนดิน ควรกวาง 1-2 เมตร และสูง 80 เซนติเมตร เพื่อสะดวกและงายตอการจัดการ สำหรับความยาวของบอขึ้นอยูกับความยาวของโรงเรือน พื้นบอ ควรมีความลาดเอียง 1-2 เปอรเซ็นต และตอทอเพื่อระบายน้ำหมักออกจากบอเลี้ยงในจุดต่ำสุด ไปยังบอเก็บมูลไสเดือนดิน บอเลี้ยงไสเดือนดิน

บอเลี้ยงไสเดือนดิน

1 เมตร

2 เมตร

24 เมตร ชองทางเดิน

บอเลี้ยงไสเดือนดิน

ชองทางเดิน

บอเก็บน้ำหมัก

6 เมตร

ทอระบายน้ำออกจากทอ

Slop 2%

ลักษณะบอภายในโรงเรือน

ขอมูลจาก กองทุนปุยอินทรียและไฮโดรโพนิกส มูลนิธิโครงการหลวง และศูนยสารสนเทศไสเดือนดินแมโจ ภาควิชาทรัพยากรดินและสิ่งแวดลอม มหาวิทยาลัยแมโจ โทรศัพท 053-873490 ตอ 117 เวบไซต www.maejoeartworm.org จัดทำโดย ฝายชุมชนและผูดอยโอกาส สำนักงานพัฒนาวิทยาศาสตรและเทคโนโลยีแหงชาติ 111 อุทยานวิทยาศาสตรประเทศไทย ถ. พหลโยธิน ต. คลองหนึ่ง อ. คลองหลวง จ. ปทุมธานี 12120 โทรศัพท 0 2564 7000 ตอ 1405-8 เวบไซต www.nstda.or.th/rural อีเมล cup@nstda.or.th

¡ÒüÅÔµ»Ø‰ÂÁÙÅäÊŒà´×͹´Ô¹ ¨Ò¡¢ÂÐÍÔ¹·ÃÕ ซาแลนดำ: พรางแสง

Slop 12%

ตาขาย: กันแมลง

การสรางบอกำจัดขยะอินทรีย

บอเก็บน้ำหมัก

บอเก็บน้ำหมักมูลไสเดือนดิน พื้นที่บอเลี้ยงขนาด 100 ตารางเมตร ควรสรางบอเก็บน้ำหมักขนาด 1 x 2 เซนติเมตร ไวใกลๆ กับบอเลี้ยงบริเวณดานขาง หรือดานหลังของ โรงเรือนและควรมีฝาปดที่แข็งแรง เตรียมภาชนะหรือโรงเรือนสำหรับเลี้ยงไสเดือนดิน • ภาชนะทีเ่ ปนปูนซีเมนตควรทำการปรับสภาพความเปนกรด-ดาง (ซึง่ สามารถทำไดหลายวิธี เชน บอปูนซีเมนตขนาดเสนผานศูนยกลาง 1 เมตร ใชน้ำสมสายชู 2 ชอนโตะแลวเติมน้ำเปลาใหเต็มแชทิ้งไวประมาณ 4 ชั่วโมงจากนั้นจึงลางออก หรือเติมน้ำเปลาใหเต็มบอปูนซีเมนตแลว ตัดตนกลวยความยาว 10-20 เซนติเมตร จำนวน 10-15 ทอน แชทิ้งไวประมาณ 5-7 วัน จากนั้นจึงลางออกดวยน้ำเปลา) • เจาะรูหรือทำทางระบายน้ำสำหรับระบายน้ำหมักมูลไสเดือนดิน • ภาชนะควรมีฝาปดปองกันแสงแดด น้ำฝน และศัตรูธรรมชาติ • ¡ÒÃàµÃÕÂÁ¾×้¹àÅÕ้§áÅСÒûŋ͵ÑÇäÊŒà´×͹´Ô¹ การเตรียมพื้นเลี้ยง (bedding) ผสมดิน 4 สวนกับมูลวัว 1 สวน ผสมใหเขากัน เกลี่ยใหเสมอกันหนา 3 นิ้ว รดน้ำใหมีความชื้นประมาณ 80-90% (ทดสอบโดยใชมือกำดินที่ผสม แลวมีน้ำซึมออกจากทางงามนิ้ว เล็กนอย) หมักทิ้งไว 7 วัน การปลอยตัวไสเดือนดิน พื้นที่ 1 ตารางเมตร จะใชไสเดือนดินประมาณ 1 กิโลกรัม และไมควรใหหนาแนนเกิน 3 กิโลกรัม • ÍÒËÒ÷Õ่㪌àÅÕ้§äÊŒà´×͹´Ô¹ อาหารที่สามารถนำมาใชในการเลี้ยงไสเดือนดิน อินทรียวัตถุเกือบทุกชนิด ทั้งจากพืชและสัตว วัสดุเหลือทิ้งทางการเกษตร มูลสัตวเคี้ยวเอื้องตางๆ เชน มูลวัวสด มูลควาย มูลมา มูลกระตาย มูลสุกร (แหง) เศษผัก ผลไม (ยิ่งเนาเปอย ยิ่งดี) เศษอาหารบูด หรือเศษอาหารที่ไมมีรสเปรี้ยว เผ็ด หรือกลิ่นฉุน กากถั่วเหลือง หรือกากอาหารที่มีโปรตีนสูง หรือหญาที่เนาเปอย สับละเอียด

อาหารที่ไมแนะนำมาใชในการเลี้ยงไสเดือนดิน เศษฟางขาว (ยอยยาก) และไสเดือนจะอยูในรูฟางขาวทำให คัดแยกยาก ซังขาวโพด (ยอยยาก) กอนเพาะเห็ดเกา (ยอยยาก) หญาแหง (ยอยยาก) เศษใบไมแหง เปลือกไม (ยอยยาก) มูลไก มูลหมูสด (เหลวเกินไป) และอาจทำใหพื้นที่เลี้ยงเกิด ความรอนและมีเกลืออนินทรียสูง

• ¡ÒôÙáź‹Í • ควรใชน้ำยาลางจาน (สำหรับภาชนะเลี้ยงผิวเรียบ) หรือสบู (สำหรับภาชนะผิวขรุขระ) ทาขอบบอเปนประจำเพื่อปองกันไสเดือนหนี • หมั่นรดน้ำพื้นที่เลี้ยงใหมีความชื้น 80-100% อยูเสมอ (ไมแฉะเกินไป) • ควรใหอาหารโดยการขุดหลุมพื้นที่เลี้ยงและฝงอาหารไวเปนจุดๆ แทนการเทกองบนผิวพื้นเลี้ยงเพื่อปองกันการฟกตัวของไขแมลงวัน ขอมูลจาก กองทุนปุยอินทรียและไฮโดรโพนิกส มูลนิธิโครงการหลวง และศูนยสารสนเทศไสเดือนดินแมโจ ภาควิชาทรัพยากรดินและสิ่งแวดลอม มหาวิทยาลัยแมโจ โทรศัพท 053-873490 ตอ 117 เวบไซต www.maejoeartworm.org จัดทำโดย ฝายชุมชนและผูดอยโอกาส สำนักงานพัฒนาวิทยาศาสตรและเทคโนโลยีแหงชาติ 111 อุทยานวิทยาศาสตรประเทศไทย ถ. พหลโยธิน ต. คลองหนึ่ง อ. คลองหลวง จ. ปทุมธานี 12120 โทรศัพท 0 2564 7000 ตอ 1405-8 เวบไซต www.nstda.or.th/rural อีเมล cup@nstda.or.th