MAfestival 2017 - La Divina Commedia

04.08 – 13.08.2017

2

VOORWOORD Beste muziekliefhebber, U leest in deze brochure alles over het programma van MAfestival 2017. De dramaturgie voor onze 54e editie is geïnspireerd op een literair monument: Dante’s La Divina Commedia. De 100 canto’s in dit epische gedicht vormen het verslag van een denkbeeldige reis door de hel (Inferno), over de louteringsberg (Purgatorio), richting het paradijs (Paradiso). Van 4 tot 13 augustus pendelen we in een gevarieerde concertreeks tussen hemel en hel.

Gedreven internationale topartiesten, waaronder Cappella Mediterranea, Ensemble Correspondances, Vox Clamantis en Hofkapelle München vergezellen ons op deze muzikale pelgrimage. Met o.a. Sollazzo Ensemble, InAlto en Voces Suaves krijgt ook de nieuwste generatie een belangrijke plaats op de affiche.

Een aantal concerten, waaronder de Belgische première van de internationaal gelauwerde muziektheaterproductie Earth Diver, kaderen in het project GoneWest, de culturele herdenking van WOI door de Provincie West-Vlaanderen.

U ontdekt tijdens 10 gratis Fringe-concerten jong talent.

De Internationale Wedstrijd Musica Antiqua focust in 2017 op melodie-instrumenten. Afsluiten doen we – ondertussen traditiegetrouw - met Vélo Baroque, een fietstocht vol muzikaal avontuur.

Het MAfestival-team kijkt ernaar uit u deze zomer in Brugge te ontmoeten!

Tomas Bisschop Directeur MAfestival Brugge

NL K L A N K E N U I T E E N

A N D E RW E R E L D S E L D E R S

“Laat varen alle hoop, gij die hier binnentreedt!” Zo luidt het omineuze opschrift van de hellepoort in La Divina Commedia.

Moet ook de argeloze hedendaagse lezer die waarschuwing ter harte nemen? Het meesterwerk van Dante Alighieri (12651321) wordt vandaag niet voor niets geleverd met een duizeling­ wekkend notenapparaat. Gelukkig is er hoop voor onversaagde hellevaarders: wie zich overgeeft aan Dante’s briljante vertelkunst krijgt uitzicht op een van de schitterendste sterren aan het literaire firmament.

De Commedia, zoals het gedicht oorspronkelijk heette, is het relaas van een denkbeeldige reis door het hiernamaals. Dante treedt op als verteller én hoofdpersonage. In honderd canto’s doorkruist hij de hel (Inferno), de louteringsberg (Purgatorio) en het paradijs (Paradiso). Maar zijn magnum opus is veel meer dan een reisverslag. Het is ook een allegorie van de zoektocht naar spirituele loutering; een striemende aanklacht tegen een decadent Europa; een tijdloze reflectie op goed en kwaad; een kostbare diamant waarin het hele universum weerspiegeld lijkt. MAfestival 2017 treedt in Dante’s voetsporen voor een muzikale pelgrimage van de Hades naar de hemel.

Inferno Uit de duisternis van het Inferno stijgt alleen gejammer op. Het is de zang van de zondaars, die de gruwelijkste straffen ondergaan.

Geen wonder dat de hoeders van de onderwereld zwichten voor de zoetgevooisde Orpheus, wanneer die zijn geliefde Eurydice komt redden uit het dodenrijk. De mythische singer-­songwriter 5

kaapt een hoofdrol weg tijdens dit MAfestival, in iconische opera’s van Claudio Monteverdi en Marc-­Antoine Charpentier.

Het programma staat ook stil bij een pijnlijke metafoor die vandaag niet minder actueel is dan in de 14e eeuw: die van de oorlog als inferno. Dante’s geboortestad Firenze werd geteisterd door burgertwist en chaos. Zijn politieke engagement bekocht hij met een levenslange ballingschap. Ook componisten als Heinrich Schütz en John Jenkins maakten turbulente oorlogsjaren mee; William Lawes liet zelfs het leven op het slagveld.

Alleen postuum kan hun muziek de kanonnen doen zwijgen.

Cristóbal de Morales’ Missa L’homme armé is dan weer een van de mooiste polyfone missen waarin het eeuwenoude lied over de gewapende man doorklinkt.

Purgatorio In de bovengrondse regionen van La Divina Commedia speelt muziek een cruciale rol. Zo zingen berouwvolle zielen in elke omgang van het Purgatorio een gepaste hymne, antifoon of boete­ psalm. Precies die breekbare samenzang evoceert Charpentier in zijn Motet pour les trépassés: Plaintes des âmes du purgatoire. Ook Bernard Foccroulle liet zich door het Purgatorium inspireren tot nieuwe composities, als repliek op vroege monodieën van Jacopo Peri, Giulio Caccini en Luigi Rossi. In motetten en cantates van Heinrich Scheidemann, Andreas Hammerschmidt en andere componisten uit het 17e-eeuwse Duitsland richt de gelovige zich rechtstreeks tot God in een bede om genade. En ook Louis Andriessens … miserere… ademt de gedempte sfeer van de louteringsberg.

Paradiso Dante’s paradijs bestaat uit negen hemels, vernoemd naar de zon, de maan en de planeten. De lucht wordt er steeds ijler; de muziek almaar etherischer. Er zingen engelenkoren, en de harmonie der sferen doet haar werk. Hoe die laatste écht klinkt, ontdekken we in een lezing door Katrien Kolenberg, professor astrofysica met een specialisatie in sterrenmuziek.

Naarmate Dante zijn eindhalte nadert, neemt de symbolische en theologische rijkdom van de Commedia gestaag toe.

MAfestival 2017 zoomt in op twee figuren die het gedicht 6

omstralen als een krans van goddelijk licht. Ten eerste: de Maagd Maria, die wordt bezongen in Josquins Ave Maria, in het Stabat Mater van Giuseppe Jannacconi en in Pietro Gnocchi’s Ave Maris Stella. Ten tweede: de Messias zelf, wiens ultieme offer wordt uitgebeeld in Franz Liszts Via Crucis en in de Improperia van de Maltese componist Benigno Zerafa. Met Die Auferstehung und Himmelfahrt Jesu zorgt Carl Philipp Emanuel Bach voor een louterende apotheose van deze festivaleditie.

Sublieme liefde De illustere Beatrice begeleidt Dante van het aardse naar het hemelse paradijs. Hoewel de schrijver zijn geïdealiseerde geliefde amper tweemaal zag voor haar vroege dood, zou hij zijn hele oeuvre aan haar opdragen. In de Commedia wordt ze nu eens opgevoerd als een vrouw van vlees en bloed, dan weer als een symbool van spirituele wijsheid. Een gelijkaardige resonantie tussen de zinnelijke en geestelijke liefde kleurt De Allegorie van het Verlangen, een productie rond het Hooglied in de westerse en oosterse muziek. De hemelse liefde en haar helse kwellingen staan tot slot ook centraal in de hoofse troubadourkunst. Bertrand de Born, Arnaut Daniel en andere “orphische” minnezangers passeren de revue in Dante’s Commedia en mochten dan ook niet ontbreken op de festival­affiche.

Streven / sterven Wat wacht ons na de dood? Zal het “anderwerelds elders” – om Jeroen Brouwers te citeren – er echt uitzien zoals Dante ons zo virtuoos voorspiegelt? In afwachting van een sluitend antwoord kunnen we er hier en nu maar beter het beste van maken. Dat streven houdt de mens in beweging, eeuwig op zoek naar geluk en genade. Voor sommigen draait die queeste om spirituele, intellectuele of lichamelijke vervulling. Voor anderen – zoals de vluchtelingen die voet aan wal zetten in Europa – blijft ze een concrete realiteit. Het gedroomde paradijs en het gevreesde inferno liggen vaak dichter bij elkaar dan gehoopt. Maar als Dante ons vandaag één ding kan leren, is het wel dat we nooit mogen wanhopen - alle tekenen van het tegendeel ten spijt.

Katherina Lindekens 7

EN S O U N D S F R O M A N

O T H E RW O R L D LY E L S E W H E R E

“Abandon hope, all ye who enter here”, goes the ominous inscription on the hellgate in La Divina Commedia.

This masterpiece by Dante Alighieri (1265–1321) pictures a virtual journey through the hereafter. In hundred cantos, Dante travels through hell (Inferno), purgatory (Purgatorio), and paradise (Paradiso). MAfestival 2017 follows in his footsteps for a musical pilgrimage from Hades to heaven.

In our musical underworld, Orpheus claims centre stage.The story of the mythical singer-­songwriter resounds in iconic settings by Monteverdi and Charpentier. But the festival also focuses on the distressing metaphor of war as an inferno. Just like Dante in his own time, Heinrich Schütz, William Lawes and many other composers survived tumultuous war years. It is only posthumously that their music can silence the guns.

The Missa L’homme armé by Cristóbal de Morales is one of the most beautiful polyphonic masses echoing the age-old song of the armed man.

In purgatory, repentant souls beg for mercy. Their fragile hymns and penitential psalms inspired innumerable composers, from Charpentier and Scheidemann to Andriessen and Foccroulle. In the ethereal firmaments of paradise, angelic choirs chant, and the harmony of the spheres prevails.

What this harmony really sounds like will be demonstrated in a lecture

by Katrien Kolenberg, a professor of astrophysics specialising in the music of the stars.

The closer Dante gets to his ultimate destination, the more the symbolic and theological import of his magnum opus increases. MAfestival 2017 zooms in on two protagonists of La Divina Commedia who irradiate the poem like a diadem of divine light: the Virgin Mary, who is celebrated in Josquin’s Ave Maria; and the Messiah Himself, whose ultimate sacrifice is central to Liszt’s Via Crucis.

The magnificent Auferstehung und Himmel­fahrt Jesu by Carl Philipp Emanuel Bach is a fitting apotheosis to this festival edition.

The illustrious Beatrice accompanies Dante on his journey from mortal to celestial paradise. Sometimes his idealised lover is presented as a fleshand-blood female, at other times as a symbol of divine wisdom. A comparable resonance between carnal and spiritual love fuels The Allegory of Desire, a programme focusing on the Song of Songs in Eastern and Western traditions. Celestial love and its hellish torments, finally, feature prominently in the courtly troubadour repertoire: Bertrand de Born, Arnaut Daniel, and other “orpheic” minnesingers who pass before our eyes in Dante’s Commedia, should not be absent on the festival programme.

What awaits us after death? Will the “otherworldly elsewhere” ( Jeroen Brouwers’ term) resemble what Dante forestalls? Pending a conclusive answer, we’d better make the best of it in the here and now. This mission keeps man in motion, in eternal pursuit of joy and mercy. For some, the quest revolves around spiritual, intellectual or corporeal development. For others – like the refugees who land in Europe – it remains a life and death reality. The dreamt-of paradise and the dreaded inferno are often much closer than we want. But if Dante can teach us one thing these days, then it is that we should never despair – in spite of all warnings.

Katherina Lindekens

8

FR S O N O R I T É S D ’ U N A I L L E U R S D’OU TRE-MONDE

“Abandonnez toute espérance, vous qui entrez ici !” Telle est l’inquiétante inscription de la porte des Enfers dans La Divine Comédie. Le chef-d’œuvre de Dante Alighieri (1265–1321) narre un voyage imaginaire dans l’au-delà.

En cent chants, Dante sillonne l’enfer (Inferno), le purgatoire (Purgatorio) et le paradis (Paradiso). Le MAfestival 2017 lui emboîte le pas pour un pèlerinage musical des enfers au ciel.

Orphée souffle la vedette de notre royaume des ombres musical.

On entendra l’histoire de ce poète et chanteur mythique dans les versions emblématiques de Monteverdi et Charpentier. Mais le festival s’intéressera aussi à la guerre, douloureuse métaphore de l’enfer. À l’instar de Dante, Heinrich Schütz, William Lawes et de nombreux autres compositeurs ont vécu de turbulentes années de guerre. Leur musique ne peut faire taire les canons qu’à titre posthume.

Au purgatoire, les âmes repentantes implorent la grâce. Leurs fragiles hymnes et psaumes de pénitence ont fasciné d’innombrables compositeurs, de Charpentier et Scheidemann à Andriessen et Foccroulle. Dans les cieux ténus du paradis, les anges chantent en chœur et l’harmonie des sphères fait son œuvre. Nous découvrirons les véritables sonorités de cette dernière notamment lors d’une conférence de Katrien Kolenberg, professeur d’astrophysique spécialiste de la musique des étoiles.

La richesse symbolique et théologique de son magnum opus ne cesse d’augmenter au fur et à mesure que Dante approche de son but ultime.

Le MAfestival 2017 se concentrera sur deux personnages qui nimbent le poème d’un halo de lumière divine : la Vierge Marie, glorifiée dans l'Ave Maria de Josquin ; et le Messie en personne, dont l’ultime sacrifice occupe une place prépondérante dans Via Crucis de Liszt. Avec Die Auferstehung

und Himmelfahrt Jesu, Carl Philipp Emanuel Bach signe une magistrale apothéose à cette édition du festival.

L’illustre Beatrice accompagne Dante du paradis terrestre au paradis céleste. Cette maîtresse idéalisée est présentée tantôt comme une femme de chair et de sang, tantôt comme un symbole de la sagesse divine. Une semblable résonance entre amour sensuel et spirituel colorera L’Allégorie du Désir, un programme articulé autour du Cantique des cantiques dans la musique orientale et occidentale. Enfin, l’amour divin et ses tourments infernaux sont également au cœur de l’art courtois des troubadours. Bertrand de Born, Arnaut Daniel et d’autres ménestrels “orphiques” défilent dans La Comédie de Dante, et figureront donc eux aussi à l’affiche du festival.

Qu’est-ce qui nous attend après la mort ? “L’ailleurs d’outre-monde” – pour citer Jeroen Brouwers – sera-t-il tel que Dante nous le dépeint ? Dans l’attente d’une réponse définitive, nous ne pouvons qu’en faire le meilleur ici et maintenant. C’est cette aspiration qui fait avancer l’homme, éternellement à la recherche de bonheur et de miséricorde. Pour certains, cette quête tourne autour de l’épanouissement spirituel, intellectuel ou physique. Pour d’autres – comme les réfugiés qui mettent pied à terre en Europe –, elle reste une réalité concrète. Le paradis rêvé et l’enfer redouté sont souvent plus proches l’un de l’autre qu’on ne l’escompte. Mais s’il est une chose que Dante peut nous enseigner aujourd’hui, c’est bien qu’il ne faut jamais désespérer – en dépit de tous les avertissements.

Katherina Lindekens

9

PROGRAMMAOVERZICHT Canto I VR

04.08

Canto II ZA

05.08

Canto III ZA

05.08

Monteverdi’s Orfeo – Muziek en woord voorbij de dood Cappella Mediterranea & Choeur de Chambre de Namur - Leonardo García Alarcón

12

20u00

La Casa del Diavolo – B’Rock in het duivelshuis B’Rock Orchestra

15

22u15

Consort Fantasies – William Lawes & John Jenkins Hathor Consort – Romina Lischka

17

20u00

WAR & PEACE – MAfestival in Lissewege Canto IV ZO

06.08

Canto V ZO

06.08

Canto VI ZO

06.08

Canto VII MA

07.08

Canto VIII MA

07.08

Canto IX DI

08.08

Canto X DI

08.08

Canto XI WO

09.08

Canto XII WO

09.08

Canto XIII DO

10.08

11u30

Ode an die Freude – Een klinkende Beethovenfries Rembrandt Frerichs Trio

20

14u30

L’Homme Armé – Polyfonie uit de tijd van Karel V Ensemble Plus Ultra

21

Allegorie van het Verlangen – Het Hooglied tussen Oost en West Zefiro Torna, Vocalconsort Berlin & Ghalia Benali

23

Death and Beyond – Soundscape van het hiernamaals Voces Suaves

25

Conversations avec Dieu – Motetten en cantates uit het 17e-eeuwse Duitsland Le Concert Étranger – Itay Jedlin

26

Jury Jam – Telemann & co Johan Huys – Jan De Winne – Dorothee Oberlinger – Xenia Löffler – Enrico Onofri – Marco Testori – Mieneke van der Velden

29

20u00

Orphée aux Enfers – Charpentier & Purcell Ensemble Correspondances – Sébastien Daucé

30

11u30

Purgatorio – Nieuw licht op de vroegbarok InAlto & Bernard Foccroulle

33

Finale – Internationale Wedstrijd Musica Antiqua voor blokfluit, traverso, barokhobo, barokviool, barokcello & viola da gamba

34

Cosmic Sounds – Sterrenmuziek Katrien Kolenberg

37

17u00

11u30

20u00

11u30

18u00

11u30

Canto XIV DO

10.08

Canto XV VR

11.08

Canto XVI VR

11.08

Canto XVII VR

11.08

Canto XVIII

20u00

(Fallen) Angels – Mediterrane polyfonie uit de 18e eeuw Ghislieri Choir & Consort – Giulio Prandi

39

11u30

Dante’s Troubadours – De kunst van het luisteren Sollazzo Ensemble

41

20u00

Earth Diver – Crisis en essentie Muziektheater Transparant, ChorWerk Ruhr & B'Rock

42

22u30

Via Crucis – De kruisweg volgens Liszt Vox Clamantis & Jean-Claude Pennetier

45

Die Auferstehung – De verrijzenis volgens C.P.E. Bach Vocalconsort Berlin, Hofkapelle München - Rüdiger Lotter

47

ZA

12.08

20u00

ZO

13.08

10u00 Vélo Baroque – Muzikale fietstocht door Brugge & 10u45 en het Ommeland

ZO 06.08 11u00 + ZA + 12.08 MA – VR

07.08 – 11.08

Beiaardconcert Frank Deleu

14u30 Gratis Fringe-concerten – Ontdek jong talent! & 16u00

48 50 51

WO 02.08 – WO – 09.08

Internationale Wedstrijd Musica Antiqua 2017

52

MA – VR

07.08 – 11.08

Kindermuziekvakantie i.s.m. Musica

55

VR

04.08

10u00 ­– 17u00

Zomercursus Davidsfonds Academie

56

VR

11.08

10u00 – 16u30

Cursus i.s.m. Amarant

57

Dit jaar wordt de festivallezing uitzonderlijk vervangen door een podcast.

Daarin nemen dramaturge Katherina Lindekens en radiomaakster Els Aerts u mee op pelgrimage van de onderwereld naar het paradijs.

U komt alles te weten over La Divina Commedia en hoort echo’s van Dante’s meesterwerk in de wereld van nu.

Iedereen kan de podcast beluisteren, voor en tijdens het festival.

Meer info: www.mafestival.be.

GoneWest is de artistieke herdenking van de oorlogs­jaren 19141918 in West-Vlaanderen. Zonder nog levende getuigen maakt het verleden de overgang naar een geheugen dat uit steen, inkt en papier bestaat. GoneWest her-denkt het herdenken, met respect voor de grote en kleine verhalen. Van militairen en burgers.

MAfestival Brugge programmeert in 2017 verschillende concerten in het kader van GoneWest.

GoneWest, de culturele herdenking van WO I door de Provincie West-Vlaanderen. Meer info op www.gonewest.be

12

© Jean-Baptiste Millot

© Stefan Schweiger

VR 04.08.2017 — 20u00

ZA 05.08.2017 — 22u15

MONTEVERDI’S ORFEO

CONSORT FANTASIES

Cappella Mediterranea & Choeur de Chambre de Namur o.l.v. Leonardo García Alarcón – p.12

Hathor Consort o.l.v. Romina Lischka – p.17

Muziek en woord voorbij de dood

William Lawes & John Jenkins

© Pierre Combier

© Jochen Tack

MA 07.08.2017 — 20u00

VR 11.08.2017 — 20u00

CONVERSATIONS AVEC DIEU

EARTH DIVER

Motetten en cantates uit het 17e-eeuwse Duitsland

Crisis en essentie Muziektheater Transparant, ChorWerk Ruhr & B’Rock – p.42

Le Concert Étranger o.l.v. Itay Jedlin – p.26

© Arne Naert VR 11.08.2017 — 22u15

VR 11.08.2017 — vanaf 10u00

VIA CRUCIS

CURSUS “MUZIEK IN OORLOGSTIJD”

De kruisweg volgens Liszt Vox Clamantis & Jean-Claude Pennetier – p.45

i.s.m. Amarant – p.57

13

CANTO I

VR / FR / VE 04.08.2017 20u00

MONTEVERDI’S ORFEO

Muziek en woord voorbij de dood

Cappella Mediterranea FR Choeur de Chambre de Namur BE Leonardo García Alarcón AR — muzikale leiding Valerio Contaldo IT — Orfeo Mariana Flores AR — Euridice, La Musica Giuseppina Bridelli IT — La Messaggera Anna Reinhold FR — Proserpina, Ninfa, La Speranza

Concertgebouw, Concertzaal € 48 – 36 – 20 Een coproductie met Concertgebouw Brugge Tussen 18u00 en 20u00 wijdt Klara een live-uitzending aan het MAfestival vanuit de Kamermuziekzaal.

Vrij toegankelijk voor publiek.

Davidsfonds Academie koppelt een zomercursus aan dit openingsconcert.

Zie p.56

Konstantin Wolff DE — Plutone Salvo Vitale IT — Caronte Alessandro Giangrande IT — Pastore Carlo Vistoli IT — Pastore Nicholas Scott UK — Pastore Matteo Bellotto IT — Pastore

NL Dat Orpheus werd verkozen tot posterboy van de vroege opera, is geen toeval. De mythische dichter-­ zanger belichaamt de essentie van dit ontluikende genre: de transcendente kracht van poëzie en muziek. In zijn iconische Orfeo (1607) verklankt Claudio Monteverdi hoe Orpheus zelfs de hoeders van de Hades ontroert met zijn stem en lier. Hij mag zijn geliefde Eurydice redden uit het dodenrijk, op voorwaarde dat hij onderweg niet naar haar omkijkt.

De afloop laat zich raden, al krijgt deze favola in musica alsnog een happy end: Orpheus wordt opgenomen in de hemel, waar Eurydice schittert aan het firmament. Dit onverwoestbare verhaal over leven en dood, verlangen en herinnering kan zich geen betere vertolkers wensen dan Leonardo García Alarcón en de zijnen.

EN Monteverdi’s iconic opera articulates Orpheus’ attempts to soothe the keepers of Hades with his voice and his lyre. He is allowed to release his beloved Eurydice from the realm of the dead, on the one condition that he does not turn around to look at her. Leonardo García Alarcón and his musicians are the fitting performers for this story about life and death, longing and recollection.

FR L’opéra emblématique de Monteverdi met en musique

l’émotion qu’Orphée fait naître chez les gardiens de l’Enfer avec sa voix et sa lyre. Il est alors autorisé à sauver sa bienaimée Eurydice du royaume des morts à la condition de ne pas se retourner en chemin pour la regarder. Cette histoire de vie et de mort, de désir et de souvenir ne pouvait souhaiter meilleurs interprètes que Leonardo García Alarcón et ses musiciens.

14

Leonardo García Alarcón

O Muses! O profound inclination, help me!

O memory, which recorded what I saw, Here will be shown what there is noble in you.

Inferno II

© Jean-Baptiste Millot

Through me you go into the city of weeping; Through me you go into eternal pain; Through me you go among the lost people.

No room for hope, when you enter this place.

Inferno III

B'Rock

Š Myriam Devriendt

16

CANTO II

ZA / SA / SA 05.08.2017 20u00

LA CASA DEL DIAVOLO B’Rock in het duivelshuis B’Rock Orchestra BE

Concertgebouw, Concertzaal € 35 – 28 – 20 19u00 Inleiding door Elise Simoens in het Concertgebouw

NL “Het centrum van de aarde breekt open en braakt vlammen. Uit de vulkaan komen geesten en furiën tevoorschijn, die Don Juan ketenen. Wanhopig wordt hij samen met alle monsters ingeslikt.” Zo beschreef choreograaf Gasparo Angiolini het einde van Glucks ballet Don Juan uit 1761. Tien jaar later parafraseerde Boccherini deze infernale scène in zijn symfonie “La Casa del Diavolo”. Met dit bezoek aan het huis van de duivel treedt B’Rock in Dante’s voetsporen.

Na de Sturm und Drang van Haydns symfonie “La Passione” wacht het strijkkwartet …miserere… van Louis Andriessen: een instrumentale boetepsalm in de gedempte sfeer van de louteringsberg. Aan de horizon schittert Mozarts paradijselijke Symfonie No. 33, met een glansrol voor een vroege versie van het Jupitermotief.

EN In this production, the B’Rock musicians follow in Dante’s

footsteps. Their hell visit in Boccherini’s symphony “La Casa del Diavolo” resonates with the Sturm und Drang in Haydn’s symphony “La Passione”, while the string quartet …miserere… by Louis Andriessen conjures up the restrained ambiance of the Purgatorio. In the distance glitters Mozart’s angelic Symphony No. 33.

FR Les musiciens de B’Rock marchent sur les pas de Dante.

Leur visite de l’enfer dans la symphonie “La Casa del Diavolo” de Boccherini fait écho au Sturm und Drang de la symphonie “La Passione” de Haydn. Le quatuor à cordes …miserere… de Louis Andriessen convoque l’atmosphère feutrée du Purgatorio. À l’horizon scintille la paradisiaque Symphonie No. 33 de Mozart.

17

But tell me, if you know, what will become Of those citizens of the divided city; Will there be one just man? And tell me why It has been troubled by so much dissension.

Inferno VI

Hathor Consort

Š Stefan Schweiger

18

CANTO III

ZA / SA / SA 05.08.2017 22u15

CONSORT FANTASIES

William Lawes & John Jenkins Hathor Consort BE Romina Lischka AU — muzikale leiding

Sint-Godelieveabdij € 17

NL Op papier lijken William Lawes en John Jenkins wel water en vuur. Terwijl de eerste zich ontpopte tot beeldenstormer van het consortrepertoire, was de tweede eerder een traditionalist. Lawes stierf op zijn 43e in de Engelse burgeroorlog; Jenkins werd dubbel zo oud en maakte het leeuwendeel van de tumultueuze 17e eeuw mee. En toch… Dit duo deelt een lyrische gave, een anachronistische voorliefde voor de fantasy en een zintuig voor tonale organisatie. Lawes’ sets voor vijf of zes gamba’s en orgel lappen alle regels aan hun laars en scheppen een verbluffend universum met trekjes van Monteverdi’s expressieve madrigalen.

Jenkins inspireerde zich voor zijn melancholische pavans dan weer op vroege helden als William Byrd.

Een dubbelportret door het Hathor Consort.

EN On paper, William Lawes and John Jenkins seemed like oil

and water. While the first asserted himself as the iconoclast of the 17th century consort repertoire, the second remained a traditionalist all his life. Yet, the duo shares a gift for lyricism and an unfailing sense of tonal organisation. A double portrait by the Hathor Consort.

FR Sur le papier, William Lawes et John Jenkins semblent être

l’eau et le feu. Alors que le premier s’est posé en iconoclaste du répertoire pour consort au 17e siècle, le second fut plutôt traditionnel. Ce duo partage pourtant un don lyrique et un sens infaillible de la structure tonale. Un double portrait par le Hathor Consort.

19

MAFESTIVAL IN LISSEWEGE

WAR & PEACE ZO / SU / DI

06.08.2017

’s Middags kan u lunchen in de tuin van Kunstencentrum ’t Vaartje. Vooraf reserveren is noodzakelijk – € 25 Met de steun van Toerisme Brugge Met dank aan Nomad Concept & Kunstencentrum ‘t Vaartje

CANTO IV

ZO / SU / DI 06.08.2017 11u30

ODE AN DIE FREUDE

Een klinkende Beethovenfries Rembrandt Frerichs Trio NL Benjamin Glorieux BE — cello Sylvain Rifflet FR — saxofoon & klarinet

Schuur Ter Doest, Lissewege € 17

NL Een bijzondere inspiratiebron voor dit MAfestival was Gustav Klimts Beethovenfries. Dit kamerbrede werk uit 1901, geschilderd voor de 14e tentoonstelling van de Wiener Secession, verzinnebeeldt de menselijke zoektocht naar geluk in een turbulente wereld.

Zwevende zielen overwinnen een reeks vijandige krachten, om uiteindelijk – dankzij de kunsten – een paradijselijke staat van menselijke solidariteit te bereiken. Klimts schilderij is een commentaar op de negende symfonie van Beethoven, en eindigt met een visuele reminiscentie aan Schillers Ode an die Freude.

Jazzpianist en componist Rembrandt Frerichs bewees eerder al van vele muzikale markten thuis te zijn.

Samen met zijn ensemble exploreert hij de Europese hymne en haar hedendaagse context.

EN Gustav Klimt’s Beethoven Frieze represents the human

yearning for happiness in a tempestuous world. The wallto-wall painting is a commentary on Beethoven’s ninth symphony, ending in a reminiscence of Schiller’s Ode an die Freude. Together with his ensemble, jazz pianist Rembrandt Frerichs explores the European anthem and its present-day context.

FR La Frise Beethoven de Gustav Klimt symbolise la quête

humaine du bonheur dans un monde de turbulences.

Cette fresque, qui occupe une pièce entière, propose un commentaire de la neuvième symphonie de Beethoven, qui se termine par une réminiscence de l’Ode an die Freude de Schiller. Le pianiste jazz Rembrandt Frerichs explore en compagnie de son ensemble l’hymne européen dans son contexte actuel.

22

CANTO V

ZO / SU / DI 06.08.2017 14u30

L’HOMME ARMÉ

Polyfonie uit de tijd van Karel V Ensemble Plus Ultra UK

Kerk Lissewege € 20 – 17

NL Karel V (1500-1558) was een van Europa’s meest opmerkelijke leiders. Als koning van Spanje, landsheer van de Nederlanden en keizer van het Heilig Roomse Rijk had hij zijn motto niet gestolen: “Plus ultra” gaat terug op Dante’s Inferno en betekent “steeds verder”. Maar keizer Karel was niet alleen politiek onverzadigbaar. Ook op cultureel vlak legde hij de lat hoog. Zijn hofkapel werd bevolkt door de beste musici van het moment, onder wie Josquin des Prez, Orlandus Lassus en Fernando de las Infantas. Het Ensemble Plus Ultra plaatst deze componisten naast Cristóbal de Morales, een tijdgenoot van Karel V. Morales’ somptueuze Missa L’ homme armé is een van de mooiste polyfone missen waarin het eeuwenoude chanson over de gewapende man doorklinkt.

EN The emperor Charles always set the bar high, on both a

political and a cultural level: his court chapel boasted the best musicians of his times, including Josquin des Prez, Orlandus Lassus, and Fernando de las Infantas. The Ensemble Plus Ultra juxtaposes work by these composers with the sumptuous Missa L’homme armé by Cristóbal de Morales, an exact contemporary of the emperor.

FR L’empereur Charles Quint a placé la barre très haut – au

niveau politique et culturel. La chapelle de sa cour était ainsi peuplée des meilleurs musiciens du moment, parmi lesquels Josquin des Prez, Roland de Lassus et Fernando de las Infantas. L’Ensemble Plus Ultra place l’œuvre de ces compositeurs en regard de la somptueuse Missa L’homme armé de Cristóbal de Morales, exact contemporain de l’empereur.

Ensemble Plus Ultra

23

And one of them, as if sent from heaven, Shouted in a singing voice, three times, Veni Sponsa de Libano, and the rest after him.

Purgatorio XXX

Ghalia Benali

Š Sebastian Bolesch

24

CANTO VI

ZO / SU / DI 06.08.2017 17u00

ALLEGORIE VAN HET VERLANGEN Het Hooglied tussen Oost en West Zefiro Torna BE Vocalconsort Berlin DE Ghalia Benali TN

Kerk Lissewege € 24 – 20

NL “Uw ogen baden in melk”, “Uw borsten zijn als een tweeling jonge reeën” – met dit soort verzen zorgt het Bijbelse Hooglied al eeuwenlang voor rode oortjes. Aan het woord zijn een verlangende bruid en bruidegom die zowel concreet als allegorisch kunnen worden gelezen. Hun begeerte werd vereeuwigd door talloze componisten, van Machaut en Monteverdi tot Johann Christoph Bach.

Zefiro Torna en Vocalconsort Berlin schrijven een nieuwe muziekgeschiedenis van het Hooglied; de Tunesische Ghalia Benali doorweeft dit repertoire met traditionele en moderne Arabische liederen over verlangen en nostalgie. Zo benaderen oud en nieuw, oost en west elkaar in deze succesproductie.

EN Zefiro Torna and Vocalconsort Berlin revisit the musical

history of the Song of Songs, focusing on works by De Machaut, Monteverdi, J.C. Bach and many others.

Tunisian singer-performer Ghalia Benali infuses this sensual repertoire with Arabic songs of longing and nostalgia. This success production interweaves the old and the new, the East and the West.

FR Zefiro Torna et Vocalconsort Berlin écrivent une nouvelle

histoire musicale du Cantique des cantiques avec des œuvres de Machaut, Monteverdi, J.C. Bach et bien d’autres.

Ghalia Benali entremêle à ce répertoire sensuel des mélodies arabes sur le désir et la nostalgie. Ainsi, l’ancien et la nouveauté, l’Orient et l’Occident s’enchevêtrent dans cette production réussie.

25

The impression made on me by what I heard Was precisely that effect which is usual When we hear people singing to an organ, And only now and then understand the words.

Purgatorio IX

Voces Suaves 26

CANTO VII

MA / MO / LU 07.08.2017 11u30

DEATH AND BEYOND

Soundscape van het hiernamaals Voces Suaves CH

Sint-Annakerk € 17

NL Wat wacht ons na de dood? De centrale vraag uit La Divina Commedia krijgt universele allures tijdens het festivaldebuut van Voces Suaves. Deze jonge meesters van het Italiaanse madrigaal navigeren door een polyfone soundscape van Dante’s hiernamaals. Zo evoceren Luzzasco Luzzaschi en Pietro Vinci de ijle jammerklachten uit het Inferno in schrijnende madrigalen. Tijdgenoten laten visioenen van het Laatste Oordeel resoneren met de helse kwellingen van de liefde. In Gesualdo’s Sacrae Cantiones smeken breekbare zielen om loutering en genade. Aan het eind van de rit worden hun gebeden verhoord: zowel Monteverdi’s angelieke Missa in illo tempore als Joanne Metcalfs hedendaagse echo’s uit het Paradiso gooien de hemelpoorten wijd open.

EN What awaits us after death? The question which is central

in La Divina Commedia assumes universal dimensions in the festival debut of Voces Suaves. These young masters of the Italian madrigal navigate through a polyphonic soundscape of Dante’s hereafter. In the footsteps of Monteverdi, Gesualdo, Luzzaschi and many others, they take us from hell to heaven.

FR Qu’est-ce qui nous attend après la mort ? La question

au cœur de La Divina Commedia prend des allures universelles pour les débuts de Voces Suaves à l’affiche du festival. Ces jeunes virtuoses du madrigal italien naviguent dans le paysage sonore polyphonique de l’audelà de Dante. Dans le sillage de Monteverdi, Gesualdo, Luzzaschi et bien d’autres, ils nous guident de l’enfer au paradis.

27

CANTO VIII

MA / MO / LU 07.08.2017 20u00

CONVERSATIONS AVEC DIEU Motetten en cantates uit het 17e-eeuwse Duitsland Le Concert Étranger FR Itay Jedlin IL — muzikale leiding Jean-Luc Ho FR — orgel

NL Spreken tot God moet wel de meest directe geloofs­­uiting zijn. Dat muziek kan helpen om die 19u00 Interview met connectie te maken, blijkt uit het weelderige vocale Itay Jedlin door Stefan repertoire van smeekbeden en dankbetuigingen Grondelaers in het Sintaan de almachtige. In het vroegbarokke Duitsland Leocollege schreven componisten als Heinrich Scheidemann, Andreas Hammerschmidt en Nikolaus Bruhns magnetiserende werken waarin een ik-figuur zich rechtstreeks wendt tot God – nu eens vol vertrouwen, dan weer uit wanhoop of diepe twijfel.

Niet toevallig gaat het vaak om zettingen van de psalmteksten, waarin ook de zielen uit Dante’s Commedia hun heil zoeken op weg naar het paradijs.

Het beloftevolle ensemble Le Concert Étranger wisselt 17e-eeuwse motetten en cantates af met gloedvolle orgelkoralen uit dezelfde periode.

Sint-Gilliskerk € 27 – 23 – 16

EN In the early German baroque era, composers like Heinrich Scheidemann, Andreas Hammerschmidt and Nikolaus Bruhns wrote motets and cantatas in which an individual turns to God. The auspicious ensemble Le Concert Étranger confronts this purifying repertoire with radiant organ chorales from the same period.

FR Dans l’Allemagne des débuts du baroque, les compositeurs Heinrich Scheidemann, Andreas Hammerschmidt et Nikolaus Bruhns, entre autres, écrivent des motets et des cantates dans lesquels un narrateur s’adresse directement à Dieu. Le prometteur ensemble Le Concert Étranger agrémente ce répertoire raffiné de fougueux chorals pour orgue de la même époque.

28

And meanwhile, there came across the hillside, A little ahead of us, people who were singing A Miserere, verse by verse in turn.

Purgatorio V

Itay Jedlin

Š Pierre Combier

Jan De Winne

Xenia Lรถffler

Enrico Onofri

Mieneke van der Velden

Marco Testori

Dorothee Oberlinger

Johan Huys

O glorious stars, O light which is filled with Immense power, from which I acknowledge All my genius, whatever it may be.

Paradiso XXII

CANTO IX

DI / TU / MA 08.08.2017 11u30

JURY JAM

Telemann & co

Dorothee Oberlinger DE — blokfluit Jan De Winne BE — traverso Xenia Löffler DE — hobo Enrico Onofri IT — viool

Concertgebouw, Kamermuziekzaal € 17

Marco Testori IT — cello Mieneke van der Velden NL — viola da gamba Johan Huys BE — klavecimbel

NL Een primeur op het MAfestival: voor één middag ruilen de juryleden van de Internationale Wedstrijd Musica Antiqua hun zitjes in voor het podium.

Johan Huys, Jan De Winne, Xenia Löffler, Dorothee Oberlinger, Enrico Onofri, Marco Testori en Mieneke van der Velden treden in wisselende formaties voor het voetlicht. Bij hun repertoirekeuze laten ze zich leiden door de keizer van de kamermuziek: Georg Philipp Telemann. Met instrumentale juweeltjes als het Kwartet in a voor blokfluit, hobo, viool en continuo, of de Parijse kwartetten voor traverso, viool, gamba en continuo biedt zijn oeuvre een schatkist aan materiaal voor deze verrassende muzikale ontmoeting.

EN A premiere for the MAfestival: for one morning only, the

members of the jury of the International Competition Musica Antiqua trade places with the contestants. Johan Huys, Jan De Winne, Xenia Löffler, Dorothee Oberlinger, Enrico Onofri, Marco Testori, and Mieneke van der Velden go on stage in different line-ups, paying tribute to the emperor of chamber music: G. P. Telemann.

FR Une première ce MAfestival : le temps d'un matin, les

membres du jury du Concours International Musica Antiqua troquent leur fauteuil pour la scène. Johan Huys, Jan De Winne, Xenia Löffler, Dorothee Oberlinger, Enrico Onofri, Marco Testori et Mieneke van der Velden se produiront en diverses formations. Leur programme rendra hommage à l’empereur de la musique de chambre: G. P. Telemann.

31

Now treat his coming as acceptable: He looks for liberty, which is so loved, As he knows who gives up his life for her.

Purgatorio I

Sébastien Daucé

© Josep Molina

32

CANTO X

DI / TU/ MA 08.08.2017 20u00

ORPHÉE AUX ENFERS Charpentier & Purcell

Ensemble Correspondances FR Sébastien Daucé FR — muzikale leiding David Tricou FR — Orphée

Sint-Jakobskerk € 30 – 24 – 16 19u00 Interview met Sébastien Daucé door Albert Edelman in de Orgelzaal, Stedelijk Conservatorium Brugge

NL Is het een pastorale, een cantate of een kameropera?

La descente d’Orphée aux enfers (1686) van Marc-Antoine Charpentier laat zich moeilijk categoriseren. Zelfs het libretto kreeg een open einde: vlak voor zijn exit uit de onderwereld twijfelt Orpheus of hij zich zal kunnen bedwingen, waarna de schimmen en furiën hem en Eurydice smeken voorgoed bij hen te blijven. De partituur – een verleidelijke cocktail van Franse transparantie en Italiaanse expressie – is het ensemble Correspondances op het lijf geschreven. Met Charpentiers bedwelmende Motet pour les trépassés: Plaintes des âmes du purgatoire en fragmenten uit Henry Purcells Cecilia-ode Welcome to All the Pleasures klimmen Sébastien Daucé en zijn musici via de louteringsberg naar de hemel.

EN La descente d’Orphée aux enfers (1686) by Marc-Antoine

Charpentier fits the ensemble Correspondances like a glove: in this seductive chamber opera, transparency and expression go hand in hand. Charpentier’s Motet pour les trépassés and fragments from Purcell’s Cecilia ode Welcome to All the Pleasures take the musicians from purgatory to paradise.

FR La descente d’Orphée aux enfers (1686) de Marc-Antoine

Charpentier est écrit sur mesure pour l’ensemble Correspondances : ce ravissant opéra de chambre mêle également transparence et expression. Avec le Motet pour les trépassés de Charpentier et des extraits de Welcome to All the Pleasures, l’ode à sainte Cécile de Purcell, les musiciens grimperont au ciel en passant par le purgatoire.

InAlto

Š Cici Olsson

Look at me well! I am indeed Beatrice.

How were you able to climb the mountain?

Did you not know that men are happy here?

Purgatorio XXX

34

CANTO XI

WO / WE / ME 09.08.2017 11u30

PURGATORIO

Nieuw licht op de vroegbarok

InAlto FR Lambert Colson BE — artistieke leiding Alice Foccroulle BE — sopraan

Sint-Gilliskerk € 17

Nikolay Borchev DE — bariton Bernard Foccroulle BE — orgel

NL Cornettist Lambert Colson en zijn ensemble InAlto ensceneren een ontmoeting tussen twee titanen van de Italiaanse poëzie: Dante en Petrarca. Het werk van deze dichters leverde leverde creatieve brandstof aan meerdere muzikale ontdekkingsreizigers van de vroegbarok. De mono­dieën van Jacopo Peri, Giulio Caccini en andere tijdgenoten van Monteverdi waren emotionele rollercoasters op teksten over de kracht van de liefde, de nietigheid van het leven en de dwalingen van de ziel. Die laatste inspireerden ook de Belgische organist en componist Bernard Foccroulle. Hij laat zich gidsen door de zielen uit Dante’s Purgatorio, die hun zonden uitzweten tijdens hun klim naar het paradijs. Foccroulles nieuwe werken hullen zich samen met hun 17e-eeuwse voorgangers in de warme gloed van stemmen, orgel, cornetti en trombones.

EN Cornetto player Lambert Colson and his ensemble InAlto

stage an encounter between the two titans of Italian poetry: Dante and Petrarca. The work of these poets fuelled the music of Jacopo Peri, Giulio Caccini and other contemporaries of Monteverdi. Expressive baroque monodies embark on a dialogue with new material by Bernard Foccroulle, inspired by Dante’s Purgatorio.

FR Le cornettiste Lambert Colson et son ensemble InAlto

mettront en scène la rencontre de deux géants de la poésie italienne, Dante et Pétrarque, dont l’œuvre a amplement inspiré Jacopo Peri, Giulio Caccini et d’autres contemporains de Monteverdi. Les monodies baroques expressives dialoguent avec la nouvelle œuvre de Bernard Foccroulle, inspirée par ll Purgatorio de Dante.

35

CANTO XII

WO / WE / ME 09.08.2017 18u00

FINALE

Internationale Wedstrijd Musica Antiqua voor blokfluit, traverso, barokhobo, barokviool, barokcello & viola da gamba Onder begeleiding van BachPlus & Bart Naessens Presentatie door Katelijne Boon

Concertgebouw, Concertzaal € 20 De proclamatie vindt plaats omstreeks 23u00. Het publiek wordt uitgenodigd om achteraf het glas te heffen op de laureaten.

NL Op de slotdag van de Internationale Wedstrijd Musica Antiqua 2017 nemen de finalisten het tegen elkaar op. De jonge musici gaan aan de slag met fragmenten uit Une nuit à Monte-Carlo, een compositie van de Belg Karel Goeyvaerts (1923 – 1993).

Tijdens dit Telemann-jaar kunnen ook de concerto’s van deze Duitse barokcomponist niet ontbreken op het programma.

EN On the final day of the International Competition

Musica Antiqua 2017, the finalists challenge each other.

The young musicians interpret excerpts from Une nuit à Monte-Carlo, a composition of the Belgian Karel Goeyvaerts (1923-1993). In this Telemann year, concertos by the German baroque composer are an indispensable part of the programme.

FR Le jour de clôture du Concours International Musica

Antiqua 2017, les finalistes s’affronteront sur scène. Les jeunes musiciens s’attaqueront à des extraits d’Une nuit à Monte-Carlo, une œuvre du Belge Karel Goeyvaerts (1923-1993). Et en cette année Telemann, les concerti de ce compositeur baroque allemand figureront bien sûr au programme.

Meer info over de Internationale Wedstrijd Musica Antiqua 2017 op p.52 36

WO / WE / ME

09.08.2017 18u00

37

So I was without a tear or a sigh Before the singing of those whose notes always Follow the notes of the eternal spheres.

Purgatorio, Canto XXX

38

Š Katrien Kolenberg

CANTO XIII

DO / TH / JE 10.08.2017 11u30

COSMIC SOUNDS Sterrenmuziek Katrien Kolenberg BE

Concertgebouw, Kamermuziekzaal € 10 In het Nederlands

NL Van oudsher spreekt de nachtelijke sterrenhemel tot de verbeelding. De meest diverse culturen op onze planeet zijn verenigd in hun fascinatie voor kosmische fenomenen. Iedereen kent wel een lied over de zon, de maan en de sterren. Maar wist u ook dat het universum zelf vol geluiden zit? De sterren galmen als reusachtige gongs, elk met hun eigen, unieke geluid. Samen vormen ze een kosmisch orkest. Die “harmonie der sferen” is het bijzondere studieobject van Katrien Kolenberg, professor astrofysica aan de Universiteit Antwerpen en onderzoeker aan de KULeuven en aan Harvard. In haar belevingswereld zijn kunst en wetenschap onlosmakelijk verbonden.

Met behulp van haar cello en van eigen illustraties legt ze uit hoe we kunnen “luisteren” naar de sterren, en wat die ons te vertellen hebben. Een lezing als een ruimtereis, van de mens naar de sterren en terug.

39

Giulio Prandi

© Akomi

And that love which first came down to her Singing ‘Ave Maria, gratia plena’, Spread his wings out before her now.

Paradiso XXXII

40

CANTO XIV

DO / TH / JE 10.08.2017 20u00

(FALLEN) ANGELS

Mediterrane polyfonie uit de 18e eeuw Ghislieri Choir & Consort IT Giulio Prandi IT — muzikale leiding

Sint-Jakobskerk € 27 – 23 – 16 19u00 Interview met Giulio Prandi door Annemarie Peeters in de Orgelzaal, Stedelijk Conservatorium Brugge Ghislieri Choir & Consort is the resident ensemble at the historical Collegio Ghislieri of Pavia, Italy, and is supported by the City of Pavia.

NL In het boek Openbaring staan goed en kwaad lijnrecht tegenover elkaar. Een stralende vrouw geeft het leven aan de Messias, terwijl Satan als een zevenkoppige draak op de loer ligt. Er breekt een hemeloorlog uit, waarin de aartsengel Michaël zegeviert over de duivel. Geïnspireerd door dit verhaal wijdt het Ghislieri Choir & Consort een programma aan rebellie, berouw en verlossing. Het gezelschap ontsluiert enkele late polyfone parels uit het 18e-eeuwse Lissabon, Brescia, Rome en Malta.

Perez’ Mottetto in festo Sancti Michaelis Archangeli, Zerafa’s Improperia en Jannacconi’s bewerking van Pergolesi’s Stabat Mater: het zijn sacrale werken van de meest theatrale soort. Dat alleen berouw de zondaar finaal kan redden, is te horen in Jommelli’s meesterlijke Miserere.

EN Inspired by the Book of Revelation, the Ghislieri Choir &

Consort devotes a programme to good and bad, to rebellion and redemption. The ensemble unveils a number of late polyphonic pearls from the 18th century. Perez’ Mottetto in festo Sancti Michaelis Archangeli, Zerafa’s Improperia, and Jannacconi’s adaptation of Pergolesi’s Stabat Mater: all sacred works of a most theatrical nature.

FR Inspiré par le livre de L’Apocalypse, le Ghislieri Choir &

Consort consacre un programme au bien et au mal, à la rébellion et la rédemption. L’ensemble dévoile quelques joyaux polyphoniques tardifs du XVIIIe siècle : Mottetto in festo Sancti Michaelis Archangeli de Perez, Improperia de Zerafa et un arrangement du Stabat Mater de Pergolèse par Jannacconi – autant d’œuvres sacrées des plus théâtrales.

41

I am Arnaut, who weep and sing as I go; Thoughtful now, I see my past folly, And I see with joy the day I hope for ahead.

Purgatorio XXVI

Sollazzo Ensemble

Š Martin Chiang

CANTO XV

VR / FR / VE 11.08.2017 11u30

DANTE’S TROUBADOURS De kunst van het luisteren Sollazzo Ensemble CH Anna Danilevskaia RU — muzikale leiding

Sint-Annakerk € 17

NL In La Divina Commedia passeren meerdere troubadours de revue – van Bertrand de Born en Arnaut Daniel tot Giraut de Bornelh. Hoewel niet al die middeleeuwse “Orphei” een plekje in het paradijs veroverden, hadden ze bij Dante duidelijk een streepje voor. In een poëtisch traktaat eerde hij ook Raimon Vidal de Bezaudun, die de kunst van de luisteraar even gesofisticeerd vond als die van de uitvoerder. Terecht: het is haast bedwelmend om te meanderen door Provençaalse troubadoursstrofen vol rijmspelletjes en verfijnde variaties; om te zwelgen in een liefde die zó verfijnd en zó verschroeiend is dat ze je boven jezelf doet uitstijgen. De jonge beloften van het Sollazzo Ensemble traceren de invloed van het Occitaanse troubadoursrepertoire op Dante en het trecentomadrigaal.

EN In La Divina Commedia, a number of troubadours pass

before our eyes. While not all these medieval “Orphei” eventually made it to heaven, they obviously were in Dante’s good books. The promising young talents of the Sollazzo Ensemble explore the impact of the Occitan troubadour repertoire on Dante and the Trecento madrigal.

FR Plusieurs troubadours défilent dans La Divina

Commedia. Si ces “Orphée” médiévaux n’ont pas tous réussi à s’emparer d’une place au paradis, ils avaient manifestement les faveurs de Dante. Les jeunes talents prometteurs du Sollazzo Ensemble explorent l’influence du répertoire des troubadours occitans sur Dante et sur le madrigal du trecento.

43

CANTO XVI

VR / FR / VE 11.08.2017 20u00

EARTH DIVER

Crisis en essentie

Muziektheater Transparant BE — productie Wouter Van Looy BE — concept & regie Paul Verrept BE — tekst Wim Catrysse BE — film

Concertgebouw, scene € 27 19u00 Interview met Wouter Van Looy door Christine Dysers in het Concertgebouw

Een productie van Muziektheater Transparant en ChorWerk Ruhr voor de Ruhrtriënnale In coproductie met MAfestival Brugge, Klarafestival, Opera Days Rotterdam, B’Rock en Escautville Met de steun van het Vlaams Audiovisueel Fonds

Phil Minton UK — vocalist Florian Helgath DE — muzikale leiding ChorWerk Ruhr DE — vocaal ensemble B'Rock BE — ensemble

NL Hoe gaan we om met een wereldcrisis? Muziek­theater Transparant stelt de vraag in Earth Diver, aangevuurd door twee spraakmakende filosofen. Volgens Peter Sloterdijk moeten we ons leven veranderen, zonder te wachten op een God. Slavoj Žižek herkent dan weer een rouwproces in onze reactie op de crisis: van ontkenning en woede tot aanvaarding. Ook het 17e-eeuwse Duitsland was in crisis. Tegen een decor van pest en oorlog beloofde de muziek van Heinrich Schütz troost en onsterfelijkheid. Hier klinkt ze in contrapunt met nieuw werk van Nikolaus Brass en een tekst van Paul Verrept. Intussen daalt een film van Wim Catrysse af in de schachten van het Russische Barentsburg. Hoewel de mijnactiviteit in deze buitenpost allang niet meer rendeert, blijft men er delven – steeds dieper, de uitputting nabij.

EN How do we cope with a world crisis? That is the question

Muziektheater Transparant addresses in Earth Diver. The music of Heinrich Schütz once promised comfort and immortality against the backdrop of pestilence and war.

In this production, Schütz is contrasted with new work by Nikolaus Brass, and a text by Paul Verrept. A film by Wim Catrysse simultaneously descends into the mineshafts of Barentsburg.

FR Comment aborder une crise mondiale ? Telle est la question

que pose Muziektheater Transparant dans Earth Diver. Sur fond de peste et de guerre, la musique de Heinrich Schütz promettait consolation et immortalité. Elle résonne ici en contrepoint d’une nouvelle œuvre de Nikolaus Brass et d’un texte de Paul Verrept, tandis qu’un film de Wim Catrysse nous plonge dans les puits de mine de Barentsburg.

44

Earth Diver

Š Jochen Tack

Half way along the road we have to go, I found myself obscured in a great forest, Bewildered, and I knew I had lost the way.

Inferno I

45

Anyone who laments that we must die And go to live above, has not in view The refreshment that is poured out on us here.

Paradiso XIV

Vox Clamantis 46

CANTO XVII

VR / FR / VE 11.08.2017 22u15

VIA CRUCIS

De kruisweg volgens Liszt Vox Clamantis EE Jean-Claude Pennetier FR — historische piano Jaan-Eik Tulve EE — muzikale leiding

Sint-Jakobskerk € 20

NL De kruisdood van de Messias is een van de grootste paradoxen van het christendom. Vooral in het licht van Jezus’ verrijzenis krijgt het kruis zoveel betekenis: als summum van vernedering én verheerlijking symboliseert het de hel en de hemel tegelijk. Een van de meest aangrijpende versies van het passieverhaal is Franz Liszts Via Crucis (1878-9) voor gemengd koor, vocale solisten en orgel of piano. In dit late werk balt Liszt de hele muziekgeschiedenis samen, van gregoriaanse hymnen en lutherse koralen tot klanken die zelfs zijn eigen tijd ver vooruit waren. Het Estse ensemble Vox Clamantis – lieveling van Arvo Pärt – dialogeert met pianist Jean-Claude Pennetier.

Daarbij staat Liszts verstilde kruisweg naast andere werken van zijn hand, geïnspireerd op de liturgie van de Goede Week.

EN With his Via Crucis (1878-9), Franz Liszt wrote one of

the most poignant versions of the Passion. In this serene work, he condenses the complete history of music, from Gregorian hymns and Lutheran chorales to a sound world which was well ahead of his own time. The Estonian choir Vox Clamantis – pet ensemble of Arvo Pärt – interacts with pianist Jean-Claude Pennetier.

FR Avec son Via Crucis (1878-1879), Franz Liszt a écrit l’une

des versions les plus saisissantes du récit de la Passion.

Dans cette œuvre sereine, il condense toute l’histoire de la musique, des hymnes grégoriens et des chorals luthériens aux sonorités qui paraissent même en avance sur son temps.

L’ensemble estonien Vox Clamantis – favori d’Arvo Pärt – dialogue avec le pianiste Jean-Claude Pennetier.

47

In you there is mercy, in you there is pity, In you magnificence, in you there is Whatever goodness there ever was in creatures.

Paradiso XXXIII

Hofkapelle MĂźnchen

Š schneiderphotography

CANTO XVIII

ZA / SA /SA 12.08.2017 20u00

DIE AUFERSTEHUNG

De verrijzenis volgens C.P.E. Bach

Vocalconsort Berlin DE Hofkapelle München DE Rüdiger Lotter DE — muzikale leiding

Concertgebouw, Concertzaal € 42 – 34 – 20 19u00 Inleiding door Elise Simoens in het Concertgebouw Een coproductie met Concertgebouw Brugge

Laura Incko DE — sopraan Daniel Johanssen AU — tenor Stephan Genz DE — bariton

NL Je moet van goeden huize zijn om het verhaal van Christus’ verrijzenis en hemelvaart overtuigend te vertellen in volle verlichtingstijd. Precies dat deden Carl Philipp Emanuel Bach en zijn librettist Karl Wilhelm Ramler in Die Auferstehung und Himmelfahrt Jesu (1778). Hun lyrische oratorium is een intieme meditatie op Jezus’ deugden en het mysterie van zijn verrijzenis. Zelf noemde C.P.E. Bach Die Auferstehung terecht een van zijn absolute meesterwerken. De instrumentale delen, de rijkgeschakeerde aria’s, de expressieve recitatieven en imposante koren: stuk voor stuk blinken ze uit in originaliteit en verfijning. Hofkapelle München en Vocalconsort Berlin bundelen hun krachten in deze louterende apotheose van MAfestival 2017.

EN Carl Philipp Emanuel Bach’s Auferstehung und Himmelfahrt Jesu (1778) is an intimate meditation on the virtues of Christ and the mysteries of his ascension. The composer rightfully regarded this lyrical oratorio as one of his masterpieces. The Vocalconsort Berlin teams up with the Hofkapelle München in this redeeming apotheosis of the MAfestival 2017.

FR Die Auferstehung und Himmelfahrt Jesu (1778) de Carl

Philipp Emanuel Bach est une méditation intime sur les vertus du Christ et le mystère de sa résurrection. Le compositeur comptait lui-même cet oratorio lyrique au nombre de ses chefs-d’œuvre. La Hofkapelle München et le Vocalconsort Berlin allient leurs forces dans cette apothéose salvatrice du MAfestival 2017.

49

ZO / SU / DI 13.08.2017 10u00 & 10u45

VÉLO BAROQUE

50

© Mario Leko

Start en aankomst: Concertgebouw Brugge Dagpas: € 25 Kinderen onder 12 jaar gratis Lunch: € 10 – aangeboden door kasteel Ryckevelde Met de steun van Toerisme Brugge, Westtoer / Brugse Ommeland. i.s.m. de stad Damme

NL Jaarlijks combineert Vélo Baroque oude muziek met een fietstocht door het Brugse Ommeland.

Ditmaal wordt een parcours van 30 km richting Sijsele verkend. Laat u verrassen door avontuurlijke concerten op unieke locaties! Het volledige programma vindt u vanaf 1 mei op www.vélobaroque.be.

NIEUW! U kan starten om 10u00 of 10u45; daarna vult u zelf uw dag in. Zo wordt grote drukte op het parcours vermeden. U maakt uw keuze bij de aankoop van uw ticket. Het aantal plaatsen per aanvangsuur is beperkt, boek dus snel!

EN Vélo Baroque combines early music with a bicycle tour

through the Bruges Woodland and Wetland. Be surprised by adventurous concerts at unique locations!

The complete programme can be found on www.vélobaroque.be from May 1st.

NEW! You can start at 10u00 or 10u45; the rest of the day is yours. You make your choice when purchasing your ticket. The number of tickets per shift is limited, so book soon!

FR Vélo Baroque allie musique ancienne et balade à vélo dans

l’ Arrière-Pays de Bruges. Laissez-vous surprendre par des concerts audacieux dans des lieux uniques !

Retrouvez la programmation complète sur www.vélobaroque.be à partir du 1er mai.

NOUVEAU ! Vous pouvez partir à 10h00 ou 10h45 puis composer vous-même votre journée, évitant ainsi la cohue sur l’itinéraire.

Faites votre choix à l’achat de votre billet. Le nombre de places par heure de départ est limité, réservez donc sans tarder !

51

ZO / SU / DI 06.08.2017

BEIAARDCONCERTEN

ZA / SA /SA 12.08.2017

Frank Deleu BE

Telkens om 11u00

NL Afscheidnemend stadsbeiaardier Frank Deleu wijdt twee concerten aan het festivalthema La Divina Commedia. Op zondag 6 augustus speelt hij repertoire van componisten in oorlogstijd; op zaterdag 12 augustus hoort u Dowlands luitmuziek en songs van Purcell op de Brugse beiaard.

EN Parting town carillonneur Frank Deleu devotes two

concerts to the festival theme La Divina Commedia. On Sunday August 6th, he plays repertoire by wartime composers; on Saturday August 12th, we are treated to lute tunes by Dowland and to songs by Purcell on the Bruges bells.

FR Pour ses adieux, le carillonneur de la ville Frank Deleu

consacrera deux concerts au thème du festival, La Divina Commedia. Le dimanche 6 août, il jouera le répertoire des compositeurs en temps de guerre ; le dimanche 12 août, vous entendrez la musique pour luth de Dowland et des songs de Purcell jouées sur le carillon de Bruges.

52

MA / MO / LU 07.08.2017 Provinciaal Hof

FRINGE

Ontdek jong talent!

DI / TU / MA 08.08.2017

Onze-Lieve-­Vrouwvan-Blindekenskapel

WO / WE / ME 09.08.2017 Ryelandtzaal

DO / TH / JE 10.08.2017

Onze-Lieve-­VrouwTer-Potterie

VR / FR / VE 11.08.2017

Sint-Godelieveadbij Telkens om 14:30 & 16:00 Gratis toegang i.s.m. Festival Oude Muziek Utrecht

NL Van maandag tot vrijdag biedt MAfestival Brugge tien jonge ensembles een podium tijdens de Fringeconcerten. Jonge professionals krijgen de kans om zich voor te stellen aan een internationaal publiek op verschillende historische locaties in de binnenstad.

EN From Monday till Friday, MAfestival Brugge offers ten

young ensembles a stage during the Fringe concert series.

Young professionals get the opportunity to present themselves to an international audience on different historical locations in the city centre.

FR Du lundi au vendredi, MAfestival Brugge offrira à dix

jeunes ensembles une scène dans le cadre des concerts Fringe. De jeunes professionnels auront ainsi la possibilité de se produire devant un public international dans divers sites historiques du centre-ville.

Met dank aan Klop Orgels en Klavecimbels

53

WO / WE / ME 02.08.2017 – WO / WE / ME 09.08.2017

INTERNATIONALE WEDSTRIJD MUSICA ANTIQUA 2017

voor blokfluit, traverso, barokhobo, barokviool, barokcello & viola da gamba

NL De Internationale Wedstrijden Musica Antiqua hebben wereldwijd een uitstekende reputatie i.s.m. Outhere en liggen mee aan de basis van de carrière van & Stedelijk talrijke baroksolisten. De wedstrijd richt zich tot Conservatorium Brugge jonge, hoogopgeleide muzikanten uit binnen- en buitenland. In 2017 staan melodie-instrumenten Jury: centraal. De kandidaten worden beoordeeld door een Johan Huys BE BE internationale jury die bestaat uit gerenommeerde Jan De Winne solisten en muziekpedagogen. Georg Philipp Xenia Löffler DE Dorothee Oberlinger DE Telemann, die in 250 jaar geleden overleed, krijgt een Enrico Onofri IT centrale rol in het programma van de kandidaten.

Marco Testori IT De deelnemerslijst en de planning van de Mieneke van preselectie vindt u vanaf 1 augustus terug op der Velden NL www.mafestival.be Provinciaal Hof Gratis toegang

EN The International Competitions Musica Antiqua have an

excellent reputation worldwide and have been important stepping stones in the career of numerous baroque soloists. The competition is aimed at young, highly educated musicians from home and abroad. In 2017, the competition focuses on melodic instruments. The candidates will be judged by an international jury consisting of renowned soloists and music educators.

Georg Philipp Telemann, who passed away 250 years ago, is awarded a central place in the competition program.

The list of participants and the schedule of the pre­selection can be found on www.mafestival.be from August 1.

FR Jouissant d’une excellente réputation dans le monde, les

Concours Internationaux Musica Antiqua ont lancé la carrière de nombreux solistes baroques. Ils s’adressent aux jeunes musiciens diplômés de l’enseignement supérieur de Belgique et d’ailleurs qui se consacrent à l’interprétation sur instruments anciens. L’édition 2017 mettra à l’honneur les instruments mélodiques. Les candidats sont évalués par un jury international composé de solistes renommés et de pédagogues de la musique. Georg Philipp Telemann, dont on célèbre les 250 ans de la mort, occupera une place centrale dans le programme des candidats.

Retrouvez la liste des participants et le calendrier des présélections sur www.mafestival.be à partir du 1er août.

54

WO / WE / ME

02.08.2017 start preselectie ⁄ preselection MA / MO / LU

07.08.2017 halve finale ⁄ semi-final WO / WE / ME

09.08.2017 finale ⁄ final (zie p.34) 55

Š Mario Leko

56

MA 07.08.2017 – VR 11.08.2017 09u30 – 16u30

KINDERMUZIEKVAKANTIE Hels hemelse muzikanten

NL Ben jij een trommelende duivel, een engel met een zoete stem of een dartele nimf met lepe streken? Dan Stedelijk is de kindermuziekvakantie tijdens het MAfestival Conservatorium iets voor jou. Theater, zang, dans en muziek: je maakt Brugge het allemaal mee tijdens dit vijfdaagse avontuur!

Toonmoment op

VR 11.08.2017 in Concertgebouw Brugge Info en inschrijvingen: Voor kinderen van 6-12 www.musica.be Opvang van 9u00 tot 17u00

jaar

€ 120 (10% korting voor leerlingen SCB en kinderen binnen hetzelfde gezin) i.s.m. Musica & Stedelijk Conservatorium Brugge

57

VR 04.08.2017 10u00 – 17u00

ZOMERCURSUS DAVIDSFONDS ACADEMIE Door Els Van Hoof

NL Davidsfonds Academie duikt vanaf de eerste dag het MAfestival in. 450 jaar na zijn geboorte wordt Claudio Monteverdi overal herdacht. De briljante componist staat dan ook centraal tijdens deze zomercursus, waarin Els Van Hoof een staalkaart van zijn oeuvre presenteert. Ze staat niet alleen stil bij Monteverdi als eerste operacomponist en schakelfiguur van renaissance naar barok, maar heeft ook bijzondere aandacht voor Orpheus als figuur uit de Griekse mythologie. De manier waarop Monteverdi dit verhaal in een opera omzette blijft tot op vandaag beklijven. ’s Avonds geniet u van het prachtige L’ Orfeo.

Alle info en inschrijvingen: www.davidsfonds.be/academie

© Arne Naert

58

© Mario Leko

VR 11.08.2017 10u00 – 16u30

CURSUS I.S.M. AMARANT Muziek in oorlogstijd

Door Peter De Smet & David Vergauwen

NL Tijdens MAfestival 2017 organiseert Amarant een dagcursus rond muziek in oorlogstijd.

Kunsthistoricus Peter De Smet focust op de Britse oorlogskunst en –poëzie. Maar WO I had ook een belangrijke invloed op de Belgische muziek­ geschiedenis. Enkele componisten sneuvelden aan het front; sommigen bleven thuis componeren op een intiemere manier dan ooit tevoren. Nog anderen vluchtten naar Engeland. Musicoloog David Vergauwen maakt u ook wegwijs in hun verhaal.

Alle info en inschrijvingen: www.amarant.be

59

TICKETINFO

De ticketverkoop start op donderdag 30 maart.

De exclusieve voorverkoop voor Vrienden van MAfestival start op maandag 20 maart.

VERKOOPKANALEN www.mafestival.be

7/7, 24/24. U kan zowel losse tickets als keuzeabonnementen bestellen via onze website. De e-tickets worden naar gratis naar uw e-mailadres verstuurd. Online boeken kan tot en met de dag van de voorstelling.

Balie In & Uit

’t Zand. Ma–Za 10u00 –17u00 & Zo 10u00 ­–14u00

Callcenter

+32(0)70 22 33 02. Bereikbaar ma–vr van 16u30–18u30. Telefonisch reserveren kan tot en met de dag van de voorstelling. Indien de bestelde tickets niet tijdig per post kunnen bezorgd worden, kunnen de tickets opgehaald worden aan de avondkassa op de concertlocaties.

Avondkassa

Vanaf 30 minuten voor aanvang van het concert aan de concertlocatie, indien nog niet uitverkocht.

ADMINISTRATIE € 1

per ticket

Vrienden en Erevrienden betalen geen administratiekosten.

VERZENDING €2 €4 €8

voor verzendingen in België voor verzendingen internationaal voor aangetekende verzendingen, verplicht voor een bestelling vanaf € 300

REDUCTIES -35 jaar Keuzeabonnement Vrienden Erevrienden Groepen vanaf 15 personen

50 % reductie op tickets 10 % reductie op tickets vanaf 5 verschillende concerten 15 % reductie op tickets in rang 1 20 % reductie op tickets in rang 1 15 % korting per ticket voor eenzelfde voorstelling. Indien u een voorstelling in groep wil bijwonen, kunnen wij een voorstel op maat uitwerken.

Gelieve hiervoor contact op te nemen via info@mafestival.be

Kortingen zijn niet cumuleerbaar en nooit van toepassing op tickets voor catering

BETAALWIJZEN Online Balie Telefoon

Kredietkaart (Visa of Mastercard) — Betaalkaart (Maestro) Cash — Kredietkaart (Visa of Mastercard) — Betaalkaart (Maestro) Kredietkaart (Visa of Mastercard)

Verkochte tickets kunnen niet geruild noch terugbetaald worden Information in English: www.mafestival.be Information en français: www.mafestival.be

60

MAfestival Brugge paste zijn ticketprijzen aan en vereenvoudigde de reducties.

Wie jonger is dan 35 geniet vanaf 2017 van 50 % korting op tickets. Iedereen die 5 of meer concerten bijwoont, krijgt 10 % korting op tickets.

Bovendien worden steeds lage tarieven gehanteerd voor de voordeligste categorieën.

Vrienden en Erevrienden blijven genieten van hun exclusieve kortingen.

61

MAfestival Brugge bedankt zijn mecenassen voor hun onvoorwaardelijke steun

MAfestival Brugge is erkend als culturele instelling die fiscale attesten kan uitreiken. Elke gift zonder tegenwaarde vanaf € 40 komt hiervoor in aanmerking. Via de personenbelasting recupereert u zo tot 45 % van uw gift.

Wilt u ook uw steentje bijdragen aan de verdere realisatie van de ambities van MAfestival Brugge? Word MECENAS en steun MAfestival Brugge onvoorwaardelijk met uw gift!

Vormen van alternatieve financiering zijn in het huidige klimaat van cruciaal belang voor onze organisatie.

Een gift doen kan op het rekening­nummer BE62 470 0811151 61 met de vermelding “mecenas MAfestival” Meer info: www.mafestival.be, info@mafestival.be, +32 50 33 22 83

62

Word Vriend van MAfestival Brugge en geniet verschillende voordelen

– – – – – –

Uitnodiging officiële programmavoorstelling Toegang tot exclusieve voorverkoop Voordelige eersterangstickets Vrijstelling administratiekosten Reductie festivalcatalogus Ontmoetingen met andere Vrienden

Dankzij de steun van de Vrienden kan MAfestival Brugge blijvend investeren in jong, aanstormend talent en een bruisende toekomst voor de oude muziek.

Vriend worden kan al vanaf € 75. Erevrienden genieten extra voordelen.

Meer info: www.mafestival.be, info@mafestival.be, +32 50 33 22 83

63

LOCATIES / LOCATIONS 3

10 7

8

9

12 5

6 1

4 2 11

Belfort

Grote markt

1

Concertgebouw

’t Zand 34

2

Kerk Lissewege

Lissewege, Onder de toren

Onze-Lieve-Vrouw-Ter-Potterie

Potterierei 79

3

Onze-Lieve-Vrouw-van-Blindekenskapel

Kreupelenstraat 6

4

Orgelzaal Stedelijk Conservatorium Brugge

Geerwijnstraat 6

5

Provinciaal Hof

Markt

6

Sint-Leocollege

Potterierei 11

7

Ryelandtzaal

Achiel van Ackerplein 3

8

Schuur Ter Doest

Lissewege, Ter Doeststraat

Sint-Annakerk

Sint-Annaplein

Sint-Gilliskerk

Baliestraat

10

Sint-Godelieveabdij

Boeveriestraat 41

11

Sint-Jakobskerk

Sint-Jakobsplein

12

64

9

Š Arne Naert

MAFESTIVAL BRUGGE ZOEKT HELPENDE HANDEN!

Ben je niet bang om de handen uit de mouwen te steken en heb je zin om als vrijwilliger mee te werken aan de praktische organisatie van het festival? Neem dan contact met ons op!

Je komt terecht in een enthousiaste groep medewerkers en beleeft MAfestival Brugge behind the scenes.

Meer info: info@mafestival.be

65

VOCALE LENTE vr 26.05.2017 il Gardellino Koffie bij Zimmermann.

Bach & Telemann

vr 02.06.2017 B’Rock & René Jacobs Mozart. Liefde en lust

De heerlijke kwellingen van de liefde in het 17e- en vroeg18e-eeuwse Italië

18e-eeuwse juweeltjes in een zeldzaam frivool programma

Een sprankelende selectie uit Mozarts opera’s en symfonieën’

Mari Eriksmoen © S. Bjelland

zo 21.05.2017 Sonia Prina & Roberta Invernizzi Amore e morte

66

Erfgoeddag is een initiatief van FARO, Vlaams steunpunt voor cultureel erfgoed vzw, in samenwerking met de erfgoedgemeenschappen in Vlaanderen en Brussel.

67

Bruges?

Sounds great!

Inspired by classical music

www.brugessoundsgreat.com

68

Structurele partner

Artistieke partners

Amarant

Mediapartners

Met steun van

Met dank aan

Festivalleverancier

MAfestival is lid van

69

COLOFON Teksten: Katherina Lindekens, met dank aan de studenten van de Master Musicologie (KULeuven), 2016-2017 Vertalingen: Stefan Grondelaers & Emilie Syssau Grafisch ontwerp: Canjotto Druk: Graphius Group Coördinatie & eindredactie: Sofie Deschepper De Engelse citaten zijn overgenomen uit: Dante Alighieri, The Divine Comedy. Translated by C. H. Sisson, with an introduction and notes by David H. Higgins. Oxford University Press, 2008.

Wijzigingen voorbehouden 15 februari 2017 V.U. Tomas Bisschop, ’t Zand 34, 8000 Brugge

MAfestival Brugge 2017 / 54ste editie Een organisatie van vzw Festival van Vlaanderen Brugge ’t Zand 34, B-8000 Brugge, +32 (0)50 33 22 83 info@mafestival.be, www.mafestival.be Directie & programmatie: Tomas Bisschop Dramaturgie: Katherina Lindekens Communicatie & zakelijke ondersteuning: Sofie Deschepper Productie: Klaas Lievens

70

71

www.mafestival.be