KOŚCIÓŁ PW. ŚW. MARII MAGDALENY W DZIERĄŻNI
HISTORIA KOŚCIOŁA P.W. ŚW. MARII MAGDALENY W DZIERĄŻNI
Kościół parafialny w Dzierążni nosi wezwanie św. Marii Magdaleny. Początki jego historii sięgają 1 poł. XIII w. Miejscowość, w jakiej powstał, od najdawniejszych czasów należała do biskupów krakowskich. Obecnie znajduje się ona na terenie gminy Działoszyce w powiecie pińczowskim. Pierwsza pisana wzmianka o kościele pochodzi z Liber Benefciorum Jana Długosza. Podaje on, że budowę świątyni ufundował bp krakowski Iwo Odrowąż, który sprawował swój urząd w latach 1218-1229. Przyjmuje się, że dokonał konsekracji świątyni w pierwszych latach posługi biskupiej, jednak nie zachowały się dokumenty źródłowe. Ponieważ brak innych danych, należy sądzić, że wzniesiono wówczas drewniany kościół. Średniowieczną metrykę parafii potwierdza nadanie wezwania św. Marii Magdaleny, gdyż było to wówczas jedno z częściej występujących patrociniów na terenie diecezji krakowskiej, zwłaszcza w odniesieniu do świątyń fundacji biskupiej. Bp Odrowąż wspierał rozwój tegoż kultu, z którym zetknął się studiując we Francji.
Został on zaszczepiony także na ziemiach polskich i występował w XII-wiecznym Krakowie, co potwierdzają zapisy m.in. w Kodeksie Gertrudy. W 1440 r. wybudowano w Dzierążni kościół murowany na miejscu pierwszego, drewnianego. Dokonał tego kanonik krakowski magister Paweł z Zatora. Do czasów obecnych z pierwotnej bryły świątyni zachowały się dolne fragmenty kamiennej wieży usytuowanej od zachodu, wraz z prowadzącymi do niej dwoma ostrołukowymi, gotyckimi portalami datowanymi na ok. poł. XV w. W portalu północnym przetrwały drzwi z okuciami z tegoż czasu. Obecna bryła kościoła ukształtowała się w wyniku działań podejmowanych na przestrzeni kilku wieków. Kościół jest wybudowany z kamienia, orientowany i skierowany wydłużonym prezbiterium na wschód. Jest ono trójprzęsłowe, zamknięte wielobocznie, wsparte skarpami. Ma sklepienie kolebkowo-krzyżowe z dekoracją stiukową. Pod wschodnim przęsłem prezbiterium znajduje się Kaplica Grobu Bożego, przesklepiona kolebką z lunetami. Po obu stronach prezbiterium znajdują się przybudówki. Ta od strony północnej pełniła rolę zakrystii, prowadzi przez nią wejście do kościoła. W drugiej,
usytuowanej od południa mieścił się skarbczyk, obecnie znajduje się tam zakrystia. Nawa kościoła jest dwuprzęsłowa, na planie prostokąta, z kolebkowym sklepieniem wspartym na gurtach i dekoracją stiukową. Jest wyższa i szersza niż prezbiterium. Od zachodu bryłę świątyni zamyka wieża z kruchtą w przyziemiu, przez którą prowadzi główne wejście. Na chór muzyczny wchodzi się przez ćwierćkolistą basztę, znajdującą się pomiędzy wieżą, a korpusem nawy. Za najstarszą część pierwotnej bryły kościoła uznaje się dolne fragmenty wieży wraz ze wspomnianymi portalami, datowane na połowę XV w. Wieża została poddana przebudowie w 1824 roku. Czas powstania prezbiterium określa data umieszczona nad wejściem prowadzącym przez dawną zakrystię: 1646 r. Pełni ona rolę przedsionka północnego, również jest datowana na poł. XVII w. Jako datę powstania nawy głównej przyjmuje się rok 1660. Skarbczyk usytuowany od strony południowej został ufundowany w 1847 r. przez kardynała Oleśnickiego. W 1901 r. został powiększony i pełni obecnie rolę zakrystii. Prezbiterium zostało powiększone ok. 1850 r. przez ks. St. Ludwika Kotarbińskiego.
Oltarz główny późnobarokowy z 1 połowy XVIII wieku
Wnętrze posiada charakter barokowy. Otwory okienne są zamknięte półkoliście. Sklepienia posiadają dekorację sztukatorską i delikatną polichromię. Ściany artykułowane są przez pilastry i łączący je gzyms. Dominującym elementem wystroju wnętrza są późnobarokowe XVIII-wieczne ołtarze, które posiadają srebrzone i goldlackowane wyprawy, oraz złocone elementy dekoracji snycerskiej. Są to: ołtarz główny św. Marii Magdaleny, ołtarze boczne Matki Boskiej i św. Anny, a także ambona z tegoż okresu. Część figur i fragmenty dekoracji ornamentalnej, które do nich należą, zostały wykonane przez rzeźbiarza Stanisława Anielskiego ze Skalbmierza (zmarły w roku 1937). Styl jaki przedstawiają określa się jako neorokokowy. Szczególną ozdobę wnętrza stanowią: Obraz św. Anna Samotrzeć ze srebrzonym płaskim tłem, znajdujący się na północnej ścianie prezbiterium, barokowy obraz z przedstawieniem św. Marii Magdaleny w głównym ołtarzu, obraz Matka Boska z Dzieciątkiem z ok. poł. XVII w., w sukience i koronach na zasuwie, a także XVIII- wieczne przedstawienie Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny, umieszczone w ołtarzu bocznym Matki Bożej. Obrazy wykonane są w technice olejnej na płótnie.
Ołtarz boczny Matki Boskiej poźnobarokowy z 1 połowy XVIII wieku
We wnętrzu znajduje się także chór muzyczny i organy, bogato zdobiona chrzcielnica, płaskorzeźbiona droga krzyżowa, zabytkowe konfesjonały i feretrony. W XIX w. kościół był kilkukrotnie odnawiany i przebudowywany. W XX w. przy kościele prowadzone były prace konserwatorskie i restauratorskie. Objęły one także więźbę dachową, dach świątyni oraz zwieńczenie wieży. W najbliższym otoczeniu kościoła znajdują się: od strony prezbiterium niewielka kaplica na planie centralnym, nazywana Innocentium, której obecność jest związana z dawnym cmentarzem wokół kościoła, oraz prowadząca do świątyni neobarokowa brama – trójosiowa, z dekoracyjnym ażurowym zwieńczeniem i bogatą dekoracją rzeźbiarską, którą wykonał Stanisław Anielski za probostwa ks. Józefa Grudzińskiego (1875-1922).
Ołtarz boczny św. Anny poźnobarokowy z 1 połowy XVIII wieku
PRACE PROWADZONE PRZY KOŚCIELE W OSTATNICH LATACH: 2002 – konserwacja bramy głównej i ogrodzenia kościoła 2003 – prace malarskie, restauracja i konserwacja wnętrza kościoła 2004 – konserwacja ołtarza głównego wraz z obrazem Marii Magdaleny 2005 – prace budowlano‑konserwatorskie przy wieży kościoła, wymiana pokrycia i wszystkich elementów zwieńczenia wieży 2007 – remont dachu prezbiterium i zakrystii 2007 – remont dachu nad nawą kościoła 2012 – konserwacja ołtarza bocznego Matki Boskiej 2012 – odnowienie ogrodzenia wokół kościoła 2013 – oświetlenie kościoła 2013 – konserwacja feretronów 2014 – konserwacja ołtarza bocznego św. Anny 2015 – konserwacja obrazu św. Anna Samotrzeć 2016 – konserwacja późnobarokowej ambony, część górna – etap I 2017 – konserwacja późnobarokowej ambony, część dolna – etap II
Ambona poźnobarokowa z 1 połowy XVIII wieku
KSIĘŻA PROBOSZCZOWIE PARAFII DZIERĄŻNIA XIX–XXI W.
• • • • • • • • • • • •
1875–1922 Ks. Józef Grudziński 1922–1934 Ks. Roman Zelek 1934–1942 Ks. Franciszek Pasek 1942–1948 Ks. Józef Zduń 1948–1958 Ks. Kazimierz Wieczorek 1958–1959 Ks. Stefan Niedzielski 1958–1975 Ks. Władysław Latała 1975–1986 Ks. Stanisław Kleczaj 1986–1991 Ks. Stanisław Kowalski 1991–1992 Ks. Marek Cetera 1992–2001 Ks. Jerzy Garecki Ks. Władysław Kutuś od 25.XI.2001
KSIĘŻA POCHODZĄCY Z PARAFII DZIERĄŻNIA • • • • • • • • •
Ks. prałat dr Stanisław Książek Ks. Czesław Biskup Ks. Józef Konewecki Ks. Władysław Pudo Ks. Jan Wójcik Ks. Łukasz Merdyło - zakonnik Zakonnik Edward Merdyło Ks. Adam Paciuch Ks. Michał Książek
Obraz „Św. Anna Samotrzec” renesansowy z 1 poł. XVI wieku