Яруу сэтгэгч сонин No5

ßðóó ñýòãýã÷

îþóí óõààíû õîîë îþóíëèã çóóíû õ¿ì¿¿í òàíä çîðèóëàâ

Ñàð òóòàìä Óëèðëûí çàõèàëãà 900¥ Íýìýëò çàõèàëãà 600¥ Õóäàëäàõ ¿íý 350¥

Îþóíû ÷àäâàðûí IQ òºâ Õ¿í á¿ð àäèëõàí ñýòãýã÷ òàðõèòàé “Ñýòãýøã¿é óõààí” òºâ Á¿õ ç¿éë ººðººñ ÷èíü ë õàìààðíà

(Сонин борлуулах бїх цэгїїдээр худалдаалагдана.

12-р сарын 1-ээс “Монгол шуудан” компанийн нийтийн хэвлэл захиалгад)

Èõ Õºëãºíèé Óëàìæëàëûã Õàäãàëàõ Òºâ Ñýòãýëòýé òàíèëöúÿ

Õ¿í á¿ð ñóóò ñýòãýã÷ áàéõ áîëîìæã¿é, õàðèí õ¿í á¿ð ßðóó ñàéõíààð ñýòãýæ áîëíî.

Øðè ×èíìîéí òºâ Á¿òýëã¿éòýõýýñ àéõ õýðýãã¿é

Þóã óíøèõ âý ãýæ ¿¿? Õýðýãòýé ç¿éëèéã ë óíø Þó õýðýãòýé âý ãýæ ¿¿? ¯íýí ë õýðýãòýé Þó ¿íýí áý ãýæ ¿¿? Òà ýíýõ¿¿ ñîíèíîîñ óíøñàí ç¿éëýý àìüäðàë äýýð õýðýãæ¿¿ëæ ÷àäâàë òýð áîäèòîîð õýðýãæ¿¿ëñýí á¿õýí òàíü ¿íýí

“Ãýð á¿ë ýð¿¿ë àìüäðàë” õîëáîî Ýð¿¿ë ìýíäýä íºëººëºõ õ¿÷èí ç¿éëñ

ªºðèé㺺 ººð÷ëºõ àðãóóä Áîëîìæ ÿã äýðãýä ÷èíü áàéíà

Ñîíèíû îíöëîã

Òà ÷ ãýñýí Ëèäåð áîëæ ÷àäíà

Çàëóóãààðàà óðò íàñëàõ íàéìàí îíîë

Õ¿íèéã ãàäààä òºðõººð íü øèíæèæ áîëîõ óó ªºðèé㺺 õ¿ì¿¿æ¿¿ëýõ 12 çºâëºãºº Ð. ×îéíîì “Õ¿í òàíàà”

· Ýðõýì óíøèã÷èääàà òàíû îþóí óõààíä íýìýðòýé, àìüäðàëä õýðýãòýé îþóíëèã ìýäýýëëèéã õ¿ðãýíý. ßìàð ÷ ¿ð àøèãã¿é õîãîí ìýäýýëëýýð òàíû îþóí óõààíûã õîðäóóëàõã¿é ãýäýãò èòãýæ áîëíî. · Îþóòàí çàëóó÷óóä áîëîí ñîíèíä íèéòëýëýý íèéòë¿¿ëýõèéã õ¿ññýí õ¿í á¿ðò ÿìàãò íýýëòòýé áàéíà. Íèéòë¿¿ëýõýä òàíèàñ òºëáºð àâàõã¿é. · Òàíû ñàíàà÷èëñàí á¿òýýë÷ àæèë, îþóòàí çàëóó÷óóäûí á¿òýýëèéã íèéòýä ò¿ãýýí ñóðòàë÷èëàõ àæëûã áèä òºëáºðã¿éãýýð õèéíý. · ×èãëýë ÷èãëýëýýð ñóðàëöàæ áóé îþóòíóóäûí õàìòà÷ àæèëëàãààã äýìæèõ, ìýäýýëëýý ÷ºëººòýé ñîëèëöîõ áîëîìæèéã íýýæ ºãºõ. Ìýäýýëëèéí öîãöûã áèé áîëãîõ. · Îþóíëèã ìýäýýëëèéí ýë÷èéã íèéòýä ò¿ãýýí ñóðòàë÷èëàõ àæèëä îðîëöîæ ººðèéí ñóðãóóëü áîëîí àæèë äýýðýý “Ñîíèíã òàíèëöóóëàõ ºäºðëºã”-èéã áèäýíòýé õàìòðàí çîõèîí áàéãóóëààðàé. Ýíýõ¿¿ ñîíèíîî ººðèé㺺 õºãæ¿¿ëýõèéã õ¿ññýí õ¿í á¿ðò çîðèóëæ áàéíà.

Þó õýâëýãäýõ âý

ßðóó’Ñ

оюун цэнгээх тоглоом

Хотын тєв номын сан дээр хїрэлцэн ирж оюуны тоглоомоор тоглох, заалгах їйлчилгээг авч хїссэн тоглоомоо худалдан авч болно.

1.“Энэтхэг бємбєрцєг” орон зайн тоглоом, Їнэ: 1200Ґ Уг тоглоомоор 50 орчим дїрс бїтээнэ 2. “Шамбалын тїлхїїр” /цоож тїлхїїр/, Їнэ: 1500Ґ Нэг їйлдлийг олон давтан хийдэг учир хїнийг тэвчээртэй, анхааралтай болгоно.

- - - - - - - - - - -

Ìîíãîëûí áàõàðõàë, ò¿¿õ ñî¸ë, ìîíãîë óõààí Ãàäààä õýë, õýë ñóðàõ õÿëáàð àðãóóä IQ, ñýòãýëãýý, îþóí óõààíû ÷àäàìæ Ñàðóóë óõààíä ýð¿¿ë áèå, ýð¿¿ë àìüäðàõ àðãà óõààí Èëòãýõ óðëàã, ººðèé㺺 èëýðõèéëýõ¿é Ñî¸ë óðëàã, ÿðóó íàéðàã, óðàí çóðàã Øèíý ñàíàà, îþóòàí çàëóóñûí ¿çýë áîäîë Àôîðèçì, ñóðãààë, ¿çýë îíîë, ôèëèñîôè, ñýòãýëç¿é ªºðºº ººðèé㺺 òàíüæ õºãæ¿¿ëæ ÷àäñàí õ¿ì¿¿ñèéí íàìòàð, àìüäðàë òýìöýë, ¿éë õýðýã, óðàí á¿òýýë Õ¿ì¿¿íèé ìºí ÷àíàð, àìüäðàëûí óòãà ó÷èð, àç æàðãàëûí òóõàé Áèçíåñ, àìæèëòûí íóóöóóä, àæèë õýðýã÷ ÷àíàðûí òóõàé

ÌÓÈÑ-ФЭС-Цаг уур-2 Тїдэвдагвын Загдрагчаа “Мєрєєдєл хайр”

2 ßðóó ñýòãýã÷

1-р нїїрэнд Огуст Родены “Сэтгэгч” баримал

àç æàðãàëûí ýðýë даг. ьдар м а т мэ дэнд эй рсон нд о їмїїс нї н тївэгт а х ь х й , ур и н ж р на гда оло Маш агдамгїй аар бари ьдарч л м м ажиг даа ааж алтай а д д л э й а э а д л б эх яв н гдлы нє тань бас нэг и р о ь м х н , аг. Є раа эзээ байд гана, да рснээ х хгїй, и а а нэг б євч гарч жиглагд г а э л хєнд айгаа нь айсаар н аар б б йз а й ж ц яа эхгї ш том д г э лга мэдр эд та ма ний хаа ээр ї х эг ї э т э д мэ їгж лж, элїї бат бэх т айдаг. э р ї х б га нь н лсон цуур стэй бо мєнхий байдаг э ч с э ї ї ж а г їм ьд р тї ээн х н дор ам н ч и Х ы длаг алба нана. а гэж с

ÕÈ Ð Ó Í À Ñ Ë Ó È Ð Î Ç ª ª Ò ªªÐ

нь гээр р ирмэ ьтад тэ од д о о м о д А р . а ээ ха жо удын хадуулж нь алха э. у г н ит эн нз шо їїр єгч г а р хїч эг ба дээг й, сї ийн хаан нэг н саадан д яваад н нэг нэг аа а т н р ээ аа а жижиг дэлх н да а ахи уулг дчих гт ух єє и ийн дара хоногий дэхийн д ца Тэр хаан ын цугл с ь в р є у л ног ээ. єє и Эрт єрєв ьтад тэй йн Хоёр хо лээ… Д ьтад євс айжээ. байж р ам н б м хаан гїй хово хїрээлэ н Гимала м р э орж х нз н й з… А єндє ч бай амьтаны л Тєвди їрээлэнд г ба вєн бан нь їсэрч а гэхэд э й х а рох ара дєр їїр бїхи жээ. Гэт мьтаны ан байд дээг сарын д мьтад о мьтад д н т , а л г а ь а у э с г ы м т , . нэ ан н сч ээ А юм ра эрл гээд ашаа її їлдээж жижигхэ нд ха гэн хово мьтан з арих н а И л у х л а х у э д б ї н а н р л г э Б н с э у й л а її а. аа рм гї .Т нт байх сонсжээ олон хїм Тэгээд х эх хэ игхэн ха идэхий ж байла гїїд р р ж д є . й э о туха н бєгєєд адсангїй ьтаны и ойд жи тай євсє цэлдэн хааны ц гыг и ч л ам а а а дур аар чих орх а р о х а догш олдоод лж, тэр ц ы д шааны йн лг н о р й а … о о и а о ж с с х э о ор ха гэж ухаан эд лл нь м жээ. Хэд орхойд амьтад хэрмэн р цоожи н г э й г и э н н о л й вс цо с ж олуу асхи оожо ай є ойн їмїї дурт хийг ово амьтад ддэг бол , ух ж, том ц тай х р и и а ш є у а с а є д ш х г є а а эх рг м нє нє ээлг й ма євсє гоос р тэж хоно воолсон с идсэни нгууд а а д о єв гарцаагїй гарна, харин тїїний дараа шууд шо Бус ирж ьтад йруулан н дараа горимондоо буцан орж їргэлжлїїлэх нь . Амялж, М.Тулгат : Єєрийгєє биеэ дайчлах нь й э о и т г н э є г но євсє чухал. Гэтэл бид тэгдэггїй ба хоног єдрїїд эг хо хаан лжээ. Н ялж чадсан їед хїн амжилтанд хїрч хїїе хайя гэхийн зуургїй урсан одож нэг л у у г с бо хир ялж чадаагїй хїн чадна” гэж хэлж билээ. Тїїнээс хойш мэдэхэд нэг, хоёр сар єнгєрчихсєн байдаг. єрийгєє одоо

Є

энэ сэдвээр бичнэ гэдэг зохисгїй хэрэг байх. Гэвч єєрийгєє тєгс ялсан нэгнийг хїлээгээд суувал энэ чухал сэдэв хєндєгдєхгїй удах биз ээ. Иймд ядаж ярианы сэжїїр гаргахын тулд єєртєє ялагдсаар ирсэн миний бие їзэг хїргэхээр шийдлээ. Их хїний нийтлэг шинж Амжилтанд хїрсэн хїмїїсийн намтар тїїхээс сонирхцгооё. Тэд янз бїр. Зарим нь нийтэч, зарим нь зожиг. Ааш араншин, гарал їїсэл, гаднах тєрх нь гээд тоочвол есєн шид. Харин тэдний дунд цор ганц нийтлэг чанар ажиглагддаг. Тэр бол гагцхїї єєрийгєє ялах чадвар билээ. Авъяас билгээрээ алдрын оргилд хїрэх хїн байдаг л даа. Гэвч авъяастай тєрсєн хирнээ зуурдын цэнгэл, архи дарсанд шунаж арчаагаа алдаад адаг сїїлд нь амьдралын ёроолд живсэн хїн бас олон. Авъяас 1 хувь, хєдєлмєр 99 хувь ч гэж ярьдаг. Хїн шиг амьдарч, хїссэнээ бїтээж чадах нь єєрийгєє хэдий чинээ ялахтай холбоотой бололтой. Єєрийгєє бїрэн ялна гэж байхгїй, харин ялахын тєлєєх тэмцэл єєрєє утга учиртай амьдралыг авчирдаг байнам. Английн найрагч

“за яадгийм”, “дараа болъё” гэж бодох бїрд энэ “уруу татах хїч”-ний тухай яриа тархинд минь зурсхийдэг болсон юм. “Уруу татах хїч” энэ їнэхээр ер бусын хїчтэй эд аж. Аминдаа їїнтэй тэмцэж янз бїрээр їзэж тарж ирлээ. Ялж, бас ялагдсаар энэ тэмцэл дундаас зарим нэг “байлдах урлаг” хїртэл тєрж гарсан юм. Арга барилаа олохгїйгээр энэ дайсантай тэмцвэл их хїнд бэрхийг туулах бололтой. Нэг сайхан ном уншаад, сайхан яриа сонсоод, эсвэл ямар нэг хїчтэй єдїїлэлт аваад хїн нэг хэсэгтээ биеэ дайчлах нь бий. “Эрч хїч”-ээр жигїїрлээд “уруу татах хїч”-рїї сїр жавхлантайгаар довтолдог. Гэвч хэсэг хугацаа єнгєрєхєд энэ бїхэн сарнин одох ба хїн нєгєє л бахь байдаг руугаа буцсан байдаг. “Эрч хїч” унтарч,

Бїтэн жилїїд, тэр ч бїї хэл залуу нас тэр чигтээ єнгєрнє. Ихэнх хїн дахиад залуу болох юмсан гэдэг шїї дээ. Би лав эргээд нэгдїгээр курсын оюутан болвол ингэх байсан, тэгэх байсан гэж одоо харуусан боддог юм. “Жар хїрч ухаан суугаад жаран нэг хїрч нас барав” . Энэ бїхэн юуг хэлээд байна аа? Зорилгоо тавьсан, хийх ажил тодорхой болсон бол єєрийнхєє єдєр бїр, цаг нэг бїрийг мэдэрч, хянаж, тольдож байх шаардлагатайг хэлээд байгаа юм. Єєрийгєє ялах тэмцэл єєрийгєє хянаж, мэдрэхээс эхэлнэ.

Хянах хїснэгт Магистрт орох шалгалтанд бэлдэж байх їедээ би єдєр бїрээ хянахын тулд тэмдэглэл хєтєлж эхэлсэн юм. Энэ нь єдрийн тэмдэглэлээс ялгаатай ба уг тэмдэглэлд зєвхєн тэр єдєр ямар хичээл хийснээ бичих юм. Гол зарчим бол олигтой юм хийгээгїй байлаа ч гэсэн тїїнийгээ бичих. Эхний гурван єдєр юу ч хийгээгїй байхад л єнгєрчихєв. Тухай бїрд нь:

ªªÐÈÉêª ªªÐ×ËªÕ ÀÐÃÓÓÄ Теннисон: “Єєрийгєє хїндэлж, єєрийгєє мэдэж, єєрийгєє захирахуй, Єндєр их суудал єєд залж єгєгч нь гагцхїї энэ гурав билээ.”

(Self-reverence, self-knowledge, selfcontrol,— These three alone lead life to sovereign power.) гэж шїлэглэсэн байдаг. Бїх хїн суу алдартан болох албагїй, бас боломжгїй. Гэвч бїх хїнд сайн сайхныг хїсэх хїсэл нуугдан байдаг учраас єєрт нь энэ сэдэв хамаагїй гэх хїн їгїй бизээ.

“Уруу татах хїч” Би багадаа “єєрийгєє ялах л хамгийн хэцїї” гэх юмуу, “єєрийгєє ялвал тэр чинь хамгийн том ялалт болно” гэх мэт їгийг бишгїй сонсдог байлаа. Тухайн їед “тийм л байх” гэж бодоод єнгєрдєг байсан ч, одоо эргээд санахад яг нарийн утга учрыг нь тунгааж мэдрээгїй явжээ. Харин Японд ирээд байхдаа нэг удаа сургуулийнхаа эрхлэгчийн яриаг сонссоноос хойш энэ талаар нухацтай бодох болсон юм. “Ихэнх хїний залуугийн мєрєєдєл талаар болдог нь тэд “Уруу Татах Хїч”-нд ялагдсанаас болдог” гэж тэрээр хэлээд “зугаа цэнгэл, биеийн амрыг харах сонирхол гэх мэтийн уруу татах хїчийг

“уруу татах хїч” ноёрхлоо.

Yнэндээ энэ “эрч хїч” гэдэг юм сэлбэж байхгїй л бол амархан унтарчихдаг богинохон амьтай эд ажээ. Гэтэл “уруу татах хїч” бол їргэлж хїчтэй, хаа ч явсан сїїдэр мэт дагана. Иймд бид “эрч хїчийг” їргэлж ноцоож байхын тулд янз бїрээр оролдож їзэх хэрэгтэй болно. Жишээ нь, ухаалаг сайхан хїнтэй ярихад хїн маш их цэнэг, эрч хїч авдаг. Гэтэл тийм завшаан тэр бїр тохиогоод байхгїй. Харин маш їр дїнтэй нэг арга бол сэтгэл сэргээж, хийж бїтээх хїсэл тєрїїлэх ном унших арга юм. Номыг мэдээж хїн бичнэ, иймд ном унших нь бичсэн тэр агуу хїний яриаг сонсч, хїч энергийг нь хїртэн авахтай адил хэрэг болно.

Цаг мєч бїрийг мэдрэх Цэнэг авсан їедээ бид жишээ нь “єнєєдрєєс эхлээд єдєрт 2 цаг англи хэл їзнэ” гэх ч юмуу єєртєє амладаг. Гурав хоног, за сайндаа долоо хоног їргэлжилнэ. Яг тэгж байтал ар гэрийн ч юмуу, яаралтай чухал нэг ажил гарах ба нєгєє хуваарь маань саатахаас єєр аргагїйд хїрдэг. Хїний амьдралд юу ч тохиолдож болох учир иймэрхїї саатал

“4 сарын 2. Юу ч хийсэнгїй.”

“4 сарын 3. Юу ч хийгээгїй” гэх мэтээр бичээд байлаа. Гэтэл энэ нь ядаж харахад їзэмжгїй учир 4 дэх єдрєєс нь аргагїй хичээлээ барьж авч билээ. Энэ арга барил єєрт минь їр дїнтэй санагдсан тул хэсэг хугацааны дараа илїї боловсронгуй болгож долоо хоногт хэдэн цаг англи хэл хийсэн, хэдэн цаг онолын хичээл хийсэн гэх мэтийг нарийвчлан гаргадаг хїснэгт болгосон юм. Єдєр бїрээ “мэдрэх” болсноор єдєр бїрийн хийх ёстой ажлууд маань илїї бодитой харагдах болсон билээ. Яваандаа энэ хїснэгтэнд хичээлээс гадуур хийх ёстой ажлуудыг ч тусгав. Нэг єдєрт заавал гїйцэтгэх ажлуудыг дугаарлаж, єдєр бїрийн биелэлтийг тэмдэглэдэг болсон. Жишээ нь би орой шїдээ угаахаас залхуурдаг байлаа. Гэтэл ажиглаад байхад цэвэрч бус байдал гэдэг хїнд залхуурлыг авчирдаг ажээ. Протестант шашинтнууд цэвэрч байхыг эрхэмлэх ба их хєдєлмєрчєєрєє алдартай. Япончууд ч адилхан цэвэрч бєгєєд шоргоолж мэт хєдєлмєрч улс билээ. Єєрийгєє ялах єчїїхэн мєртлєє маш чухал алхам бол цэвэрч байдлыг сахих явдал юм байна гэдэгт би бат итгэв.

“Àç æàðãàëòàé áàéõ õî¸ð àðãà áèé: Ýõíèéõ íü õ¿ñëýý õîðîãäóóëàõ, íºãººõ íü ìºí㺺 íýìýãä¿¿ëýõ þì… Õýðýâ ÷è óõààëàã áîë ýíý õî¸ðûã íýãýí çýðýã õèéíý” Áåíæàìåí Ôðàíêëèí

Заваанаас залхуу, залхуугаас арчаагїй їїснэ. Ард тїмэн маань “Бага залхуугаас их залхуу” гэж сургасан нь юутай їнэн. Хєл маань амархан шивэртдэг тул орой болгон хєлєє угаах гэх мэтийг ч тусгав. Эхний хэд хоног гайгїй хийгээд байлаа, гэтэл їїнийг бїтэн сар їргэлжлїїлээд ирэхэд залхаж, яршигтай санагдаж ирдэг юм байна. Харин дахиад жаахан тэсээд байж байтал яваандаа нэг их тєвєгтэй зїйл биш болж, ердийн нэг зуршил болж ирсэн юм.

Тэвчээр Ингээд бодоод їзэхэд єєрийгєє ялахад хамгийн чухал нь “байнга їргэлжлїїлэх” єєрєєр хэлбэл тэвчээр болж таарч байгаа юм. Дээр бичсэн, бид нэг хэсэгтээ цэнэг аваад хичээдэг боловч тун удалгїй зогсдог. Yргэлжлїїлж чаддаггїй. Байнга їргэлжлїїлнэ гэдэг хамгийн хїнд, гэхдээ хамгийн шийдвэрлэх хїчин зїйл билээ. Тэвчсэний эцэст хїний бие шинэ дадалд дасдаг. Хэсэг хугацаанд амраад ирсэн хїн хичээлийн ширээнд удаан сууж чаддаггїйг оюутнууд анзаардаг байх. Ийм тохиолдолд дасах хїртлээ єєрийгєє албадаж, хїчлэхээс аргагїй. Тїїнээс гадна ямарваа нэг ажил їйлийг эхлїїлээд явж байхад заавал тохиолддог саад бол сэтгэл санааны хэлбэлзэл юм. Хїний сэтгэл санаа зогсолтгїй єгсєж, уруудаж байдгийг бид мэднэ. Дэврїїн хєгжїїн їедээ урам зоригтойгоор эхлїїлсэн ажил, сэтгэл гундах їед унтардаг. Эсвэл бусдад атаархаад, “їзїїлээд єгье” гэж бодож эхэлсэн эрч хїч, сэтгэл тайтгарч, гуниг їргэсэн їед хамтдаа їгїй болох нь бий. Харин тэсвэр тэвчээрээр энэ сэтгэлийн хэлбэлзэлд автахгїй байж болно. Английн их зохиолч Самьюэл Жонсон: “Агуу їйлсїїд нь хїч чадлаар бус, цєхрєлтгїй оролдлогоор биелэлээ олдог” (Great works are performed, not by strength, but perseїerence) гэж хэлжээ. (їргэлжилнэ)

“Àìðàíà ãýäãèéã íºãºº åðòºíöºä î÷âîë õýí ÷ ÷àäàõ áóñóó” Àðíî

Эрин М.Тулгат

3 ßðóó ñýòãýã÷

ñîíèí ñàéõàí Õàìãèéí óäààí ¿íñýëöñýí íü îðîëöîâ. í óäààí ¿íñýëöýõ” òýìöýýíä 1000 õîñ Àìå Òåëü- Àâèâ õîòíîî áîëñîí “Õàìãèé õ îíãîö áóþó íèñý áîëîí íàõ ëäàã÷” á¿ðä 2500 $ øàã ßëàã÷äûã Ãèííåñèéí íîìîíä áè÷èõ, “áàé ëöýõ “¯íñý àà. áàéë ýæ îð çóãààëàõ ýðõ õ¿ëý õºëºã îíãîöîîð àÿëàí äýëõèéí àðâàí õîòî æýý. Èéì ãàðä íàë øàã õîñ éë èçðà 45 ìèíóò òýññýí àæëààñ óðóóëàà” ñàëãàëã¿é 30 öàã 1998 îíû ýãò õýâòñýí àæýý. “¯íñýëöýõ ñïîðòûí” óäààí “àæëûí” äàðàà õîñóóä ìààíü ýìíýë áàéñàí íàð àìåðèê õîñ Ìàðê, Ðîáåðò Ãðèñâàëüä àâàðãà íü 29 öàãèéí òóðø ¿íñýëöñýí ýíý õîñ 10 ä òîîöäîã áàéíà. Òåëü-Àâèâò ë ãýõý þì. Îäîî ýíý õóãàöààã õºíãºõºí äàñãàëä . öàãààñ õîéø óíàöãààñàí ãýíý õóãàöààã äàâæýý. ªðñºëäºã÷èä 30

Äýëõèéí õàìãèéí ¿íýòýé çóðàã

íü Ëåîíàðäî äà Âèí÷èéí “Æîêîíäà” áºãººä äààòãàëûí êîìïàíè ¿¿íèéã 100 ñàÿ $-ð ¿íýëæýý. 1517 îíä ýíý çóðãèéã (53õ77 ñì) Ôðàíöèéí õààí 1-ð Ôðàíöèñê óãààëãûí ºðººí人 òàâèõ ãýæ 15 êã àëòààð õóäàëäàí àâ÷ áàéæýý. Õàðèí íàéìàí æèëèéí ºìíº çóðàà÷ Âàí Ãîãèéí àìèà õîðëîõîîñîî õýäýí äîëîî õîíîãèéí ºìíº çóðñàí “Äîêòîð Ãàøåãèéí õºðºã” –èéã 82,5 ñàÿ $-ð ÿïîíû ñàÿòàí Ðåýé Ñàéòî àâ÷ýý. Ìàãàäã¿é òà ÷ ãýñýí ¿åèéí ¿åä äóóðñàãäàõ ¿íýò á¿òýýë á¿òýýõ þìñàí ãýæ áîäîæ áàéñàí óó? Ýñâýë õýäýí òºãðºã ë îëîõûí òºëºº á¿òýýæ áàéñàí óó? Ëåîíàðäî õýçýý ÷ ìºíãºíèé òºëºº á¿òýýë õèéãýýã¿é áºãººä á¿òýýëäýý óð óõààíàà øèíãýýæ, ñýòãýë ç¿ðõýý çîðèóëæ ÷àäñàí áîëîâ óó. ̺íõèéí á¿òýýë ÿàæ á¿òäýã þì áîë

…

Àìüäðàëûí àêñèîì

Çàðèì õ¿ì¿¿ñ ¿ðãýëæ ë àìàð õÿëáàðûã õàéæ, õºíãºí à÷ààíä äóðòàé áàéäàã. Öººõºí õ¿ì¿¿ñ ë õýö¿¿ áýðõýýñ ç¿ðõøýýëã¿éãýýð ñààä áýðõøýýëèéã äàâàí òóóëäàã. Àç áîëæ õóâü òàâèëàí õ¿ì¿¿ñò àç æàðãàë õýìýýõ òîì òîì áýëýãèéã ºãºõºä õºíãºí à÷ààíä äóðëàãñàä íýãýíò òîì à÷àà äààõã¿é ó÷ðààñ òîì áýëýãèéí õýëòýðõèéã ë ¿¿ðýõ àæýý. Õàðèí õ¿íä à÷àà ¿¿ð÷ ñóðñàí õ¿ì¿¿ñ áîë òîì áýëýãèéã äàæã¿é ¿¿ðýýä ÿâæ

àâäàã õ¿í áàéäàã áèë¿¿? Ãýòýë áýëýã àâàõäàà ñýòãýë õàíãàëóóí áóñ, óóðëàæ áóõèìääàã õ¿ì¿¿ñ áàñ îëíû îëîíä áàéõ þì àà. “ªíººäºð” ãýäýã ºäºð áîë áóðõàíààñ áèäýíä ºãñºí áýëýã þì. “Ìàðãààø, øèíý ºäºð á¿õýí” áîë áóðõàíààñ áèäýíä ºã÷ áàéãàà áýëýã þì. Ýíý áýëýãèéã àç æàðãàëòàéãààð èíýýìñýãëýí õ¿ëýýæ àâàõûí îðîíä õàðààë, áóõèìäàëòàé óãòàõûí ó÷èð þóíä âý?! Ìàðãààø ÷ áàñ “Ìàðãààø” èðíý ø¿¿ äýý. Òà ýíýõ¿¿ áýëýãèéã èíýýìñýãëýí ýñâýë õºìñºã

áàéãàà íü õàðàãäàíà. Õàðèí òà õºíãºí õÿëáàðò äóðëàã÷äûí íýã àðàé áèø áèç äýý. Óã íü òîì áýëýãýý äààäàã áàéõûí òóëä îäîîíîîñ áèåý äàñãàëæóóëæ áàéâàë òóí ç¿ãýýð ë äýý. Áóñäààñ áýëýã àâàõàä äóðã¿é õ¿í ãýæ åð íü áàéäàã áèë¿¿?. Áýëýã àâàõäàà óóð áóõèìäàëòàé, õºìñºãºº çàíãèäàæ

çàíãèäàí õ¿ëýýæ àâàõ óó?! ãýäãýý äàõèí íýã áîäîæ ¿çýýðýé. Òà ¿ðãýëæ èíýýìñýãëýí

Õàìãèéí çàëóó àñïèðàíòóóä 13, 15 íàñòàé

Ìîñêâà õîòûí ýã÷ ä¿¿ 13 íàñòàé Äèàíà, 15 íàñòàé Àíæåëà Êíÿçåâà íàð äýëõèéí õàìãèéí çàëóó àñïèðàíòóóä áîëëîî. Òýä ýëñýëòèéí øàëãàëòàà îíö ºã÷ ÎÕÓ-ûí Çàñãèéí ãàçðûí äýðãýäýõ Ñàíõ¿¿ãèéí àêàäåìèéí Äýëõèéí ýäèéí çàñàã, îëîí óëûí âàëþò çýýëèéí õàðèëöààíû òýíõèìä ñàíõ¿¿, ìºíãºíèé ýðãýëò áà çýýëèéí ÷èãëýëýýð ìýðãýøèõ áîëæýý. Äèàíà òàâ, Àíæåëèêà äîëîîí íàñòàéäàà ãèìíàçèéí ãóðàâäóãààð àíãèä øóóä îðñîí áºãººä æèëèéí äàðàà áàãà ñóðãóóëèà òºãññºí áàéíà. Îõèä 10, 12 íàñòàéäàà äóíä ñóðãóóëèéí ïðîãðàììûã ýçýìøèæ, Ñàíõ¿¿ãèéí àêàäåìèéí Îëîí óëñûí õàðèëöààíû äýýä ñóðãóóëüä ýëñýí îðæýý. Äèàíà, Àíæåëà õî¸ð ãàéõàìøèãòàé ñóðàëöàæ áàãø íàðûíõàà í¿äèéã îðîé äýýð íü ãàðãàæ áàéâ. Òýä äýýä ñóðãóóëèéí òàâàí æèëèéí õè÷ýýëèéí õºòºëáºðèéã ãóðâàí æèëä ¿çýæ ýíý îíä ñóðãóóëèà “óëààí” äèïëîìòîé òºãññºí áàéíà. Îõèä 30 ãàðóé íèéòëýë, èëòãýë áè÷èæ Á¿õ Îðîñûí áîëîí îëîí óëñûí îþóòíû áàãà õóðëààñ 11 äèïëîì àâñàí àæ. Òýä àíãëè, ãåðìàí, ôðàíö õýë ìýääýã. Ò¿¿í÷ëýí èñïàíè, èòàëè õýë ñóð÷ áàéãàà ãýíý. Äèàíà, Àíæåëà íàðûí áîëîâñðîëûí ñàëáàðò ãàðãàñàí õîâîðõîí àìæèëò Îðîñûí àìæèëòûí íîìä áè÷èãäæýý. Ýã÷ ä¿¿ õî¸ð àñïèðàíòóðò ýëñýýä óäààã¿é áàéãàà ÷ õî¸ð äàõü äýýä áîëîâñðîëîî õóóëèéí ñàëáàðò ñóðàëöàõààð øèéäñýí àæ. Ýíý õî¸ð îõèí ãîö òºðñºí人 èíãýæ ñóðàëöñàí ãýæ òà áîäîæ áàéíà óó. ¯ã¿é äýý, õàðèí òýä ãîö ÷àðìàéæ, õè÷ýýëëýæ ÷àäñàí þì. Èíãýæ õè÷ýýëëýõ áîëîìæ õ¿í á¿ðò áèé.

õ¿ëýýæ àâäàã õ¿í áîë ¿íýõýýð àç æàðãàëûí íàéç íü àæýý. Õ¿í ººðèéí îëñîí ìºí㺺 ÿã ãóðâàí òýíö¿¿ õóâààãààä, 1/3-èéã íü ààâ ýýæäýý çîðèóëàõ õýðýãòýé, òýä ÷àìàéã ºñãºæ ºíäèéëãºñýí ó÷èð ÷è òýäýíä ºðòýé.

1/3-èéã íü ¿ð õ¿¿õýääýý çîðèóëàõ õýðýãòýé. Èðýýä¿éä òýä ÷àìàéã òýæýýõ ó÷ðààñ.

1/3-èéã íü ººðòºº çîðèóë. ×è ÿã îäîî àìüäàð÷ áàéãàà ó÷ðààñ.

ñýòãýëèéã ýçýìäâýë áèå àÿíäàà ýçëýãäýõ áèø¿¿.

Äýëõèé õýòýðõèé èõ

ºðãºñòýé àæýý. Õýí íýãýí íü ýíý èõ ºðãºñíººñ á¿ð çàëõàæ ã¿éöýýä “Äýëõèéã á¿õýëä íü øèðëýýä ºãºº÷” õýìýýí Áóðõàíààñ ãóéæýý. Áóðõàí “×è ººðèéíõºº ë õî¸ð õºëûã øèðëý÷èõâýë áîëîõ áèø¿¿” õýìýýí õàðèóëæýý.

Áèåèéã ýçëýõ ãýæ þóíä ÿàðíàì. Áèåèéã ýçëýõ ãýæ äàâøèí ò¿ðýìãèéëñíýýð ò¿¿íèéã çàé áàðèõàä õ¿ðãýæ îðã¿é õîîñîí õîöðîõ áèø¿¿?! Õàðèí ¿¿íèé îðîíä ýõëýýä ñýòãýëèéã ýçýìä,

“ßìàð íýãýí þìàíä øàìäàæ áàéõ øèã æàðãàëòàé ¿å áàéäàãã¿é” Ãóðýé

4 ßðóó ñýòãýã÷ Ухаант хїн

Бид єєрсдийгєє эрхэм дээд хїн гээд, тїїгээрээ бахархах дуртай. Гэхдээ чухам юугаараа бид бусад амьтдаас илїї юм болоо? Хїний, бусад амьтдаас илїїрхэх гол зїйл нь оюун ухаан билээ. Оюун ухааны нууц нь бидний уураг тархинд оршино.

Yнэн хэрэгтээ бид 4 тархитай гэдгийг та мэдэх її? Эхний тархи нь уртавтар тархи бєгєєд нугасны їргэлжлэл болон байрлана. Хоёр дахь нь дунд тархи бєгєєд уртавтар тархины дээр байна. Гурав дахь нь их тархи бєгєєд дунд тархийг бїрхсэн байдалтай байдаг. Харин их тархины дагзны хэсгийн ар доор бага тархи байрлана. Нэг гараа атгаад нєгєє гараараа тїїнийг барь. Ингэхэд бугуйг уртавтар тархи, атгасан гарыг дунд тархи, барьсан нєгєє гараа

óõààíûã ýçýìøèã÷

температур, цусны даралт зэрэг биеийн функцїїдийн автомат хяналт, туршлагад суурилсан ой санамж бїрдэх, аюулыг

мэдрэх, тїїнд хариуїзїїлэх, їйл явдлыг ухамсартайгаар мэдрэх зэрэг олон зїйлээр хэвлээр явагчдаас давуу болж чадсан. Дунд тархины ачаар сїїгээр бойжигчид хїрээлэн буй орчиндоо илїї ухамсартай

їздэг байжээ. Єнгєрсєн їед тархийг цаг, телефон у т а с н ы аппарат, аалзны тор зэрэгтэй зїйрлэдэг байсан. Х а р и н єнєє їед

интернетийн сїлжээ, компьютертэй харьцуулж їздэг болж. Зарим хїмїїс компьютер бидний уураг тархинаас илїї гэж, нєгєє нэг хэсэг нь хїний уураг

тархины санах ойг бат бєх синаптик холбоосоор єсгєдєг. Уураг тархи илїї хурдан шинэ зїйлд суралцдаг. Харин компьютер уураг тархины хувьд нилээд тєвєгтэй олон даалгаврыг зэрэг гїйцэтгэж чадна. Хїний уураг тархи сїїлийн 100,000 жилийн турш 1300-1400 гр орчим жинтэй байгаа. Гэтэл компьютерын хїчин чадал байнга шинэчлэгдэн сайжирч, овор хэмжээ нь улам багассаар байна. Уураг тархи хїчилтєрєгч, нїїрс-ус зэрэг хоол хїнснээс, компьютер цахилгаан гїйдлээр эрчим хїчээ авдаг. Компьютерийн гэмтлийг шинэ сэлбэг сольж тавих замаар хялбархан шийдвэрлэж болно. Харин уураг тархины хувьд сольж тавих сэлбэг гэж їгїй. Компьютер вирусээр євчилдєг бол янз бїрийн євчин уураг тархины їйл ажиллагаанд нєлєєлдєг. Тархины хувьд унтрааж, салгана гэсэн ойлголт їгїй. Амьтдыг унтаж байхад хїртэл тархи нь идэвхтэй ажиллаж байдаг. Компьютер

..õ¿í á¿ð àäèëõàí ñýòãýã÷..òàðõèòàé.. их тархи гэж тєсєєлж болно. Хїний уураг тархи 3 їе шатыг туулж, хєгжсєєр сэтгэгч тархи болжээ. Yїнд:

хандаж, гадны халдлага, уур хилэн, айдас зэргийг мэдэрч чаддаг болжээ.

1. Хэвлээр явагчийн тархи

Их тархийг сэтгэгч тархи гэж нэрлэдэг, бєгєєд хэл яриа, хийсвэр сэтгэлгээ, асуудал шийдвэрлэх, тєлєвлєх зэрэг хїний оюуны дээд тївшний їйлдлїїд энэ тархины їйл ажиллагаатай холбоотой. Сэтгэгч тархины ачаар бид шинэ зїйлд ухамсартай с у р а л ц а ж , мэдээллийг боловсруулж, шинэ санаа сэдэж, їнэлгээ дїгнэлт єгч чаддаг.

Хїний тархины жин дунджаар 1380 г орчим бєгєєд їїнийг биеийн жинд нь харьцуулж їзвэл хїнээс том тархитай амьтан дэлхий ертєнцєд байдаггїй. Гэтэл нийт тархины жингийн 85 орчим хувийг сэтгэгч тархи эзэлдэг. Ингээд бодохоор хїн бид чинь аргагїй л эрхэм дээд амьтан юм. Уураг тархи ба компьютер

Эрт їеэс хїмїїс єєрийн уураг тархийг янз бїрийн техниктэй харьцуулж

Уртавтар тархийг хэвлээр явагчийн тархи гэж нэрлэдэг. Энэ нь уураг тархины хамгийн эртнийх бєгєєд, амьсгал, биеийн температур, зїрхний лугшилт зэрэг амьд байхад шаардлагатай биеийн функцїїдийг хянаж, удирддаг. Сээр нуруутан бїх амьтанд энэ тархи бий.

2. Сїїгээр бойжигчийн тархи

Дунд тархийг сїїгээр бойжигчийн тархи гэж нэрлэдэг. Энэ тархи їїсч хєгжсєнєєр сїїгээр бойжигчид хоол боловсруулалт, шингэний тэнцвэр, биеийн

3. Сэтгэгч тархи

логик їйлдэл, тооцоолол хийхдээ

тархи компьютерээс илїї гэдгийг батлах зорилгоор харьцуулалт хийдэг. Одоо бїгдээрээ уураг тархи, компьютер хоёр юугаараа ижил болон ялгаатай болохыг сонирхож їзье. Ижил тал нь:

Аль аль нь цахилгаан дохио ашигладаг, мэдээлэл дамжуулдаг, єсєн нэмэгдэх боломжтой санах ойтой, дасан зохицож, суралцаж чаддаг, цаг хугацаа єнгєрєхєд хувьсан єєрчлєгддєг, математик логикийн їйлдлийг гїйцэтгэж чаддаг, Аль алинд нь энерги хэрэгтэй. Аль алиныг нь эрдэмтэд судалдаг. Ялгаатай тал нь:

Уураг тархи, компьютерын хоорондын хамгийн том ялгаа нь ухамсар. Нэг нь ухамсартай, нєгєє нь ухамсаргїй. Мэдээлэл дамжуулахдаа компьютер нь цахилгаан, харин уураг тархи нь химийн процессыг ашигладаг. Цахилгаан дохионы мэдрэлийн сїлжээгээр тарах хурд компьютерийн цахилгаан утсаар тарах хурднаас хамаагїй єндєр. Компьютерийн санах ойг чипс нэмэх замаар, уурга

илїї хурдан. Гэвч уураг тархи гадаад ертєнцийг тайлбарлах, шинэ санааг гаргаж ирэхдээ илїї. Уураг тархи уран сэтгэмж, тєсєєлєн бодох чадвартай.

Эцэст нь хэлэхэд компьютерийг хэрхэн ажилладгийг хїн тєрєлхтєн мэднэ. Харин олон мянган эрдэмтэд тархи судалж байгаа боловч тїїний талаар асар бага зїйлийг хїн тєрєлхтєн мэдэж байна. Бидний уураг тархи энэ дэлхийн ямар ч хїчирхэг компьютертэй харьцуулахын аргагїй єндєр хїчин чадал, нєєц бололцоотой гэдгийг эрдэмтэд нотолсон. Гагцхїї тїїнийг хэрхэн їр дїнтэй ашиглах тїлхїїрийг олох хэрэгтэй

Á¯Õ ǯÉË ªªÐªªÑ ×ÈÍÜ Ë ÕÀÌÀÀÐÍÀ Зах зээлийн энэ нийгэмд яавал амжилтанд хїрч, сэтгэл хангалуун, юугаар ч дутагдахгїй амьдрах вэ гэж уншигч та єєрєєсєє бишгїй л асууж байсан байх. Энэ асуулт хїн бїхнийг зовоодог нь ойлгомжтой. Гагцхїї маш хурдан сэтгэж, их хэмжээний мэдээлэл олж аван, тїїнийгээ боловсоруулан амьдралдаа хэрэглэж чаддаг хїн л амжилтанд хїрдэг гэдгийг бїгд зєвшєєрнє. Харин тийм чадваргїй бол яахав? Гараа хумхиад л суух уу? Ёстой їгїй! Бялдаржуулах урлагаар хичээллэж биеэ хєгжїїлж болдог шиг оюун ухаанаа, тэр тусмаа тїїний суурь болсон ой тогтоолтыг дээд зэргээр хєгжїїлж болдгийг та мэдэх її? Хїн тєрєлхтний тїїхэнд ийм жишээнїїд маш олон байдаг. Эртний Ромын уран илтгэгч Сенека хоорондоо холбоогїй 2000 їгийг нэг сонсоод л яг дэс дарааллаар нь хэлж чаддаг байжээ. Гэхдээ бїр хойноос нь урагшаа ч тїгдрэлгїй хэлдэг байсан гэнэ. Македоны Александр, Наполеон Бонапарт нар бїх цэргийнхээ нэрийг мэддэг байсан гэж тїїхийн хуудаснаа їлджээ. Тэдний арми 30-д мянган цэрэгтэй байжээ. Хєгжмийн аугаа их зохиолч Моцарт 14 настайдаа Ромын сїмд жилд хоёрхон удаа тоглодог “Мизе

ре” гэдэг маш том бїтээлийг ганц удаа сонсоод л нотыг нь цээжээрээ бичжээ. Уншигч та, энэ хїмїїс чинь суут болохоороо л ийм мундаг ой тогтоолттой байсан байлгїй гэж бодож магад. Тэгвэл огт їгїй шїї. Гайхамшигт ойтой болсон ихэнх хїмїїс єєрсдийнхєє хичээл зїтгэлээр тийм чадварыг эзэмшсэн байдаг. Тэдний нэг нь энэ жил 44 настай Английн иргэн Доминик О’Брайен юм. Номондоо бичсэнээр тэр 30 нас хїртлээ маш муу ойтой байжээ. Тэгээд бас ээрїї. Ээрїї хїмїїсийн анхаарал тєвлєрєлт муу байдаг болохоор тэд ой муутай байдаг гэнэ. Тийм ч учраас Доминик хичээлдээ тааруу байж. Хїний нэр, нїїр царай тогтоож бїр чаддаггїй байсан гэжээ. Танилцсан хїнтэйгээ дахин уулзахад таньдаггїй байсан учраас їргэлж эвгїй байдалд ордог байжээ... Гэтэл одоогийн Доминик О’Брайен?! Дэлхийн Ой тогтоолтын аварга шалгаруулах тэмцээний 7 удаагийн аварга, “Мистер Ой тогтоолт” цолтон, 1 цагт 320 гадаад їг цээжлэгч болон ой тогтоолтын маш олон дээд амжилтуудын эзэн болон хувирчээ. Тэр яаж чадав? Хариулт маш амархан. Тїїний бїх нууц єєрийгєє єєрчлєх гэсэн хязгааргїй их хїсэлд оршино. Бас тэвчээр. Уйгагїй хєдєлмєр. Дээрхи баримтууд, уншигч танд их л эртний эсвэл холын юм шиг санагдаж магад. Тэгвэл бодит їнэт тийм биш гэдгийг

ойлгоорой. Та амьдралаа цоо шинэ бїтээлч горимд оруулж, сонирхолтой, єгєєжтэй болгохыг хїсвэл єнєєдєр бїх боломж нээлттэй байна. Эзэн хичээвэл заяа хичээнэ гэдэг. Бїх зїйл єєрєєс чинь л хамаарна. Хїсвэл та амьдралаа 180 градусаар эргїїлж чадна. Та шинэ сайн дадалтай болсон тохиолдолд амьдрал, тїїний чанар, утга учир єєрчлєгдєж, оюуны хєгжлийн арай дээд шатанд гарах нь ойлгомжтой. Амьдралаа єєрчлєхийг хїссэн хэн бїхэн хїссэн болгоноо цээжилж, олсон мэдлэгээ амьдралд хэрэглэхийг хїсдэг. Гэтэл манай одоогийн сургалтын систем тогтоохыг хїссэн мэдээллээ тогтоох арга эзэмшихэд сургадаггїй. Тийм ч учраас сурагч, оюутнуудын сурлагын амжилт єнєєгийн тївшинд байна. Хэрэв тэд хїссэн бїхнээ цээжилж чаддаг болвол наандаж сурлага, хувийн бїх тєрлийн амжилт цаандаж эх орны маань хєгжилд маш чухал нєлєєтэй. Та бидэнд, євєг дээдэс, эцэг эхээс заяасан оюун ухаан гэж юу юм бэ? Тїїний їндэс суурь? Єнєєгийн байдал. Хїний оюун ухааны ирээдїйн хєгжил юун дээр тулгуурлах вэ? Гэсэн асуудлууд хїн тєрєлхтєний сонирхолыг татсан зангилаа асуудлуудын хэсэг болж байна. Бид яавал дэлхийн бусад ард

тїмнээс дутахгїй, болж єгвєл манлайд нь алхах ва? Энэ бїх асуултын хариуг та бид хїний оюун ухааныг судалдаг шинжлэх ухаан болох сэтгэл судлалын нээлтїїд, мєн дэлхийн сор болсон хїмїїсийн амьдралаас олж болно. Яагаад гэвэл хїн бїхэн адилхан нєхцєлд тєрж єсдєг. Гагцхїї бидний хувь заяа єєрсдєєс маань хамаардаг. Та бидний хувь тавилан бидний гарт байна. Та єєрєє єєрийнхєє хувь заяаны эзэн. Їхэх сэхэх, єєдлєх уруудах чинь зєвхєн єєрєєс чинь л хамаарна. Хамгийн тїрїїнд энэхїї хатуу боловч їнэн байдлыг л бїрэн ухамсарлах ёстой. Тэгээд, амьдралдаа хэрэгжїїлбэл та бусдаас ялгарч, жинхэнэ утгаараа манлайлагч болж чадна. “Сэтгэшгїй ухаан тєв” Утас: 329833, 99299594 Хаяг: УИДэлгїїр зїїн талд 15-р байр 4-р орц

“ªºðºº ººðèé㺺 ºâ÷ë¿¿ëñýí õ¿íèéã ýìíýõ ýì ãýæ áàéäàãã¿é” Ð.Ñàóäåð

5 ßðóó ñýòãýã÷ ¿ðãýëæëýë ò¿ð¿¿÷ íü 3-ð äóãààðò Òýð ¿åèéí òîîñ ñîðîã÷ îâîð èõòýé, àøèãëàõàä òºâºãòýé õ¿íä áàéëàà. Ëåâèò ÷óõàì ýíä ë õ¿÷èí ç¿òãýâýë çîõèõ áîëîìæòîéãîî ìýäðýýä îëç îìîãíû õîéíîîñ ìîðäñîí áàéíà. Á¿ðýí ä¿¿ðýí ÿëàõààñàà á¿ð ºìíº àõèö ìóóòàé áîëñîí áèçíåñò íºëºº á¿õèé òàëáàð ýçýìøèæ ÷àäñàí áàéëàà. Ïîëü Õîôôìàí, Ãàðîëüä Ñ.Âåíñ íàð èéìýðõ¿¿ ç¿éëèéã “ñòóäåáåêêåð” ãýäýã àâòî òýðãýíä õèéñýí þì. Ýäíýýñ ºìíº áîë áóñàä á¿õ ¿éëäâýðëýã÷èä ãàíö íýã ýä àíãèéã ººð÷ëºõ, á¿õýýãíèé á¿ðýýñèéã ñîëèõ çýðýã ë àæëûã õèéæ áàéæýý. Õîôôìàí, Âåíñ õî¸ð ººð ìàÿãààð àæèëëàñàí áàéíà. Òýä äèçàéíåð Ðàéìîíä Ëîóâàéã óðüæ çàëóó ¿åèéíõýíä çîðèóëñàí àâòî òýðýãíèé çàãâàð çîõèîõ äààëãàâàð ºã÷ýý. Øèíý çàëóó ãýð á¿ë, çàëóó õóäàëäàí àâàã÷èä îð÷èí ¿åèéí ÷àìèí õèéöòýé ìàøèíòàé áîëîõûã õ¿ñýæ áàéëàà. Çàëóóñ óëèã áîëñîí õóó÷íû îâîð èõòýé òýðýã õóäàëäàæ àâàõäàà äóðàìæõàí áàéâ. Ëåî Ãåðñòàíçàíã ãýäýã õ¿í Õîôôìàí, Âåíñ õî¸ðîîñ ÿëãààòàé íü ãýâýë ñàíõ¿¿ãèéí îðëîãî ºã÷ ìýäýõ øèíý ¿éë õàæèëëàãàà õàéãààã¿é áàéíà. Òýðýýð íÿëõ îõèíîî ãýðãèé íü õýðõýí óãààæ áàéãààã íýã óäàà àæèãëàæýý. Ãýðãèé íü õ¿¿õäèéíõýý í¿ä, õàìàð, ÷èõèéã öýâýðëýõ ãýæ õºâºí èìýð÷ ÿäàæ áàéãààã õàðæ áàéæýý. Òýðýýð íÿëõ õ¿¿õýäòýé àéë áîëãîíä áàéäàã õýðýãöýýã ãýâ ãýíýòõýí òîâ òîäîðõîé îëæ õàðæýý. Òýãýýä ë àøèãëàõàä áýëýí, “Ê-òèïñ” ãýäýã èìýðñýí õºâºí á¿òýýñýí áàéíà. Áàëòèìîð õîòûí Îòòî Äàéôåíáàõ î¸äëûí ìàøèíû áÿöõàí äýëã¿¿ðèéí ýçýí áàéæýý. Òýãýýä íýã óäàà ÿíæóóðûí ãÿëãàð íèéëýã óóòûã ãàí óòñàíä îðîîæ áàéñíàà àâòàë êîêòåéëü ñîðæ óóõ ãóóðñàðõóó þì áîë÷èõñîí àæýý. Íèéëýã ãóóðñ õèéæ áîëîõ þì áàéíà ãýñýí ñàíàà áèå ñýòãýëèéã íü ýçýìäñýí ãýíý. Áàãà áàë÷èð õ¿¿õä¿¿ä ñ¿¿ã ãóóðñààð

ñýòãýëèéã ýçýìäýã÷ Áîëîìæ ÿã äýðãýä ÷èíü áàéíà

ñîðæ óóõ äóðòàé áîëîõëîîð ýõ÷¿¿äèéí ñýòãýëä ýíý ñàíàà íèéöíý. Õ¿¿õä¿¿ä ÷ ãýñýí ººðñäèé㺺 òîì÷óóäûí õ¿ëýýí àâàëòàíä îðîëöîæ áàéãàà ìýòýýð áîäîõ òóë ñýòãýëä íü áàñ íèéöíý. Õèéæ¿¿ëñýí óñ çàðäàã òýðãýíöýð ÷ öýâýð öýìöãýð õàðàãäàõ áîëíî. Óðüä ºìíº ººð õ¿í èéì ãóóðñ õèéõ ãýæ áàéñàí ýñýõèéã ë øàëãàõ õýðýãòýé áàéëàà. “Íèéëýã óóò ¿éëäâýðëýã÷èäýýñ àñóóõ íü çºâ” õýìýýí Äàéôåíáàõ ñýòãýæýý. Òýãýýä ë óíàà àâ÷ Óèëìèíãòîí äàõü Äþïîíû êîìïàíè óðóó î÷ëîî. ¯éëäâýðèéíõýí “Èéì ñàíàà òºðñºí íü ñàéõàí õýðýã” ãýöãýýõèéí çýðýãöýý, íèéëýã ýäýýð ãóóðñ õèéæ ÷àäñàí õ¿í áàéõã¿é ë áàéãàà þì äàà õýìýýí

àíõààðóóëæýý. “Òà èéì þì õèéõ ýðìýëçýëòýé áàéãàà áîë áèä òàíüä äóðòàéÿà òóñàëíà. Ìàíàé îðîíä òóí îëîí ÿíçûí ãóóðñ àøèãëàäàã áîëîâ÷ íèéëýã ãóóðñ ãýäýã ÷óõàë ñàíàà ÷ áàéæ ìýäíý” ãýöãýýæýý. Îòòî Áàëòèìîðòîî áóöàæ èðýýä íèéëýã ãóóðñ õóéëàõ òºõººðºìæ çîõèîí á¿òýýõ àæèëä óëàéð÷, õèéæ ÷ ÷àäñàí áàéíà. “Ãëàññèïñ” ãýäýã íýðòýé áîëñîí ñàÿ ñàÿ ãóóðñ ºäºð òóòìûí àìüäðàëä òóñ áîëæ, áàÿð öýíãýë íýìñýýð çàõ çýýëèéã ýçýëæ, Äàéôåíáàõ íýí óíàöòàé áèçíåñýý áèé áîëãîîä áýëæñýí àæýý. Ìè÷èãàí ìóæèéí Ñàëèíî õîòûí õºðø õî¸ð ýçýãòýé óãààëãûí íóíòàãíû òóõàé áàéíãà ÿðèëöäàã áàéæ

ãýíý. Ýíý ÿðèàíààñàà ¿íäýñëýí íýã ýçýãòýé íü ÿíç á¿ðèéí íóíòàãèéã õîëüæ áàéãààä þó ÷ öýâýðëýõ øèíý íóíòàã ãàðãàæ àâ÷ýý. Òýð ýìýãòýé áàéøèíãèéíõàà õîíãèëä èõýýõýí íóíòàã áýëòãýýä õî¸ð ãýðýýðýý õóâààæ íàéç

íºõºä人 òàðààñàí áàéíà. Òºäºëã¿é øèíý íóíòàã õèéëãýõ ãýñýí çàõèàëãà ºäèé òºäèé㺺𺺠èðýõ áîëæýý. Áóñàä ýçýãòýé íàð ÷ øèíý íóíòàãûí òóõàé äóóëæ, òýð íóíòàã íü ÷ òýäíèé ñýòãýëä íèéöñýí áàéíà. Áàéøèíãèéí õîíãèëä ýõýëñýí ¿éëäâýðëýë öýöýãëýí õºãæñººð “Ñïèê ýíä Ñïýí” ãýäýã óãààã÷ íóíòàãíû ¿éëäâýð áîëæýý. Òýð íóíòàã òóí ñàéí áîðëîæ áàéñàí áîëîõîîð “Ïðîêòåð ýíä Ãåìáë” ãýäýã ñàâàíãèéí ¿íäýñíèé òîìîîõîí êîìïàíèéí àíõààðëûã òàòëàà. Ýíý êîìïàíè 1945 îíä òýð õî¸ð ýçýãòýéãýýñ íóíòàãèéã íü ¿éëäâýðëýõ ýðèéã õóäàëäàí àâ÷, ýíý íàñàíäàà õ¿íèé ãàð õàðàõààðã¿é áîëòîë íü èõ ìºí㺠òºëñºí áàéíà. Õºðø õî¸ð ýçýãòýé ººðñäºäºº õýðýãòýé ç¿éëèéã áîäîæ áàéõäàà á¿õ õ¿íä õýðýãýé òèéì ç¿éëèéã íýýñýí àæýý. Òèéì áîëîõîîð òà ÷ ãýñýí, ãýð îðîíäîî áàéæ áàéõäàà ÷ ñàéæðóóëæ áîëîâñðîíãóé áîëãîæ áîëîõîîð ç¿éëèéã ýðæ õàéãààðàé. Àæèë äýýðýý ÷, ñóðãóóëüäàà ÷, ïèí àìáààðòàà ÷, ñ¿ì õèéäýä ÷, ººðèéí òàíü àøèã ñîíèðõîë áóñäûí õ¿ñýë ýðìýëçýëòýé óÿëäàí íèéëýõ ãàçàð á¿ðä ë ýðæ õàéãààðàé.

Òàíûã ãýðèéí ýçýãòýé þì ãýæ áîäú¸. Îð äýâñãýð çàñàõ, õîîë õ¿íñ õèéõ, ñàâ ñóóëãà óãààõ áèøã¿é îëîí àæèë áèé. Ýíý á¿õ àæëûí àëü íü ÷ ãýñýí áîëîâñðîíãóé áîëãîõ ºäèé òºäèé áîëîìæèéã àãóóëæ áàéäàã. Æèøýýëáýë, ýðãýäýã äàìàðò îðîîñîí öààñàí àë÷óóðûí çàð÷ìûã îð çàñàõ, õóðààõàä ÷ àøèãëàæ áîëíî. Îðíû õºë òîëãîéí àëü íýãýíä ãàðààð ýðã¿¿ëýõ äàìàð õèé÷èõâýë îðíû äààâóóã äýëãýõèéí òóëä õýä õýäýí óäàà ýðã¿¿ëýõ æèøýýòýé þì. Òýð äàìðûã ÿàæ áýõëýõ, äààâóóãàà ÿàæ áýõëýõ çýðýã ºäèé òºäèé àñóóäàë ãàðàõ ë äàà. Ãýâ÷ õàìãèéí ãîë íü øèíý ñàíàà òºðñºí ÿâäàë þì ø¿¿. Òýð ÷ àòóãàé îðíû äààâóó, äýð, øèðäýã, îðíû õºë òîëãîéíû õýëáýð õèéöèéã ÷ áîëîâñðîíãóé áîëãîæ áîëíî. Ýä á¿ãäèéí õèéö ¿çýìæèéã ñàéæðóóëæ óëàì á¿ð òîõèëîã áîëãîæ áîëîõã¿é ãýæ ¿¿ äýý. Òà, ýñâýë íºõºð òàíü òîäîðõîé àâúÿàñ ÷àäâàðòàé áîë óãààëãûí ñàâàí äýýð áýõýë÷èõýæ áîëîõóéö, ñàâ ñóóëãà óãààõ àþóë îñîëã¿é öàõèëãààí òºõººðºìæ ÷ ñýäýæ áîëíî. Õîîë õ¿íñ áýëòãýæ õèéõ àæèëä ÷ ãýñýí áîëîâñðîíãóé áîëãîõîîð ºäèé òºäèé áîëîìæ áèé. Ãýð îðíîîðîî ÿâæ ºäºð òóòìûí àæèë ¿éëñûã ñàíààðàé, ººð÷èëæ ñàéæðóóëìààð þì áàéõäàà ë áàéãàà. Íýðä ãàðñàí õºãæìèéí íýã çîõèîë÷èéí ãýðãèé àøèãëàñíûõàà äàðàà øóóä ë æîðëîíãèéí óñòàé òàò÷èõàæ áîëîõ öýâýðëýãýýíèé ºâºðìºö ñîéç ñàÿõàí ñýäñýí áàéëàà. Òýð á¿ñã¿é øèíý ñàíàëàà “Ïåðñîíàë ïðîäàêñò” êîìïàíèä õóäàëäñàí àãààä áîðëîñîí á¿òýýãäýõ¿¿í á¿ðýýñ òîäîðõîé õóâèéã õ¿ðòýõ áîëæýý. Ìàðâèí Ñìîëëîîñ îð÷óóëñàí Á.Î÷èáîë

Òà õ¿íä áýðõ ñîðèëòûã äàâàõ ñýòãýëèéí òýíõýýòýé þó?

1. ªºðòºº òîõèîëäñîí Â. Ñýòãýë çîâèóðëàõ þì àìüä ðàëä øèéäýõýä òºâºãòýé àñóóäàë, áèøã¿é òîõèîëääîã õîéíî õýìý ýí àä áóñä é òóõà ûí ÿâäë ¿ õýö¿ áýðõ ººðèé㺺 òàéâøðóóëíà – 5 îíî î ÿðüäàã óó?

6. Çàÿà òººðºã ¿çäýã, ìýðýã÷ À. ¯ã¿é – 3 îíîî òºëºã÷ íàðò òà èòãýäýã ¿¿? ýý Á. Ñàíàà ñýòãýë íèéëñýí õ¿íä À. Òèéì óëñòàé óóëçàõ äóðã¿é –4 îíîî áîë ÿðüæ ë îðõèäîã – 1 îíîî ¿ñ õ¿ì¿ é, ýãã¿ òýãä Â. ¯ðãýëæ Á. Èéì óâèäàñòàé õ¿ì¿¿ñ çîâæ ã ãóòàðñàí îëîí õ¿íä òóñ äýì áîë ººðñäèé㺺 ÿàÿ ãýæ áàéõàä òºâº äîã õýìýýí èòãýäýã – 2 îíîî ìýò ñàíàãääàã – 2 îíîî ëñýí éö¿¿ ýâã¿ 2. Ñýòãýë Â. Õ¿í ººðºº ººðòºº ë òóñëàõ ÿâäëûí äàðàà ãóòàðäàã óó? ¸ñòîé ãýæ áîääîã – 3 îíîî àã À. ¯ðãýëæ, á¿ð ñýòãýëýýð óíàä 7. Òàíû áîäëîîð õóâü òàâèëàí ãýý÷ - 4 îíîî ãýæ þó âý?

0 – áîëíî Á. Áàéäëààñàà ë îíîî Â. Áýðõ õýö¿¿ á¿õýí íýãýí öàãò äóóñíà ãýäãèéã îéëãîäîã – 2 îíîî 3. Òà þóíä ÷ þì áý ñýòãýë äóíäóóðõàí íóóöõàí ãóíèãò àâòàí áàéõäàà ÿàæ À. ñýòãýëýý Áèäíèéã áàéíãà òóðøèæ, ñîðü æ çàñäàã âý? áàéäàã àóãàà õ¿÷òýí – 5 îíîî À. ªºðèéíõºº õàìãèéí äóðòàé, Á. Íàìàéã èâýýæ òýòãýäýãã¿é ìýò à õèéäýã ñàíàãääàã – 2 îíîî óäòàë ìºðººäºæ áàéñàí þìà Â. Íàäààñ í¿¿ð áóðóóëñàí ìýò – 0 îíîî –2 ñàíàãääàã – 1 îíîî Á. Äîòíû íºõºä äýýðýý î÷íî îíîî 8. Õàéðòàé õ¿íòýéãýý ýý Â. ªºðèé㺺 ºðºâ人ä ë ãýðò ìàðãàëäàæ, òàð ò¿ð ãýñíèéõýý ñóóæ, çóðàãò õàðàõ þì óó íîì äàðàà þóí òóõàé áîääîã âý? À. Ñàéí ñàéõàí, õºã溺í øàãàéäàã – 4 îíîî 4. Äîòíî õ¿í ÷èíü òàíûã öýíãýýíòýé, àç æàðãàëòàé ºí㺠ðñºí ãîìäîîâîë ÿàõ âý? ¿åèéíõýý òóõàé ñàíàãàëçäàã – 1 îíîî î îíî À. ªºðòºº ë ãîìäîíî äîî – 3 Á. ßàæ íýã õàðèóãàà àâúÿ äàà ãýæ áîääîã – 2 îíîî Á. ó÷èðëàæ òàéëáàðëàõûã íü î Â. Áè ÿàñàí ÷ èõ òýâ÷ýýðòýé õ¿í òýâ÷ýýðòýé õ¿ëýýíý – 0 îíî áý –1 ãýæ áîääîã – 3 îíîî Â. Õýí íýãýíä ýíý òóõàé ÿðèíà 7- 15 îíîî. Òà ñýòãýë õ¿íä áýðõ îíîî , 5. Õàìãèéí àç æàðãàëòàé öàã çîâëîíò ÿâäëûí ó÷èð õîëáîãäë ûã âý? äîã áîä é òóõà þóí ìº÷èä òà ñàéòàð òóíãààí áîääîã áîëîõî îð ã¿é ýíý á¿õýíòýé ýâëýð÷, áýðõøýý À. Ìóó ìóóõàé, ñýòãýë òààëàìæ ëò î îíî 1 – òàíà ìàð òàñ áàéäëààñ ò¿ðãýí ìóëòàð÷ ÷àää þìûã îð àã. öàã Õàìãèéí ãîë íü òà òýãòëýý ãóíè Á. Ñàéí ñàéõàí, àç æàðãàëòàé æ î îäí àð÷ çàìõ õýä ìýäý ë íýã íü ìàà ¿å î îíî 3 – ýäýã ¿¿ðë äîî ãýæ ò¿ãø

ãóòàðäàãã¿é, àìüäðàëûí øèð¿¿í äîãøèí ýðã¿¿ëýãò í àâòäàãã¿é õ¿í þì. Òàíû õàòà ã òýâ÷ýýð, óóæóó òàéâàí áàéäëû þì ýäýã öýãí æ ¿íýë ¿ñ ÷èíü õ¿ì¿ áàéíà.

16- 26 îíîî. Èéì ë õóâü òàâèëàíòàé þì áàéëã¿é õýìýýí òà ººðèé㺺 õààöàéëæ áýðõøýýëò àñóóäëàà îëíû ºìíº ãàðãàæ òàâüäàã. Áàñ ýíý á¿õýíä áóñäûã áóðóóòãàõ äóðòàé. Äîòíû õ¿ì¿¿ñýýðýý ºðºâä¿¿ëæ, òýäíèé íºìºð, íººëãºíä õîðãîäîõ íóóöõàí õ¿ñýëòýé. ªºðèé㺺 çàõèð÷ áýðõøýýëèéã äàâæ ñóðàõ öàã

áîëæýý.

27- 36 îíîî. Òà áîë áýðõøýýë, õ¿íä áýðõèéí ºìíº ºâäºã ñºõºðäºã õ¿í þì. Òèéì áîëîõîîð õ¿íä õýö¿¿ á¿õýí ãàíö íàäàä ë òîõèîëääîã õýìýýí ãóíèæ ãóòàðäàã. Òà ãàíöààðäìàë, ººðèé㺺 ºðºâäºæ ñóóäàã. Ñýòãýëýý õàòóóæóóëæ, àëèâàà õ¿íä áýðõèéí ººäººñ çîðèã øèéäâýð òºãñ ýãöëýí õàðæ ñóðàõ õýðýãòýé. Àìüäðàë äóíä îðæ, ñàéí ìóóã ¿çýæ òóóëàõ íü òàíûã áýðõøýýëýýñ íÿöäàãã¿é áîëãîíî. Ï.Óâø “Õàðèëöààíû ñýòãýë ç¿é”

èíãýæ àìüäàð

Èçðàèëèéí õààí Ñîëîìîí “Á¿õ þì ò¿ð çóóðûíõ” õýìýýõ ¿ã á¿õèé áºãæ ç¿¿äýã, ñýòãýë ñàíàà íü òàâã¿éòñýí ¿åä õàðæ òàéòãàðäàã áàéæýý. Ãýòýë íýãýí óäàà ìºíººõ ìýðãýí ¿ãñ íü òàéâøðóóëàõààðã¿é òààã¿é ÿâäàë Ñîëîìîíä òîõèîëäñîí áàéíà. Õèëýãíýñýí õààí áºã溺 õóðóóíààñàà ñóãà òàòàí õºñºð øèäæýý. Õèâñýí äýýã¿¿ð ºíõðººä òîãòîõ ¿åä íü áºãæíèé äîòîð òàëä ººð íýãýí áè÷èã áóéã Ñîëîìîí îëæ õàðàâ. Ãàéõàí áîñ÷ î÷îîä àâ÷ ¿çâýë “Ýíý ÷ ãýñýí ò¿ð çóóðûíõ” ãýñýí áàéæýý. Ýíý òààã¿é àãøíûã ÷ îëîí çóóíû òýðòýýõ ìýðãýä îëæ õàðñàí áàéõ íü. Ñîëîìîí ãàøóóíààð èíýýä àëäààä áºã溺 áóöààæ ç¿¿æýý. Àõèæ õýçýý ÷ õóðóóíààñàà ñàëãààã¿é àæãóó. Òà ÷ ãýñýí á¿õ þì ò¿ð çóóðûíõ ãýäãèéã óõààðàí îéëãîæ óóð áóõèìäàëàà áàãàñãàí õ¿ëýýöòýé

“Àãóó èõ õ¿ì¿¿ñ áîë ýíý åðòºíöèéã áîäîë ñàíàà çàõèðäãèéã îëæ õàðñàí õ¿ì¿¿ñ” Ýìåðñîí

6 ßðóó ñýòãýã÷

òýì¿¿ëýë

Óäèðäàã÷ ãýæ õýí áý Ñàÿõàí áè Õàðâàðäûí Èõ Ñóðãóóëèéí Æîí Êåííåäèéí íýðýìæèò òºðèéí çàõèðãààíû ñóðãóóëüä fellow-ð óðèãäàæ ñóð÷ áàéõ õóãàöààíäàà óäèðäëàãûí àðãà áàðèë, ìåíåæìåíòèéí ÷èãëýëýýð õè÷ýýë ¿çñýí. Ìèíèé óäèðääàã “Ìàíëàéëàë” ñàí àëñûí õàðààíäàà øèíý ÷èãëýë îðóóëæ áàéãàà íü øèíý ¿åèéí çàëóó ëèäåð¿¿äèéã, ìàíëàéëàã÷äèéã áèé áîëãîõ, òýäýíä òóñëàõ äýìæèõ ¿éëñ þì. “Õóóëü çàõèðàìæèéã áèåë¿¿ëýõýýñ òàòãàëçäàã óëñ îðîí îëîí çàõèðàã÷òàé áàéäàã. Õàðèí óõààëàã àãààä ìýäëýãòýé õ¿íèé õ¿÷èíä óëñ îðîí óäààí òîãòîíî” “Òºðèéí òîëãîéä õóëãàé÷ íàð ãàðâààñ àðä ò¿ìýí íü ¿ã¿éðýí õîîñðîíî Òºðèéí òîëãîéä çºâò õ¿ì¿¿ñ ãàðâààñ àðä ò¿ìýí õîæíî” ãýæ ìýðãýí ñóðãààëóóä áàéäàã. Ñàéí àëñûí õàðààòàé óäèðäàã÷ààð öàíãàñàí ýíý ¿åä øèíý ¿åèéí çºâò õ¿ì¿¿ñ, çºâ çàëãàìæ õàëàà áîëñîí ëèäåð¿¿äèéã áèé áîëãîõ ò¿¿õýí õýðýãöýý áèé áîëñîí ãýæ ìèíèé áèå ¿çäýã. Èéìýýñ çºâ àëñûí õàðààòàé, çºâ ìýðãýí õîë÷ óõààíòàé, çºâ ¸ñ ñóðòàõóóíòàé õ¿ì¿¿ñ óëñ îðíûã ìààíü óäèðäààñàé, òèéì èâýýëòýé ìº÷ óëñ îðîíä ìààíü òîõèîíî ãýäýãò á¿ðýí èòãýæ áàéãààãàà èëýðõèéëýýä ýíýõ¿¿ ëåêöýý ýõëüå.

ìàíëàéëàã÷. Ìåíåæåð þìûã çºâ õèéäýã õ¿í. Óäèðäàã÷ áîë çºâ þì õèéäýã õ¿í.

3.

Óäèðäàã÷ òºðäºã ¿¿? Áèé áîëäîã óó?

Óäèðäëàãûí òàëààðõ Áààñûí îíîë /1989,1990 îí/ ¸ñîîð õ¿ì¿ñ ëèäåð áîëäîã ãóðâàí çàì áàéíà.

• Õóâèéí çàí ÷àíàðûí îíîë: Çàðèì õ¿ì¿¿ñ áàéãàëèàñ áóñäûã óäèðäàí ìàíëàéëàõ àâúÿàñ áèëýãòýé, çàí ÷àíàðòàé òºðäºã.

• Èõ ¿éë ÿâäëûí îíîë: Õÿìðàëò áîëîí çàðèì ÷óõàë ¿éë ÿâäëûí ¿åýð ýíãèéí íýãýí õ¿íä ãàéõàìøèãòàé óäèðäàã÷èéí çàí ÷àíàðóóä òîäðîí ãàð÷ èðæ óäèðääàã.

• Ñîíãîëòûí îíîë: Çàðèì õ¿ì¿¿ñ ëèäåð áàéõ çàìûã ººðñ人 ñîíãîäîã. Ëèäåðèéí ÷àäâàðò ýäãýýð õ¿ì¿¿ñ ñóðàëöäàã.

ßàæ õèéäýã âý? – Õýðõýí õýðýãæ¿¿ëäýã, çîðèãæóóëäàã, ÷èãëýë ºãäºã. Ëèäåð õ¿íèéã: 1-ðò, Þó õèéæ ÷àääàãèéã íü òýð õ¿íèé ÷àäâàð, òóðøëàãààð íü 2-ðò, Õýðõýí ÿàæ õèéäãèéã íü ýíåðãè, ýð÷ õ¿÷, õºäºëìºð÷ áàéäëààð íü 3-ðò, Õýí áý ãýäãèéã íü òýð õ¿íèé îíöëîã çàí ÷àíàð, íýð õ¿íäýýð íü 4-ðò, ßìàð èòãýë ¿íýìøèëòýé õ¿í áý ãýäãèéã íü àëñûí õàðàà, çîðèëãî, ò¿¿íäýý ¿íýí÷ áàéäëààð íü øèíæèí òàíüäàã. Ëèäåð õ¿í áóñäûã çîðèãæóóëàã÷, ¿ëãýðëýã÷ õ¿í áàéõ ¸ñòîé.

5.

Ëèäåðèéí çàð÷ìóóä

1. ×àäâàð: Óäèðäàã÷ õ¿íèé õóâüä òà àæëàà ìàø ñàéí ìýääýã áàéõ õýðýãòýé. Õ¿ì¿¿ñ òàíü þóãàà ÿàæ õèéõ ¸ñòîéã òà ìàø ñàéí ìýääýã áàéõ.

2. Õàðèóöëàãûã áèé áîëãîõ áîëîí õàðèóöëàãûã ¿¿ðýõ: Óäèðäàæ áóé áàéãóóëëàãà áîëîí á¿ëãýý øèíý ºíäºðëºãò õ¿ðãýõ àðãà çàìûã áàéíãà õàéäàã. Ýðò îðîé õýçýý íýãýí öàãò áóðóó ç¿éë õèéâýë áóñäûã áóðóóòãàõ õýðýãã¿é. ͺõöºë áàéäàëä ä¿ãíýëò õèéõ. Ǻâ àðãà õýìæýý àâ÷ äàðààãèéí òóëãàìäàæ áóé àñóóäàëðóó îðîõ õýðýãòýé.

3. Öàãàà îëñîí øèéäâýðèéã çîðèãòîéãîîð ãàðãàõ:

Ñàéí ëèäåð áîë òºðäºãã¿é áèé áîëäîã. Õýðâýý òàíüä õ¿ñýë çîðèã, òýâ÷ýýð õàòóóæèë, íºð èõ õºäºëìºð áàéâàë òà ÷ ãýñýí ñàéí ëèäåð áîëæ ÷àäíà Ýíýõ¿¿ ÿðèàíäàà áè ºíººäºð óäèðäàã÷ ãýæ ÷óõàì ÿìàð õ¿íèéã õýëäýã þì áý? Ò¿¿íèé ãîë øèíæ ÷àíàð, ãîë çàð÷ìóóäûí òàëààð òîâ÷õîí ºã¿¿ëýýä, òà áèäýíä óäèðäàã÷ áàéõ ïîòåíöèàë áàéãàà ýñýõèéã þóãààð øàëãàõ âý, ¿¿íèéãýý áèä öààøäàà ÿàæ õºãæ¿¿ëæ áîëîõ âý ãýäýã òàëààð ÿðúÿ.

1.

Óäèðäàã÷ ãýæ õýí áý?

Ìàíàéä çºâõºí àëáàí òóøààëòàé ýðõ ìýäýëòýé õ¿ì¿¿ñèéã ë óäèðäàã÷ ãýæ ¿çäýã ºðººñãºë õàíäëàãà áàéäàã. Áàéãóóëëàãûí ìåíåæåð, äàðãà, àõëàã÷ áàéõ íü òóõàéí áàéãóóëëàãûí ¿¿ðýã ôóíêöûã ã¿éöýòãýõ ýðõ ìýäëèéã òàíä ºã÷ áàéãàà õýäèé ÷ ýíý íü òàíûã óäèðäàã÷ áîëãî÷èõã¿é, òàíûã çºâõºí áîññ áîëãîíî. Áóñäàä çºâõºí äàðãàëàõààñ ÿëãààòàé íü ãýâýë óäèðäàã÷èéí õóâüä äàãàëäàæ áóé õ¿ì¿¿ñ íü òîì çîðèëãîä õ¿ðýõ õ¿ñýë ýðìýëçëýëòýé áàéäàã. Óäèðäàíà ãýäýã íü èòãýë ¿íýìøèë, ¿íýò ç¿éëñ, ¸ñ ç¿é, çàí ÷àíàð, ìýäëýã, ÷àäâàðààðàà óäèðäàí ìàíëàéëæ áóñäûã çîðüñîíäîî õ¿ðýõýä íºëººëºõ ïðîöåññ þì.

2.

Óäèðäàã÷ ìåíåæåð õî¸ðûí ÿëãàà

•

Óäèðäàã÷- øèíý æàíæèí øóãàì, àëñûí õàðàà, çîðèëãî, çàð÷èì, ¿íýò ç¿éëñ, ÷èãëýëèéã òîäîðõîéëîã÷, ò¿¿¿íäýý áóñäûã çîðèãæóóëàí óäèðääàã õ¿í. Ìåíåæåð- Áàéãóóëëàãà, ãðóïïûí õ¿íèé áîëîí áóñàä íººöèéã òîãòñîí æóðàì, ä¿ðýì, çàð÷ìûí äàãóó çàõèðäàã, çîõèöóóëäàã õ¿í. Ìàíëàéëàã÷- Àæèë ¿éëñ, ¿ã ÿðèà, ¿éë õºäëºëººðºº áóñäûã ¿ëãýðëýí

•

•

Àñóóäëûã øèéäâýðëýõ øèéäâýð ãàðãàõ, òºëºâëºãºº áîëîâñðóóëàõ, çºâ ìåõàíèçìûã áèé áîëãîõ õýðýãòýé.

4. ¯ëãýð æèøýý: Áóñäàä äàãàí äóóðàéõ ¿ëãýð æèøýý, ìàíëàéëàã÷ áàéõ. Òàíûã äàãàëäàã÷ áîëîí àæèë÷èä ÷èíü çºâõºí ººðººñ ÷èíü þó õèéõ ¸ñòîéã ñîíñîõîîð çîãñîõã¿é òàíûã õàðäàã.

Ýíý íü îð÷èí ¿åèéí õàìãèéí ò¿ãýýìýë õýëáýð. Ñàéí ëèäåð áîë òºðäºãã¿é áèé áîëäîã. Õýðâýý òàíüä õ¿ñýë çîðèã, òýâ÷ýýð õàòóóæèë, íºð èõ õºäºëìºð áàéâàë òà ÷ ãýñýí ñàéí ëèäåð áîëæ ÷àäíà. Ýíý áîë õýçýý ÷ äóóñàøã¿é ïðîöåññ þì. Òóõàéí õ¿íýýñ ººðºº ººðèé㺺 áîëîâñðóóëàõ òóðøëàãà, ñóðãàëò øààðäñàí ïðîöåññ þì.

4.

Óäèðäàã÷ ãýæ õ¿ëýýí çºâøººðºãäºõºä þó íºëººëºõ âý?

Õ¿ì¿¿ñ òàíû øèíæ ÷àíàðûã ¿íýëýõýýñ èë¿¿òýé òàíû õýí áý ãýäãèéã þó õèéæ áàéãààãààð ÷èíü ¿íýëýíý. ¯¿ãýýð òýä òàíûã õ¿íäýòãýæ áîëîõ, èòãýæ áîëîõ õ¿í ¿¿ ¿ã¿é þó ãýäãèéã àëü ýñâýë ýðõ ìýäýë àëáàí òóøààëàà ººðèéíõºº òºëºº àøèãëàí ººðºº ñàéõàí õàðàãäàõûã õè÷ýýã÷ õ¿í áàéíà óó ãýäãèéã ÿëãàíà. Ëèäåð õ¿íèéã õýí áý, þó ìýääýã âý, ÿàæ õèéäýã âý ãýäãýýð ¿íýëäýã: Õýí áý? – Èòãýë ¿íýìøèë, çàí õàðàêòåð Ìýäëýã – Àæèë ¿¿ðãýý, ìºí õ¿íèéã ñàéí ìýäýõ

“ªºð÷ëºõèéã õ¿ñ÷ áàéãàà ººð÷ëºëò íü áèä ººðñ人 áîëîõ ¸ñòîé” “We must become the change we want to see” Ìàõàòìà Ãàíäè 5. Õ¿ì¿¿ñýý ñàéí òàíüæ ìýäýõ Òýäíèé ñàéí ñàéõíû òºëºº ¿éë÷èë.

6. Õ¿ì¿¿ñýý ìýäýýëëýýð õàíãàõ Õ¿ì¿¿ñèéíõýý õàðèóöëàãàòàé áàéäëûã õºãæ¿¿ëýõ. Õ¿ì¿¿ñò íîîãäóóëæ áóé ¿¿ðýã õàðèóöëàãûã ñàéí îéëãóóëàõ, õÿíàí øàëãàõ, ¿¿ðýã õàðèóöëàãà íü îéëãîìæòîé áàéõ áà õÿíàí øàëãàãäàõààð, ìºí áèåëýãäýõýýð áàéõ ¸ñòîé. Ñàéí õàðèëöàà áîë ýíý õàðèóöëàãûí ãîë ò¿ëõ¿¿ð þì.

7. Õ¿ì¿¿ñýý áàã áîëãîí ñóðãàõ Õýäèéãýýð óäèðäàã÷ õýìýýí íýðëýãääýã õ¿ì¿¿ñ òóõàéí áàéãóóëëàãà, ãðóïï õýñãýý áàã ãýæ õýëýõ äóðòàé ÷ òýð íü æèíõýíýýñýý áàã áàéäàãã¿é. Õàðèí íýãýí ç¿éëèéã õèéæ áóé õýñýã á¿ëýã õ¿ì¿¿ñ áàéäàã. Õàðèí áàéãóóëëàãûíõàà á¿ðýí ä¿¿ðýí ÷àäâàðûã àøèãëàõ, áàãààð àæèëëàõ ñî¸ë, ýíåðãèéã áèé áîëãîæ áàéæ ãýìýýíý áàéãóóëëàãûíõàà õ¿÷èí ÷àäëûã, õ¿ì¿¿ñèéí õóâü õ¿íèé áîëîîä áàãèéí ãèø¿¿íèéõ íü õóâüä á¿õèé ë ïîòåíöèàëûã íü á¿ðýí ä¿¿ðýí àøèãëàæ ÷àäíà. Õ¿íèé ýðõèéí õóóëü÷ È÷èííîðîâ

Þì íàðèéí áîëîõ òóñìàà óëàì ë òºâºãòýé áîëäîãä їргэлжлэл (тїрїїч нь 3-р дугаарт) Îäîî ¿íäñèéí òóõàé ÿðèëöúÿ. Åð íü ýíý àðãà õààíààñ ãàð÷ èðñýí þì áý? ¯¿íèéã çºâõºí Á.Àðãî áàãø çîõèîñîí, áóñàä õ¿í çîõèîæ áîëäîãã¿é íü ñîíèí áàéíà. Ýíý àðãà çºâõºí Àçèéí õîéä õýñýãò îðøäîã Ìîíãîë îðíû Óëààíáààòàð õîòûí 1-ð õîðîîëëûí 34 á áàéðíû 98 òîîòîä áàéíà óó? Áóñàä ãàçàðò áàéäàãã¿é þì óó? Ãýñýí àñóóëòûã òà íàäàä òàâèõ ¸ñòîé. Áàéäàã. Ãýõäýý õýë øèíæëýë ºíäºð õºãæñºí îðíóóäàä ë áàéäàã. ×åõ, Ïîëüø, Ýñòîí, ÎÕÓ-í ãàäààäûí òàãíóóë áýëäýõ òóñãàé ñóðãóóëèóä, ÀÍÓ, Êàíàä, ò¿ð¿¿ æèëýýñ /2004/ Õÿòàä óëñàä ãàð÷ èðñýí. Òóñ á¿ð ººðèéí îíöëîãòîé. Ìèíèé àðãà áîë 18-ð çóóíû ¿åä Ôðàíöàä õýðýãëýãäýæ áàéñàí àðãà þì. Òà á¿ãä “Ìîíòå Êðèñòî ã¿í” çîõèîëûã óíøñàí áèç äýý? Ò¿¿íèé 1-ð áîòèä Ýäìîí Äàíòåñ õ¿íä õèëñýýð ã¿òãýãäýí íàñààðàà õîðèãäîõ ÿë àâààä Èô öàéçàä õîðèãääîã. Òýíä Äàíäåñ Ôàðèà ãýäýã ýðäýì ìýäëýãòýé ëàìòàé òàíèëöäàã. Òýð õî¸ðûí õîîðîíä èéì ÿðèà áîëæýý. Äàíòåñ Ôàðèàãààñ “Òà õýäýí óëñûí õýë ìýäýõ âý?” ãýæ àñóóõàä Ôàðèà ëàìòàí “Áè 6,7-í óëñûí õýë ìýäíý” ãýæ õàðèóëäàã. “Òà ÿìàð ÿìàð óëñûí õýë ìýäýõ âý?” ãýæ àñóóõàä “Áè Àíãëè, Ãåðìàí, Ôðàíö, Èñïàíè, Èòàëè, Øèíý Ãðåê, Ïðîíñâààëü óëñûí õýëèéã ìýääýã” õýìýýæýý. Òà ýäãýýð óëñûí õýëèéã ÿàæ ñóðñàí þì áý?” ãýõýä “Áè íýã õýëýíäýý ìÿíãàí ë ¿ãòýé. Ìÿíãàí ¿ãýý àøèãëààä ººðèéíõºº áîäîæ ñàíàñàí ç¿éëèéã õ¿íä õýë÷èõäýã. Ìèíèé õýëñíèéã õ¿í îéëãîíî. Õ¿íèé õýëñíèéã áè îéëãîíî. Áè óðàí èëòãýã÷ áîëîõã¿é ó÷ðààñ ìÿíãàí ¿ã ë íàäàä õàíãàëòòàé. Õàðèí òóõàéí õýëíèé õýë ç¿é, ä¿ðìèéã á¿ðýí çºâ äàðààëàëòàé, çºâ îéëãîñîí áàéõ õýðýãòýé” ãýñýí áàéäàã. Àëåêñàíäð Äþìàãèéí íýã ñàéí íàéç íü òóõàéí ¿åèéíõýý õàìãèéí îëîí õýë ìýääýã õ¿í áàéñàí ãýäýã. Òýð õ¿íèé õýë ñóðàõ àðãûí òóõàé çîõèîëäîî áè÷èæ ¿ëäýýñýí íü ýíý þì. ×óõàì ¿¿íýýñ ë áè ñàíàà àâ÷ ººðèéí ñóðãàëòûí àðãàà çîõèîñîí þì. Òà íàð õýëýõ áàéõ ë äàà. Áàãø áàëàð ýðòíèé àðãà õýðýãëýëýý ãýæ. Ãýõäýý þì á¿ä¿¿ëýã áàéõ òóñìàà àìü áºõòýé áàéäàã ãýñýí ìîíãîë àðäûí ç¿éð öýöýí ¿ãèéã ñàíàõàä èë¿¿äýõã¿é. Þì íàðèéí áîëîõ òóñìàà óëàì ë òºâºãòýé áîëäîã. Êàáåëèéí Ò ãàðñíààñ õîéø ¿çýõ þì îëäîõîî áîëèõîîð áàðàõã¿é á¿ð ñóâãàà áóëààöàëäàí óéëààí, ìàéëààí áîëæ áàéæ íýã þì äàõèæ çóðàãò àâ÷ áàéæ ñàíàà àìàðäàã. Ç¿ãýýð ë ìàøèí óíà÷èõûí õîîðîíä ÷èíü æèéï ãýæ ìàÿãëàäàã. Ýíý á¿õíèé ìºíãèéã ÷èíü îëîõ ãýæ áèä ÿàæ ººðñäèé㺺 çîâîîäîã áèëýý. Õ¿ññýí áîëãîíîî áèåë¿¿ëíý ãýâýë õîðâîî äààí÷ áîãèíîõîíäîî ãýäýã ìîíãîë àðäûí äóó ìýäíý áèç äýý? Ïèööà, ãàìáóðãåð ìýòèéí ìóòàíò ãàðàëòàé õýâèéí áóñ òàðãàëàëò ºãäºã áèåä íààëäàöã¿é, øèíãýöã¿é õîîëíîîñ õîíèíû ÷àíàñàí õàâèðãà õàìààã¿é äýýð ãýõ ìýò÷èëýí… Àðãî áàãøèéí õýë ñóäëàëûí òºâ 91156118

“Îþóí óõààí ººðººñºº õàìààðàõ îðîí áºãººä òýíä äèâààæèíã òàì, ýñâýë òàìûã äèâààæèí áîëãîí õóâèðãàæ áîëäîã” Ìèëòîí

7 ßðóó ñýòãýã÷

åðòºíöèéí áàõàðõàë . . . äîòðîî áîäîæ ÿâ

Амьдрах орон зайн тєлєє тэмцэл овог аймаг їїсэн бий болсон цагаас єнєєг хїртэл тасралтгїй їргэлжилж хїн тєрєлхтний мянга мянган жилийн тэмцэл тулаан, зєвхєн амьдрах орон зайгаар хэмжигдэж байлаа. Амьдрах орон зай гэдэг маань хїний хувьд юуны ємнє газар юм. Газар гэдэг маань эх орон юм. Їндэстэн оршин тогтноно гэдэг юуны ємнє газар нутагтай байхын нэр. Улс орон гэдэг ч газар нутаг гэсэн ойлголтоос эхлэнэ. Тэр газар дээр амьдардаг ард тїмэн нь эцэг дээдэс, їе удмаараа эх орон гэж нэрлэсэн газраа аж тєрж, хєдєлмєрлєж, їр хїїхэд тєрїїлж, дурлаж хайрлаж, бїтээж туурвиж, тэр газартаа уусан шингэж, Эх орныхоо нэг хэсэг болдог. Тэгээд ч бид эцэг дээдэс минь їе їеэрээ шингэсэн тэр газрыг Эх орон гэж ариунаар нэрлэн дуудаж, “Хїнээс аваагїй миний нутаг, хїнд єгєхгїй ганцхан нутаг” гэж тэмцэн ирсэн амуй. Єнєєдєр амьдрах орон зайгаа тэлэхийн тєлєє тэмцэл дэлхий дахинд урьд байгаагїй хїчтэй єрнєж, Израйль, Палестин хоёр газрын тєлєє мєнхийн хэрїїл хийж, Чечень, Орос хоёр цус урсган тулалдаж, Парсалийн арал Хятад, Вьетнам хоёрын хоолойд тээглэсэн яс болж, хойт, ємнєд хоёр Солонгос бие биеэ отож, Канадаас Квебекїїд салан тусгаарлахаар тэмцэж, Фолклендын арлуудыг Аргентин, Англи хоёр булаалдаж, Энэтхэг ч Кашмирын салан тусгаарлагчдаас болж амар заяа їзэхгїй зовсоор…

1960-аад оны эхээр “Хоёр миллиард хїнийг хот сууринтай нь багтаасан” гэж шїлэгт ордог байсан дэлхий маань 1990-ээд онд буюу 30 гаруйхан жилийн дотор зургаан тэрбум гаруй хїнтэй болж, хэрїїл тэмцэл, дайн тулааны утаа униар дунд їйлийн їртэй биднийгээ дааж ядан эргэлдсээр л… Дэлхий дахинд амьдрах орон зайгаа тэлэхийн тєлєє тэмцэл эхэлж, харин

ганцхан Монголд амьдрах орон зайгаа танах, газраа худалдах їйлс эхлэв. Дэлхий дахинд аугаа их задрал явагдаж, нэгдмэл байсан улс орнууд тархай бутархай жижиг улс орон болон хувирч, євєр зуураа тасралтгїй тэмцэж, хуучин хїчтэй их гїрнїїд нєлєєгєє алдан оронд нь єєр хїчирхэг гїрэн улсууд дэлхийг хуваан идэхээр зэхэж, задарсан бїхнийг эргэж хїчээр нэгтгэж, “ардчилал”, ”хїний эрх” гэж чалчигчдад “тэр чинь хоосон цууриа, элэнцгийн чинь “хїний эрх”, “ардчилал”? Огт байхгїй юмны тєлєє битгий донгос, дэлхийг чинь бид тєвхнїїлээд єгье” гэж

Єнєєдєр монгол хїн єєрийнхєє эх орондоо хїн шиг алхаж, дуртай газраа єргєє гэрээ барих эрхгїй болох нь… Дуран барьсан америк хаа сайгїй давхиж, дугуй унасан хятад энд тэндгїй жирийж “би энд насаараа сууна!” гэж япон авгай сайрхаж, найрын ширээний ууц таллах гэж байгаа юм шиг дэлхийн улс орнууд Монголын зїг ширтэж шїлсээ залгилж, зарим нь бїр дэргэд нь зогсоод тарган иргэний сїїлийг тэмтэрч їзээд аль олигтойг нь шилж авдаг шиг аашилж байна. Монгол улсын иргэнд газар ємчлїїлэхийг би огтхон ч эсэргїїцээгїй байна. Гагцхїї

Ãàçàð. . . цємийн зэвсгээ туршиж, пуужингаа онилж, танкаа бэлдэж байна. Хїн тєрєлхтєн асар их зэвсгийг зїгээр л тоглож, бие биеэ айлгах гэж бїтээгээгїй нь тодорхой. Германы газар зїйч Ф.Ратсель “Организм бїр амьдрах орон зайн тєлєє тэмцэл явуулдаг” гэж бичжээ. Олон эрдэмтэн, философичид їїнийг баталсан. Аугаа их тэмцэгч, эх оронч Галдан Бошигт “миний газар нутгаас бурхан гуйсан ч бїї єг” гэж гэрээсэлжээ. Газар бол эрх чєлєє. Газаргїй Израйлчууд дэлхийгээр нэг хэрэн хэсэж мянга мянган жил яаж зовсныг санагтун. Газаргїй палестинчууд хэдэн арван жил їйл тамаа эдэлснийг санагтун. Эрх чєлєє ардчиллаар халхавчилсан, ард тїмний эрх ашгийг хохироогчид “Їнэн гэдэг Хималайгаас єндєр” гэдгийг умартаж, газрыг хувьд єгєх, ємчлїїлхийг санаархаж байна. Монголын тїїх ийм юмыг хэзээ ч їзээгїй. Нар, ус, агаарын адил газар маань нийт ард тїмний ємч байлаа.

цаг нь болоогїй гэдгийг л хатуу сануулж байна. Ард тїмэн нийтдээ ядуу дорой байна. Авсан газраа гадаадынханд урт хугацаагаар тїрээслїїлнэ. Нэг їгээр хэлбэл монгол хїний нэр дээр гадаадын хїмїїс газар нутгийн маань эзэн болох нєхцлийг бїрдїїлж єглєє. Ядуу дорой амьдралтай монголчууд газраа гадаадынханд тїрээслїїлж, ашиглуулж, эзэмшїїлж, оронд нь гол зогоох тєдий юм авна. Америкийн Жон ч байна уу, Хятадын Ху овогт ч байна уу, Германы Шмит ч байна уу хамаа алга. Тэд монголын Доржоос юм уу, Балдангаас бай, эсхїл Батаас ч юм уу, Гончигоос ч юм уу газрыг нь жаран жилээр тїрээсэлж аваад, тїїнд зохих мєнгийг нь єглєє… одоо гучтай юм уу, дєчтэй Жон, Дорж, эсхїл Ху овогт, Бат дєрвийн хэн нь ч 60 наслахгїй. Сайн бол 30-40 жил амьдраад мажийна. Цаашаа яах вэ? Їр хїїхэд нь єв залгамжилж, гэрээ тїрээсийг їргэлжлїїлэн, сунгаж ч болно.

Жон юм уу, Ху овогт ч юм уу, Доржийн юм уу, Баатарын ч юм уу газар дээр хєрєнгє оруулалт хийж, орон сууц, їйлдвэр, юм юмтай л болно. Тийм их хєрєнгє зарчихаад “Энэ газар Доржийнх байгаасай, би сїїлд нь буцааж єгнє“ гэж толгой нь хамуурсан амьтан л бодох байхдаа. Баян хїн таван хаанд нїїртэй. “Энэ газар яахаараа Доржийнх юм уу, Батынх байх ёстой билээ? Минийх байж болохгїй гэж її? Хэмээн Жон ч юм уу, Ху овогт ч юм уу сэтгэж эхэлнэ. Газрын эзэн Дорж юм уу, Бат боловч єєрийн газар нутаг дээр хэсэгхэн зайд боол зарц мэт амьдарч, нэгэнт газрыг нь 60-70 жил тїрээсэлж аваад байр сууц, їйлдвэрээ барьсан харь эзэн нь хаан шиг данхалзана биз дээ. Аз болж Доржид охин, Жонд їе тэнгийн хїї байя гэж бодъё. Хоёр залууг нийлїїлэх шиг амар юм баян Жонд юу байх билээ? Эсхїл Ху овогтод гоо охин, Батад хїї байлаа гэж сэтгэе. Жоны болон Ху овогтын хувьд аль болохоор залуусыг нийлїїлэх нь оройн дээд хїсэл. Залуусыг ямар ч аргаар хамаагїй гэрлїїлж дєнгєнє. Чингээд л гурав дахь їе дээрээсээ монгол газрын маань хэсэг Ху овогтын охин, Батын хїї хоёроос гарсан эрлийзийн ємч болох нь тэр. Тэр амьтан нэгэнт монгол эцгээс, монгол нутагт тєрсєн юм чинь яах билээ? Хїний эрх, ардчилал… Хэнбугай ч, юу ч хэлж чадахгїй. Тэр хїїхэд 16 хїрээд монголын иргэн болж иргэний їнэмлэх авна. Ху овогт євєєгийнхєє буянаар газар байр, байр сууц, їйлдвэр бїгдийг євлєнє. Доржийн охин, Жоны хїї хоёроос бас нэг эрлийз тєрнє. Тїїнийг америк гэх її?… монгол гэх її? (їргэлжилнэ) О.Д

Áîñîî óõààí

Ñàéí íî¸í õàí Íàìíàíñvðýíã Ìàíæèéí õààíä áàðààëõàõàä ¸ðîîëãvé Ẻðºíõèé àÿãàíä õàëóóí öàé õèéæ ºãºõºä íü òýâäñýí ÷ vãvé ýðõýý äóãóéëàí øèðýýí äýýð òàâüæ òvví äýýðýý ºíººõ àÿãûã íü ñóóðèëóóëàí òîãòîîæ áàéñàí ãýäýã Mонголчуудын аман ярианд нэгэн хачин хэпц vг байдаг байлаа. Тэр нь одоо vед бараг мартагджээ. Хагас зууны тэртээ ахмад хvмvvс хvvхэд, залуус биднийг “ухаанд нь ухна vхсэн тархи” гэж загнадаг байж билээ. Тэр vед байтугай одоо ч “ухаанд нь ухна vхсэн” гэж чухам юуг хэлээд байсныг нь ухаарахад тvвэгтэй хэвээрээ л байна. Гэхдээ “ухаанд нь ухна vхсэн” хvмvvс єнєєгийн манай нийгэмд улам бvр олширсоор байна. Хэн нэг хувь хvний “ухаанд нь ухна vхчихэж” мэдэх л юм. Гэвч бvхэл бvтэн vндэстний маань “ухаанд нь ухна vхэж” болохгvй биз дээ. Тэгэхэд хvрвэл тэр “ухныг” ухаанаасаа зайлуулж ухаанаа цэвэрлэж авахад бvх нийтээрээ чармайх хэрэгтэй болно. ...Саяхан Ричард Лvнн, Тату Ванханен гэдэг єрнєдийн хоёр эрдэмтэн 185 улс орны иргэдийн ухааны бярыг буюу (ай кv) хэмжиж судалсан чинь монголчууд эхнээсээ 21 дvгээрт орсон байна. Тэгтэл монголчуудын амьдралын тєвшин нь єрнєдийн судалгаагаар мєнєєх 185 орны дотор эхнээсээ биш сvvлээсээ 21-д орох хэмжээнд арай гэж хvрч байгаа ажээ. Ухааны нь бяр чадал дэлхийн 164 орныг ардаа орхиж байгаа мєртлєє амьдралынх нь бэл бэнчин 164 орны хойно хоцорчихсон явж байна гэдэг нь єєр юуных ч биш гагцхvv “ухаанд нь ухна vхсэнийх” гэхээс єєр vг алга. Монголчуудын уураг тархины жин нь цагаан арьстнуудынхаас даруй 52 граммаар илvv буюу 1330:1382-ийн харьцаатайг шинжлэх ухаан аль эрт нотолчихсон зvйл билээ. Тэгсэн мєртлєє монголчууд бид хvний адагт ороод гэлдэрч явмааргvй юмсан. Тэр тусмаа энэ зуун маань оюун ухаан хvний болоод нийгмийн хєгжлийн гол хєдєлгvvр болж буй эрин цагийн эхэн билээ. 2030 он буюу ердєє л 25-хан жилийн дараа хvний

зохиосон цахим оюун буюу компьютерийн чадал нь хvний ой ухаантай тэнцvv болох бєгєєд цаашдаа давж гарна гэсэн тооцоо нэгэнт гарчихаад байгаа нь дээр єгvvлсэний нэг нотолгоо бєгєєд сvvлийн хориодхон жилд гэхэд л цахим тооцоолуур байтугай “гар утас” гэдэг хєдєлгєєнт холбоо хэчнээн хурдан, хэчнээн боловсронгуй болж байгааг ч гэсэн эргэцvvлэн бодох шаардлагатай байна. Хэрвээ юу ч бодохгvй, маргааш юу ч болохыг тєсєєлєхгvй энэ янзаараа суугаад байвал хvний бvтээсэн компьютерээс “тэнэг” хvмvvс болсноо нэг л єдєр мэдрэх цаг ирэх нь зайлшгvй. ”Ухаанд маань ухна vхсэн” гэдгийг сайтар бясалган бодвоос “босоо ухаантай” байсан монголчууд “мєлхєє ухаантай” болсонд л хамаг гай нуугдаж буй бололтой. “Босоо ухаан” гэж юуг хэлдгийг орчин їеийн IQ буюу “интеллиженс куошент” хэмжvvрийн vзvvлэлтээр аваад vзэж болно. Ямарваа хvний сэтгэлгийн чадвар нь дєрвєн зvйл бvрэлдэхvvн дээр тулгуурладаг. Нэгд, ердийн бус, хоёрт, ердийн, гуравт, нvдлэн сэтгэх, дєрєвт, зєгнєн бодох эдгээр юм. Ердийн буюу вертикал (босоо) сэтгэлгээгээр монголчууд хосгvй явсан vе бий. Тэр цагт хагас орчлонг морин туурайгаараа тамгалж гурван тив, гурван далайг тулсан их гvрнийг байгуулж явлаа. Ердийн буюу босоо сэтгэлгээ мухардах юмуу мєхєсдєхийн цагт ер бусын (казуал)

болон зєнч сэтгэлгээрээ (латерал) оюунаа тэтгэж явсны дурcгал нь монгол ардын аман зохиолд шингэж vлджээ. “Босоо сэтгэлгийн” бусад шалгуураар ч євєг дээдэс маань хvний дор орохооргvй явжээ. Vvнд сэтгэх хурд, ярих хурд, бичих хурд гэдэг vзvvлэлтээр аваад vзэх юм бол саяхан болтол vндэстний маань бахархал болсон хvмvvсийн намтар тvvх олон зvйлээр онцгой байсныг хvмvvс судар бичиг, аман ярианд мєнхлєн vлдээжээ. Сайн ноён хан Намнансvрэнг Манжийн хаанд бараалхахад ёроолгvй бєєрєнхий аяганд халуун цай хийж єгєхєд нь тэвдсэн ч vгvй эрхээ дугуйлан ширээн дээр тавьж тvvн дээрээ єнєєх аягыг нь суурилуулан тогтоож байсан гэдэг домог бий. Морины давхил дунд бийрээр ацаг шvд орхилгvй тэмдэглэл хєтлєж байсан их бичээч Магсар хурц гэхчилэн сэтгэлэг, бичлэг, vг ярианы хурдаар гайхагдаж явсан ахмад vеийнхнии хэрэг явдал єнєє хэр мартагдаагvй байгаа vед бид аж тєрж буй билээ. Бие даах, бусдыг манлайлах, эрсдэлд орох чадвараар монгол цэргийн жанжингууд хэний ч дор орж байгаагvй гэдгийг тvvх гэрчилсээр vлджээ. Зохион байгуулах, донж тааруулах (дизайн) сэтгэлгээр ч гэсэн монголчууд нvvдэлчдийн ертєнцєд байтугай суугаачуудын хорвоод ч гайхагдсаар

буй мєнхийн бvтээлийн эзэд юм. Монгол гэр бол зохион бvтээх, байгальтай зохицон аж тєрєхийн гvн ухааныг цаг, зардал, хєдєлмєр хэмнэхийн эдийн заcгийн номлолыг, эрvvл орчинд, алжаал тайлахын эрдмийг, тэнгэр гал шvтлэгийн нарийн увидасыг цогц шингээсэн хосгvй, давтагдашгvй бvтээл юм. Vvнээс эєвхєн гал, тэнгэрийг дээдлэх vзлийн журам хэрхэн туссаныг товч єгvvлэхэд хvvхэд тєрвєл тэрний анхлан харах юм нь тооноор цэлийх хєх тэнгэр агаад манцуйнаас гарч хєлд орох хvртлээ дээш харан хэвтэж гагцхvv дээрх хєх тэнгэрийг ширтэж хараагаа гvнзгийрvvлдэг нь Монголын бага насны эх болдог бол гэрийн тєв дунд тулгаа байрлуулан галаа тvлэхvйд тvvний утаа нь ч, илч нь ч дээд тэнгэрт тэмvvлэн тооноор дээш оргилдог бєгєєд хажуу хананаас юмуу хєл дороос халдаг єрнєдийн дулаалгын ёсноос хахь ондоо билээ. Ямар ч vед монгол хvн галаа тойрон сууж, гал єєдєє элгээ харуулж илч дулааныг авдаг байсан бvлгээ. Єдрийн цагт гэрт болж байгаа бvх юм єрх нь татаастай тооноор “мэлмийд” ил тод нуултгvй харагдаж, шєнийн цагт гэрт болдог юмаа тэнгэрийн мэлмийгээс нууж єрхєє бvтээдэг нь монгол гэртээ шингээсэн монгол сэтгэлгийн нэгэн нууц байсан ажгуу. Монгол донж (дизайн) гэдэг бол гэрээсээ эхлээд хувцсандаа эдлэл хэрэглэлдээ, идээ ундаандаа цогцлон шингэж эрин зууныг элээсээр єнєєтэй золгожээ.

“Õ¿í ç¿ðõ ñýòãýë äýõ ç¿éëñòýéãýý àäèëõàí” Äàâóä

Л. Тїдэв

8 ßðóó ñýòãýã÷

äîòîãøîî àëñðàõóé

Äóëààí ñýòãýë

Хэзээний анд найзууд уулзах болгондоо нэг нэгэндээ амьдарлаа ярьцгааж, баяр жаргалд нь баясаж, зовлонд нь хамт харуусдаг. Бусдын жаргалд баясах хийгээд тїїнтэй холбоотой зїрх сэтгэлээрээ дулаан дотно байх нь хайрын гол утга билээ. Энд єгїїлж байгаа халуун зїрх сэтгэлийн хайр энэрэнгїй сэтгэлийн суурь болдог, яагаад гэвэл, хайрладаг хїмїїсийн сэтгэл зовлонтой байгааг мэдвэл тэднийг зовлонгїй болгох гэсэн энэрэнгїй хїсэл тєрдєг. Асрал хайр буюу хайр ба энэрэнгїй сэтгэлийн хослолыг хамгийн дээд, сэтгэлийн гїйцэд боловсрол гэж їздэг. Асрал хайр нь хамаг жаргалын эх булаг бєгєєд энэ ертєнцийн хамгийн їнэт зїйл юм. Асрал хайр нь амьдралыг тэтгэгч рашаан билээ. Эх хїн хєхєєрєє їрийнхээ биеийг єсгєдєг шиг зїрхнийхээ асрал хайрын илчээр ухааныг нь тэжээн торниулдаг. Хайр энхрийлэл їзээгїй хїїхэд сэтгэл санааны хямралтай, тэр байтугай сэтгэц мэдрэлийн тогтолцоо нь доголдолтой болдогийг анагаах ухаан зєвшєєрч байна. Зєвхєн нялх хїїхдїїд биш. Бид бїгдээрээ амьдралынхаа турш аз жаргалтай, бие сэтгэлийн амгаланд оршихын тулд бусдын асрал хайрд шїтэж байдаг. Яагаад ийнхїї шїтэлцээтэй байна вэ гэвэл, хэдийгээр эхийн хєхнєєс гарсан боловч элэг зїрхнээс нь холдоогїй байдагтай холбоотой. Тиймээс ч эхийн хайр эхнэр нєхєр, найз нєхдийн асрал хайрын хэлбэрээр хэрэгтэй болж,

євчтєнтэйгээ харьцах байдлаарааїлэмж их ялгаатай байлаа. Тэр євчтєнїїдээ энэрч, євчтєнїїд тїїнийг хайрлаж байсан юм.

бїр заримдаа эрж шаарддаг. Тийм байх

хийгээд Бурхан багш нар юм. Эдгээр хєтлєгч

албагїй юм. Жинхэнэ том болсон хїн бол

нар єєрсдийн асрал хайраар бусдыг сайн

амьдарлын дээд аз жаргал нь бусдад

сайхан зан тєлєвт удирдан чиглїїлдэг.

хїртээх хайраас їїдэлтэйг ойлгон, тїїнийг

Тэдэнд єєр бусад зорилго їгїй.

ч биелїїлж байгаа, эхийн хайр дутагдахаас

Далаад оны дундуур Бурханы

чєлєєлєгдсєн хїнийг хэлнэ. Бусдыг тєгс

шашинтан болохоос ємнє Тєвдийн анагаах

хайрлах хэмжїїр нь эхнэр нєхєр, найз

ухаан сонирхдог сонирхолдоо хєтлєгдєн би

нєхдийгєє хайр шаардах хорт зуршлаас

Энэтхэгийн хойд нутагт очиход Дарамсалад

нь тэвчээртэйгээр хєтлєн гаргах юм. Тэд

суудаг Дулмаа гэдэг уламжлалт анагаах

ч мєн адил хариу нэхэлгїйгээр бусдыг аз

ухааны тєвд эмчтэй танилцсан юм. Гималай

жаргалтай болгох эрх чєлєєт сэтгэлийн

уулын бэлд Дээрхийн гэгээн Далай лам

цэнгэлийг нээж болно шїї дээ.

багштан болон Тєвд цагаачид суудаг

Гїн талаас нь

тэр газар Тєвдийн

їзвэл, асрал хайр

Анагаах ухааны

нь

дэлхийн

тєв нь сургалт,

хамаг жаргалын эх

эмчилгээний їйл

сурвалж юм, учир нь,

ажиллагааг нэгэн

жаргалтай болоход

зэрэг сайн явуулж

шаардлагатай дотоод

байсан юм. Дулмаа

нєхцлїїдийг бий

эмч намайг дагуулж,

болгодог. Жаргал

ажлаа ажиглуулахыг

эдлэхийн тулд тухайн

зєвшєєрсєн ба

сайхан зїйл байхаас

євчтєнїїдээ їзэж

гадна зєв сэтгэлийн

байхад Дулмаа

энэ

болон буянт їйлийн чадамж хоёрын дотоод

эмчийн ажлын єрєєг єєрийн саяхан ажиллаж

нєхцлїїд хэрэгтэй. Энэ чадамж бол урьд

байгаад ирсэн Австралийн хїнгїй шахам

їйлдсэн хорлолгїй їйлийн їр дагавар

тасгуудтай харьцуулахгїй байж чадахгїй

бєгєєд хорлолгїй зан тєлєвтэй болохын

байлаа. Харьцуулах ямар ч боломжгїй

тулд сайхан сэтгэлтэй хєтлєгчийн їлгэр

байсан юм. Судас барих болон шээсний

дуурайл хэрэгтэй болдог, їїнд Христ

хєєсєєр оношлох аргууд нь нэг хэрэг,

Á¿òýëã¿éòëýýñ àéõ Á¿òýëã¿éòëýýñ àéõ àéäñûã äàâõûí òóëä òà á¿òýëã¿éòýë ãýæ þó áîëîõ õèéãýýä ò¿¿íèé ¿íýí ó÷ðûã ìýäýõ õýðýãòýé. Á¿òýëã¿éòýë ãýäýã ãóòàìøèãò, õîðòîé, çîâëîí ç¿äã¿¿ð òàðèã÷ áèø, õàðèí æàì ¸ñíû ç¿éë áîëõûã óõààðâàë àéäàñ àðèëíà. Áàë÷èð õ¿¿õýä õºëä îðæ, àëõàõäàà áàéíãà á¿äýð÷ óíàäàã. Òýãæ á¿äðýõèéã òýð þìàí ÷èíýý òîîäîãã¿é. Õ¿¿õýä íýã áîñîæ çîãñîîä, äàðàà íü îé÷èõûã æàì ¸ñíû õýìýýíý. Á¿òýëã¿éòýë áîë áîäèò ¿íýíèé ýñðýã ç¿éë áèø õàðèí áîäèò áàéäëûã õýëáýðø¿¿ëæ, áîäèò áàéäàë áîëîí õóâèðäãûã ìýäýõ àâààñ àéäàñ àðèëíà. Á¿òýëã¿éòëèéã áèä ãîðüäëîãî íàéäâàðûã ìààíü íóðààã÷ ìýò ñàíàäàã. Ãýâ÷ á¿òýëã¿éòýë íü ¿íýíäýý áèäíèéã óðàãø õºäºëãºã÷ õ¿÷ þì. Áóðõàíû Ìýëìèéãýýð òîëüäîõîä á¿òýëã¿éòýë õýìýýí áèäíèé íýðëýñýí ç¿éë áîë ãàãöõ¿¿ òóðøëàãà ñóðãàìæ áàéäàã. Á¿òýëã¿éòëèéã áèä ýöñèéí ¿ð ä¿í, òóðøëàãûí òóéë õýìýýí ¿çýæ áîëîõã¿é, õàðèí òóðøëàãà ñóóæ õýðñ¿¿æèõ íýã àëõàì õýìýýí ÿìàãò ñàíàõ ó÷èðòàé. Òîäîðõîé ¿ð ä¿íä õ¿ðõèéí òóëä òà ÷àäëààðàà ç¿òãýñýí ÷, òýðõ¿¿ ÷àðìàéëò òàëààð ºíãºðñºí áàéã ë äýý. Óðàì õóãàð÷, öºõðºëä àâòàõûí îðîíä àæèë ¿éëñèéí äîòðîîñ áóðõàíëàã çîðèëãîî îëæ õàðàõûã õè÷ýýãò¿í. Ìàãàäã¿é òýð íü òýñâýð õàòóóæèë, öýöýí áèëýã, áóñàä áóðõàíëàã ÷àíàðûã òàíü íýìýãä¿¿ëýõýä òóñàëñàí áàéæ áîëíî. Õýðýâ òà èéì õàíäëàãàòàé áàéâàë á¿òýëã¿éòëèéí õºíººëò øóóðãûã õýòèéäýí äàâæ ÷àäíà.

ººðèéí ìýò ¿çíý. ªºðººñºº õ¿í þóíä àéõ áèëýý? Õýðýâ áèä õýí íýãíýýñ àéæ áàéãàà áîë ñýòãýëäýý ò¿¿íèéã äîòíî ñàíàõààð óõàìñàð ìààíü òýëýãäýýã¿é, òóõàéí õ¿í áèäíèé õóâüä õàðü ýëãèéí ìýò ñàíàãäñàíû èëðýë þì. Áèåèéíõýý àëü íýã õýñãýýñ õ¿í àéæ öýðâýäýãã¿é ø¿¿ äýý. Òýð íü áèåèéí ìààíü òàñàðõàé õýñýã áîëõûã ìýäíý. Ñýòãýë ç¿ðõíèé çàìààð çàìíàõ öàãò óõàìñàð ìààíü äºðâºí ç¿ã íàéìàí çîâõèñò òýëíý. Óõàìñàðò óõààðëààðàà áèä õîðâîî åðòºíöòýé õàãàöàøã¿é íýãääýã. Îð÷ëîí åðòºíöèéí óõàìñàðòàé íýãäýõ öàãò àéäàñ õýìýýã÷ ýñ îðøèíî. Áÿñàëãàëûí òóéëûí çîðèëãî áîë óõàìñðûã ìààíü òýëýí ºðãºæ¿¿ëæ, ãýãýýð¿¿ëýí ìºíõæ¿¿ëýõýä îðøèíî. Áèä íàéç íºõºäòýé㺺 ÿðèëöàõ þì óó àæèë õºäºëìºð õèéæ áàéõäàà, äîòîîä Áóðõàíëàãûíõàà òóõàé áàðàã áîääîãã¿é. Õàðèí áÿñàëãàæ áàéõäàà áèä, Áóðõàíëàãàà óõààðàí òàíèõûã õè÷ýýäýã. Áóðõàí áýý𠺺𺺠õÿçãààðã¿é õ¿÷òýé ó÷èð õ¿í òºðºëõòºíººñ àéæ ýìýýäýãã¿é. Áóðõàíëàãò ñààäã¿é õ¿ðýõ çàìûã îëæ, áèå ñýòãýë ìààíü Áóðõàíû äóíäðàøã¿é õ¿÷ýýð õàëãèí áÿëõàõ öàãò, õ¿ì¿¿í òºðºëõòºí áèä þóíû ó÷èð àéõ áèëýý? Òýãýõ ó÷èðã¿é! Àéäñûã õýðõýí ÿëàõ âý? Ãýãýýð¿¿ëýã÷ óõàìñðûí ãýðýëò ªëìèéä îðøèãòóí! Òàíûã õàìãààëæ, òºãºëäºðæ¿¿ëýí ÷ºëººëºõ Õàòàí çîðèã ýíýõ¿¿ ãýðýëä øèíãýñýí

Áÿñàëãàë àéäñûã àðèëãàíà Àéäñààñ àíãèæðàõ õàìãèéí ñàéí àðãà áîë áÿñàëãàë þì. Áÿñàëãàë ¿éëäýõäýý áèä ººðñäèé㺺 Õÿçãààðã¿é Óóäàìòàé, Îðîéí Äýýäòýé àäèëòãàäàã. Áèä ÿìàð íýã þìíààñ, õýí íýãíýýñ àéäãèéí ó÷èð ãýâýë òýð õ¿íèéã ýñâýë òóõàéí þìûã ººðèéí íýãýí õýñýã ìýò ¿çäýãã¿éãýýñ áîëíî. Õàðèí Îðîéí Äýýäòýé óõàìñàðò íýãäëýý òîãòîîõ ¿åä áèä þì á¿õíèéã

Øðè ×èíìîéí òºâ, óòàñ: 324162.

Эмнэлэг тэр аяараа асрал хайрын илчээр дїїрэн байсан нь євчтєнїїдийг хїн гэхээс илїї “євчин” гэж їздэг миний ажиллаад ирсэн хїний тєлєє мэдрэмжгїй эмнэлгийн уур амьсгалаас тэс єєр байлаа. Тэрээр оношилгоо, эмийн ургамлаар гайхамшигтай эмчлэх арга барилтайн дээр сайн эмч гэж нэртэй болсон нь Дулмаа эмчийн асрал хайрын хїчтэй холбоотой гэдэгт би бїрэн дїїрэн итгэлтэй байлаа. Барууны анагаах ухааны эмч гэж би биеэ тоосон бардам зантай байсан ч гэсэн Дулмаа эмч надад Тєвдийн анагаах ухаанаас зааж єгєхийг зєвшєєрлєє. Надад судас барих, шээсний шинжилгээг тайлбарлаж заасан боловч асрал хайрын тухай ганц їг цухуйлгаагїй билээ. Ердєє л єєрєє харуулсан юм. Хожим нь би Тєвдийн анагаах ухааныг гїнзгийрїїлэн судалж байхдаа сурах бичгийн ёс суртахууны тухай бїлэг нь зєвхєн асрал хайрлалын тухай єгїїлсэнийг мэдэж авч билээ. Манай Анагаах ухааны сургуулийн ёс суртахууны лекцїїд нь эмчилгээний асуудлаар шїїхэд дуудагдахаас хэрхэн зайлсхийх тухай байсан даа. Асрал хайрлалын тухай юу ч байгаагїй. Их Хєлгєний Уламжлалыг Хадгалах Тєв, утас: 321580

ë ý ý ø õ ð ý á ä Ñàà Õºãæèë äýâøèëä õ¿ðñýí îðíóóäûí èõ, äýýä ñóðóóëèóäàä ýëñýã÷äûí 74-89%-íü áàéãàëèéí øèíæëýõ óõààí, òåõíîëîãèéí ìýðãýæèë ñîíãîæ áàéõàä ìàíàéä 74%- íü íèéãýì, óëñ òºð, õóóëèéí ìýðãýæèë ñîíãîæ áàéíà. Áèäíèé óëñòºðæñºí áàéäàë áàãà íàñíû õ¿¿õäèéí íÿëõ áàë÷èð îé óõààíä òóñ÷èõñàí áàéãàà íü õ¿ðòýë õàðàãääàã

Улс хєгжихєд тулгарч байгаа нэг бэрхшээл бол манай тєрийн захиргааны байгууллагын тогтолцоо, ажилтнуудынх нь тєрх. Ємнєх социалист нийгмийнхээ олон зїйлээс бид татгалзсан хэр нь нууц дарангуйллаас татгалзаж чадаагїй. Энэхїї нууц дарангуйллын илэрч байгаа хэлбэр нь засаг захиргааны байгууллагын хїнд суртлын систем. Бид хїнд суртлыг бїтээж ирсэн, одоо ч бїтээсээр л байна. Манайд хэн нэгэн хїн ямар нэгэн бизнес эрхлэх гээд зохих бичиг баримтыг бїрдїїлэх гэхэд 12 шат дамжлага дамжиж, 28 хоног хєєцєлдсєний эцэст зєвхєн зєвшєєрлєє олж авч байна. Ганц зєвшєєрлийн тєлєє олон шат дамжлага дамжиж байгаа явдал бол бид ганц хоёрхон хїний хийчих ажлыг 12-лаа хувааж аваад хийж байна гэсэн їг. Нууц дарангуйлал бол эрх мэдлээ ашиглан бусдын хїслийн боогдуудах, чирэгдїїлэх, хясах байдлаар илэрдэг бєгєєд энэ нь зайлшгїй авлига єгєх нєхцлийг бїрдїїлдэг. Тийм учраас хїнд суртал бол авлигын шимтэй хєрс мєн. Нууц дарангуйлал нь эрх мэдэлтэн болох, эрх мэдэл рїї тэмїїлэх хїслийг тєрїїлдэг. Тєр засгийн эрхтэн дархтан болохын хїсэл нь улстєржсєн сэтгэлгээгээр илэрч байна. Манай Монголчууд сїїлийн 10 гаруй жил онцгой их улстєржсєн. Їїнийгээ бид эх оронч їзэл, улс їндсээ гэх сэтгэл хэмээн цагаатгадаг. Бїх нийтээр улстєржих нь тїїхэн тодорхой нєхцєлд нийгмийн байгуулал, улс тєрийн тогтолцоог єєрчлєхєд їр єгєєжєє єгдєг ч

улс орон тогтвортой хєгжлийн замд орсон їед хєгжлийн садаа болдог байна. Нийгэм нэлэнхїйдээ улстєржих нь сэтгэлгээний туйлшралд хїргэдэг бєгєєд туйлшрал бол чєлєєт сэтгэлгээний дєнгє юм. Гэтэл тогтвортой хєгжил бол шинжлэх ухаанжсан чєлєєт сэтгэлгээгїйгээр тєсєєлєгдєхгїй. Хєгжил дэвшилд хїрсэн орнуудын их, дээд суруулиудад элсэгчдын 74-89%-нь байгалийн шинжлэх ухаан, технологийн мэргэжил сонгож байхад манайд 74%- нь нийгэм, улс тєр, хуулийн мэргэжил сонгож байна. Бидний улстєржсєн байдал бага насны хїїхдийн нялх балчир ой ухаанд тусчихсан байгаа нь хїртэл харагддаг. Бид єнєєдєр ардчиллын буянаар долоо хоногтоо 2 бїтэн єдєр амардаг. Зєвхєн їїнээ нэмэхэд жилийн 104 хоног нь ажил хийдэггїй хоног болно. Дээр нь наадам, шинэ жил зэрэг баяр ёслолын єдрїїдэд амардаг 10 шахам хонодог, дээр нь ээлжийн амралтын 26 хоногийг мєнєєх 104 дээрээ нэмэхээр яах аргагїй 140 хоног амардаг нь гараад ирнэ. Жилийн 140 хоногийг нь бид амардаг болж таарна. Жил гэдэг яаж ч болохгїй 365 хоногтой юм чинь бид бїхэл бїтэн жилийн 1/3- ээс илїї хоногийг амардаг. Ийм ард тїмэн хичнээн сїрхий авхаалжтай байлаа нэг их юм бїтээж чадахгїй нь тодорхой. Дарма Батбаяр

“Ñàéí ìóó ãýæ áàéõã¿é, çºâõºí áîäîë ñàíàà ë òýäíèéã áèé áîëãîäîã” Øåêñïèð

9 ßðóó ñýòãýã÷

“Яруу сэтгэгч” сонинг оюутан залуучуудад танилцуулах, оюунлиг мэдээллийг нийтэд тїгээх їйлсэд дэмжлэг їзїїлсэн болон гар бие оролцож буй МУИС-НШУС-ийн захирал Содном, зохион байгуулагч Тамара МУБИС-ийн захирал Батсуурь, зохион байгуулагч Владимир, Оюутны холбоо ЭМШУИС-ийн Оюутны албаны захирал Гїрбадам, Оюутны соёлын тєв, Оюутны холбоо, “Арьс судлалын клуб” МУШУТИС-ийн Оюутны соёлын тєвийн дарга Цогзолмаа, Оюутны холбоо КТМС-ийн захиргаа, Оюутны зєвлєл

ХЇДС-ийн захиргаа СЭЗДС-ийн захиргаа, Оюутны холбоо ИЗИС-ийн захиргаа, Оюутны эрдэм шинжилгээний хїрээлэн “Хан- Уул” дээд сургуулийн захиргаа, Оюутны зєвлєл Їндэсний биеийн тамирын дээд сургууль Їндэсний Тєв номын сан Хїїхдийн номын ордон “Сутай” дээд сургууль “Улаанбаатар- эрдэм оюу” дээд сургууль “Улаанбаатар” их сургууль “Идэр” дээд сургууь “Монгол” дээд сургууль “Яруу сэтгэгч” клубийн гишїїд та бїхэнд редакцийн зїгээс чин сэтгэлийн талархал илэрхийлж

̺íãºíèé òîîöîîã õÿëáàð÷èëàõ íü

Óëààíáààòàð õîòûí ÍÈÉÒÈÉÍ ÒªÂ ÍÎÌÛÍ ÑÀÍ А. Д.Нацагдоржийн нэрэмжит, Улаанбаатар хотын нийтийн тєв НС. Утас: 329950 Б. А.М.Горькийн нэрэмжит, Чингэлтэй дїїргийн нийтийн номын сан (ННС). Утас: 321650 В. Хануул дїїргийн ННС. Утас: 341885 Г. Баянзїрх дїїргийн ННС. Утас: 450963 Д. Сонгинохайрхан дїїргийн ННС. Утас: 682805 Холбоо барих Санал хїсэлт илгээх онлайн форм : http://www.pl.ub.gov.mn имэйл : contact@pl.ub.gov.mn утас: 325593, 314385 онлайн лавлагааны YahooID : ask_library Уншлага-їйлчилгээний цагийн хуваарь

Vйлчилгээ - Уншлагын танхимаар ном олгох - Лавлагаа, ном зvй - Соёл танин мэдэхvйн ажил - Интернэтийн мэдлэг олгох сургалт

- Гэрээр ном олгох - Номын электрон каталог - Интернэтийн тєлбєргїй їйлчилгээ (3 єдєрт 30 минут )

Àéë ãýðò ààâ, ýýæèéí õýí íýã íü ãýðèéíõýý ìºí㺠òºãðºãèéí çàðöóóëàëòàíä àíõààð÷, Èìýéë: mcl_begee@yahoo.com, äýâòýð õºòëºäºã öººíã¿é òîõèîëäîë áàéäàã. Èéì àéëûí ýöýã ýõ íü ººðèéí ¿éëäëýýðýý ¿ð õ¿¿õäèéíõýý õ¿ì¿¿æèëä îëîí òàëààð ñàéíû ¿ëãýð æèøýý áîëæ áàéäàã. Çàõ çýýëèéí Тусгай vйлчилгээ ýíý ¿åä ýäèéí çàñãèéí ãîë îéëãîëò áîëñîí ìºíãºòýé çºâ - Эрх зvйн мэдээллийн тєв õàðüöàæ ñóðàõ, óëìààð çºâ àìüäðàëûí õýâøèëòýé áîëæ - Америкийн соёл мэдээллийн тєв - Хараагїй иргэдэд vйлчлэх Аудио, Брайль номын тєв õ¿ì¿¿æèõýä ààâ ýýæèéí äàëäõàí õºòºëäºã äýâòýðèéã ãýð - Яруу’C оюун цэнгээх тоглоом - Дурсгалт мєч-Дижитал зураг á¿ëä èë áîëãîæ, ìýäýýëëèéí òåõíîëîãèéí îëîëòûã àøèãëàí òîîöîîã õÿëáàð÷èëàõ õýðýãöýý øààðäëàãà áàéíà. Электрон їйлчилгээ Ýíý ¿¿äíýýñ “ªñºõ ºðõ” ºðõèéí òºñâèéí ïðîãðàìûã àìüäðàëûí ïðàêòèê äýýðýý ò ó ë ã ó ó ð ë à í ç î õ è î æ , î ë î í - номын электрон каталог - онлайн мэдээллийн сангууд ò¿ìýíä õ¿ðãýõ ¿éëñèéã ýõë¿¿ëëýý. ªñºõ ºðõ ºðõèéí - онлайн лавлагаа - сар бїр имэйлээр мэдээ илгээх òºñâèéí ïðîãðàìûí º í º º ä ð è é í õ ó â è ë á à ð í ü - таны зургийг илгээх - уншсан номын жагсаалтаа имэйлээр авах òàíàé ãýð á¿ëèéí á¿õèé ë ìºíãºí áîëîí ìºíãºí áóñ îðëîãî, çàðëàãûã òºðºëæ¿¿ëýí á¿ðòãýæ, áýëýí ìºíãº, õàäãàëàìæ, êàðò ãýñýí õýëáýðýýð ìºíãºíèé ¿ëäýãäëýý òîîöîæ, õÿíàæ áàéõ áîëîìæèéã îëãîíî. Уншигчаар бїртгїїлэх, бїртгэлээ сунгуулах журмаас “ªñºõ ºðõ” - òàíàé ãýð á¿ëèéí ãèø¿¿ä áèå áèåäýý íýýëòòýé áîëæ, ìºíãºíèé çàðöóóëàëòàà á¿ðýí îéëãîëöîæ, çºâ àìüäðàëûã ýðõýìëýñýí àéë 1.6. Номын санд бїртгїїлэхдээ дараах Бїртгэлийн тєлбєрїїдээс аль тохирохыг тєлнє - Хvvхэд болон 45-аас дээш настай иргэд – 1500 тєг ãýð áàéõûí òºëºº - Зуны хямдралын їед (1/VII-31/VIII) – 2500 тєгрєг Ïðîãðàììûã ñîíèðõñîí õ¿ì¿¿ñ - Бусад хугацаанд болон бусад иргэд – 4400 тєгрєг Âýá: http://www.mcl.edu.mn/2u/

îäîë á ë ý ç ¿ í û ñ çàëóó Монголд:

1. Гаднаас валютын орлого олох салбарууд: Аялал жуулчлал, мэдээлэл холбоо /програмчлал/, олон улсын тээвэр зуучлал, МАА, газар тариалан гэх мэт.

2. Тулгамдсан асуудал: Авилгал, хэвлэлийн эрх чєлєє, ядуурал, ажилгvйдэл, хотын агаарын бохирдол. Бэлчээрийн элэгдэл, сvргийн бvтэц, ямааны эзлэх хувь, цєлжилт. Дотоодын хэрэгцээ, хvнсний аюулгvй байдлыг хангах салбаруудын хєгжил.

3. Хууль дvрмийг хатуу баримтлах нєхцлийг бий болгох. Хууль хяналт, шvvхийн байгууллагуудын ажиллагааг сайжруулах. Боловсрол, ёс суртахууны хvмvvжил олгох. Vндэсний vйлдвэрлэлийг дэмжих. Тvvхий эдийг боловсруулж эцсийн бvтээгдэхvvн болгож экспорoлох. Монгол бренд бvтээгдэхvvн бий болгох / ааруул бяслаг, махан бvтээгдэхvvн, арьс шир, гар урлал/. Ажлын байр сайтай салбарыг хєгжvvлэх бодлого барих.

4. Хєгжилтэй орнуудын хєгжлийн нэг нууц бол хєгжлийн явцад тулгарсан асуудал, нийгмийн сєрєг vзэгдлvvдийг тухай бvрт нь засаж залруулан, зохицуулах чадварт байдаг гэж хэлж болно. Японд мэдээллийн хэрэгслvvд нь нийгмээ маш соргогоор хянадаг. Нийгмийн хурц асуудал, гэмт хэрэг, осол гарсан тохиолдолд тvvнийг шуурхай мэдээлхээс гадна,

1.10. Уншигчийн бїртгэлийн хїчинтэй хугацаа бїртгїїлсэн єдрєєс эхлэн нэг жил байна. Энэ хугацаа дууссанаас хойш сунгуулахдаа иргэний бичиг баримтаа авчирч, 1500 тєгрєгийн тєлбєр тушаана.

1.11. Уншигчийн бїртгэлээ сунгуулалгїй, хугацаа дууссанаас хойш 1 жил єнгєрсєн тохиолдолд, таны бїртгэл компьютераас хасагдана. Уншлагын танхимаар vйлчлэх

асуудлын мєн чанар, учир шалтгаан, авч болох арга хэмжээг хайж эхэлдэг. Дахин адил тєстэй асуудал vvсгэхгvй байхын тулд холбогдох байгууллага, этгээдvvд ямар арга хэмжээ авч, ямар vр дvнд хvрснийг сурвалжилж, мэргэжилтний санал шvvмжлэлийг сонсож, хэлэлцvvлэг хийдэг. Харин бид асуудал vvсэхэд шалтаг тоочиж, хариуцлагыг єєрєєсєє тvлхэж, эцэст нь мэргэшсэн ажилтнаа халдаг муу тал ажиглагддаг.

5. Бидний дутагдал: Гаднаас харахад, хотын замын хєдєлгєєнєєс бид єєрсдийн дутагдлаа харж болно. Нэг нэгнээсээ єрсєн дайрч, явган зорчигчийг vл хvндлэн дvрэм зєрчдєг. Тvvнээс vvдсэн бєглєрєл, бухимдал, осол гэмтлийг тоочоод барахгvй. Бидэнд хууль дvрмээ чанд сахиж, бусдаа хvндэтгэх єндєр ёс суртахуунтай байх, хамтран ажиллах, зохицох чадвар хэрэгтэй байна. А.АМАРБАЯР Япон, Токио ХАА ба Техник Технологийн Их Сургууль, Нарны зайн систем,

1.2. Номын санч нь номыг олгохдоо уншигч, їйлчлїїлэгчийн дараах бичиг баримтуудаас аль нэгийг авна. Їїнд: Иргэний їнэмлэх, Ажлын їнэмлэх, Оюутны їнэмлэх, Сургуулийн тодорхойлолт.

1.3. Уншигч уншлагын танхимд нэг удаад 1-4 ширхэг номыг 2-6 цаг хїртэл хугацаагаар авч болох ба авсан номын тооцоог бїрэн дуусгаж, дараагийн захиалгыг єгнє.

1.4. Ашиглахаар авч байгаа ном, бусад материалын бїрэн бїтэн байдлыг номын санчийн дэргэд уншигч нь шалгаж авна.

1.13. Уншлагын танхимууд болон їндсэн фондоос 17:00 цагаас хойш дараа єдрийн 9:00 цаг хїртэлх хугацаагаар Гэрээр ном олгох журмын дагуу гэрээр ном олгоно.

1.14. Ганц хувьтай болон толь бичиг, лавлагааны ном, товхимолыг гэрээр олгохгvй.

1.17. Номын сангаас авч хэрэглэсэн номоо хугацаанд буцааж єгєєгїй тохиолдолд гэр, ажил, сургуулийн хаягаар араас нь явсан унаа, утасны гэх мэт холбогдон гарсан зардлыг торгууль дээр нэмж тєлїїлэх.

1.20. Номын сангийн уншлагын танхимаар, гэрээр авсан ном, хэвлэлийнхээ хуудсыг нугалж, зурж, тэмдэглэл хийж, бусад байдлаар гэмтээсэн тохиолдолд, номын їнийн 10%-тай тэнцэх тєлбєрєєр торгууль ногдуулж, тєлїїлнэ.

1.22. Уншлагын танхимд чанга ярьж, шуугиан їїсгэсэн уншигч, їйлчлїїлэгчийн ширээн дээр сануулга бичиг байрлуулж, номын сангаас гарах шаардлагыг тавина.

1.23. Уншигч нь аливаа тєлбєр, торгуулийн мєнгєн тооцоогоо тухай бїрд нь барагдуулж, тєлбєр тєлсєн тасалбар авах їїрэгтэй. Тухайн цагт тєлбєрєє барагдуулах боломжгїй бол иргэний їнэмлэхээ їлдээж, тооцоог барагдтал хотын нийтийн номын сангуудаар їйлчлїїлэх эрхээ тїр тїтгэлзїїлнэ. Дэлгэрэнгїй мэдээлэл: www.pl.ub.gov.mn www.mcl.edu.mn www.acic.edu.mn

сэргээгдэх эрчим хvч, докторант

“Àìüäðàë º÷¿¿õýí áàéõûí àðãàã¿é áîãèíîõîí” Äèçðàéë

10 ßðóó ñýòãýã÷ Чи ч байнга л гялалзаж байх юм. Зуу

наслах хїн дээ. Гэвч хїмїїс єтлєж, євгєрєн эрїї євдєг нь нийлдэг гэдгээ бид мэднэ. Учир юунд байна. Та ч гэсэн нууцыг нь тайлаарай.

Эрчимт хїчний онол Хєгшрєнє гэдэг бол организмын элэгдэл юм. Хїн тєрєхдєє тодорхой эрчим хїчийг биедээ агуулж байдаг. Нас ахих тутам бодисын солилцооны дїнд, эд эс элэгдэж хоцрогдсоноос эрчим хїчээ алдаж, нєєц нь хомсдон организм хєгширдєг. Яавал зохих вэ? Хэрэв эрчим хїчээ хадгалъя гэвэл аль болох бага хєдлєх болж байна уу?

ñàðóóë óõààíä ýð¿¿ë áèå

юм уу хувьсал нь тохиолдолын дараах шалтгаануудаас хамаардаг. Їїнд: Цацраг идэвхт нєлєє, ядрал, вирус хордлого, хэт ягаан туяаны хуримтлал гэх мэт. Дээрх “алдаа”-нуудын улмаас уураг нийтлэгжин эсїїд їїргээ гїйцэтгэх болж, хувьсалын нийлбэр хязгаарын тївшинд очиход хєгшрєлт зайлшгїй болдог. ДНК бол авран хамгаалах їїрэгтэй хэдий ч насны ахилтаралдаатай ажиллаж, хїч чадал нь улам суларсаар байдаг. Яавал зохих вэ? Хувьсгалаас їїдсэн хєгшрєлтийг генийн инженерчлэлийн тусламжаар ДНК-д загвар хийж удаашруулах, зогсоох боломжийг эрж хайх явдал юм.

Çàëóóãààðàà óðò íàñëàõ 5 îíîë

Энэ асуултад хариулахаар Францийн беологичид олон жилээр зїтгэж, зєвхєн чийгийн улаан хорхойдын насыг уртасгажээ. Хїний амьдрал єєр орчинд їргэлжилдэг учир энэ онолын баталгаа биш болов уу? Харин- Хїний хувьд бол эсрэгээр, хэн хэдийчинээ хєдєлж байгаатай амьдралын хугацаа пропорциональ байдаг. Хєдєлгєєн амьдрал ч гэсэн їг юм уу?

Удамшлийн онол Хїний амьдралын їїсэл хєгжил, улмаар мєхєл нь тїїний генийн санд агууллагддаг. Хїний бие 25-35 мянган генээс бїрдсэн гэвэл, їнэхээр хїний наслалтын гол оньс нь болж байдаг. Тоон илэрхийлэлт нас чацуу ч, нэг нь хєгшин нєгєє нь залуу байх ялгаа биеэ авч явахаасаа тодорхой хамаардагч, эцсийн хариуг удамшсан генїїд шийддэг. Яавал зохих вэ? Їнэхээр тийм юм бол хєгшрїїлээд байгаа генийг зайлуулчихвал їр дїн нь єєр болж таарна. Энэ онолыг батлахаар генийг єєд уруугїй судалсаар байна. Амжилт ч гарсаар.. Харин – Хїний генийн санг єєрчлєєд бїр мєнх настай болгочихвол хїн биш єєр нэг юм болж таарна. Байгальтай тэмцэх сайны ёр биш болов уу? Харин байгаль єгснийг бїрэн ашиглахад амьдралын хэв маягаа єєрчлєх зам байж болох юм.

Молекулын онол Ертєнц дээрх эс бїхэн єєрєє нэгэн хугацааны хэмжїїр юм. Хїний хромсомын хуваагдах бїр эсийн хэмжээ жижгэрсээр цааш хуваагдах боломжоо барснаар, мєхєлдєє хїрнэ. Єдєр бїр тэрбумаараа эс їхэж 100 хоногт организм бїхэлдээ шинэчлэгддэг байна. Яавал зохих вэ? Онолоор бол эсийн нас хэр уртаас хамаарч хїн амьдрах боломжтой. Харин – Эрдэмтдийн хулгана дээр хийсэн туршилтууд энэ онолыг бас л нотлож чадсангїй. Урт настай эс ємєнд урьтаж єртсєн тохиолдол ажиглагджээ.

Эртний энэтхэгийн домогт Шива бурхан хїмїїсийг євчин зовлонгоос нь салгахын тулд “мудра” хэмээх энэхїї бие эрїїлжїїлэх аргыг бий болгосон гэдэг. Єєрийгєє эрїїлжїїлэх энэ арга нь гарын хурууны байрлалыг єєрчилснєєр їр дїнд хїрдгээрээ онцлог юм. Учир нь хїний хуруунууд цахилгааны “контакт” шиг їїрэг гїйцэтгэдэг ба бид тэднийг єндгєєр нь нийлїїлж салгаснаар хїмїїсийн биоэнергийн хуваарилалтыг зєв зохицуулж єгдєг аж. Биоэнергийн

толгойн євчинд тустай. Энэ мудраг хийж эхэлсэнээс хойш хэдхэн цагын дотор л байдал сайжирч буй нь ажиглагдана. Дасгалыг бие сайжирсанаас хойш хийхгїй байж болно. Хийх арга: Долоовор хуруугаа нугалж эрхий хурууны дорх бамбагар суурьт хїргэнэ. Эрхий хуруугаараа долоовор хурууг дарсхийнэ. Харин їлдсэн хуруунуудаа тэгшлэнэ. /зураг No3/ 4. “Эрчим хїчний” мудра Ямар тохиолдолд хэрэглэх:

их багаас хїний бие сэтгэлийн байдал ихээхэн шалтгаалдаг. Тиймээс дор дурдсан мудрын тусламжтайгаар та эрчим хїчээ зєв хуваарилж, сэргэлэн цовоо явах боломжтой.

1. “Шамбалын бамбай” мудра Ямар тохиолдолд хэрэглэх: бусдын сєрєг эрчмийн нєлєєлєлд орвол энэ мудрынтусламжтайгаар єєрийгєє цэвэрлэж авдаг. Учир нь сэтгэл зїйн бэлтгэл муутай хїнд иймэрхїї нєлєєлєл маш их уршиг тарьдаг. Хийх арга: Зїїн гарын алгаа дэлгэнэ / тэгэхдээ эрхий хуруу бусдаасаа салангид байх ёсгїй/ Харин баруун гараа зангидан атгаж, зїїн гарын алганд тулсан байх ёстой. /зураг No1/ 2. “Мэдлэгийн” мудра Ямар тохиолдолд хэрэглэх: Нойргїйтэх, эсвэл хэт нойрмог наазгай болох, цусны даралт ихсэхэд сайн. Энэ мудра таныг дахин шинээр тєрсєн мэт болгоно. Олонх сэтгэгч, гїн ухаантнууд энэхїї мудраг ашигладаг байсан гэнэ. Хийх арга: Долоовор хуруу болон эрхий хурууны єндгийг нийлїїлнэ. Харин бусад хуруу тэгш байна. Энэ бол чухал мудрагийн нэг. Сэтгэлд санааны хямрал, стресс, сэтгэлийн тїгшїїр, айдас, уйтгар гуниг, сэтгэлийн зовлон зэргээс ангижруулдаг. Сэтгэлгээг сайжруулж, ой тогтоомжийн чадавхийг нэмэгдїїлж, бїх талын чадварыг дээшлїїлнэ. /зураг No2/ 3. “Салхины” мудра Ямар тохиолдолд хэрэглэх: Їе мєчний євчин, салгалах, хоолой євдєх,

Энэ мудраг хэрэглэсэнээр ямар ч євдєлт намдахаас гадна бие махбодоос хортой бїх бодис гадагшилна. Мєн бэлгийн замын болон бєєр давсагны євчинд ч сайн. Хийх арга: Эрхий, ядам дунд хурууны єндгийг нийлїїлж, харин їлдсэн хурууг тэгшхэн байлгана. /зураг No4/

Орон байр єрєєний салхивчаа цаг улирлын байдалд тохируулан тогтмол онгойлгож агаар оруулах хэрэгтэй. Хїйтний улиралд єрєєний салхивчийг цаг тутамд 5 минут онгойлгох хэрэгтэй. Ингэж агааржуулахдаа бага насны хїїхдїїдийг шалан дээр суулгахгїй, газраар явуулахгїй байхыг х и ч э э г э э р э й . Нар: Нарны цацраг хїний бие, эрїїл мэндэд маш их нєлєєлдєг. Эрдэмтэд хэрэв нар сєнєвєл манай дэлхий найман минутын дараа мєстєнє гэж тооцоолсон байдаг. Нарны гэрэл дутагдсанаар тєв мэдрэлийн системийн їйл ажиллагаа єєрчлєгдєн, цус багадах, биеийн эсэргїїцэл сулрах, бие хямрах зэрэг шинж тэмдэг илэрдэг. Нарны гэрэл байнга дутагдсанаас яс хэврэгших, хугарсан яс удаан бороолж эдгэх, їе мєчний холбоос сулрах, шїдний паалан хэврэгших зэрэг шинж гардаг. Нарны гэрлийн дутагдлаас сэргийлэхийн тулд цонхны шилийг тогтмол угааж байх хэрэгтэй. Єдрийн цагт цонхны хєшгийг онгорхой байлгаж, єрєє тасалгаанд гэрэл оруулах хэрэгтэй. Цонхны тоо олон, талбай том байх нь олон гэрэлтїїлэгтэй байхаас илїї сайн нєлєєг эрїїл мэндэд їзїїлнэ.

Наранд аажмаар биеэ дасган шарвал арьсны єнгєн хєрс нягтарч, зузааран биеийн эсэргїїцэл сайжирдаг. Арьсны элдэв тууралт, идээт їрэвсэлт євчин арилдаг. Нарны гэрлийн нєлєєгєєр олон эмгэг тєрєгчид устдаг. Гэхдээ нарны идэвхжил нэмэгдэх нь ясны чємєг, цусны найрлага, тєв мэдрэлийн систем, зїрх судасны їйл ажиллагаанд нєлєєлдєг. Нарны цацрагийн хїчтэй тогтмол шарах нєлєєгєєр арьсны хорт хавдар їїсэх аюултай. Нарны туяанаас хамгаалахын тулд цайвар єнгийн хувцас, малгай хэрэглэж б а й х х э р э г т э й .

Харин – Байгалийн хувьсалын дїнд хїн єєрчлєгдєж буй нєхцєлд дасан зохицох чадвараа сайжруулдаг. Хэрэв тїїнийг нь зогсоовол юу болох талаар бодох ч юм биш.

Чєлєєт радикалын онол Чєлєєт радикалууд нь хєгшрєлтєд гол нєлєє їзїїлдэг. Организмд чєлєєт радикалын гинжин урвал эхэлснээр нэг электроноо алдсан молекул єєрєє чєлєєт радикал болж идэвхтэйгээр єєр нэгнээсээ электроныг нь дээрэмдэж цааш їргэлжилсээр байдаг. Ийнхїї чєлєєт радикалууд дархлааг сулруулж, ядралыг єдєєдєг байна. Организмд исэлдэл явагдах бїрийд ийм урвал явагдсаар байх учир зогсоох аргагїй юм. Бас чєлєєт радикал нь эрїїл мэндэд хортой нєлєєнєєс аврахаас бий болоод эргэж тїїнийхээ ачаар хєгширч байдаг. Яавал зохих вэ? Организмдаа тус дэм їзїїлэх хоол хїнс хэрэглэж исэлдэлтийг багасгах ёстой. Їїний хамгийн чухал нь идэвхтэй хєдєлгєєн юм. Дараагийн нэг арга нь А,С,Е амин дэмийн хангамж юм. Мєн цай, вино ч адил чанартай. Эдгээрийг агуулсан их аврага бол хар чавга шїї дээ. Мєн тэргїїн долоод нь їзэм, бєлжиргєнє, байцаа, хар нэрс, гїзээлзгэнэ, бууцай орно. Харин – Хэрэв хамгийн хїчтэй эсэлдэлтийг сєрєгч Е аминдэм тогтмол хэрэглээд байх юм бол хєгшрєлтийг удаашруулж болно. Гэвч шинжлэх ухаан їїнийг бас л бїрэн нотлож чадаагїй. Гол нь амин дэмїїдийг байгалийн бусаар хэрэглэснээр тууштай їр дїн гардаггїй. Тэгвэл хоол хїнсэндээ аль болох байгалийн гаралтай цэвэр бїтээгдэхїїн хэрэглэж байвал хєгшрєлтийг удаашруулж єгдєг. Гол нь ургамалын тєрлїїд- жимс ногоо дагнан хэрэглэсэн кавказ мэтийн бїс нутагт хїмїїсийн наслалт маш єндєр байдаг. Таны эрїїл мэнд таны гарт “АЗС”-оос

Єєрийн буруугаас єтлєх онол Хєгшрєлтийн їндсэн шалтгаан бол наслахын хэрээр ДНК-гаа гэмтээснээс болдог. /Организм мэдээллийн тєв/ Эсийн гэмтэл

Ýð¿¿ë ìýíäýä íºëººëºõ õ¿÷èí ç¿éëñ

Îð÷íû ýð¿¿ë ìýíä ÄÝÌÁ-ûí òîäîðõîéëñíîîð “Ýð¿¿ë áàéíà ãýäýã íü çºâõºí ºâ÷èí ýìãýãã¿é áàéõ òºäèéã¿é îþóí ñàíàà, íèéãýì, ñýòãýë ç¿éí õóâüä ñàéí ñàéõàí áàéõûã õýëíý” ãýñýí áàéäàã. Èéì ó÷ðààñ á¿õ íèéòèéí ýð¿¿ë ìýíäèéã õàìãààëàõ ÄÝÌÁ-ûí çîðèëãîä õ¿ðýõèéí òóëä ºâ÷ëºëèéã áóóðóóëàõààñ ãàäíà íèéãìèéí áîëîí ñýòãýöèéí ýð¿¿ë ìýíäýä íºëººëæ áóé ñºðºã õ¿÷èí ç¿éëñèéã áóóðóóëàõ õýðýãòýé. Эрїїл мэндэд маш олон хїчин зїйл нєлєєлдєг бєгєєд эдгээр нь сайн муу хоёр талтай байдаг. Орчны эрїїл ахуйн асуудалд дараах зїйлс хамрагдана - нар - ус - агаар - хєрс - ажлын байр - гэр орон Хїний эрїїл мэндэд нєлєєлєх хїчин зїйлс дотор орчны хїчин зїйлс 1 5 - 2 0 % э з э л д э г . Хїний мєнхийн хїсэл мєрєєдлийн нэг бол эрїїл энх урт удаан наслах мєрєєдєл байсаар ирсэн байх ч болно. Бидний эрїїл мэндэд нєлєєлдєг олон хїчин зїйлсийн нэг бол бидний амьдран байгаа орчин тїїний нєлєєлєл юм. Хїрээлэн байгаа орчны тухай ярихдаа хїмїїс бид єєрснєє орчиндоо

Ìóäðà áóþó ººðèé㺺 ýì÷ëýõ õàìãèéí ¿ð ä¿íòýé àðãà

нєлєєлж энэ нєлєєллийнхєє хариуг хїртэж байдгаа заримдаа ч гэсэн санахад илїїдэхгїй. Цэвэр орчин євчин тархахаас сэргийлэхээс гадна бидний сэтгэл санааг єєдрєг сайхан, урам зоригтой байхад нєлєєлдєг. Цэвэр цэмцгэр орчинд амьдрахад бичил биетнээр їїсгэгддэг халдварт євчний євчлєл б у у р д а г . Агаар: Бидний амьдрал амьсгалахаас эхэлж, амьсгалахаа болиход тєгсдєг. Агаар нь бие мах бодийг хїчилтєрєгчєєр хангах, бодисын солилцо, дулааны зохицуулалт болон бие махбодийн бусад їйл ажиллагаанд оролцдог. Агаарын найрлаганд азот, гели, аргон, неон, радон, устєрєгч, азотын исэл озон зэрэг химийн янз бїрийн элементїїд байдаг. Хїн хоол хїнсгїйгээр хэд хэд хоног амдарч, усгїйгээр хэд хэдэн цаг амьдарч чаддаг бол агааргїйгээр хэдхэн минут л амьдардаг. Ингээд бодохлоор бидний эрїїл мэнд , амьд байх нєхцєлд агаар ямархан хэрэгтэй болох нь ойлгогдоно. Бид цэвэр агаараар амьсгалах тусам эрїїл саруул амьдрах болно. Ингэхийн тулд та єрєє тасалгаандаа гал гаргах, лаа асаах хэрэгтэй.

5. “Усны” мудра Ямар тохиолдолд хэрэглэх: Уушиг устсан, цэртсэн бол, эсвэл ходоодны шїїс ялгаруулалт ихэссэн їед хэрэглэнэ. Ер нь нус цэр ихсэх нь эрчим хїчний тєв цэгїїдийг дарагдуулдаг гэж дорнын гїн ухаанд їздэг. Мєн гэдэс дїїрэх, євдєх, элэгний євчний їед ч энэ мудраг хийдэг. Хийх арга: Баруун гарын чигчий хурууг нугалан эрхий хурууны суурьт хїргэнэ. Эрхий хуруугаараа чигчий хурууг дарсхийж єгнє. Зїїн гараараа баруун гараа барих ба тэгэхдээ зїїн гарын эрхий хуруу баруун гарын эрхий хурууг дарж байхаар барина. /зураг No5/ 6. “Нисч буй бадамлянхуа”

мудра Ямар тохиолдолд хэрэглэх: Эмэгтэйчїїдийн євчин болон цєс, ходоод, сав, бїдїїн гэдэсний євчний їед хэрэглэгддэг. Хийх ара: Хоёр гарынхаа эрхий хурууг нийлїїлнэ. Долоовор хуруунууд їзїїрээрээ нийлсэн шулуун байна. Мєн дунд хуруунууд ч єндгєєрєє нийлсэн байна. Харин чигчий болон ядам хуруунууд хоорондоо зєрсєн байх ёстой.

”Гэр бїл эрїїл амьдрал” холбоо утас: 318537

Ус нь хїний амьдралд агаарын нэгэн адил ашигтай, хэрэгтэй. Бидний амьдралын анхдагч орчин бол ус. Газар дэлхий дээр цэвэр усны нєєц маш хязгаарлагдмал тєдийгїй олон хїчин зїйлээс хамаарч багасч байгаа. Хїн амын хэрэглээнд усны чанар их чухал. Хїрэлцээ муутай, бохирдсон, тохиромж муутай, хадгалалтын хувьд чанарын болон эрїїл ахуйн шаардлага хангаагїй ус хїний эрїїл мэндэд аюултай. Бид усны эх булгаа цэвэр байлгахын тулд

ªºðòºº “ßäðàõ íü õîéðãîøèõîîñ õîë äýýð” ãýäãèéã áàéíãà ñàíóóë

11 ßðóó ñýòãýã÷

õ¿í õ¿ì¿¿æýõ¿é

Õ¿íèéã ãàäààä òºðõººð íü øèíæèæ áîëîõ óó? áàéíà ãýäãèéã ìýäò¿ãýé! Îäîî õ¿í ÿàæ èíýýæ áàéãààã àæèãëàÿ. Àìàà òàãëàæ èíýýäýã õ¿í

¿ðãýëæëýë (ò¿ð¿¿÷ íü 3-ð äóãààðò)

Àì

Àìíû òîì æèæãýýñ ìºí õ¿íèé àâõààëæ ñàìáàà, çîðèã òýâ÷ýýð øàëòãààëäàã. Àð÷ààã¿é, äîðîé, ¿ëáýãýð õ¿ì¿¿ñ æèæèãõýí àìòàé áàéäàã. ªºðèéí ìºí ÷àíàðàà íóóæ ÿâäàã “äóãòóéòàé õ¿íèéã” æèìèéñýí àìààð íü òàíüæ áîëíî. Ǻâ õýëáýðòýé, äóíä çýðãèéí õýìæýýíèé óðóóëòàé õ¿íòýé íºõºðëºâºë òà ò¿¿íèé ç¿ãýýñ øóäðàãà áóñ ¿éëäýëòýé ó÷ðàõã¿é. Á¿òýëã¿é äóðëàëóóä ýìýãòýé õ¿íèé äýýä óðóóë äýýð ¿ð÷ëýýñ ¿¿ñãýäýã. Ò¿¿í÷ëýí íºõºðòºº õóóðòàæ ÿâñàí ýìýãòýéí óðóóë äýýð èéì çóðààñ ãàðäàã. Õºãæèëòýé õºíãºí õ¿íèé óðóóëûí ºíöºã ºðãºãäñºí áàéäàã. Ãýõäýý òýä ìóó ýöýã ýõ, òààðóóõàí ýõíýð íºõºð þì. Õàðèí äîîø óíæñàí ìýò óðóóëòàé õ¿í õýäèéãýýð áóñäûã ºðºâäºõ, áóñäàä ºðºâä¿¿ëýõ äóðòàé ÷ ãýñýí ãýð á¿ëèéí òîãòâîðòîé ãèø¿¿í áîëäîã. Çóçààí, õýëáýð ä¿ðñã¿é óðóóëòàé õ¿ì¿¿ñ ãîëäóó õîâäîã, øóíàõàé, çàëõóó, þó ÷ õèéõ ÷àäâàðã¿é áàéäàã. ªðºâäºõ ñýòãýëã¿é õ¿íèéã äàðàâãàð äýýä óðóóëààð íü ìýäýæ áîëäîã. Ãýìò õýðýãòí¿¿ä äóíä èéì óðóóëòàí îëîí. Áýëãèéí ñóëðàë, õºðºëòòýé õ¿íèéã æèìèéñýí äîîä óðóóë íü èë÷èëæ ºãíº. Äýýä óðóóë íü äîîä óðóóëààñàà èë¿¿ ãàðñàí áîë øèéäýìãèé áóñ õ¿íèé øèíæ. Ýñðýãýýðýý áàéâàë òàíû ºìíº æèíõýíý õóâèà õè÷ýýã÷ çîãñîæ

è÷èìòãèé, áèåý õýò õÿíàæ ººðòºº õýòýðõèé ø¿¿ìæëýëòýé õàíääàã. È÷èìòãèé, õºíãºí õ¿í òîëãîéãîî ãýäèéëãýæ èíýýíý. ̺ðººäºìòãèé õ¿ì¿¿ñ èíýýõäýý òîëãîéãîî ãàðààðàà ò¿øäýã. Ñýòãýëèéí õºäºë㺺íòýé õ¿í ÷àíãà ÷àíãà èíýýäýã. Õýðýâ èíýýõýä õàìàð íü ¿ð÷èéäýã áîë õàâðûí òýíãýð øèã õóâèðàìòãàé õ¿í ãýæ îéëãîõîëä òàøààðàõã¿é.

×èõ

×èõíèé äýýä èðìýã õºìñºãíººñºº èë¿¿ ãàð÷ áàéâàë ìàø áàéí ñýòãýõ¿éòýé ãýñýí ¿ã. Õýðýâ õºìñºãòýé㺺 íýã ò¿âøèíä áàéâàë ñýòãýõ¿é äóíä çýðýã áàéãààã èëòãýíý. Õàðèí äîîð áàéâàë òýíýã õ¿íèé “ãýð÷èëãýý” þì. Òîì áîñîî ýñâýë äýëäýí ÷èõ õºãæìèéí àâúÿàñòàéã èëýðõèéëäýã. Áàñ øàð ¿ñòýé áîë èðýýä¿éí “Ìîöàðò” áàéæ ìàãàäã¿é. Æèæèãõýí, çóçààí ÷èõòýé õ¿íä õºãæìèéí àâúÿàñ áàéäàãã¿é. ̺í èéì ÷èõòýé õ¿í õóäàë÷ õóóðìàã, ºøºº õîíçîí ºâºðëºäºã. Åð íü çóçààí ÷èõòýé õ¿í á¿ä¿¿ëýã, õÿçãààðëàãäìàë îþóíòàé áàéäãèéã

àíõààðàõòóí. ×îíîí ÷èõòýé / äýýä òàëààðàà øîâõ/ õ¿í ãîëäóó õàðãèñ õýðöãèé àâèð ãàðãàäàã. ×èõíèé ãýäýñ èõ ó÷èðòàé. Ãýäýñ áàãàòàé ÷èõòí¿¿ä áóñäààñàà ýåëäýã, áîëîâñîí çàí õàðüöààãààðàà ÿëãàðäàã. Ãýõäýý øààðäëàãàòàé ¿åä òýä ãàí øèã õàòóó, òºìºð øèã áºõ áàéäàã. ×èõíèé ãýäýñ óðòñàõ òóñàì õ¿í óäààí àìüäàðäàã. Òèéì õ¿ì¿¿ñèéã äîðíî äàõèíû îðîíä ýðäýìòýí ìýðãýä ãýæ õ¿íäýëäýã. ×èõíèé õýâèéí ºí㺠áîë ÿãààí . ×èõ øàð þìóó õºõ òóÿàòàé áîë ºâ÷èí ýìãýãèéí øèíæ òýìäýã. ×èõ õè÷íýýí õàòóó áàéíà ýð¿¿ë ìýíä òº÷íººí ñàéí áàéíà.

Ýð¿¿

Õàòóóæèë òýâ÷ýýðòýé õ¿ì¿¿ñ òîì ýð¿¿òýé áàéäàã. Òèéìýýñ ÷ òýä áóñàäòàé çîâëîí ç¿äã¿¿ðýý õóâààëöàõ äóðã¿é. Õýðýâ òîì ýð¿¿ Êàðëñîíû õàìàðòàé õîñëîæ áàéâàë çºð¿¿ä, ãºæ¿¿ä, äóðààðàà çàíãèéí òîä èëðýë. ¯íýã øèã íàðèéí ýð¿¿òýé õ¿í þóíû ºìíº ººðèéí àøèã ñîíèðõëûã ýðõýìëýäýã. ßìàãò àþóë çàíàëòàé òóëãàðäàã õ¿ì¿¿ñèéí ýð¿¿ óðàãøàà ò¿ðñýí áàéäàã. Äàâõàð ýð¿¿òýé õ¿ì¿¿ñò îð÷èí òîéðíûõíû àíõààðàë õàëàìæ äóòàãääàã. Øîâõäóó ýð¿¿, æèìèéñýí óðóóë, øîíõîð õàìàð õîñëîæ áàéâàë õ¿í á¿õíèéã ñóðãàõ ãýæ îðîëääîã õýíõýã õ¿íèé òàíèõ òýìäýã. Õàðèí ýð¿¿í äýýðýý õîíõîðõîéòîé õ¿í

ñàëõè øèã òîãòâîðã¿é, ò¿¿íèé ÿìàð ¿éëäýë õèéõèéã òà õýçýý ÷ óðüä÷èëàí òààæ ÷àäàõã¿é. ªðãºí ìàãíàé ñàðóóë óõààí, çîõèîí áàéãóóëàõ õîâîð àâúÿàñûã ãýð÷èëäýã. Æèæèã äóõòàé õ¿í áóðõàí øàøèíä ñ¿ñýãëýäýãã¿é, àðèóí íàíäèí ø¿òýýíã¿é, ¸ñ

ñóðòàõóóíûã óìàðòñàí á à é õ íü ýëáýã. Õàâòãàé äóõ ñýòãýëèéí òýíõýýã¿é õ¿íèé øèíæ áîëíî. Õàðèí ãîðèì ñàõèñàí äóóëãàâàðòàé õ¿íèé äóõ äýýä õýñãýýðýý òîâãîð áàéõ íü îëîí. Ýíý á¿õíèé ýöýñò “Áóðõàí òýíãýð áèåèéã á¿òýýäãýýñ ñýòãýëèéã á¿òýýäýãã¿é. Õ¿í áîë ñàâ. Ǻâõºí ò¿¿íèéã þóãààð ä¿¿ðãýõ âý ãýäýã íü ÷óõàë þì” ãýñýí íýãýí ýðäýìòíèé ¿ãèéã çîðèóä õýëüå. ×îíîí ÷èõòýé àòëàà ñàéõàí ñýòãýëòýé, øàíòãàð õàìàðòàé áîëîâ÷ íàéäàæ áîëìîîð, æèæèãõýí õàð í¿äòýé ìºðò뺺 õî¸ð ¿ã õîëáîæ ÷àääàãã¿é õ¿í àëèéã òýð ãýõýâ. Òèéìýýñ õ¿íòýé òàíèëöàõäàà í¿äíýýñýý ãàäíà ñýòãýëäýý èòãýýðýé. ×.×îéñàìáà

º

º ã º ë â º ç 12 õ ý ë ¿ ¿ æ ¿ ¿ ì ¿ õ ªºðèé㺺 1. А л д а а г а а д а в а н т у у л ж с у р Цаг хугацаа буцаж ирэх биш, дэмий бїї єнгєрєє. Хийснээ сайтар хяна. Алдаан дээрээ бус, дахин давдахгїй байхад анхаар. Тїїнчлэн амьдралд шинэ эргэлт болсон зїйлээс ч гаргах їр дагавараар нь тунгааж сур. Жишээ нь чи нєхрєєсєє салсан бол амьдралынхаа 5 жилийг хэрэггїй амьтантай єнгєрєєснєє уучилж боломгїй алдаа гэж тооцож байгаа. Їїнийгээ єєрєєр дїгнэх гээд їзээч. Мэдээж чи багагїй туршлага суусан болохоор дараагийн байдал шал єєр болно. Одоо бол чи аливаа асуудал ямар їр дїн авчрахыг мэддэг болсон учир алдаагаа давтахгїйн тулд боломжтой бїхнийг хийнэ.

2. Бїгд муу байвал сайны тухай л бод Эргэн тойронд дайсагнал байгаа боловч эцэстээ тэр бїхнээс эерэг талыг олж болно. Хїлээцтэй хандвал та хэзээд ялагч байх болно.

3. Д а н с х є т є л ж б а й . Зїгээрч нэг данс биш, маргааш бїтэн сайнд, ирэх долоо хоногт, дараагийн сард юу хийхээ цэсэнд бичээд гїйцэтгэх хэмжээгээр нь хураангуйлж бай. Цэс гэдэг нь зєвхєн данс байх зорилготой биш учир хэд хэдэн цэстэй байх нь єєрийнхєє ємнє буруутай болохоос таныг аварна гэж сэтгэлзїйчид їздэг. Тиймээс нїдэнд байнга харагдахаар газруудад тєлєвлєсєн зїйлїїдээ жижиг хуудаснуудад бичээд наачих нь тун ашигтай.

4. Юун дээр чи цаг алддагаа шинж. Цагийг алдах ёсгїй. Жишээлэхэд ажлын цагаар найзтайгаа утсаар бїї чалч, харин дасгалын заал юмуу бассейнд тїїнийгээ аваачвал эрїїл мэндэд ч хэрэгтэй. Оройн хоолны дараа бїх гэрийнхнийхээ сав суулгыг угаах гэж ядаж байхын оронд одооноос эхлэн “хоол идсэн гартай хїн бїр ээлжилж угаана” гэсэн хїмїїжлийн шинэ хєтєлбєр дэвшїїллээ гээд орхиж сурах юм бол хагас жил ч хїрэхгїй хугацаанд

хєтєлбєр чинь хэрэгжсэн байх болно.

5. Ш и й д с э н э э хэрэгжїїл. Чи амтлаг зїйл идэхгїй байхаар шийдсэн бол идэхгїй л байх хэрэгтэй. Энэ бол хийрхлийн нэг удаагийн салхи биш, сайтар бодсон шийдвэр гэж єєртєє хэл. Тэгээд хїнсний лангууны дэргэдїїр нїд анин єнгєрєх бус дэргэд нь удаан зогсож энэ жигнэмгїїд чиний ходоодонд орохоороо ямар гээч муухай бодис болон хувирдгийг тодруулан бодох хэрэгтэй. Удаан зогсох тусам сайн ойлгох болно. “Та хїсч байна уу?” гэсэн худалдагчийн їгэнд “Зїгээр баярлалаа. Би амттаныг ойшоодоггїй юм” гэж хїйтнээр хариулаад гарч яв. Энэ дасгалыг 3-4 удаа давтаад та илэрхий амрах шиг болж бялуунууд хорхойн чинь хїргэхээ болино. Гол нь та єєрєєрєє бахархаж, хэлснээ хийдэг ховорхон хїмїїсийн нэг болж чадна. Хамгийн гол нь чи шийдсэнээ л хийх ёстой.

6. Є н є є д є р х и й ж б о л о х з ї й л и й г маргааш гэж бїї хуримтлуул. Амьдрал эгэл хэсгээс бїрддэг. Чамд уйтгартай мэт санагдах хийгдээгїй бяцхан зїйлсийг хуримтлуулахгїй байхыг хичээ. Тэднийг шуурхайлан хйгээд л бай. тэгвэл чи амралтын єдрєє тавтай єнгєрєєж, утсаар ажил ярихгїй, угаалга хийхгїй, харин ханьтайгаа орондоо хэвтэх завтай болно.

7. Ирээдїйнхээ тухай тєсєєлєлтэй бай. Зорилго нарийн байх тусам гїйцэтгэгдэх магадлал єндєр байдаг. Жишээлэхэд орой чи диван дээр хэвтээд энэ жил яавал англи хэл сураад бас жолоочын їнэмлэхтэй болох вэ гэж бодож байгаа нь сайн хэрэг. Гэхдээ чи хатуу шийдээд 11 сард ойролцоо байгаа авто сургуульд хандаж 12 сард суралцахаар тохиролцсон байх жишээтэй. Хїн нэгэнт тєлєвлєсєн зїйлээ хийх магадлал єндєр байдаг. Мєн тєрєхєд бэлдэх, машин

худалдаж авах, албан тушаал дэвших, бага насны мєрєєдлєє биелїїлэх зэрэг хугацаагаа багцаалдаг байх нь ашигтай.

8. З о р и л г о о б а г ц а л ж т о д о р х о й л . Чамд шаардагдах зїйл олон байж болно. Хуудас цаас аваад энэ насандаа амжуулахаар їнэхээр мєрєєддєг зїйлсээ “Миний зорилго” гэсэн гарчигтайгаар бич. Нэлээд хэдэн жижиг зорилго нийлээд ганц зорилго болж ч болох шїї дээ. Зорилгоо биелїїлж чадаагїй ч санаа зовох хэрэггїй, ямар ч байсан чи хийсэн шїї дээ. Юу ч хийгээгїй залхуу новштой адилхан байгаагїй учир. Амжуулаад ирэхийн цагт цааш єєр ихийг хиймээр санагдаж байнга урагшаа давшиж, амжилтандаа урамших болно.

9. Єєртєє хувийн єндєр тївшин тогтоо. Илїї сайн гэгдсэн жижиг зїйлсийг бїї орхи гэж єєртєє байнга ярьж бай. жижиг байтугай єчїїхэн зїйлийг ч бїї орхи. Дургїй гээд зїгээр байж байхын оронд ажил чинь таалагдахгїй байвал єєр газар оч. Єєрєє єєрийгєє хамгаалж, хїссэнээ хийж сур. Чиний нэг сайн нєхєр чинь “чиний энэ ажил хэнд хэрэгтэй юм бэ?” хэмээн чинйи ажлын тухай утгагїй зїйл ямагт хэлдэг байж болно. Энэ нь чамайг доромжилж байгаа бол “Їїнээс хойш ажлын тухай яриа хориотой” гэж хэлээд бїтэхгїй бол таг дуугїй болох хэрэгтэй. Тохирох няцаалт єгєх чадварыг сэтгэл зїйчид єєрийгєє хїндэтгэх ёс гэдэг юм. Энэ нь чиний хууль ёсны эрх бєгєєд жинхэнэ амжилт нь єндєр зэрэглэлийн хїнд л олдоно гэдгийг санаж яв.

10. Ажил їйлсээ эргэцїїлэн тунгаа. Дэмий бїї тэнэглэ. Долоо хэмжиж, нэг огтол гэсэн ардын цэцэн їг бий. Энэ їг хувцас авхаас эхлээд хадамд гарахад хїртэл хамаарна. Иймээс ямар нэг зїйлийг

хийхдээ урьдаар хэдэн асуулт єєртєє тавь.

- Хэрэв би їїнийг ганц єдєр ялгаад тавьчихвал маргааш ялгах хїсэл дахин тєрєх її?

- Їїнийг би хийсэн нєхцєлд дор хаяад юу авах вэ? Сайндаа юу авах вэ?

- Юу ч хийхгїй бол яах бол?

- чухам эцэстээ би юутай болох вэ? Тэр ч байтугай юу алдах бол гэх мэтчилэн байнга дїгнэлт хийж бай.

11. С а й х а н а м ь д р а х ы г х ї с в э л хєдєлгєєнтэй байж сур. Ажил чинь бїтэхгїй байвал єєр ажил ол. Чамайг єєр хаа нэгэн газар маш том амжилт хїлээж байж ч болох шїї дээ. Шинэ хархїїтэй ємнє нь учраа ололцоогїй бол тэр л биз, бусдаар дамжаад ч болов аятайхан боломж гарах байлгїй. Тиймхэн юманд шаналж суухийн оронд илїїдэл жиндээ санаа зовж аэробикаар хичээллэж эхэл.

12. Э р х э м л э х ц а г а а є д є р б ї р онцгойлон зааглаж бай. Їїний тулд ойрын їеийн тєлєвлєгєєгєє сайтар бод. Шинэ бїртгэл гаргаж, хийсэн зїйлээ тунгаан, хуучин заримыгаа дар, бїхнийг шїїн тунгаа.

Àæëàà äóóñòàë õèéõ íü þó ÷ õèéãýýã¿é óõààíòàéãààñ èë¿¿ àìæèëòàíä õ¿ðäýã (óõààíòàí íü ñóóò õ¿í áàéñàí ÷)

12 ßðóó ñýòãýã÷

ñýòãýëèéí áàéãàëü Õýíòýé ÷ ñóóõã¿é ãýæ ãýçãýý øèäýí íàìæèðäàâ÷ Õýâëèé äîîðõ ¿ð íü ÷àñõèéí ñî¸îëæ äýëãýðñýýð Óäàõã¿é ýýæ áîëñîí íóòãèéí àðèóí õºðñºí äýýð Óëààí áóóäàéí òàðèàëàí õàëèóðàí øóóãèæ äàâàëãààëíà àà.

1998 îí

Ëóâñàíäîðæèéí ªëçèéòºãñ Ìîääûí íàâ÷, ñàëõè, òýíãýð ã¿íèé àëñ “Ìîé”, “Äðóã”, “Çîíòèê” Òýíýìýë ¿ãñ, ýíý ìýò ãóíèã, ýíãýðèéí ãóðâàí óëèàñ Òýíãýð ìèíü! Òýâ÷ýýä ¿ëä÷èõìýýð ñàéõàí þì îð÷ëîíä ÿàñàí èõ âý Õóó÷èí àìüäðàëûí ¿¿äýíä øèâ øèíýýðýý çîãñîõ Õóâ õóóðàé óðóóë äýýð íîéòîí öàñ áóòðàõ Õóíäàãà äàðñ ðóó ºíãèéæ ãóíèã çîâëîíãîî ìàðòàõ Õóãàðñàí áàëûí õàðàíäààãààð á¿òýí õàðàíäàà çóðàõ Ñàëõèíä õîðìîé äýðâýõèéã ìýäýýã¿é þì øèã àëõàõ Ñàéõàí õ¿íèé í¿äíýýñ áóðõíû ãýãýýã ¿çýõ ¯¿ðýýð ñýð÷èõýýä þó ÷ áîäîëã¿é õýâòýõ ¯õìýýð ñàíàãäñàí ÷ ¿õýæ ÷àäàõã¿é áàéõ Õàâðûí áîðîî, ø¿ëýã. Àëñûí àëñ Õàà íýãòýý ãóéâñàí çàì Òýíýìýë áîäîë, ýíý ìýò õ¿ñýë. Ýýæ… Òýíãýð ìèíü Òýâ÷ýýä ¿ëä÷èõìýýð ñàéõàí þì îð÷ëîíä ÿàñàí èõ âý?

1997 îí

Ãóí-Ààæàâûí Àþóðçàíà

¯çýñãýëýíò õóí õ¿ç¿¿ãýý ñóíãàí äàëàâ÷àà õóìèõ øèã ¯¿ðãýëñýí ãîî ñàéõàí õ¿¿õýí ãàðàà äýðëýí óíòëàà. ¯äøèéí á¿ðèé ýðãýí òîéðîíä íü òóíàðàí ìýëòèéæ ¯ëãýðèéí õàÿëàãà øèã íàìóóõàí äîëãèî íºìºð뺺. Åð áóñûí ãîî ñàéõíûã àãøèí çóóð óðëàæ Åðòºíö àëòàí õóðìàà í¿äíèé ºìíº äýëãýíý ¿¿? ¯ë ìýäýã õºäëºõººñ ÷ àéæ, àìüñãàë äàðàí øèðòíýì ¯ñíèéõ íü àëòëàã cop, ìÿíäñàí íàìèðàà íü ýý! Ç¿¿äëýýä ë, ç¿¿äëýýä ë, àãøèí çóóð ìÿíãàí îíûã ¿äýâ ¿¿? Ç¿ðõíèé öîõèëò çîãñîæ, áè ãàíòèã õºøºº áîëîâ óó? Ç¿éðëýøã¿é õîëûí åðòºíöºä àéë÷ëààä èðñýí þì øèã Ç¿¿í áàðóóíû á¿õ þì øèâ øèíýõýí, íýí Öýâýãæàâûí Áàòáààòàð

Óðò ø¿ëãèéí òºãñãºë … Ãàíöààð öàéâàð íàâ÷ øºíèéí ã¿íä Ãàçàð õàéñàí äàëàéí áÿëçìàð øèã íèñíý. Æèðãýõ äóóíä íü áè ºðºâäºë äýðëýæ õºðâºíº Æèæèãõýí õ¿¿ ÿâààã¿é, ýíý ë õýâýýðýý õîðâîîä èðñýí ñàíàãäàíà Æèíõýíý íàìàð ÷ ÿã äàà Èíãýæ ë äóóñäàãñàí.

1991.10.12

Ýðäýíèéí ñàí Ñóáàøèäààñ Õàð óõààí àðãàä ìýðãýí áîëáîë èõ õ¿÷òýíèéã ÷ Õóóð÷ áîîë áîëãîí çàðàõàä åð õýö¿¿ã¿é. Õàí ãàðäè øóâóó äýìèé èõ õ¿÷òýé áîëîâ÷ Õóóðòàæ Âèøí¿¿ãèéí óíàëãà áîëñîí ¿ëãýð ìýò. Áààòàð áîëîîä, õ¿÷èí ÷àäàë èõ áîëîâ÷ Áàëìàä òýíýã áîëáîë äýìèé èõ ¿ë äýýøèëüþ¿ Áàÿí áîëîîä íýð æàðãàë õîòîë òºãñºâ÷ Áàòäàõûí õèøèãã¿é áîëâîë äàðóé áóóðàí îäúþó. ¯òýë ãýì ýðäýì õî¸ðûã îëîíõîîð ìýäýõ áîëîâ÷ ª÷¿¿õýí õîëüöñîíûã ñàéí óõààíò òàíèíà çà. ¯íýýíýýñ ñ¿¿ãèé íü á¿ãäýýð ñààí ÷àäàõ áîëîâ÷ ª÷¿¿õýí óñàíä õîëüñîí ñ¿¿ã, ãàíö ãàëóó ÿëãàõ ìýò.

ßðóó ñýòãýã÷

Î.Äàøáàëáàð

Ýíõ óëèðàë

Ð.×îéíîì Õ¿í òàíàà Áîð çvðõíèé ìèíü àëòàí óðàã áîëæ Áîäëûí õvéãýýð õîëáîîòîé òºðºõ Íàäààñ õîé÷èéí õví òàíàà Íàéðàã÷èéí ýðõýýð õýëýõ vã áàéíà. Àìüäðàõ ºäðvvä ÷èíü ÿìàð áàéõûã Àëñààñ áè çºãíºæ ÷àäàõãvé ÷ Ýãýë øvëýã÷èéí àìññàí çîâëîíãîîñ Ýðõáèø õàãàñ íü vëäýæ ìàãàäãvé. Íàñàíäàà ìèíèé vçýýãvé æàðãàëààð Íààäàí òîãëîõ àçòàé ÷ ãýëýý Óëèã áîëñîí ºíººõ ë ãà÷èãäàë Óëàí äîîðîîñ ÷èíü óðãàæ ìýäíý. Ãýðýë áàéâààñ, ñvväýð áàéäãèéí õóóëèàð Ãýíýõýí æàðãàâàë çîâæ áîëäîã äóóëèàð Ãýð ávë õèéãýýä ñýòãýëèéí óéòãàð Ãýòëýõ àðãàãvé òóëãàð÷ ÷ ìýäíý. Àòðûí öýöýã ìýò èäýð íàñàíä Àëòàí çºãèé ìýò ñàðõäàíä õºë÷ººä Àíõíû óíàëòûã ãýòëýõýä áýðõ Àéìøèãò ºäºð ÷ èðæ ìýäíý. Ñàðòàé íàðòàé ýíý õîðâîî äýýð Ñàðìàã÷èí áèø õví ãýãäýæ ÿâàõàä Ñàíàà çvväýíä ÷ áàãòàà íü vãvé Ñàéí ñààð ó÷ðàë àëèéã òýð ãýõ âý! Õîé÷èéí õví ÷è òýð ávõýíä Õîòîéëãvé áàò çîãñîîðîé! Äàéñíû äîâòîëãîîã ºíãºðººñºí öàéç øèã Äàðõàí áààòàð, ÷èéðýã áàéãààðàé, Õî¸ð áàéòóãàé õîðèí õºëòýé áàéëàà ÷, Õîðâîîä õví áväðýõ vå áàéäàã þì! Õîéíî íü õè÷ýýâýë äàëàâ÷ãvé ÷ ãýëýý Õîëõè ºíäºðò íèñýõ ºäºð áàéäàã þì! Óéëàí õàéëàí õàãàöàõ ºäºð áàéõàä Óÿðàí áàÿñàí ó÷ðàõ ºäºð áàéäàã þì ªí÷èí ãàíöààðàà ávðòèéõ ºäºð áàéõàä ªíºð îëóóëàà ávæèãëýõ ºäºð áàñ áèé! Îéð õàâèéíõàíäàà õàðààëãàõ ºäºð áàéõàä

Îð÷ëîí äàÿàð åðººëãºõ ºäºð èðäýã þì! Îð äýðýíä ¸îëîí õýâòýõ ºäºð áàéõàä

Ð.×îéíîì Àðõè Óðò ºäðèéí íàðàíä Óìäààí áîëîõãvé óìäààíûã, Óæèã õîëûí çàìä Õîîë áîëîõãvé èäýýã Óðüñàí çî÷èëñîí àéëóóä Óó! õýìýýí áàðèâ. Óðüäûí òàíèë íºõºä Óãæ ìýýì øèã øàõàâ. Øèìýí øèìýí ñóóõàä Øèìèéí èäýýíèé äýýæ, Øèëýí øèëýí óóõàä Øèðvví õàð àðõè. Øèæãýð çàëóó íàñíû ìààíü Øèéòãýë áîëîí òîõèîñîí, Øèëýí ëîíõîíä áºã뺺ñòýé Øèíãýí áèåòýé ÷ºòãºð. Ààãèé íü õýëýõ þì áîë Ãó÷èí íàéìàí ãðàäóñ, Ààøèéã íü õýëýõ þì áîë Ãó÷èí íàéìàí àëäàà.

Àíäóóõàí õýëýõ þì áîë Ãó÷èí íàéìàí íàñ, Àõèóõàí õýëýõ þì áîë Ãó÷èí íàéìàí võýë! Óóæ ýõëýõ öàãòàà áè õàìãèéí öýöýí. Óëàéæ õàëàõ våäýý áè õàìãèéí áàÿí. Óíòààä ñýðýõ öàãò ìºí㺠÷ vãvé, íºõºä ÷ vãvé,

Óõààí áèäýí õî¸ð áèå áèåýí îëîõãvé...

ÌÓÈÑ- ÔÝÑ- Öàã óóðûí 2-ð êóðñ Øàòàð÷èí îâîãò Ò¿äýâäàãâûí Çàãäðàã÷àà ̺ðººäºë õàéð Õàéðûí ç¿ðõíèé ìèíü çóðâàñ æèìýýð, íýãýí á¿ñã¿é àëõàæ õàðàãäàíà Õîëîîñ ñàðàâ÷èëæ áóé õ¿íä, á¿äýã áàäàãõàí ñ¿¿ìýëçýíý ßàñàí ÷ õîë õàðãóé âý äýý äóóñäàãã¿é ßìàð èõ õàéð âý äóíäàðøã¿é Òýð á¿ñã¿é äºõºæ ë ÿâàà þì áàéëã¿é Ò¿ã ò¿ã ãýýä ë ç¿ðõ öîõèëæ áàéíà Ë¿ã ë¿ã ãýýä ë ñóäàñ ëóãøèæ áàéíà Íàìàð áîëîîä ºâñ õàãäàðñàí ÷, ìèíèé õàéð ãàíäàõã¿é ýý Íàâ÷ øèã óíààä, ñàëõèíû õàÿëàãààð õèéñýõã¿é ýý ªâºë àéë÷ëààä öàñ óíàñàí ÷, ìèíèé õàéð äàðàãäàõã¿é ýý ªã뺺 íàð øèã ìàíäñàí ÷, îðîéí íàð øèã æàðãàõã¿é ýý Õàâàð èðýýä äýëõèé äýëýãíýñýí ÷, ìèíèé õàéð øèíýäýõã¿é ýý Õºëä¿¿ ìºñ õàéëàõ øèã ñýòãýë áóðóóëæ õóâèðàõã¿é ýý Çóí íààøëààä áîðîî øààãèñàí ÷, ìèíèé õàéð íîðîõã¿é ýý Çóëàé äýýð ñàð øèã õººðººä, õàéð ìèíü ìºíõºä áàäàìëàíà Àòãà óëààõàí ç¿ðõ ìèíü, áóëèãëàí áóëèãëàí äîãäëîæ áàéõàä Àëäóóðñàí õàéðûí ñýòãýë ìèíü, ñàíàí ñàíàí õ¿ëýýæ ñóóõàä Àìðàã ìèíü ÷è íàääàà, æààõàí ÷ ãýñýí äºõºæ áàéíà óó? Àëü ýñâýë á¿ð öààøààãàà, àëñëàí àëñëàí îäîæ áàéíà óó?

Õàâàð áîëæýý Îëíû ìàíëàéä äóóëàí àëõàõ ºäºð áàñ áèé! Ãàçðààñ áèåíèé íü çàãàñ ãýññýí îõèí óëèðàë Áóó òóëãóóëààä, áîð ãýðýý íýãævvëýýä Õàìðûí ºìí¿¿ð ãýçýã çàäðàõ øèã àíõèëëàà Áóðóóò áîëîí òóóãäàæ ãàðàõ ºäºð áàéõàä Áàðóóí ãîëûí ìºñ… øºíº òîðõèéí ìóëòàð÷ Çàëàãäàæ èðýõ õàðü îðíû ýë÷èí ìýò Áàéãàëü á¿ñã¿é ¿¿äýý ò¿ãæèõã¿é õîíîäîã Çàñãèéí òýðãýýð õvðãvvëæ èðýõ ºäºð áèé! áîëæýý Ýíý ó÷ðààñ ävv ìèíü, õvv ìèíü ÷è Õºëèéí ÷èìýý øèã ñýìõýí øèâðýõ áîðîîíä Ýëäýâò áàò, àæèðøãvé çîãñîõ õýðýãòýé. Õºðñ øîðîî íü íÿëõàð÷ áèå ñóë òàâèëàà Áväýðâýë áîñîæ àëäâàë îíîæ Àëü íàìðààð õ¿ëýýñýí ¿¿… íºãºº ë õóó÷èí Ávðýí òºãñ ÿëæ ÿâàõ õýðýãòýé! áîðîîíäîî Õàðèí, õýíèé õvv õýí ÷, òºðñºí íýã ºäºð Àõèí áàñ ãýíýäýæ ãàçðûí ºí㺠òóÿàðëàà áàéõàä Àìðàã áîëæýý… Òýíãýðýýñ ñýòãýë ð¿¿ Õàðèóä íü õýçýý õàà áîëîâ÷ võýõ íýãýí ºäºð õºð⺺ñºí çàéëøãvé! Ãàëèéäààñûí áèéáàà íü Yvíèé ó÷èð, íàäààñ õîéøèõ Õví òà Àÿíãûí ¿¿ëýíä öàõèëãààí õºãæèì øèã Yð ávòýýëòýé, çºâ æàðãàæ àìüäðààðàé! äóóðñëàà Óóë òàéãûí æèìñ ýðäýíèéí ÷óëóó øèã õ¿íäýð÷ Óñíààñ òóíãàëàã øóâóó ¿¿ðýý öýöãýýð ãî¸äîã áîëæýý Óðãàìàë íîãîî õ¿ðòýë åñºí ºí㺺ð ãýðýëòýæ Óðàí ñîëîíãûí òóÿà àãààðûí äàâõðààã áóäñàíààð Óòàé Òàâàí Áîãäûí àðèóí îðîí á¿ðýëäýæ Óãààñàí áóðõíû ñóðãààë àðâàí ç¿ãòýý äýëãýðýõ¿é Óñ öîðãîëîí ãîäãîíîæ, ëóñ áàÿðëàí á¿æèãëýýä Ãýðýëò õîðâîîãèéí óóäàìä ÷è áèä õî¸ðûí ó÷ðàõ ¿ã¿éã Óëàì ë õóðö ýðâýýõýé íü öàöðàí ãàëçóóð÷ Ãàãöõ¿¿ õàéðûí òýíãýð ë ìýäýõ õýðýã íèñýëäñýýð Óëèàñ æààõàí õóó÷èðìàãö þó áîëäãèéã îéëãîâ óó ººðèéí íàéç íºõºä áîëîí çàëóó÷óóäàà õºãæ¿¿ëýõ Óéëæ ÿãààðñàí õàöàðòàé çàëóó íîãîîí åðòºíö ¿éëñýä ãàð áèå îðîëöîí îþóíëèã ìýäýýëëèéã ò¿ãýýæ, çàâ Óðóóë íü íýðñ áîë÷èõñîí ë õýíòýé÷ ñóóõã¿é ÷ºëººí人 àæèë õèéõèéã õ¿ñâýë ÃÝÐÝÝÒ ÁÎÐËÓÓËÀÃ×ýý ãýäýã þì

Òà

ààð àæèëààðàé. Áîðëóóëàëòûíõàà 30%-èàð öàëèíæèíà óó

Õàÿã: Ä.Íàöàãäîðæèéí íýðýìæèò õîòûí òºâ Óëñûí á¿ðòãýëèéí äóãààð 1536 Ýðõëýã÷ Æ. Ëóâñàíäîðæ 99278174 luka_itgel@yahoo.com

íîìûí ñàí 8 òîîò Òóñ ñîíèíä íèéòëýãäñýí Ðåäàêòîð Æ. Áýãçñ¿ðýí 99861326 mcl-ub@magicnet.mn

Âýá: http://www.mcl.edu.mn/yaruusetgegch/ ìàòåðèàëûã, íèéòëýëèéí çîõèîã÷îîñ

Ñýòã¿¿ë÷ Á. ̺íõñî¸ë 99603113 such_soyoloo@chinggis.com Íîìûí ñàí áà ìýäýýëëèéí òåõíîëîãèéí çºâøººðºë àâ÷, “ßðóó ñýòãýã÷”-èéí Äèçàéíåð Á. Òºãºëäºð õîëáîî, Õîòûí íèéòèéí òºâ íîìûí íýðèéã äóðüäàí íèéòýä ò¿ãýýõèéã Ìåíåæåð À. Ï¿ðýâæàðãàë 99641355 purevee_0625@yahoo.com ñàí ýðõëýí ãàðãàâ “ßðóó ñýòãýã÷” êëóáûí ãèø¿¿ä Ñî¸ìáî ïðèíòèíã ÕÕÊ-ä õýâëýâ “Òýãýëã¿é ÿàõ âý, ÷àäíà ãýäýãòýý èòãýëòýé Õ¿íäýò ãèø¿¿í Ì. Óðàíìàíäàõ

áàéíà” ãýñýí õàíäëàãà íü ¿¿íèéãýý áàòëàõàä õýðýãòýé õ¿÷ ÷àäàë, ýâ ä¿é, ýíåðãèéã áèé áîëãîäîã. “Áè ¿¿íèéã õèéæ ÷àäíà” ãýäýãòýý èòãýñýí ¿åä áîäîë ñàíàà “¯¿íèéã ÿàæ õèéõ âý?”ãýäýã àñóóëòàä õàðèóëàõàä á¿õýëäýý ÷èãëýãääýã.