1 ta' Ġunju - Il-Mument by maltarightnow dotcom

IL-{ADDIEMA TAL-ENEMALTA BLA GARANZIJA FUQ IL-PAGA Progress Press

1 – 6 – 2014

www.maltarightnow.com

Nru 2217 €1

Il-{add, 1 ta’ :unju, 2014

Ebda garanzija li l-[addiema tal-Enemalta se j]ommu l-istess paga WARA L-WEG{DIET U L-VOT FL-ELEZZJONIJIET EWROPEJ

{addiema tal-Enemalta komplew jintefg[u f’aktar in/ertezza dwar il;ejjieni tag[hom hekk kif f’laqg[a mag[hom intqalilhom /ar u tond li m’hemmx garanzija li se jibqg[u jie[du lura d-dar il-paga li [adu s’issa. Il-laqg[a saret fl-a[[ar jiem filworkshop tal-power station ta’ Delimara. Din kienet indirizzata minn Joe Ellul Vincenti, A;ent Chairman tal-korporazzjoni, li kien akkumpanjat minn ]ew; acting managers, Ismajel

D’Amato u Johann Zammit li ;ew promossi fi ]mien din l-amministrazzjoni. F’mument waqt il-laqg[a, numru ta’ [addiema bdew isaqsu lil Joe Ellul Vincenti dwar il-;ejjieni tal-impjieg flisfond tad-de/i]jonijiet li qeg[din jittie[du mi/-?ini]i, wara li l-Gvern Laburista ta’ Muscat ipprivatizza lEnemalta bil-ftehim li la[aq mal-Gvern ?ini] biex il-kumpanija statali tie[u 33 fil-mija tal-ishma fl-Enemalta.

Sorsi li tkellmu ma’ il-mument qalu li lill-[addiema ntqalilhom li g[alkemm l-impjieg huwa assigurat, ma jistax jing[ad l-istess g[all-[las. Lill-[addiema qalulhom ukoll li “fil[ajja hemm it-tbatija u tgawdija, u ttnejn irridu nduquhom u li wie[ed jispera li ma jwe;;a’ [add.” L-istess sorsi qalulna li dan il-kliem morr [alla lill-[addiema qishom rashom maqtug[a. Min[abba l-mod kif ]vol;iet din il-

laqg[a, li kellha tkun ta’ introduzzjoni g[all-A;ent Chairman talEnemalta, i]-]jara kellha tintemm [esrem. il-mument di;à ]velat li /-?ini]i di;à ilmentaw mal-Gvern Malti li lpagi tal-[addiema huma g[oljin wisq, u qed jimponu kundizzjonijiet ;odda u jridu li jsiru kuntratti ;odda biex jitnaqqsu jew sa[ansitra jitne[[ew ilbenefi//ji li jammontaw sa €10,000 f’sena.

L-Ewroparlamentari tal-PN {tie;a ta’ aktar bidliet kbar fil-PN

Roberta Metsola:

Vi/in u f’kuntatt man-nies

David Casa:

Le[en il-poplu fi Brussell

Therese Comodini Cachia:

{idma eqreb tan-nies

Ara pa;ni 4-7

“Simon Busuttil g[andu jing[ata l-fidu/ja kollha”

— Id-Deputat Laburista Marlene Farrugia Ara pa;na 56

Simon Busuttil, il-Kap tal-Partit Nazzjonalista, f’intervista ma’ il-mument qal li r-ri]ultat li ksibna fl-elezzjoni tal-Parlament Ewropew b[al-lum ;img[a jag[ti ]ew; messa;;i importanti lillPartit. “L-ewwel nett, g[all-ewwel darba minn mindu d[alna fl-Unjoni Ewropea, il-PN se jkun rappre]entat fil-Parlament Ewropew minn tliet Membri Parlamentari Ewropej. Dawn huma David Casa, Roberta Metsola u Therese Comodini Cachia.” Simon Busuttil qal li dan ifisser li l-[idma tal-PN g[al pajji]na fil-Parlament Ewropew se tkompli tissa[[a[ u se twassal g[al aktar [idma effettiva biex pajji]na jkompli miexi ’l quddiem. Hu ]ied li dan ir-ri]ultat juri kemm il-PN kien realistiku u ;enwin fil-messa;; tieg[u tul il-kampanja elettorali. “A[na qatt ma ppruvajna nid[ku bin-nies. Kien /ar li distakk ta’ 36,000 vot ma setax jinbidel f’sena wa[da biss wara 25 sena ta’ Gvern g[al pa;na 3 Nazzjonalista.

Il-{add, 1 ta’ :unju, 2014

Lokali

Spi]eriji li se jift[u llum VALLETTA: Chemimart Ltd.,

Licensed at 3, Freedom Square (Currently operating at 20#21, Triq irRepubblika); IL-{AMRUN: Thomas’ Pharmacy, 796, Triq ilKbira San :u]epp; {AL QORMI: Tal-{las Pharmacy, Triq il-{elsien; BIRKIRKARA: St. Anne Pharmacy, 24, Misra[ Sant’Elena; TALPIETA’: St. Anthony Pharmacy, 56, Triq San :u]epp; TA’ :IORNI: Spi]erija Mer[a, Shop 2, Triq Lapsi; TAS-SLIEMA: Victor’s Pharmacy, 9, Triq it-Torri; {‘ATTARD: St. Mary Pharmacy, 2, Triq Antonio Schembri; L-IM:ARR: St. Mary Pharmacy, M;arr Dispensing Chemists, 71, Triq Sir Harry Luke; BU:IBBA: St. Simon Pharmacy, 8, Dawret il-G]ejjer; SANTA LU?IJA: Sta. Lucia Pharmacy, 1, Misra[ Dorell; IL-BIRGU: Vittoriosa Pharmacy, 9, Triq il-Mina l-Kbira; MARSASKALA: San :wakkin Pharmacy, 1, Triq Sant Anna; I}}EJTUN: John J. Borg Pharmacy, Triq il-Kostituzzjoni; {AL SAFI: Pasteur Pharmacy, Triq it-Tellerit; ISSI::IEWI: St. Nicholas Pharmacy, 1, Triq il-Parro//a; {AD-DINGLI: Spi]erija Carmen, 1, Triq Misra[ isSuffara; VICTORIA: Abela Pharmacy, 42, Triq G.P.F. Agius De Soldanis; G{AJNSIELEM: G[ajnsielem Pharmacy, Pjazza Indipendenza.

{inijiet tal-vapur t’G[awdex

Il-PN b’60% tal-membri fl-elezzjoni tal-Kumitati Amministrattivi

Il-Partit Nazzjonalista reba[ l-elezzjonijiet g[all-Kumitati Amministrattivi fil-Komunitajiet, b’19 minn 25 membru fil-komunitajiet fejn saret l-elezzjoni. L-elezzjoni saret ma’ dik tal-Parlament Ewropew bl-g[add tal-voti sar ilbiera[ filg[odu.

Il-Madliena

Gwardaman;a

PN Abela Mary Anne – 154 (E) Caruana Asha Caroline – 27 (E)

PN Agius Annhelica – 148 (E) Fitzpatrick Josef Antoine – 188 (E) Goggi Joseph – 42 (E) Total: 378 (53.02%)

Kwota: 106

Grech Sant Maria – 36

Leone Ganado Godfrey – 92 (E) Stilon Simon – 140 (E) Valentino Teresa – 95 (E) Total: 544 (86.35%) PL

Chetcuti Alexander - 86

mill-5 ta’ Mejju 2014 sat-22 ta’ :unju 2014

Total: 86 (13.65%)

Tluq mill-Im;arr, G[awdex: 1.30, 3.30, 5.00,

6.00, 6.30 (Tnejn biss esklu]i vaganzi pubbli/i), 6.45 (Tlieta sal-{add inklu]i vaganzi pubbli/i), 7.00 (Tnejn biss esklu]i vaganzi pubbli/i), 7.30, 8.15, 9.00, 9.45, 10.30, 11.15, 12.00, 12.45, 13.30, 14.15, 15.00, 15.45, 16.30, 17.15, 18.00, 19.30, 21.00, 22.30, 23.45. Tluq mi/-?irkewwa, Malta: 2.00, 4.00, 5.45, 6.30 (Tnejn biss esklu]i vaganzi pubbli/i), 6.45 (Tlieta sal-{add inklu]i vaganzi pubbli/i), 7.00 (Tnejn biss esklu]i vaganzi pubbli/i), 7.30, 8.15, 9.00, 10.30, 11.15, 12.00, 12.45, 13.30, 14.15, 15.00, 15.45, 16.30, 17.15, 18.00, 18.45, 20.15, 21.35, 23.05, 00.20.

It-temp

Il-[amest ijiem li ;ejjin

Kwota: 207

PN Bartolo Francis – 184 (E) Bonello Ghio Stefan – 351 (E) Ellul Sullivan Simon – 123 (E) Mangion Alfred – 139 (E) Total: 901 (72.84%)

PL Vella Bonnici Robert – 336 (E) Total: 336 (27.16%)

Is-Swatar Kwota: 263

IL-{ADD L-og[la 25˚C L-inqas 17˚C

IT-TNEJN L-og[la 23˚C L-inqas 17˚C

IT-TLIETA L-og[la 24˚C L-inqas 17˚C

L-ERBG{A L-og[la 25˚C L-inqas 17˚C

IL-{AMIS L-og[la 26˚C L-inqas 17˚C

Lottu 42 – 71 – 88 – 16 – 65 # 32 – 34 – 47

PL Bonnici Nazzareno – 118 (E) Grima Wayne - 83

Mifsud Spiridione – 134 (E) Total: 335 (46.98%)

Il-Kappara

Mousù Salvator - 104

It-Temp> Il-bi//a l-kbira msa[[ab b’xi xita f’xi n[awi, possibbilment bir-rag[ad f’xi waqtiet. Il-Vi]ibbiltà> :eneralment tajba. Ir-Ri[> {afif mil-Lvant li jsir [afif g[al moderat. IlBa[ar> {afif li jsir [afif g[al moderat. L-imbatt> Ftit li xejn. Temperatura tal-Ba[ar> 19º.

Kwota: 119

PN Galea Deborah – 257 (E) Galea Emanuel – 86 (E) Magri Paul - 85

Mangion Matthew – 277

(E)

Total: 705 (44.82%) PL Attard Owen-Patrick – 591 (E) Zahra Jimmy – 277 (E) Total: 868 (55.18%)

Tal-Virtù Kwota: 50

PN Abela Sam – 112 (E) Agius Louise – 22 (E)

Camilleri Joseph – 15

Guillaumier Renate – 32 (E) Sant Audrey – 25 (E) Total: 206 (70.07%) PL Farrugia Chris – 74 (E) Gatt Stephanie - 14

Total: 88 (29.93%)

G[al din is-sena saru biss elezzjonijiet g[al [ames Kumitati Amministrattivi minn 16, bil-11-il komunità l-o[ra jele;;u l-membri tal-Kumitat Amministrattiv b’mod awtomatiku min[abba li applikaw [ames kandidati jew inqas. Il-PN kiseb ma;;oranza fil[ames komunitajiet li g[alihom saret elezzjoni, u f’total ta’ 13-il komunità minn 16. Il-PN b’hekk issa g[andu ma;;oranza fil-komunitajiet tal-Madliena, f’Tal-Virtù, tal-Kappara, tasSwatar u fi Gwardaman;a. Ma’ dawn il-komunitajiet, il-PN g[andu wkoll il-ma;;oranza filkomunitajiet fejn ma sarux elezzjoni wara li l-Partit Laburista ma ppre]entax kandidati. Dawn jinkludu Paceville, Fleur-deLys, Bubaqra, Ba[ar i/-?ag[aq, St. Peter’s, Burmarrad, Marsalforn u x-Xlendi. Il-Partit Laburista g[andu lma;;oranza fil-komunitajiet talBa[rija u {al Farru;. B’hekk, minn 80 membru ta’ Kumitat Amministrattiv mifruxa f’16-il komunità, il-PN g[andu 48 membru jew 60%, il-Partit Laburista b’21 membru jew 26.25%, u f’Santa Lu/ija, G[awdex, hemm 5 membri indipendenti. Dan filwaqt li sitt si;;ijiet f’erbg[a minn dawn is16-il kumitat amministrattiv baqg[u vakanti.

Il-{add, 1 ta’ :unju, 2014

Lokali

“Se nkompli na[dem biex il-PN jikseb ir-rispett u l-kredibbiltà” Simon Busuttil Kap tal Partit Nazzjonalista –

Il-Kap tal-Partit Nazzjonalista Simon Busuttil meta kien qed ikun intervista fuq ir-radju RTK, iddikjara li b[ala kap tal-partit lest li ja[dem fit-tajjeb u l-[a]in, u ]gur li mhux lest jabbanduna lill-partit f’dan il-mument daqstant b]onju]. Il-Partit Nazzjonalista, spjega Simon Busuttil, g[andu b]onn ja[dem biex jikseb lura l-fidu/ja tal-poplu. Sfortunatament, il-partit illum m’g[andux bi]]ejjed kredibiltà, tenna lKap tal-PN, li appella lin-nies biex jag[tuh i/-/ans [alli jikseb lura r-rispett tag[hom. Il-Kap Nazzjonalista qal li rri]ultat iebes tal-elezzjonijiet Ewropej ikompli jsa[[a[lu d-determinazzjoni li ja[dem u fil-;img[at li ;ejjin il-Partit se jkun g[addej ;mielu b’anali]i dettaljata tar-ri]ultat u l-effett li dan se j[alli fuq ix-xena politika f’Malta. Mistoqsi jekk ikkunsidrax li jirre]enja min[abba d-distakk wiesg[a li jidher li g[ad hemm bejn i]-]ew; partiti, Simon Busuttil qal li hu kien jaf g[alxiex die[el meta kkontesta g[all-Kap tal-partit. Hu ]ied li t-triq ‘il quddiem g[allPN huma l-valuri u l-prin/ipji. “Forsi fla[[ar jiem, il-partit ;arrab telfa konsiderevoli, imma nemmen li l-valuri tag[na g[ad ireb[una.” Waqt li fisser ir-ri]ultat elettorali “di]appuntanti u frustranti”, qal li fl-a[[ar sena l-PN g[adda minn bidliet kbar i]da wiret ukoll distakk enormi li [alla l-impatt qawwi tieg[u. Madankollu, kompla Simon Busuttil, il-PN xorta rnexxielu jil[aq il-miri

tieg[u: kiseb it-tielet si;;u talParlament Ewropew u jinsab f’po]izzjoni a[jar minn qatt qabel li jkompli ja[dem biex bil-provi juri dak li kapa/i jikseb g[al ;id tal-Maltin. Il-Kap tal-PN appella wkoll lil dawk kollha li jg[o]]u lill-Partit ikomplu ja[dmu, aktar minn qatt qabel, biex ilbidliet kbar li qed isiru fi [dan il-partit fis-snin li ;ejjin jag[tu l-frott mixtieq. “Dan huwa fl-interess, mhux biss talPartit, i]da fuq kollox, tal-poplu Malti u G[awdxi kollu.” Simon Busuttil tkellem ukoll dwar la[[ar sena ta’ [idma li l-PN wettaq floppo]izzjoni. Hu sa[aq li, minkejja lkritika, il-PN dejjem kellu l-g[an li ja[dem f’waqtu u b’mod kostruttiv. “Fejn hemm it-tajjeb, il-PN g[andu jaqbel mal-Gvern, u fejn hemm il-[a]in g[andu jitkellem f’isem il-poplu Malti u G[awdxi.” Fl-isfond ta’ dan, Simon Busuttil qal li ma jiddispja/ihx bl-enfasi li lPNg[amel fuq il-pro;ett tat-tanker talgass fil-bajja ta’ Marsaxlokk. “Il-Partit Laburista ma kienx semma dan it-tanker fil-manifest elettorali u allura l-proposta kellha tg[addi minn ta[t l-iskrutinju talpoplu.” Il-Kap tal-PN ammetta li /ertu

Il-Kap tal-PN Simon Busuttil fl-intervista tenna li r-ri]ultat iebes tal-elezzjonijiet Ewropej se jsa[[a[lu d-determinazzjoni li jkompli ja[dem biex ix-xog[ol i[alli r-ri]ultat mixtieq

de/i]jonijiet forsi wasslu biex ilmessa;; tal-partit jintilef jew ma jg[addix sew g[and in-nies, fosthom ilpubblikazzjoni tal-album bir-ritratti ta’ dawk kollha li qed igawdu b[ala nies tal-qalba mal-Gvern ta’ Muscat. Busuttil spjega wkoll kif il-PN irid jaffa//ja l-magna tal-propoganda talPartit Laburista, li hi [afna iktar effettiva. Dan, tenna Simon Busuttil, ipo;;i lill-PN fi ]vanta;;, u huwa g[alhekk li b[ala Kap tal-partit se jkun qed jiltaqa’

ma’ iktar nies biex ikompli jsa[[a[ irrabta li l-partit g[andu mal-poplu Malti. Fost su;;etti o[ra, Simon Busuttil tkellem dwar ir-ri]ultat b’sa[[tu li kiseb il-kandidat Norman Lowell u qal li dan hu ta’ t[assib. Filwaqt li kkundanna blaktar mod /ar /ertu proposti ta’ dan ilkandidat, fosthom l-abort ta’ persuni b’di]abiltà, Simon Busuttil qal ukoll li l-PN qatt mhu jasal li jappo;;ja rrazzi]mu jew [sibijiet o[rajn ta’ diskriminazzjoni.

Wettaqna emendi fl-Istatut biex nift[u l-bibien tal-Partit bera[ g[an-nies. Ressaqna numru ta’ proposti po]ittivi fil-Parlament biex inkunu Oppo]izzjoni po]ittiva u kostruttiva.” Il-Kap tal-PN kompla li ]-]errieg[a tal-bidliet fil-PN in]erg[et, i]da rridu nkunu kura;;ju]i u nkomplu nwettqu aktar bidliet. “Dwar dan hawn qbil ukoll fil-Grupp Parlamentari u fl-

E]ekuttiv tal-PN. Ninsab determinat li nwettaq dawn il-bidliet. Dan huwa ]mien li fih irridu nkomplu ning[aqdu aktar minn qatt qabel b[ala partit. }gur mhuwiex ]mien li nabbandunaw lillpartit jew na[arbu mir-responsabbiltà.” Hu temm li b’kura;;, determinazzjoni u rieda tajba, irridu ner;g[u nibnu lillPN b[ala partit li jispira lill-poplu Malti u G[awdxi.

Qbil fil-PN li jsiru aktar bidliet minn pa;na 1

Filwaqt li [addie[or ried jilg[ab illog[ba tal-underdog meta ma kienx, ilPN kien /ar sa mill-ewwel ;urnata: [dimna biex niksbu t-tielet si;;u biex inwettqu [idma effettiva g[al pajji]na, biex Malta tkun a[jar.” Simon Busuttil qal li t-tieni messa;; li qed jibg[at l-elettorat hu l-aktar wie[ed kru/jali g[all-PN. “L-elettorat

qieg[ed jibg[at messa;; /ar li l-PN jrid ikompli jinbidel. U jrid jag[mel bidliet kbar. Dan il-messa;; na//ettah b’umiltà, u ninsab aktar determinat minn qatt qabel biex inwettqu.” Hu ddikjara li matul din is-sena bdiet [idma estensiva biex isiru l-bidliet ne/essarji fl-istrutturi tal-PN. “G[amilna bidliet kbar fl-istrutturi biex niksbu s-sostenibbiltà finanzjarja.

4 IT-TLIET DEPUTATI TAL-PARTIT NAZZJONALISTA ELETTI FIL-PARLAMENT EWROPEW

{idma eqreb tan-nies

Therese Comodini Cachia kienet eletta fl-a[[ar g[add< fit-28 wie[ed b’29,580 vot (bla kwota) li fissret il-kisba tat-tielet si;;u g[all-PN

Nista’ ng[in fil-Parlament Ewropew biex mhux biss ikollna politika a[jar fuq livell Ewropew imma biex anke ntejjeb il-[ajja tal-poplu Malti u G[awdxi

L-ewwel esperjenza tieg[i fil-Parlament Ewropew, ilkampanja elettorali u l-kisba tat-tielet si;;u g[all-Partit Nazzjonalista; huma lkoll ta’ sodisfazzjon kbir. Din kienet l-ewwel darba li kkontestajt elezzjoni fuq ba]i nazzjonali. Huwa ta’ sodisfazzjon ukoll li ksibt dan is-si;;u. I]da mhux biss ta’ sodisfazzjon personali u g[all-voluntiera li kienu ta’ g[ajnuna. Huwa bla dubju ta’ sodisfazzjon li rnexxieli nikseb dan is-si;;u g[allPartit Nazzjonalista. Il-[idma fil-Parlament Ewropew B’din il-fidu/ja li wera fija l-poplu Malti u G[awdxi se nag[mel l-almu tieg[i [alli na[dem [afna fil-Parlament Ewropew biex b’hekk inkun nista’ nqarreb din l-istituzzjoni Ewropea aktar lejn innies. Dejjem [dimt fil-qasam taddrittijiet fundamentali tal-

bniedem u allura nemmen li nista’ nag[ti kontribut ukoll f’dan il-qasam fuq livell Ewropew. Dejjem [dimt filkamp legali, fil-kamp so/jali u fil-kamp kostituzzjonali taddrittijiet fundamentali talbniedem. G[alhekk nista’ ng[in fil-Parlament Ewropew biex mhux biss ikollna politika a[jar fuq livell Ewropew imma biex anke ntejjeb il[ajja tal-poplu Malti u G[awdxi. Il-messa;; tan-nies lill-PN Nemmen ukoll li biex tfas-

sal politika tajba trid tkun taf in-nies x’qed jesperjenzaw. Jien se nibqa’ nag[ti kontribut anke permezz tan-nies fluffi//ju tieg[i, [alli mhux biss inwasslu l-messa;; tal-Partit Nazzjonalista lin-nies, imma lmessa;; tan-nies lill-Partit Nazzjonalista u b’hekk b[ala Partit no[olqu l-vi]joni u lpolitika tag[na. Esperjenza ;dida g[al kull Ewroparlamentari

Din hija esperjenza ;dida mhux biss g[alija imma wkoll g[all-Ewroparlamentari li qabel kienu jservu filParlament Ewropew. Esperjenza ;dida g[alina lkoll g[aliex l-ewwel darba li lPresident tal-Kummissjoni Ewropea se jkun qed ji;i elett mill-Membri Parlamentari Ewropej. Din hija importanti [afna g[aliex g[andna nag[]lu persuna li se jifhem il-b]onnijiet tal-Maltin u l-G[awdxin kollha f’istituzzjoni paralella malParlament Ewropew.

Il-{add, 1 ta’ :unju, 2014

Lokali

Le[en il-poplu fi Brussell

DWAR IL-{IDMA TAG{HOM FIL-{AMES SNIN LI :EJJIN Kellna kampanja li fiha irrenjat lg[aqda bejn il-kandidati u veru urejna li konna tim mag[qud u validu. Irrid nirringrazzja pubblikament lit-tim li kien hemm pre]enti fis-sala tal-g[add tal-voti, li minkejja id-dewmien esa;erat baqa’ hemm sal-a[[ar vot. Nirringrazzja ukoll lid-deputati tal-PN li wkoll taw sehem importanti u dejjem kienu pre]enti biex i]ommu il-moral tag[na g[oli. Kienet turija ta’ g[aqda li tag[milni kburi li nifforma parti min dan it-tim. Irridu nirriflettu dak li jrid il-poplu

G[addejna ]minijiet diffi/li ferm i]da fejn hemm l-g[aqda hemm issa[[a. Bdejna, u se nkomplu nissa[[u billi nkunu Partit inklu]iv u li g[andu l-bibien miftu[in g[al dawk kollha ta’ rieda tajba. Irridu nag[mlu kura;; u m’g[andix dubju li flimkien neg[lbu kull ostaklu. Irridu n]ommu saqajna mal-art u nkunu kommessi li kull azzjoni u de/i]joni li tittie[ed tkun tirrifletti dak li jrid il-poplu. Irridu nkunu tarka g[allMaltin u l-G[awdxin kollha u vu/i soda biex ma n[allux lill-Gvern jie[u de/i]jonijiet li jkunu ta’dannu. Flimkien mat-tmexxija tal-Partit u ma]-]ew; kollegi tieg[i fil-Parlament Ewropew Roberta Metsola u Therese Commodini Cachia jien se na[dem biex ner;g[u nkunu il-Partit tal-Poplu, u g[all-Poplu.

Irridu n]ommu saqajna mal-art u nkunu kommessi li kull azzjoni u de/i]joni tkun tirrifletti dak li jrid il-poplu

B’36,371 vot, David Casa kien elett fil-25 g[add

Ma[tur Kap tad-Delegazzjoni tal-PN

Il-Membru Parlamentari Ewropew David Casa n[atar Kap tadDelegazzjoni tal-Partit Nazzjonalista fil-Parlament Ewropew g[alle;i]latura li ;ejja. Din il-[atra saret mill-Kap tal-Partit Nazzjonalista Simon Busuttil u ;iet komunikata waqt laqg[a li saret bejn il-Kap talPartit Nazzjonalista u l-Membri Parlamentari Ewropej eletti f’isem

Vi/in il-poplu L-g[axar snin li g[addew kienu ferm importanti g[alija biex nibni xibka ta’ kuntatti mhux biss fi [dan il-Partit Popolari Ewropew i]da anke ma’ membri ta’ gruppi o[rajn. Kommess li nkun, b[al ma dejjem kont, le[en ilpoplu Malti fi Brussell. Irrid nassigura li jkun hemm aktar Malta fil-Parlament

il-Partit Nazzjonalista. David Casa ilu g[axar snin iservi b[ala Membru Parlamentari Ewropew f’isem il-Partit Nazzjonalista u fi [dan il-Grupp talPartit Popolari Ewropew. Hu serva b[ala Kap tadDelegazzjoni fl-a[[ar sena talle;i]latura pre/edenti u g[andu esperjenza vasta fl-istituzzjonijiet Ewropej.

Ewropew, u vi/i versa. Irrid nibqa’ vi/in tal-poplu biex inkun nista’ nwassal messa;; /ar fejn hemm b]onn. Le[en aktar sod Issa li l-poplu ele;;a tliet deputati f’isem il-PN se jkollna le[en sod aktar min qatt qabel. Perswa] li b[alma g[amilna fl-g[axar snin li g[addew se

ner;ghu nkunu ta’ su//ess. Il-vot ta’ fidu/ja li tani l-poplu Malti jimlini b’kura;; u nispera li nkun nista’ nsarraf, kif dejjem g[amilt, dan il-vot f’;id mhux biss g[al Malta u G[awdex imma g[all-Ewropa kollha. Ma rridux ninsew id-dimensjoni Ewropea li bissa[[a tag[ha a[na nistg[u nimxu ‘l quddiem f’g[aqda biex dejjem ikompli jitkattar il-;id komuni.

Il-[idma fil-Parlament Ewropew

Fil-le;i]latura li g[addiet [dimt [afna fil-Kumitati tal-Ekonomija u Affarijiet So/jali u kommess li nibqa’ nag[ti l-kontribut tieg[i f’dan ir-rigward. Ovvjament irrid nitkellem malKap tal-Partit u mal-kollegi tieg[i biex nistabbilixxu dawk l-oqsma li huma laktar importanti g[alina u nimxu ‘l quddiem minn hemm. Apparti dan jien in[ares lejn il-Parlament Ewropew b’mod [olistiku u g[aldaqstant jien se nkun dejjem pre]enti u attiv meta ji;i diskuss xi su;;ett li jolqot direttament lil pajji]na.

Nibqa’ vi/in u f’kuntatt man-nies

L-ebda kliem ma huma bi]]ejjed biex nirringrazzja li min b’xi mod wera fidu/ja fija, kemm bl-g[ajnuna fil-kampanja elettorali u qabel, u anki bil-vot. Dak kollu li qaluli n-nies se na;ixxi fuqu biex nirrifletti dak li jistennew innies minni b[ala Membru Parlamentari Ewropew. Il-vot ipo;;i fuqi responsabbiltà. Kontinwament se nibqa’ vi/in innies, f’kuntatt man-nies f’Malta u f’G[awdex. Hi responsabbiltà tieg[i li l-aspirazzjonijiet tan-nies inwassalhom fil-Parlament Ewropew u dak li jkun qieg[ed ji;i diskuss fil-Parlament Ewropew inpo;;ih qalb il-Maltin u lG[awdxin u r-rappre]entanti tal[addiema, ta’ min i[addem, tas-self employed u l-SMEs u tas-so/jetà /ivili. Nirringrazzja wkoll lil dawk kollha li vvutaw lill-kandidati tal-Partit Nazzjonalista. F’sistema elettorali b[alma hi tag[na kull kandidat jag[mel il-kampanja tieg[u, madanakollu konna grupp ta’ kandidati tajbin b’esperjenzi differenti. Fuq livell personali kienet esperjenza mill-isba[ li niltaqa’ man-nies u jwasslu dak li jistennew minni. Hekk se nibqa’ nag[mel f’dawn il-[ames snin, in]omm kuntatt man-nies. It-tielet si;;u g[all-PN i]da... Hu ta’ sodisfazzjon li l-PN tella’ ttielet si;;u. It-tielet membru g[all-PN hu importanti g[all-Partit biex ikun aktar effettiv fi [dan il-Partit Popolari Ewropew li hu membru tieg[u. Hu

importanti wkoll biex inkunu f’aktar kumitati parlamentari fejn isir il-parti l-kbira tax-xog[ol u tal-lobbying. Imma l-Partit je[tie; li janalizza filfond ir-ri]ultat. Is-sodisfazzjon li l-PN tella’ tliet si;;ijiet m’g[andux ifisser li ninsew id-distakk li kien hemm f’din lelezzjoni. Nemmen li anki min ivvutalna jridna nikkomunikaw ma’ min ma vvutax lill-PN, ma’ min baqa’ d-dar, ma’ min qaleb il-vot g[all-ewwel darba jew ma’ min ivvota lil xi kandidati o[ra. Lil dawn irridu nisimg[uhom, inkellmuhom, nifhmuhom, naraw x’messa;; iridu jwasslulna u na;ixxu. Anki min ma vvutax lill-PN kien qieg[ed jitkellem mal-Partit. Il-PN je[tie; jag[raf kif se jinvolvi lill-kandidati kollha li kkontestaw lelezzjoni tal-Parlament Ewropew. Kollha g[andhom x’joffru lill-PN u lill-pajji]. Sehmna fil-Parlament Ewropew

Meta ;ejt eletta Membru Parlamentari Ewropew kont g[a]ilt kumitati li huma ta’ interess kbir g[alina l-Maltin u l-G[awdxin fosthom il-politika dwar is-sigurtà, l-immigrazzjoni, il-konsumatur u s-suq intern. Lg[a]la tal-kumitati g[adha trid tibda. Nixtieq li s-sitt deputati eletti npo;;u flimkien biex naraw li ma nkunux flistess kumitati [alli kemm jista’ jkun inkunu fl-akbar ammont ta’ kumitati u t-tieni li nag[]lu l-aktar kumitati rilevanti g[al Malta.

Xog[olna hu li Malta tie[u l-a[jar minn dik id-de/i]joni u timplimentaha biex tie[u l-massimu li tista’ Fil-[ames snin li ;ejjin se nkun qed na[dem bl-istess ener;ija, entu]ja]mu u determinazzjonli [dimt bihom tul it12 -il xahar li ilni Membru Parlamentari Ewropew wara r-ri]enja ta’ Simon Busuttil. Il-fidu/ja li wrew fija n-nies u li wera fija l-PN se nsarrafhom f’[idma ma taqta’ xejn. Fil-Parlament Ewropew se nkun qed tiddefendi d-drittijiet tal-Maltin u lG[awdxin. Imma mhux biss. Jekk ilmembri parlamentari Ewropej ja[sbu li r-rwol tag[hom hu biss li jiddefendu, inkunu qed jinsew ir-rwol proattiv. Din hi ta’ prijorità g[alija. Irrid li l-Maltin u l-G[awdxin igawdu millbenefi//ju tas-s[ubija. Il-Parlament Ewropew jie[u kwantità kbira ta’ de/i]jonijiet. Xog[olna hu mhux li naraw li d-de/i]joni ma tolqotx [a]in lil Malta imma li Malta tie[u l-a[jar minn dik id-de/i]joni u timplimentaha biex tie[u l-massimu waqt fejn ikun hemm de/i]jonijiet li jolqtu [a]in lil Malta nie[u l-azzjonijiet kollha possibbli biex in[arsu l-interessi talMaltin.

Roberta Metsola, eletta bi 38,442 vot fis-16-il g[add

:udizzju fuq ir-ri]ultati Fuq nota o[ra, nistqarr li ma nemminx li l-elettorat tag[na hu mag[mul min-nisa jivvutaw lin-nisa jew l-ir;iel jivvutaw lir;iel. Hu ta’ sodisfazzjon li ;ejna eletti erba’ nisa minn sitta, imma fl-a[[ar milla[[ar il-poplu ji;;udikana fuq ir-ri]ultati.

Naturalment hu tajjeb li naraw aktar parte/ipazzjoni u rappre]entanza feminili, imma r-ra;uni g[al dan m’g[andiex tkun min[abba l-istatistika i]da min[abba lkontribut, l-esperjenza u l-perspettiva li nistg[u nag[tu.

Riflessjonijiet ta

’

wara l elezzjoni

’

Ewropea f Malta

Dr Peter Agius Kap, Uffi//ju tal-Parlament Ewropew

Fis-sala tal-g[add tal-voti tan-Naxxar G[all-ewwel darba kelli x-xorti nassisti g[all-pro/ess tal-g[add tal-voti finNaxxar. Ikolli ng[id li din kienet esperjenza li se nibqa’ ng[o]] g[al dejjem g[ax rajt l-umanità kollha ta’ dan ilpoplu espressa fid-dedikazzjoni tal-a;enti tal-partiti, fil-kandidati u l-politi/i kollha ta’ kull na[a f’ta[lita intensa ta’ g[ejja, e//itament, e]asperazzjoni i]da wkoll e]altazzjoni li fl-a[[ar mill-a[[ar jg[aqqdu lil dawk kollha involuti, u lilna lkoll b[ala Maltin, fi skop u disinn wie[ed li jmur lil hinn mill-affiljazzjoni politika. F’dawk is-sig[at interminabbli talg[add tal-voti, mill-{add f’nofsinhar salg[abex tal-Erbg[a ;ibduli saqajja kemmil darba li konna se nkunu l-a[[ar flEwropa li no[or;u r-ri]ultati, ferm wara pajji]i kbar. Smajna wkoll mijiet ta’ kummenti, inklu] fil-media so/jali, li je[tie; ne]aminaw u nirrevedu s-sistema. Jista’ jkun li hemm lok ta’ titjib filpro/ess, i]da fl-opinjoni tieg[i kwalunkwe riflessjoni trid titlaq millapprezzament li s-sistema elettorali tag[na tivvalorizza bl-aktar mod demokratiku u dirett l-g[a]la tal-votant mill-ewwel sal-a[[ar preferenza tieg[u. Na[seb li dan huwa valur li ta’ min jg[o]]u qabel il-konsiderazzjoni tal-ispejje] u tal-[in. Erba’ nisa

Minn 0% fl-2009 g[al 66% fl-2014, issa Malta qieg[da fil-qu//ata tal-Ewropa fil-bilan/ bejn is-sessi fil-Parlament Ewropew. Dan huwa sinjal mill-aktar po]ittiv g[all-Parlament Ewopew, istituzzjoni li tiddedika Kumitat spe/ifiku g[all-Ugwaljanza u d-Drittijiet tal-Mara. I]da dan ifisser li rba[na l-battalja talugwaljanza u li kissirna s-saqaf invi]ibbli tad-diskriminazzjoni bejn is-sessi? Xejn minn dan! Sena biss ilu kellna elezzjoni ;enerali li pprodu/iet 14% biss tan-nisa eletti. Veru, avvanzajna 5% mill-2008 meta kellna 9% biss nisa. I]da jekk nibqg[u sejrin b’avvanz ta’ 5% baqg[alna sal-2050 biex naslu g[allbilan/. Fuq livell lokali baqa’ [afna xi jsir. LMEPs tag[na, ikun xi jkun is-sess tag[hom, jistg[u jkunu katalisti ta’ bidla aktar mg[a;;la f’dan is-sens.

Peter Agius, il-Kap tal-Uffi//ju tal-Parlament Ewropew janlizza r-ri]ultat elettorali fl-elezzjonijiet Ewropej f’Malta u kif dan jista’ jissarraf f’[idma mis-sitt MEPs eletti Maltin fil-Parlament Ewropew Osservazzjoni o[ra interessanti hija li lMaltin g[a]lu erba’ MEPs nisa minn sitt si;;ijiet meta l-offerta kienet ixxaqleb lejn l-ir;iel g[ax kellna madwar 60% talkandidati r;iel. Dan na[seb li jenfasizza wkoll punt ie[or importanti, li l-Maltin g[a]lu lil dawn l-erba’ nisa mhux g[ax huma nisa i]da g[ax jidhrilhom li jistg[u jag[tu ri]ultat. U dan huwa l-messa;; ewlieni li na[seb jista’ fil-fatt jg[a;;el ittriq tal-bilan/ bejn is-sessi fuq livell lokali. G[awdex

G[awdex ing[ata attenzjoni partikolari f’din il-kampanja. L-Uffi//ju talParlament Ewropew bi s[ab mal-organizzazzjonijiet G[awdxin tella’ seba’ attivitajiet f’G[awdex fil-kampanja ta’ informazzjoni tieg[u g[all-elezzjoni. L-istess il-partiti u l-kandidati li stinkaw kemm fel[u biex ji;bdu l-kunsens tal-G[awdxin. Dan huwa fattur mill-aktar interessanti li bih il-partiti u l-kandidati qed jikkonfermaw mill-;did u jirrikonoxxu li G[awdex g[andu rekwi]iti spe/ifi/i li je[tie;u jinstemg[u u ji;u implimentati fuq livell Ewropew. L-g[add tal-voti tal-mejda 11, bil-voti minn G[awdex ta wkoll sinjal /ar bilma;;oranza tal-preferenzi jmorru fuq ilkandidati G[awdxin u anke b wirt ta’ voti bejniethom. Fil-le;i]latura li ;ejja nistennew li lMEPs jag[tu attenzjoni partikolari lil G[awdex. Nistennew i]da wkoll li l[ti;iet ta’ G[awdex ji;u definiti f’aktar dettall u li dawk l-istess [ti;iet hekk definiti ji;u applikati fil-kuntest talUnjoni u l-kompetenza tal-Parlament Ewropew, b’mod konkret. Dan huwa e]er/izzju tekniku u laborju] li jesi;i limpenn tal-G[awdxin stess u kooperazzjoni bejn istituzzjonijiet u partijiet minn kull na[a. Ir-rata tal-votazzjoni Il-titli tal-{add kollha ssottolinjaw li naqset ir-rata ta’ votazzjoni. Hawn nixtieq nag[mel tliet osservazzjonijiet. Lewwel hija li t-turnout assolut ]died, filfatt g[al din l-elezzjoni [ar;u jivvutaw 4,000 ru[ aktar minn dik tal-2009. Ilpersenta;; naqas g[ax ]died in-numru ta’ votanti fir-re;istru. It-tieni hija li l-votanti fir-re;istru ]died ukoll b’ammont tajjeb ta’ barranin li jg[ixu Malta, li minn

[ames snin ilu ’l hawn ;ew integrati a[jar fir-re;istru wara bidliet fil-prattiki tal-Uffi//ju Elettorali. It-tielet osservazzjoni hija li Malta tibqa’ fil-qu//ata talpajjizi Ewropej, [lief g[al dawk fejn ilvot huwa obbligu ta[t piena ta’ /itazzjoni, fir-rigward tat-turnout. Dan it-turnout g[oli xi jg[id fuqna b[ala poplu? Turnout baxx fl-Ewropa huwa kkunsidrat messa;; ta’ nuqqas ta’ impenn jew [e;;a ta/-/ittadini g[allUnjoni. Turnout g[oli f’Malta jfisser li a[na entu]jasti g[all-Unjoni? Xejn minn dan. Na[seb li t-turnout g[oli f’Malta kien ri]ultat ta’ tliet fatturi. L-ewwel fattur huwa l-kampanji effi/jenti u mifruxin fuq il-pajji] tal-kandidati nfushom li daru prattikament Malta u G[awdex kollha anke jekk mhux ne/essarjament bieb bieb. It-tieni fattur huwa r-rwol tal-midja li [adet interess qawwi fil-pro/ess kollu u t-tielet u l-aktar importanti hu d-do]a g[olja ta’ militanza politika li rajna bejn il-partiti u l-mexxejja. Ironikament na[seb li l-kampanja tal-partiti li taw post sekondarju g[at-temi Ewropej kienet ilfattur ewlieni li ggarantixxa l-og[la turnout fl-Ewropa. Mandat Fil-kuntest ta’ kampanja politika ddominata minn kwistjonijiet lokali li ;eneralment jaqg[u ta[t il-parlament nazzjonali u mhux dak Ewropew, wie[ed jistaqsi issa xi jkun e]attament il-mandat talpoplu Malti lill-Membri tal-Parlament Ewropew. Na[seb g[al dan irridu n[arsu lejn dawk l-istqarrijiet pubbli/i u l-materjal mibg[ut fid-djar mill-kandidati li issa saru MEPs. Fil-kampanja l-kandidati kollha taw indikazzjonijiet tal-prijoritajiet tag[hom u tal-mod kif be[siebhom ja[dmu.

Invarjabbilment smajna li be[siebhom ji;bdu [abel wie[ed g[al Malta u li se jpo;;u fuq quddiem il-[ti;iet ta’ setturi differenti tas-so/jetà Maltija, min-negozji g[a]-]g[a]ag[ sa G[awdex fl-e]ekuzzjoni tal-mandat tag[hom. Hekk kif wie[ed jislet il-punti ewlenin tal-impenji li [adu l-kandidati, ikun jonqos imbag[ad li dawn ji;u applikati filkuntest tal-a;enda attwali tal-Unjoni. Hawn ta’ min nenfasizzaw li l-UE b[alissa qieg[da f’salib it-toroq. Hemm diversi oqsma ta’ politika li nistg[u narawhom jie[du direzzjoni differenti minn dik li

Invarjabbilment smajna li be[siebhom (il-kandidati) ji;bdu [abel wie[ed g[al Malta u li se jpo;;u fuq quddiem il-[ti;iet ta’ setturi differenti tas-so/jetà Maltija, min-negozji g[a]]g[a]ag[ sa G[awdex, fl-e]ekuzzjoni tal-mandat tag[hom rajna s’issa. Dan g[aliex l-elezzjoni talParlament Ewropew qed tag[ti dejjem aktar ir-ritmu u t-ton g[ax-xog[ol talKummissjoni Ewropea u b’konsegwenza g[ax-xog[ol kollu tal-Unjoni. Fix-xhur li ;ejjin se naraw is-smig[ ta’ 27 Kummissarju fil-kumitati settorjali filParlament Ewropew fejn il-kummissarji nominati se jkollhom jag[tu l-impenn tag[hom fuq diversi kwistjonijiet bittama li jg[addu mill-iskrutinju tal-MEPs. Qabel dan se naraw pro/ess ta’ relevanza makro-politika fejn il-Parlament Ewropew irid jele;;i President g[allKummissjoni Ewropea. Wara dan il-pro/ess nistennew li jkollna programm ta’ [ames snin millPresident tal-Kummissjoni Ewropea kif ukoll, wara dan, programm ta’ [idma annwali mill-Kummissjoni Ewropea. Dan il-programm annwali tal-Kummissjoni Ewropea se jkun prodott ta’ dan ilpro/ess hawn fuq u se jinkludi dawk ilbilan/i delikati kollha li jippermettu li 27 kummissarju u President ta’ Kummissjoni Ewropea jirnexxilhom jiksbu l-appo;; tal-MEPs minkejja l-mijiet ta’ esi;enzi differenti u ta’ spiss kontradittorji li se jo[or;u minn MEPs li jirrappre]entaw 28 poplu Ewropew. In[arsu ’l quddiem Hekk kif ikollna l-programm annwali tal-Kummissjoni Ewropea nibdew nie[du stampa aktar /ara tal-isfidi u l-opportunitajiet li se j;ib mieg[u t-tmien le;i]latura tal-Parlament Ewropew u g[aldaqstant

nibdew inkunu nistg[u napplikaw

Il-{add, 1 ta’ :unju, 2014

Lokali

:ustizzja mal-Partit Nazzjonalista G[al Joe Borg, eks Kummissarju Ewropew u Chairman tal-Kummissjoni tal-G[a]la tal-Kandidati tal-PN g[all-Elezzjonijiet Ewropej “kienet forsi ;ustizzja poetika, kien mist[oqq, li l-PN jikseb g[all-ewwel darba tliet si;;ijet fil-Parlament Ewropew. Dan kien ukoll ri]ultat meritat g[all-Kap tal-Partit li, minnufih wara li sar kap, [adem daqstant u bla heda biex nibdew nirpilljaw ftit, ftit mid-di]astru elettorali tas-sena l-o[ra.

l-impenji tal-kandidati, issa MEPs, fil-kuntest tal-isfidi reali u konkreti tal-le;i]latura. Dan ilpro/ess, li wie[ed jammetti li huwa kumpless u indirett, se jag[ti lill-elettorat u lill-MEP il-linji gwida tal-mandat tieg[u mill-poplu Malti. L-uffi//ju tal-Parlament Ewropew f’Dar lEwropa se jkun hemm biex jiffa/ilita u jesternalizza l-pro/ess li bih l-g[a]liet quddiem lMEPs jaslu wkoll g[and il-pubbliku Malti biex dan isemma le[nu u jag[ti l-kontribut tieg[u. Dan il-pro/ess joffri wkoll l-opportunità lillpubbliku biex jie[u rendikont mill-MEPs Maltin tal-e]ekuzzjoni tal-mandat tag[hom u jista’ jservi wkoll ta’ mezz kif l-MEP u l-elettorat i]ommu f’kuntatt kontinwu fil-qafas ta’ diskussjoni applikata g[ad-de/i]jonijiet fuq ilmejda. Nistieden lill-qarrejja kollha jsegwu l-[idma tal-MEPs Maltin anke permezz tal-mezzi talUffi//ju tal-Parlament Ewropew f’Malta.

Meta kmieni filg[odu ta’ nhar ilErbg[a, il-Partit Nazzjonalista kiseb it-tielet si;;u mis-sitta li Malta g[andha fil-Parlament Ewropew saret ;ustizzja mal-Partit g[ax wara kollox kien Gvern Nazzjonalista li b’kura;; kbir, b’[idma intensa u b’vi]joni da[[al lil Malta fl-Unjoni Ewropea. Wara li l-Partit Laburista kien [adha qatta’ bla [abel kontra s-s[ubija ta’ Malta fl-UE; wara li, minkejja dak kollu li g[amel biex jostakola lpro/ess tas-s[ubija, il-Partit Laburista rnexxielu jirba[ tliet si;;ijiet minn [amsa fl-ewwel ]ew; elezzjonijiet li Malta [adet sehem fihom; wara li lPartit Laburista sa[ansitra [a s-sitt si;;u li Malta kisbet bis-sa[[a tal[idma tal-Gvern Nazzjonalista; u wara li f’din l-a[[ar elezzjoni, Alfred Sant, li malli kien sar Prim Ministru kien iffri]a l-applikazzjoni ta’ Malta, kiseb mal-ewwel g[add ferm izjed mill-kwota li kellu b]onn, kienet forsi ;ustizzja poetika, kien mist[oqq, li lPN jikseb g[all-ewwel darba tliet si;;ijet fil-Parlament Ewropew. Dan kien ukoll ri]ultat meritat g[all-Kap tal-Partit li, minnufih wara li sar kap, [adem daqstant u bla heda biex nibdew nirpilljaw ftit, ftit mid-di]astru elettorali tas-sena l-o[ra. L-g[a]la tal-kandidati swiet lill-PN

Il-fer[ iddomina hekk kif t[abbret il-kisba tat-tielet si;;u mill-PN – meqjus li b’hekk ;ustizzja mal-Partit wara li kien Gvern Nazzjonalista li b’kura;; kbir, b’[idma intensa u b’vi]joni da[[al lil Malta fl-UE

Nixtieq i]da n[ares lura u nifli ftit dak li sar fix-xhur li g[addew minna[a tal-Partit bit-t[ejjija g[al din lelezzjoni. L-g[a]la tal-kandidati kienet wa[da tajba. Il-fatt li ma kienx hemm numru kbir [afna ta’ kandidati, minkejja li kien hemm numru ferm akbar ta’ persuni tajba li wrew interess li jo[or;u g[all-elezzjoni fi [dan il-Partit, sewa ferm f’din l-elezzjoni. I]jed mal-lista tkun twila, i]jed jkun hemm riskju li min jivvota ma jkomplix bil-preferenzi tieg[u sal-a[[ar. G[alhekk, b’lista itwal, il-PN probabbilment ma kienx jie[u t-tielet si;;u. Il-kandidati mag[]ula [admu b[ala tim u matul il-kampanja ppre]entaw ru[hom b’mod tajjeb [afna. Kien diffi/li li wie[ed jag[]el bejniethom u kienu [afna dawk li qalu dan. Fil-fatt id-distakk fil-voti miksuba millma;;or parti tal-kandidati Nazzjonalisti kien pjuttost ]g[ir. Ta’ min wie[ed isemmi wkoll li fir-

rigward tal-voti mog[tija lill-kandidati tal-PN u dawk Laburisti kienu relattivament ftit il-votanti mi]-]ew; partiti li ma vvutawx g[al-lista kollha u ftit qalbu minn partit g[all-ie[or. B’hekk jidher li kien hemm /erta dixxiplina fuq i]-]ew; na[at fil-mod kif dawk li marru jivvutaw u]aw il-vot taghhom. Il-kampanja elettorali tal-PN Malli l-PN beda l-kampanja elettorali tieg[u mill-ewwel deher /ar li din kienet se titmexxa fuq livell talPartit i]jed milli fuq livell individwali. Il-mod kif dan sar kien i[abbatha tajjeb mal-mod kif tmexxiet il-kampanja mill-Partit Laburista, minkejja l-limitazzjonijiet kaw]ati mill-problemi enormi finanzjarji li g[adu qed jissielet mag[hom il-PN, b[an-nuqqas ta’ billboards meta mqabbel mal-kwantita kbira u]ati mill-Partit Laburista. I]da, minkejja li l-organizzazzjoni min-na[a tal-PN kienet fuq l-istess livelli tal-Partit Laburista, id-differenza fil-voti miksuba mi]-]ew; partiti naqset biss ftit, jekk wie[ed iqabbel ir-ri]ultat miksub f’din lelezzjoni ma’ dawk tal-elezzjoni g[all-Parlament Ewropew tal-2009 u tal-elezzjoni tas-sena li g[addiet. Il-kampannja elettorali mmexxija fuq livell tal-partiti kienet tiffoka fuq kwistjonijiet nazzjonali tant li kwa]i,

kwa]i lanqas kont tinduna li din kienet elezzjoni Ewropea. Seta’ sar mod ie[or? Kieku il-PN qabad fuq temi Ewropej kien ikun i]jed konvin/enti, kien ikollu i]jed kredibilta mill-Partit Laburista? Kieku l-PN g[a]el temi Ewropej, il-Partit Laburista kien jag[mel l-istess jew kien xorta jiffoka fuq dawk nazzjonali? Kien inevitabbli li l-PN jaqbad temi nazzjonali g[ax kieku il-PN tkellem fuq materji Ewropej u l-Partit Laburista fuq materji nazzjonali, ma kienx jkun hemm dubju li l-attenzjoni tan-nies in;enerali u tal-midja kien jirba[ha l-Partit Laburista. Il-PN g[ad irid jirba[ il-fidu/ja

G[alhekk ;aladarba din l-elezzjoni ;iet mi;;ielda kwa]i g[al kollox fuq temi nazzjonali, u ma setax ikun mod ie[or, ma kienx realistiku li wie[ed

Joe Borg, eks Kummissarju Ewropew

Il-Gvern Laburista g[ad m’g[amilx daqshekk ]mien fil-poter li jibda jitlef mill-popolarità li kwa]i bilfors i;;ib mag[ha r-responsabiltà politika tal-iggvernar jistenna ri]ultat wisq differenti minn dak li nkiseb, ji;ifieri li d-distakk kbir bejn i]-]ew; partiti li se[[ flelezzjoni tas-sena l-o[ra, jonqos b’mod sostanzjali. G[adda ftit wisq ]mien mill-elezzjoni nazzjonali. Il-Gvern Laburista g[ad m’g[amilx daqshekk ]mien filpoter li jibda jitlef mill-popolarità li kwa]i bilfors i;;ib mag[ha r-responsabiltà politika tal-iggvernar. G[adu kmieni wisq biex dawk li s-soltu ma jivvutawx g[all-Partit Laburista u li s-sena l-o[ra vvutaw g[alih, jag[tu lvot tag[hom lill-kandidati Nazzjonalisti f’din l-elezzjoni. Il-PN g[ad irid jirba[ il-fidu/ja tag[hom. L-effett ta’ dawk li ma vvutawx

Kien hemm madwar 60,000 inqas nies li [ar;u jivvutaw f’din l-elezzjoni milli [ar;u jivvutaw fl-elezzjoni tas-sena l-o[ra u dan apparti minn numru mdaqqas li vvutaw g[all-partiti ]-]g[ar f’din l-elezzjoni u li kienu ferm i]jed minn dak li vvutaw g[allpartiti ]-]g[ar fl-elezzjoni tas-sena lo[ra. Waqt li huwa naturali li g[allelezzjoni tal-Parlament Ewropew jo[or;u ferm inqas milli jo[or;u g[all-elezzjoni nazzjonali, wie[ed irid jara kemm minn fost dawk li ma marrux jivvutaw g[amlu hekk g[ax, minkejja li fl-elezzzjonijiet nazzjonali jivvutaw PN jew PL, ma jinteressawhomx l-elezzjonijiet Ewropej; u kemm minnhom baqg[u d-dar g[ax riedu jg[addu messa;; lill-Gvern li hemm xi affarijiet milli g[amel li qed idejjquhom jew baqg[u lura milli jer;g[u jivvutaw lill-PN g[ax g[adhom ma kisbux lura l-fidu/ja fih.

Il-{add, 1 ta’ :unju, 2014

Lokali

Wara l-attakk suwi/ida… il-Maltin ikomplu bil-missjoni fil-qarn tal-Afrika L-ATTAKK F’DJIBOUTI TA’ :IMG{A ILU KONTRA QAWWIET MILITARI TAL-PUNENT

Il-Forzi Armati Maltin ikkonfermaw li l-kontin;ent Malti ta’ 21 suldat li tard isSibt ta’ ;img[a ilu kienu fil-mira ta’ attakk terroristiku f’Djibouti komplew bil-missjoni tag[hom flimkien mal-militar Olandi], li sitt membri minnhom li kienu flimkien mal-konti;ent Malti ;arrbu xi ;rie[i f’dan l-attakk suwi/ida. L-attakk [alla 20 vittma fosthom ra;el u mara mis-Somalja li wettqu s-suwi/idju meta splodew lilhom infushom u 15 o[ra midruba. Kelliem g[all-Armata qal lil il-mument li kull kontin;ent, inklu] dak Malti, ikun infurmat u m[arre; bi drills inizjali fleventwalità ta’ incidenti li jipperikolaw il-[ajja tal-membri tal-ekwipa;; kemm abbord waqt l-operazzjoni kif ukoll waqt ]jarat f’portijiet vi/in. L-istess kelliem qal li ftit tal-minuti wara l-incident, l-Forzi Armati ta’ Malta stabbilixxew minnufih kuntatt mas-suldati tag[hom u ;ie konfermat li s-suldati kollha kienu jinsabu qawwijin u s[a[. Is-suldati Maltin qeg[din joperaw ta[t il-Kmand ta’ Operazzjoni mmexxija millUnjoni Ewropea msej[a EUNAVFOR Atalanta abbord vapur tal-qawwa navali Olandi]a. Din l-operazzjoni qieg[da titmexxa minn ;ewwa kwartieri tal-UE f’Northwood, l-Ingilterra, u kull aspett ta’ kmand u kontroll isir minn hemm. L-attakk suwi/ida doppju se[[ f’restorant imfittex [afna mis-suldati internazzjonali. Il-Ministeru tad-Difi]a

Spanjol ikkonferma li tlieta mill-qawwa militari tal-pajji] indarbu, wie[ed minnhom serjament tant li ntbag[at ajruplan militari biex jittie[du lura Spanja. Il-Ministeru tal-Affarijiet Barranin :ermani] qal li tliet :ermani]i waqt li kien irrappurtat li sitt Olandi]i ;arbu wkoll xi ;rie[i. Anki l-Ministeru talAffarijiet Barranin Fran/i] ikkonferma li militari Fran/i]i ndarbu fl-attakk suwi/ida. Sadattant g[addejja investigazzjoni biex tkun stabbilita min kien il-mo[[ wara l-attakk suwi/ida. L-attakk firrestorant La Chaumiere jinsab fi Pjazza 27 ta’ :unju. Skont il-Ministru tal-Intern ta’ Djibouti Hassan Omar Mohamed, l-attakk suwi/ida se[[ fit-8 p.m. minn mara li kienet libsa l-velu. Il-post u l-[in talattakk jag[ti [jiel “li n-nies wara dan lattakk riedu joqtlu kemm jista’ jkun /ittadini mill-pajji]i tal-Punent.” G[alkemm [add ma [a responsabbiltà, il-President tal-pajji] qal li l-attakk kien “reazzjoni vjolenti g[all-parte/ipazzjoni tal-pajji] fil-pro/ess biex fir-re;jun ter;a’ tirrenja l-istabbilità u s-sigurtà.” L-awtoritajiet ta’ Djibouti bag[tu truppi biex ikunu parti mill-qawwa militari tal-Unjoni Afrikana biex ti;;ieled lillmilitanti I]lami/i fis-Somalja. :ellieda ta’ Al-Shabab wettqu attakki simili filKenja u fl-Uganda, li wkoll g[andhom truppi fis-Somalja.

Il-belt ta’ Djibouti li tmiss ma’ port hija u]ata b[ala ba]i minn diversi militari fosthom Amerikani u Ewropej

Il-{add, 1 ta’ :unju, 2014

Lokali

{absi inno/enti f’taqbida ;udizzjarja

L-Avukat Tonio Azzopardi li qed jiddefendi l-ka] ta’ ra;el li jinsab il-[abs minkejja li hu inno/enti ddikjara li jekk din ilkwistjoni ma ti;ix ri]olta filQrati Maltin sa qabel il-{amis li ;ej mill-Qorti Kostituzzjonali meta qeg[din jinkisru d-drittijiet fundamentali tal-persuna, se jippre]enta l-ka] fil-Qorti Ewropea g[ad-Drittijiet talBniedem. L-avukat Azzopardi kien qed ikun intervistat waqt il-programm Xarabank tal-:img[a li g[adda wara li dakinhar stess, il-Qorti tal-Appell Kriminali qalet li ma tistax tmur kontra sentenza mog[tija mill-istess Qorti, u g[alhekk hi bla setg[a li takkorda l-libertà provi]orja fil-konfront ta’ ra;el li ilu l[abs aktar minn sena fuq ka] ta’ abbu] fuq bintu u li tieg[u we[el piena ta’ sentejn

pri;unerija. Dan il-ka] [a ]volta wara l-istess bint qalet li kienet ommha stess li sfurzatha tg[id li missierha kien abbu]a minnha. L-avukat Tonio Azzopardi spjega r-rikors li g[amel filQorti tal-Ma;istrati fejn qal li larrest ta’ dan ir-ra;el m’g[adux ;ustifikat, u g[aldaqstant irid jin[eles mill-arrest. Dan ir-rikors ;ie mi/[ud nhar il-{amis li g[adda hekk kif il-Ma;istrat qal li biex irra;el ikun jista’ jing[ata ra;un, dan irid isir ;udizzjalment – billi jitlestew il-pro/eduri kriminali kontra l-mara u l-bint li huma akku]ati li xehdu falz kontra dan ir-ra;el. G[alhekk, il-Qorti qalet li sakemm ji;i de/i] il-ka], m’hemmx /ertezza li fil-fatt ix-xhieda tat-tifla kienet falza. I]da waqt il-programm

Xarabank, l-avukat Tonio Azzopardi semma r-rikors li kien sar biex tinfeta[ inkjesta mill-Ma;istrat inkwirenti Consuelo Scerri Herrera li mxiet id f’id mal-investigazzjoni tal-pulizija. Meta l-ispettur kellu /ertu ri]ultati ]amm lil-Ma;istrat infurmata u hi semg[et bil-;urament lil dawn il- persuni. It-tifla xehdet quddiem ilMa;istrat li mhux minnu dak li kienet xehdet qabel. Xehdu wkoll numru mhux [a]in ta’ persuni li t-tifla fet[et qalbha mag[hom. Fosthom]ew; infermiera tal-isptar fejn kien rikoverat [uha u stqarret li ma qalitx il-verità meta xehdet bil;urament kif ukoll dikjarazzjoniet tat-tifla mal-avukat tattfal Stephanie Galea u li kienet di;à qaltilha li ma qalitx il-verità meta kienu g[addejjin il-

Saret petizzjoni lill-President ta’ Malta biex tit[assar il-piena kontra ra;el mi]mum aktar minn sena fil-[abs minkejja linno/enza tieg[u

pro/eduri. L-avukat Tonio Azzopardi ddikjara li dak iddubju issa spi//a g[ax nafu b’mod konkret il klijent huwa assolutament inno/enti.

Sadattant saret petizzjoni lillPresident ta’ Malta biex te]er/ita s-setg[at li g[andha billi t[assar il-kundanna u lpiena.

L-in/ident f’Monte Carmeli juri li l-isptar ;ie politi/izzat AGGRESSJONI FUQ PAZJENT Il-Ministru tas-Sa[[a Konrad Mizzi naqas milli jwie;eb sensiela ta’ mistoqsijiet mibg[uta minn din il-gazzetta dwar lin/ident li se[[ it-Tlieta, 20 ta’ Mejju li g[adda fis-sala talir;iel nr. 7 tal-Isptar Monte Carmeli. F’dan l-in/ident hu allegat li mill-inqas membru wie[ed talistaff abbu]a minn pazjent b’u]u ta’ vjolenza u sfurzah jiekol il-pulpetti. Dan wara li lpazjent talab biex jinbidel listazzjon tat-televi]joni li kien ilu g[al [in twil fuq l-istazzjoni tal-Partit Laburista waqt li beda jxandar programmi b’do]a politika.

Drittijiet tal-pazjent miksura

Professjonisti li ja[dmu filqasam tal-kura tas-sa[[a mentali qalu li f’dan il-ka] inkisru

b’mod /ar id-drittijiet tal-pazjent. Huma spjegaw li l-ewwel u qabel kollox, l-u]u tat-televi]joni huwa g[all-pazjenti li jkunu qeg[din jirkupraw millmarda, u mhux g[all-membri tal-istaff. il-mument tkellem ukoll mad-Deputat Nazzjonalista Mario Galea li spjega kif fille;i]latura li g[addiet, lamministrazzjoni Nazzjonalista fuq inizjattiva tieg[u ppre]entat li;i fil-Parlament, li kienet approvata, li tag[ti [afna drittijiet lill-pazjenti bi problemi ta’ sa[[a mentali fosthom parte/ipazzjoni fil-kura tag[hom u bi dritt li ja[tru persuna tal-fidu/ja tag[hom biex jiddefendu d-drittijiet tag[hom. F’dan il-ka], l-awtoritajiet kon/ernati naqsu milli jissospedu lill-allegat aggressur sakemm jintemmu l-inves-

MISTOQSIJIET LI L-MINISTRU KONRAD MIZZI MA WE:IBX ■

■

Il-Ministeru x’azzjoni immedjata [a u jekk tax rakkomandazzjonijiet lit-tmexxija tal-Isptar Monte Carmeli dwar azzjoni immedjata li kellha tittie[ed g[all-;id talpazjent li safa fil-mira ta’ attakk vjolenti sakemm tintemm l-investigazzjoni? Jekk iva, x’rakkomandazzjonijiet ing[ataw? Je]istu xi pro/eduri u jekk le, t[oss li g[andhom jidda[[lu pro/eduri ;odda fejn id-drittijiet tal-pazjenti fi sptar ji;u lewwel u qabel kollox, inklu] ukoll li jing[ataw prijorità anki xi stazzjon tat-televi]joni g[andhom jaraw? F’ka]i b[al dawn, min ikun allegatament wettaq laggressjoni g[andu ji;i sospi] jew ji;i trasferit? X’jistabillixxi jekk g[andux ikun trasferit jew sospi]? Ma t[ossx li l-awtoritajiet tal-isptar ma segwex in-normi li huma applikati fi/-?ivil li f’ka]i b[al dawn, l-allegat aggressur ji;i sospi] sakemm titlesta l-investigazzjoni?

tigazzjonijiet, u minflok ;ie trasferit f’sala o[ra waqt li tilef xi allowances. Mistoqsi dwar ir-rakkomandazzjonijiet immedjati ng[ataw mill-Ministeru tas-Sa[[a u xi pro/eduri je]istu li jissalvagwardjaw id-drittijiet talpazjenti bi problema ta’ sa[[a mentali waqt li jkunu g[allkura fl-isptar, il-Ministru tasSa[[a Konrad Mizzi ma we;ibx. Investigazzjoni Dan il-ka] qieg[ed ikun investigat mill-Pulizija kif ukoll mill-Uffi//ju talKummissarju g[as-Sa[[a Mentali. It-Tabib John Cachia, il-Kummissarju responsabbli mis-Sa[[a Mentali qal lil ilmument li l-Bord ta’ Investigazzjoni ma[tur millUffi//ju tal-Kummissarju

g[as-Sa[[a Mentali u Anzjani dwar l-in/ident li nqala’ nhar it-Tlieta 20 ta’ Mejju li g[adda fis-sala tal-ir;iel nr. 7 tal-Isptar Monte Karmeli beda l-[idma tieg[u u mistenni jirraporta lura fil-futur qrib. Skont tal-Att tal-2012 dwar is-Sa[[a Mentali, ilKummissarju jinvestiga kull ilment li jkun jallega ksur taddrittijiet tal-pazjent, jirrakkomanda azzjonijiet li g[andhom jittie[du, kif ukoll jag?mel dawk rakkomandazzjonijiet me[tie;a biex jit[ares ilbenesseri tal-persuna. Politika parti;jana f’Monte Carmeli Aktar kmieni dil-;img[a, id-

Deputat Nazzjonalista Mario Galea f’diskors fil-Parlament semma e]empji kif l-Isptar Monte Carmeli ;ie politi/izzat,

l-ewwel bil-[atra ta’ Chief Operations Officer tal-kandidat Laburista Clifford Grima li mhux kwalifikat fis-settur waqt li ja[dem ta’ avukat. Hu semma wkoll it-tne[[ija ta’ membri tal-istaff kwalifikat li kien hemm kif ukoll ilpre]enza fl-uffi/ju tas-COO qed ikun hemm kok li tne[[a mid-dar tal-anzjani tal-Imtarfa wara li tressaq il-qorti fuq akku]i kriminali. Mario Galea qal li dan il-kok g[andu [afna sa[[a, tant li jiltaqa’ mal-unions u kien pre]enti g[al-laqg[a li saret tal-U{M. F’din il-laqg[a, irrappre]entanti takl-U{M telqu ’l barra wara li qalilhom issa a[na fil-Gvern u nag[mlu li rridu! Dan minbarra li waqt festin tal-Milied is-sena li g[addiet indaqqu innijiet Laburisti.

Il-{add, 1 ta’ :unju, 2014

‘Fid-detenzjoni… id-disprament miktub bid-demm mal-[ajt’

Lokali

Rapporti fuq il-media internazzjonali qeg[din ikomplu ji]velaw dak li jin]amm mistur ;ewwa /entri ta’ detenzjoni u minn xiex jg[addu l-immigranti. Fl-a[[ar erba’ xhur spikkaw rapporti qawwija dwar dak li qed jg[addu minnu immigranti mi]muma f’/entri ta’ detenzjoni f’Malta b’detriment g[as-sa[[a tag[hom. “Jekk jinqara n-numru abbinat ma’ immigrant, allura dan ikun ifisser li n[are; il-permess biex dak l-immigrant partikolari jin[are; mi/-/entru ta’ detenzjoni. G[al dawn l-immigranti, il-qari tan-numru abbinat mag[hom huwa reb[a kontra l-persekuzzjoni.” Hekk irrapporta s-CNN f’rappurta;; dettaljat li fih ing[ata a//ess g[al /entru ta’ detenzjoni u g[al xi /entri miftu[a. L-istazzjon tat-televi]joni Amerikan jirrapporta – “… ;ewwa, fid-detenzjoni, id-disprament hu rifless b’kitba biddemm mal-[ajt.” Is-CNN irrapporta uffi/jali Maltin li kkonfermaw li “jkun hemm attentat ta’ suwi/idju kull ;img[a”. Dr. Neil Falzon, id-Direttur ta’ Aditus li kien intervistat mis-CNN u jistqarr li lkundizzjonijiet ;ewwa /-/entri ta’ detenzjoni ma jg[inux. Ir-rapport tasCNN jirreferi g[all-ambjent mudlam, [mie; u ri[a insapportabbli, b’Dr. Falzon isemmi l-ilmenti fosthom l-

… qed jin[oloq sens ta’ depressjoni u ansjetà, tant li numru ta’ immigranti f’detenzjoni spi//aw ikunu referuti g[all-Isptar Monte Carmeli

iffullar g[ax post ma jifla[x daqstant immigranti, li l-immigranti jo[or;u g[al sag[tejn kuljum biss fil-bit[a, m’hemmx bi]]ejjed showers u toilets waqt li ma ssir ebda attività organizzata g[all-

immigranti mi]muma f’detenzjoni. Id-Direttur ta’ Aditus isemmi li dan qed jo[loq sens ta’ depressjoni u ansjetà, tant li numru ta’ immigranti f’detenzjoni jispi//aw ikunu referuri g[all-Isptar Monte Carmeli. Intant is-sit elettroniku tal-;urnal Taljan La Repubblica, ix-xahar li g[adda ppubblika testimonjanza ta’ immigrant li kien mi]mum f’/entru ta’ detenzjoni f’Malta. L-immigrant mill-Kosta tal-Avorju flintervista jsemmi li g[al xi jiem kien ma’ tifel immigrant ie[or mi]mum flistess kamra f’/entru ta’ detenzjoni. “Ittifel allega li kien qieg[ed ibati minn u;ig[ kbir f’rasu. Kuljum kont immur g[and il-gwardjani ng[idilhom bl-u;ig[ li kien qed ikollu f’rasu dan it-tifel. {add ma ;ie jara. Wara tlett ijiem spi//a biex miet. “Ma nistax inne[[i minn quddiem g[ajnejja dawk it-18-il lejl ta’ dak l-immigrant jitlobni lg[ajnuna.” Is-Servizz tal-:i]witi g[ar-Refu;jati jag[ti g[ajnuna psikolo;ika u so/jali lil immigranti li jkunu g[addejjin minn sitwazzjonijiet fejn min[abba d-detenzjoni jkunu qeg[din ibatu minn problemi serji fis-sa[[a mentali tag[hom.

Minn Malta g[all-Gwerra tal-Korea… jiltaqg[u wara 64 sena }ew; veterani tal-gwerra, Waldo Youmans minn Plant City fl-istat ta’ Florida kien ilu 64 sena ma jara lil Ed Denty. Dawn servew flimkien b[ala morini, mindu [allew lil xulxin g[al diversi [idmiet militari fil-bidu talGwerra tal-Korea. Youmans iltaqa’ ma’ Denty waqt li kienu stazzjonati f’Camp Lejeune, f’North Carolina u mill-ewwel saru [bieb. “Konna abbord l-istess vapur, flistess ri;ment,” sostna Youmans. Huma ntbag[tu fil-Mediterran g[al e]er/izzji militari u kienu stazzjonati wkoll f’pajji]i Mediterranji fosthom Malta. “Dak i]-]mien kien isir ta[ri; dwar li]bark ta’ morini mill-ba[ar g[al fuq lart,” fisser Youmans filwaqt li ]ied li kien [adem mill-qrib ma’ Denty matul i]]mien li servew flimkien fil-Mediterran. “Tlajna abbord vapur f’Norfolk, Virginia fuq l-Aircraft Carrier Roosevelt... servejna fuq l-istess kanun u qattajna [afna ]mien fuq il-cruiser USS Providence.” Wara li rritornaw mill-Mediterran, Youmans u Denty kienu sseparaw meta faqqg[et il-Gwerra tal-Korea. I]-]ew;t ir;iel intbag[tu f’diversi partijiet taddinja. Qabel ma twaqqaf il-Facebook u l-

posta elettronika, i]-]ew;t i[bieb kienu tilfu l-kuntatt. I]da telefonata li saret xi ftit tal-;img[at ilu bidlet dan kollu u dawn i]-]ew; veterani ng[aqdu mill;did wara 64 sena. Ed Denty u martu Mary, li joqog[du f’Massachusetts, kienu fi Clearwater fi Florida j]uru xi qraba u staqsa x’kien ;ara mill-[abib tieg[u li kien serva mieg[u fil-Marines. It-tifla ta’ Denty g[enet lil missierha billi fittxet fuq linternet u sabet numru tat-telefown. Waldo Youmans ta’ 85 sena qal li Denty, ta’ 87 sena ftakar li hu kien minn Florida. “Ma nafx kif g[ax ma ftakartx fejn kien joqg[od,” qal Youmans. Huma ltaqg[u f’;urnata li kienet il-{add u qattg[u sig[at jitkellmu dwar i]-]mien li kienu fil-militar. Youmans twieled f’belt ]g[ira fitTramuntana ta’ Florida i]da kienu ilu resident ta’ Plant City mill-1938. Youmans jiftakar kif jum qabel ma g[alaq 18-il sena, irrekluta ru[u malMarines fl-1947. “Meta tid[ol fis-servizz u allura tista’ ti;ri, tkun kwalifikat [afna; ma kinux jistaqsu [afna mistoqsijiet,” sostna Youmans. Hu u sie[bu minn Plant City, T.J. Durrance, idde/idew li jid[lu fil-

Ed Denty ta’ 87 sena (xellug) g[adda sig[at fid-dar ta’ Waldo Youmans fi Plant City jirrakkontaw l-esperjenzi tag[hom fil-militar, mhux anqas dawk il-mumenti li g[addew f’Malta aktar minn 60 sena ilu

Marines. “Dak i]-]mien kien diffi/li biex issib ix-xog[ol u g[alhekk idde/idejna li nid[lu fil-Marines.” Huma marru f’Tampa u g[addew minn quddiem l-uffi//ji ta’ rekluta;; tal-Armata u tal-Qawwa Navali qabel ma ]aru l-uffi//ju tal-Marines. Hu qal li kienet g[o;bithom l-idea li jing[aqdu mal-Marines. “Kont g[edt, ‘T.J. dan hu l-post g[alina!’” Meta temm is-servizz militari, Waldo

Youmans mar lura fi Florida, fejn [adem g[al-linja ferrovjarja Seaboard Coast Line kif ukoll fl-industrija tatt[affir g[a]-]ejt. Hu u martu Dixie ilhom 58 sena mi]]ew;in. Hu qal li kien sorpri] u fer[an li ltaqa’ ma’ Denty wara aktar minn 60 sena. “Kellna laqg[a tajba,” qal Youmans. “Tkellimna dwar il-passat, i]-]mien sabi[ li g[exna kif ukoll dwar ]minijiet koroh.”

Il-{add, 1 ta’ :unju, 2014

A[barijiet mill-UE

L-Ewropa f’idejk Ingrid Brownrigg Opinjonista

Nemmen li l-Ewropa waslet f’punt fejn trid tintegra aktar il-politi/i tag[ha biex issir forza b’sa[[itha

X’;ara fl-elezzjonijiet tal-Parlament Ewropew^ Il-;img[a l-o[ra l-Ewropa kienet qed tivvota biex tele;;i r-rappre]entanti tag[ha fil-Parlament Ewropew. I/-/ittadini tat-28 pajji] membru tal-Unjoni Ewropea ele;;ew 751 deputat fil-Parlament Ewropew. Malta kienet l-a[[ar pajji] li ele;;a s-sitt rappre]entanti tieg[u, u g[all-ewwel darba lPartit Nazzjonalista tella’ tliet rappre]entanti. Il-grupp tal-Partit Popolari Ewropew, li tieg[u l-PN hu membru kiseb il-ma;;oranza ta’ si;;ijiet – 214, warajh ilGrupp So/jalista li tieg[u l-Partit Laburista hu membru kiseb 191 si;;u. Ikomplu l-Grupp Liberali li kiseb 64 si;;u, ilGrupp tal-{odor li kiseb 52, il-Grupp tal-Konservattivi u Riformisti li kisbu 46 si;;u u gruppi politi/i o[rajn. Ir-rappre]entanti Maltin se jkunu mqassmin tlieta fil-Grupp talPartit Popolari u tlieta fil-Grupp tas-So/jalisti. Dan ifisser li l-Partit Popolari baqa’ l-akbar grupp filParlament Ewropew kif fil-fatt ilu mill-1999. I]da hawnhekk ta’ min jag[mel parentesi u jispjega li jekk il-PPE hu l-akbar grupp fil-Parlament, dan ma jfissirx li g[andu l-ma;;oranza. Sabiex jie[u de/i]joni l-Parlament g[andu b]onn ma;;oranza sempli/i, g[alhekk jekk hemm 751 membru, biex tg[addi de/i]joni hemm b]onn ta’ aktar minn 376 favur. Minbarra dan, minkejja li grupp politiku jkollu l-linji gwida tieg[u fuq kif il-membri tieg[u g[andhom jivvutaw, ma jfissirx li lmembri kollha jivvutaw f’dik id-direzzjoni, min[abba diversi ra;unijiet. Dan ifisser li l-Parlament Ewropew, b’differenza g[all-Parlament Malti pere]empju, ja[dem fuq negozjati jew sa[ansitra koalizzjoni biex jittie[du d-de/i]jonijiet. G[alhekk kontra dak li ja[sbu bosta, spe/jalment lEwroxetti/i l-ebda grupp mhu kapa/i li jivvota wa[du jew jibblokka xi de/i]joni, b[alma ji;ri fil-Parlament Malti. L-Ewroxetti/i kienu s-sorpri]a Kif kien mistenni, il-kri]i fl-Ewropa wasslet g[al bosta biex ma jmorrux jivvutaw jew inkella jivvutaw lill-partiti Ewroxetti/i. Kienu 43.09% l-Ewropej li marru jivvutaw, filwaqt li f’Malta kienu kwa]i 75% dawk li [ar;u jivvutaw. Tnaqqis ta’ 4% fuq [ames snin ilu. Il-per/entwali ta’ dawk li marru jivvutaw fl-Ewropa baqa’ stabbli meta mqabbel ma’

[ames snin ilu u g[alhekk hu sinjal tajjeb g[ax skont xi esperti, a[jar hekk milli naqas. I]da jkun [a]in jekk ninjoraw lil dawk li ma marrux jivvutaw, dawk li astjenew bag[tu lmessa;; tag[hom u anke hawn Malta hemm b]onn nifhmu g[aliex bosta astjenew. Huma 140 deputat Ewroxettiku li ;ew eletti minn diversi pajji]i. Rajna sorpri]i kbar fejn il-partiti Ewroxetti/i ;abu lma;;oranza fi Franza, fl-Ingilterra u fid-Danimarka. Din hi l-ewwel darba fl-istorja li dawn il-partiti huma daqshekk b’sa[[ithom f’elezzjoni b[al din. F’Malta wkoll il-kandidat Norman Lowell, mill-Moviment Imperium Europa ssorprenda lil kul[add meta ;ab aktar minn 6,000 vot fl-ewwel g[add. Lowell hu mag[ruf g[allideat estremi tieg[u kontra l-immigrazjoni fost l-o[rajn, u kontra l-UE. L-ammont ta’ voti li ;ab Lowell, kif ukoll il-

voti li ;abu l-partiti Ewroxetti/i j[assbuni mhux ftit fuq ilfutur tal-Ewropa. Dawn il-partiti g[andhom po]izzjoni simili fuq numru ta’ affarijiet. Huma kontra l-immigrazzjoni, kontra l-UE u b’mod partikolari kontra t-Trattat ta’ Li]bona. L-Ewroxetti/i jbe]]g[u bit-Trattat ta’ Li]bona Fuq it-Trattat ta’ Li]bona kelli diskussjoni ma’ ]ag[]ug[ li vvota lill-Imperium Europa g[ax hu proprju kontra dan itTrattat. Skont hu, dak li jinkwetah f’dan it-Trattat hu l-fatt li jag[ti aktar poteri lill-Parlament Ewropew. Issa [alli nfakkarkom xi [a;a: il-Parlament Ewropew hu l-unika istituzzjoni li l-membri tag[ha huma eletti direttament min-nies.

G[al snin s[a[ bosta kienu jargumentaw fuq defi/it demokratiku fl-UE, u kien g[alhekk li dan it-Trattat ta aktar poteri lil din l-istituzzjoni. Argument ie[or fuq it-Trattat ta’ Li]bona hu li dan hu laktar Trattat li tfassal bl-aktar mod demokratiku. L-abbozz ta’ dan it-Trattat sar minn Konvenzjoni ma[luqa apposta fejn kull pajji] membru u kandidat bag[at sitt rappre]entanti. Malta, dak i]-]mien kienet g[adha pajji] kandidat g[al s[ubija fl-UE u bag[tet ukoll ir-rappre]entanti tag[ha, fosthom kien hemm ukoll Alfred Sant, illum Ewroparlamentari u dak i]-]mien kien il-Kap tal-Oppo]izzjoni. Lil Alfred Sant ilkoll nafuh b[ala Ewroxettiku u spiss ikkritika t-Trattat ta’ Li]bona. Il-fatt hu li kellu l-opportunità li jinfluwenza dan itTrattat, kellu /-/ans li jesprimi ru[u i]da kien ibbojkottja [afna minn dawn laqg[at! L-istess ]ag[]ug[ minn Imperium Europa argumenta mieg[i li messu sar referendum fil-pajji] fuq ir-ratifikazzjoni ta’ dan it-Trattat. Dan it-Trattat ;ie ratifikat mill-Parlament Malti, u l-Gvern u l-Oppo]izzjoni ta’ dak i]-]mien ivvutaw favur. G[aliex ma sarx referendum? Jiena lil dan i]]ag[]ug[ fakkartu li Imperium Europa kien di;à je]isti dak i]-]mien, mela g[aliex ma g[amlux petizzjoni biex isir referendum? Pajji]na jippermetti dan! I]da dak li j[assibni tassew hu li l-poplu Ewropew mhux infurmat fuq kif ta[dem l-UE u x’inhuma l-poteri li g[andha. Minflok g[andna politi/i, spe/jalment Prim Ministri li qed jo[olqu din il-mi]informazzjoni meta dawn jag[tu t-tort lillUE fuq kwistjoni li jafu li m’g[andhiex poter fiha. Fl-Italja, il-Prim Ministru Matteo Renzi reba[ l-ewwel elezzjonijiet tieg[u u fid-diskors tieg[u, purament populist qal: “L-UE tg[idilna x’niktbu fuq it-tikketta ta]-]ejt ta]]ebbu;a filwaqt li ma tag[mel xejn g[all-immigrazzjoni irregolari!” Bla dubju kul[add /ap/aplu i]da Renzi jaf li l-UE ta;ixxi fl-oqsma skont fejn g[andha poter li jag[tuhulha lpajj]i membri. L-UE g[andha poter fuq le;i]lazzjonijiet ta’ kif ja[dem is-Suq Komuni, filwaqt li m’g[andhiex poter fuq l-immigrazzjoni g[ax din hi esklussivament responsabbiltà tal-pajji]i membri u fuq livell Ewropew wie[ed jista’ ja;ixxi biss b’mod volontarju. G[alhekk l-UE tista’ tintervjeni fuq it-tikketta ta]-]ejt ta]-]ebbu;a u mhux fuq l-immigrazzjoni! Nemmen li l-Ewropa waslet f’punt fejn trid tintegra aktar ilpoliti/i tag[ha biex issir forza b’sa[[itha.

Il-grupp tal-Partit Popolari Ewropew, li tieg[u l-PN hu membru kiseb il-ma;;oranza ta’ si;;ijiet – 214, warajh il-Grupp So/jalista li tieg[u l-Partit Laburista hu membru kiseb 191 si;;u. Ikomplu l-Grupp Liberali li kisbu 64 si;;u, il-Grupp tal-{odor li kiseb 52, il-Grupp tal-Konservattivi u Riformisti li kisbu 46 si;;u u gruppi politi/i o[rajn.

Il-{add, 1 ta’ :unju, 2014

Internazzjonali

L-Insara fil-mira tat-tmexxija ?ini]a

Hemm t[assib fost l-Insara fi/-?ina wara li nkixef li hemm pjan tal-Gvern biex din irreli;jon titra]]an g[aliex qed issir dejjem aktar popolari filpajji]. Skont dokument intern talPartit Komunista li nkixef minNew York Times, g[andhom jibdew jittie[du mi]uri biex slaleb ma jkunux jistg[u jintlem[u minnies, anki dawk li jkunu fuq knejjes jew fuq residenzi. Fid-dokument hemm twissija li dan l-a;ir kien se jattira lattenzjoni internazzjonali u g[alhekk kollox kellu jsir bilmo[bi u jinstabu sku]i g[allazzjoni kontra l-Insara. Dan inkixef hekk kif diversi postijiet ta’ qima fi/-?ina

nqerdu mill-awtoritajiet min[abba sku]a jew o[ra. Laktar li qajjem g[ag[a kienet il-qerda tal-knisja f’Sanijang fejn 15 fil-mija tal-popolazzjoni hi ta’ twemmin Nisrani. Hawn jidher li l-problemi bdew wara ]jara ta’ Xia Baolong, uffi/jal g[oli filPartit Komunsita u alleat talPresident ?ini] Xi Jinping. Hawn hu ilmenta dwar is-salib li kien hemm fuq il-knisja u wara xahar bdew il-problemi. Instab li fl-ewwel [ames xhur ta’ din is-sena kien hemm 64 post ta’ qima Nisranija fi/?ina li nqerdu mill-awtoritajiet. Spiss l-isku]a li ting[ata hi g[aliex il-bini ma kienx sar skont ir-regoli.

I?-?INA: Statwa tax-xema’ tal-le;;enda tal-arti marzjali Bruce Lee, li tinsab fil-Madame Tussauds Museum li g[adu kemm feta[ fil-kapitali ?ini]a Beijing (ritratt EPA)

}ew; ri]enji g[al Obama

SPANJA: Statwa tal-injam, mag[rufa b[ala ‘ninot’ tal-Papa Fran;isku, bil-Papa Benedittu XVI

b[ala an;lu fuq spalla u l-Ar/isqof ta’ Madrid Antonio Maria Rouco Varela fuq l-o[ra, g[all-wiri f’Alicante. Dan bi t[ejjija g[all-Fiesta Hogueras, fejn fit-tmiem tag[ha n-ninots, li jirrappre]entaw nies mag[rufa, jing[ataw in-nar (ritratt EPA)

Il-President Amerikan Barack Obama kellu j[abbat wi//u ma’ ]ew; ri]enji fi tmiem il-;img[a. Dawn kienu tal-kelliem tieg[u, Jay Carney, u tasSegretarju g[all-Veterani talGwerra, Eric Shinseki. Jay Carney kien ilu minn Jannar tal-2011 f’din il-kariga u minfloku se jin[atar Josh Earnest . Sadattant ir-ri]enja ta’ Shinseki se t[alli impatt politiku akbar g[al Obama. Dan peress li Shinseki rri]enja min[abba skandlu fejn li kixef li veterani tal-gwerra Amerikani mietu g[aliex ma ng[atawx il-kura li g[andhom

b]onn. Shinseki, eks ;eneral u li kien indarab waqt il-;leid filgwerra tal-Vjetnam, kien ta[t [afna pressjoni kemm minn g[aqdiet ta’ veterani tal-gwerra imma anki mill-Partit Repubblikan u l-istess Partit Demokratiku biex jirri]enja min[abba dan l-iskandlu. Fost l-o[rajn instab li kienu qed ikunu falsifikati dokumenti biex juru li l-istennija g[al veterani tal-gwerra ma kinex daqshekk twila. Obama qal li dan ma kienx a//ettabbli partikolarment meta wie[ed iqis is-sagrifi//ju li g[amlu l-veterani tal-gwerra g[al pajji]hom.

Appo;; ta’ Merkel g[al Juncker imma mhux ta’ Cameron

Il-Kan/illier :ermani] Angela Merkel qalet li trid li l-President tal-Kummissjoni Ewropea li jmiss ikun l-eks Prim Ministru talLussemburgu Jean-Claude Juncker. Juncker ;ej mill-PPE li ;img[a ilu reba[ l-akbar ammont ta’ voti fl-elezzjonijiet g[all-Parlament Ewropew. Il-PPE, li jinkludi anki lPartit Demokristjan ta’ Merkel, reba[ 213 mis-751 si;;u fil-Parlament Ewropew, u g[a]el lil Juncker b[ala lkandidat tieg[u minflok ilPortugi] Josè Manuel Barroso. G[all-ewwel Merkel ma kinetx meqjusa b[ala favur [afna li Juncker jil[aq minflok Barroso. L-avversarju ewlieni ta’ Juncker hu l-:ermani] u kandidat So/jalista Martin Schulz. Is-soltu, il-mexxejja kienu jag[]lu huma l-President tal-

Angela Merkel

Kummissjoni, imma skont irregoli ;odda, dawn issa jridu jie[du kunsiderazzjoni rri]ultati tal-Parlament Ewropew. Merkel qalet li peress li Juncker sar l-akbar poter filParlament Ewropew, hi kienet se tmexxi ta[ditiet beix hu jil[aq minflok Barroso. Imma David Cameron, il-

Prim Ministru Ingli], ma tantx hu [erqan u indika li g[andhom ikunu l-mexxejja tal-UE u mhux il-Parlament Ewropew li jidde/iedi min g[andu jmexxi l-Kummissjoni. Jekk tinqala’ problema dwar il-[atra ta’ Juncker, tista’ tinqala’ polemika ta[raq malParlament Ewropew. Dan g[aliex l-a[[ar de/i]joni issa suppost hi tal-Parlament permezz ta’ vot. Il-gruppi politi/i fil-Parlament Ewropew di;à qalu li g[alihom Juncker g[andu jil[aq u nd[il millGvernijiet jista’ jwassal g[al polemika. Jidher li Juncker ma tantx hu entu]jast dwar talbiet li qed jag[mel Cameron g[al /erti bidliet fil-kundizzjoni tass[ubija tar-Renju Unit fl-UE. Apparti Cameron, hemm ukoll Viktor Orban tal-Ungerija u Fredrik Reinfeldt tal-I]vezja li huma kontra Juncker.

IL-:ERMANJA: Dawk li huma mag[rufa b[ala ‘Seydlitz

Cuirassiers’ waqt il-Kompetizzjoni Internazzjonali tal-Kavallerija li qed issir f’Gotha (ritratt EPA)

Il-{add, 1 ta’ :unju, 2014

Internazzjonali

Pjazza Taksim lura fi/-/entru tal-protesti kontra Erdogan Re;a’ kien hemm l-inkwiet ilbiera[ fi Pjazza Taksim f’Istanbul hekk kif kien qed jitfakkar l-ewwel anniversarju tal-protesti kbar li kien hemm kontra t-tmexxija tal-Prim Ministru Recep Tayyip Erdogan. Ilbiera[ Erdogan wissa li ma kienx se jittollera protesti u kmieni lbiera[ filg[odu madwar Pjazza Taksim kien hemm pre]enza qawwija tal-Pulizija. Minn mindu saru l-protesti ssena li g[addiet, wie[ed jista’ jg[id li l-protesti kontra ttmexxija ta’ Erdogan ma waqfux. Protesti li matulhom diversi persuni tilfu [ajjithom u eluf

o[ra ndarbu. Nhar il-:img[a mietet mara ta’ 64 sena li kienet spi//at f’koma min[abba d-du[[an tal-gass li belg[et fi protesta f’Di/embru tas-sena li g[addiet f’Ankara. L-inkwiet ilbiera[ beda waqt dimostrazzjoni b’tifkira talewwel anniversarju talprotesti, li kienu bdew b[ala protesta kontra pjan ta’ ]vilupp fi Pjazza Taksim u malajr inbidlu fl-aktar sfida serja g[at-tmexxija ta’ Erdogan. Apparti Istanbul kien hemm ukoll protesti lbiera[ f’Ankara, Izmir u Antalya. Il-:img[a f’Ankara, Erdogan wissa lin-nies kontra

li jipparte/ipaw u ddeskriva lil dawk li qed jorganizzaw iddimostrazzjonijiet b[ala terroristi li qed jheddu l-ekonomija Torka u jimmanipulaw i]]g[a]ag[. Dan qed ise[[ hekk kif ;img[a ilu kien hemm protesti kbar wara li aktar minn 300 persuna mietu fi tra;edja f’minjiera. Protesti li raw innies anki j[ebbu g[all-karrozza ta’ Erdogan meta mar ikellem il-qraba u [bieb talvittmi. Fi sforz li jra]]an il-protesti kontrih, Erdogan ipprova jimblokka l-a//ess g[al YouTube u Twitter imma ming[ajr wisq su//ess.

SPANJA> Il-matador Miguel Abellan waqt ;lieda fl-arena ta’ Las Ventas f’Madrid b[ala parti mill-festa ta’ San Isidro (ritratt EPA)

Ji]barkaw 2,800 f’lejl fi Sqallija

Hekk kif qed isiru diversi twissijiet dwar il-problema tal-immigrazzjonijiet illegali fil-Mediterran, matul il-lejl bejn il-:img[a u s-Sibt fi Sqallija tni]]lu 2,800 immigrant wara li kienu inter/ettati mill-forzi tas-sigurtà Taljani. Kien hemm lan/a li kienet

inter/ettata barra l-kosta ta’ Lampedusa b’200 immigrant abbord. Minn dawn, uffi/jali qalu li kien hemm 29 mara li fosthom tlieta kienu tqal u kien hemm ukoll 12-il tifel u tifla. L-immigranti twasslu abbord bastimenti tal-gwerra fil-portijiet Taljani ta’

Pozzallo u Porto Empedocle. Il-Frontex fi tmiem il;img[a [abbret li kien hemm ]ieda drammatika fl-ammont ta’ immigranti li kienu qed jippruvaw jid[lu fl-Ewropa mill-Italja. Nhar l-Erbg[a l-Gvern Taljan [abbar li n-numru ta’ immigranti u refu;jati li

kienu waslu sal-Italja kien qabe] id-39,000 persuna din is-sena. Gil Arias Fernandez, iddeputat direttur tal-Frontex, wissa li jekk l-affarijiet ikomplu hekk, aktarx in-nurmu ta’ immigranti li jippruvaw jid[lu fl-Ewropa illegalment se ji]diedu.

L-I}RAEL> Suldati I]raeljani jarrestaw dimostrant Palestinjan waqt inkwiet f’Tulkarem fix-Xatt tal-Punent waqt dimostrazzjoni b’appo;; g[all-pri;unieri Palestinjani f’[absijiet I]raeljani. (ritratt EPA)

Jinbidlu r-regoli tal-internet

Esperti qed iwissu li l-mod kif in-nies se jibdew ju]aw linternet se jinbidel. Dan wara de/i]joni tal-Qorti Ewropea li tat il-kunsens lin-nies flEwropa li jitolbu li informazzjoni personali dwarhom titne[[a mill-Google. Il-Professur Luciano Floridi, mill-Università ta’ Oxford, u li tqabbad biex ikun konsulent tal-Google f’din il-kwistjoni, qal li din id-de/i]joni kienet se tbiddel totalment il-mod kif innies ju]aw l-internet. Hu qal li ]-]mien fejn wie[ed seta’ jsib kull tip ta’ informazzjoni fuq lInternet issa kien intemm flEwropa. Rapporti qed isostnu li minn mindu ttie[det id-de/i]joni, ilGoogle qed tir/evi madwar 12,000 talba kull jum millEwropa beix l-informazzjoni personali dwarhom titne[[a mill-arkivji tal-Google. Floridi, professur talfilosofija u l-etika tal-informazzjoni, qal li r-regoli talinternet issa nbidlu g[alkollox. Aktar kmieni dan ix-xahar, il-Qorti Ewropea tal-:ustizzja sabet li 500 miljun persuna li ju]aw l-internet fl-Ewropa kellhom id-dritt jitolbu lillGoogle tne[[i informazzjoni li jemmnu qed tag[mlilhom [sara jew tikser il-privatezza tag[hom. I]da Floridi qal li din idde/i]joni jista’ jkollha l-effett li jpo;;i aktar poter milli hemm s’issa f’idejn Google. Fi ftit kliem, qal Floridi, kumpanija b’sa[[itha issa se tkun qed tidde/iedi dak li jistg[u jaraw jew ma jarawx in-nies jew dak li hu fl-interess tal-pubbliku.

Il-{add, 1 ta’ :unju, 2014

Internazzjonali

: Patrijott jew qaddej fidil tal-eks Unjoni Sovjetika? Jaruzelski

Il-:eneral Wojciech Jaruzelski j[abbar l-impo]izzjoni tal-li;i marzjali fil-Polonja, f’dan ir-ritratt li jmur lura g[at-13 ta’ Di/embru tal-1981 (EPA)

Il-mewt, ftit jiem ilu, tal:eneral Wojciech Jaruzelski, fakkar f’u[ud mill-aktar avvenimenti sinifikanti g[allEwropa moderna u meta l-istess Jaruzelski kien l-a[[ar Mexxej komunista tal-Polonja qabel waqg[et il-Purtiera tal{adid, fl-a[[ar ftit ;img[at tal-1989. Intant, l-istorja tista’ ma ti;;udikax daqshekk bl-a[rax lil Jaruzelski, li kien il-Kap tal-Istat tal-Polonja mill-1981 sal-1989 minbarra li serva wkoll b[ala President bejn l1989 u l-1990. Filwaqt li Jaruzelski wasal biex jiddikjara l-li;i marzjali u jinsisti g[all-arrest ta’ Lech Walesa – l-eroj tal-moviment demokratiku Solidarnosc u (aktar tard) l-eks-President talPolonja Demokratika – kien proprju hu li dde/ieda biex ine[[i l-li;i ripressiva u fejn innegozja wkoll mat-Tmexxija ta’ Solidarnosc lejn l-a[[ar tattmeninijiet. Jaruzelski, li miet fl-eta ta’ disg[in sena, kien ilu s-snin ibati bi problemi tas-sa[[a. Intant, jistg[u jitqiesu wkoll b[ala sinifikanti l-ewwel kummenti tal-le;;endarju Lech Walesa wara li sema’ bl-a[bar tal-mewt tal-:eneral u fejn ikkummenta li ‘spi//a ra;el

kbir li kien ;ej minn ;enerazzjoni ta’ nies meqjusa b[ala spe/jalisti fit-tradiment’. Fi]-]mien meta Jaruzelski [a l-poter fil-Polonja, kienu qed ife;;u di;a l-ewwel xquq fil’[ajt’ komunista li //irkondat il-pajji]i Ewropej tal-Lvant li spi//aw sottomessi g[ar-rieda ta’ Moska – i/-/entru tal-poter tal-Unjoni Sovjetika l-antika. Hu twieled fis-6 ta’ Lulju tal-1923 u trabba fl-in[awi ta’ Wysokie fejn baqa’ jg[ix ma’ familtu sakemm il-:ermanja Nazista u l-Unjoni Sovjetika ffirmaw il-patt infami tal-1939 li, g[al ]mien, eskluda laggressjoni bejn i]-]ew; ;ganti militari. G[aldaqstant, il-familja ta’ Jaruzelski kellha ta[rab lejn ilLitwanja qabel spi//at iddeportata lejn is-Siberja – bi]]g[a]ug[ Wojciech ikollu jag[mel ix-xog[ol sfurzat qalb il-minjieri tal-fa[am filKazakhstan, u bil-konsegwenza li hu spi//a jbati l-isfre;ju permanenti f’dahru u f’g[ajnejh. Meta l-:ermanja invadiet lUnjoni Sovjetika fl-1941, irRussi bdew jiffurmaw ittaqsimiet tal-Armata mag[mulin mill-Pollakki u Jaruzelski kien fost l-ewwel nies li ssie[bu fihom. Hu, intant, i;;ieled filBattalja ta’ Berlin ta’ Mejju tal-1945 li rri]ultat fil-kroll tal-:ermanja Nazista u fejn la[aq il-grad ta’ logutenent meta kkonkludew l-ostilitajiet. B[ala fizzjal mal-Armata tal-Poplu Pollakk, Wojciech Jaruzelski g[en ukoll fittra]]in tal-moviment g[arre]istenza fil-Polonja. Din irre]istenza, minbarra li stinkat qatig[ kontra n-Nazi, kienet impenjata fost o[rajn biex topponi lill-eks Gvern ta’ Varsavja li kellu l-appo;; tarre;im antik ta’ Moska. Wara li ggradwa millakkademja g[all-istaff militari, Jaruzelski kiseb promozzjoni wara l-o[ra; bil-karriera tieg[u tkompli fit-triq tal-progress wara li l-Field Marshal Sovjetiku, Konstantin Rokossovsky, spi//a minn Kap-Kmandant u Ministru tad-Difi]a tal-Polonja. Il-kariga ta’ Rokossovsky damet sal-1956 u wara li hu kien ing[ata l-mandat spe/ifiku ming[and l-eks dittatur tal-Unjoni Sovjetika, Josef Stalin. Fl-1960, Jaruzelski la[aq b[ala l-’Fizzjal Politiku’ ewlieni tal-qawwiet armati talPolonja, mbag[ad, erba’ snin wara, sar il-Kap tal-Istaff talArmata. g[al pa;na 15

Il-{add, 1 ta’ :unju 2014

Internazzjonali

Ji/[ad dwar il-massakru tat-tarznari li se[[ fl-1971 minn pa;na 14

Il-promozzjonijiet baqg[u ;ejjin u Jaruzelski beda jmexxi l-Ministeru tad-Difi]a fl-1968 – ftit qabel l-inva]joni tal-eks-?ekoslovakkja millqawwiet Sovjeti/i li kellhom ukoll l-appo;; tas-suldati Pollakki. Sadanittant, Jaruzelski kien tiela sew anki fil-;erarkija talPartit Komunista, fejn la[aq membru-kandidat talPolitburo f’Di/embru tal-1970 u sakemm ikkonfermawh b[ala ‘membru s[i[‘ fis-sena ta’ wara. I]da Jaruzelski kien akku]at li [are; id-direttiva li wasslet biex il-milizzji Pollakki, fl1971, jift[u n-nar fuq it-tarznari li organizzaw l-azzjonijiet industrijali fil-portijiet Balti/i u fejn mietu ’l fuq minn erbg[in ru[. Il-:eneral dejjem /a[ad li kien ‘personalment responsabbli’ g[al dan u baqa’ sal-a[[ar jinsisti li d-direttiva ng[atat mill-Prim Minsitru ta’ dak i]-]mien. Fi Frar tal-1981, Wojciech Jaruzelski la[aq Prim Ministru tal-Polonja u g[axar xhur wara kiseb ukoll il-grad tal-Ewwel Segretarju tal-Partit Komunista. Dan waqt li hu sab ru[u maqbud f’morsa, fejn, fuq na[a, kellu jikkonfronta l-popolarita tal-moviment Solidarnosc u fejn spi//a wkoll jikkontrolla l-pressjoni kontinwa tal-Unjoni Sovjetika; b’Moska tistazzjona t-tankijiet tal-gwerra mal-fruntiera komuni. F’Di/embru tal-1981, Jaruzelski ddikjara l-li;i marzjali, fost l-arresti tal-eluf talmembri ta’ Solidarnosc ( fosthom Walesa) u bil-:eneral ikollu ji;;ustifika din lazzjoni b[ala ‘mezz biex jevita xi inva]joni tal-qawwiet Sovjeti/i’. Intant, l-eks mexxej tarRussja, Boris Yeltsin, snin wara, kien ippubblika files li jindikaw li s-Sovjeti/i ma kellhom l-ebda pjani biex jinvadu u jokkupaw lill-Polonja – bil-li;i marzjali titne[[a, fl1983, anki jekk l-awtoritajiet komunisti komplew jittrattaw il-moviment Solidarnosc daqslikieku xi organizzazzjoni illegali L-istori/i jaqblu li lpressjoni ekonomika u daqstant ie[or ‘l-influwenza tarriforma’ fl-eks Unjoni Sovjetika li kien xprunaha leks President, Mikhail Gorbachev, ;abu l-bidliet kbar u ‘inevitabbli’ g[all-Gvern ta’ Jaruzelski. Dan waqt li l-Polonja g[addiet minn sensiela ta’ inkwiet u azzjonijiet industrijali li wasslu biex Jaruzelski jibda n-negozjati ma’

Solidarnosc, fl-1989. Wara xahrejn ta’ ta[ditiet, Jaruzelski kellu jbaxxi rasu quddiem il-[tie;a g[all-bidliet radikali fl-istruttura talamministrazzjoni fil-Polonja, Intant, il-moviment Solidarnosc kellu jikseb su//ess storiku fl-elezzjonijiet sussegwenti fil-Polonja u minkejja li l-Partit Komunista kien ‘iggarantit’ minn 65 filmija tas-si;;ijiet fil-kamra t’isfel tal-Assemblea. Hu anki fattur ironiku li Wojciech Jaruzelski – li ismu

kien l-uniku wie[ed li lKomunisti ppermettew li jidher fuq id-dokument tal-vot g[all-Presidenza – kellu jirba[ b’vot wie[ed biss. Madankollu ma ntlaqg[etx lofferta tieg[u g[al koalizzjoni ma’ Solidarnosc u b’ri]ultat ta’ dan, Jaruzelski kellu jwarrab mit-tmexxija talPolonja f’Di/embru tal-1990 u fejn spi//a j/edi postu lil Lech Walesa. Fl-2001, Jaruzelski spi//a ppro/essat bil-qorti g[ar-rwol allegat tieg[u ‘fil-massakru

tat-tarznari tal-1971’ – i]da lmanuvri legali u l-problemi tas-sa[[a li hu kien qed ibati bihom, effettivament, iffri]aw il-pro/ess, li baqa’ ming[ajr konklu]joni. Fil-fatt, Jaruzelski ammetta, fl-2008, li hu ma kienx qed jistenna li jg[ix ‘daqstant fit-tul’ biex jisma’ l-verdett finali. Filwaqt li l-attivisti ta’ Solidarnosc anki kienu ppruvaw jippro/essaw lill-:eneral b’konnessjoni malimpo]izzjoni tal-li;i marzjali (fl-1981), il-qrati ma riedux

jisimg[u l-ka] partikolari. Dan wara li l-Parlament Pollakk ta’ wara l-era komunista, fl-1996, idde/ieda li jwarrab l-akku]i spe/ifi/i filkonfront ta’ Jaruzelski. L-ist[arri; tal-opinjoni anki jissu;;erixxu li l-ma;;oranza tal-Pollakki huma lesti li ja//ettaw l-ispjegazzjoni ta’ Jaruzelski rigward il-li;i marzjali b[ala ‘pjaga anqas malinna’ u li kellha tid[ol fisse[[ b[ala mi]ura li evitat linva]joni tal-Polonja mill-eksArmata komunista ta’ Moska.

Il-{add, 1 ta’ :unju, 2014

:img[a bir-ritatti

Il-bini l-;did tal-Parlament se jibda jilqa’ l-ewwel seduti wara l-btajjel tas-sajf li ;ej. Dan kien konfermat minn Anglu Farrugia, l-Ispeaker tal-Kamra tar-Rappre]entanti. Il-pro;ett mibdi mill-amministrazzjoni pre/edenti jag[mel parti wkoll mir-ri;enerazzjoni tal-Belt Valletta

L-eks Kap tal-Armata E;izzjana Abdul Fattah al-Sissi kiseb appo;; ta’ 93% tal-voti fl-elezzjoni g[all-[atra ta’ President ;did fl-E;ittu. Hu stmat li 46% tal-elettorat [are; jivvota hekk kif l-I]lami/i u gruppi sekulari g[amlu bojkott u ordnaw biex l-elettorat tag[hom ma jivvutax.

Nirien [akmu parti mil-lukanda Fortina f’Tas-Sliema li bdew mill-k/ina b’konswegwenza li ]viluppaw f’du[[an iswed li beda [iere; mill-parti ta’ fuq tal-imsemmija lukanda.

Jean Claude Juncker, l-eks Prim Ministru tal-Lussemburgu filwaqt li qed jittama li jing[ata l-mandat biex imexxi l-Kummissjoni Ewropea g[all-[ames snin li ;ejjin wara li l-Grupp tal-Partit Popolari Ewropew kiseb l-aktar numru ta’ si;;ijiet fl-elezzjonijiet Ewropej, g[adu triq iebsa quddiemu min[abba li l-konferma tieg[u tiddependi minn negozjati mal-gruppi politi/i fil-Parlament Ewropew.

Il-;lied fil-Lvant tal-Ukrajna [a ]volta ;dida u aktar imdemmi. Mat-30 separatista favur ir-Russja nqatlu mill-militar Ukren biex inkiseb il-kontroll tal-ajruport f’Donetsk waqt li s-separatisti waqqg[u [elikopter Ukren b’konsegwenza li tilfu [ajjithom :eneral tal-Armata Ukrena u membri militari o[ra.

Daniel Wani j]omm it-tarbija ta’ ftit jiem li twieldet dil-;img[a hekk kif martu g[andha quddiema theddida li ting[ata l-piena tal-mewt wara li bdiet tipprattika r-reli;jon nisranija.

Mal-400 immigrant Afrikan irnexxielhom jid[lu fit-territorju Spanjol ta’ Mellila fil-Marokk waqt li fl-istess territorju l-Pulizija Spanjola arrestat sitt immigranti suspettati b’rekluta;; ta’ militanti I]lami/i biex imorru ji;;ieldu fil-Libja u fil-Mali.

Il-{add, 1 ta’ :unju, 2014

Editorjal

Xi ntqal dil-;img[a

“Ir-ri]ultat juri li l-Partit Nazzjonalista g[adu ‘l bog[od milli jkun l-g[a]la naturali tal-poplu u g[alhekk se jirdoppja l-isforzi tieg[u biex jer;a’ jkun il-Partit tal-Poplu.”

Simon Busuttil, Kap tal-PN, In-Nazzjon, 26 ta’ Mejju

“A good dose of positivity will suffice, but whatever has to be done, needs to be done quickly because Malta has never been so much in need of a strong constructive opposition as it is now…”

Marlene Farrugia, Deputat Laburista, The Malta Independent, 26 ta’ Mejju

“We will not chicken out, those who love the party will stay and work.”

Simon Busuttil, Kap tal-PN, timesofmalta.com, 27 ta’ Mejju

“It is clear Malta is benefiting immensely from Mare Nostrum, as the arrival of irregular immigrants has almost stopped.”

Uffi//jal G[oli tal-UE, The Times of Malta, 28 ta’ Mejju

“The opposition’s insistence on the publication of the agreements with ElectroGas and Henley, was perfectly justified. The country needs a firm and strong opposition which leaves no stone unturned in its scrutiny of government performance, especially in parliament.”

L-opinjonist James Debono, maltatoday.com.mt, 28 ta’ Mejju

“Malta is not doing enough to hit European targets to reduce poverty by 2020.”

Rapport tal-Kunsill g[all-I]vilupp Ekonomiku u So/jali, The Times of Malta, 29 ta’ Mejju

“The PN has chosen to criticise Muscat for the long term damage it says he is causing to the country’s institutions: but long term damage does not have immediate effects and the accusations will seem remote and exaggerated to many voters.”

L-opinjonista Ranier Fsadni, The Times of Malta, 29 ta’ Mejju

“Jekk il-Gvern g[andu g[al qalbu ttrasparenza, g[andu minnufih jieqaf jipprova jfixkel ix-xog[ol tal-Kumitat tal-Kontijiet Pubbli/i u jissottometti lkuntratt li sar minnu mal-kumpanija Henley & Partners g[all-iskrutinju. Id-de/i]joni tal-Gvern ilbiera[ tkompli tikkonferma li huwa skomdu jippubblika dan il-kuntratt.”

Stqarrija Uffi//ju Informazzjoni PN, In-Nazzjon, 29 ta’ Mejju

“I believe in him, he is very competent, he can analyse things in a calm

manner and in recent weeks he put in some very good performances in the debates with the prime minister.” Lawrence Gonzi dwar il-Kap tal-PN Simon Busuttil f’intervista fil-programm G[andi xi ng[id, Radju Malta, 31 ta’ Mejju

It-triq ’il quddiem Wara li ;img[a ilu l-elettorat Malti u G[awdxi ta lverdett tieg[u fl-elezzjonijiet tal-Parlament Ewropew, jista’ jing[ad li r-ri]ultat huwa konferma tal-verdett li ta 14-il xahar ilu meta kien ele;;a lill-Partit Laburista filGvern. Huwa ri]ultat li l-Partit Nazzjonalista jrid jixtarr sew u bil-kalma fl-isfond tad-de/i]jonijiet li [a l-Gvern Laburista fl-a[[ar sena u tal-mod kif qieg[ed imexxi l-Prim Ministru Joseph Muscat. Madankollu, dan ir-ri]ultat irid ukoll ji;i studjat sew fl-isfond tal-pro/ess ta’ bidla u ti;did li g[addej minnu l-PN fl-Oppo]izzjoni wara kwa]i 25 sena fil-Gvern. Miri li ma jintla[qux f’sena ta’ tibdil Matul l-a[[ar sena, il-PN ta bidu g[all-bidla u ti;did intern. Jista’ jkun li kien hemm min [aseb li r-ri]ultati elettorali kienu se jibdew jin[assu mil-lum g[all-g[ada! Ilbidliet u t-ti;did f’partit politiku huma parti minn pro/ess, li l-miri tag[hom ma jintla[qux f’sena wa[da. Fl-a[[ar sena, il-PN biddel it-tim ta’ tmexxija, biddel listatut u l-istrutturi ;odda, beda jibni mill-;did l-organizzazzjoni tal-partit, u dan minbarra l-isfidi finanzjarji, bilPN ikollu jg[addi b’dak li g[andu, u mhux bi flus [addie[or jew bi flus il-poplu, kif [adem il-Partit Laburista fl-a[[ar sena u nofs. Madankollu, it-tmexxija tal-PN issa trid tibda tassigura li wara t-tibdiliet kollha li di;à se[[ew, dawn jibdew ja[dmu b’tali mod li l-PN jil[aq lil dawk l-eluf l-o[ra, minbarra l-101,000 li vvutawlu, biex g[al li ;ej, huma wkoll jaraw fil-PN, partit effettiv li jsemma’ le[inhom, fejn dawn in-nies ikunu jistg[u jasso/jaw lilhom infushom mal-politika tal-PN. {idma kostruttiva Minkejja d-diffikultajiet kollha li g[adda minnhom il-PN fl-a[[ar 14-il xahar li g[addew, wie[ed ma jridx jarmi xxog[ol li twettaq mill-Oppo]izzjoni. Il-PN xorta ra kif ikun Oppo]izzjoni kostruttiva u li t[alli impatt. Oppo]izzjoni li ma kkritikatx biss, anzi marret lil hinn. Anki jekk fl-ewwel sena tal-le;i]latura, [ar;et bi proposti u b’emendi filli;ijiet, li wasslu lill-Gvern ta’ Muscat jadotta. F’dawn l-14-il xahar, l-Oppo]izzjoni Nazzjonalista ma lag[bitx il-log[ba politika g[all-gwadann parti;jan jew biex ikunu sodisfatti /erti interessi mo[bija kif g[amel ilPrim Ministru Muscat. G[alhekk il-PN, ma qag[adx lura milli jsemma’ le[nu fuq kwistjonijiet importanti, li fuqhom anki n-nies ma qablitx u kkritikat lill-Gvern ta’ Muscat – i]-]ieda fil-qg[ad, in-nuqqas ta’ bejg[, iddiskriminazzjoni fit-tqassim tal-medi/ini, il-medi/ini out-

of stock, il-bejg[ ta/-/ittadinanza, il-gideb dwar il-kuntratti ma’ Henley & Partners u tal-power station u li l-Gvern ta’ Muscat sa dil-;img[a stess baqa’ jsabbat saqajh billi ma jridx jippubblikahom. Dwar dawn il-kwistjonijiet jew u[ud minnhom, anki Laburisti, urew li ma qablux u jista’ jag[ti l-ka] ukoll li tkellmu bil-vot tag[hom fl-elezzjonijiet tal-Parlament Ewropew. Dan hekk kif il-Partit Laburista naqqas mat33,000 vot minn fuq ir-ri]ultat tal-elezzjoni ;enerali. G[all-partit fil-gvern, dan jista’ ji;i interpretat b[ala tnaqqis tal-voti li fil-ma;;or parti hu protesta u mhux sempli/i apatija, anki jekk il-Partit Laburista kellu organizzazzjoni kbira biex jo[ro; il-votanti tieg[u. U]a l-Gvern u flus il-poplu Il-Partit Laburista u]a l-magna tal-Gvern, mhux biss biex iwassal il-messa;; tieg[u i]da wkoll biex iroxx ilb]ar b’impjiegi g[al tal-qalba, transfers u g[add ta’ pagamenti ma[ru;a ftit jiem jew f’jum il-votazzjoni. L-u]u tarri]orsi tal-Istat mill-Gvern Laburista favur il-Partit Laburista po;;a lill-PN f’aktar ]vanta;;. G[a]-]mien li ;ej, il-PN irid jikkumbatti wkoll dan lg[adu – il-politika ta’ klijenteli]mu bla skrupli li l-Partit Laburista meta kien fil-Gvern qatt ma ddejjaq li jimplimenta. G[alhekk l-Oppo]izzjoni Nazzjonalista g[andha ]]id l-isforzi tag[ha biex i]]omm milli fil-pajji] ikun

hawn xi Gvern li jag[mel li jrid jew jibda jippretendi li [add ma jista’ ji;bidlu l-attenzjoni fuq abbu]i li jistg[u jkunu qeg[din isiru.

L-isfida g[al li ;ej Il-PN kiseb g[all-ewwel darba t-tielet si;;u filParlament Ewropew wara g[axar snin. B’hekk saret ;ustizzja storika mal-PN li [adem bla heda, inklu] meta kien qed jopponih il-Partit Laburista stess (fosthom ilMexxej Laburista attwali Joseph Muscat u l-eks Mexxej Alfred Sant, illum MEP Laburista). Dawn mhux biss opponew is-s[ubija fl-UE imma wkoll riedu j/a[[du lillpoplu Malti milli jkun rappre]entat fl-istituzzjonijiet kollha Ewropej. Madankollu jibqa’ fatt id-distakk bejn i]-]ew; partiti ewlenin. It-tmexxija tal-PN li [adet f’idejha t-tmun tal-partit sena ilu, di;à ddikjarat li se tirdoppja [idmietha bla dewmien. Dan kollu huwa mnebba[ minn dak li rajna f’din l-a[[ar ;img[a – tmexxija ta’ partit politiku li waqt li hi konxja li biex ikun re;istrat progress, dan irid jie[u wkoll i]-]mien tieg[u, tag[raf fil-kalma l-[idma li trid issir mill-g[eruq ’il fuq biex il-partit ikun tassew jirrifletti l-aspirazzjonijiet tal-ma;;oranza tal-poplu.

media.link communications, Triq Herbert Ganado, Tal-Pietà 1450 Korrispondenza> mument@media.link.com.mt Editur> Roderick Agius, tel. 25965263 • email> roderick.agius@media.link.com.mt Reklamar> advertising@media.link.com.mt Stampata> Progress Press, l-Imrie[el

Il-{add, 1 ta’ :unju, 2014

Opinjoni

Jannar - Marzu 1977 – Ebda kalma wara t-tempesta Michael Falzon Opinjonist

Kul[add irid joqg[od g[ar-rieda tieg[u… U Mintoff appunta lilu nnifsu l-vu/i tal-poplu u l-gwida morali tal-pajji], il-big brother tag[na lkoll.

Jonqsu l-festi pubbli/i Wie[ed mill-ewwel passi li ttie[du mill-gvern wara l-elezzjoni tal-1976 kien id-de/i]joni li jonqsu l-festi pubbli/i. G[al din id-de/i]joni, il-Knisja malajr baxxiet rasha u [adet passi biex tne[[i sitt festi kmandati biex issegwi d-de/i]joni tal-Gvern. Dawn il-festi kienu San :u]epp, Corpus Christi, l-Imnarja, il-Qaddisin Kollha u l-Kun/izzjoni. G[alkemm ilfesta tan-Nawfra;ju ta’ San Pawl (l-10 ta’ Frar) kienet tne[[iet ukoll minn festa pubblika, il-Knisja ]ammet lobbligu tas-smig[ tal-quddiesa. Interessanti l-fatt li peress li d-19 ta’ Marzu 1977 inzerta sSibt, ir-Rabtin [assew li kellhom ji//elebraw il-festa fil-jum proprju tag[ha i]da ;ara li l-Pulizija ma tatx il-permess biex tkun tista’ ssir il-pur/issjoni s-Sibt. Meta saret Mistoqsija Parlamentari mill-MP Nazzjonalista John Muscat li fiha staqsa x’kienet ir-ra;uni g[al dan ir-rifjut, fil-twe;iba tieg[u, il-Prim Ministru assigura lil kul[add li San :u]epp kien [a gost bil-festa li saret il-{add. Tassew li ftit xhur wara l-ewforija tar-reb[a Laburista ta’ Settembru 1976, il-poplu beda j[oss li f’daqqa wa[da l-frosta kienet bdiet i//aq/aq. Kien fl-istess ]mien li beda jin[ema linkwiet mat-tobba u mal-istudenti bir-riforma fl-edukazzjoni terzjarja. Il-ka] tal-film Raid on Entebbe Forsi l-aktar ka] stramb, i]da sinifikanti ta’ din il-bixra fittmexxija ta’ Mintoff kien id-de/i]joni tieg[u li j]omm il-film ‘Raid on Entebbe’ milli jintwera fis-swali ta/-/inema f’Malta. Il-film kien ibba]at fuq storja vera meta f’Lulju 1976 l-armata I]raeljana lliberat numru ta’ osta;;i li kienu qed jin]ammu fl-ajruport ta’ Entebbe fl-Uganda wara li lFront Popolari g[all-{elsien tal-Palestina (PFLP) flimkien ma’ grupp terroristiku mag[ruf b[ala ‘Che Guevara GroupGaza Brigade’ kienu [atfu ajruplan tal-Air France b’numru sostanzjali ta’ passi;;ieri I]raeljani. Il-film jirrakkonta l-mod kif il-Kabinett I]raeljan irrea;ixxa g[all-kri]i billi bag[at stakkament ta’ suldati 2,500 mil ’il bog[od minn pajji]hom biex jilliberaw l-osta;;i. Dan kollu se[[ minn wara dahar ilgvern tal-Uganda, dak i]-]mien immexxi minn Idi Amin. Anki jekk kellu atturi mag[rufa b[al Peter Finch, Charles Bronson u Horst Buchholz, il-film kien sar bil-g[a;la g[al skopijiet politi/i u l-kriti/i ma naqsux milli jg[idu dan il-fatt. Fil-verità dan ma kienx xi film klassiku li n-nuqqas tieg[u ]gur li ma [alla ebda effett negattiv fuq ix-xena kulturali Maltija. I]da dak mhux il-punt. F’Malta xejn mhu sigriet u meta [ar;et l-a[bar li l-film kien in]amm, Albert Borg Olivier de Puget kien staqsa lill-

L-aktar ka] stramb, i]da sinifikanti ta’ din il-bixra fit-tmexxija ta’ Mintoff kien id-de/i]joni tieg[u li j]omm il-film ‘Raid on Entebbe’ milli jintwera fis-swali ta/-/inema f’Malta

(2)

Prim Ministru fil-Parlament x’kienet ir-ra;uni li g[aliha lfilm kien in]amm. Inkredibbilment it-twe;iba ta’ Mintoff (21 ta’ Marzu 1977) kienet din: “Il-film Raid on Entebbe ;ie mi]mum g[aliex fih l-aktar [a;a immorali, dik li stat b’sa[[tu, g[ax g[andu armamenti, jinsa d-dmirijiet kollha li j[addan ta[t l-Organizzazzjoni tal:nus Mag[quda, ji;ifieri dik li jirrispetta l-indipendenza u lintegrità ta’ stati o[ra u bl-akbar arruenza, bl-akbar vjolenza, jilg[abha ta’ bully u joqtol u j[arbat ming[ajr skrupli f’art [addie[or. “Mhux hekk biss, imma dan il-film ipin;i lil min g[amel il-vjolenza b[ala xi eroj kbir. Dan il-film mhux biss fih ilvjolenza imma l-morali tieg[u hija mibnija kollha fuq ittif[ir lil min hu b’sa[[tu meta dan isawwat lil min hu dg[ajjef. Jekk irid l-Onor. Membru jkun jaf x’qalu fuq dan il-film il-partiti demokrati/i fl-Italja, nag[mel kollox biex nakkwista r-rekord ta’ debate li sar fuqu mix-xandir tarRAI.” L-a[[ar botta dwar x’qalu fuq il-film fl-Italja kienet dik li l-Ingli]i jg[idulha ‘red herring’ g[ax qalu x’qalu l-kriti/i flItalja, f’dak il-pajji], il-film kien intwera u ma kienx in]amm. Il-ka] lili tellag[li t-tempra Bl-argumenti ta’ Mintoff kellhom jin]ammu milli jintwerew [afna mill-films tal-cowboys jew tal-gwerer, stori/i u mhumiex. Naturalment dawn l-argumenti kienu sku]a, g[ax il-verità x’aktarx kienet li Mintoff kien [a dik id-de/i]joni g[ax ried jintg[o;ob ma’ Gaddafi. Dan kien ka] /ar ta’ /ensura g[al ra;unijiet politi/i u mhux morali, anki jekk dawn i]-]ew; kun/etti tg[idx kemm hawn min jog[xa j[allathom f’kawlata wa[da. Xi [a;a hekk lili ttellag[li t-tempra u s-Sibt ta’ wara faqqajt editorjal a[rax f’The Democrat. Meta er;ajt qrajtu aktar minn 35 sena wara, irrealizzajt kemm ma tantx kont noqg[od lura. Iddeskrivejt din l-azzjoni ta’ Mintoff b[ala att ta’ tirannija g[ax darba hu stess, fi twe;iba g[al Mistoqsija Parlamentari o[ra dwar i/-/ensura kien qal li f’pajji] demokratiku ma tistax tippriserva l-moralità b’mezzi tiranni/i. Kont tassew irrabjat: “To invoke morality for an act of

censorship which is evidently political is however not just stupid. It is spurious and deceitful. It is a perversion of the same morality it invokes. It is evil and unacceptable to any freedom loving citizen of Malta, whatever his or her views may be on the hijacking incident and the subsequent raid on Entebbe. It reeks of an effrontery worthy only of the vilest of ‘fascist pigs’.” Lanqas irrid nemmen li kont ktibt b’dan il-mod fero/i – anki jekk dak li kont nemmen dak i]-]mien g[adni nemmnu sal-lum. }mien wara, fit-18 ta’ Frar tal-1998 meta l-film kien intwera f’Malta fuq it-televi]joni, The Times kienet ;abet storja dwar dak li kien ;ara tant snin qabel. Min kiteb ir-rapport kien staqsa dwar il-ka] lil Lino Cassar li dak i]-]mien kien i/-Chairman tal-Bord ta/-?ensura. Minn dak li qal Cassar, irri]ulta li ma kienx il-Bord ta/-?ensura li ]amm ilfilm, tant li dan qatt ma kien ra l-film g[ax min jimporta u jiddistribwixxi l-films ma kienx ressqu g[all-wiri fis-swali Maltin. Jidher li fil-fatt kien Mintoff li ]amm il-film milli jid[ol f’Malta wara li g[amel ‘;udizzju morali’ dwaru, probabbli ming[ajr ma rah. Il-Big Brother tag[na lkoll Wara l-kisba tal-ma;;oranza tal-voti fl-elezzjoni ta’ Settembru 1976 Mintoff kien qal li kul[add kellu joqg[od g[ar-rieda tal-ma;;oranza. Nist[ajjel li minn mo[[u g[adda dan it-tip ta’ evoluzzjoni ta’ [sieb, anki jekk forsi ming[ajr ma kien qed jinteba[: Kul[add irid joqg[od g[ar-rieda tal-ma;;oranza. Il-ma;;oranza kkonfermat il-fidu/ja tag[ha fih. Hu kien il-vu/i tal-ma;;oranza. Kul[add irid joqg[od g[ar-rieda tieg[u. U Mintoff appunta lilu nnifsu l-vu/i tal-poplu u l-gwida morali tal-pajji], il-big brother tag[na lkoll.

Il-{add, 1 ta’ :unju, 2014

Opinjoni

Minn Milan g[al Malta A[barijiet u kummenti mill-Italja u l-Vatikan

Ir-reb[a ta’ Renzi u t-telfa ta’ Grillo “Trionfo Renzi. Flop di Grillo”. Dawn kienu t-titli ta’ bosta ;urnali, fosthom La Repubblica, Matteo Renzi g[amel “tsunami”. Ftit kienu jiddubitaw li Renzi ma kienx se jirba[, imma l-ma;;oranza kien jaraw fil-komiku politiku Grillo “daqqa fil-qalb ta’ Renzi”. Xejn minn dan, g[ax Renzi kiseb bil-Partit Demokratiku (PD) ir-rekord ta’ 41.5, meta flEwropa tal-2009 kienu biss 26.1. Mons. Charles G. Vella Opinjonist

Il-Papa offra d-dar tieg[u fil-Vatikan lill-President tal-Awtorità Palestinjana, Abu Mazen, u lill-President ta’ I]rael, Shimon Peres. Aktarx, din il-laqg[a ta’ talb issir f’Lulju.

Dan hu ri]ultat bla ebda pre/edent u kul[add ftakar li dan ;ara biss darba fl-1950, mill-Partit Komunista.

Il-waqg[a kbira ta’ Berlusconi Meta [ar;u r-ri]ultat il-midja, anki Bruno Vespa, baqg[u mistag[;ba. {afna kienu jbassru, u anki jib]g[u, li l-populi]mu, l-esa;erazzjonijiet u anki l-gideb ta’ Beppe Grillo ta/-5 Stelle, kienu sfida lil Matteo Renzi u l-PD. Grillo ma jistax ja//etta li ;ab biss 21.5%. Il-;urnal La Repubblica, li kellu xi ftit simpatija ma’ Grillo, wasal biex qal “Grillo, il pallone sgonfiato” (il-ballun mifqug[). Bil-mod aggressiv tieg[u ta’ “gwerra” u l-“pro/essi” li Grillo ried li jag[mel jekk jirba[, bosta be]g[u u fl-a[[ar qalbu g[al Renzi. Ta’ spiss ji;ri dan lill-mexxejja li jsegwu t-tattika tal-populi]mu. Il-PD ;ab din il-kwantità ta’ voti b’sorpri]a. Kul[add jaqbel li [afna, anki min-na[a ta’ Berlusconi, li qatt ma vvutaw g[as-So/jalisti, din id-darba vvutaw g[al Renzi. Il-partit wiret [afna voti personali minn Renzi, g[aliex b[alissa hu jag[ti garanzija soda, li se jibdel l-Italja bir-riformi. L-istess Berlusconi li se jappo;;ja lil Renzi li minn 35.3% flEwropej tal-2009, ni]el g[a/-/ifra drammatika ta’ 16.5%. Minkejja li qal “jien umiljat u //ensurat g[ax ikkundannat. Qatt ma stennejt ri]ultat daqstant negattiv”, waqt li ]ied li se jkompli bl-appo;; g[ar-riformi ta’ Renzi. Ma kienx fa/li li Renzi jag[mel din ir-reb[a. Fl-istess partit hemm diversi divi]jonijiet u b[as-soltu hemm dawk filkwinti, li kienu jistennew li jkollu skonfitta. Huma, ma’ xi partitarji [erqana biex jie[du t-tmexxija, baqg[u biss bixxewqa! Fil-kampanja li Matteo Renzi g[amel b’kura;; u b’kari]ma, /erti mexxejja stori/i tas-So/jalisti, b[al Bersani, D’Alema u l-kumplament, lanqas dehru. Renzi issa jibqa’ miexi g[ar-riformi politi/i, (dik tasSenat), riformi legali (bidliet fil-li;ijiet), riformi dwar ixxog[ol, l-g[ajnuna so/jali u l-iskola. Hu qal li jrid jag[mel riforma fix-xahar. Anki jekk il-unions ma jikkoperawx. Ma na[sibx! Il-konfront ta’ Renzi ma’ Merkel L-ikbar bidliet ta’ Renzi, jekk ikun possibbli, se jkunu filParlament Ewropew. Hemm b]onn riforma, tant li Mario

Il-Papa Fran;isku flimkien mal-Prim Ministru I]raeljan Benjamin Nethanyahu u l-President ta’ I]rael Shimon Peres waqt li kien qieg[ed isellem lill-vittmi Lhud tal-Olokawst f’/erimonja waqt i]-]jara uffi/jali tieg[u f’I]rael aktar kmieni din il-;img[a

Draghi, il-Gvernatur tal-Bank ?entrali Ewropew, qal li “//ittadini qed jistennew risposta”. Hu g[alhekk li l-ewwel “braccio di ferro” ta’ Matteo Renzi se jkun mal-Kan/illier :ermani] Angela Merkel, li llum ta[kem l-ekonomija Ewropea. Il-;ar tieg[i Mario Monti, meta kien Prim Ministru, xaqleb [afna lejn l-awsterità ta’ Merkel. F’dan il-konfront Renzi se jsib l-appo;; ta’ Berlusconi, tal-Lega Nord u tad-Demokrati/i ta/-?entru, li kollha jridu jne[[u l-poter ekonomiku tal-:ermani]i waqt li jib]g[u wkoll mis-So/jalista Shultz. Anzi hawn fl-Italja, kif inhu l-ka] ta’ partiti o[ra talEwropa, dawk li huma xetti/i tal-Ewropa jridu li jitne[[a lewro. Fuq quddiem hemm il-Lega Nord ta’ Matteo Salvini, li stqarr “irridu nag[mlu l-Ewropa mill-;did”. Hu g[alhekk li jrid jag[mel ftehim ma’ Marine Le Pen, i]da mid-dehra ma tantx trid. Il-Lega fl-Ewropa tal-2009 kienu la[qu l10.2% u issa s-6%. Stennejna li jitilfu iktar! Ta’ min isemmi l-pjaga tal-astensjoni, g[aliex 57.2% marru jivvutaw, tant li l-Fratelli d’Italia (3.4%), Scelta Ewropea, Italia dei Valori u o[rajn baqg[u l-art. F’Milan ivvutaw mas-60%, tant li fin-Nord ivvutaw 40%. Fi/-/entru 48%. Ir-rekord l-iktar baxx kien fi Sqallija u f’Kalabrija 36%, filwaqt li 40% astjenew. Dan hu nuqqas ta’ /iviltà. Fejn baqa’ Silvio Berlusconi^ Filwaqt li l-komiku Beppe Grillo qal li hu “distrutt u infurjat”, Silvio Berlusconi kien iktar /ivili. Hu qal “jiena issa barra l-partita. Marina (bintu) ]omm ru[ek lesta”. Hu qal li dan ;ara tort tal-firda ta’ Alfano, li kien lesta b[ala su//essur, u s[abu li waqqfu n-Nouvo Centro Destra, li la[qu biss 4.3%. Alfano ammetta li “kissruna imma ma n/edux”, imma r-riskju hu li jisparixxu jew jer;g[u jid[lu fil-mer[la ta’ Silvio. Ma na[sibx! Hemm min fil-partit ta’ Berlusconi jrid mexxej ;did jew anki mexxejja (Marina Berlusconi). Berlusconi fil-kampanja [adem [afna u deher kuljum fuq it-televi]joni b’xandiriet twal. Minkejja xmara ta’ weg[diet dwar il-politika fil;ejjieni, hu tilef miljuni ta’ votanti. Minn 35.3% ni]el g[al 16.5%, meta kellu 10 miljuni u issa tliet miljuni biss. Dan spiss hu d-destin ta’ /erti politi/i! Il-kundanna ta’ Awwissu 2013 ta’ Berlusconi kienet ukoll wa[da mill-kaw]i ta’ telfien. Illum Berlusconi hu delu] minn xi nies tieg[u u mid-divi]jonijiet ta’ bejniethom. Hu jwa[[al fil-Ma;istrati u “l-kundanna in;usta”. Hu g[alhekk li [afna, b[al Prof. Giovanni Orsina, Professur tal-Istorja, isostnu li Marina hi l-unika dotata b’/ertu poter... Berlusconi mhux se jirba[ iktar l-elezzjonijiet, lanqas qatt mhu se jkun Prim Ministru, imma jista’ jkompli ju]a “l-poter ta’ koalizzjoni”. Hu g[alhekk li jrid “isolvi mill-iktar fiss is-su//essuri” u jkompli jsostni lil Matteo Renzi fir-riforma. Jekk le, jo[ro; g[al dejjem mixxena! “Ejjew itolbu d-dar tieg[i fil-Vatikan” Il-Papa offra d-dar tieg[u fil-Vatikan lill-President talAwtorità Palestinjana, Abu Mazen, u lill-President ta’ I]rael, Shimon Peres. “Id-dar” hi l-palazz ta’ “Santa Marta” u mhux is-swali stori/i tal-Palazz tal-Vatikan. Aktarx li din il-laqg[a ta’ talb issir f’Lulju, g[ax wara Peres jirtira. Din kienet stedina sorpri]a u forsi qatt ma [asbu dawn i]]ew; presidenti li l-Papa Fran;isku se jistedinhom “g[al laqg[a ta’ talb”. Il-Papa, b[al ta’ qablu, ma jridx li “s-soluzzjoni ta’ ]ew; stati tibqa’ [olma”. Il-Papa b[al :esù talab u tkellem fuq il-pa/i bejn il-Lhud u l-G[arab. Kellu wkoll xewqa o[ra, il-fraternità u l-g[aqda malPatrijarka Bartolomew. Iltaqg[u, talbu flimkien u g[annqu lil xulxin, imma “l-g[aqda hi pro/ess ta]-]mien”. Ftakru fillaqg[a storika bejn il-Papa Pawlu VI u l-Patrijarka Atenagora fil-5 ta’ Jannar 1964. G[addew 50 sena u nafu li tul is-snin g[addej djalogu bejn it-tnejn. Il-Papa fittex ukoll il-fraternità mal-Lhud. Kienet tassew kommoventi /-/erimonja f’Yad Vashem, il-monument li jfakkar is-sitt miljun Lhudi, vittmi tax-Shoah. F’Betlem ilPapa fakkar f’dak li ji;ri fil-ba[ar Mediterran u qal li “dwar dan kollu a[na n[ossu mist[ija quddiem Alla, Alla li sar Bambin”.

Il-{add, 1 ta’ :unju, 2014

Opinjoni

Il-jum ta’ wara Mario Rizzo Naudi Opinjonist

Dak li qed jag[mel il-PN, ]gur mhux pro;ett ta’ politika negattiva kif jippruvaw ipin;uh l-avversarji politi/i tag[na. Dan hu pro;ett po]ittiv li jie[u fit-tul, u jirrikjedi perseveranza s[i[a.

L-elezzjoni tal-Parlament Ewropew issa g[addiet. G[alkemm il-Partit Nazzjonalista la[aq l-g[an tieg[u li jikseb it-tielet si;;u, wie[ed ma jistax jinnega li din l-elezzjoni ;abet di]appunt g[all-Partit. Madankollu, jekk irridu nkunu realisiti/i, irridu nammettu /erti kunsiderazzjonijiet. Meta tkun qattajt 25 sena fil-gvern, tirba[ elezzjoni wara o[ra, mhuwiex fa/li li ta//etta telfa. {afna Nazzjonalisti stennew li g[ax inbidlet it-tmexxija tal-partit u g[ax il-gvern Laburista beda jag[mel l-i]balji, f’din l-elezzjoni kellhom jer;g[u jintreb[u numru ta’ voti ta’ dawk li qabel kienu jivvutaw lill-PN. Passi ]g[ar saru, i]da mirakli kbar ma jsirux. Konvint li l-Kap tal-Partit Simon Busuttil, kif ukoll il-Vi/i Kapijiet Mario de Marco, Beppe Fenech Adami, u s-Segretarju Chris Said g[amlu minn kollox u [admu bla heda biex din lelezzjoni tag[ti dak ir-ri]ultat li kul[add xtaq. Imma r-realtà hi li l-elezzjoni f’Malta ma tintreba[x jew tintilef biss bil-[idma tal-Partit imma wkoll b’fatturi o[rajn esterni. L-elezzjoni ;enerali tas-sena l-o[ra wriet bi/-/ar li filwaqt li lPartit Laburista ]amm mieg[u l-core voters li kellu qabel, il-PN kien qed jitlef mill-core voters tieg[u li vvutaw lill-partit l-ie[or. Ikun ]ball li na[sbu li fi ]mien daqstant qasir ta’ sena, min ivvota kontra l-PN biex ine[[ih mill-gvern fl-elezzjoni ;enerali, din iddarba kien se jer;a’ jibdielu u kien se jivvota lilna. Il-gvern Nazzjonalista, [lief fil-perjodu ta’ 18-il xahar, kien fil-gvern bejn l-1987 u l-2013, ]mien twil mhux [a]in, u li fih bidel lil pajji]na minn pajji] tat-tielet dinja g[al pajji] modern u b’ekonomija b’sa[[itha, fl-Unjoni Ewropea. Dan i]-]mien twil serva ta’ ]vanta;; g[aliex aktar ma ddum tiggverna, aktar tag[mel ]balji u aktar in-nies iduru kontra tieg[ek u jkunu jridu jippruvaw lil [addie[or. Na[seb li dan hu fattur ewlieni li effettwa r-ri]ultat ta’ din l-

Il-punt hu... Richard Muscat Opinjonist

Kummenti dwar kwotazzjonijiet li laqtuni

“Irba[na t-tielet si;;u g[all-ewwel darba” Dan qalu Simon Busuttil, il-Kap tal-PN, b’sens ta’ kburija, wara li kien stqarr ta[t /erta pressjoni minn u[ud millmidja, li “jien nibqa’ nag[ti sehmi; mhux se na[rab meta lPartit g[andu l-aktar b]onn l-g[ajnuna.” Bit-tielet si;;u storiku g[all-PN, se[[ dak li l-Kap kien offra lill-eletttorat b[ala l-isfida kbira tieg[u. Diffi/li. Mhux kif [asbu [afna xetti/i jew li ja[sbu li kollox lixx. Il-pro/ess kien twil u mimli tlajja’ u n]ul. Meta kollox kien jindika li s-si;;u sejjer g[and tal-Partit Laburista, hekk ise[[ dak li pprogramma Simon Busuttil. Is-sitt si;;u fil-Parlament Ewropew imur g[al Therese Comodini Cachia f’isem il-PN. Il-Partit Laburista ta’ Muscat tilef si;;u. Dehru li [aduha bi kbira g[ax kienu bassru r-reb[a tag[hom u ntilfu f’arja ta’ reb[a li tiddomina lill-avversarju. I]da Comodini Cachia ferr[et lil [afna u [afna nies. Reb[a personali tag[ha. Reb[a g[all-PN. U reb[a g[al Simon Busuttil. Wie[ed jifhem il-fer[ li ;ab dan it-tielet si;;u g[all-PN. I]da g[andu jservi biss b[ala spinta g[al [idma akbar. “Nag[tu d-doppju”. “Baqa’ [afna biex nitilg[u l-muntanja g[olja u twila.” Mill-aktar fis il-PN mistenni jdur dawra madwaru biex ibiddel fejn g[andu jkompli jbiddel, u jirranka fejn g[adu ma rrankax. Aktar tindif. Aktar komunikazzjoni. Aktar organizzazzjoni mifruxa u pre]enza attiva. Aktar sensibilità lejn il[ti;iet tan-nies. Insomma l-a;enda hi twila u ur;enti. Kura;;. A[na wara l-Kap tag[na. “Dan ir-ri]ultat ifisser li l-poplu ma jridx aktar negattività” Dan qalu l-Prim Ministru Muscat fl-ewforija wara li t[abbar ir-ri]ultat tal-elezzjoni. B’ton trijonfalistiku, Muscat intona l-innu ta’ tif[ir lilu nnifsu. U insista li l-PN ;ie fiex ;ie min[abba n-negattività li jadotta bil-politika tieg[u. Din tan-negattività da[let f’mo[[ [afna nies bis-sa[[a talispin tal-magna tal-partit u dik tal-Gvern Laburista ming[ajr ma [add jaf xi tfisser [lief li skont Muscat, l-Oppo]izzjoni g[andha biss tapprezza l-[idma tal-Gvern u xejn aktar. {alli nkun /ar: stennejt li fl-a[[ar fa]i tal-kampanja elettorali nara lill-PN jifta[ar u jfakkar lin-nies fil-;id kollu li gawdew setturi s[a[ tal-poplu Malti u G[awdxi bis-sa[[a

elezzjoni. Barra minn hekk, hemm ukoll il-kontroll u linfluwenza tal-midja. Sfortunatament illum il-PN g[andu ]bilan/ qawwi kontra tieg[u fil-midja li sezzjoni kbira minnha hija kkontrollata direttament jew indirettament mill-Partit Laburista u n-nies leali lejh, inklu] fix-xandir tal-istat. Ixxaqliba kontra l-PN li g[andhom /erti gazzetti suppost indipendenti, ilha tidher minn qabel l-elezzjoni ;enerali tas-sena l-o[ra u komplet ]diedet kemm ilu li [a t-tmexxija Simon Busuttil. Fattur ie[or importanti huwa li l-Partit Laburista ilu minn qabel l-elezzjoni jwieg[ed minn kollox lil kul[add. Kemm ilu fil-gvern ibba]a l-politika tieg[u fuq klijenteli]mu sfrenat. Aktar u aktar meta sab it-tapit mifrux quddiemu. Din il-politika hija effettiva [afna g[al ]mien qasir imma kemm tista’ tibqa’ effettiva mat-tul ta]-]mien? Il-PN irid ikompli bir-riforma li di;à bdiet sena ilu. Irridu nkomplu ning[aqdu wara l-mexxej tag[na b’ottimi]mu. Irridu nidde/iedu u nag[]lu t-triq ’il quddiem b’konvinzjoni, b’vi]joni /ara ta’ fejn irridu naslu. Irridu nistiednu w/u[ ;odda biex jissie[bu fil-partit. Irridu nistennew i]-]mien jg[addi [alli /erti feriti jing[alqu. Irridu nisimg[u aktar lin-nies u fejn hemm b]onn inkunu flessibbli [alli n-nies i[ossuna verament qrib tag[hom, ming[ajr ma ni/[du l-valuri. Irridu nkomplu nikxfu l-i]balji u l-qerq tal-gvern ta’ Muscat [alli nift[u g[ajnejn ilpoplu. Dak li qed jag[mel il-PN, ]gur mhux pro;ett ta’ politika negattiva kif jippruvaw ipin;uh l-avversarji politi/i tag[na. Dan hu pro;ett po]ittiv li jie[u fit-tul, li jirrikjedi perseveranza s[i[a. Imma konvint li g[andna tmexxija li kapa/i twassalna fejn irridu u li meta jasal i]-]mien nibdew na[sdu l-frott tal[idma li kull wie[ed u wa[da minna qed nag[mlu f’dan il-partit glorju].

tal-;id li akkwistaw mill-Unjoni Ewropea. Hemm b]onn insemmu xi e]empji? Dwar dan il-;id kliem mill-anqas. Wara kollox, din kienet elezzjoni Ewropea u stajna ma n[allux lil Muscat inessi dak il-;id kollu li akkwistaw l-eluf kbar ta’ Maltin u G[awdxin mill-gvernijiet Nazzjonalisti biss[ubija fl-UE, kontra dak li ried il-Partit Laburista. F’dan ilkuntest na[seb li konna negattivi; i]da Muscat ma kienx qed jirreferi g[al dan. Muscat jippretendi li l-Oppo]izzjoni t[allih jirrombla fuq kul[add. Skont Muscat, l-Oppo]izzjoni dmirha hu li tmur ilParlament u tag[mel xi diskors ta’ kritika ’l hawn u ’l hemm. Il-bqija toqg[od kalma; i//i//i kwieta, u t[allih i/af/af. Nesa malajr kif u kemm kien negattiv u distruttiv inklu] assassinju tal-karattri mill-Oppo]izzjoni bl-g[ajnuna ta’ deputati li lag[bu double game biex ipaxxuh. Simon Busuttil b[ala l-Kap tal-Oppo]izzjoni g[amilha aktar minn /ara li [add mhu se jag[laqlu [alqu. Il-kritika tibqa’ tkun kostruttiva skont it-twemmin politiku u demokratiku li dejjem [addan il-PN. Nistkanta kif dak li ;ara tul din l-ewwel sena tal-Labour, naraw lill-Prim Ministru Muscat u xi ministri tieg[u get away with murder b[allikieku xejn. Mela ejja naraw li n-nies jifhmu sew meta u kif il-PN ikun negattiv fis-sens ta’ kritika qawwija biex tiskrutinja l-operat tal-Gvern. Dan hu dmir tal-Oppo]izzjoni li ma tippermetti lil [add jheddidulha, wisq anqas je[odhulha. Il-PN mistenni minnu li jkompli jorganizza ru[u sew. Ilpre]enza tal-Partit ma kinitx te]isti fil-postijiet tal-votazzjoni. Din l-elezzjoni g[addiet, i]da minn issa me[tie;a azzjoni vigoru]a fid-dettall biex erba’ snin o[ra l-elezzjoni ;enerali ssib il-partit im[ejji tajjeb. Ma nistg[ux nafdaw kollox fejn jid[lu ka//a g[all-voti mill-Partit Laburista. Perikolu]i wisq. F[all-elezzjoni Ewropea, li ma biddlet xejn mill-formazzjoni tal-gvern ta’ Muscat, waslu biex g[amlu ka//a g[al kull vot billi: jew riedu gratitudni minn dawk li gawdew bilpja/iri, jew xtraw il-voti bil-weg[diet u corrupt practices millamministrazzjoni; jew wettqu theddid skont kif ;ie rrappurtat fil-;urnali. Tliet metodi tipikament So/jalisti u antidemokrati/i li j[allu effett fuq il-votant. Il-kbir g[adu ;ej! Naqbel perfettament mad-deputata Marlene Farrugia, meta kitbet wara t-t[abbir tar-ri]ultat elettorali, li “Malta has never been so much in need of a strong constructive opposition as it is now...”

Il-{add, 1 ta’ :unju, 2014

Opinjoni

Wara r-ri]ultat

Beppe Fenech Adami Vi/i Kap PN {idma fil-Partit

Il-messa;; li qed jibg[at il-poplu huwa li ]-]mien ta’ alleanza stretta lejn partiti spi//a.

img[a wara r-ri]ultat tal-elezzjonijiet talParlament Ewropew, huwa l-mument li nag[mlu r-riflessjonijiet dwar l-istess ri]ultat. Huwa l-mument li nanalizzaw e]attament x’;ara, x’g[amilna tajjeb, x’mar [a]in u fejn nistg[u ntejbu. Huwa l-mument li ner;g[u nfakkru l-punt tat-tluq x’kien. Tlaqna g[al dawn l-elezzjonijiet b[ala partit li sena ilu tilef elezzjoni ;enerali b’ammont rekord ta’ voti kontrih. Tlaqna g[al dawn l-elezzjonijiet ftit xhur wara d-d[ul ta’ tmexxija ;dida tal-Partit. D[alna g[al dawn l-elezzjonijiet ftit xhur wara l-bidu ta’ riorganizzazzjoni s[i[a fi [dan il-Partit. Min-na[a l-o[ra d[alna g[al dawn l-elezzjonijiet b’Parit Laburista li donnu m’g[andux limiti ta’ flus x’jonfoq f’kampanja elettorali. D[alna g[al elezzjoni b’Partit Laburista li bl-iktar mod sfa//at lest jitlaq minn triqtu, jg[awwe; irregoli, jikser sa[ansitra l-li;i biex jaqdi u fil-pro/ess jixtri lvot tal-elettorat. D[alna g[al elezzjoni bi gvern Laburista li ma jiskruplax idendel il-karrotta lil tant nies li kemm ildarba jivvutawlu huma ‘se jinqdew’. Kellna gvern Laburista li ma ddejjaqx jag[mi lin-nies bi/-/ej/a bi flus il-poplu stess. Rajna gvern li filwaqt li g[affe; fuq livell nazzjonali, baqa’ jsus wara setturi ]g[ar fis-so/jetà, li minkejja /-/okon tag[hom flimkien jag[mlu [afna. Gvern li kkon/entra fuq ilftit li flimkien jg[oddu g[al [afna, minflok fuq il-;id komuni li g[andu jkun fi/-/entru tal-[idma ta’ kull gvern. Kellna kampanja elettorali tal-Partit Nazzjonalista li kienet

modesta, sin/iera u limitata fir-ri]orsi. Kellna kampanja fejn spjegajna fejn il-gvern sejjer [a]in fil-qasam tax-xog[ol, tassa[[a, tal-ekonomija. Spjegajna kif hawn dekadenza ta’ etika fejn xejn mhu xejn, fejn il-ftit ja[tfu u l-bqija jikkuntentaw bil-loqom. Konna po]ittivi bi proposti konkreti biex inti u lfamilja tieg[ek tg[ixu [ajja a[jar. Ir-ri]ultat tal-;img[a l-o[ra serva biex nirrealizzaw li t-triq quddiemna hija twila. Il-pro/ess li rridu ng[addu minnu biex nirb[u lura l-fidu/ja tal-poplu hu g[at-telg[a. Is-sena l-o[ra n]erg[et i]-]errieg[a ta’ tibdil li hemm b]onn fil-Partit. Dik i]-]errieg[a rridu nkomplu nsaqquha biex issir pjanta, biex issir si;ra [alli tag[ti l-frott. Ir-ri]ultat tal-elezzjonijiet talParlament Ewropew jikkonferma li s-so/jetà Maltija qieg[da tinbidel b’mod radikali. Il-messa;; li qed jibg[at il-poplu huwa li ]-]mien ta’ alleanza stretta lejn partiti spi//a. L-individwu jidentifika ru[u mhux i]jed ma’ partit i]da ma’ ideal, ma’ kwistjoni, ma’ tema u [afna drabi jivvota lil dak il-partit li ja[seb li j[addan l-iktar dak l-ideal jew tema partikolari. Quddiem ir-ri]ultat li kellna, ]gur però m’g[andniex naqtg[u qalbna. A[na lkoll qeg[din fil-politika biex inservu. Qeg[din fil-PN g[aliex nemmnu li dan il-Partit jibqa’ l-partit li ;ab il bidliet il-kbar f’dan il-pajji]. F’dan il-mument irridu nkomplu nibnu fuq il-pedamenti li tpo;;ew fix-xhur li g[addew. Jien nibqa’ nemmen li nistg[u naslu jekk nibqg[u determinati. Mill-;did grazzi tal-appo;;. Ejjew immiddu g[onqna g[al akar xog[ol. Ji;i l-mument meta l-frott jin[asad u inti tkun kburi li tkun tajt sehmek.

1. G[andna mo[[ a[na wkoll. Kapa/i nanalizzaw a[na wkoll. Nifhmu dak li qieg[ed jipprova j;eg[ilna nifhmu l-Partit Laburista. Nifhmu kemm qieg[ed ju]a s-sitwazzjoni proprju biex jibg[at messa;;i tal-kontra ta’ dak li hu. F’dan ng[id li m’hemmx dubju li hemm bi]a’ minn dak li huwa kapa/i jwettaq Simon Busuttil. Il-Prim Ministru jaf tajjeb lill-Kap tal-Oppo]izzjoni g[ax kien jarah ja[dem fil-Parlament Ewropew meta t-tnejn kienu membri jirrappre]entaw lil pajji]na. Jaf li fi ftit ]mien kien il-persuna li minn fost l-ewwel eletti kien e//ella g[ax [adem u sew. M’hemmx dubju li jaf x’inhuma t-talenti tal-Kap tag[na.

[adu. Irnexxielhom ma hemmx dubju u ;abu ma;;oranza li kellhom imma dan m’g[andux ida[[alna fil-morsa ta’ nassa.

Ma naqg[ux fin-nassa Carm Mifsud Bonnici Kelliem tal-Oppo]izzjoni g[all-Affarijiet Barranin

L-a;enda tal-Partit Laburista llum hija iktar u iktar fil-bera[ dik li toskura lil Simon Busuttil. Biss, [add ma jista’ jmeri li g[amilna /aqliq fil-pro/ess intern ta’ bidla.

. M’hemmx dubju li l-Partit Laburista qieg[ed illum iktar mill-biera[ jipprova jix[et f’dell negattiv persuna mill-iktar validi. Nafu li huwa imperattiv g[alihom li jippruvaw ja[sduha mill-ewwel u jpin;u mill-Kap tag[na dak li huma sfortunatament kellhom g[al numru ta’ elezzjonijiet. Dan iddiskors negattiv li [ar;u minn jum l-elezzjoni g[al tlett ijiem sal-Erbg[a filg[odu kien f’din id-direzzjoni b’qawwa u b’appo;; volontarju jew involontarju ta’ /erti persuni. Dan huwa iktar ta’ min jikkunsidrah sew meta kien mill-iktar evidenti li l-Gvern fl-a[[ar ;imag[tejn tal-kampanja elettorali kien qieg[ed jib]a’ bil-kbir. Kien tant evidenti li dak li kienu qed jippubblikaw il-gazzetti lokali ta’ kull nhar ta’ {add b’mod partikolari l-Malta Today (li ma’ kull elezzjoni //umbathom) kien qed jindika li kien hemm /aqliq po]ittiv lejn il-PN. 2

. Il-bi]a’ li l-PN immexxi minn Simon Busuttil kien se jwettaq din id-differenza immedjata waslet g[all-15-il ;urnata ta’ weg[di, tqassim fuq na[a, u fuq l-o[ra trasferimenti u messa;;i varji. Kien evidenti li ftit kienu dawk li kienu qed jistennew dan ir-ri]ultat, inklu] il-Prim Ministru stess. Ma stenniehx g[ax tant l-ist[arri; kien kontra li ma setax jemmen li dak li weg[du u qassmu fl-a[[ar [inijiet kellu dan l-effett fuq l-elettorat. Il-mi]uri li ttie[du kienu sproporzjonati proprju g[ax fehmu li kienu qeg[din jissugraw li jitilfu sew. F’dan però [allsu prezz g[oli li iktar ’il quddiem g[ad irridu naraw il-konsegwenzi tieg[u. 3

. Dan huwa interessanti, biex ng[id l-inqas. Kap li rnexxielu jirba[ b’36,000 vot sena ilu f’sitwazzjonijiet normali ma kellux g[aliex jasal fil-po]izzjoni li ;ieb ru[u. Jekk naraw u niftakru ftit insibu li l-a[[ar jiem kienu mimlijin b’dikjarazzjonijiet varji fuq kollox. Mhux biss tal-Prim Ministru imma anki ta’ diversi ministri li [afna minnhom f’kull tra]missjoni tal-a[barijiet kienu qed jiksru r-rekord taddehriet. Kull min qieg[ed fil-politika kien qieg[ed jag[raf b’mod mill-iktar evidenti sinjali ta’ diffikultajiet immexxija minn protesti varji li wassluhom jie[du d-de/i]jonijiet li 4

. Dan g[aliex ir-ri]ultat elettorali tal-Parlament Ewropew ja[bi ferm iktar milli juri. Dan a[na nafuh u nag[rfuh. Hemm protesti varji u hemm ukoll astensjonijiet g[al ra;unijiet tant ie[or numeru]i. Smajna bihom proprju g[ax in-nies jitkellmu. Personalment kont xettiku u ma kontx qieg[ed nistenna wisq però dak li kien qieg[ed jidher ripetutament fil-gazzetti kien qieg[ed iqajjem l-aptit ta’ diversi. Wie[ed seta’ jifhem g[ax, g[all-kuntrarju ta’ dak li qieg[ed jidher, il-partit b’Simon Busuttil g[amel [afna tibdiliet u [adem tajjeb [afna. F’dawn ixxhur rajna l-partit imur f’diversi lokalitajiet jaqbad linji ;odda. Tul dan il-perjodu konna po]ittivi fuq diversi punti. Bdejna stil kompletament differenti ta’ kif inkunu Oppo]izzjoni. Ippre]entajna mozzjonijiet po]ittivi, diversi o[ra li /aqilqu lill-Gvern, kif ukoll ippre]entajna abbozzi li saru li;ijiet. {adna [sieb inkunu ’l fuq minn kull politika parti;jana u vvutajna favur il-President tar-Repubblika, [a;a li l-Partit Laburista ma kienx kapa/i. 5

. Il-verità hija li l-mezzi tax-xandir, l-istrumenti tal-propaganda huma sodi f’idejn il-Gvern. Mhux biss imma rridu na//ettaw li l-kwantità ta’ flejjes li ntefqu f’riklami u f’karti, f’ittri tant kienu qawwija u ming[ajr kontroll li qatt [add ma ra qabel b[alhom. Dan ovvjament feta[ toroq ta’ konvinzjoni li kontra tag[hom m’a[niex f’po]izzjoni li nwie;bu bl-i]vanta;;i varji li g[andna. It-tajjeb kollu li g[amilna ;ie in;ustament oskurat b’messa;; tag[hom li a[na minflok konna negattivi. Dan ]died iktar u iktar meta wie[ed kien qieg[ed jisma’ u jara li l-Prim Ministru ma qag[adx anqas lura milli jipprova jer;a’ jsa[[an u jikkarga ]]ejjed lin-nies tieg[u. Parti integrali mill-istrate;ija tieg[u kienet li j;ib lil numru ta’ persuni jer;g[u jivvutaw kontra l-PN fuq dak li kien u mhux fuq dak li huwa llum. Il-propaganda kienet verament b’sa[[itha tant li [admet ma’ [afna. 6

. L-a;enda tal-Partit Laburista llum hija iktar u iktar filbera[ dik li toskura lil Simon Busuttil. Biss [add ma jista’ jmeri li g[amilna /aqliq fil-pro/ess intern ta’ bidla. Anqas fuq in-na[a l-o[ra [add ma jista’ ji/[ad li r-realtà hi li fl-a[[ar talg[add tal-voti l-PN irnexxielu kontra kollox iwassal g[arri]ultat li ele;;a tliet deputati kontra t-tlieta tal-Gvern. Hemm ferm iktar x’tag[mel m’hemmx dubju. Qeg[din fl-ewwel sena ta’ [idmietna u g[ad fadlilna x’nag[mlu però [add mhu se jda[[alna fin-nassa li naraw il-kontra ta’ dak li hu. 7

■ Dan l-artiklu qieg[ed jidher ukoll fil-blog personali tal-awtur f’dan l-indirizz elettroniku: http:##carmmifsudbonnici.blogspot.com#

Il-{add, 1 ta’ :unju, 2014

Opinjoni

L-elezzjonijiet g[all-Parlament Ewropew

[adna kif g[addejna mill-pro/ess biex nele;;u deputati ;odda g[all-Parlament Ewropew, b’ri]ultati li g[adhom friski f’mo[[na. Dak li se nag[mel hawn huwa anali]i [afifa ta’ din l-elezzjoni. Filmument li qieg[ed nikteb g[adhom ma [ar;ux statisti/i dettaljati, i]da biss informazzjoni ;enerali. G[alhekk dak li se nipprova nag[mel huwa anali]i [afifa u ftit [sibijiet li forsi we[ed jista’ jixtarr.

Karmenu Borg Opinjonist

I]da tajjeb li nsemmu li b[ala partit, hemm b]onn li jirrevedi l-istrate;iji li ju]a, hemm b]onn aktar djalogu mal-g[eruq u fuq kollox, kuntatt ma’ dawk li aljenaw ru[hom minnu. Il-partit irid ja[dem fuq id-dehra, li llum il-;urnata hija l-aktar [a;a li ti;bed in-nies.

Ri]ultat meqjus terremot g[all-Ewropa Mhux qieg[ed nirreferi g[al Malta i]da g[all-kumplament tal-Ewropa hekk kif rajna l-partiti ewroxetti/i litteralment jieklu mill-elettorat tal-partiti ta/-/entru-lemin u spe/jalment i//entru-xellug. F’kuntest Ewropew din hija l-aktar a[bar importanti, hekk kif il-bilan/ kollu li fuqu nbena dan ilParlament jidher li jista’ jit[arbat, b’terz tal-Ewrodeputati, biex nu]aw espressjoni sempli/i, iqisu ru[hom b[ala xetti/i fejn tid[ol l-Ewropa. Ri]ultat sorpri]a u mhux F’Malta din l-elezzjoni [adet ]volta differenti, hekk kif irri]ultat f’reb[a g[all-Partit Laburista b’aktar minn 30,000 vot. Donnu rajna ripetizzjoni ta’ dak li beda jse[[ mill2009 ’l hawn, ma;;oranza assoluta favur il-Partit Laburista. Il-partit tal-astensjonisti Il-veru partit rebbie[ f’din l-elezzjoni hu dak ta’ dawk li g[a]lu li ma jipparte/ipawx. G[al Malta n-numru kien akbar mis-soltu. Kellna 21,856 li ma n;abrux. I]da s-sorpri]a ma waqfitx hawn, g[aliex il-persenta;; ta’ dawk li [ar;u jivvutaw kien ta’ 74.81%. F’pajji]na, meta wie[ed iqis ilpika tradizzjonali u l-okkorrenzi g[all-elezzjonijiet b[ala tant importanti, din kienet mument uniku. Nistg[u ng[idu li rajna elezzjoni li kellha ammont sostanzjali ta’ astensjonijiet. Madwar 60,000 vot ma nxte[tux, ji;ifieri b’kemm setg[u telg[u ]ew; deputati bi kwota ta’ 36,0000 vot u kien jifdal ’il fuq minn 8,000 vot ie[or ma ntu]awx. Din ir-realtà tindika l-e]istenza ta’ partit ;did, dak tal-astensjonisti. Issa jiddependi mill-partiti kif se jadattwaw g[al din ir-realtà ;dida Maltija. Il-partiti ]-]g[ar

Dawn ftit li xejn [allew impatt. I]da jekk wie[ed i[ares aktar fil-qrib jara li anke hawn kellek rivoluzzjoni s[i[a. Il-fatt li kellek bejn 16 u 17-il elf vot mix[ut lilhom juri bidla s[i[a flelettorat Malti. Meta wie[ed iqis li ’l fuq minn 1,000 vot minnhom marru g[and kandidat partikolari meqjus b[ala e//entriku, jinnota vot ta’ protesta. Forsi l-akbar sorpri]a ;iet mil-lemin estrem, bi kwa]i 7,000 vot b[ala l-ewwel preferenza. Dan ir-ri]ultat jista’ jfisser ]ew; affarijiet. Jew li din kienet xi [a;a ta’ darba jew kif wisq nissuspetta, li g[andna bidu ta’ pro/ess li fih partiti ]g[ar se jibdew i[allu l-marka fuq l-elettorat . Il-Partit Laburista – armata tal-azzar^ L-akbar rebbie[ f’din l-elezzjoni kien il-Partit Laburista, jew biex inkun aktar spe/ifiku, il-Mexxej tal-Partit Joseph Muscat. Dan qieg[ed ng[idu g[aliex l-aktar li laqatni f’din il-kampanja kien il-mod kif Muscat adatta ru[u g[all-bidliet li bdew ise[[u.

Nibda billi ng[id li ma rajna qatt issues Ewropej ji;u diskussi, i]da sempli/ement kampanja ta’ elezzjoni ;enerali mibdula f’wa[da g[all-Parlament Ewropew. Il-Gvern u]a lpower of incumbency kollu li seta’ ju]a. Mhux se ng[id u]a l-bastun, imma karrotti (in/entivi) ta kemm fela[. Ibda mill-passa;; tal-Li;i tal-Unjoni ?ivili, ir-rifu]joni tal-VAT tal-karozzi, kontijiet tad-dawl u ilma or[os u sa[ansitra fla[[ar jiem tal-kampanja l-weg[da li jkun tran;at is-settur tas-sa[[a. I]da rajna wkoll lil Joseph Muscat b[ala mexxej pragmatiku li kapa/i jadatta ru[u f’kull mument li ra l-kuntrarju. Fil-bidu tal-kampanja kul[add beda je[odha b[ala fatta li l-Partit Laburista se jitlef il-voti imma j;ib il-ma;;oranza. Muscat [are; bl-g[ajta tal-underdog, u fl-istess waqt li l-ist[arri; tal-fehma pubblika kien qed juri li naqas id-distakk bejn i]-]ew; partiti, [are; bil-Li;i tal-Unjoni ?ivili m[allta ma’ dik tal-adozzjoni minn koppji tal-istess sess.

Id-de/i]joni kienet ma[suba biex turi lill-PN li l-kap tieg[u wie[ed dg[ajjef u li ma ji[ux de/i]joni. Madankollu ma jfissirx li kollox beda miexi ward u ]ahar. Hekk kif bdew jg[addu l-;img[at, bdew iqumu il[na minn opinjonisti li qabel kienu j[ajru lin-nies jivvutaw lill-Partit Laburista biex inaqqsu d-distakk. Ma’ dawn ]diedet il-kwistjoni ta’ Cyrus Engerer. Hawnhekk Muscat g[amel mossa o[ra. Sejja[ lis-suldati tal-azzar. Forsi l-karta rebbie[a fil-mazz tieg[u. Essenzjalment kien hemm ]ew; problemi li kienu qeg[din ikidduh u li s-soluzzjoni kienet dawn ‘is-suldati’. L-ewwel ried isolvi l-problemi li kellu mag[hom. Essenzjalment dawn kienu tnejn> 1. Dwar l-immigrazzjoni, li fin-na[a t’isfel ta’ Malta hija problema qawwija, kien hemm il-periklu li jitlef il-voti g[all-Partit tal-Imperium Europa. Din solvieha billi po;;a l-immigrazzjoni fi/-/entru tal-attenzjoni. 2. Nuqqas ta’ kuntentizza mill-g[eruq. Bosta dewmien,

dawk li tradizzjonalment jivvutaw Labour jidher li bdew i[ossuhom abbandunati. Kien hemm il-possibbiltà li ma jo[or;ux jivvutaw. X’;ara? Muscat g[al darb’o[ra biddel it-tattika u beda jqanqal memorji li jinsabu fis-subkonxju tal-partitarji tieg[u. Is-sittinijiet u s-suldati tal-azzar. Beda ju]a strate;ija mibnija fuq il-fatt li b[ala fidu/ja hu kien igawdi aktar minn Busuttil li ilu sena biss Kap tal-Partit Nazzjonalista u fl-a[[ar u]a ]-]mien tal-kampanja elettorali biex jag[ti dak li kien wieg[ed. Fi ftit kliem, u]a r-riservi kollha biex jirba[ din l-elezzjoni u potenzjalment isikket kull oppo]izzjoni interna li setg[et tqum kieku l-ammont ta’ voti naqas sostanzjalment. Il-mistoqsija ti;i wa[edha. X’se ji;ri fl-elezzjoni ;enerali li ;ejja? X’riservi se jimmobilizza jekk wara sena biss kellu jag[mel sforz hekk qawwi biex jirba[ elezzjoni g[allParlament Ewropew? Kien im[ejji l-Partit Nazzjonalista^ It-telfa li ;arrab il-PN hija sintomu ta’ partit li wara li [are; minn perjodu twil fil-gvern ikun g[ad irid isib saqajh. Il-fatt li l-partit g[andu tmexxija ;dida li g[adha qed issib saqajha ma tantx jidher li g[en. Irridu nifhmu li lkobor tat-telfa tas-sena l-o[ra jista’ jkun li [oloq parali]i u demoralizzazzjoni fl-g[eruq. Il-partit kellu b]onn li j;ib

ri]ultat li juri li qieg[ed jag[mel progress u li qieg[ed inaqqas mill-ma;;oranza tal-Partit Laburista. Madankollu rajna kampanja li fiha n[assu n-nuqqas ta’ fondi, nuqqas ta’ elementi vi]ivi u donnu /ertu sens ta’ inferjorità fejn jid[lu numri ta’ attendenza. Il-fatt li l-partit kellu din il-kampanja fuq nota baxxa, na[seb setg[et kienet nota po]ittiva, fil-verità xejjen l-idea li l-Partit Laburista kien l-underdog. I]da wie[ed jinnota /erti nuqqasijiet b[allfatt li kull darba l-PN kien jirrea;ixxi fuq affarijiet li jo[ro; bihom il-Partit Laburista u rari kien ji;ri l-oppost. G[alkemm it-telfa kienet xokkanti, wie[ed jifhem li qeg[din nitkellmu fuq partit li qed jikkontesta elezzjoni b’kollox minn ta[t. I]da ma jfissirx li ma sarx progress. Il-fatt li l-mira li po;;a l-Kap tal-Oppo]izzjoni, dik li jtella’ t-tielet si;;u, intla[qet, hija minnha nnifisha su//ess. Barra minn hekk minkejja li [afna wrew id-di]appunt tag[hom li donnu ntla[aq l-istess ri]ultat tas-sena ta’ qabel, wie[ed g[ad irid jara l-komponent demografiku ta’ dan il-vot fid-dettall. G[alhekk na[seb li g[andna nistennew anali]i dettaljata u xjentifika dwar dan. L-impressjoni li [adt hija li l-vot Laburista, bl-e//ezzjoni ta’ G[awdex huwa dak li normalment tistenna f’kull elezzjoni, filwaqt li dak Nazzjonalista huwa l-aktar wie[ed effettwat mill-astensjonijiet. Issa din hi biss opinjoni tieg[i. Forsi la jkollna anali]i xjentifika e]atta nkun nista’ nitkellem a[jar. Mill-bqija l-PN ta’ lill-partit fil-gvern kif ng[idu bl-Ingli] ‘a good run for the money’. I]da tajjeb li nsemmu li b[ala partit, hemm b]onn li jirrevedi l-istrate;iji li ju]a, hemm b]onn aktar djalogu mal-g[eruq u fuq kollox, kuntatt ma’ dawk li aljenaw ru[hom minnu. Il-partit irid ja[dem fuq id-dehra, li llum il-;urnata hija l-aktar [a;a li ti;bed in-nies. Mill-bqija, fuq livell Ewropew, il-fatt li l-PN naqqas si;;u lill-Partit Laburista, g[alkemm jista’ jkollu impatt minimu, g[en biex inaqqas il-possibbiltà li lPresident tal-Kummissjoni Ewropea jkun ;ej mill-kamp So/jalista.

Il-{add, 1 ta’ :unju, 2014

Opinjoni

In[arsu ’l quddiem

Marthese Portelli Kelliema tal-Oppo]izzjoni g[all-Affarijiet Ewropej

Irridu nidentifikaw liema huma l-kaw]i li se na[dmu g[alihom kemm b[ala partit kif ukoll b[ala Oppo]izzjoni. L-attitudni tag[na trid tkun ta’ koperazzjoni. Partit li jrid jirba[ l-elezzjonijiet ma jistax ikun komunità.

-elezzjoni tal-Parlament Ewropew ;iet u marret. B[al kollox fil-[ajja, kienet esperjenza o[ra li minnha g[andna x’nitg[allmu. Però limportanti hu li dak li tkun tg[allimt, tu]ah u twettqu. Din l-a[[ar ;img[a kienet ;img[a ta’ jiem u sig[at ta’ tensjoni. Però g[alija kienu wkoll jiem u sig[at ta’ riflessjoni. Il-{add li g[adda [are; ir-ri]ultat ta’ fejn marru l-ewwel preferenzi tal-voti li ntefg[u g[all-elezzjoni tal-Parlament Ewropew. Irridu nammettu li g[all-PN, g[alkemm xi ftit jew wisq mistenni, dan ma kienx ri]ultat sabi[. I]da sbie[ lErbg[a filg[odu, [ar;et b’mod uffi/jali li [adna t-tielet si;;u – a[bar li lqajnieha b’sodisfazzjon. B’daqshekk kuntenta? Le, mhux il-ka]. G[alija din l-elezzjoni tfisser biss li l-PN [a injezzjoni fil-moral tieg[u bir-reb[a tat-tielet si;;u filwaqt li assorba l-we;g[a ta’ telfa o[ra f’termini ta’ voti. Minn na[a kuntenta li ntla[aq l-g[an li g[all-ewwel darba lPN tella’ tliet si;;ijiet fil-Parlament Ewropew. I]da m’iniex kuntenta li 80,000 persuna g[a]lu li ma jivvutawx. M’iniex kuntenta li kien hemm nies li sena ilu vvuataw lill-PN u issa baqg[u d-dar. Din hija l-g[alqa fertili li rridu na[dmu fuqha kuljum minn issa stess. Il-[sad huwa kbir u l-[addiema huma ftit. Hekk inkiteb [afna snin ilu. Ikolli ng[id li dan il-kliem jg[odd [afna g[all-PN b[alissa. Hemm [afna u [afna xog[ol xi jsir. Ixxog[ol ma jsirx wa[du. Ix-xog[ol irid jag[mlu xi [add. Jiena, u konvinta li anke d-deputati s[abi, lesti li na[dmu iktar. Però a[na t-30 deputat wa[edna m’a[na se nag[mlu xejn. G[andna b]onn iktar nies li jxammru u ja[dmu. Filwaqt li rridu nsibu [in biex niddiskutu, inwasslu l-kritika tag[na, nevalwaw u nikkummentaw, irridu wkoll nag[mlu ‘the dirty work’. G[andna triq g[at-telg[a u l-parti ddiffi/li ta’ din it-telg[a hija li terfa’ parti mis-salib matul ilvja;; kollu. Dalwaqt jibda l-log[ob g[at-Tazza tad-Dinja. Jg[idu li flItalja jkun hemm 40 miljun kow/ tal-futbol meta jkun [a

jilg[ab it-tim nazzjonali – 40 miljun kow/ li ja[sbu li huma a[jar u superjuri mill-kow/ attwali. F’dan il-mument il-PN qieg[ed f’sitwazzjoni li tixbah [afna lil dan it-tim tal-futbol. Ji]balja jekk ikun hemm min ja[seb li jista’ jg[addi ;udizzju fuq kollox u li g[andna ra;un assolut. Ner;a’ ng[id, importanti [afna li niddiskutu u nwasslu lkritika tag[na – li wie[ed jesprimi u jaqsam l-opinjoni tieg[u hija [a;a po]ittiva, imma daqstant ie[or ikun assolutament [a]in li wie[ed jinsisti li akkost ta’ kollox jipprova jimponi l-[sibijiet tieg[u u jibqa’ jinsisti li dak li qed jg[id hu biss tajjeb. L-g[a]la quddiemna hija /ara. Irridu nag[mlu soulsearching tajba. Irridu nidentifikaw liema huma l-kaw]i li se na[dmu g[alihom b’ru[na u b’;isimna kemm b[ala partit kif ukoll b[ala Oppo]izzjoni. Irridu na[dmu kollha ma’ xulxin. L-attitudni tag[na trid tkun wa[da ta’ koperazzjoni. Partit li jrid jirba[ l-elezzjonijiet ma jistax ikun komunità. Jien irrid Partit Nazzjonalista miftu[ g[al kull min lest ja[dem, g[al kull min g[andu x’joffri, g[al kull min lest imidd g[onqu g[ax-xog[ol, g[al min m’g[andu l-ebda a;enda [lief l-interess tal-partit u tal-pajji], g[al min hu bis-sinsla – turi li g[andek sinsla meta tkun lest ta[dem ma’ kul[add, meta tkun lest titg[allem mill-i]balji u meta tag[ti sehmek millqalb. Nemmen li hemm [afna nies li g[andhom sinsla tajba. Nemmen li hemm diversi nies li j[obbu lill-PN. Nemmen li g[ad hemm [afna nies li jemmnu li l-PN jista’ jkun dak ilpartit li jikkontribwixxi biex pajji]na jitmexxa a[jar. Nemmen li hemm [afna nies li g[andhom il-[in, l-ener;ija u l-im[abba lejn il-Partit. Dawn huma ri]orsi prezzju]i u je[tie; li nfittxuhom u nsibuhom. Qabel nag[laq, nie[u l-opportunità biex nifra[ lil Roberta Metsola, David Casa u Therese Comodini Cachia. Konvinta li l-[idma tag[hom fl-Ewropa se tkompli tag[mel ;ie[ lil Malta u lill-PN. Nie[u l-opportunità biex nirringrazzja lil min, min b’mod u min b’ie[or, g[en f’din il-kampanja u lillkandidati kollha tal-[idma li wettqu.

Ir-realtà g[all-Partit Nazzjonalista

Adrian Delia Opinjonist

Il-politika tal-populi]mu tinxtara bil-flus, tintroqom bis-seng[a u tinxtered bl-g[a;la. Il-politika tal-perswa]joni je[tie; li tinbet fis-skiet tar-riflessjoni, tissaqqa bil-pa/enzja u tissa[[a[ bil-konvinzjoni.

’in id-darba l-poplu ma tkellimx. Huwa g[ajjat b’kemm kellu sa[[a. Din mhix telfa jew reb[a elettorali. Din hija /aqliqa si]mika fil-komportament tas-so/jetà. Il-poplu jixraqlu r-rispett. Irridu nag[mlu pass lura u nirriflettu; fil-fond u fil-kwiet. Irridu issa nift[u mhux biss g[ajnejna imma widnejna. Mo[[na u fuq kollox idejna bera[. Irridu n[arsu lejn is-so/jetà u nosservaw, nisimg[u lin-nies u nifhmu u na//ettaw ideat ;odda u nittollerawhom, ng[annqu n-nies b[ala persuni mhux numri. Irridu nittawlu fil-fond ta’ ru[na. In[arsu ’l ;ewwa mhux biss ’il barra u nifhmu minn a[na verament, qabel ma nippritkaw lill-o[rajn. Irridu ner;g[u nibdew insaqqu l-g[eruq u nindukraw ixxtieli, qabel ma nippretendu frott bix-xebg[a. Irridu nag[tu lilna nfusna mhux nippro;ettaw lilna nfusna. Irridu nservu mhux biss naspiraw li niggvernaw. Irridu nitilfu l-arroganza tag[na anke jekk din hi wa[da intellettwali. Irridu na//ettaw li nitg[allmu mhux biss li ng[allmu. Irridu nirrappre]entaw lin-nies mhux nag[sruhom. Irridu nifhmu l-qlub mhux naraw l-u/u[. Irridu nitolbu ma[fra g[al kull fejn ]baljajna. Irridu nkunu umli. Dan ktibtu kelma kelma (imma bl-Ingli]) nhar il-11 ta’ Marzu 2013 fuq Facebook. Dakinhar stess tar-ri]ultat tal-elezzjoni ;enerali. Kienet anali]i tieg[i u tieg[i biss. Ma saritx wara ;img[at jew xhur ta’ riflessjoni. Ma saritx wara ri/erka profonda. Ma saritx wara studju jew anali]i ta’ rapporti. Kien biss [sieb spontanju mwieled fir-ru[, minsu; fil-mo[[ u miktub bil-qalb. B’umiltà kbira llum, 14-il xahar u 14-il jum wara, na[seb li g[adu relevanti daqs, jekk mhux i]jed minn qatt qabel. Ma ppretendejtx li l-messa;; tieg[i jarawh [afna nies, wisq inqas jag[tu kasu. Hekk ;ara, u llum in-nies re;g[et ;iet imsej[a titkellem u minflok tkellmet, re;g[et g[ajtet b’kemm kellha sa[[a. Lil hinn mir-rettorika tat-tliet si;;ijiet jew erbg[a. Lil hinn mill-ardir li nippretendu li nistg[u ninterpretaw il-pref-

erenza ta’ dawk it-80,000 li ma xe[tux il-vot. Lil hinn millisku]a ta’ sa[[a jew dg[ufija finanzjarja, marketing, power of incumbency u mobilizzar tan-nies. Lil hinn mid-dettall ta’ kull min irid isib ix-xag[ra fl-g[a;ina, il-messa;; huwa /ar. Il-poplu ried il-bidla. Il-poplu kien xeba’ bl-istess tmexxija g[al 25 sena. Il-poplu kiseb il-bidla u Malta g[andha Gvern ;did, tmexxija ;dida b’partit politiku ;did. Sena wara, huwa /ar li l-poplu sodisfatt bil-Gvern u ttmexxija li g[andu. Sakemm il-PN mhux se ja//etta din ir-realtà, sakemm il-PN mhux se jifhem li l-poplu qed jg[idlu li g[alissa jridu fl-Oppo]izzjoni, sakemm se jibqa’ ja[seb li g[andu jkun l-g[a]la naturali tal-Partit fil-Gvern, sakemm jibqa’ jilludi ru[u li n-nies jaqg[u f’kategorija ta’ Nazzjonalisti tradizzjonali u Laburisti ;odda u switchers jew floaters jew kategoriji varji o[ra, sakemm se jibqa’ ja[seb li g[andu mqar vot wie[ed tieg[u bi dritt, kollox se jibqa’ kif inhu u l-folja mhix se tinqaleb. Il-politika tal-populi]mu tinxtara bil-flus, tintroqom bisseng[a u tinxtered bl-g[a;la. Il-politika tal-perswa]joni je[tie; li tinbet fis-skiet tar-riflessjoni, tissaqqa bil-pa/enzja u tissa[[a[ bil-konvinzjoni. Qabel ma wie[ed ikompli jis[et biss dnubiet, l-avversarju je[tie; qabel jag[mel ]mien jixtarr in-nuqqasijiet li ;arrbuh, il-prin/ipji li sawruh u l-valuri li nebb[uh. Wara u wara biss jer;a’ jqum imsa[[a[ u m;edded tassew merfug[ g[all-isfidi tal-;ejjieni. Qawwa kif dejjem kien li jdawwal fid-dlamijiet tal-in/ertezza. Bastjun tad-drittijiet u mhux pjattaforma ta’ pja/iri. Kalamita g[all-ideat frott ]g[o]ija [abrieka u g[erf i]]mien. Ta[lita ta’ [sibijiet imma ideol;ija /ara. Partit li mill-;did jaf minn fejn ;ej qabel ma jaf fejn hu sejjer. Partit li meta jonqsu l-finanzi jfur bl-inizjattivi. Partit li meta jisfa ltim mill-ma;;oranza jer;a’ jissielet g[allminoranzi. Partit li fi [danu jilqa’ lil dawk kollha ta’ rieda tajba g[ax b’ru[ so/jali, aspirazzjoni ;enwinament Ewropea u b’qalb t[abbat imsaqqija b’demm il-Maltin inixxi, millbliet u mill-kampanji g[all-glieda tal-art tag[na.

Il-;irja bil-vara ta’ San Gejtanu Bla ma nid[ol fil-mertu ta’ kif u g[aliex il-vara ta’ San Gejtanu kienet g[oddha tfarrket is-sena li g[addiet, re;a’ qam l-argument li kultant ]mien kien jitqanqal madwar il-bankun tas-sagristija, jekk i]-]ew; vari ewlenin fil{amrun (San :u]epp u San Gejtanu), g[andhomx jibqg[u jittellg[u t-tara; tal-knisja bil;irja u bla g[ajnuna ta’ terzi! In/ident b[al dak tal-{amrun, iqanqal il-mistoqsijiet u jg[abbi b’akbar responsabbiltà lill-Kappillan, Kunsilli Resbiterali u l-Kurja. Imnalla li din id-darba, ilkleru tal-parro//a ta’ San Gejtanu kien responsabbli bi]]ejjed fl-azzjoni tieg[u. Ma kienx l-istess fl-1968 (jew 1969), meta se[[ in/ident li jixbah lil dak tas-sena l-o[ra! 45 sena ilu [add ma kien ta kas ta’ xejn. Lanqas investigazzjoni teknika ta’ jekk kienx hemm xi [sara fil-vara ta’ San Gejtanu! {add ma ried jisma’ li vara tal-kartapesta “mhix qieg[da g[all-;iri”, u li “vara b[al din, minn ]mien

Il-{add, 1 ta’ :unju, 2014

Ittri lill-Editur

g[al ]mien, fa/li tinqata’ minn ;ewwa, jew, minn mal-blata”, jew li “l-umdità wa[idha hi bi]]ejjed biex iddg[ajjef listruttura fil-kartapesta”! Sa fejn naf jien, qatt qabel l1997 ma kien sar xi rapport tekniku fuq l-istat li kienu jinstabu fih il-vari kollha talparro//a Gejtanina. Li niftakar hu li kien sar biss “rapport verbali” dwar l-istat talvari u n-ni/e/ tag[hom meta kienu mxarrba bl-umdità. Din il-vara ta’ San Gejtanu kienet g[addiet mill-esperjenza ta’ “kwa]i waqg[et” tliet darbiet o[ra. Fi]-]gur, din ilvara di;à kienet fil-{amrun fl-1888. Iz-zuntier tal-knisja parrokkjali ta’ San Gejtanu ma kienx minn dejjem kif nafuh illum. L-ori;inal kien jixbah lil dak tal-knisja parrokkjali tal-Birgu, fil-forma ta’ parapett g[oli b’tur;ien fuq i]]ew; na[at. Dan il-parapett kellu forma ta’ gallarija (1875-1930) li tag[ti g[al Strada Rjali li kienet wisq popolari u indekoru]a wkoll! Dan ma kien komdu xejn biex ittella’ l-vari minnu. Mill-banda l-o[ra, iz-zuntier attwali bit-tara; ta]-]onqor sar

bejn l-1928 u l-1930. Hawn kienet g[adha ma bdietx iddrawwa tal-;irja bil-vari, la fit-toroq u lanqas fit-tara; talknejjes f’Malta u G[awdex! Bosta xju[ tag[na kienu jsostnu li l-vara ta’ San Gejtanu: (a) Mi]bug[a, ori;inarjament (c. 1883-1886) kienet saret biex i]]ejjen xi triq jew pjazza fil-{amrun matul il-festa, (b) kienet intg[o;bot [afna, tant li kienu “adottawha” b[ala l-vara pro/essjonali ewlenija (/) Karlu Darmanin kien “immodifika” din il-vara xi tliet darbiet qabel kienet a//ettata c.1885-1888, billi kienet ferm akbar milli hi llum. Din il-vara ta’ San Gejtanu, li tqanqal ammont kbir ta’ devozzjoni kienet imtellg[a ttara; tal-knisja parrokkjali, g[all-ewwel darba “bil-;irja fl1898”. I]da skont ix-xju[ tag[na, l-eqreb probabbiltà lejn il-verità hi li fl-1922, din ilvara kienet ;iet sgraffita, restawrata u ndurata bilpedestall b’kollox u g[allewwel darba. Dan ix-xog[ol kien fdat f’idejn id-ditta Coleiro tal-Belt Valletta. Meta l-vara ;iet biex tirritorna lejn il-{amrun, il-Kappillan Dun

Fi tmiem il-festa parrokkjali ta’ San Gejtanu tat-12 ta’ Awwissu 2013, g[al ftit ma waqg[etx il-vara titulari ta’ San Gejtanu fi tmiem il-pur/issjoni, waqt il-famu]a ;irja g[at-tara; u z-zuntier tal-knisja parrokkjali tal-{amrun.

:u]epp Muscat Vassallo kien idde/ieda minn qabel li l-vara ta’ San Gejtanu kellha titbierek quddiem il-knisja parrokkjali. L-organizzaturi jew xi w[ud minnhom kienu insistew biex il-vara titbierek [dejn //imiterju tal-Blata l-Bajda, filbidu ta’ Strada Rjali. IlKappillan ma ni]ilx il-Blata lBajda biex jilqa’ u jbierek ilvara. Kien baqa’ jistenna fuq iz-zuntier. Il-Vi/i Dun :u]epp Vella kien ordnat li jassisti l-vara mill-Belt Valletta, b’mod informali u bla ma jie[u inizjattivi ]ejda. Il-vara ttellg[et sal-knisja fuq l-ispalla f’forma ta’ dimostrazzjoni bil-mijiet madwarha. Milli jidher, il-Baned tal-{amrun ma kienux involuti. Mal-wasla tal-vara quddiem il-knisja, u waqt li l-kappillan kien se jibda jindirizza l-folla, il-vara ta’ San Gejtanu ttellg[et b’sa[[a u b’;irja g[al fuq iz-zuntier minn wie[ed mit-tur;ien tal-;nub. Fi ftit sekondi l-vara dda[[let filknisja waqt kommozzjoni u tpo;;iet f’postha. Il-Kappillan Muscat bierek malajr il-vara bla pompa meta hu kien g[adu fuq iz-zuntier-parapett u meta l-vara ;a kienet fil-knisja! Rapporti lill-Kurja dwar dan l-in/ident ma kinux saru! Skont ix-xju[ tag[na, ilKappillan Muscat kien qala’ /amata kbira mill-Kurja, billi kien wisq xieraq li l-vara titbierek fil-Blata l-Bajda! Mela, l-ewwel ;irja (mhux awtorizzata) kienet se[[et fl-1922. Fi ]mien Muscat, li miet fit-8 ta’ Di/embru 1928, il-;irja ma re;g[etx saret u lanqas fi ]mien il-Kappillan Dun Gejt Mifsud li miet fit-30 ta’ Awwissu 1933. “Il-famu]a ;irja” bil-vara ta’ San Gejtanu, fil-verità kienet bdiet fil-festa tieg[u ta’ Awwissu 1934 bi ftit opportuni]mu, fi ]mien li l-Vi/i Dun :u]epp Vella PEP kien qed jag[milha ta’ Vigarju Kurat “Sede Parrocchiale Vacante” – wara l-mewt tal-Kappillan Mifsud sena e]att qabel. Kien hawn li kienet in[atfet lokka]joni meta Dun :u]epp Vella kien aljenat, u waqt lentu]ja]mu u l-briju, il-vara

ta’ San Gejtanu ttellg[et ittara; tal-knisja bil-;irja. Din kienet it-tieni ;irja mhux awtorizzata. Dun :u]epp Vella kien inkwieta mhux ftit (lag[buh). Imma g[adda kollox b’wi// il-;id. Il-vara ta’ San Gejtanu ma kien ;ralha xejn. Imma dan l-in/ident kien [affef ilpass tal-Kurja biex malajr jin[atar il-kappillan il-;did. Fid-19 ta’ Awwissu 1934 (wara l-festa ta’ San Gejtanu), Dun Nerik Cordina Perez kien ;ie trasferit mill-parro//a tanNaxxar biex sar il-kappillan tal-{amrun! U l-famu]a ;irja baqg[et issir kull sena, u lewwel ;irja awtorizzata se[[et fl-1935. Din il-vara u tradizzjoni kienet bikkmet lill-poplu fissnin 1938, 1949 u 1968 (1969), meta b[as-sena l-o[ra (2013) g[al ftit ma tfarrkitx. U kull darba qisu ma ;ara xejn, g[ajr fis-sena 2013. Ilvara ta’ San Gejtanu, fl-1949 kienet ;iet salvata mill-pulizija pre]enti fuq iz-zuntier. ?ertu Ma;;ur Madiona (jew Bajona) li kien residenti l{amrun fi Triq l-Oratorju, li kien il-persuna inkarigata mi]]amma tal-ordni kien [a “lprosit” u kienu refg[uh fuq lispalla bil-fer[! Min[abba li dan l-in/ident kien gravi, finalment xi [add irid jerfa’ r-responsabbiltà. Jekk alla[ares qatt din il-vara titfarrak jew tkorri lil xi [add, allura l-istorja tinbidel! Imbag[ad, [afna u [afna nies u g[aqdiet iosfru! Il-kappillan u l-kleru tieg[u jibqg[u bittimbru: Mhux huma responsabbli! Mhux il-ka], li jekk tinkiser il-vara nag[mlu o[ra jew insewwuha. Il-vara li g[andna hi patrimonju ekkle]jali, Malti u {amruni]. L-a[jar soluzzjoni hi li lvari kollha tal-parro//a g[andhom jittellg[u t-tara; bil-galbu b[al f’parro//i o[rajn u bla sogru ta’ xejn. Ma ninsewx lanqas, li vara tal-kartapesta hi wisq fra;li u mhix prodott ta’ [afna skari;;, tqandil u ;iri.

Walter Camilleri Santa Venera

Il-{add, 1 ta’ :unju, 2014

Ittri lill-Editur

Bejg[ ta’ power station Sa fejn naf jien biex il ,

nifir[u bir-ro[s ta’ ]ew; /ente]mi!

John Camilleri Ra[al :did -

gvern jag[ti proprjetà pubblika mqarr jekk tkun xi bi//a art ]g[ira biex fuqha jilag[bu ta’ xi nursery, irid isir kuntratt pubbliku u tin;ieb l-approvazzjoni talParlament. Dan allura g[andu jg[odd ukoll g[all-Gvern ta’ Muscat fil-ka] tal-bejg[ tal-power station tal-BWSC li/-?ini]i.

G. Caruana

I]-}urrieq

CHOGM – Tag[na Lkoll Wara li min kien imissu

ma riedx jorganizza /CHOGM f’pajji]u u dan bi prin/ipju favur id-demokrazija, inda[al Joseph Muscat, u qal ‘nag[mlu jien’. Issa jista’ jkun hemm min ja[seb li dan jista’ jservi ta’ riklam tajjeb g[al pajji]na i]da kif ja[dem dan il-gvern, [afna qed jissuspettaw li dan l-avveniment jista’ jservi biex il-[bieb tal-[bieb u lfamiljari jkomplu jmaxtru g[ax i/-CHOGM iqum flejjes kbar biex ji;i organizzat. Illum [afna xog[ol talgvern qed jing[ata b’direct order u jekk tifta[ [alqek dwar dan il-gvern jg[idlek fi kliem ie[or ‘busli g[ajni’. Nistennew u naraw x’se ji;ri dwar dan.

F. Farrugia {al Luqa

Gidba multipla

Qabel l-elezzjoni Joseph Muscat kien wieg[ed (kelma ta’ Joseph) li jekk ikun filpoter persuni jin[atru fuq bordijiet tal-gvern permezz ta’ sej[a pubblika. Kien wieg[ed ukoll il-meritokrazija. Flok hekk bidel il-li;i biex deputati parlamentari jkunu jistg[u ja[tfu l-bordijiet li jidhrilhom huma. Issa sirna nafu li fl-ewwel sena d-deputati Laburisti se jkunu qasmu bejniethom miljun ewro u kull wie[ed minnhom igawdi wkoll l€20,000 onorarja. Ma tarax, mela dawn ilLaburisti kienu xi darba se jippermettu li a[na /ikku lpoplu nnaqqrulhom minn dak li kapa/i ja[tfu huma. Ara lilna mbag[ad, iriduna

Delitt kontra s-sewwa

Dawn in-nies li qiesu lil Cyrus Engerer b[ala eroj, suldat tal-azzar u denju ta’ solidarjetà fl-a[[ar kampanja elettorali wara li nstab [ati ta’ att kriminali mill-Qorti tal-Appell Kriminali, huma l-istess nies li kienu kkundannaw lil dak il-;entlom li kien ministru, lavukat Carm Mifsud Bonnici. X’ipokresija, x’opportuni]mu, x’mist[ija, x’delitt twettaq kontra s-sewwa.

Qed ng[ixu fil-milja kollha tag[ha l-g[ajta ta’ ‘Il-fini ji;;ustifika l-mezzi’.

burokrazija. F’dan il-ka] biss ]ieda b’erba’ darbiet.

Mario Agius

San :wann

Ra[al :did

Medi/ini bir-razzjon

G[all-ewwel darba fi tliet snin li ili nie[u l-pilloli amlodipine g[al kontra lpressjoni g[olja, l-ispi]jar tani biss sheet wa[da ta’ 14 il-pillola, biex jinqeda kul[add, qalli. Is-soltu kont ning[ata ]ew; kaxxi b’total ta’ 56 pillola biex iservuni xahrejn. X’g[aruka]a dan il-gvern ;abna qisna tallaba. Basta jg[id li jrid inaqqas il-

M. Camilleri

Bla sa[[a

Mill-proposti ewlenin millManifest Elettorali Malta Tag[na Lkoll 2013:- Sa[[a Proposta Numru 3:- Charter g[ad-drittijiet tal-pazjenti: u tawk id-dritt li tmut fil-kuritur tal-Isptar Mater Dei. Proposta Numru 5:- Kura fil-Privat bla [las jekk pazjent jistenna aktar minn ]mien stipulat:- u Joseph Muscat jg[addi l-li;i tal-Unjoni Ewropea u jeskludi l-kura fil-privat u ]]mien jibqa’ mhux stipulat. Proposta Numru 6:- Aktar

medi/ini b’xejn. U g[andna aktar medi/ini out-of-stock minn dawk li suppost huma di;à b’xejn u li fil-verità qed ikollna n[allsu g[alihom, u bil-g[oli g[ax l-iskema li kellu Chris Said li ra[[as mijiet ta’ medi/ini twaqqfet, u u]aha biss jumejn qabel l-elezzjoni biex jixtri l-voti. Il-poplu fis-settur tas-sa[[a g[andu b]onn li jing[ata lmedi/ini li g[andu dritt g[alihom ta[t l-iskema tal-ispi]jar tal-g[a]la tieg[ek ming[ajr ilb]onn li jmur jinqeda minn xi ka]in Laburista u li meta tid[ol l-isptar ting[ata l-aqwa trattament fl-a[jar kundizzjonijiet. Tassew li fis-sa[[a Joseph Muscat bla sa[[a!

Frank Borg Il-G]ira

Il-{add, 1 ta’ :unju, 2014

Ittri lill-Editur

Legg Mason jorganizzaw seminar f’Malta g[all-konsulenti finanzjarji dwar l-investimenti bi d[ul

Il-;img[a li g[addiet, Legg Mason Global Asset Management nidew lewwel seminar tag[hom f’Malta g[allkonsulenti finanzjarji dwar l-investimenti. Amanda Stitt u Ajay Dayal, Diretturi tal-Investiment ma’ Legg Mason, tkellmu dwar il-vi]joni ta’ Legg Mason dwar kif il-konsulenti jistg[u bl-a[jar mod jibnu d[ul g[all-klijenti tag[hom, kemm minn investimenti f’bonds kif ukoll minn ishma. Huma taw e]empji wkoll ta’ kif il-fehmiet tag[hom huma inkorporati fil-fondi offruti minn Legg Mason. Legg Mason huma wie[ed millakbar managers tal-assi fid-dinja b’i]jed minn $700bn im[addma minnhom fil-31 ta’ Marzu 2014. Legg Mason da[lu fis-suq Malti f’Settembru li g[adda permezz tar-rappre]entant lokali tag[hom, Jesmond Mizzi Financial Advisors Ltd. F’April, Legg Mason nidew ukoll la[[ar St[arri; dwar l-Investiment Globali (Global Investment Survey) tag[hom li, fost l-o[rajn, enfasizza limportanza globalment g[all-investituri li jiksbu qlig[ i]jed b’sa[[tu millinvestimenti bi d[ul. Dan wera diskrepanza globali fl-istennija tadd[ul ta’ 3.3% (id-differenza bejn ilqlig[ f’per/entwali mfittex mill-investimenti bi d[ul (9.5%) u l-qlig[ f’per/entwali miksub mill-investimenti bi d[ul (6.2%)) li tikkonferma l-[tie;a g[al soluzzjonijiet a[jar li jrendu dd[ul. Gary Abela u Colette Camiller, ilManagers g[all-I]vilupp tan-Negozju ta’ Legg Mason g[al Malta, ikkum-

Amanda Stitt titkellem fis-seminar dwar il-vi]joni ta’ Legg Mason

mentaw: “In[ossu li l-firxa b’sa[[itha u diversa tal-prodotti tag[na tinsab f’po]izzjoni tajba biex tipprovdi soluzzjonijiet g[all-investituri Maltin, b’mod partikolari ffukata fuq prodotti li ji;;eneraw id-d[ul. Legg Mason qed jappo;;jaw lis-suq Malti b’kumpanja ta’ promozzjoni ewlenija, inklu] irreklami fuq it-TV, li juru li a[na dedikati biex ng[inu lill-konsulenti jiskopru i]jed soluzzjonijiet u soluzzjonijiet a[jar ta’ kwalità li jrendu dd[ul g[all-klijenti tag[hom.” Jesmond Mizzi, Direttur Mani;erjali ta’ Jesmond Mizzi Financial Advisors, qal: “Hu ta’ spinta kbira g[as-settur tal-investiment f’Malta li jkollna manager tal-assi globali ewlieni b[al Legg Mason li permezz ta’ kumpaniji lokali joffru diversi fondi ewlenin tag[hom hawnhekk u jiskambjaw il-fehmiet tag[hom mal-konsulenti biex jipprovdu qlig[ g[all-klijenti tag[hom. Nemmnu li l-fondi ta’ Legg Mason huma f’po]izzjoni tajba biex ji;u inklu]i filportafolji tal-investituri Maltin.”

Xi [add sej[ilha istituzzjoni u xi [addie[or il-maskot tal-G[asri. U mhux ta’ b’xejn. G[ax id-debba blisem Sugar ilha toqg[od l-G[asri g[al dawn l-a[[ar 25 sena. Il-Kunsill Lokali [ass li g[andu ji//elebra dan l-anniversarju tad-debba billi jsemmi tellieqa g[aliha. It-tlielaq ta]-]wiemel fl-G[asri jsiru nhar it-8 ta’ :unju, jum il-festa, bejn it-3 p.m. u l4.30 p.m. G[al din l-okka]joni Salvu u Sandra Felice Pace, li xtraw id-debba fl-1989, se jippre]entaw tazza lis-Sindku talG[asri Daniel Attard qabel it-ti;rija msej[a The Sugar Cup Race, filwaqt li d-debba m]ejna se tkun pre]enti meta r-rebbie[ tat-ti;rija jing[ata l-premju.

istess data, se jkunu kreditati b’bonus b’rata ta’ 4.5%, skont it-termini talpolza. Angela Tabone, id-direttur mani;erjali ta’ Citadel Insurance plc, iddikjarat li “l-impenn tag[na hu li nipprovdu aktar valur lill-klijenti tag[na u n[ossuna tassew kburin li, g[al darb’o[ra, il[aqna dan l-g[an permezz tal-bonus dikjarat, li hu a[jar mill-medja tas-suq lokali.” Matul

dawn l-a[[ar 10 snin, il-kumpanija ddikjarat medja ta’ bonus annwali ta’ 4.4% fuq il-poloz ‘bi qlig[’ kollha. ‘CitadelLife Investment Bond’ u ‘PERLA Savings Plan’ huma poloz tal-assigurazzjoni fuq il-[ajja li g[andhom vanta;;i fiskali skont il-li;ijiet dwar it-taxxa fis-se[[ b[alissa. Barra minn hekk, il-‘PERLA Savings Plan’ toffri bonus annwali garantit ta’ 3.5% fuq il-premium investit. B[alissa

Id-debba ‘Sugar’, li ilha tg[ix f’G[awdex 25 sena. Il-Kunsill tal-G[asri se ji//elebra dan l-anniversarju spe/jali b’ti;rija dedikata g[aliha

L-G[asri ji//elebra l-25 sena tad-debba ‘Sugar’

It-tazza tibqa’ proprjetà tal-Kunsill Lokali u isem ir-rebbie[ jinkiteb fuq par/mina li tkun esibita mat-tazza fluffi/ini tal-Kunsill. Imwielda fit-Tune]ija, Sugar waslet fl-G[asri f’Settembru tal-1989 meta kellha madwar sentejn u nofs. Wara ftit ;img[at f’G[awdex, id-debba nxtrat minn Sandra u David (Salvu) Felice Pace. Sugar issa g[andha 28 sena, u min[abba li qatt ma g[amlet xog[ol f’[ajjitha, m’g[andhiex g[alfejn tirtira. F’dawn l-a[[ar 25 sena, Sugar kienet biss il-pet [elwa ta’ Sandra u David, u tassew da[let fil-qlub tal-G[asrin u ta’ [afna persuni o[rajn f’G[awdex u Malta u ta’ [afna barranin ukoll.

Citadel Insurance p.l.c. tiddikjara bonus b’rata ta’ 4%

Citadel Insurance p.l.c. tiddikjara bonus ta’ 4% fuq il-poloz ‘bi qlig[’ tag[ha, li kienu fis-se[[ sal-31 ta’ Di/embru 2013. Il-bonus ta’ 4% se jkun ikkreditat fil-kontijiet tal-poloz ‘CitadelLife Investment Bond’ u ‘PERLA Savings’, li huma garantiti b’minimu ta’ 3.5%. Id-detenturi tal-poloz ‘PERLA Protection Plan’, li kienu fis-se[[ sal-

wkoll, permezz ta’ offerta spe/jali, kull min jinvesti fis-‘CitadelLife Investment Bond’, polza bi [las ta’ premium wie[ed, jiffranka l-[las amministrattiv tal-polza. Regolata mill-MFSA, Citadel Insurance toffri firxa wiesg[a ta’ prodotti tal-assigurazzjoni ;enerali u fuq il-[ajja. G[al aktar informazzjoni, /emplu 80072322 jew ]ur is-sit www.citadelplc.com.

Il-{add, 1 ta’ :unju, 2014

Lokali

Fl-iljieli tal-20 u l-21 ta’ :unju se ssir attività spe/jali mill-Partit Nazzjonalista fl-okka]joni tal-50 sena mill-Indipendenza

:urnata wa[da partikolari f’{agar Qim

Avveniment interessanti fil-kalendarju ta’ attivitajiet tal-PN G[ala {a;ar Qim^ Wie[ed jista’ jg[id bla tlaqliq li l-uni/i ]minijiet li

Malta kienet tassew indipendendi qabel l-1964 kienu leluf ta’ snin ta’ ]mien il[a;ar, l-era tat-tempji, qabel il-mi;ja tal-Feni/i. G[ax malwasla ta’ dawn tal-a[[ar, Malta saret u baqg[et kolonja g[al sensiela ta’ [akkiema wie[ed wara l-ie[or, sa [amsin sena ilu. It-Tempji ta’ {a;ar Qim i[arsu lejn il-ba[ar minn fuq g[olja pittoreska ’l barra mirra[al tal-Qrendi. We[idhom f’wesg[a xag[ri. G[alkemm kienu ;a mag[rufa fi]-]mien bikri u reklamati millKavallieri ta’ San :wann, ;ew skavati g[all-ewwel darba 175 sena ilu u jidhru li nbnew mal-5500 sena ilu, g[alkemm g[all-ewwel kien ma[sub li nbnew mil-Feni/i stess. Huma mibnija mill;ebla tal-franka li tul i]-]mien therrew bir-ri[, xita u xemx sakemm fl-2009 ittellg[et tinda li llum tipprote;ihom. B’forma li tinsab f’binjiet o[ra tal-istess epoka, i[addnu w[ud mill-ikbar blatiet li ntu]aw fil-bini. Wa[da aktar minn [ames metri g[olja u o[ra li ti]en vi/in g[oxrin tunnellata. X’kienet? pika, sfida jew qima lill-allat. Il-binja hi mag[mula minn sensiela ta’ spe/i ta’ kmamar nofs tond i[arsu lejn passa;; /entrali, u meta wie[ed jid[ol mid-da[la prin/ipali jrid i]omm f’mo[[u li dawn kienu msaqqfa b’kileb wa[da fuq lo[ra. Aktar ’il ;ewwa fuq illemin hemm da[la b’toqba fil[ajt. Ir-ra;;i tax-xemx hi u tiela’ fil-;urnata tal-21 ta’ :unju jg[addu u jdawlu ;ebla partikolari aktar ’il ;ewwa. Id-dawl fuq il-;ebel jibda

jie[u forma ta’ kwart ta’ qamar mat-tlug[ tax-xemx, u wara ftit tinfeta[ g[al /irku tond. Wara ftit minuti tkompli tinbidel, titwal bil-mod, b[allikieku ti//attja, u fla[[ar tisparixxa bil-mod flart. Pre/i] tliet xhur wara, fil-21 ta’ Settembru (Jum lIndipendenza) ix-xemx titla’ pre/i] mid-da[la prin/ipali tal-Imnajdra, tempju ie[or vi/in, u d-dawl jibqa’ die[el sa ;ewwa net. Fenominu ie[or li b[alu hemm biss fi Newgrange, l-Irlanda, f’bini megalitiku li kumbinazzjoni nbena fl-istess ]mien ta’ {a;ar Qim. Kumbinazzjoni^

Dak li jissejja[ is-Solstizju tas-sajf ji;ri darba biss fissena u din ir-rabta bejn lista;uni u dan it-tempju jirrifletti l-istudju u l-osservazzjonijiet li so/jetajiet preistori/i g[amlu biex jirregolaw [ajjithom u ]-]mien ta]-]rig[ u l-[sad. L-erba’ sta;uni huma marbuta ma’ dawn iddati u hekk g[adu sal-;urnata tal-lum. Il-21 ta’ :unju hi l-itwal ;urnata tas-sena meta x-xemx titla’ bejn wie[ed u ie[or (g[ax tvarja xi ftit sena wara l-o[ra) fil-[amsa u sitta u erbg[in minuta u tin]el fittmienja u tnejn u g[oxrin minuta, total ta’ erbatax-il sieg[a u [amsa u tletin minuta. Dan il-mument uniku f’lokal li hu fost l-eqdem postijiet u li l-UNESCO ddikjarat b[ala Sit ta’ Wirt Dinji se jkun imfakkar f’serata ta’ mu]ika, arti u dwal. Pan the goat-God, xog[ol ori;inali talkompo]itur Ruben Zahra. Wa[da min sensiela ta’ attivitajiet li qed ji;u organizzati mil-Partit Nazzjonalista biex

jitfakkar il-50 anniversarju mil-kisba tal-Indipendenza g[al Malta. I]jed tag[rif dwar dan lavveniment se jing[ata minn din il-gazzetta u media o[ra tal-Partit fil-jiem u l-;img[at li ;ejjin.

Adrian Azzopardi jinterpreta PAN –

(ritratt> Darrin Zammit Lupi)

Safar

Il-mu]ew li jfakkar lil Salvador Dalì, li twieled u g[ex f’Costa Brava, li n-na[a ta’ barra tieg[u hi ddominata minn xog[ol artistiku li g[amel tul [ajtu

Il-belt Medjevali ta’ Pals tinsab fuq g[olja li tlaqqa’ lil kull min i]urha mat-tradizzjoni Mediterranja

Costa Brava… fejn jiltaqg[u l-kultura u d-divertiment Euchar Mizzi

mizzieuchar@gmail.com Costa Brava tinsab fin-na[a ta’ fuq talkosta ta’ Katalonia, li testendi minn Portbou sa Blanes, fil-Provin/ja ta’ Girona. Fl-1950 Costa Brava kienet identifikata mill-Gvern ta’ Franco fi Spanja, b[ala adattata [afna biex ti;i ]viluppata b[ala destinazzjoni g[all-vaganzi, prin/ipalment g[at-turisti tal-Ewropa ta’ fuq u spe/jalment dawk tar-Renju Unit. Kemm il-klima

Il-{add, 1 ta’ :unju, 2014

tajba tas-sajf, kif ukoll il-bajjiet e//ellenti tag[ha ddawru bil-bini ta’ numru kbir ta’ lukandi u appartamenti fl-in[awi ma;enb il-ba[ar b[alma hi Tossa de Mar, Lloret de Mar u l-Estrartit. It-turi]mu fi ]mien verament qasir tant kiber, li jisboq lill-industrija tas-sajd li kienet mifruxa matul il-kosta kollha. Huwa post popolari [afna tul is-sena kollha, l-aktar fl-ista;un tas-sajf. Fil-fatt, Costa Brava huwa l-post imfittex is-sena kollha l-aktar g[all-mistrie[ u x-xenarju li joffri. Hekk kif ikun g[addej matul il-kosta

wie[ed jista’ jara u jammira sensiela ta’ xenarji li jinbidlu fid-diversità tag[hom u huma xi [a;a li tg[axxqek. Filwaqt li parti kbira mix-xtajta ta’ Costa Brava ;iet ]viluppata g[at-turi]mu, partijiet o[ra rnexxielhom i]ommu d-dehra tradizzjonali tag[hom u saru “;awhar mo[bija” g[all-vi]itaturi li jippreferu ftit aktar minn xemx, ramel u s-sangria. Bliet ]g[ar b[al Cadaques (vi/in il-fruntiera Fran/i]a u anke vi/in il-parti t’isfel talPyrenees) attiraw artisti b[al Salvador Dalì u Pablo Picasso u llum saru post tal-moda.

Il-fa//ata tal-Katidral ta’ Girona ddedikata lil Santa Marija. Il-katidral g[andu ta[lita fl-istil Gotiku u Romanesk, u x-xog[ol kollu tal-binja tlesta fis-seklu 18

Nie]el minn fuq g[al isfel mal-kosta ta’ Costa Brava, wie[ed jirrakkomanda li dak li jkun i]ur Cadaques u l-mu]ew mag[ruf b[ala Salvador Dalì Museum li jinsab f’Portilligat. Hemm ukoll il-fortifikazzjonijiet f’Roses, il-fdalijiet Griegi u Rumani f’Empuries, il-villa;;i Medjevali Pals u Paratellada, il-;onna botani/i fi Blanes u lo[rajn li jinsabu mal-plajja tul il-kosta kollha. L-attivitajiet marbuta ma’ Costa Brava huma bosta, u g[aldaqstant il-Mu]ew ta/?inema ta’ Girona hu ta’ min jirrakkoman-

dah, daqskemm hu rrakkomandat li ssir mixja fit-toroq tal-belt il-qadima, fil-kwartier tal-Lhud u ]jara lill-Katidral meravilju] ta’ Girona. Min irid jiddeverti u jixxala minn tlug[ ix-xemx sa n]ulha, jista’ jag[mel dan f’[afna postijiet tad-divertiment tul il-plajja ta’ dan il-post. Wie[ed jista’ jag[mel mixjiet fil-passa;;i differenti li je]istu matul ilkosta, u fil-bajjiet wie[ed jitpaxxa sew bittemp sabi[ kif ukoll bid-dehriet pittoreski li hemm. Wie[ed jista’ jie[u sehem u jipparte/ipa fl-isport differenti tal-ba[ar, jew

Domus Romana fost [afna fdalijiet Rumani li wie[ed isib f’Empuries

jilg[ab xi log[ba golf f’wa[da mid-disa’ koros li je]istu fl-in[awi. Post ie[or ta’ divertiment u ta’ pja/ir hu l-famu]i postijiet kbar turisti/i ta’ Empuriabrava, Estartit, Lloret de Mar, Platja d’Aro, Roses, e//. Wie[ed jista’ wkoll igawdi xi wa[da mill-attivitajiet li ji;u organizzati matul l-ista;un tas-sajf b[alma hu l-kant tradizzjonali tal-ba[ar mag[ruf b[ala (havaneres) li jsir f’Calella de Palagrugell, il-festival ta’ Kasett de Peralada, il-festival ta’ Camp Roig u ie[or ta’ Porta Ferrada ta’ San Feliu de Guixols.

Dehra mill-isba[ ta’ appartamenti kollha lwien f’Girona

‘Id-Dar Ka[lanija’ f’Cadaques hija kalamti g[at-turisti. Inbniet fl-1910 u hi wirt ta’ antenati minn dan ir-re;jun li sabu l-fortuna fl-Istati Uniti u li meta rritornaw bnew djar mill-isba[

Gerald Strickland progressiv tal Cesare Catania, Strickland, Britain and the Vatican 1929-1932, Agius and Agius, Malta 2011, ISBN Dan il-ktieb isegwi b’dettall l-istorja ta’ Malta g[al perjodu qasir ta’ tliet snin, ji;ifieri bejn l-1929 u l-1932, snin li kienu mqanqla sew f’pajji]na i]da kienu wkoll is-snin li se jimmarkaw b’mod definittiv li]vilupp politiku ta’ Malta. L-awtur jitlaq l-anali]i tieg[u mil-lenti kritika tax-xjenza politika, qasam ta’ studju li ju]a kriterji simili i]da mhux g[alkollox l-istess ta’ dawk u]ati mill-istori/i. Biss forsi [a;a importanti li se[[et u din i]]id fil-valur storiku u analitiku ta’ dan il-ktieb, hu l-fatt li g[adda [afna snin minn meta dan l-istudju ;ie ppre]entat b[ala te]i fl-Università Kattolika ta’ Milan g[al meta ;ie ppubblikat. Normalment studenti ji;u skura;;iti milli jippubblikaw itte]i tag[hom [afna snin wara li jkunu spi//aw ix-xog[ol ta’ kitba fuqha sakemm ma jag[mlux rivi]joni dettaljata tax-xog[ol tag[hom. G[alhekk tg[iduli, dan ix-xog[ol mhuwiex ta’ valur g[aliex hu qadim u barra minn ]mienu. I]da na[seb li f’dan il-ka] ilkuntrarju ;ara. L-ewwel l-awtur innifsu kien konxju ta’ dan laspett diakroniku. Wara li spi//a t-te]i, huwa baqa’ jirri/erka dan is-su;;ett. Fuq kollox, [a vanta;; mill-ftu[ ta’ arkivji ;odda, fosthom dawk tal-Vatikan. L-awtur g[alhekk fittex li ja;;orna r-ri/erka tieg[u [alli jag[ti l-istampa kollha ta’ dak li ;ara matul dawn is-snin imqallba. It-tieni, il-fatt li hu [alla dan ix-xog[ol joqg[od wassal g[al pro/ess ta’ maturazzjoni. L-awtur hu konxju li qed jikteb dwar su;;ett delikat, dak dwar ir-relazzjonijiet politi/i bejn istituzzjonijiet li g[adhom [ajjin u b’sa[[ithom u g[alhekk ma xtaqx li j[alli xog[ol li jista’ ji;i manipulat g[al skopijiet ulterjuri. Fuq kollox, meta beda rri/erka tieg[u, xi w[ud millprotagonisti, kif ukoll nies minn ta’ dik l-epoka, kienu g[adhom [ajjin. Hu kontinwament konxju li qed jikteb fuq su;;ett sensittiv. Kitba li sse[[ minn bniedem li hu nnifsu kien sensittiv

Re/ensjoni ta’

Simon Mercieca [afna u [a;a li hu qatt ma xtaq kienet dik li joffendi jew iwe;;a’ lil xi [add bil-kitba tieg[u. Biss kien konxju millb]onn li jobdi r-regoli tal-istorja, ji;ifieri li jg[id il-fatti kollha. M’hemmx dubju li s-su;;ett mag[]ul mill-awtur, ji;ifieri l;lieda politiko-reli;ju]a tas-snin tletin, kellha importanza g[alih personalment. Hu kien bniedem li g[ex ;lieda o[ra reli;ju]a, dik tas-sittinijiet. Kienet din il;lieda li ]gur wasslitu biex jistudja dak li jista’ jidher b[ala dramm fi tliet atti, li beda fittletin, rajna t-tieni att tieg[u fissittin u forsi issa rajna l-konklu]joni jew it-tielet u l-a[[ar att, bl-anti climax fil-kampanja tad-divorzju. Hi [asra li l-awtur ma assistiex g[al dan l-a[[ar att g[aliex [alliena f’Jannar tal2011. Xog[ol ie[or ta’ Catania

Cesare Catania kien ;a tana xog[ol ie[or, rumanz ambjentat il-{amrun, il-post fejn hu trabba, li fih iddeskriva dan il-perjodu tas-sittinijiet. Dan irrumanz g[andu valur lil hinn mil-letteratura g[aliex ]gur jista’ jintu]a mill-istori/i min[abba l-qawsalla ta’ aspetti li din il-;lieda ;abet mag[ha. F’dan ir-rumanz, ir-relazzjoni tal-Knisja mal-politika ;iet trattata fuq kriterji letterarji. Ma hemmx dubju li, kif wie[ed jibda jaqra dan irrumanz, li anki l-isem tieg[u ItTarf hu sintomatiku malmessa;; li xtaq iwassal, millewwel jinduna fejn hija qalb lawtur, ji;ifieri s-simpatija tieg[u lejn Mintoff u t-tbatija li

“Dan il-ktieb jittratta tliet snin ta’ storja internazzjonali ta’ Malta. Catania rnexxielu jo[ro; lil Malta u jqeg[idha fi sfond internazzjonali, ji;ifieri fil-qafas tal-Foreign Office u l-Colonial Office Ingli] u l-Vatikan”

din il-;lieda se ;;ib mag[ha, spe/jalment f’dawk li kienu jie[du l-fidi bis-serjetà. Hi tassew [asra li dan ix-xog[ol mhu xejn mag[ruf. G[alija dan l-aspett hu importanti g[all-ktieb tal-lum. Kull kittieb u storiku, irid u ma jridx, jikteb l-istorja mill-po]izzjoni u l-bagalja kulturali tieg[u. Kull storiku hu vittma tas-sitwazzjoni tieg[u. B[alma juri listoriku :ermani] Wilhelm Dilthey, fejn ix-xog[lijiet tieg[u qed ikunu rivalutati u l-[sieb tieg[u beda jippenetra aktar u aktar id-dinja Anglo Sassona, listorja hi xjenza u l-;rajja storika ssir valida biss meta r-ri/erka ssegwi l-kriterji ta’ metodolo;ija xjentifika u tkun ibba]ata fuq l-evidenza. Cesare jsegwi din il-prassi tal-iskola Tedeska kontinwament g[aliex f’dan il-ktieb l-anali]i to[ro; mill-fatt u mhux il-fatt jo[ro; mill-anali]i. Qed ng[id dan g[aliex nemmen li l-awtur irnexxielu jkisser kull barriera ta’ pre;udizzju biex jo[ro; verament dak li ;ara f’dik il-[abta, ming[ajr ma jkun relattiv jew a[jar selettiv jew sensazzjonali, anzi rnexxielu b’/arezza kbira jo[ro; il-kumplessità tal-protagonisti kollha b’mod /ar [afna. G[alhekk, meta wie[ed jitlaq bil-qari ta’ xi ktieb storiku, minn persuna ta’ simpatija So/jalista, b[alma kien Cesare Catania, wie[ed ja[seb u forsi jistenna li se jsib persuna li se jaqra s-snin tletin minn xi lenti tal-kritika Marxista jew b[alma issa saret voga ‘liberali’, kelma li tfisser [afna i]da f’Malta ma tfisser xejn anzi kontinwament tintu]a [a]in. Fuq kollox, il-Labour Party kien l-alleat ta’ Strickland f’dan il-perjodu u g[alhekk wie[ed jistenna xi simpatija partikolari mill-awtur lejn dan il-politiku. Biss it-ta[ri; professjonali li hu [a u akkwista fix-xjenza politika wasslu biex jin]a’ minn kull ;ibda jew influssi u jikteb ming[ajr ma jaqa’ fir-relattivi]mu storiku. G[alhekk, na[seb li wie[ed mill-aktar punti importanti li jo[ro; minn dan il-ktieb hija dik tal-figura ta’ Gerald Strickland li fuq kollox hu ssu;;ett ta’ din il-kitba. Matul ilkampanja tad-divorzju, kellna [afna persuni li appuntaw lilhom infushom b[ala stori/i u ppontifikaw [afna dwar l-istorja politiko-reli;ju]a ta’ dan il-perjodu f’e]er/izzju propagandistiku waqt li /erti edituri taw anki l-ispazju g[al dawn il-kitbiet, ma[suba mhux biex issir ;ustizzja storika i]da biex jint-

Cesare Catania, l-awtur tal-ktieb

la[qu miri o[ra. Stickland ;ejna nfakkra li kien vittma tal-Knisja min[abba li kien ;ie skomunikat. Biss din hija d-dinja ;urnalistika. Riga differenti tu]a l-;ustizzja storika. Il-figura ta’ Gerald Strickland F’dan il-ktieb il-figura ta’

Gerald Strickland ma to[ro; xejn tajba. Anzi Cesare Catania jo[ro; figura totalment kerha anki jekk ifittex kontinwament biss isib sens ta’ bilan/ lejn Strickland. Hawn wie[ed irid jikkwantifika li Catania qed jikxef dokumenti li g[al nies ta’ ]mienhom kienu mistura. Jo[ro; /ar li l-Ingli]i ma kellhomx opinjoni tajba ta’ Strickland. L-a;;ettivi u]ati lejh mill-Ingli]i stess, b[al meta qalu li kien “a peculiar person” (p.85) ma tantx jitfg[u dawl sabi[ fuq il-personalità tieg[u. Fuq kollox il-figura tieg[u tittappan kemm fuq livell internazzjonali, ji;ifieri l-mod xejn diplomatiku li kien imexxi lpolitika barranija tieg[u biex jil[aq il-miri, u kemm fuq livell lokali fejn kien wie[ed millper/imes (anki jekk mhux wa[du) li ta n-nar lis-sitwazzjoni lokali. G[alhekk l-awtur imur lil hinn minn kitbiet o[ra dwar Strickland ippubblikati filpassat, fejn Strickland tpin;a kwa]i kwa]i li hu xi vittma tassagrifi/ju. Catania juri li dan il-;udizzju ma hu xejn storiku g[ax hu ma kienx qed ikun impin;i negattiv mill-g[edewwa tieg[u biss i]da minn [biebu stess, ji;ifieri minn /erti partijiet tal-establishment Ingli].

Fuq kollox, Catania jirnexxilu juri li l-persuna verament li kienet qed tag[ti n-nar minn ta[t, kienet dik ta’ Augusto Bartolo, il-bniedem li kien imbotta lil Gerald Strickland biex jie[u po]izzjonijiet polemiku]i filkwistjoni ta’ Patri Guido Micallef li ntalab biex i[alli lprovin/ja Maltija. Bartolo qies din it-tke//ija b[ala tpattija g[aliex Micallef, flimkien ma’ Patri Albert Grech, kienu diretturi ta’ Ka]ini Stricklandjani, ji;ifieri tal-Belt u ta’ Ra[al Gdid rispettivament. Tkun din il-kwistjoni li se tag[ti l-bidu g[all-;lieda malKnisja u til[aq il-qu//ata bittne[[ija tal-Kostituzzjoni tasSelf Government. Na[seb li studji aktar fid-dettall g[ad juruna li Strickland kwa]i kwa]i spi//a pupazz ta’ Bartolo. Na[seb li dan hu l-ewwel ktieb li jo[ro; b’/erta qawwa u anki b’per]wazzjoni storika il-karattru kumpless ta’ dan il-politiku Stricklandjan. Fuq kollox dan il-ktieb janti/ipa ;a d-dilemma li ser tispi//a fiha l-Knisja lokali, versu l-po]izzjoni tal-qassisin fis-so/jetà. Sakemm il-qassisin kienu juru l-opinjoni politika ta’ Strickland kienu qassisin tajba. Biss jekk se jesprimu l-opinjoni kuntrarja, se jkunu deskritti minn Strickland stess b[ala []iena u li qed jinda[lu fejn ma jesag[homx. L-istess kien qed ji;ri fuq in-na[a l-o[ra, ji;ifieri dawk il-ftit qassisin jew patrijiet li kienu ma’ Strickland kienu qed ji;u ddemonizzati anki jekk, f’ka] minnhom l-affarijiet kienu aktar kumplessi.

Il-{add, 1 ta’ :unju, 2014

Kotba

-apparenza? 9789990991499, pp. 344 Ferita politika Il-po]izzjoni li jie[du filpolitika, ]-]ew; patrijiet,

Guido Micallef u Albert Grech, twassal biex tinfeta[ ferita politika. Catania jid[ol fil-fond ta’ dan il-ka] u juri li waqt li kien hemm ba]i politika dwar lordni li jing[ata Micallef biex i[alli Malta, g[aliex dan kien pro-Strickland, biss kien hemm ra;unijiet mo[bija g[aliex lIngli]i stess jammettu li wara dan it-transferiment kien hemm kwistjoni ta’ natura morali li tmur lil hinn minn problema tax-xorb li kellu dan il-patri. Il-protagonisti l-o[ra ta’ din l-istorja huma l-kapijiet reli;ju]i ta’ dik il-[abta, ji;ifieri l-Ar/isqof Mauro Caruana u Mikiel Gonzi li kien l-Isqof ta’ G[awdex. Stampa totalment differenti to[ro; talIsqof Mauro Caruana f’dan ilktieb, li normalment l-istorja ma tantx hija [anina mieg[u min[abba din il-kwistjoni ma’ Strickland. Catania hu konvint dwar il-;enwinità ta’ dan lIsqof li kien kollox barra annimal politiku. F’dan il-ktieb, Caruana jo[ro; b[ala mexxej spiritwali, kwiet, ta’ fidi, u [anin. Fuq kollox dan l-inkwiet politiku wasslu biex anki jitlef /ertu kontroll fuq il-kleru jew irrispett li kull isqof jistenna mill-kleru tieg[u lejh tant li kien se jkun it-tieni isqof matul il-perjodu Ingli] li j[alli l-katedra tieg[u. L-isqof li kien irre]enja kien Publio dei Conti Sant, li b[al Caruana, kien bniedem ta’ spiritwalità u rettitudni kbira. Caruana kien bniedem li pprova jbieg[ed lillkleru mill-politika. Kif jg[id Catania, g[al Caruana l-poplu kellu jara fil-qassis g[alliem aktar milli avversarju politiku. Fuq kollox meta jipprova jitkellem fuq il-protagonista l-

ie[or, ji;ifieri l-Isqof Gonzi, Catania jipprova jag[mel ;udizzju ekwu fuqu. Meta ddelegat appostoliku Mons. Pascal Robinson g[amel ]jara uffi/jali f’Malta, fl-1929-1930, hu spi//a g[amel ]ew; rapporti: wie[ed dwar Strickland u lie[or dwar l-istat tal-Knisja. Mons Robinson kien kritiku [afna ta’ Strickland. Biss meta dan ir-rapport ta’ Mons. Robinson jinqara fid-dawl tarrapport l-ie[or, li kixef Catania, ji;ifieri x’qal Mons Robinson dwar l-istat tal-Knisja, allura x’kiteb Robinson isir aktar o;;ettiv g[aliex f’dan it-tieni rapport, Mons Robinson ma be]ax ikun kritiku tal-Isqof ta’ G[awdex, Mikiel Gonzi. G[al Robinson, Gonzi kien bniedem ]g[ir fl-età u abbli i]da vanitu] u jfittex l-ambizzjonijiet politi/i u l-interessi tal-familja tieg[u. Catania jmur lil hinn minn din l-affermazzjoni, anzi kwa]i jaraha b[ala offi]a g[all-memorja ta’ Gonzi u jag[millu apolo;ija permezz ta’ anali]i tal-[ajja pubblika tieg[u, spe/jalment il-;id li hu g[amel lid-djo/esi wara li sar Isqof ta’ Malta. Qatt fl-istorja tal-Knisja f’Malta ma kien hemm isqof li g[amel tant azzjonijiet favur il-;id komuni tal-Knisja (u anki dik tasso/jetà Maltija) daqs l-Isqof Gonzi. (pp. 290-291). Fuq kollox, Catania jmiss aspetti o[ra tal-politika Maltija li s’issa g[adhom ma ;ewx diskussi, ji;ifieri d-d[ul bilmod tal-massonerija (mhux aktar dik Ingli]a) i]da dik lokali u l-influwenza tag[ha filpolitika. Tidher /ar li ;a kienet pre]enti fil-partiti l-kbar f’dan il-perjodu, kif ukoll aspett (li ’l quddiem se jurta [afna lilLaburisti spe/jalment fis-snin sittin), ji;ifieri /erti elementi jew esponenti fil-Partit

Nazzjonalista li ju]aw irreli;jon b[ala paraventu g[ax g[al dawn it-talin, ir-reli;jon kienet biss xi [a;a superfi/jali. Fuq kollox, dan il-ktieb jittratta tliet snin ta’ storja internazzjonali ta’ Malta. Catania rnexxielu jo[ro; lil Malta u jqeg[idha fi sfond internazzjonali, ji;ifieri fil-qafas talForeign Office u l-Colonial Office Ingli] u l-Vatikan. Kien ]mien fejn l-Italja Liberali, jew a[jar Giolittjana, kienet mietet u ndifnet. Kien ]mien fejn ]ew; ideolo;iji, ji;ifieri dik So/jalista u dik Marxista, ;ew imwa[[da flimkien biex [olqu l-kultura Faxxista fl-Italja u ftit tas-snin wara ;abu lill-Partit Nazzjonalista-So/jalista filpoter fil-:ermanja. Strickland u Gonzi

Cesare Catania jurina l-bi]a’ tal-Ingli]i lejn l-Patti Lateranensi, li bihom ilVatikan re;a’ [a l-istatura ta’ Stat Sovran bil-ftehim mil[uq ma’ Mussolini dwar klawsoli sigrieti g[al Malta u t-Tune]ija, li kienu infondati. In/identalment, fit-Tune]ija kien hemm komunità qawwija Maltija u b[alma wriet Michèle Muscat, fi ktieb li g[adu kif ;ie ppubblikat fi Franza, din il-komunità kellha biss lill-Knisja fuq xiex isserra[ g[aliex l-Ingli]i ma kienx jimpurtahom minnha. Gerald Strickland emmen [afna f’din il-conspiracy theory u na[seb li kkonvin/a mhux biss l-Ingli]i i]da l-avversarji politi/i tieg[u bl-e]istenza tag[ha u forsi din kienet ir-ra;uni vera g[al dan l-inkwiet kollu bejn ilKnisja u Stat fit-tletin.

Il-fa//ata tal-ktieb ‘Strickland, Britain and the Vatican – 1929-1932’

Fuq kollox, jekk kien hemm persuna li [a juri kemm kien ]balljat Strickland, dan mhu [a jkun [add [lief l-Isqof Mikiel Gonzi, g[aliex meta l-Italja tid[ol fi gwerra, hu kien ilper/imes li jitfa’ d-djo/esi Maltija wara l-Ingli]i u allura kontra Mussolini u t-Taljani. Gonzi jipprova li Strickland kien totalment ]baljat, fatt li jirrikonoxxuh l-Ingli]i nfushom, billi japprovaw li jsir Isqof ta’ Malta, jag[mlu lil dan il-persona;; ‘Sir’, jag[tuh l-unuri militari waqt li l-familja ta’ Strickland stess, prin/ipalment it-tifla ta’ Gerald, Mabel, issir l-ikbar alleat tal-Isqof Gonzi fil;lieda kontra Mintoff. Biss

din hija storja o[ra li tmur ’il barra mill-parametri li studja Catania. M’hemmx dubju li permezz ta’ dan il-ktieb, Cesare Catania rnexxielu jag[ti lettura ;dida lill-istorja politika ta’ dan il-perjodu fejn irnexxielu jitfa’ dawl ;did fuq interessi oskuri u okkulti li bdew ji]viluppaw fil-politika partitika Maltija. Dan hu ktieb li wie[ed g[andu jaqra g[aliex jg[in biex wie[ed jifhem sew dan il-perjodu, jista’ jifhem a[jar il-protagonisti involuti u lazzjonijiet me[uda, kemm mill-Knisja u mill-politi/i tag[na, waqt li jirrappre]enta l-veru bidu tas-sekularizzazzjoni tas-so/jetà Maltija.

“Permezz ta’ dan il-ktieb, Cesare Catania rnexxielu jag[ti lettura ;dida lill-istorja politika ta’ dan il-perjodu… Dan hu ktieb li wie[ed g[andu jaqra…”

Il-{add, 1 ta’ :unju, 2014

Letteratura

11 Dawn il-fehmiet u o[rajn li jixirfu minn waqt g[al ie[or fl-g[oti tat-tifsir tal-qwiel Maltin huma lkoll turija ta’ [assieb li jrid jag[ti prova ta’ nazzjonalità qadima bis-sa[[a ta’ xejra ewlenija ta’ dik in-nazzjonalità, il-lingwa, li ti;bor fi [danha l-kwalitajiet distintivi kollha ta’ dik in-nazzjonalità. Imxeblek mal-ist[arri; lingwistiku hemm 1-ist[arri; politiku-kulturali. Il-kelma hi mifhuma b[ala wirja tassaffi l-aktar profondi ta’ identità nazzjonali, waqt li l-valuri morali li jinsiltu mill-kelma huma mifhuma b[ala dokument tad-dinjità tal-poplu. Vassalli qieg[ed ifittex il-[sieb Malti, il-;enju popolari li, minkejja li m’g[andux tradizzjoni filosofika miktuba b[alma g[andhom il-popli lo[ra, xorta wa[da wasal biex ]amm [aj fi [dan il-;enerazzjonijiet ‘siekta’ tieg[u damma ta’ prin/ipji. G[al dan il-g[an Vassalli emmen sa minn kmieni li kellu ji;borhom skont metodu daqskernm skont vi]joni; g[all-g[an politiku tieg[u [ass li kellu jfittex fihom il-[ila kreattiva u l-korrettezza morali ta’ ;emg[a nazzjonali s[i[a. L-isfida ta’ Vassalli, imdawwal mill-kitba tal-[assieba kontinentali, hi li jfittex mod kif ida[[al lill-poplu Malti wkoll fil-kwadru wiesa’ taddinja /ivili. It-tradizzjoni wa[danija kienet mit[addta, u g[alhekk hu ried jiktibha. Ir-ri]ultat tieg[u mhuwiex biss ta’ studju] tipiku ta’ epoka, i]da wkoll ta’ mexxej politiku li fehem li l-azzjoni politika tal-;ejjieni ma setg[etx tinbena tajjeb jekk mhux fuq is-sisien intellettwali. Il-kisbiet politi/i li se[[u warajh kienu ilhom li

sabu, bis-sa[[a tieg[u, il-;ustifikazzjoni kulturali tag[hom. Meqjusin ilkoll flimkien, b[ala ma[]en wie[ed ta’ [sieb, il-qwiel hurna d-definizzjoni morali ta’ poplu; fihom Vassalli jilma[ il-qedem, ilvirtù nazzjonali, il-;enju kreattiv ta’ ;enerazzjonijiet s[a[, u fuq kollox lunanimità. Huma Ikoll xejriet li kull [assieb romantiku Ewropew bena ddefinizzjoni ideali ta’ pajji]u fuqhom; minn hemm, imbag[ad, seta’ jinbeda l-pro/ess tal-eman/ipazzjoni politika. Dawn il-valuri sabu l-i]vilupp s[i[ tag[hom fil-poe]ija Maltija minn :an Anton Vassallo (1817-1868) sa Dun Karm (1871-1961) u wara. G[eluq

Fi [dan il-kwadru Ewropew Vassalli huwa kontemporanju ta’ persuna;;i o[ra li svol;ew [idma tal-istess xe[ta f’pajji]hom. Fi [dan ilkwadru Malti hu l-persuna;; i]olat, mhux mifhum, bassar tal-;ejjieni, li madankollu xe[et sfida li kellha tittie[ed ma]-]mien malli l-kuxjenza Maltija setg[et timmatura aktar skont il-pass meqjus tag[ha. Jistg[u jissemmew kittieba o[rajn li ]mien twil qabel Vassalli tkellmu dwar in-nazzjonalità Maltija. Antonio Saliba fi Nuova figura di tutte le cose che sono e del continuo si generano dentro la terra (Napli, 1582) jitkellem di;à dwar ‘Malta, nostra patria’, waqt li Giovanni Myriti, l-awtur ta’ Opusculum Geographicum (1590), isejja[ lil Malta ‘patria mea dulcissima’.8 I]da [add qablu u daqsu, u g[al ]mien twil warajh, ma silet ittag[limiet politi/i (jew a[jar demokrati/i) u kulturali (fis-sens dej-

jaq ta’ lsien nazzjonali, u fis-sens wiesa’, ta’ programm s[i[ ta’ edukazzjoni popolari) tal-Ewropa u applikahom bir-reqqa kollha g[al Malta. Fl-opra tieg[u Vassalli jillustra u ji;;ustifika xjentifikament il-pretensjonijiet ewlenin tan-nazzjonalità Maltija. Il-kelmiet nazione, patria, nazionale, popolo, concittadini u lo[rajn kollha li jsawru l-lessiku politiku tieg[u mhumiex espressjoni ta’ sentimenti i]olati, i]da huma elementi ta’ sistema s[i[a ta’ [sieb organiku, xhieda naturali ta’ vi]joni integrali li tiftiehem b[ala kontemporanja fil-kuntest tal-kon/ezzjoni Fran/i]a-Taljana, u tin[ass b[ala profetika fil-kuntest tat-telqa politika u kulturali ta’ Malta; :rajja tan-nazzjonali]mu Malti trid titkellem dwaru b[ala punt ta’ riferiment ewlieni li jindika l-;ejjieni mqalleb tas-sekli dsatax u g[oxrin f’Malta, is-sekli li kellhom jaraw nazzjon /kejken jinbena fuq il-konfront bejn [akma kolonjali u fidu/ja nazzjonali, kif ukoll fuq l-i]vilupp kulturali kbir li se[[ bissa[[a tal-g[arfien ta’ emblema romantika ewlenija – il-lingwa. I]da mhix il-lingwa mirquma g[al g[anijiet filolo;i/i jew akkademi/i biss. Hi l-lingwa li trodd ru[ wa[da li/-/ittadini kollha, u li tg[aqqad linteressi differenti biex jinkiseb il-;id komuni. Jekk il-proposta filolo;ika tieg[u tista’ tidher nieqsa millpratti/ità mitluba mill-qag[da lingwistika Maltija, il-proposta politikakulturali tieg[u mhi xejn [lief valida [afna. Bl-integrazzjoni tal-pjan lingwistiku-letterarju u tal-pjan edukattiv, it-

Oliver Friggieri

tnejn mibnijin fuq il-lingwa, fil-qafas usa’ ta’ dehra ta’ patrija s[i[a, jista’ jiftiehem is-sens politiku ta’ kull ta[dit lingwistiku fis-seklu dsatax. Huwa s-seklu li ra lil Malta kolonja tqum bir-ritmu naturali tag[ha ta’ pajji] ]g[ir u fqir, ti;bor il- fdalijiet ta’ identità nazzjonali mwarrba (kif xtaq Vassalli), titg[allem il-lezzjoni kbira tal-;rajja twila tag[ha (kif g[amlu mbag[ad il-poeti u rrumanzieri ta’ ispirazzjoni storika), u tikseb il-fidu/ja me[tie;a fiha nnifisha. Ma]-]mien din il-kuxjenza kellha twassal biex jitwaqqfu gruppi ta’ xe[ta ribelli u biex jinbnew partiti politi/i li wettqu fil-prattika l-vi]joni li Vassalli kellu s-sa[[a intellettwali u l-qawwa morali li jbassar: minn kolonja g[al repubblika indipendenti. Mal-ewwel daqqa ta’ g[ajn jista’ jidher li Vassalli ;ie kmieni, b’xorti tajba g[al Malta, u b’xorti [a]ina g[alih personali. B’[arsa i]jed sistematika Vassalli jidher b[ala lmexxej ta’ moviment nazzjonali li, meta kellu jikber u jitqawwa, ma setax jieqaf qabel ma jil[aq il-fa]i a[[arija tieg[u. Dan hu, imbag[ad, li ;ara meta I-ilsien Malti sar il-mezz ewlieni biex tinbena kultura Maltija moderna, biex titqanqal il-kuxjenza nazzjonali rieqda u biex jinstabu lmog[dijiet politi/i li jseddquha b’mi]uri kostituzzjonali.

Noti

8. ?itat minn M. AGIUS-VADALA, ‘Antonio Saliba and ‘Patria’ – Record Established’, The Democrat, 13#5#1989, p.5.

TMIEM

Nimbotta ’l Quddiem b[al {mar Traduzzjoni g[all-Malti ta’ ktieb li qajjem interess u kien stampat b’diversi lingwi Meta kien ippubblikat g[all-ewwel darba fi Franza, dan il-ktieb qajjem interess kbir: ma damux ma nbieg[u mal-50,000 kopja, bit-test tradott b’diversi lingwi. Ma kienx l-ewwel ktieb talKardinal Roger Etchegaray, dik il-[abta Ar/isqof ta’ Marsilja, u lanqas l-a[[ar. G[aliex mela minn fost ilkotba kollha tieg[u dan hu laktar wie[ed li kiseb su//ess? F’idejna m’g[andniex awtobijografija jew ktieb ta’ storja, xjenza jew teolo;ija, i]da ktieb ta’ xhieda. Dawn il-114-il meditazzjoni qosra g[andhom jinqraw ftit ftit; m’hemmx g[alfejn kollha f’daqqa jew f’xi ordni partikolari. F’taqsima minnhom,

Etchegaray jikteb ‘ittri miftu[a’ lil, fost o[rajn, Adam, il-Fari]ew mhux mag[ruf, :uda, Galileo Galilei, it-team tal-futbol Olympique ta’ Marsilja u, sa[ansitra, wa[da lilu nnifsu! Fih ukoll talba li ma dehret fl-ebda ver]joni ta’ dan il-ktieb qabel: Talba g[all-Papa Fran;isku. F’taqsima o[ra Etchegaray jag[tina ;abra ta’ talbiet o[ra, fosthom wa[da biex, b[al [mar, jirnexxilu jasal sal-a[[ar. Il-kumplament tas-su;;etti l-o[ra jinkludu ;abra ta’ riflessjonijiet li l-ba]i tag[hom tvarja mill-Iskrittura g[all[ajja ordinarja ta’ kuljum. Hemm fra]i fil-ktieb li lKardinal i[obb jirrepeti:

“Kunu

kuntenti li te]istu!” Ti;bor fiha l-attitudni li dejjem [addan Roger Etchegaray f’aktar minn disg[in sena ta’ [ajja: il-joie de vivre. Dan hu ktieb li jg[inna naffrontaw u n[arsu lejn il[ajja b’lenti ottimista, minkejja l-problemi li niltaqg[u mag[hom fil-[ajja ta’ kuljum. “Kunu kuntenti li te]istu!” Kelma ta’ Kardinal! Il-ver]joni bil-Maltija talktieb Nimbotta ’l Quddiem b[al {mar, li g[adha kemm kienet imnedija mid-dar talpubblikazzjonijiet Horizons, saret minn Eman Bonnici, ]ag[]ug[ mid[la sew talVatikan u li ma]-]mien sar [abib personali tal-Kardinal Roger Etchegaray.

Il-{add, 1 ta’ :unju, 2014

Mu]ika

Il-Belt Victoria tipprepara g[at-tieni edizzjoni ta’ RockAstra Is-So/jetà Filarmonika La Stella [abbret id-dettalji tat-tieni edizzjoni ta’ RockAstra, spettaklu mu]ikali mill-banda La Stella li se jin]amm nhar il-:img[a li ;ej, 6 ta’ :unju, fi Triq ir-Repubblika, il-Belt Victoria, G[awdex. Dan ;ie m[abbar f’konferenza tala[barijiet li saret fil-kumpless IlMaxtura, G[awdex, nhar il-:img[a li g[adda. Il-konferenza tal-a[barijiet ;iet indirizzata minn Dr Edward ZammitLewis, Ministru g[at-Turi]mu, Anton Refalo Ministru g[al G[awdex, Samuel Azzopardi, Sindku tal-Belt Victoria, Michael Formosa, Segretarju Amministrattiv tas-So/jetà Filarmonika La Stella, u s-Surmast Sigmund Mifsud, direttur artistiku ta’ RockAstra. F’dan il-kun/ert, il-Banda La Stella ser tkun ta[t id-direzzjoni ta’ Sigmund Mifsud, personalità mag[rufa sew filqasam mu]ikali u artistiku ta’ pajji]na. Michael Formosa rrimarka b’sodisfazzjon li l-kun/ert RockAstra li jinsab fit-tieni edizzjoni tieg[u, di;à stabbilixxa ru[u b[ala appuntament ewlieni fil-qasam mu]ikali ta’ pajji]na u hu riflessjoni ta’ inizjattiva ta’ kwalità o[ra tas-So/jetà Filarmonika La Stella. Is-su//ess kbir li nkiseb fl-edizzjoni tas-sena li g[addiet u l-impenn talmu]i/isti tal-Banda La Stella ta[t iddirezzjoni artistika impekkabbli tasSurmast Sigmund Mifsud jippromettu li l-edizzjoni ta’ din is-sena tkun pass ie[or fil-mixja ta’ su//essi u ti;did talprofil artistiku tal-Banda ?ittadina La Stella. Is-Surmast Mifsud, li lejn tmiem l2013 ;ie ma[tur b[ala assistent diret-

It-tieni edizzjoni ta’ RockAstra se ssir nhar il-:img[a li ;ej f’G[awdex

tur mu]ikali tas-So/jetà Filarmonika La Stella, a//enna g[all-esperjenza po]ittiva li kellu sa issa mal-Banda ?ittadina La Stella u g[all-opportunità unika li t-talent lokali qed jing[ata f’dan il-kun/ert. Il-Banda La Stella se tkun akkumpanjata minn sezzjoni ritmika kif ukoll artisti lokali b[alma huma Aldo Busuttil, Francesca Borg, Anna Azzopardi, Louisana Bartolo, Tiziana Calleja u Michela Pace. Matul dan ilkun/ert se jkunu esegwiti siltiet mu]ikali mir-repertorju ta’ John

Lennon, Freddie Mercury, Zucchero, Deep Purple, John Fogerty u Leonard Cohen fost o[rajn. Il-Ministru g[at-Turi]mu Edward Zammit-Lewis, li kien pre]enti g[allkonferenza tal-a[barijiet, iddeskriva din l-inizjattiva tal-Banda La Stella b[ala wa[da ta’ kwalità, organizzata minn organizzazzjoni mu]ikali li topera fuq ba]i volontarja. Hu kompla li RockAstra mhux biss se jkun qed jesebixxi t-talent mu]ikali li g[andna f’pajji]na, imma juri wkoll kemm entitajiet li joperaw fuq ba]i

volontarja jistg[u jkunu parte/ipi malIstat u l-awtoritajiet pubbli/i biex jag[tu kontribut biex pajji]na jkun jista’ jesebixxi a[jar il-prodott kulturali tieg[u. Il-kun/ert RockAstra se jkun okka]joni li ti;;enera turi]mu intern bejn Malta u G[awdex. Il-Ministru Zammit-Lewis irrimarka li b[all-organizzazzjoni ta’ Festival Mediterranea u l-opra lirika, li jin]ammu kull sena fitTeatru Astra, il-kun/ert RockAstra jikkonferma l-impenn u d-dedikazzjoni tas-So/jetà La Stella fil-promozzjoni tal-kultura u l-mu]ika f’pajji]na, li minbarra li jag[mlu unur lilha b[ala organizzatri/i, huma f’sintonija malpolitika tal-Gvern. Il-Ministru g[al G[awdex Anton Refalo sostna li din hi wa[da minn dawk l-inizjattivi kulturali li jg[inu lil G[awdex ikun destinazzjoni ta’ kwalità. F’kuntest akbar, attivitajiet mu]ikali b[al RockAstra jag[mlu l-kalendarju kulturali lokali aktar attraenti. IlMinistru Refalo kompla li jinsab konxju mill-potenzjal tal-Banda La Stella filwaqt li rrikonoxxa l-kontribut kbir li din is-So/jetà Mu]ikali qed tag[ti fix-xena mu]ikali u kulturali lokali. Is-Sindku tal-Belt Victoria Samuel Azzopardi, li wkoll indirizza l-konferenza tal-a[barijiet, esprima s-sodisfazzjon tal-Kunsill Lokali Belt Victoria li se jittella’ dan il-kun/ert bil-kollaborazzjoni tas-So/jetà Filarmonika La Stella u l-istess Kunsill. Id-d[ul g[al dan il-kun/ert hu bla [las. Aktar informazzjoni tista’ tinkiseb fuq 21550985 u www.lastella.com.mt.

Il-kreattività tal-grupp Kneebody waqt il-Malta Jazz Festival Melanie Camilleri

Il-[ames membri tal-grupp Kneebody – f’Malta dalwaqt

Waqt it-tieni serata tal-Malta Jazz Festival, li se jittella’ f’Ta’ Liesse ilBelt bejn is-17 u d-19 ta’ Lulju, ludjenza se jkollha l-opportunità li tara u tapprezza l-grupp e//ezzjonali Kneebody. Il-grupp hu ffurmat minn [ames membri: il-pjanist Adam Benjamin, id-drummer Nate Wood, l-electric bassist Kaveh Rastegar filwaqt li Ben Wendel u Shane Endsley idoqqu s-sassofonu u t-trumbetta rispettivament. Il-mu]ika ta’ Kneebody hi m]ewqa b’elementi varji u g[aldaqstant il;eneru li dan il-grupp jippre]enta bilkompo]izzjonijiet sbie[ tieg[u jista’ jissejja[ jazz daqs kemm jista’ jissejja[ free-bop, jazz-rock jew terminolo;iji mu]ikali o[rajn. Il-[oss li ji;;enera dan il-grupp hu wie[ed spettakolari u ta’ livell g[oli [afna u jikkonsisti f’elementi li jappartjenu lil ;eneri ta’ mu]ika li mhux dejjem jistg[u jissej[u jazz i]da b’dan il-mod Kneebody irnexxielhom jo[olqu stil u ;eneru g[alihom li jiddistingwihom minn gruppi o[rajn li huma aktar tradizzjonali fid-definizzjoni tag[hom tal-jazz.

Id-diski li se jinterpretaw matul ittieni serata tal-Malta Jazz Festival huma mill-a[[ar album tag[hom ‘The Line’. Album li jag[ti xhieda tal-vi]joni u tal-kreattività kbira li g[andhom dawn il-[ames membri li kollha kemm huma jikkontribwixxu biex jipprodu/u siltiet ;odda u ori;inali. U[ud mill-kanzunetti li jippromwovi l-album The Line huma Lowell, diska li g[andha inklinazzjonijiet rock, id-diska Cha-Cha fejn wie[ed jista’ jipper/epixxi lentu]ja]mu li j;ib mieg[u l-jazz, kif ukoll The Line, diska li ;;ib l-istess isem tal-album u li nkitbet minn Ben Wendel. L-album The Line hu wie[ed kumpless i]da ;ie mwettaq bis-sa[[a ta’ koordinazzjoni assoluta bejn ilmembr. Jinkludi mu]ika varjata millisba[ li tqajjem emozzjoni intensa f’kull min jisimg[u. Il-grupp Kneebody se jipparte/ipa fil-Malta Jazz Festival il-:img[a 18 ta’ Lulju. Kull min jixtieq aktar informazzjoni fuq dan l-avveniment jista’ jag[mel kuntatt mal-Kunsill Malti g[all-Kultura u l-Arti jew i]ur is-sit www.maltajazzfestival.org.

Il-{add, 1 ta’ :unju, 2014

?inema

Edge of Tomorrow

Tom Cruise ikompli jittanta xortih fi/-/inema fantaxjentifiku f’dan ilfilm mhux nieqes lanqas minn element umoristiku provdut mill-istess Cruise li fil-bidu tal-film iwaqqa’ lilu nnifsu g[a]-]ufjett! Kollox jibda meta hu jasal f’Londra ta’ xi ]mien fil-futur meta d-dinja qed taffronta inva]joni minn aljeni ta[t forma ta’ brimb ;gantesk

(KRS – 12A)

tal-[adid li jkunu di;à invadew ilbi//a kbira tal-Ewropa. Issa jkunu qed jippjanaw li jattakkaw lill-Istati Uniti. G[alhekk il-Ma;;ur Cage (Cruise) jintbag[at biex jie[u sehem flinva]joni ppjanata mill-Alleati hawn jisimhom United Defence Force. Hemmhekk, però, isib li hu kien se jkun fuq quddiem tal-;lied, f’nofs il-

;lied, b’possibbiltà kbira li jinqatel. Dan g[ax hu proprjament kien responsabbli mir-relazzjonijiet pubbli/i mhux mill-;lied attiv. Ikollu, i]da, jobdi l-ordni, u jsib ru[u ta[t ;lied qalil, bi s[abu jinqatlu wie[ed wara l-ie[or, min[abba li l-aljeni kienu qed jistennewhom. Jirri]ulta massakru s[i[. L-istess Cage jinqatel, imma wara

li, letteralment jispi//a miksi biddemm ta’ aljen li qatel, dan id-demm jag[tih id-don li jirxoxta, u jer;a’ jg[addi mill-istess avvenimenti li wasslu g[all-mewt tieg[u! Dan jg[inu biex, flimkien ms’ suldat o[ra, Rita (Emily Blunt) li jkollha l-istess don, ifasslu pjan biex jeqirdu s-sorsi tal-[ajja tal-aljeni. Effetti spe/jali spettakoari.

The Double (KRS – 15)

Direzzjoni stilistika, script b’kuntrasti, kummiedja mill-aktar ‘sewda’, atmosfera mill-aktar mudlama tipika tal-[olm ikrah, xog[ol fil-[sejjes e//ellenti u intepretazzjoni doppja konvin/enti minn Jesse Eisenberg, jistg[u ma jkunux bi]]ejjed biex isalvaw dan il-film Ingli], fuq kollox finanzjat mill-British Film Institute! Ir-rakkont ispirat minn rumanz tarRussu Dostoevskij, minflok fir-Russja tad-19-il seklu jambjentah f’Amerika surrealista ta’ ]mienna. Simon (Eisenberg) hu impjegat mist[i, jg[ix [ajja monotona, i]olat

f’dinja indifferenti. Fil-post fejn ja[dem [add ma jikkalkulah, qisu ma je]istix, ommu tg[ajjat mieg[u, filwaqt li l-kollega li ta[dem mieg[u, Hannah (Mia Wasikowska) tinjorah. Din il-[ajja tit[arbat meta jasal impjegat ;did ]ag[]ug[ (interpretat minn Eisenberg stess). Dan ikun kemm ilkopja tieg[u e]attament, g[allinqas fi]ikament, kif ukoll il-kuntrarju tieg[u g[alkollox f’dak li hu karattru. Infatti dan ikun kunfidenti, kari]matiku u jaf imur sew u popolari man-nisa. I]da ma jdumx ma jirkbu g[alkollox u je[odlu postu.

The Quiet Ones (KRS – 15)

T[allux l-isem ta’ dan il-film iqarraq bikom: Matulu nassistu g[al aktar tisbit, g[ajjat u twer]iq milli f’xi bunker tas-servizzi. Anki l-mumenti daqsxejn kalmi huma mimlija bi stennija. Il-moda tal-paranormali fil-films, mag[rufa wkoll b[ala kopji tal-Blair Witch Projects, kisbu popolarità mhux ftit, g[ax kieku ma jibqg[ux ja[dmuhom. L-i[irsa jidher li huma sors tajjeb g[all-kummer/! Hammer Films, li darba kienu famu]i g[al tkexkix dg[ajjef bi Christopher Lee u Peter Cushing, hawn jing[aqdu ma’ din il-moda ta’ ;rajjiet ta’ karattri posseduti suppost imnebb[a minn “;rajjiet veri”.

Hawn g[andna dik ta’ professur (Jared Harris) f’Oxford fl-1974 li jkun konvint li Jane (Olivia Cooke), li tinsab ta[t il-kura tieg[u, kienet posseduta minn spirtu negattiv ta’ tifla. G[alhekk jikkonvin/i ]ew; studenti u lil Jane biex jikkuraha b’metodu sperimentali, u li]-]ag[]ug[ Brian (Sam Claflin) jiffilmja kollox. Dawn jibdew jissuspettaw li Jane – maqfula f’kamra vojta f’dar antika kbira, fejn ma tit[alliex torqod min[abba mu]ika qawwija ma taqta’ xejn – kienet qed ti;i torturata u li huma kienu pri;unieri ta’ professur mhux f’sensih g[alkollox jekk mhux ukoll pervers, u jpejjep sigarett wara l-ie[or.

Calvary (KRS – 18)

Id-direttur John M McDonagh wara l-black comedy The Guard iwasslilna film ie[or Irlandi] li jid[ol aktar filqalba ta’ belt ]g[ira, Irlandi]a. G[alkemm ma jonqosx /ertu umori]mu niggie]i tal-ewwel film, dan hu xog[ol aktar aktar meqjus u li jqanqlek, u jo[ro; /ar li hu t-tieni parti ta’ dik ma[suba b[ala trilo;ija. B[al fl-ewwel wie[ed, Brendan Gleason hu l-qalb u r-ru[ tieg[u, din id-darba b[ala xi [a;a rari fi/-/inema: qassis twajjeb u onest. D huwa Fr James, li kien sar qassis tard f’[ajtu, wara l-mewt ta’ martu. Father James ikollu metodu sod kif jiddilja mal-parru//ani m[allta u ddmirijiet tieg[u. Jum wie[ed xi ;add

imur iqerr g[andu u jheddu li fi ]mien ;img[a kien se joqtlu – mhux g[ax James personalment kien g[amillu xi [aga, i]da g[ax qassis ie[or, meta kien tfajjel, kien abbu]a minnu. Sadanittant l-ispettru tal-kri]i ekonomika jil[aq din in-na[a mwarrba tad-dinja wkoll: ikkondensata fis-sid sinjur tal-proprjetà (Dylan Moran) li l;id li kellu ma ;ablux g[ajr imrar. Sadanittant l-inno/eneza hi tassew skarsa [afna mill-G[axar Kmandamenti, bix-xenqiet g[all-adulterju ma jonqsux. Intant tul dik il-;img[a l-qassis jg[addi minn kalvarju s[i[ sa tmiemha. Interpretazzjoni brillanti u meqjusa minn Glesson.

Il-{add, 1 ta’ :unju, 2014

Lokali

Banif jappo;;ja l-Everest 2014 Douglas Barbaro Sant, Matthew Xerri, Gregory Attard u Raphael Fenech Adami g[adhom kemm telg[u mal-muntanja Everest minn rotta li qatt ma saret qabel, bl-g[ajnuna ta’ Banif Bank (Malta) plc, li ng[aqad ma’ oganizzazzjonijiet o[ra biex jag[tu l-appo;; tag[hom lejn din l-isfida impenjattiva. “Ma kienx diffi/li g[al Banif Bank li jag[ti lappo;; tieg[u lil Everest 2014,” qal Adrian Coppini, Chief Officer g[as-Servizzi Korporattivi. “B[ala bank li ssorprenda s-suq bit-tkabbir mg[a;;el f’qasir ]mien, il-Banif jemmen bis-s[i[ fil-valuri li wassluna sa fejn

‘Open House’

illum minn Hospice Malta

Fl-okka]joni ta’ g[eluq il25 sena mit-twaqqif tag[ha, Hospice Malta se torganizza Open House illum il-{add l-1 ta’ :unju, mill-10 a.m. ’il quddiem. Numru ta’ attivitajiet se jkunu organizzati matul il-jum li jibdew b’quddiesa fl-10 a.m. Wara l-quddiesa dawk pre]enti se jkollhom l-opportunità li j]uru d-dar, filwaqt li se jkunu g[addejjin ukoll diskussjonijiet interessanti, bazaar, cake sale u attivitajiet ta’ log[ob g[at-tfal. Kul[add hu mistieden biex jattendi. G[al aktar informazzjoni tistg[u //emplu 21440085 waqt il-[inijiet taluffi//ju. Tistg[u wkoll i]]uru s-sit elettroniku www.hospicemalta.org jew facebook page “Hospice Malta”.

Kun/ert vokali u strumentali fl-Imqabba Fl-okka]joni tal-festa ad unur il-Madonna tal-:ilju flImqabba, is-So/jetà Mu]ikali Madonna tal-:ilju se ttella’ kun/ert vokali u strumentali mill-Banda Madonna tal-:ilju fil-pjazza ewlenija talImqabba ta[t id-direzzjoni ta’ Mro Andrew Calleja nhar itTlieta 10 ta’ :unju fid-8.45 p.m. Matul din is-serata se jkun imfakkar il-50 anniversarju mill-inawgurazzjoni uffi/jali tal-Kumpless tan-Nar Lily Fireworks. Dan il-programm se jkun ta[t il-patro/inju ta’ An;lu Farrugia, Speaker talKamra tad-Deputati. Se jkun hemm g[a]la mu]ikali varjata. Dan il-kun/ert se jkun im]ewwaq b’tag[rif multivi]iv dwar [idmet lG[aqda tan-Nar tul is-snin. Dawk kollha li jixtiequ jirreservaw post mitluba j/emplu 21640041, sms fuq 99463468 jew inkella email fuq info@talgilju.com.

a[na llum – l-ambizzjoni, tim mag[qud, u fidu/ja fik innifsek – valuri li xprunaw lit-tim fuq il-muntanja, li ma be]g[ux minn din l-isfida kbira.” Il-karatteristi/i ta’ din l-isfida huma sinonimi mal-karattru tal-Bank u l-kollaborazzjoni ma’ Everest 2014 irri]ulta fi pro;ett tan;ibbli hekk kif kienu ppjanati inizjattivi biex Gregory Attard u t-tim tieg[u jg[inu lit-tim ta’ Banif fli]vilupp ta’ dawk li jissej[u soft skills. “Kburin b’dan it-tim li qed itellg[u l-bandiera tal-Banif fil-qu//ata – ;est sinifikanti [afna,” kompla jg[id Coppini.

Banif Bank jemmen fil-valuri li jixprunaw lin-nies jil[qu l-qu//ata

Il-{add, 1 ta’ :unju, 2014

Kultura

Ir-raba’ edizzjoni tal-‘Festa ta’ Lapsi’ f’San :iljan Attività nazzjonali folkloristika li kienet tant popolari fil-passat f’San :iljan Wara s-su//ess tat-tliet snin li g[addew, nhar il-:img[a 6 ta’ :unju (lejlet festa pubblika), se ter;a’ ssir attività kbira folkloristika fil-bajja ta’ San :iljan li ;;ib it-titlu tal-Festa ta’ Lapsi. Fil-passat, b[alma llum g[adu jsir filBuskett fl-okka]joni tal-Imnarja, ilMaltin kienu jin;abru bi [;arhom g[allfesta kbira folkloristika li kienet issir flokka]joni ta’ Lapsi fil-bajja ta’ San :iljan. Anzjani li jiftakru din l-attività jirrakkuntaw b’nostal;ija u jg[idu li kienu jkunu l-eluf ta’ Maltin li j]ommu l-appuntament tag[hom biex jattendu g[al din il-festa fil-bajja ta’ Spinola. Minn dokumenti evidenti, jidher li din il-festa tradizzjonali kellha g[eruq ferm aktar fondi minn hekk. Tant li nafu fi/-/ert li fi ]mien l-Ordni ta’ San :wann, din il-festa kienet di;à popolarissima mal-Maltin. Hu dokumentat li l-Granmastru tal-Ordni kien sa[ansitra j]omm l-appuntament tieg[u personali u jattendi g[al din il-festa folkloristika u jqatta’ l-lejl fil-Palazz tieg[u f’din illokalità, palazz li g[adu mag[ruf sallum b[ala l-Palazz Spinola. Il-Kunsill Lokali ta’ San :iljan re;a’ [ass il-[tie;a li b[alma g[amel fis-sentejn li g[addew, ikompli jag[ti l-[ajja lil din l-attività nazzjonali folkloristika u anki jfakkar fi]-]jara li kien jag[mel l-istess Granmastru g[al din il-festa. Il-bajja ta’ San :iljan kif ukoll ilpromenade u anki l-akkwati kollha se jkunu trasformati f’villa;; folkloristiku. Din is-sena l-parte/ipazzjoni ta’ dawk li jesebixxu l-arti;janat Malti u prodotti lokali hi wa[da kbira ta’ madwar 50

esebitur li se jkunu armati madwar ilbajja Spinola sa nofsillejl. Fost dawn listands wie[ed jista jara xog[ol tal-filigranu, pittura, statwi tat-tafal, xog[ol fl-injam, xog[ol tas-suf, ganutell, bizzilla, ;ojjell, l-arlo;; Malti, irrakkmu, kwadri tal-injam, skultura, xog[ol ta’ sapun b’ingredjenti naturali, pubblikazzjonijiet kulturali, kartolini mag[mlula bl-idejn, ornamenti, souvenirs, e//… kif ukoll o[rajn bi prodotti lokali b[alma huma ;bejniet, tadam imqadded, ]ejt ta]-]ebbu;a, ;ulepp, kappar, g[asel, inbid, e//. Se jkun hemm ukoll kull kwalità ta’ ikel u xorb b[al ikel tradizzjonali Malti, bebbux, imqaret, ftira Maltija,bigilla, [ut, frott frisk, prodotti friski u tradizzjonali Maltin, tisjir tal-qubbajt,, [lewwiet tradizzjonali u nbid tal-g[asir. Fl-in[awi kollha tal-bajja se jkun

hemm mu]i/isti bi strumenti tradizzjonali Maltin b[alma huma ]-]aqq, i]]uv]ava u l-mandolina u anki kantanti b’ilbies folkloristiku li jit[alltu malpubbliku li se jattendi. L-attivitajiet kollha se jibdew fis-7 p.m. meta jinfet[u l-istands kollha u jkun hemm ir-re-enactment tal-qari talbandu li j[abbar i]-]jara tal-Gran Mastru g[all-Festa ta’ Lapsi. Dan ir-reenactment jibda propju minn quddiem il-knisja ta’ Lapsi. L-akbar spettaklu kulurit se jkun bla dubju r-re-enactment storiku bis-sehem ta’ madwar 90 attur b’ilbies tal-epoka li se jittella’ mill-Awtorità tat-Turi]mu. F’dan ir-re-enactment se jie[du sehem diversi atturi u se jkun animat anki b’u]u ta’ diversi ]wiemel, sparar ta’ xkubetti u anki salut mill-kanuni. Lattività se tfakkar fi]-]jara li kien

jag[mel ta’ kull sena l-Granmastru g[al din il-festa folkloristika ta’ Lapsi f’San :iljan. Ir-re-enactment jibda minn fuq il-pont li hemm quddiem il-knisja parrokkjali, fejn stakkament s[i[ ta’ suldati jimmar/jaw lejn il-bajja Spinola. Hemmhekk l-istess stakkament jilqa’ lwasla tal-Granmastru li se jasal permezz ta’ dg[ajsa fil-bajja. Wara li lGranmastru ji;i milqug[ b’diskorsi uffi/jali, l-istess Granmastru jassisti g[al ]fin folkloristiku Malti u jing[aqad mal-pubbliku g[al din il-festa. Minn hawn, il-Granmastru jitwassal /erimonjalment sal-Palazz tieg[u – il-Palazz Spinola. Dan ir-re-enactment se jkollu kummentajru ta’ :or; Peresso. Ta’ min jg[id ukoll li g[all-festa ta’ Lapsi 2014, i]-]ew; baned prin/ipali ta’ San :iljan, il-Banda San :iljan u lBanda Spinola, se jing[aqdu f’massed band u se jtellg[u programm ta’ mar/i briju]i fix-Xatt ta’ Spinola. Apparti hekk se jkun hemm palk [dejn il-ba[ar li fuqu se ji]vol;i wkoll programm ta’ folklor Malti bis-sehem ta’ diversi gruppi folkloristi/i, korijiet u kantanti. L-attivitajiet kollha relatati mal-festa ta’ Lapsi huma bla [las u dawn l-attivitajiet ji;u fi tmiemhom g[all-[abta ta’ nofsillejl. Din l-attività qed tkun organizzata mill-Kunsill Lokali ta’ San :iljan u koordinata minn Leon Promotions. Ilfesta ta’ Lapsi 2014 qed issir b’kollaborazzjoni mall-Ministeru tat-Turi]mu, isSegretarjat Parlamentari g[all-Kultura u Gvern Lokali u l-Awtorità tat-Turi]mu.

Parru//ani Qriema fil-festa ta’ San Sebastjan f’Melilli fi Sqallija

Dan l-a[[ar, grupp ta’ parru//ani mill-Parro//a ta’ San Sebastjan Martri ta’ {al Qormi, kien f’ Melilli fi Sqallija, fejn attenda g[all-festi spe/jali li saru f’;ie[ San Sebastjan fl-okka]joni tas-600 anniversarju mis-sejba tal-istatwa meqjusa b[ala mirakolu]a tal-qaddis martri meqjuma fil-ba]ilika dedikata lilu f’Melilli. Dan il-pellegrina;; kien organizzat mill-G[aqda Armar San Sebastjan li din is-sena qed ti//elebra t-tletin anniversarju mit-twaqqif tag[ha, flimkien mas-Sodalità San Sebastjan li l-fratelli tat-tliet Fratellanzi li jiffurmawha kienu uffi/jalment mistiedna biex jie[du sehem attiv fil-festa ta’ Melilli. Il-grupp kellu mer[ba mill-aktar solenni hekk kif wasal fil-pjazza talba]ilika fit-3 ta’ Mejju, lejliet ilfesta. Bir-relikwa ta’ San Sebastjan li n;iebet mill-parro//a ta’ {al Qormi f’idejn il-Vi/i Kappillan Dun Mark Andre Camilleri fuq quddiem, il-grupp intlaqa’ bid-daqq talqniepen u mad-d[ul fil-knisja

Parti mill-grupp ta’ Qriema quddiem l-istatwa ta’ San Sebastjan f’Melilli, Sqallija

tkantaw innijiet solenni f’;ie[ ilqaddis. Wara, il-fratelli [adu sehem

flimkien mar-relikwa fil-pur/issjoni flimkien ma’ g[add ta’ Fratellanzi Sqallin dedikati lil San Sebastjan u

g[add ta’ relikwi tal-qaddis u r-relikwa tant sabi[a ta’ Melilli. Ilpur/issjoni waslet sal-Chiesa Madre dedikata lil San Nikola fejn saret quddiesa u wara tkompliet ilpur/issjoni lura lejn il-Ba]ilika ta’ San Sebastjan. L-g[ada l-{add, jum il-festa u g[eluq is-600 sena minn meta l-istatwa tant devota ta’ San Sebastjan spi//at f’Melilli wara li kienet fuq vapur li g[ereq fil-vi/inanzi imma ma tilef [ajtu [add, il-parru//ani Qriema assistew g[all-wasla tanNuri, devoti ta’ San Sebastjan li ji;u bil-mixi minn bliet u r[ula mag[rufa g[all-qima lejn San Sebastjan b’devozzjoni u anki b’weg[di. Ilpur/issjoni bl-istatwa mirakolu]a, li ssir darbtejn, filg[odu u filg[axija, kienet akkumpanjata minn wirjiet tan-nar mill-aqwa. Il-pellegrina;; tal-parru//ani Qriema kompla fil-belt ta’ Siraku]a, bi ]jara u Quddiesa bil-Malti fisSantwarju Ba]ilika tal-Madonna tadDmug[ u ]jarat fid-Duomo antik talbelt u fil-knisja ta’ Santa Lu/ija.

Il-{add, 1 ta’ :unju, 2014

Media

Albert Spiteri

af.spiteri@gmail.com Il-memorji li jaffaxxinawna Din il-;img[a r;ajt g[addejt ftit [in nara l-istazzjon tar-RAI, Rai Storia. Hawn jidhru ta[lita ta’ programmi me[udin mill-img[oddi – u allura fihom

infushom ikunu stori/i g[aliex ji;u minn epoki o[rajn – u produzzjonijiet im[ejjijin ri/entement. Dan hu materjal tassew interessanti u ta’ min jirrikmandah. Jiena rajt tliet programmi, ilkoll me[udin misseniela a.C.d.C: ‘Benedette guerre. Crociate e jihad – cosa sono le crociate’; ‘I normanni – episodio 1 – La minaccia scandinava’; ‘Uomini della penitenza – Benedetto e Scolastica’. In-notament li jag[ti t-tifsira ta’ din issensiela jg[id xi [a;a hekk: ‘Din hi sensiela ta’ programmi dedikati g[all-Istorja mhux-kontemporanja, mill-bidu talBniedem g[a/-/iviltajiet antiki, millMedjuwevu sar-Rinaxximent, sal-Kungress ta’ Vjenna fil-bidu tas-seklu dsatax. ‘Dokumentarji u programmi f’forma ta’ magazin li jittrattaw l-Etruski, irRumani, l-Inkwi]izzjoni, minn Leonardo da Vinci sa Napuljun. ‘B’ritmu divertenti, din is-sensiela hi ddedikata wkoll g[at-tfal.’ Tajjeb li n[arsu ’l barra Jiena, kif na[seb li jista’ jara kulmin jog[;bu jsegwi dawn il-kitbiet tieg[i, in[obb insegwi l-istazzjonijiet barranin – ukoll dawk li jiena ma nifhimx il-lingwa tag[hom. X’jolqotni fuq kollox fihom hu l-mod kif huma jiddedikaw bis-serjetà le]istenza tag[hom g[all-prin/ipju uniku li jag[ti l-iskop lix-xandir: l-edukazzjoni. Ix-xandir g[andu l-mira unika li

jg[allem. Hu g[alhekk li t-telespettatur jie[u pja/ir isegwi, appuntu g[aliex ilprogramm li jkun qed jara jkun qed jedukah, jag[tih informazzjoni ;dida, inkella jikkonfermalu dak li di;à jkun jaf. U l-enfasi – kif wie[ed jista’ jara minnota msemmija hawn fuq – qieg[da fuq it-tfal. Mhux g[aliex dawn il-programmi huma mmirati biex jarawhom it-tfal, imma g[aliex huma edukattivi u g[aldaqstant jinteressaw lit-tfal. G[aliex it-tfal g[andhom ikunu mg[allmin lIstorja fl-iskola u mbag[ad dak li jaraw u jisimg[u fuq it-televi]joni jikkonsolidalhom dak li jkunu g[addew l-iskola. Ji;ifieri t-televi]joni g[andu jkun kontinwazzjoni tal-iskola – g[at-tfal iservi ta’ estensjoni, g[all-kbar jaqdi tal-klassi li issa m’g[adhomx jattendu. Qeg[din inqieg[du d-domanda quddiemna^

Dawn huma programmi meravilju]i g[aliex huma msa[[in b’arkivji bla limiti u huma mag[mulin minn persuni maturi – infatti l-pre]entaturi huma dejjem, invarjabbilment, ir;iel jew nisa kbar fl-età (kollha b’xag[arhom abjad, kif in[obb insej[ilhom jien u li g[al hawn Malta donnhom anatema). Ma g[andix dubju li t-tim tal-produzzjoni jkun jikkonsisti wkoll minn persuni ]g[a]ag[; imma mhux biss. U hi din it-ta[lita li tag[mel ilprogramm kulurit, interessanti u li jolqot lil kul[add g[aliex b’hekk appuntu jkun informattiv (g[aliex l-informazzjoni li ting[ata fih tkun verifikata) u jag[ti pja/ir. It-Taljani, imbag[ad, jolqtuni b’mod partikulari g[aliex il-produzzjonijiet tag[hom huma dejjem mill-isba[. U [afna drabi nippreferi nara xog[ol maqlub g[at-Taljan milli fl-ori;inal

Cyberspace

Il-festa Maltija D[alna fl-ista;un tal-festi. Sta;un li b’diversi modi jiddeskrivi lillpoplu Malti u G[awdxi. Il-festa

Salvu Felice Pace sfelicep@go.net.mt

Kummenti dwar websajts li ]ort

Maltija g[andha elementi g[alkollox Maltin, kemm fuq in-na[a tas-sabi[, kif ukoll fuq in-na[a ta’ dak li ma tantx jista’ jissejja[ sabi[. Online hemm eluf kbar ta’ referenzi g[all-festa Maltija u diffi/li [afna li tag[]el. Kull websajt, kemm talbliet u l-ir[ula tag[na, kemm dawk tal-Kunsilli Lokali, tag[mel referenza g[all-festa jew festi partikulari g[alihom. Hemm ukoll websajts tal-baned, ta’ diversi ka]ini u g[aqdiet li b’xi mod huma involuti fil-festa. Dawn lg[aqdiet ivarjaw [afna, b[al dawk tal-armar u tan-nar, f’xi bliet u r[ula. Il-festa Maltija titlob organizzazzjoni, ippjanar, ri]orsi sinifikanti u bla dubju ta’ xejn [afna u [afna xog[ol. Kwa]i x-xog[ol kollu li jsir f’dan ilqasam hu att tal-volontarjat li jitlob dedikazzjoni kbira. Aspett ie[or tal-festa hu /-/elebrazzjoni tal-patrimonju rikk li writna a[na mill-;enerazzjonijiet ta’ qabilna u din tinfirex fil-wiri ta’

Il-pja/ir u s-sodisfazzjon li tikber bil-[in tieg[ek

g[aliex il-vu/ijiet, it-traduzzjoni u l-qlib minn lingwa g[al o[ra jkunu meravilju]i tassew. Kulmeta nidde/iedi li niddedika ftit [in g[al stazzjon b[al Rai Storia, nog[xa tassew. Jiena nistqarr li ma tantx insegwi listazzjonijiet lokali, kif lanqas, allura, ma nara t-TVM2 – u dan jidhirli li hu l-istazzjon nazzjonali tal-kultura. Id-domanda tieg[i, mela, hi: kemm jimporta programmi minn barra; minn liema stazzjonijiet; g[al liema udjenza jkunu immirati dawn il-programmi; kemm minnhom jinqalbu bil-Malti? Din tat-traduzzjoni hi xi [a;a li tinkwetani [afna. A[na f’Malta nikkunsidraw li l-parti l-kbira tal-popolazzjoni taf tajjeb l-Ingli] u t-Taljan. Jiena ma n[ossnix /ert minn dan. L-ewwel [a;a, itTaljan ma g[adux ilsien favurit mat-tfal tag[na g[aliex dawn jidhru li jsegwu listazzjonijiet bis-satellita jew bil-cable – [afna drabi cartoons storbju]i u vjolenti, b’Ingli] mhux-ne/essarjament ‘tajjeb’. U l-istess [a;a tg[odd g[all-Ingli] – kemm jafuh tajjeb dan l-ilsien it-tfal tag[na? Allura jiena nikkonkludi li l-parti l-kbira tal-Maltin ma jarawx fit-tul stazzjonijiet barranin g[aliex il-vokabularju tag[hom ikun limitat. Li jfisser li wie[ed ma jkunx jista’ jsegwi sew l-a[barijiet fuq il-BBC, ng[idu a[na. B’dan il-mod, it-telespettatur Malti qed jitlef il-kwalità li g[andhom x’joffru dawn il-mostri mid-dinja taxxandir internazzjonali. Din it-toqba nistg[u a[na nimlewha, jew g[all-anqas in/ekknuha, billi nag[mlu a[na produzzjonijiet ta’ din ix-xorta u billi nimpurtaw dawn il-programmi u naqilbuhom b’Malti tajjeb u korrett, b’vu/ijiet im[arr;in. o;;etti prezzjuzi fil-knejjes tag[na u f’xi ka]ini. Ma ninsewx ukoll l-aspetti spiritwali tal-festi tag[na kif ukoll l-aspetti so/jali. Dawn huwa ]ew; fatturi li jag[tu lill-festa Maltija lba]i tag[ha. Sit imballat

Sibt referenza g[al websajt x’aktarx komprensiva dwar il-festi Maltin, sit bl-Ingli] u bil-Malti. Issibha f’http:##maltesefesta.webs.com#imformazzjoni1.htm. B[alu ]gur li hemm o[rajn, forsi a[jar minnu wkoll. It-taqsimiet li ssibu f’dan is-sit huma: Mer[ba: fejn issibu x’inhu lg[an tas-sit, prin/ipalment servizz g[ad-dilettanti tal-festi; Ka]ini talBaned: fin-notamenti ssib li l-ewwel banda Maltija tmur lura g[as-seklu sittax; Gallery: hawn issib albums bir-ritratti li juru l-varjetà li toffri lfesta Maltija u G[awdxija, b’kollox 37 album bir-ritratti; Videos: 73 pa;na b’videos li juru b’mod [aj u bid-dettalji l-aspetti kollha tal-festi tag[na; Informazzjoni Part 1 u Informazzjoni Part 2: hawn issib tag[rif fil-qosor dwar il-parro//i

Il-vu/i, id-dizzjoni u l-artikulazzjoni u l-u]u sabi[ tal-lingwa huma fihom infushom edukazzjoni. Na[sbu ftit filmibki Charles Arrigo (u minn hawn insellem il-memorja tieg[u) - dan l-a[[ar konna qed ner;g[u nisimg[u l-qari talBibbja – ‘L-Isba[ Ktieb li Qatt Inkiteb’. Vu/ijiet o[rajn: Victor Aquilina, Mary Grech, Mary Drury, Maryrose Johnson; dawn huma personalitajiet li jiena kelli xxorti u l-unur na[dem mag[hom. Minn hawn insellmilhom. Kif insellem bil-qalb lil persuna;; ie[or li jidhirli li g[adha tinstema’ l-vu/i tieg[u kultant – vu/i mill-isba[, b’timbru partikulari [afna: Charles Abela Mizzi, li rrid nirringrazzjah tal-[biberija u r-rispett kbir li dejjem tani... u t-tag[lim li tani wkoll. Jiena n[oss li g[andna b]onn kbir nag[mlu studju tal-kuxjenza. Hemm b]onn nag[mlu e]er/izzju fl-umiltà. A[na ma nitwildux nafu ‘kollox’ – kollox jie[u l-[in tieg[u u a[na nie[du pja/ir nikbru, nimmaturaw, nifhmu kemm ma konna nafu xejn ilbiera[ u kemm g[andna xog[ol x’nag[mlu g[al g[ada. Dan hu x’i]ommna f’postna: billi n[arsu lejn ta’ qabilna, nammirawhom u nitg[allmu minnhom. I]-]mien tag[na jasal ukoll, imma f’waqtu. Dan ‘id-difett’, jiena narah pre]enti [afna fil-politika, fit-tag[lim – l-istudenti ma jistudjawx g[aliex jidhrilhom li limportanti hu li b’mod jew b’ie[or jg[addu l-e]ami - fit-tfal li jixtru t-tfal g[ax jidhrilhom li l-kbar ma g[andhom xejn a[jar minnhom... * ASTERISKA, g[aliex hawn jitressqu punti lillqarrejja biex flimkien nag[rfu iktar kemm dak li ji;ri madwarna hu parti s[i[a minn [ajjitna.

kollha f’Malta u G[awdex; Links: fosthom ma’ websajts ta’ ka]ini talbanda, kalendarju tal-festi tas-sena 2012 u link mal-Kurja f’Malta. Hemm ukoll it-taqsima Guestbook fejn issib kummenti dwar is-sit. Websajts b[al din u o[rajn b[alha jappartjenu bi dritt illum f’kollezzjonijiet bl-isem Melitensia. Il-Web Master tas-sit li semmejt illum huwa Christopher Buttigieg. A;;ornamenti f’websajts b[al din jitolbu dedikazzjoni kbira u [afna xog[ol, i]da huma essenzjali. Muntanja g[olja x’nitilg[u Ma nafx kemm-il darba smajt lill-

Kap tag[na Simon Busuttil jg[idilna li b[ala partit g[andna muntanja x’nitilg[u – ir-ri]ultat tal-elezzjonijiet tal-24 ta’ Mejju kkonferma dan. Ilpolitika hija dwar il-perswa]joni. Jekk naqtg[u qalbna, inkunu qed nag[tu rigal lill-avversarji politi/i tag[na. Dan hu ]mien ta’ riflessjoni, ]mien ta’ sin/erità mag[na nfusna u mal-mexxejja tal-partit tag[na. }mien li nag[mlu kura;; lil xulxin u nkomplu nibnu partit tan-nies u g[an-nies.

Il-{add, 1 ta’ :unju, 2014

Reli;jon

Il-pa/i ma tistax tixtriha

L-omelija tal-Papa Fran;isku f’Amman, waqt i]-]jara tieg[u fl-Art Imqaddsa

Fil-Van;elu g[adna kemm smajna lweg[da ta’ :esù lid-dixxipli: “U jiena nitlob lill-Missier, u hu jag[tikom Difensur ie[or biex jibqa’ mag[kom g[al dejjem” (:w 14:16). L-ewwel Difensur hu :esù nnifsu; l‘ie[or’ hu l-Ispirtu s-Santu. Hawn m’a[niex imbeg[din mill-post fejn lIspirtu s-Santu ni]el bil-qawwa fuq :esù ta’ Nazareth, wara li :wanni g[ammdu fix-xmara :ordan (ara Mt 3:16), u llum jien se n]ur dan l-imkien. G[alhekk ilVan;elu ta’ dan il-{add, u anki dan ilpost li fih g[all-grazzja ta’ Alla ninsab pellegrin, jistednuna nimmeditaw fuq lIspirtu s-Santu, fuq dak li Hu jwettaq fi Kristu u fina, u li nistg[u ni;bruh hekk: lIspirtu jwettaq tliet g[emejjel: i[ejji, jidlek u jibg[at. Dak il-[in tal-Mag[mudija, l-Ispirtu qag[ad fuq :esù biex i[ejjih g[all-missjoni tieg[u ta’ salvazzjoni; missjoni mmarkata mill-istil tal-Qaddej umli u twajjeb, lest biex jaqsam u jag[ti lilu nnifsu g[alkollox. Imma l-Ispirtu s-Santu, li hu pre]enti sa mill-bidu tal-istorja tas-salvazzjoni, kien ;a [adem f’:esù fil-mument tat-tnissil tieg[u fil-;uf safi ta’ Marija ta’ Nazareth, biex hekk wettaq il-;rajja talg[a;eb tal-Inkarnazzjoni: “L-Ispirtu sSantu ji;i fuqek, jix[et id-dell tieg[u fuqek – jg[idilha l-An;lu lil Marija – u int tnissel fi [danek u jkollok Iben u ssemmih :esù” (ara Lq 1:35). Iktar tard, l-Ispirtu s-Santu [adem ukoll fi Xmun u Anna dakinhar tal-Pre]entazzjoni ta’ :esù fit-Tempju (ara Lq 2:22). It-tnejn li huma fl-istennija tal-Messija; ittnejn li huma mnebb[in mill-Ispirtu sSantu, Xmun u Anna meta lem[u tTarbija dritt fehmu f’qalbhom li dan kien il-Mistenni mill-poplu kollu. Fl-im;iba profetika ta]-]ew; xwej[in jin[ass il-fer[ tal-laqg[a mal-Feddej u f’/ertu sens naraw titwettaq t[ejjija g[al-laqg[a bejn il-Messija u l-poplu. L-g[add ta’ interventi tal-Ispirtu s-Santu jag[mlu lkoll parti minn azzjoni armonju]a, minn pro;ett divin wa[dieni ta’ m[abba. Il-missjoni tal-Ispirtu s-Santu, filfatt, hi li jnissel l-armonija – Hu nnifsu hu armonija – u li j;ib il-pa/i fid-diversi kuntesti u bejn id-diversi su;;etti. Iddiversità tal-persuni u tal-[sieb m’g[andhiex twassal g[al rifjut jew xkiel, g[ax ilvarjetà hi dejjem mod kif nistag[new. Mela, il-lum, ejjew b’qalb im[e;;a nsej[u lill-Ispirtu s-Santu, u nitolbuh i[ejji t-triq g[all-pa/i u l-g[aqda. It-tieni nett, l-Ispirtu s-Santu jidlek. Lil :esù dilku minn ;ewwa, u jidlek liddixxipli, biex ikollhom l-istess sentimenti ta’ :esù u hekk f’[ajjithom ikunu jistg[u jag[mlu tag[hom l-atte;;jamenti li j;ibu l-pa/i u l-g[aqda. Bid-dilka tal-Ispirtu, lumanità tag[na ti;i mmarkata mill-qdusija ta’ :esù Kristu u tag[milna kapa/i n[obbu lil [utna bl-istess im[abba li biha Alla j[obb lilna. Mela hu me[tie; infittxu ;esti ta’ umiltà, ta’ fratellanza, ta’ ma[fra, ta’ rikon/iljazzjoni. Dawn il-;esti huma premessa u kundizzjoni g[all-vera pa/i, soda u fit-tul.

Nitolbu lill-Missier jidlikna biex insiru wlied tieg[u b’mod s[i[, dejjem i]jed nixbhu lil Kristu, biex in[ossuna lkoll a[wa u hekk inbieg[du minna kull mibeg[da u firda [a nkunu nistg[u nin[abbu tassew b[al a[wa. Dan hu li talabna :esù fil-Van;elu: “Jekk t[obbuni, [arsu l-kmandamenti tieg[i. U jiena nitlob lill-Missier, u hu jag[tikom Difensur ie[or biex jibqa’ mag[kom g[al dejjem” (:w 14:15-16). U fl-a[[ar nett, l-Ispirtu s-Santu hu dak li jibg[at. :esù hu l-Mibg[ut, mimli blIspirtu tal-Missier. Midluka mill-istess Spirtu, anki a[na mibg[utin b[ala [abbara u xhieda tal-pa/i. Kemm te[tie;na d-dinja b[ala [abbara tal-pa/i, b[ala xhieda talpa/i! Hu b]onn kbir li g[andha d-dinja. Anki l-istess dinja titolbu minna dan: li n;ibu l-pa/i, li nag[tu xhieda tal-pa/i! Il-pa/i ma tistax tixtriha, ma tinbieg[x. Il-pa/i hi don li rridu nfittxu bis-sabar u nibnu ‘bis-seng[a’ permezz ta’ ;esti kbar u ]g[ar fil-[ajja tag[na ta’ kuljum. Ilmixja lejn il-pa/i tissa[[a[ jekk nag[rfu li lkoll kemm a[na g[andna l-istess demm u nag[mlu parti mill-familja tal-bnedmin; jekk ma ninsewx li g[andna l-istess Missier fis-Sema u li a[na lkoll uliedu, ma[luqa xbieha tieg[u. Hu f’dan l-ispirtu li rrid ng[annaqkom ilkoll mieg[i: il-Patrijarka, l-Isqfijiet [uti, is-sa/erdoti, l-erwie[ ikkonsagrati, il-fidili laj/i, il-bosta tfal li llum se jir/ievu lEwwel Tqarbina u l-qraba tag[hom. B’qalbi ndur ukoll fuq l-g[add ta’ rifu;jati Nsara; u anki a[na, ilkoll kemm a[na, induru bil-qalb tag[na lejhom, lejn lg[add ta’ rifu;jati Nsara ;ejjin millPalestina, mis-Sirja u mill-Iraq: wasslu lill-familji u l-komunitajiet tag[kom it-tislima tieg[i u l-im[abba tieg[i. G[e]ie] [bieb, g[e]ie] [uti, l-Ispirtu sSantu ni]el fuq :esù fil-:ordan u ta bidu g[all-opra tieg[u tal-fidwa biex je[les iddinja mid-dnub u mill-mewt. Nitolbuh biex i[ejji l-qlub tag[na g[al-laqg[a ma’ [utna, lil hemm mid-differenzi tal-ideat, lilsien, il-kultura, ir-reli;jon; biex jidlek lessri kollu tag[na bi]-]ejt tal-[niena tieg[u li jfejjaq il-;rie[i tal-i]balji, tannuqqas ta’ ftehim, tal-kontroversji; il-grazzja li jibg[atna b’umiltà u tjieba tul ilmog[dijiet impenjattivi imma g[ammiela tat-tiftixa g[all-pa/i. Ammen! Mi;juba mit-Taljan g[all-Malti minn Francesco Pio Attard. {ajr lis-sit Laikos.org.

{SIEB Ir-ru[ li qieg[da f’pa/i ma’ Alla hi tajba, umli u taf tie[u pa/enzja. – San :wann tas-Salib

ILLUM IL-{ADD Tlug[ il-Mulej fis-Sema

F’idejkom

Atti 1>1-11< Salm 46< Efesin 1>17-23< Mattew 28>19-20 Fr Charles Fenech, OP Il-{sieb Il-Mulej tela’ fis-sema. {alliena wa[edna? Le, i]da qed jafda aktar

fina dak li Hu ;ie biex jg[allem fuq din l-art. {alla f’idejna mhux biss biex na//ettaw jew le l-fidi tag[na i]da wkoll biex inwasslu din l-a[bar tajba ta’ salvazzjoni lill-;nus. Mhux talli mhux se j[allina orfni, talli lMulej iwieg[ed solennement li hu mag[na dejjem sal-a[[ar ta]-]minijiet. G[aliex allura nib]g[u? G[aliex jonqsilna l-kura;;? G[aliex na[sbu li ninsabu wa[edna; xi kultant ng[idu li anki Alla nsiena? Hi l-opra ta’ satana li jipprova jo[loq fil-bniedem sfidu/ja totali fih innifsu u filqawwa li jag[tina l-Mulej fisSagramenti. Hu {add fejn irridu nirriflettu kemm a[na kura;;u]i fix-xandir talfidi tag[na. Kemm tassew a[na lesti nimpenjaw ru[na fis-so/jetà biex inxandru din l-a[bar it-tajba kullimkien? Nibdew mill-ambjent talfamilja tag[na, tax-xog[ol, studju, divertiment; kull [in hu mument tajjeb biex inxandru l-fidi tag[na. Il-Kelma L-Ewwel Qari tal-lum, me[ud mill-Atti tal-Appostli, jirrakkonta ttlug[ tal-Mulej fis-sema u juri rresponsabbiltà tad-dixxipli li jridu jag[tu xhieda tieg[u sa truf l-art. Fis-Salm Responsorjali tal-lum

g[andna stedina biex nuru l-fer[ tag[na li Kristu tela’ fis-sema biex joqg[od fuq il-lemin tal-Missier. FlIttra lill-Efesin g[andna naraw lil San Pawl juri lill-Insara b’liema ;ie[ ;ie glorifikat Sidna :esù Kristu permezz tal-Missier. Naraw kemm tassew is-salvazzjoni tad-dinja hi opra kontinwa tat-Trinità. FilVan;elu g[andna t-tlug[ ta’ :esù fis-sema i]da wkoll il-kmand ta’ :esù lid-dixxipli biex imorru j[abbru u jg[allmu. Il-{ajja 1. A[na l-insara ma nistg[ux nibqg[u reqdin. Hemm b]onn li nqumu min-ng[as. M’a[niex wa[edna. :esù bag[atna nxandru. X’qeg[din nag[mlu biex nuruh li fhimna xi jrid minna? 2. Ma nistg[ux inxandru jekk qabel ma nkunux nies li kontinwament nitg[allmu u nikbru fil-Kelma ta’ Alla. 3. Qatt ma g[andna nib]g[u li a[na wa[edna. Il-Mulej mag[na sala[[ar ta]-]minijiet. 4. Kura;;! Hemm b]onn li nxammru l-kmiem u nid[lu na[dmu fl-g[alqa tal-Mulej. Id-Djalogu G[inni, Mulej, biex inxandar ilBxara t-Tajba mal-;nus. G[inni biex ma nib]ax u ma naqtax qalbi.

Il-{add, 1 ta’ :unju, 2014

Opinjoni

David Lloyd George Sfond Storiku

Dun Pawl Camilleri Opinjonista pauca43@gmail.com

David (17.01.1863 – 26.03.1945) kien politiku liberali Ingli], u statista. Kien Prim Ministru bejn l-1916 u l-1922, u mexxa l-koalizzjoni tal-Gwerra. Barra l-1926 u l-1931 kien il-mexxej tal-Partit Liberali Ingli]. Da[al fil-Parlament (1890), fejn [a l-fama ta’ oratur famu]. Kien ukoll id-difensur ta]-]g[ar. Meta kien Chancellor of the Exchequer (190815), g[amel [afna riformi so/jali li llum huma meqjusa b[ala l-ba]i tal-Welfare State. Kien l-a[[ar Liberali li serva b[ala Prim Ministru. Il-Koalizzjoni li mexxa kienet sostnuta i]jed mill-Konservattivi milli minn s[abu l-Liberali. Fil-fatt ilPartit Liberali kien inqasam u mar lura [afna. Fl-1922, David ;ie emar;inat fil-Partit tieg[u, u tilef [afna mill-influwenza li kellu. Aneddotu. Darba David ;ie avvi/inat mill-esploratur Ernest Shackelton (1874-1922) u talbu jg[inu jsib fondi g[all-espedizzjoni li jmiss. David kien jifta[ar li hu [abib ta’ [afna nies sinjuri u famu]i… allura introdu/ieh ma’ miljunarju. :ranet wara, David staqsa lil Ernest x’kien ;ara. Ernest qallu: “Dak il-[abib offrieli 10,000 sterlina, imma b’kundizzjoni – basta nie[u lilek mieg[i n-North Pole. U weg[idni miljun sterlina jekk bi ]ball in[allik hemm.”

Kummenti

• X’tirrepeti minn dak li tisma’? Irridu nkunu attenti [afna, g[ax kultant iktar tag[mel [sara kelma li tkun imwassla millkelma li tkun intqalet fiha nnifisha. G[ax meta twassal kelma lil xi [add, dak ix-xi [add aktarx ja[seb li kien hemm xi [afna [sieb u animu [a]in warajha, meta fil-fatt tkun intqalet, [afna drabi, bla wisq [sieb, f’nofs diskussjoni li nqalg[et b’kumbinazzjoni tal-mument. Irridu [afna diskrezzjoni u g[aqal, biex ma nkunux qed inxewxu, nikkomplikaw il-problemi, inkissru relazzjonijiet u nnisslu sfidu/ja. Kliem li m’hemmx g[alfejn ji;i riferut, a[jar in]ommuh g[alina. Shackelton lil David seta’ qallu biss: “graz]i [afna, il-miljunarju qdieni! Kien ikun iktar g[aqli. • Int x’tiddiskuti l-iktar? Aqra daqsxejn il-{sieb Finali (isfel nett) u ag[tih [sieb serju. Inkompli ma’ dak li g[idna iktar ‘il fuq. Kontroll tal-isem hu sinjal kbir ta’ maturità umana u nisranija. L-ilsien hu potentissimu: jista’ jibni jew jeqred, jg[aqqad jew jifred, jissimplifika jew jikkomplika [afna [wejje;. L-ilsien hu g[odda li nu]aw kull meta niltaqg[u – nispera mhux wa[edna wkoll! – u allura importanti li nkunu nafu nu]awha tajjeb. Kliem vojt ma jag[mel ;id lil [add, u fa/li ji]ra’ sfidu/ja, firda u qtig[ il-qalb. Imbierek l-ilsien li kliemu duwa u balzmu, l-ilsien li kapa/i jag[mel kura;;, ifa[[ar, jibni pontijiet, isewwi relazzjonijiet.... u jressaq o[rajn lejn Alla.

Tbissima

• X’tg[id fuq l-o[rajn minn wara daharhom? Jiena ;ieli ltqajt ma’ nies li veru ma jg[idu fuq [add. Imma g[andi dubju jekk humiex il-ma;;oranza, biex inpo;;iha sabi[. Dun :or; kien jg[id: “tkellmu spiss fuq Alla, tajjeb biss fuq ilproxxmu, u xejn fuqkom infuskom”. A[na aktarx naqilbuha, g[ax ma nitkellmu qatt fuq Alla, spiss fuqna nfusna, u negattiv fuq il-proxxmu. Tidher li hi tendenza naturali li nitkellmu fuq nies li ma jkunux pre]enti, u b’mod dispe;jattiv jew kritiku. Imma;ina f’;urnata kemm ng[addu rimarki mhux sbie[ fuq l-o[rajn! Possibbli nevitawhom g[alkollox? Ma ng[idx li fa/li. Imma bniedem matur u nisrani konvint g[andu jag[mel attenzjoni kbira biex jitkellem il-po]ittiv biss.

{sieb Finali. “Im[u[ kbar jiddiskutu ideat. Im[u[ normali jiddiskutu fatti. Im[u[ ]g[ar jiddiskutu n-nies”. Int x’tiddiskuti l-iktar?

Id-dinja tax-xog[ol sabi[a. Anki jekk mimlija tilja sfidi. Mhux biss inkwantu tax-xog[ol innifsu jekk jibqax jew jispi//ax. Imma, u l-aktar [a;a importanti, l-ambjent li fih ix-xog[ol jin[adem. Dan l-a[[ar kelli grazzja li ni;i mistieden f’ambjent taxxog[ol interessanti. Il-post huwa attrezzat. Donnok kwa]i tist[i tifres fuq il-paviment daqshekk nadif! Kollox ileqq. Sabi[ issemmix. G[adu ;did. G[aliex m’ilux snin kbar li ;ie irrinovat. :ejt mistieden biex ni//elebra l-Ewkaristija g[all[addiema u g[all-familji tag[hom. Fil-karozza wie[ed mill-[addiema qalli x’faqa’ ta’ ambjent g[andhom fuq ix-xog[ol. Waqqaft widnejja! Jiena wkoll darba kont [addiem f’fabrika mag[rufa. G[all-ewwel [sibt li qieg[ed jit[addet fuq l-indafa u d-dixxiplina. It-tnejn [wejje; tassew sbie[ li jag[tuk kura;; [a tag[ti l-;urnata tax-xog[ol tieg[ek b’[afna impenn u interess. Imma dan il-[addiem kien qieg[ed jirreferi g[al ambjent wisq aktar profond minn hekk. Biex ma ntawwalx kien qieg[ed jit[addet fuq l-arja spiritwali li hemm ti//irkola f’dan il-post tax-xog[ol. Wie[ed minn s[abhom beda jie[u l-interess li, kull tant ;img[at, i[ejjilhom quddiesa. Tbissimt x’[in sirt naf. “U mhux hekk biss patri!” issokta jg[idli bit-tbissima fuq wi//u dan il[addiem bie]el. “Imma jg[addilna kelma spiritwali kuljum. Kemm ilu ja[dem mag[na hu d-dag[a g[eb minn fostna. U fil-post tax-xog[ol waqg[et barka kbira.” Ta’ sa/erdot li jien fra[t bil-bosta meta smajt b’dawn ilkummenti. “Ejja! Hawn mela min jinteressa ru[u u jag[ti kelma tassew tajba fl-ambjenti tax-xog[ol”, g[idtlu. X[in wasalna kelli seba’ mitt sena sakemm niltaqa’ ma’ dan il[addiem partikulari. Wara li ;ejt introdu/ut mal-[addiema u l-familjari tag[hom tfa//a hu bil-mara mieg[u. Mill-ewwel intba[t li kien hu li jorganizza dawn l-attivitajiet ta’ fidi u fejqan fuq ix-xog[ol. Il-pa/i li g[andu fih g[addhieli. Introdu/ejna ru[na u bdejna nit[addtu. Qalli li kellu konver]joni kbira. Kien jaf x’tag[tik il-[ajja tal-frug[a. Qalli li bil-weg[di fierg[a tag[ha [ajja ming[ajr il-Mulej tindannak. Mela x’sens fiha li tibqa’ mwa[[al fiha? Imbag[ad bdejt nit[addet ma’ martu. Intba[t xi spirtu

g[andha din il-mara. Fejn jid[ol il-Mulej ma jid[ol xejn u [add! Il-qalb li g[andha g[alih ta[raq u kbira! Ma domtx wisq nit[addet mag[ha meta bdejt nifhem kemm hi vera li wara kull ra;el ta’ su//ess hemm il-pre]enza qawwija ta’ mara! Dan ir-ra;el hu li hu llum g[aliex martu kienet titlob g[alih sakemm tarah jaqleb il-binarju. I//elebrajna quddiesa sempli/i u wara dawruni ma’ kull rokna tal-post tax-xog[ol tag[hom. L-aktar [a;a li laqtitni kienet il-k/ina. Fiha hemm ma[]un it-te]or ta’ din l-esperjenza [elwa. Kif d[alt rajt stampa tal-Papa Benedittu XVI b’wi// dan il-[addiem. Il-[addiema qatg[u e]att wi//u u wa[[luh fuq dak tal-Papa. A[na nid[ku. Imma dawn il[addiema wassluli messa;; qawwi permezz ta’ din i/-/ajta! Laqqmuh il-Papa g[aliex jo[dilhom [sieb ru[hom. G[aliex kull tant ;img[at i[ejjilhom quddiesa fuq il-post tax-xog[ol [alli, flimkien mal-familji tag[hom, isiru familja wa[da. Laqqmuh il-Papa g[aliex kuljum, fil-k/ina, fuq noticeboard, jiktbilhom il-messa;; spiritwali tal-;urnata. U, in-naqra li t[additt mag[hom, il-[addiema lkoll jg[idulek kemm japprezzaw li l-Papa jie[u tant [siebhom spiritwalment. Ilkoll imorru g[andu, mill-kbir sa]-]g[ir, biex jift[u qalbhom mieg[u! G[aliex anki jekk ji//ajtaw mieg[u fil-fond ta’ qalbhom jafu kemm i[obbhom. Kien l-uniku wie[ed li kellu l-gazz jo[dilhom lil :esù fejn ja[dmu. Kien l-uniku wie[ed li ma qag[adx jib]a’ li se ji;i kkritikat jew imwaqqa’ g[a/-/ajt basta jwasslilhom lil :esù Kristu! U ara llum x’barka hemm f’dan il-post tax-xog[ol partikolari! U issa l-barka li hemm tant hi kbira li nferxet anki f’dan l-ispazju /kejken u prezzju] ta’ din il-gazzetta popolari. G[ax hu t-tajjeb li jmissna nissuktaw nippubblikaw! Bih biss infiqu u nikbru b[ala persuni umani m]ejna b’ru[ responsabbli ta’ g[emilha! Meta se tara xog[lok mhux biss post ta’ qlig[ il-flus imma wkoll g[alqa fejn fiha twassal lil :esù? Ibda organizza quddiesa kull tant ;img[at [alli tid[ol il-barka fostkom il[addiema! G[addilhom messa;;i spiritwali! Min jaf forsi :esù bik irid jibdel lin-nies li ja[dmu mieg[ek b[alma qieg[ed jag[mel f’dan il-post partikulari tax-xog[ol? Tib]ax tkun il-Papa g[all-[addiema [utek!

Wie[ed li kien waqa’ baxxa fortuna, da[al fi knisja fejn kienu jmorru [afna puliti. Is-sagristan, li rah b’ilbies ma[mu;a, staqsieh kellux b]onn g[ajnuna. Qallu: “kont qed nitlob u lMulej qalli ni;i f’dil-knisja”. “Kompli itlob, forsi tir/ievi risposta differenti”. Iva, ta’, g[idt lil :esù li ma [adtux gost bija hawn, u qalli ma nib]ax, g[ax ‘lanqas lili ma j[alluni nid[ol hemm’!” – T[obbhom il-foqra? Tg[inhom? Kif? Kemm?

{idmet il-Papa fil-post tax-xog[ol Patri Mario Attard OFM Cap Opinjonista

Qalli li kellu konver]joni kbira. Kien jaf x’tag[tik il-[ajja tal-frug[a. Qalli li bil-weg[di fierg[a tag[ha, [ajja ming[ajr il-Mulej tindannak

Il-{add, 1 ta’ :unju, 2014

Passatemp

Mimdudin> 1. Il-qag[da

ta’ dak li hu veru, ]gur li mhix gidba (6) 3. Laqg[a ta’ g[add ta’ nies imse[bin f’kumitat (6) 7. Ma nsejtx (7) 8. {xien (5) 9. I[alli f’idejn xi [add g[ax g[andu fidu/ja g[amja fih (5) 10. Xena teatrali x’aktarx tad-da[k g[al ]mien il-Milied (9) 11. Tag[milha u ssib ru[ek f’pajji] barrani (5) 13. M’g[adhiex twila daqskemm kienet (6) 15. Si/iljan (6) 17. Skont il-qawl, din teg[leb ilqawwa (5) 21. :ietni leblieba kbira g[al xi [a;a, i]da ma stajtx naqta’ xewqti (9) 23. Fis-salott toqg[od komdu bilqieg[da fuqu (5) 24. Tista’ tistkenn ta[t wa[da jekk tinqabad barra fix-xita (5) 25. {arsa, daqqa ta’ g[ajn (7) 26. Ming[ajru ma jkunx hawn tipjip (6) 27. Ikkonsla mo[bi f’kosta barranija? (6)

Weqfin> 1. Hekk hu l-log[ob tal-azzard jew tipjip esa;erat (6) 2. G[abra rqiqa li kultant bir-ri[ tid[ol fil-g[ajn (5) 3. Drapp ileqq u sabi[ (5) 4. Konver]azzjoni, kliem jew ta[dit (7) 5. Dik ta’ Malta g[andha l-forma ta’ [uta (5) 6. Ma ]ammejtx kelmti. Tg[id min[abba effetti tad-dieta? (6) 7. Strument tad-daqq li fl-a[[ar jindaqq mill-fra? (5) 12. Trid tixtri lilu biex tag[mel borma bigilla (3) 14. Wie[ed ta’ karità li jsir fil-frattarija? (3) 15. Jekk pront, ikantaw hekk l-g[annejja tal-kitarri (6) 16. Frotta li g[andha g[amla ta’ qanpiena (7) 18. {add ma jie[u pja/ir b’wa[da fuq il-kallu ta’ saqajh (5) 19. Tal-Amerika jinsabu Uniti (5) 20. Is-sajjied jg[attihom bil-lixka (6) 22. O;;ett hekk i;ib [afna flus fl-irkantijiet (5) 23. Xrobt u bqajt nixrob, sakemm fla[[ar … (5)

Soluzzjoni tat-Tisliba li dehret il-{add li g[adda Mimdudin> 1. Skalda; 3. Nitlaq; 7. Rewwa[t; 8. Aqsmu; 9. Nefqa; 10. Parabboli; 11. Kutra; 13. Flotta; 15. Pittma; 17. Kisra; 21. Imperatur; 23. Dinja; 24. Abbli; 25. Mannara; 26. Ra;uni; 27. {oxnin. Weqfin> 1. Sufani; 2. Dawra; 3. Nutar; 4. T[abbel; 5. Talpa; 6. Pudina; 7. Rifsu; 12. Tut; 14. Ors; 15. Privat; 16. Morbidu; 18. Ronda; 19. Fren/; 20. Tarzan; 22. Timxi; 23. Drago.

pin PUBLICATIONS

Triq Herbert Ganado, Tal-Pietà Tel> 25965412

6 8

IRBA{… voucher ta’ 15-il ewro li jissarraf f’g[a]la ta’ kotba tal-PIN (Pubblikazzjonijiet Indipendenza), Triq Herbert Ganado, TalPietà (Tel. 25965463). Indirizzaw is-soluzzjoni, flimkien mal-indirizz u n-numru tat-telefon tag[kom, hekk: TISLIBA il-mument, Stamperija Indipendenza, Triq Herbert Ganado, Pietà PTA1450. G[andkom ]mien sa nhar is-Sibt li ;ej. Ir-rebbie[ ikun mitlub iwie;eb mistoqsija sempli/i fuq it-telefon. Ir-rebbie[ tat-Tisliba tal-{add 18 ta’ Mejju 2014 hu: Joseph Fenech, 59A, Triq Lorenzo Gafà,

Mosta MST 4125.

Kwadri identi/i Din ix-xena hi ffurmata minn 55 kwadru. Ifta[ g[ajnejk sewwa u ara ssibx liema huma t-tliet kwadri identi/i.

Soluzzjonijiet

3e; 7b; 10d.

Kwadri identi/i

Liema wie[ed mis-sitt o;;etti li qed jidhru hawn fuq jinsab mo[bi xi mkien f’din l-istampa? Attenti: L-o;;ett jista’ jkun qieg[ed maqlub jew fuq il-;enb tieg[u. Min isibu l-ewwel ikun veru bravu!

L-o;;ett mo[bi

Il-{add, 1 ta’ :unju, 2014

Televi]joni # Radju

NET TELEVISION

.................................................................

Illum il-{add 07:00 08:30 11:30 12:00 14:00 14:05 17:00 18:00 18:05 18:40 19:30 20:15 20:30 21:30 21:35 23:15

NET News Telebejg[ Nis;a Maltija Iswed fuq l-Abjad (r) NET News Mitqlu Deheb (r) M Fashions Malta NET News Flusek (r) Wheelspin (r) NET News G[alik fl-Ewropa Dokumentarju - Heath Ledger NET News Akkademja Mu]ikali mis-So/jeta Mu]ikali San :uzepp [amrun NET News

TVM ........................ 07:30 08:30 09:00 09:30 10:00 10:30

12:00 12:10 14:00 14:05 15:30 16:00 16:05 17:10 17:30 18:00 18:15 18:45 19:15 20:00 20:45 21:45 21:50 23:15

23:30

Planets DOT EU G[awdex illum Tuffi[at Migduma Ta[t l-art Malta u lil hinn minnha A[barijiet {add G[alik A[barijiet {add G[alik.. Gadgets A[barijiet Planets Malta u lill hinn minnha feature Pellikola A[barijiet Madwarna Mr Fisherman Mixage A[barijiet American Idol Headline News American Idol A[barijiet

Malta u lil hinn minnha.

17:45 18:30

UnoMattina in famiglia (Jinkludi t-Tg1 fit-8am, fid-9am u fid-9:30am) Con i tuoi occhi Venezia A sua immagine Santa Messa dalla Cattedrale di Lodi A sua immagine Recita Regina Coeli da Piazza San Pietro A sua immagine Linea verde Telegiornale Soap Legàmi Il meglio di... L’Arena Tg1 Il meglio di... Domenica in Roma. Stadio Olimpico: Papa Francesco incontra la comunità di Rinnovamento Dallo Studio 2 di Napoli Reazione a Catena Telegiornale

Hurricane - Il grido dell’innocenza – Raitre, 21:05

20:00

CANALE ................5........

RETE ..........4 ..............

ITALIA .............1...........

09:50

07:55 08:25 09:25 10:00 10:50

08:50 10:05 10:40 12:00 13:00 13:40 14:00 18:50 20:00 20:40 21:10 23:30 00:30 01:00 01:33 01:36

12:25 13:02 13:40 16:50 17:38 18:30 19:00 21:30

23:35 01:00

21:00 23:00 23:05

07:57 08:15

12:10 12:20 13:30 14:00 15:50 16:30 16:35

Titti turista tutto fare # giro del mondo con Titti Greystoke : La leggen da di Tarzan, Il signore delle scimmie Studio aperto # Meteo.It Sport mediaset Beast – Abissi di paura Urban Wild Vecchi bastardi Studio aperto # Meteo.It Le Riserve Tower Heist – colpo ad alto livello Confessione Reporter Chiambretti Supermarket

20:40

10:00

11:50 12:00

08:15

20:00 20:30

Quddiesa tal-{add Kurrenti Extreme Animals Madwarna Pellikola Ta[t l-art Planets Animal Diaries Luxdesign Bijografiji Extreme Animals Mixja ta’ Poplu Pellikola Tuffi[at Migduma G[awdex illum Arte’ Futbol-Il-Brazil fit-tazza tad-dinja 1982 World Cup Magazine News for the hearing impaired World Airnews Malta Special 2014 Royal Opera House Richard Tucker Foundation News in English Gadgets

RAIDUE ........................

10:30 10:55

Traffico # Meteo.It # Tg5 Le Frontiere dello Spirito Ciak Junior La vita dei mammifieri Melaverde Tg 5 # Meteo.It L’Arca di Noe’ – 14 Maria Montessori una vita per i bambini Avanti un altro Tg 5 # Meteo.I Paperissima sprint Raissunto – Il Segreto X-Style Tg 5 # Rassegna Paperissima sprint Meteo.It La Terra

08:30 09:15 10:00 10:30 11:00 11:30 12:00 13:00 14:00 15:00 16:00 16:30 17:30 18:00 18:30 19:00

RAIUNO ........................ 07:05

07:55

TVM ..........2..............

07:05 07:25

11:30 12:00 13:00 13:56 14:45 16:05 18:55 19:35 20:30 21:15

23:27

Tg4 night news Televendita media shopping Zorro Mondo sommerso Magnifica Italia Santa Messa Pianeta mare – Estate 2014 Tg 4 # Meteo.It Pianeta mare – Estate 2014 Ricette all’Italiana Donnavventura Ieri e Oggi in TV Nell’Anno del Signore Tg 4 # Meteo.It Il segreto Tempesta d’amore Firewall – Accesso negato Cinefestival

07:00 07:25

09:05 09:47 10:30 11:30 13:00 13:30 13:40 13:45 15:15 16:45 17:45 17:50 19:35

20:30 21:05

Zorro L’imboscata Lassie - Minaccia sileziosa Due ragazzi spericolati Voyager Factory Inside the world Il nostro amico Charly Le gocce miracolose La grande corsa Cronache animali Mezzogiorno In Famiglia Tg2 giorno Tg2 Motori Meteo 2 Rete di bugie Squadra Omicidi Istanbul Salvate Il commissario Herzog Alibi mortale Tg2 L.I.S. Kung Fu mamma Il commissario Rex L’incidente Tg2 20.30 Hawaii Five-0 - Lealtà Prova d’innocenza

ONE ........................ 09:00 10:30 11:25 12:30 12:40 13:50 14:30 16:00

17:30 17:40 19:30 20:25 21:30

23:30

Aroma Kitchen Attivita’ Politika - PL Triq Wa[da One news Mad-Daqqa t’G[ajn Pink Panther  Saturday Xpress Maratona :esù FilProxxmu One news Maratona :esù FilProxxmu One news It-Tfal Maratona :esù FilProxxmu One news

RAITRE ........................

07:40 09:50 11:05 11:30 12:00 12:10 12:55

13:10 14:00 14:30 15:00 15:05 17:15 17:45 18:10 18:55 19:00 20:00 20:20 21:05 21:05

23:35

Cyrano e D’Artagnan Affare di cuore TeleCamere Tgr RegionEuropa Tg3 Tg3 Fuori linea Gemona del Friuli ( UD ) Ciclismo Giro d’Italia Giro mattina La Signora del West Il sogno di Natale Tg Regione In 1/2 ora Tg3 LIS Trieste. Ciclismo Processo alla tappa Trieste. Ciclismo Squadra Speciale Vienna Porta a porta Meteo 3 Tg3 Blob Colpo di Scena Cinema Rai3 Hurricane - Il grido dell’innocenza Tg3

Tower Heist – colpo ad alto livello – Italia 1, 21:30

Il-{add, 1 ta’ :unju, 2014

Televi]joni # Radju

Toqrob il finali tal M Fashion Malta M Fashion Malta hu programm talmoda, ippre]entat minn Mireille Bonello, li jixxandar kull nhar ta’ {add fuq Net Television fil-5 p.m. It-telespettaturi jfa[[ru t-tim ta’ esperti li ta’ kull ;img[a jag[tuhom pariri dwar ta’ kif jag[mlu l-irtokk,

x’jilbsu g[al okka]jonijiet differenti f’dawn il-;ranet fosthom it-ti;ijiet, u pariri o[rajn. L-esperti kienu Tracy Smith fil-qasam tal-irtokk, u Annalise Chandler, Reece Davison u Janika Vella fil-qasam tax-xag[ar u l[wejje;.

Ta’ min jg[id li l-avventura tattmien tfajliet finalisti tal-M Fashion riesqa lejn tmiemha. G[alhekk illum se naraw l-aqwa siltiet ta’ Maria Schembri, Joanne Ellul Lanfranco, Rowana Gatt, Shanna Caruana, Naomi Cortis, Clara Cioffi, Kezia

Aquilina u Jainis Debrincat, u nkunu nafu min minnhom se jg[addi g[allisfida finali. Il-{add li ;ej minn din il-pa;na n[abbrulkom min huma t-tliet parte/ipanti finalisti, u l-{add ta’ wara n[abbru r-rebbie[a.

Maria Schembri

Joanne Ellul Lanfranco

Rowana Gatt

Shanna Caruana

Naomi Cortis

Clara Cioffi

Kezia Aquilina

Jainis Debrincat

Heath Ledger – Dokumentarju, Net Television, 20:30

Net Television illejla se jippre]entalkom dokumentarju dettaljat dwar il-[ajja u ssu//essi ta’ artist millaktar popolari ma’ eluf ta’ nies minn madwar id-dinja. Dokumentarju li, b[al dawk li di;aà twasslu lilkom fil-kumdità ta’ djarkom, se jkun mimli tag[rif kurju] li xi kultant ma nkunux nafu dwarhom.

Illum fuq Radio 101

..............................................

06:00 07:55 08:00 08:30 09:30 11:55 12:00 12:30 15:00 15:05 16:00 16:05 17:00 17:55 18:00 18:30 20:30 23:30 01:00

Fidi u [ajja Avvi]i tal-Mejtin u An;elus Bulettin tal-A[barijiet Mar/i u Bandalori - Joe Chetcuti Focus 101u Anali]i tal-gazzetti Avvi]i tal-Mejtin u An;elus Bulettin tal-A[barijiet Skor (Pt 1) - Joe Vella A[barijiet fil-qosor Skor (Pt 2) - Sergio Carbonaro A[barijiet fil-qosor Skor Pt2 (ikompli) A[barijiet fil-qosor Avvizi tal-Mejtin Bulettin tal-A[barijiet Slow Down - Mark Garrett Allegro Andante - Joe Fenech Italomix (r) - Michael Treeby Mu]ika mis-Server

Il-{add, 1 ta’ :unju, 2014

Klassifikati

PROPRJETÀ G{ALL-BEJG{

VETTURI

L-G[arb, G[awdex

AUTOMATIC 125cc ekonomiku, kollox im[allas u ;did, €1,400. Skoda 12hp kundizzjoni ta’ showroom, €1,700 jew l-eqreb offerta. ?emplu 99039564.

BI??A art 110 sqm tul x 26 sqm wisa’, bi//a minnha g[all-bini. Tliet bi//iet green area, wa[da San Lawrenz u tnejn Ta’ Ker/em. ?emplu 79538559.

Limiti tar-Rabat

}EW: tomniet art bil-veduta tal-ba[ar u tal-kampanja. ?emplu 99428000.

Paola

MAISONETTE arju] [afna f’area kwieta bi tnejn tassodda, salott, k/ina, kamra tal-banju u bit[a. ?emplu 99428000.

{al Qormi

APPARTAMENT kbir u arju] bejn tnejn, b’nofs ilbejt tieg[ek, bl-g[amara b’kollox. Prezz €137,000 negozjabbli. G{ALL-BEJG{ JEW KIRI

Il-{amrun

GARAXX jew store, 115-il pied tul u 24 pied wisa’, bilbit[a, dawl, ilma u toilet. Bil-permess Class B. ?emplu 77200983. G{ALL-KIRI

Marsalforn

APPARTAMENTI moderni g[al ville;;jatura bil-veduta tal-ba[ar u bit-televixin. Prezzijiet moderati. ?emplu 21896768, 27896768 jew 21558861.

Kun parti mis-su//ess ta’ operazzjoni... ag[ti d-demm

JIN{TIE:U Bennejja b’esperjenza bil-fattura. ?emplu> REDMAP Projects LTD 21800487 jew 99471760

Mutur

AVVI}I

Ftu[ ta’ drena;;

BIL-power wash (bowser). Prezz minn €25. ?emplu 99282014.

G[al kull xog[ol

TA’ madum tal-art u tal-[ajt, qlug[ ta’ kmamar tal-banju, plumbing, kisi normali, kisi bil-;ibs, ]ebg[a u gypsum boards, e//. Stima b’xejn u xog[ol bl-esperjenza. ?emplu 79091057.

Tiswijiet fil-pront u fil-post

TA’ fridges, freezers, washing machines, tumble dryers u dehumidifiers, e//. B’sitt xhur garanzija fuq il-parts u labour. Bl-ir[as prezzijiet. Stima b’xejn minn qabel. Spare parts g[al kull tip ta’ appliances. ?emplu 21371559, 27371559, 21493285, 79884497 jew 99472570. Servizz fil-pront.

Toilet seats

NAG{MEL xog[ol ta’ toilet seats ;odda li jkunu maqsumin jew li ma ssibux tixtru b[alhom, ta’ kull tip bilkuluri li jaqblu u kif tixtiquhom intom, g[all-kamra tal-banju kompluti bil-fittings. G[al aktar informazzjoni /emplu 21675053 jew 79675053.

Il-{add, 1 ta’ :unju, 2014

Klassifikati Tiswijiet

TA ’ magni tal - [jata . G[al service u tiswijiet fil pront . ?emplu 99422268 jew 2 1 4 1 6705 . G{ALL-BEJG{

G[amara antika

TINKLUDI twaletta bil mera , lavaman , komodina , gradenza bil - mera u wi// tal - ir[am u gwardarobba kbira . Jistg[u jinbieg[u

separati . ?emplu 99800607. JIN{TIE:U

Nutrition Malta

TIXTIEQ tiggwadanja l-flus billi ta[dem mill-kumdità taddar tieg[ek? Nutrition Malta qed ifittxu nies biex jippromwovu prodott ;did fuq l-antiageing. ?empel 99579579 jew ibg[at email fuq nutrition4every1@gmail.com

Il-{add, 1 ta’ :unju, 2014

Lokali

It-tieni edizzjoni tal-Malta Jazz Contest

Opportunità g[a]-]g[a]ag[ Maltin fil-;eneru Jazz Noel D’Anastas

Attività waqt ‘Science in the City’ tas-sena l-o[ra

L-OFFERTA TAL-UE BIEX TITTELLA’ ‘LEJLET IR-RE?ERKATURI EWROPEA’

Jirba[ il-Konsorzju tal-Università L-Università ta’ Malta reb[et lofferta tal-UE biex ittella’ Lejlet irRi/erkaturi Ewropea mag[rufa a[jar b[ala ‘Science in the City’ fil-Belt Valletta li ssir fl-a[[ar ;img[a ta’ Settembru 2014 u tal-2015. Permezz tal-fondi Marie Sklodowska-Curie Actions millKummissjoni Ewropea, l-attivitajiet mistennija jlaqqg[u flimkien lill-pubbliku u r-ri/erkaturi tal-pajji]i talUnjoni Ewropea. Il-Fond tar-Ri/erka (RIDT) tal-Università ta’ Malta u lMalta Chamber of Scientists huma fost il-kollaboraturi ewlenin ta’ dan ilkonsorzju mmexxi mill-Università. Din is-sena l-kompetizzjoni kienet iktar b’sa[[itha min[abba l-fatt li kien hemm numru ikbar ta’ applikanti li ssottomettew l-applikazzjoni tag[hom. “Il-fatt li rba[na l-offerta g[al fondi

tal-UE biex nospitaw l-attività Ewropea ta’ Lejlet ir-Ri/erkaturi g[a]]ew; edizzjonijiet li jmiss se tg[inna ntejbu l-attività f’wirja ta’ ri/erka,” qal il-Professur Alex Felice, Direttur talProgrammi g[all-Konsorzju ta’ Lejlet ir-Ri/erkaturi. “Nhar il-:img[a 26 ta’ Settembru 2014, il-pubbliku se jkollu l-opportunità li jintera;ixxi mar-ri/erkaturi u xjentisti, u jipparte/ipa f’[afna attivitajiet divertenti tax-xjenza – attivitajiet mimlija ispirazzjoni, ilkoll se jsiru filBelt Valletta.” Il-programm ser jittella’ fi ]mien qasir fuq is-sit www.scienceinthecity.org. Lejlet ir-Ri/erkaturi hi attività mifruxa mal-pajji]i tal-Unjoni Ewropea li tlaqqa’ flimkien lill-pubbliku u ri/erkaturi kull sena fir-raba’ ;img[a ta’ Settembru.

Kienet esperjenza memorabbli g[al Francesca Galea li sena ilu reb[et lewwel edizzjoni tal-Malta Jazz Contest fejn dawk li pparte/ipaw kellhom lopportunità li jdoqqu quddiem ;urija barranija b[ala parti mill-prestazzjoni tal-Malta Jazz Festival. Bir-reb[ ta’ sena ilu, Francesca Galea se ddoqq filMalta Jazz festival nhar is-Sibt, 19 ta’ Lulju. Fl-ewwel edizzjoni kienu ntg[a]lu sitt finalisti minn fost 16-il kandidat. Dawk li g[amluha sena ilu kienu Marc Galea, Justin Galea, Francesca Galea, Joseph Camilleri, Carlo Muscat u Sarah Marie Bugeja. Il-Malta Jazz Contest huwa ftu[ g[all-mu]i/isti ]g[a]ag[ Maltin li jespe/jalizzaw f’mu]ika jazz u jistimulhom ikomplu f’dan il-qasam li dejjem qed i]id aktar interess. Prosit lill-organizzaturi g[al dan l-impenn. It-tieni edizzjoni tal-Malta Jazz Contest se ssir nhar il-{add, 20 ta’ Lulju fil-Forti ta’ Sant’Iermu fil-Belt. Ilkompetizzjoni hija miftu[a ghal solisti jazz ta’ nazzjonalità Maltija li ma jkunu g[alqu l-35 sena. Il-parte/ipazzjoni hi bla [las. Ir-rebbie[ se jipparte/ipa fledizzjoni ta’ Notte Bianca 2014, idoqq ukoll fl-edizzjoni tas-sena ddie[la talMalta Jazz Festival kif ukoll waqt festival barra minn Malta. Dawk li jixtiequ jipparte/ipaw g[andhom i/-/ans li jibg[atu s-sottomissjoni tag[hom sal-10 ta’ :unju. Dawk interessati huma m[e;;a jibag[tu CV u re;istrazzjoni ta’ mp3

Francesca Galea, ir-rebbie[a tal-ewwel edizzjoni tal-Malta Jazz Contest

ta’ silta mir-repertorju tal-jazz standards jew kompo]izzjoni ori;inali fuq l-emejl isabelle.gatt@maltaculture.com. Se ssir selezzjoni preliminari li tirri]ulta f’lista ta’ finalisti. Ir-ri]ultati tas-selezzjoni inizjali se ji;u m[abbra fil-bidu ta’ Lulju. Il-finalisti se idoqqu ]ew; siltiet, wa[da minn lista stabbilita mir-repertorju tal-jazz standards u wa[da talg[a]la tag[hom. Il-;urija se tkun iffurmata minn mu]i/isti jazz barranin li se jkunu qeg[din jie[du sehem fil-Malta Jazz Festival. Il-finalisti se jkunu akkumpanjati mill-membri tal-;urija. Ma jkunx possibbli li jsiru provi. Irri]ultati se jit[abbru fl-20 ta’ Lulju, wara li jintemm il-kuntest. Il-Malta Jazz Festival 2014 se jsir bejn il-17 u d-19 ta’ Lulju f’Ta’ Liesse, fil-Belt. B[as-snin l-img[oddija, ilMalta Jazz Festival jattira w[ud millaqwa mu]i/isti ta’ fama dinjija. Ara wkoll pa;na 33

L-a[[ar kun/ert g[al dan l-ista;un mill-Istitut Kulturali Malti

Il-Ministru Konrad Mizzi, il-Kap E]ekuttiv tal-HSBC Mark Watkinson u s-Sindku Roderick Spiteri [dejn il-monument ;did mal-istudenti tal-Iskola Primarja ta’ Ra[al :did

Monument tal-kampanja ‘Catch the Drop’ tal-HSBC inawgurat f’Ra[al :did

Monument ;did li jippromwovi lkonservazzjoni tal-ilma kien inawgurat fi :nien Pawlu Boffa [dejn il-Kulle;; San :or; Preca, Primarja ‘A’ u ‘B’ f’Ra[al :did. Ikkummissjonata mill-Programm talIlma tal-HSBC, il-kampanja Catch the Drop implimentata f’Malta bl-appo;; tal-Ministeru tal-Ener;ija u s-Sa[[a qed tkun /elebrata b’monument disinjat millartist Malti Joseph Barbara. Il-monument hu mag[mul minn fliexken tal-ilma tal-

plastik ri/iklati, li w[ud minnhom kienu mi;bura mill-istudenti stess. Il-Ministru tal-Ener;ija u s-Sa[[a Konrad Mizzi, il-Kap E]ekuttiv talHSBC Mark Watkinson u s-Sindku ta’ Ra[al :did Roderick Spiteri ntlaqg[u mill-istudenti li wettqu diversi attivitajiet g[all-okka]joni. L-istudenti kantaw kanzunetta dwar il-konservazzjoni talilma u qassmu fuljetti biex titqajjem kuxjenza dwar is-sostenibbiltà tal-ilma fil-lokalità tag[hom.

L-Istitut Kulturali Malti (Malta Cultural Institute) se jkun qed jippre]enta l-a[[ar kun/ert tieg[u g[all-ista;un 2013#4 , nhar il-{add 8 ta’ :unju fil-Hotel & Spa Le Meridien San :iljan, fis-7 p.m. L-ewwel parti tal-programm se tinkludi pre]entazzjoni tal-Vu/i u Pjanu mill-mezzo-sopran Rita Antida Scicluna u l-pjanista Maria Anna Scicluna. Se jkun hemm ukoll }ew; Vjolinisti ]ag[]ag[, Neve Marlene Galea u Francesca Mizzi, akkumpanjati fuq il-pjanu minn Julia Miller. Dawn ilvjolinisti qed ji;u m[arr;a minn Lydia Micallef. It-tieni parti tal-programm se tkun f’idejn il-Marie Therese Vassallo Voice Studio, li se jippre]enta programm varjat ta’ mu]ika ferrie[a biex ida[[alna fl-ispirtu ta’ l-ista;un tas-sajf. Barra mill-Kor ta’ 35 kantant, se jkun hemm is-solisti Marie Therese Vassallo, Vanessa Magro, Miriam Camilleri, Rita Scicluna, Paul Gatt, Joseph Serge u Charles Axiak. Il-pjanisti se jkunu Rita Paris, Maria Scicluna u Michael Camilleri. Se jkun hemm intervent spe/jali talkantant veteran Ray Ritardo, li se jkun akkumpanjat mill-Kor tal-Voice Studio.

Il-mezzo-sopran Rita Antida Scicluna u l-pjanista Maria Anna Scicluna

Dan il-kantant kien mag[ruf kemm f’Malta kif ukoll barra minn Malta fissnin sittin u sebg[in u g[al din lokka]joni se jkun qed jer;a’ jkanta wara waqfa ta’ [afna snin. L-artista Rita Joyce Scicluna se tippre]enta wirja ta’ xog[ol tal-idejn. Kul[add mistieden u donazzjoni ]g[ira fil-bieb, biex tkopri parti mill-ispejje] tas-serata, tkun ferm apprezzata . Aktar informazzjoni tista’ tinkiseb billi wie[ed i/empel lid-Direttur talMCI fuq 21338923 jew 99800409 , jew b’email lil maltacultinst@gmail.com.

Il-{add, 1 ta’ :unju, 2014

Lokali

Ka]in ;did g[all-Partit Nazzjonalista mibni bil-qalb kbira tal-attivisti Si;;iwin Nhar is-Sibt li ;ej, 7 ta’ :unju, fis-Si;;iewi, il-Partit Nazzjonalista se jikkomemora ka]in politiku ;did li j;ib lisem ta’ dan l-avveniment storiku (Sette Giugno) – kisba importanti fil-mixja twila biex pajji]na sar stat sovran, indipendenti u Ewropew. Ka]in politiku ;did, ta[t g[ajnejn San Nikola – li listatwa tieg[u tiddomina lpjazza ta’ dan ir-ra[al antik, ka]in mibni b’qalb kbira talvoluntieri u attivisti Nazzjonalisti Si;;iwin. It-twaqqig[ tal-ka]in lantik, u l-bini mill-;did ta’ dan il-ka]in f’wa[da millisba[ pjazez ta’ pajji]na, jirrappre]enta Partit Nazzjonalista m;edded, frisk u dinamiku; li i]da j]omm ilpedamenti li fuqhom inbena lka]in l-antik. Dawn huma pedamenti li fuqhom inbena ka]in li ra lil Malta tinbidel. Il-Ka]in tas-Si;;iewi, b[al ka]ini o[ra tal-Partit Nazzjonlista madwar Malta u G[awdex, ra jinkitbu kapitli glorju]i fl-istorja politika ta’ pajji]na grazzi g[all-vi]joni tal-Partit Nazzjonalista. Ka]in li ra l-ewwel pedamenti tieg[u fi]-]mien meta Louis Galea kien Segretarju :enerali u li fittex li l-Partit Nazzjonalista jkollu d-dar tieg[u f’kull belt f’Malta u f’G[awdex. Il-Ka]in fil-pjazza tasSi;;iewi serva ta’ kenn meta f’dan il-pajji] kont ti;i msawwat u diskriminat jekk tappo;;ja lill-Partit Nazzjonalista. F’dan il-ka]in l-attivisti Nazzjonalisti Si;;iwin taw l-appo;; tag[hom lill-mexxejja talPartit Nazzjonalista u esponenti ewlenin li [admu qatig[ f’dan ir-ra[al – ewlenin fosthom Louis Galea u Ninu Zammit. {idma politika li wasslet biex il-Partit Nazzjonalista kiteb pa;ni glorju]i fl-istorja politika ta’ pajji]na bl-aktar re/enti tkun

minn

Alessia Psaila Zammit

Il-fa//ata tal-ka]in ;did tal-Partit Nazzjonalista fis-Si;;iewi

Il-ka]in il-;did fis-Si;;iewi se jservi b[ala l-post fejn inwettqu t-tamiet tal-poplu Malti is-s[ubija ta’ Malta fl-Unjoni Ewropea. Illum il-ka]in l-antik g[amel spazju g[al ka]in ;did, g[ax hekk jitolbu ]]minijiet: ka]in ;did, modern, li jilqa’ g[all-[ti;iet ta’ partit im;edded, illum flOppo]izzjoni. Il-Ka]in Sette Giugno [a ]]mien biex inbena – kull ;ebla li tpo;;iet u kull maduma li tqieg[det stra[et fuq il;enero]ità tal-familji Si;;iwin u tal-voluntieri, li taw [inhom u sa[[ithom [alli fis-Si;;iewi l-Partit Nazzjonalista jkollu ddar li tixraqlu. Il-voluntiera huma, fil-bi//a l-kbira tag[hom, membri tal-Kumitat Sezzjonali tal-Partit Nazzjonalisa fis-Si;;iewi u li ilhom snin twal jag[tu qalbhom g[all-Partit Nazzjonalista. Dan l-a[[ar kelli l-privile;; li nsir membru ta’ dan ilKumitat [abrieki u nista’ nixhed g[all-g[o]]a li g[andhom dawn il-voluntieri, u mag[hom il-benefatturi, g[allPartit Nazzjonalista. Fl-a[[ar ;img[at il-Kumitat organizza

sensiela ta’ attivitajiet filka]in il-;did li servew ta’ opportunità biex niltaqg[u flimkien mat-tmexxija talPartit Nazzjonalista u fl-istess waqt ni;bru fondi g[al dan ilka]in politiku ;did. Il-voluntieri [admu u g[adhom qed ja[dmu bla heda – lejl u nhar tista’ tg[id – biex jag[tu lil dan il-kazin ;did tag[na s-sura li tixraqlu; attrezzat kif g[andha tkun attrezzata dar tal-politika f’Malta Ewropea. Dawn ilvoluntieri emmnu u ma qatg[ux qalbhom anki jekk dawn huma ]minijiet diffi/li g[all-Partit Nazzjonalista, i]da g[ax il-qalb kollox emmnu u waslu. Ikun hawn min jistaqsi: X’inhu l-iskop ta’ ka]in politiku ;did fi]-]minijiet tallum? B[ala membru ;did filKumitat tal-PN Si;;iewi nemmen li g[ad hemm lok g[allka]ini politi/i, mhux biss biex iservu b[ala postijiet ta’ mistrie[ ghal bosta, i]da fuq kollox g[ax jekk u]ati sew, jibqg[u l-bejta ta’ ideat fejn in-nies, b’g[an politiku li

Il-madum lest u issa jonqos biss l-a[[ar irtokki qabel il-ftu[ uffi/jali tas-Sibt li ;ej

U[ud mill-voluntieri waqt it-tqeg[id tal-madum

jixxiebah, jiltaqg[u biex jiddiskutu u jsawru l-politika. Il-Kumitati Sezzjonali huma s-swaba’ ta’ partit politiku u lka]ini huma d-djar fejn lim[u[ jiltaqg[u u flimkien iwettqu t-tamiet. Illum, aktar minn qatt qabel, issa li qeg[din fl-Oppo]izzjoni, il[tie;a ta’ kumitati sezzjonali attivi hi kbira u tas-Si;;iewi ]gur li hu wie[ed minnhom. F’din id-dar il-;dida tag[na nibdew niltaqg[u biex flimkien inkomplu bil-[idma siewja li qabad il-Kap tag[na Simon Busuttil [alli l-Partit Nazzjonalista jer;a’ jsir ilPartit tan-Nies.

Id-dar il-;dida tag[na, rappre]entata permezz ta’ ka]in politiku gdid fil-qalba tasSi;;iewi, g[andha tkun il-post fejn kull min i[obb lil pajji]u u jixtieq iservih, jara fil-Partit Nazzjonalista l-aqwa a;ent politiku biex jag[mel dan. Kazin Partit Nazzjonalista Sette Giugno hu monument [aj ta’ Partit Nazzjonalista m;edded u li, b’g[aqal u determinazzjoni jrid jer;a’ jag[mel lilu nnifsu partit tannies.

* Alessia Psaila Zammit hi Avukat u Uffi/jal tarRelazzjonijiet Pubbli/i talKumitat Sezzjonali tal-PN Si;;iewi.

Il-{add, 1 ta’ :unju, 2014

Sport

TI:RIJIET TA}-}WIEMEL

’ Pat De Fontaine

It tieni su//ess ta Kenneth Vella

L-aktar tliet ti;rijiet importanti li saru l-:img[a filg[axija fil-korsa talMarsa kienu ]ew; semifinali u heat minn ]ew; kampjonati g[al ]wiemel Fran/i]i fuq distanza qasira ta ’ 2140m. Dawn g[amlu parti mill-25 programm tas-sena fuq g[axar ti;rijiet kollha g[al ]wiemel tat-trott. I]]ew; semifinali kienu mill-Prix De Caen g[al ]wiemel tal-klassi Copper u l-heat kienet mill-Prix De Vincennes g[al ]wiemel tal-klassi Premier. Din il-heat Premier intreb[et minn Pat de Fontaine misjuq minn Noel Baldacchino. Mill-heat Premier, erbg[a g[addew g[as-semifinali u b’kollox ;rew biss seba’ ]wiemel. Matul l-ewwel battuti ta’ din il-heat osservajna l-kmand jalterna bejn diversi ]wiemel fosthom Ourasi Diams (Emmanuel Fenech), Original Blue (Chris Cassar) u Nabab Du Chatelet (Charles Camilleri). Kien madwar 500m mil-linja finali li Noel Baldacchino talab lil Pat De Fontaine i]id fil-;iri u dan il-Fran/i] ta’ 11-il sena mar quddiem hekk kif i] -

]wiemel qabdu jaffrontaw id-dritta finali. Pat De Fontaine temm rebbie[ fa/ilment b’vanta;; ta’ tul minn Pike Blue ( Brian Hili) u Nabab Du Chatelet. Ourasi Diams kien l-a[[ar ]iemel li kkwalifika g[all-finali minn din il-heat. G[al Pat De Fontaine dan kien it-tieni su//ess tal-ista;un. Mi] - ]ew; semi finali tal - klassi Copper g[axar ]wiemel ikkwalifikaw g[all-finali. Fl-ewwel wa[da, Mirage d’Ete (Mark Mifsud) [a l-kmand wara ftit metri mill-bidu uffi/jali tat-ti;rija. Dan mexxa lill - kumplament ta] ]wiemel sat-tmiem u qasam il-linja finali l-ewwel bi ftit minn Icare De Jemma (Tony Demanuele) u Ocean Gede (Mario Fenech). Libre Echange ( Kurt Saliba) u Monticello (Emmanuel Bonello) g[addew ukoll g[all-finali. Quincy Angot ( Patrick Spiteri) inqabe] mir - rebbie[ Uranium Des Arkads (Kurt Saliba) mitt metru mittmiem tat - tieni semifinali Copper . B’hekk i]-]iemel ta’ Saliba rre;istra ttielet reb[a sta;jonali b’Pronto Du Lys (James Carabott), Nympheta De Bisoir (Jonathan Farrugia) u Olifant Du Puoy (Frans Tanti) ikollhom ukoll wirja po]ittiva.

Noel Baldacchino b’Pat de Fontaine jibra[ il-Heat Prix De Vincennes.quddiem Pike Blue (ritratt> Trevor Sollars)

Ir ri]ultati kollha

I Ti;rija. Klassi Silver. Dist – 2640m. 1. Rex Speed (J. Carabott) {in – 3.25.4” (1.17.8”) 2. Remind De Luxlor (J. Farrugia) 3. Pema (Ch. Farrugia) 4. Newman (M. Caruana) II Ti;rija. Klassi Bronze. Dist – 2640m. 1. Sweep The Floor (M. Ellul) {in – 3.29.3” (1.19.3”) 2. Quiara Magic (J. Farrugia) 3. Prince Du Moutier (S. Schembri) 4. Rower (T. Tanti) III Ti;rija. Klassi Silver. Dist – 2640m. 1.Que Je T’Aime Rush (M. Refalo) {in – 3.26.1” (1.18.3”) 2. Victory Pointer (C. Camilleri) 3. Roc Magister (K. Axisa) 4. Law Suit (L.

Ghigo) IV Ti;rija. Klassi Silver. Dist – 2640m. 1. 1. Quome d’Avignere (C. Refalo) {in – 3.23.8” (1.17.2”) 2. Oregon Frontline (M. Sultana) 3. Bankir Zon (C. Vassallo) 4. Energy Launcher (O. Bonello) V Ti;rija. Klassi Gold. Dist – 2640m. 1. Count Of Life (C. Refalo) {in – 3.24.1” (1.17.3”) 2. Quartz Dancer (C. Degiorgio) 3. Quioco Dry (J. Galea) 4. Veikko Hornline (J. Farrugia) VI Ti;rija. Semi Finali Prix De Caen. Klassi Copper. Dist – 2140m. 1. Mirage d’Ete (M. Mifsud) {in – 2.49.3”

(1.19.1”)

2. Icare De Jemma (T. Demanuele) 3. Ocean Gede (M. Fenech) 4. Libre Echange (K. Saliba) 5. Monticello (E. Bonello) VII Ti;rija. Semi Finali Prix De Caen. Klassi Copper. Dist – 2140m. 1. Uranium Des Arkads (K. Saliba) {in – 2.46.6” (1.17.6”) 2. Quincy Angot (P. Spiteri) 3. Pronto Du Lys (J. Carabott) 4. Nympheta De Bisoir (J. Farrugia) 5. Olifant Du Puoy (F. Tanti) VIII Ti;rija. Klassi Gold. Dist – 2640m. 1. Laval (C. Camilleri) {in – 3.23.5” (1.17.1”) 2. Malewe (C. Caruana) 3. Quel Homme (N.

Baldacchino) 4. Celebrity Photo (M. Cauchi) IX Ti;rija. Heat Prix De Vincennes. Klassi Premier. Dist – 2140m. 1. Pat De Fontaine (N. Baldacchino) {in – 2.45.9” (1.17.5”) 2. Pike Blue (B. Hili) 3. Nabab Du Chatelet (C. Camilleri) 4. Ourasi Diams (E. Fenech) X Ti;rija. Klassi Silver. Dist – 2640m. 1. Darling Sjohammar (S. Vella) {in – 3.27.2” (1.18.5”) 2. Alfa Dream (J. Briffa) 3. Black Money Bir (E. Bezzina) 4. Paradis Du Lupin (R. Briffa)

’

Pre]entazzjoni lis sidien ta

Prieure wara r rekord nazzjonali

Prieure misjuq minn Charles Camilleri meta waqqaf ir-rekord (ritratt> Alex Degabriele)

Illum waqt il-programm ta’ ti;rijiet fil-Korsa tal-Marsa se ssir pre]entazzjoni lil Julian Bezzina u Joseph Borg b[ala sidien ta]-]iemel Prieure li nhar l{add 4 ta’ Mejju sar l-aktar ]iemel velo/i f’Malta. Misjuq minn Charles Camilleri, Prieure rre;istra medja ta’ 1’12”7 fuq distanza ta’ 1640m f’ti;rija tal-Klassi Premier. Dan kien rekord fuq din iddistanza bir-rekord pre/edenti jkun dak ta’ 1’13”1 miksub minn Hiracan de Brehan misjuq minn Noel Baldacchino fil-25 ta’ Marzu 2007 u ugwaljat minn Pajarito Nada misjuq minn Frans Tanti fid-9 ta’ Di/embru 2007 kif ukoll minn T. Dream misjuq minn Charles Degiorgio fl-14 ta’ Di/embru 2013. Prieure huwa ]iemel Fran/i] ta’ 11 il-

sena li ;ie rre;istrat Malta lejn l-a[[ar ta’ Marzu u ddebutta fil-Heats tat-Tazza l-Kbira ta’ din is-sena fejn kien spi//a fit-tieni post. B’kollox s’issa ;era 4 ti;rijiet li minnhom reba[ tnejn inklu] la[[ar ti;rija tieg[u. Fi Franza reba[ total ta’ ¤263,900 blaqwa [in tieg[u ikun 1’13”8 km li wettaq fuq distanza ta’ 2000m fis-26 ta’ Di/embru 2012 fil-korsa ta’ Bordeaux. Dan ifisser li l-medja ta’ 1’12”7 mhux biss hi rekord nazzjonali i]da wkoll laqwa [in g[a]-]iemel Prieure. Prieure mistenni jipparte/ipa fil[ames ti;rija fil-programm tal-lum li hija wa[da ta’ kwalifikazzjoni g[allPrix de Vincennes. Is-Sidien se jkunu pprezentati b’ritratt u tifkira kommemorattiva sabiex jibqa’ mfakkar dan l-avveniment.

Il-{add, 1 ta’ :unju, 2014

Sport

Reb[a Fran/i]a ta’ Timoko fl-Elitloppet Kenneth Vella

L-edizzjoni 2014 tal-kompetizzjoni famu]a Elitloppet li saret il-;img[a li g[addiet fil-korsa ta’ Solvalla flI]vezja ntreb[et mill-Fran/i] Timoko misjuq minn Bjorn Goop. B[as-snin li g[addew, din il-kompetizzjoni saret fuq ]ew; heats fuq distanza ta’ mil bl-ewwel erba’ ]wiemel ta’ kull heat jikkwalifikaw g[all-finali li saret fl-istess jum. L-ewwel heat intreb[et mill-istess Timoko u Goop f’medja ta’ 1.09.9” fil-kilometru. Dan quddiem Digital Ink (Orjan Kihlstrom) u l-Amerikan Maven misjuq minn Yannick Gingras. Reven d’Amour, f’idejn Erik Adielsson kien l-a[[ar ]iemel li g[adda g[all-finali. Min-na[a l-o[ra fit-tieni heat ;iet re;istrata medja a[jar. Is-su//ess kien tal-I]vedi] Panne De Moteur (Orjan Kihlstrom) li kellu medja ta’ 1.08.9” fil-kilometru. Kellhom ukoll wirja tajba Raja Mirchi (Lutfi Kolgjini), lAmerikan Delicious (Daniel Reden) u t-Taljan Pascia’ Lest (Enrico Bellei) li kollha g[addew g[all-a[[ar fa]i.

Timoko misjuq minn Bjorn Goop jidher jirbah il-finali 2014 tal-Elitloppet f’Solvalla fl-Izvezja.

Meta aktar tard saret il-finali kien Timoko li ddomina tul id-distanza u f’idejn Bjorn Goop qasam il-linja finali l-ewwel f’medja ta’ 1.09.5” filkilometru u quddiem Panne De Moteur (Orjan Kihlstrom), Delicious

(Daniel (Enrico

Reden) u Pascia’ Lest Bellei). Timoko kkonferma li b[alissa hu fost l-aktar ]wiemel velo/i fil-kontinent u fid-dinja. Ta’ min wie[ed jinnota li l-a[[ar darba li din il-kompetizzjoni kienet intreb[et

Mosaique Face (Lutfi Kolgjini) ir-rebbie[ tas-Sweden Cup ukoll f’Solvalla. Dan i]-]iemel hu kkurat mill-veterinarju Taljan Pio Iannarelli.

minn ]iemel Fran/i] kien fl-2008 meta kien temm rebbieh L’Amiral Mauzun. Mosaique Face ma jfallix Intant fl-istess korsa i]da jum qabel saret ukoll kompetizzjoni o[ra ewlenija Skandinava,is-Sweden Cup, ukoll fuq ]ew; heats fuq distanza ta’ mil blewwel erba’ ]wiemel jg[addu g[allfinali. Il-heats intreb[u minn Mosaique Face (Lutfi Kogjini) f’medja ta’ 1.09.5” fil-kilometru u minn Monster Drive, f’idejn Bjorn Goop f’medja ta’ 1.10.2” fil-kilometru. Aktar tard, fil-finali, Monster Drive ddi]appunta xi ftit u seta’ biss itemm fis-sitt post. Mhux l-istess jista’

jing[ad g[al Mosaique Face li g[al darba o[ra f’idejn Kolgjini temm rebbie[ f’medja ta’ 1.09.9” fil-kilometru minn }vedi] ie[or, Francais Du Gull (Erik Adielsson) u d-Dani] O’Grady (Flemming Jensen). Ta’ min wie[ed jinnota li r-rebbie[, Mosaique Face huwa propjeta` tal-istess Kolgjini u hu kkurat mill-veterinarju tal-le;;enda Varenne, it-Taljan Pio Iannarelli.

Ikunu mag[rufa l-finalisti tal-Premier LOKALI

Is-26 laqg[a tal-ista;un li ssir illum wara nofsinhar fil-korsa talMarsa se tkun fost l-aktar interessanti. Din se tikkonsisti minn g[axar ti;rijiet tat-trott b’disg[a minnhom ikunu wkoll heats jew semifinali minn erba’ kampjonati g[al ]wiemel Fran/i]i fuq distanza qasira ta’ 2140m. Dawn ikunu heats mill-Prix De Vincennes tal-klassi Premier, semifinali mill-Prix D’Enghien talklassi Gold, semifinali mill-Prix De Cabourg tal-klassi Silver u o[rajn mill-Prix De Cagnes Sur Mer talklassi Bronze. Mi]-]ew; heats Premier tmien ]wiemel iridu jg[addu g[all-finali. Fl-ewwel wa[da, li tibda fit-3.15pm, se nsibu lil Mig Of The Wood, Perceval, id-debuttanti Plougastel

Rush u Pedro Vici, Pouloud Keroc’H, Quito De L’Ormeau, Royal Pierre, Prieure u Papy De La Potel. Misjuq minn Charles Camilleri, Prieure jibda l-aktar kwotat li jie[u ttielet reb[a konsekuttiva minn Perceval (Frencu Cassar) u Pouloud Keroc’H (Chris Vassallo). Ftit taljiem ilu Prieure kiser ukoll ir-rekord nazzjonali fuq distanza ta’ mil. It-tieni heat Premier tkun it-tmien ti;rija u tibda fl-4.35pm. Hawn se nsibu lil Mont Cenis Honey, Precieux Perrine, id-debuttant Palazio Valterne, Oltedo De Rieux, il-gdid Quito D’Ecroville, Oran, Quoky Jet u Pronostic De Neige. Oran, f’idejn Julian Farrugia jibda l-aktar favorit. L-ewwel ti;rija, tal-klassi Copper fuq 2640m tibda fis-1.45pm.

Tbassir

I Ti;rija. Klassi Copper. Dist – 2640m. Win – Hotchemin. Place – Ronin Del Brenta, Dreamed Victory. II Ti;rija. Semi Finali Prix De Cagnes Sur Mer. Klassi Bronze. Dist – 2140m. Win - Titus Du Rib. Place – November Oaks, Seigneur Du Dropt. III Ti;rija. Semi Finali Prix De Cagnes Sur Mer. Klassi Bronze. Dist – 2140m. Win – Pacha De Sassy. Place – Quid De Belle Vue, Record Du Stade. IV Ti;rija. Semi Finali Prix De Cabourg. Klassi Silver. Dist – 2140m. Win – Ravaguer De Payre. Place – Player Du Mirel, Ravenovillais. V Ti;rija. Heat Prix De Vincennes. Klassi Premier. Dist – 2140m. Win – Prieure. Place – Pouloud Keroc’H, Perceval.

VI Ti;rija. Semi Finali. Prix D’Enghien. Klassi Gold. Dist – 2140m. Win – Quart De Cidre. Place – Quito Soyer, Nagano Phedo. VII Ti;rija. Semi Finali Prix De Cabourg. Klassi Silver. Dist – 2140m. Win – Quoly. Place – Rubis D’Olivier, Quid Pierre. VIII Ti;rija. Heat Prix De Vincennes. Klassi Premier. Dist – 2140m. Win – Oran. Place – Oltedo De Rieux, Quoky Jet. IX Ti;rija. Semi Finali. Prix D’Enghien. Klassi Gold. Dist – 2140m. Win – Pile Ou Face. Place – Pan Des Couperies, Qadjar Turgot. X Ti;rija Semi Finali Prix De Cabourg. Klassi Silver. Dist – 2140m. Win – Roi Du Solat. Place – Reveal Champ Blanc, Reflexe De Crennes.

Il-{add, 1 ta’ :unju, 2014

Sport

L-aktar Tazza tad-Dinja ta’ valur fl-istorja tal-FIFA

It-Tazza tad-Dinja 2014 hi l-aktar wa[da ta’ valur, attraenti u li tiswa flus fl-istorja tal-FIFA. Fost in-numri tar-rekords hemm $35 miljun fi premju ta’ flus g[allFederazzjoni tat-tim rebbie[, $4 biljuni minn d[ul kummer/jali g[all-FIFA u $14-il biljun g[all-Bra]il. Bi 3 miljun biljett g[all-bejg[, it-turnament ta’ 64 partita hu kwa]i mibjug[ kollu. “Is-su//ess finanzjarju ksibnih, sar. Il-bejg[ tal-biljetti hu su//ess. Qatt ma beg[na daqshekk biljetti,” qal isSegretarju tal-FIFA Jerome Valcke. Is-sodisfazzjon tal-FIFA mhux jin[ass madwar il-Bra]il. I/-/ittadini u dawk li j[allsu t-taxxi qed jir/ievu l-akbar kont. Il-pajji] ta’ 200 miljun persuna kompla j]id lispi]a tieg[u diversi drabi, aktar millFIFA, biex jorganizza l-aktar avveniment sportiv segwit fid-dinja. It-total ta’ $14 biljun hi somma prevista li tintefaq fuq il-bini u l-irran;ar tat-12-il stadium u g[al titjib ta’ infrastrutturi federali u tal-istat kif ukoll g[al pjani biex jintlaqg[u bl-a[jar mod possibli t-32 tim finalisti u madwar 600,000 vi]itatur. Dan l-infieq kollu wassal g[al tensjoni kbira, spe/jalment matul it-Tazza tal-Konfederazzjonijiet f’:unju tassena l-o[ra minn eluf li talbu skejjel a[jar, sptarijiet a[jar u anqas korruzzjoni fuq livell governattiv. “Meta l-Bra]il ikkandida ru[u g[atTazza tad-Dinja, kellu l-ba;it biex jag[mel dan,” qal Valcke. Il-FIFA qed tbassar li se tonfoq £2 biljuni fuq it-turnament tal-2014, inklu] l-ispi]a tal-kumitat organizzattiv lokali. Madankollu, [afna minn dan jaqbe] lill-Bra]il. Anke jekk it-tim nazzjonali tal-Bra]il jir/ievi /-/ekk b[ala rebbie[ fit-13 ta’ Lulju, il-kumplament tal$323 miljuni f’fond ta’ premjijiet talFIFA imur g[and il-31 nazzjon l-ie[or. {lasijiet lill-Federazzjonijiet u klabbs Il-Federazzjonijiet qasmu wkoll

bejniethom $48 miljuni ming[and ilFIFA biex jippreparaw g[at-turnament

u $70 miljuni jmorru g[and klabbs (laktar ewropej) li g[andhom plejers mag[]ula fil-finali. G[alhekk il-premju ta’ $35 miljun lir-rebbie[, hu anqas minn 1% tad-d[ul dirett li jkollha l-FIFA minn /iklu s[i[ kummer/jali ta’ erba’ snin. Ix-xandara u sponsors i[allsu l-akbar ammont mid-d[ul ta’ $4 biljuni talFIFA. Skont ir-rapporti tal-a[[ar tliet snin finanzjarji, n-networks televi]ivi [allsu l-ma;;oranza ta’ kwa]i $1.7 biljuni s’issa fi drittijiet televi]ivi lill-FIFA. L-akbar sitt imsie[ba tal-FIFA – Adidas, Coca Cola, Emirates, Hyundai, Sony, Visa – i[allsu bejniethom is-somma ta’ $177.125 miljuni fis-sena. Dan jammonta g[al $708.5 miljuni fuq perjodu ta’ erba’ snin. Tmien sponsors o[ra tat-tieni kategorija – Budweiser, Castrol, Continental, Johnson & Johnson, McDonalds, Moy Park, Oi, Yingli – bejnietohm i[allsu $524 miljuni. Skont ir-rapport finanzjarju 2011-13, madwar $120 miljuni dda[[lu minn ‘sponsors nazzjonali’ Bra]iljani. Il-FIFA da[[al ukoll mijiet ta’ miljuni mill-bejg[ tal-biljetti lill-partitarji, a;enziji li ja//ertaw id-dritt li jbieg[u l-akkomodazzjoni bil-biljett u affarijiet ta’ merchandise li/enzjat. Kif jafu dawk li qed jipprotestaw filBra]il, id-d[ul tal-FIFA mhuwiex taxxabbli hemmhekk. Sponsors tatTazza tad-Dinja u l-miedia wkoll jing[ataw e]enzjoni g[all-operat tag[hom b[ala parti mill-kundizzjonijiet li kellu l-Bra]il fil-kandidatura tieg[u fl-2007. Il-FIFA di;a` tat $221.6 miljuni lillkumitat organizzattiv u aktar flus g[andhom jing[ataw fl-a[[ar minuti b[ala [las g[al servizzi essenzjali. $20 miljuni g[all-;eneraturi tal-elettriku Fi Frar il-FIFA [allset kwa]i $20 miljuni g[all-generaturi tad-dawl li huma me[tie;a g[ax-xandiriet. “D[alna a[na g[aliex din mhix biss kwistjoni ta’ flus. Konna qed nib]g[u

li ma konniex se nkunu lesti npprovdu l-ener;ija fil-[in. U ming[ajrha ma

Armadillo – il-Maskot uffi/jali tal-2014

nistg[ux inxandru t-Tazza tad-Dinja,” qal Valcke. L-investiment tal-FIFA jinkludi g[exieren ta’ miljuni g[al produzzjoni televi]iva biex tittrasmetti l-akbar avveniment. Fl-2010 il-final bejn Spanja u lOlanda rawha 530.9 miljuni skont sorsi affidabbli. Aktar minn 900 miljun persuna raw mill-anqas minuta wa[da mil-log[ba f’darhom u t-total overall probabbilment jaqbe] il-biljun persuna meta wie[ed jinkludi dawk li segwewha f’postijiet pubbli/i. In-nefqa tal-FIFA bil-biljetti, akkomodazzjoni u servizzi tal-IT g[enet ukoll l-ekonomija tal-Bra]il. I/-/erimonja tat-tlug[ tal-poloz ta’ kwalifikazzjoni f’Rio de Janeiro f’Lulju tal-2011 u dik tal-finali tat-turnament f’Costa do Sauipe f’Di/embru, ]iedu diversi miljuni o[ra. Ir-riservi tal-FIFA huma ta’ $1.4 biljuni li huma mmirati li j]ommu lFederazzjoni ba]ata fi Zurich li tibqa’ ta[dem u torganizza t-turnament tag[ha, inklu] it-Tazza tad-Dinja tannisa, l-U17 u l-U20 kif ukoll lOlimpjadi tas-Sajf u t-Tazza tad-Dinja

tal-Klabbs. Dan dejjem f’ka] li lattrazzjoni prin/ipali tag[ha ma ssirx. Il-FIFA ter;a’ tinvesti madwar 75% tad-d[ul tag[ha fil-futbol, inklu] il$250,000 li tag[ti kull sena lill-209 Federazzjoni membri tag[ha. Investiti lura fil-log[ba Is-sitt Konfederazzjonijiet Kontinentali (b[alma hu l-UEFA), jie[du £2.5 miljun kull wie[ed u fl2013 intefqu $27 miljuni fi ]vilupp ta’ pro;etti u /entri ta’ ta[ri;. Is-somma ta’ $27 miljun inqab]et meta t[allsu $36.3 miljuni f’bonuses e]ekuttivi u l-ammont totali tas-salarji ta’ madwar 450 impjegat tal-FIFA kien $102 miljuni. M’hemmx dubju li l-FIFA tifla[ t[allas l-ispejje] li g[andha pre]entament u anke tal-futur. Il-bejg[ qawwi g[a]-]ew; edizzjonijiet tat-Tazza tad-Dinja li jmiss wara din, lill-istazzjonijiet Fox u Al-Jazeera fost l-o[rajn u l-ftehim konfermat b’kuntratti twal mal-imsie[ba Adidas u

Coca Cola g[andhom ja//ertaw d[ul ta’ $5 biljuni g[all-FIFA g[at-turnament tal-2018 fir-Russja.

Il-{add, 1 ta’ :unju, 2014

Sport

WATERPOLO

22 barrani fil-Kampjonati Nazzjonali Jispikkaw plejers mil-Balkani u tmien Ungeri]i Tmien Ungeri]i, [ames Serbi, tliet plejers mill-Montenegro, ]ew; Kroati, Amerikan, Spanjol, Taljan u Rumen se jkunu t-22 plejers barranin li din issena se jie[du sehem fil-kampjonati lokali tal-Waterpolo. Nhar it-Tlieta 3 ta’ :unju se jifta[ lista;un tal-Waterpolo tas-sajf fejn kif ilu jsir g[al dawn l-a[[ar snin se jkunu l-partiti g[at-Tazza tal-President u dik g[at-Tazza tal-G[aqda :urnalisti Sport li se jag[tu bidu g[al sajf ta’ Waterpolo. L-ewwel log[ba li tkun g[at-taza tal-G[.:.S. Se tkun bejn Valletta McDonalds u M’Scala More waqt li fis-7.30 p.m. tintlag[ab il-lgob[a g[at-tazza tal-President bejn Neptunes Grimaldi u Sliema Frank Salt. Intant l-ASA ippubblikat uffi/jalment il-lista tal-plejers lokali u internazzjonali u /-/aqlieq li g[amlu lklabbs g[al matul dan is-sajf. Din hi l-lista ta’ plejers barranin li se jkollhom il-klabbs flimkien ma’ xi akkwisti ;odda li g[amlu (u[ud minnhom b’self) jew plejers li ;ew trasferiti jew mislufa ma’ klabbs o[ra. EXILES

Barranin: Luka Sekulic (Montenegro), Gergo Katonas (Ungerija) Akkwistaw: Benji Lanzon

(Neptunes) Ne[[ew: Andrew Zarb Cousing (Neptunes), Karl Rizzo Naudi (M’Scala) Kow/: Maurizio Mirarchi (Italja) MARSASCALA Barranin: Arpad Babay, Gergo Marnitz (Ungerija), Sergi Mora Belmonte (Spanja) Akkwistaw: Stephen Micallef (Sirens), Matthew Pace, Clyde Bonello, Daniel Spiteri (San :iljan), Joseph Cremona (Sirens), Edward Meli (Sliema), Karl Rizzo Naudi (Exiles), Ramon Calleja (Valletta) Ne[[ew: Brandon Muscat (Neptunes) Kow/: Pierre Borg MARSASXLOKK Barranin: Fulop Bence, Otto Frick (Ungerija) Akkwistaw: Anthony Galea (Marsaxlokk), Alan Arrigo (Valletta), Paul Micallef (Sirens) Kow: Ian Azzopardi NEPTUNES Barranin: Tamas Molnar, Peter Biros (Ungerija) Akkwistaw: Jeremy Abela, Andrew Cachia (Sliema), Andrew Zarb Cousin (Exiles), Brandon Muscat Dougall (M’Scala)

Peter Biros wie[ed mill-Ungeri]i f’Malta li wara sta;un ma’ San :iljan se jilg[ab ma’ Neptunes

Ne[[ew: Zach Mizzi (Sliema), Benji Lanzon (Exiles), Gabriel Pace (Sliema) Kow/: Sergei Markoch (Russja), Dorian Pisani OTTERS

Barranin: Ivan Vuksanovic (Serbja), Andrei Edward (Rumanija) Akkwistaw: George Attard, Adruian Cachia, John Paris, Andrew Cachia (Sliema) Kow/: Alfred Cachia SAN :ILJAN Barranin: Aleksander Radovic (Montenegro), Zeljko Kovacic (Kroazja), Aleksander Nikolic (Serbja) Akkwistaw: Jean Claude Cutajar (M’Scala), Dino Zammit (Sliema) Ne[[ew: Matthew Pisani (Sliema), Christian Gialanze, Joseph Galea, Luke Ciantar (Ta’ Xbiex), Clyde Bonello (M’Scala) Kow/: Sergio Afric (Kroazja) SIRENS

It-Taljan Christian Pesciutti li [a sehem mat-tim nazzjonali Taljan fl-Olimpjadi se jkun qed jilg[ab ma’ Sirens

Barranin: Csaba Kiss (Ungerija), Christian Presciutti (Italja) Akkwistaw: Zach Mizzi Gabriel Pace (Neptunes), Michele Agius, Edward Aquilina (Sliema), Ne[[ew: Jurgen Borg (Sliema), Josepg Cremona (M’Scala), Paul Micallef (Marsaxlokk), Dino Zammit (San :iljan) Kow/: Bogdan Rath

SLIEMA

Barranin: Tim Hutten (USA), Antonio Petkovic (Kroazja) Akkwistaw: Alexander Attard Litt, Jurgen Borg (Sliema), Keith Schembri (M’Scala), Timmy Sullivan, Andrew Magri (Exiles) Ne[[ew: David Abela, Nicky Bonello Ghio, Michael Spiteri Staines (Valletta), Michele Agius (Sirens), Andrew Cachia (Otters) Kow/: Vince Balacz (Ungerija), Paul Privitera TA’ XBIEX Barranin: Milos Maksimovic (Serbja), Filip Tenzera (Montenegro) Akkwistaw: Edward Gravina, Kyle Debattista (Neptunes), Joseph Galea, Luke Ciantar (San :iljan), Mauro

Camilleri Ne[[ew: Anthony Galea (Marsaxlokk) Kow/: Mario Zammit

VALLETTA Barranin: Milos Korolija, Djordje Filipovic (Serbja) Akkwistaw: Michael Cordina, Michael Rizzo, Daniel Paolella, Michael Spiteri Staines, David Abela, Nicky Bonello Ghio (Sliema) Ne[[ew: Ramon Calleja (M’Scala), Alan Arrigo (Marsaxlokk) Kow/: Anthony Farrugia, Stephen

Rizzo

Il-{add, 1 ta’ :unju, 2014

Sport

TAZZA TAD-DINJA

Del Bosque ine[[i lil Negredo u Navas L-Italja jitilfu lil Montolivo u Luis Suarez fl-iskwadra tal-Ungerija I]-]ew; plejers ta/-Champions Ingli]i Manchester City, Alvaro Negredo u Jesus Navas t[allew barra mill-iskwadra Spanjola ta’ 23 plejer g[all-finali tat-Tazza tad-Dinja imma l-kow/ Vicente Del Bosque inkluda lill-attakkant ta’ Chelsea Fernando Torres. Torres hu wie[ed minn sitt plejers fil-Premier li Del Bosque g[andu fl-iskwadra u tinkludi wkoll l-attakkant ta’ Atletico Madrid Diego Costa. Alberto Moreno ta’ Sevilla, Daniel Carvajal ta’ Real Madrid, Fernando Llorente ta’ Juventus u Ander Iturraspe ta’ Atletico Bilbao ukoll t[allew barra. Spanja jinsabu fi Grupp B fejn se jibdew jiddefendu t-titlu kontra l-Olanda, /-?ile u l-Awstralja. Torres li g[andu 30 sena rrimarka r-ritorn tieg[u wara 11-il xahar mat-tim nazzjonali billi skorja penalty fir-reb[a 2-0 fuq ilBolivja f’partita ta’ [biberija li ntlag[bet il-:img[a. Il-gowl lie[or skorjah Iniesta. Del Bosque kien tilef ukoll lil Thiago Alcantara ta’ Bayern Munich wara li /arrat il-ligamenti ta’ rkobbtu. Gowlkipers: Iker Casillas (Real Madrid), Pepe Reina (Napoli), David De Gea (Manchester United). Difensuri: Sergio Ramos (Real Madrid), Gerard Pique (Barcelona), Raul Albiol (Napoli), Cesar Azpilicueta (Chelsea), Juanfran (Atletico Madrid), Jordi Alba (Barcelona). Midfielders: Xavi (Barcelona), Xabi Alonso (Real Madrid), Sergio Busquets (Barcelona), Andres Iniesta (Barcelona), Cesc Fabregas (Barcelona), Santi Cazorla (Arsenal), Koke (Atletico Madrid), Javi Martinez (Bayern Munich). Attakkanti: David Silva (Manchester City), Diego Costa (Atletico Madrid), Fernando Torres (Chelsea), Pedro (Barcelona), Juan Mata (Manchester United), David Villa (Atletico Madrid). Ri]ultati Partiti ta’ [biberija

Urugwaj v Irlanda Fuq ?ile v E;ittu Bosnja v Ivory Coast Norve;ja v Russja Kroazja v Mali Portugall v Gre/ja Olanda v Ghana Italja v Irlanda Al;erija v Armenja Albanija v Rumanija Latvja v Litwanja }vizzera v :amajka Ingilterra v Peru Spanja v Bolivja Iran v Angola

1-0 3-2 2-1 1-1 2-1 0-0 1-0 0-0 3-1 0-1 1-0 1-0 3-0 2-0 1-1

Iwe;;a’ Montolivo Il-partita ta’ [biberija li l-Italja lag[bet ilbiera[ kontra l-Irlanda fi Craven Cottage, swiet qares g[all-kow/ nazzjonali Taljan Cesare Prandelli li jidher li tilef il-

midfielder Riccardo Montolivo wara li we;;a’ l-qa]ba ta’ siequ kmieni fil-partita u hu ma[sub li sofra ksur f’wa[da mill-g[admiet tal-qa]ba ta’ siequ. Barra dan anke l-plejer li da[al floku, Aquilani kellu jinbidel wara daqqa f’rasu u ttie[ed l-isptar g[al osservazzjoni. Intant il-partita kienet dominata g[al [inijiet twal mill-Irlanda li laqtu l-lasta u sabu lil Sirigu f’forma mill-aqwa imma ntemmet fi draw ming[ajr gowls hekk kif Prandelli g[a]el li jesperimenta u ma jilg[abx bl-a[jar formazzjoni possibli fejn inkluda anke lil Cassano sentejn wara l-a[[ar log[ba tieg[u man-nazzjonal. Kienet is-sitt partita konsekuttiva g[all-Italja ming[ajr reb[a. Il-Portugall u l-Gre/ja, ]ew; finalisti fil-Bra]il ukoll spi//aw fi draw ie[or ming[ajr gowls. Gowl ta’ Robin Van Persie fuq su;;eriment ta’ Wesley Sneijder witta t-triq g[al reb[a tal-Olanda kontra Ghana f’partita bejn ]ew; finalisti o[ra mit-Tazza tadDinja. Anders Konradsen skorja lewwel gowl tieg[u bil-flokk tanNorve;ja u ta draw 1-1 kontra rRussja. Il-midfielder ta’ Rennes skorja bir-ras fis-77 minuta biex kiseb id-draw wara li Oleg Shatov kien feta[ l-iskor g[at-tim immexxi minn Fabio Capello. Reb[a g[all-Kroazja

}ew; gowls minn Ivan Perisic g[enu lill-Kroazja jiksbu reb[a 21 kontra Mali. Il-Kroati se jkunu qed jag[tu bidu g[at-Tazza tadDinja kontra l-Bra]il fit-12 taxxahar. Lejn tmiem il-log[ba Cheick Diarra naqqas l-iskor g[al Mali. Edin Dzeko skorja darbtejn firreb[a 2-1 tal-Bosnia-

Il-captain Riccardo Montolivo di]appuntar wara li we;;a’ kontra l-Irlanda u aktarx jitlef it-Tazza tad-Dinja

Herzegovina kontra Ivory Coast f’partita ta’ [biberija f’St Louis. Dzeko skorja gowl f’kull taqsima biex ta reb[a lil Bosnja kontra tim ie[or finalista fit-Tazza tad-Dinja. Il-gowl tal-Ivorjani wasal missostitut Didier Drogba li skorja freekick mill-isba[ fl-a[[ar [inijiet. Alexis Sanchez mexxa li/-?ile lejn reb[a 3-2 f’partita ta’ [biberija kontra l-E;ittu. L-attakkant ta’ Barcelona [adem it-tliet gowls g[at-tim ta’ Joao Sampaoli li kien mar ]ew; gowls minn ta[t minn Mohamed Salah u Khaled Kamar. Sanchez [adem il-gowls ta’ Marcelo Diaz fl-ewwel taqsima u doppjetta ta’ Eduardo Vargas wara l-mistrie[. L-Al;erija bi tliet gowls flewwel taqsima minn Belkalem, Ghilas u Silmani, g[elbu lillArmenja 3-0. L-I]vizzera jridu juru titjib filBra]il wara li kisbu biss reb[a

minima 1-0 kontra l-:amajka b’gowl ta’ Josip Drmic fl-84 minuta. Sadanittant l-Iran, li wkoll hu finalista fit-Tazza tad-Dinja [a draw 1-1 kontra Angola u issa ilu erba’ partiti bla reb[a. Karim Ansarifard skorja lgowl tad-draw g[all-Iran immexxija minn Carlos Queiroz wara li Silva kien po;;a lil Angola fil-vanta;;. Suarez mal-Urugwaj

Luis Suarez issejja[ fliskwadra ta’ 23 plejer talUrugwaj minkjja li g[andu injury fl-irkobba. L-attakkant ta’ Liverpool kien operat f’irkobbtu kmieni matul Mejju imma lkow/ Oscar Tabarez iqisu b[ala plejer importanti fl-iskwadra u nkludih flimkien mal-attakkanti Diego Forland u Edinson Cavani waqt li ne[[a lil Alejandro Silva u Sebastian Eguren. Intant Christian Stuani wera li lest jie[u post Suarez jekk ma

jil[aqx jirkupra meta skorja lgowl fir-reb[a 1-0 fuq l-Irlanda ta’ Fuq f’Estadio Centenario. Issostitut Stuani skorja l-gowl li dde/ieda l-log[ba mas-sieg[a log[ob wara li da[al minflok ilveteran Diego Forlan. Kienet it-13-il reb[a konsekuttiva g[all-Urugwaj f’darhom wara ]ew; draws f’partiti kompetittivi. Hodgson ifa[[ar il-plejers Il-kow/ tal-Ingilterra Roy Hodgson fa[[ar il-wirja tal-plejers tieg[u fir-reb[a 3-0 fuq ilPeru fl-a[[ar log[ba qabel imorru l-Bra]il. Daniel Sturridge, Gary Cahill u Phil Jagielka skorjaw g[allIngli]i f’Wembley. “Kienet wirja mill-aqwa li biha se n[allu l-pajji]. Ridna nkunu

pa/enzju]i ima konna dominanti tul il-log[ba u [adna l-premju li ridna. Kienu [mistax perfetti u ninsab kuntent bil-folla kbira li ;iet tarana,” qal Hodgson.

Il-{add, 1 ta’ :unju, 2014

Sport

MOTOGP

TENNIS – OPEN TA’ FRANZA

I/-Champion renjanti talMotoGP l-Ispanjol Marc Marquez tal-Honda li g[adu ma tilifx ti;rija dan l-ista;un, se jkun qed jibda mill-ewwel post fil-GP tal-Italja li se jsir illum wara li kiseb is-sitt pole position tieg[u minn daqstant ti;rijiet din is-sena. Marquez se jkollu mieg[u flewwel filliera lil Andrea Ioannoe tad-Ducati u sie[eb itTaljan Valentino Rossi, Jorge Lorenzo. Rossi se jkun qed jibda mill10 post fuq il-grid wara ‘]ball kbir’ fejn tid[ol g[a]la ta’ tyres mill-Movistar Yamaha. “G[amilna ]ball kbir filkwalifiki u flimkien malBridgstone idde/iedejna li nibdlu t-tyre ta’ quddiem fl-istess [in li bdilna t-tieni tyre ta’ wara. Kienet de/i]joni ]baljata g[aliex [assejtni [a]in [afna u ma stajtx intejjeb il-[in,” spjega Rossi.

I/-Champion renjanti Rafael Nadal g[eleb l-isfida kumbattiva ta’ Leonardo Mayer biex wasal sar-raba’ round tal-Open ta’ Franza waqt li l-Brittanniku Andy Murray se jkollu jistenna sal-lum biex ikun jaf id-destin tie[gu wara li l-log[ba twaqqfet fl-a[[ar game tal[ames set min[abba d-dlam.. Nadal kellu juri l-aqwa tieg[u f’/ertu mumenti tallog[ba qabel [are; rebbie[ 6-2, 7-5, 6-2 u issa jilg[ab kontra Dusan Lajovic li elimina lil Jack Sock 6-4, 7-5, 6-3. Wara l-log[ba Nadal ikkonferma li fl-a[[ar set kellu jnaqqas xi ftit min[abba li beda j[oss u;ieg[ f’darhu. Intant Andy Murray se jkollu jistenna sal-lum meta jil[gab l-a[[ar games de/i]ivi kontra n-numru 28 il:ermani] Philipp Kohlschreiber. Murray tilef lewwel set 3-6 mar minn fuq meta reba[ bl-istess skor ta’ 6-3 i]-]ew; sets ta’ wara imma l-:ermani] sforza l-[ames set meta wettaq rimonta u g[amel

Pole o[ra g[al Marquez

Nadal mal-a[[ar 16 u Murray jistenna l-iskor 2-2 billi reba[ 4-6 irraba’ set. Fl-a[[ar set bl-iskor 7-7 luffi/jali dde/iedew li ma kienx hemm dawl bi]]ejjed biex illog[ba tkompli fost tisfir u bbuwjar mill-folla. Spanjol ie[or, David Ferrer ukoll [are; rebbie[ meta elimina lit-Taljan Andreas Seppi 6-2, 7-6, 6-3 biex issa jilg[ab kontra Kevin Anderson li avanza wara li t-twil Ivo Karlovic irtira g[ax we;;a’ wara li kien tilef l-ewwel set 6-3. Is-seed nru 14 Fabio Fognini kien eliminat f’[ames sets mill-Fran/i] Gael Monfils 7-5, 2-6, 4-6, 6-0, 2-6 waqt li Garcia-Lopez issupera lillAmerikan Young f’[ames sets. Fil-kategorija tan-nisa l-eks Champion ta’ Wimbledon Petra Kvitova tilfet kontra /Champion tal-2009 fi Franza, Svetlana Kuznetsova. Kvitova reb[et l-ewwel set b’tie-break imma mbag[ad sofriet injury f’sieqha u spi//at tilfet 6-7, 6-1, 9-7.

Andy Murray

Kuznetsova issa tilg[ab kontra Lucie Safarova li eliminat lis-Serba Ana Ivanovic 6-3, 6-3. Is-seed nru 4 Simona Halep, l-og[la seed li fadal fil-polza tan-nisa g[elbet lil MariaTeresa Torro Flor 6-3, 6-0 u issa tilg[ab kontra lAmerikana Sloane Stephens li reb[et fa/ilment 6-3, 6-4 fuq

Ekaterina Makarova. Il-:ermani]a Petkovic reb[et fi tliet sets lill-Fran/i]a Mladenovic u Jelena Jankovic issuperat lir-Rumena Cirstea 6-1, 6-2. It-Taljana Sara Errani eliminat lill-I]raeljana Glushko u lOlandi]a Bertens reb[et lillIspanjola Soler Espinosa.

GIRO D’ITALIA

Reb[a stupenda g[all-Awstraljan Rodgers Quintana vi/in is-su//ess finali L-Awstraljan Michael Rodgers, rebbie[ f’Savona, ikkonferma l-qawwa tieg[u fi tlajja iebsin meta reba[ l-20 tappa tal-Giro d’Italia f’Monte Zoncolan li g[all-[ames darba fl-istorja kienet inklu]a filGiro din is-sena. Fil-passat, fost i/-?iklisti ta’ stamina li rnexxielhom jirb[u din t-tappa kienu Gilberto Simoni (darbtejn), Ivan Basso u Igor Anton. L-Awstraljan tat-tim Tinkoff-Saxo kien di;a` reba[ tappa o[ra f’dan il-Giro u lbiera[ [arab wa[du fil-bidu tat-tappa u hekk kif bidet ittela’ qabe] ukoll lit-Taljan Francesco Manuel Bongiorno li ]ew; kilometri mit-tmiem deher ji;i mfixkel minn spettatur. Finalment it-tliet darbiet Champion tad-Dinja fit-time trials, temm it-tappa f’4 sig[at, 41.55 minuti, 38 sekondi quddiem Franco Pellizotti u 48 sekondi qabel Francesco Manuel Bongiorno. Nairo Quintana ]amm ilflokk ro]a b’4.44 minuti wara r-rebbie[ u quddiem ilKolombjan Rigoberto Uran. B’hekk fil-klassifika ;ener-

Michael Rodgers

ali Quintana issa hu destinat li jirba[ il-Giro d’Italia din issena fid-debutt tieg[u meta g[andu 3.07 minuti vanta;; fuq il-konnazzjonal Uran waqt li t-Talajn Fabio Aru jidher li se jtemm it-tielet overall anke jekk ilbiera[ ma ]ammx ilpass ma]-]ew; Kolombjani. Illum issir il-gran finali li probabbilment ikun sprint fi Trieste.

Il-{add, 1 ta’ :unju, 2014

Sport

Ghedin i[abbar l-20 g[al kontra :ibilta` PARTITA TA’ {BIBERIJA

Il-kow/ nazzjonali Pietro Ghedin sejja[ skwadra finali ta’ 20 plejer li se tmur il-Portugall fejn nhar l-Erbg[a se tilg[ab partita ta’ [biberija fil-belt ta’ Faro kontra :ibilta`. Din hi l-ewwel darba li Malta se tkun qed tilg[ab kontra dan il-pajji] ]g[ir li kien l-a[[ar wie[ed li sie[eb il-UEFA. Il-log[ba se sservi lit-tim Malti b[ala preparazzjoni qabel jibdew il-partiti ta’ kwalifikazzjoni mill-Euro 2016 aktar

tard din is-sena fejn Malta tinsab fi Grupp H. L-iskwadra li g[a]el Ghedin hi ba]ata l-aktar fuq il-plejers ta/Champions Valletta u r-runners up B’Kara. Bi preparazzjoni g[al din il-partita Ghedin kellu jit[arr;u mieg[u 33 plejer fl-a[[ar ;img[at u fost l-aktar ismijiet assenti hemm dak tad-difensur ta’ B’Kara Edward Herrera waqt li ma

kienx hemm post ukoll g[ad-difensur ta’ Mosta Ismael Grech biex jag[mel id-debutt tieg[u. Fil-Euro 2016 Malta se tilg[ab kontra l-Italja, l-Bulgarija, l-Kroazja, nNorve;ja u l-Azerbaijan. Gowlkipers: Justin Haber (B’Kara), Andrew Hogg (Kalloni Lekanopedio) Difensuri: Andrei Agius (Aprilia), Steve Borg, Jonathan Caruana (Valletta), Ryan Camilleri, Clayton

TRASFERIMENTI LOKALI

Failla (Hibs), Alex Muscat, (Sliema W) Midfielders: Shawn Bajada, Roderick Briffa, Ryan Fenech (Valletta), Paul Fenech, Rowen Muscat (B’Kara), Bjorn Kristensen (Hibs), Stephen Pisani (Floriana) Andre Schembri (Ominia Nicosia), John Mintoff (Sliema W). Attakkanti: Michael Mifsud (bla klabb), Jean Paul Farrugia (Hibernians), Terence Vella (B’Kara).

ITALJA

Zammit i;edded il-kuntratt ma’ Sliema Empoli lura fis-Serie A wara sitt snin

Il-gowlkiper ta’ Sliema Wanderers FC Glenn Zammit ;edded il-kuntratt tieg[u mal-klabb Slimi] b’[ames snin o[ra. Zammit l-ista;un li g[adda kellu wirjiet mill-aqwa mal-Blues li wassluh biex anke ssejja[ fl-iskwadra nazzjonali u kien jattendi g[at-ta[ri; ta[t Pietro Ghedin. Ma’ Sliema, Zammit se jkun qed jissielet g[asl postu ma’ Henry Bonello. Intant wara li lbiera[ sar mag[ruf li Darren Abdilla n[atar b[ala l-assistent kow/ ta’ Gilbert Agius fit-tmexxija ta’ Valletta FC, il-klabb Belti [atar lil Marco Caser, b[ala kow/ tal-fi]ika. Caser g[andu esperjenza vasta f’dan issettur fejn kien ja[dem ma’ Novara Calcio. Valletta [atru wkoll lil Simon Cilia b[ala fi]joterapista waqt li Ruben Debono ;ie kkonfermat b[ala kow/ talgowlkipers. Cassar irid jitlaq lil {amrun Wara li fl-a[[ar jiem [ar;et l-a[bar li l-gowlkiper Andrea Cassar jixtieq i[alli

lil {amrun Spartans g[aliex ma jridx jilg[ab fit-Tieni Divi]joni, tliet klabbs tal-Ewwel Divi]joni qed juru interess li jiksbu s-servizzi tieg[u. Wie[ed minn dawn hu klabb li fl-

ista;un li g[adda temm fin-na[a ta’ fuq tal-Ewwel Divi]joni. Intant dan il-;urnal jinsab infurmat li fl-a[[ar jiem, Cassar tkellem ukoll ma’ {amrun fejn infurmahom bix-xewqa tieg[u li j[alli l-klabb. Cassar ilu ma’ {amrun sa mindu kellu sitt snin u ddebutta mal-kbar ta’ 16-il sena. Fost o[rajn hu lag[ab ukoll 46 log[ba filPremier. Zarb Cousin kow/ ta’ Melita Il-kow/ il-;did ta’ Melita FC hu Neil

Zarb Cousin li se jie[u post Jacques Scerri. Dan se jkun ritorn g[al Zarb Cousin li fil-passat kien ukoll l-assistent tal-kow/ Martin Gregory fit-tmexxija tal-klabb. Fl-ista;un li qattg[u flimkien, Melita kisbu promozzjoni g[at-Tieni Divi]joni u reb[u wkoll in-KO tat-Tieni u t-Tielet Divi]joni. Fl-istess sta;un, i]-]ew; kow/is g[enu lill-minors jiksbu promozzjoni g[al Sezzjni B u reb[u wkoll inKnockout waqt li fl-2011-12 kisbu promozzjoni storika lejn il-Kampjonat Premier wara r-reb[ tal-Ewwel Divi]joni. Zarb Cousin irnexxielu jikseb ukoll promozzjoni storika ma’ Mdina Knights g[at-Tieni Divi]joni. Jacques Scerri issa mistenni jin[atar kow/ tat-tim neo promoss Pembroke

Glenn Zammit jiffirma kuntratt ;did ma’ Sliema flimkien mal-President Perry

wara li g[a]el li ma j;eddidx il-kuntratt wara li wassal lil Melita sas-sitt post lista;un li g[adda. Dan ukoll se jkun ritorn g[al Scerri hekk kif fl-ista;un 2011-12 reba[ itTielet Divi]joni ma’ Pembroke.

Empoli temmew sitt snin stennija biex irritornaw fis-Serie A wara l-partiti mill-a[[ar ;urnata tas-Serie B li ntlag[bu l-:img[a. Awto-gowl fit-tieni taqsima minn Federico Di Francesco u gowl ie[or minn Francesco Tavano raw lit-tim ta’ Maurizio Sarri jikseb reb[a 2-0 kontra Pescara u ja//erta mit-tieni post wara Palermo. Empoli spi//aw erba’ punti vanta;; fuq Latina fit-tielet post u dan ifisser li se jkunu qed jirritornaw fis-Serie A g[all-ewwel darba sa mill-2007-08. Bl-erba’ timijiet ta’ ta[thom jilag[bu fi draws fl-a[[ar ;urnata tal-ista;un regolari, l-istess ri]ultat kien ikun b]]ejjed g[al Empoli fi Stadio Carlo Castellani. Latina, Cesena, Modena, Crotone, Bari u Spezia se jilag[bu fil-play-offs g[al min se jkun it-tielet u l-a[[ar tim promoss fis-Serie A.

Jibda l-Kampjonat Nazzjonali tal-Powerboats

F’San Pawl il-Ba[ar ing[ata bidu g[all-Kampjonat Patron Lukoil talPowerboats lokali bl-ewwel round minn serje ta’ tlielaq organizzati millAsso/jazzjoni Maltija tal-Powerboats u l-Asso/jazzjoni Maltija tax-Chaudron Powerboats. G[alkemm ir-ri[ tellef xi ftit lillpart/eipanti, dawk li attendew ]gur li [adu gost bl-ispettaklu offrut. 17-il tim [adu sehem fl-ewwel round f’erba’ klassijiet differenti fuq korsa ta’ 4 mili u /irkwit ta’ [ames dawriet dajagonali mal-kosta. Ir-rebbie[a fl-ewwel ti;rija kienu dawn.

Supersport 200

Cutting Edge - Stefan Bezzina u Dunstin Mifsud Crown Fire - Clyde Cutajar u Clint Deguara Miss Kelly’s - Michael Abela u Casey Lebrun

Minkejja r-ri[ qawwi l-parte/ipanti offrew spettaklu lil dawk li segwew minn fuq ix-xtajta (ritratt> Trevor Sollars)

Supersport 25

Ta’ Psaila - David Borg u Adam Vella Xkubett - Antonio Fenech u Ramon Galea Yes Money - James Fenech u Ryan Cachia

Super sport 250

Cittuintg Edge 1 - Christian Vella u

Stefan Bezzina Wet and Wild - Sammy Grima u Herman Abela Temptation - Nichol Farrugia u John Bonavia

F1 Class – Supersport Pro-S25

Dragon Force - Jesmond Aquilina u Simon Saliba

Nichshal - Owen Borg u Thomas Tanti Patron - John Paul Buttigieg u Paul Attard Il-kampjonat ikompli llum b’aktar tlielaq fl-istess Bajja ta’ San Pawl blewwel attivita` tibda fil-11 a.m fejn irrip[ mistenni jkun aktr favorevoli.

Il-{add, 1 ta’ :unju, 2014

Lokali

“Simon Busuttil g[andu jing[ata l-fidu/ja kollha” Dikjarazzjoni tad Deputat Laburista Marlene Farrugia –

Id-Deputat Laburista Marlene Farrugia tkellmet mill-;did kif iddover tag[ha hu li tara l-affarijiet isiru b’mod aktar ;ust u trasparenti waqt li fissret b’diversi referenzi g[al diversi impenji li da[al g[alihom Simon Busuttil mimli potenzjal u li g[aldaqstant g[andu jing[ata l-fidu/ja kollha. Marlene Farrugia filwaqt li ddikjarat li tag[mel parti minn moviment, t[oss li g[andha tibqa’ tistinka biex isir dak li jrid il-poplu. “B[ala back-bencher, id-dover tieg[i hu fejn nara affarijiet u metodi li jistg[u jsiru a[jar... jien inkun irrid metodi aktar ;usti u trasparenti.” Id-Deputat Laburista tenniet dan filprogramm Xarabank tal-:img[a li g[adda fil-pre]enza tad-Deputat Mexxej Laburista g[all-Affarijiet talPartit Toni Abela meta saritilha mistoqsija mill-pre]entatur Peppi Azzopardi b’referenza g[al dak li kitbet fuq Facebook meta qalet “konna ng[ixu ta[t klikka u l-poplu ne[[iha... illum ninsabu ta[t klikka o[ra. F’idejkom i//intorin... bil-vot tistg[u tag[]lu li ssa[[u l-klikka jew li jkollkom ilmoviment Laburista nadif li tant stinkajna g[alih.”

Komunikazzjoni mhux tajba B’referenza g[all-klikka, Marlene

Farrugia ;abet e]empju u semmiet kif waqt il-kampanja eletttorali qrat a[bar fuq gazzetta dwar il-pjan tas-sa[[a f’Mater Dei li se jkun simili g[al dak li ;ara fl-Enemalta. Hi kompliet: “lg[ada fil-klinika ;iet persuna ta[dem fis-settur tas-sa[[a u b[ala rappre]entanta tal-poplu saqsitni x’qed isir? Bl-ikbar umiltà we;ibt li ma nafx x’qed isir. Allura jekk fl-istess partit g[andek grupp ta’ nies li qed i[awru strate;ija però l-komunikazzjoni mar-rappre]entanti tal-poplu mhux tajba li jien nista’ nwie;eb g[all-mistoqsijiet...” Id-Deputat Laburista kompliet li nnies g[a]lu lil Joseph Muscat b[ala mexxej tal-pajji] anki jekk kif qal hu waqt meetings kien hemm /ertu ]balji, in-nies idde/idew li jag[tuh is-sa[[a biex ikompli l-mandat tieg[u kollu i]da li dan ma jfissirx li japprovaw kull dettall. Il-PN fil-Gvern renda pajji] imfittex mid-dinja kollha

Marlene Farrugia semmiet fost o[rajn li g[aliex tkellem il-Partit

F’Simon Busuttil... il-potenzjal qieg[ed hemm Meta saritilha mistoqsija dwar il-Kap tal-PN Simon Busuttil fl-isfond tar-ri]ultat li l-PN ;ab fl-elezzjonijiet Ewropej, id-

Marlene Farrugia> “Irrid metodi aktar ;usti u trasparenti”

Nazzjonalista, il-pajji] g[andu skema tax-xiri ta/-/ittadinanza li hija a[jar waqt li qalet “g[andek gvern li qed jag[mel kapital minn /ittadinanza li tirri]ulta minn 25 sena mill-gvern ta’ qabel.” Hi kompliet billi staqsiet “g[aliex iridu ji;u Malta l-barranin?... g[ax g[andna stat ta’ [ajja tajjeb... 25 sena tal-PN fil-Gvern li rrenda pajji] imfittex mid-dinja kollha.”

Deputat Laburista qalet li pajji] ikollu gvern b’ sa[[tu u stabbli huwa importanti, imma daqstant ie[or Oppo]izzjoni li tkun stabbli, kumpatta u b’sa[[itha biex tinstiga lill-gvern [alli jmur a[jar. “Simon Busuttil huwa l-bniedem li kwa]i single-handedly ikkonvin/a lpoplu jivvota fir-referendum favur lUnjoni Ewropea, g[andu track record ta’ 68,000 vot personali... il-potenzjal tal-persuna qieg[ed hemm,” qalet idDeputat Laburista. Hi kompliet li meta ;ie minn karriera brillanti fl-UE biex jag[ti palata lill-PN fil-Gvern li kien miss il-qieg[, telaq kollox u [a l-partit kwa]i f’idejh. “Kien jaf li kien hemm telfa tistennieh u xorta [a responsabbiltà u iva jiena nemmen li Simon Busuttil m’g[andux ji;i ;;udikat g[aliex dan kien kapa/i bi]]ejjed li [a de/i]joni daqsekk ta’ responsabbiltà ta’ partit imkisser f’idejh. Tilef b’36,000, mar g[al din l-elezzjoni u xorta ;ab ittielet si;;u g[all-partit tieg[u… anzi g[andu jing[ata l-fidu/ja kollha.”

14-il sena [abs g[al missier li nstab [ati li stupra lil bintu ta’ 8 snin

KONFU}JONI U STENNIJA FL-AJRUPORT. Ilbiera[ waranofsinhar fl-ajruport

internazzjonali ta’ Malta kien hemm konfu]joni, in/ertezza u stennija wara li lpassi;;ieri u l-[addiema kollha ;ew evakwati mill-bini hekk kif instab pakkett b’suspett li kien fih xi materjal splussiv. Fil-post issej[u l-membri tal-EOD tal-Forzi Armati li vverifikaw x’kien fih il-pakkett u mill-investigazzjonijiet irri]ulta li kienet bagalja b’apparat tal-g[addasa ta’ turist li kien sejjer l-Ingilterra wara btala f’pajji]na. Wara kwa]i sag[tejn ta’ stennija fix-xemx, il-bagalja n[ar;et mill-ajruport flimkien ma’ sidha u xi nies o[ra li ttie[du d-Depot tal-Pulizija g[al aktar investigazzjoni. Kaw]a ta’ din l-istennija ammont kbir ta’ titjiriet spi//aw biex telqu tard.

Wara tliet sig[at u nofs ta’ deliberazzjoni, missier ta’ 35 sena ;ie kkundannat 14-il sena [abs wara li nstab [ati 7 kontra 2, li stupra lil bintu li fi ]mien li se[[ il-ka] kellha 8 snin. Illum ilvittma g[andha 16-il sena. Hu nstab [ati tal-erba’ kapi ta’ akku]a, fosthom dik li ]amm lit-tifla kontra lvolontà tag[ha u wkoll li kkorrompieha. Hu nstab [ati wkoll li ;ibed filmat tieg[u waqt att sesswali ma’ mara filwaqt li kien qed i]omm f’idejh tifla ta’ tliet snin. Il-;uri nstema’ bil-mag[luq quddiem l-Im[allef Michael Mallia. Il-ka] ta’ stupru kien se[[ fil-11 ta’ Ottubru tal2006. Dak i]-]mien il-Pulizija kienu r/evew rapport ming[and omm li kienet qalet li bintha ;iet stuprata mill-missier. Il-Pulizija kienu tkellmu mat-tifla u kellmuha wkoll xi social workers. It-

tifla stqarret li f’diversi okka]jonijiet missierha kien jag[mel atti oxxeni filpre]enza tag[ha. Sadanittant waqt li kienet qieg[da ssir l-investigazzjoni l-Pulizija sabet filmat fil-mowbajl fejn ir-ra;el kien jidher involut f’atti sesswali ma’ mara filwaqt li kien qieg[ed i]omm lil bintha ta’ tliet snin f’idejh.

media•link COMMUNICATIONS