Pasklare lesstof op basis van algoritmen?

Tijd voor pasklare lesstof op basis van algoritmen?

█ tekst: Marjolein Straatman

Automatische feedback op het schoolwerk van een leerling. Pasklare lesstof op basis van algoritmen. En routinetaken die worden uitgevoerd door het systeem, in plaats van door de docent. Het is zomaar een greep uit de potentie van artificial intelligence voor het onderwijs. We spreken hierover met Inge Molenaar en Jeroen Visscher van Werkgroep Onderwijs van de Nederlandse AI Coalitie.

De onderwijssector maakte in de laatste twintig jaar al een flinke digitaliseringsslag. “Er is een hoge mate van integratie van computers en digitaal lesmateriaal is van een aanzienlijk niveau”, zegt Inge Molenaar, universitair hoofddocent bij het Behavioural Science Institute en hoofd van het Adaptive Learning Lab van de Radboud Universiteit. “Op dit moment werkt zestig tot zeventig procent van de basisscholen al met adaptieve leersystemen zoals rekenapplicaties die het niveau van de leerling registreren en de sommen daarop aanpassen. Een eerste stap. De vraag is nu hoe we de systemen nog slimmer kunnen maken. En hoe de beschikbare data kan worden ingezet om nog beter aan te sluiten bij de behoeften van de leerling.”

Coalitie voor kansen

AI kan volgens Inge bijdragen aan verbetering van de kwaliteit van het onderwijs en het beter benutten van talent van leerlingen en docenten. Het is de reden waarom ze zich inzet voor het thema, onder meer via de Nederlandse AI Coalitie. Dit doet ze onder andere met Jeroen Visscher, in het dagelijks leven managing partner van organisatie-adviesbureau Turner, die eveneens is aangeschoven om meer te vertellen over de initiatieven. De Nederlandse AI Coalitie is een publiek-privaat samenwerkingsverband waarbij het bedrijfsleven, de landelijke en regionale overheid en onderwijs- en onderzoeksinstellingen en maatschappelijke organisaties zich inzetten om AI-ontwikkeling in Nederland te versnellen en

AI-initiatieven te verbinden. Samen verkennen zij de mogelijkheden van AI in verschillende toepassingsgebieden.

Nederland in de voorhoedepositie

Naast het onderwijs zijn bijvoorbeeld de zorg, de financiële en de maritieme sector toepassingsgebieden. De ambitie is om Nederland in een voorhoedepositie te krijgen op het gebied van kennis én toepassing van AI voor welvaart en welzijn met inachtneming van Nederlandse en Europese normen en waarden. Jeroen: “AI biedt ontzettend veel mogelijkheden en innovatie die

ook enorme economische voordelen heeft en positief kan bijdragen aan het BBP. Er is dan ook niet voor niets geld vrijgemaakt door het Nationaal Groeifonds voor de Nederlandse AI Coalitie.” Zowel hij als Inge onderstrepen het belang van Nederlandse en Europese investeringen in AI. Afgezien van het nut dat de technologie volgens hen kan hebben, is het een manier om mee te komen in de wereld, zelf regie te houden over de ontwikkelingen en die af te stemmen op onze waarden en normen.

Inge: ‘De vraag is hoe de beschikbare data kan worden ingezet om nog beter aan te sluiten bij de behoeften van de leerling’

Tegen ongelijkheid

Beiden zetten zich binnen de coalitie in voor de Werkgroep Onderwijs. AI kan volgens hen ook een belangrijke bijdrage leveren aan de aanpak van actuele problematiek in de sector. Het lerarentekort bijvoorbeeld. Al haasten de twee zich erbij te vermelden dat het zeer zeker niet de bedoeling is dat de technologie de docent vervangt. Veel meer is AI bedoeld om de werklast te verlichten, zodat de leekracht zich meer kan richten op kerntaken. Meer en betere interactie tussen docent en leerling, in plaats van het nakijken van schoolwerk. Jeroen: “Daarnaast kan AI helpen om de kansenongelijkheid die in het huidige onderwijssysteem vaak wordt vergroot, te verkleinen. Dankzij slimme systemen kunnen we kinderen meer ondersteunen op hun eigen niveau. AI kan leerlingen helpen met feedback, instructies en opdrachten die aansluiten bij hun kennis. Dat helpt docenten om het onderwijsaanbod af te stemmen op de individuele leerling.”

Ethiek en privacy

Technologieën zoals AI zijn niet zelden onderwerp van discussie. Thema’s zoals ethiek en privacy leveren de nodige vragen op. Het zijn onderwerpen die de Nederlandse AI Coalitie niet uit de weg gaat. Jeroen: “Het gaat toch om een spanningsveld waarover wij zowel met elkaar als met docenten en leerlingen praten. Zo leidt automatische feedback met AI ook tot een ethisch vraagstuk en kun je je afvragen of studenten erop zitten te wachten om ook instructies te krijgen van een algoritme. Daarnaast vinden sommige docenten de komst van technologieën zoals AI spannend. Ze kunnen moeilijk inschatten wat de impact kan zijn op hun werkterrein. Dat zijn belangrijke vraagstukken die niet alleen leven in het onderwijs en die het noodzakelijk maken om met elkaar in gesprek te blijven over de manier waarop AI vorm krijgt in de samenleving.”

BTG en de coalitie

De Werkgroep Onderwijs heeft de laatste tijd vooral goed geluisterd naar docenten en leerlingen en studenten over hun wensen en behoeften, laten de twee weten. Het resulteerde in een aantal pilots waarmee de werkgroep aan de slag gaat. Eén van de thema’s is de verdere ontwikkeling van automatische feedback met behulp van artificial intelligence, die nu nog in de kinderschoenen staat. De Nederlandse AI Coalitie heeft ook contacten met de BTG. Een groot aantal van de organisaties die lid is, is ook partner van de AI Coalitie. BTG’s achterban is cruciaal voor de missie, zo meent Jeroen. “BTG speelt al jaren een belangrijke rol in de digitaliseringstransitie die in Nederland plaatsvindt. Als we Nederland met AI op de wereldkaart willen zetten, zullen we samen moeten experimenteren en opschalen wat werkt.”

Jeroen: ‘BTG’s achterban is cruciaal voor de missie’

Over Inge Molenaar en Jeroen Visscher

Universitair hoofddocent Inge Molenaar houdt zich al sinds 2000 bezig met technologie in het onderwijs. Ze onderzoekt de inzet van adaptieve leermiddelen in scholen en ze ontwikkelt nieuwe onderwijstechnologieën waarin artificiële intelligentie wordt toegepast. In de Nederlandse AI Coalitie neemt ze zowel zitting in het strategieteam als in het kernteam van de Werkgroep Onderwijs.

Jeroen Visscher is managing partner bij Turner, een organisatieadviesbureau dat is gespecialiseerd in strategie-executie. Hij is in zijn reguliere werk actief in de transities op het snijvlak van digitalisering en onderwijs. Binnen de Nederlandse AI Coalitie is hij voorzitter van de Werkgroep Onderwijs.