2011_10_09

€ 0.50

www.media.link.com.mt

2080

il-Óadd, 9 ta’ Ottubru, 2011

Ir-riforma qed tintlaqa’ tajjeb Is-sistema edukattiva

minn Charles Muscat charles.muscatt@media.link.com.mt Is-silta mid-dokument tal-Prosekuzzjoni Taljana fil-ka] tat-twaqqig[ tal-ajruplan f’Ustica, li turi kif Gaddafi kien ju]a lil Malta b[ala /entru tat-terrori]mu

Skont is-Servizzi Sigrieti Taljani…

Meta Gaddafi kien ju]a lil Malta b[ala /entru tat-terrori]mu Dokument li tressaq millprosekuzzjoni Taljana filka] dwar it-twaqqig[ talajruplan DC9 tal-Itavia f’Ustica f’:unju 1980, jiddikjara li kien a//ertat li fis-snin sebg[in il-Libjani kienu qed ju]aw lil Malta b[ala /entru minn fejn terroristi m[arr;in fil-Libja kienu jintbag[tu f’diversi pajji]i biex joqtlu liddissidenti tar-re;im ta’ Gaddafi.

Din l-informazzjoni, biddata tal-5 ta’ :unju 1980, kienet in;abret mis-Servizzi Sigrieti Taljani f’dokument li jifrex fuq eluf ta’ pa;ni u li jimplika lir-re;im ta’ Gaddafi f’numru kbir ta’ attentati terroristi/i li kienu jse[[u f’dawk i]-]minijiet.

Id-dokument ji]vela li a;enti sigrieti Libjani li kienu jie[du sehem f’dawn l-attentati, kienu jintbag[tu apposta b[ala rappre]entanti diplomati/i, jew inkella f’pajji] partikulari g[al perijodu qasir, sakemm iwettqu lattakki terroristi/i tag[hom.

Dawn l-attentati se[[ew ftit xhur biss wara li Muammar Gaddafi kien ;ie Malta fl-okka]joni tal-31 ta’ Marzu 1979 biex ‘ji//elebra’ l-[elsien ta’ pajji]na minn ba]ijiet barranin u d-dikjarazzjoni li qatt aktar pajji]na ma jintu]a f’konflitti ta’ [addie[or.

Rapport s[i[ f’pa;na 8

Ir-riforma fis-sistema edukattiva li qed tpo;;i lil kull tifel u tifla fi/-/entru talattenzjoni u tal-esperjenza kurrikulari, qed tintlaqa’ tajjeb kemm mill-g[alliema, mill;enituri u anki mill-istess tfal.

Is-sistema tal-abbiltajiet im[allta mill-Form 1 qed tkun a//ettata u naqas [afna xxetti/i]mu ta’ g[alliema u ;enituri, u s-sistema qed ta[dem.

Fis-sistema edukattiva qed isiru [afna affarijiet tajbin u llum hemm possibbiltajiet ;odda g[al kul[add.

Dan [are; ilbiera[ waqt seminar dwar l-edukazzjoni, organizzat mill-Alternattiva Demokratika f’Dar l-Ewropa, fil-Belt.

Il-kelliema fis-seminar dwar l-edukazzjoni> kunsens li r-riforma qed tintlaqa’ tajjeb

{adu sehem il-Professur Grace Grima, id-Direttur :enerali fid-Direttorat talKwalità u l-Istandards flEdukazzjoni, il-Professur Carmel Borg, mill-Fakultà tal-Edukazzjoni tal-Uni-

versità ta’ Malta, Kevin Bonello, il-President il-;did tal-Union tal-G[alliema (MUT) u Mario Mallia, ilkelliem dwar l-Edukazzjoni tal-AD. g[al pa;na 5

Operazzjonijiet ;odda fl-Isptar Mater Dei Operazzjonijiet li bdew isiru fl-Isptar Mater Dei ftit taxxhur ilu qed jibdlu l-[ajja ta’ pazjenti li min[abba lkundizzjoni eriditarja tag[hom konnessa mal-artrite u rrewmati]mu jkunu prattikament tilfu l-u]u ta’ jdejhom.

Permezz ta’ dawn loperazzjonijiet, jinbidlu lg[adam tal-idejn u l-pazjenti, fi ]mien relattivament qasir, jiksbu lura l-u]u s[i[ ta’ jdejhom wara [afna snin li ma jkunu jistg[u jag[mlu xejn, lanqas isuqu.

Anne Buhagiar, l-ewwel

DWAR IS-SA{{A ARA WKOLL… ■ I//ensuraw lil Muscat s[abu stess ................P.10 ■ L-editorjal> Il-;enesi ta’ gidba [oxna .............P.11 ■ Artiklu tal-Ministru Joe Cassar .......................P.48 ■ Il-karikatura ......................................................P.48

pazjenta Maltija li kienet operata fl-Isptar Mater Dei b’din il-pro/edura, qalet lil il-mument li qatt ma basret li setg[et isse[[ din it-trasformazzjoni s[i[a fl-u]u ta’ jdejha.

“Tant kont ili mu;ug[a u tant kont tlift l-indipendenza

min[abba din il-kundizzjoni li kwa]i kont tlift kull tama.

L-operazzjonijiet li saruli flIsptar Mater Dei tawni lura lu]u ta’ jdejja u ne[[ewli lu;ig[ li kien ikolli”, qalet Anne Buhagiar.

Rapport dettaljat f’pa;ni 30 u 31

IL-MANUVRAR FIL-PARTIT LABURISTA DWAR IL-KUNSILLI LOKALI

Jissemmew aktar sindki u kunsillieri

Ara li qed ting[ata l-[ar;a ta’ Ottubru ta’ LIFE & STYLE

Ir-rapport li deher f’din il-gazzetta l-{add li g[adda dwar il-manuvri li g[addejjin b[alissa fil-Partit Laburista b’rabta mallista tal-kandidati li qed i[ejji g[allelezzjonijiet tal-kunsilli lokali f’Marzu li ;ej qanqal moviment ;mielu fost dawk kollha li ssemmew u fost il-partitarji tag[hom.

Fir-rapport tal-{add li g[adda kien issemma li dak li qed jitqies b[ala il‘per/imes’ li jridu jtajru hu John Boxall, is-Sindku tal-Birgu g[aliex fil-qalba talpartit hu kunsidrat li ‘jikkopera ]]ejjed mal-Gvern Nazzjonalista’.

L-istess sorsi qalu lil din il-gazzetta li matul din il-;img[a, fil-qalba tal-Labour

issemmew erbg[a o[ra partikulari: Pawlu Farrugia, is-Sindku ta’ {al Tarxien, Antoinette Vassallo, is-Sindku ta’ Ta’ Xbiex u mart id-Deputat Laburista Adrian Vassallo, u ]ew; kunsillieri li kienu wkoll g[al xi ]mien Sindki fil-lokalità tag[hom: John F. Buttigieg tal-Mellie[a u Salvu Camilleri tal-Fgura.

L-idea tat-tmexxija pre]enti tal-Labour hi li post dawk li mhux se jkunu approvati biex jer;g[u jikkontestaw jittie[ed minn dawk li, internament, qed jissej[u b[ala super candidates biex imbag[ad, dawk minnhom li jiksbu ri]ultat tajjeb, jo[or;uhom b[ala kandidati g[allelezzjoni ;enerali tal-2013.

Dan qed ikollu effett ukoll fuq numru sostanzjali ta’ Deputati fil-Grupp Parlamentari e]istenti li qed i[ossu lpo]izzjoni tag[hom mhedda minn dawn il-kandidati ;odda li qed ifaqqsu minn jum g[all-ie[or.

Fil-PL g[addejja kritika g[al din ittattika ta’ Muscat g[aliex qed jing[ad li lLeader kien missu [a passi tul it-tliet snin li ilu jmexxi l-partit u mhux [alla kollox g[addej — b[alma g[amel f’lokalitajiet b[all-Mosta, {al Luqa, Pembroke u lFgura — biex issa ;ab lill-partit f’dan ilba[ar imqalleb.

Ara wkoll l-artiklu ta’ Edwin Vassallo f’pa;na 13

2

Lil Muscat qed jaqtg[ulu xewqtu

Laburisti insensittivi u bla ebda sens ta’ etika Andrè Borg, avukat ]ag[]ug[, li hu involut filPartit Laburista, fl-a[[ar jiem po;;a fuq Facebook ritratt ta’ Steve Jobs, il-fundatur ta’ Apple li miet fl-età ta’ 56 sena nhar l-Erbg[a li g[adda, bidel wi// Jobs ma’ dak talPrim Ministru Lawrence Gonzi u bidel l-isem biex ;ie jinqara No Jobs.

Kienu [afna dawk li wie;bu g[al dan l-a;ir insensittiv billi kkummentaw fuq Facebook stess li din kienet azzjoni patetika u nieqsa minn kull rispett u

etika g[al bniedem li g[adu kif miet.

Wie[ed minn dawk li ikkummentaw qal: “Din hi l-

kri]i ta’ Malta… li /erti nies jibqg[u fi ]mien il[a;ar u ma jimmaturaw qatt.”

O[rajn ikkummentaw li hu tassew ironiku li filwaqt li fid-dinja g[addejja kri]i tant kbira, u Malta baqg[et g[addejja ’l quddiem, l-aktar fejn jid[lu l-impjiegi, xi [add jipprova jag[mel kapital politiku minn din i/-/irkustanza.

Il-‘[olma’ ta’ Joseph Muscat li jkollu gallarija fil-fa//ata ta/-?entru Nazzjonali Laburista (?NL) fil-{amrun, sa fl-a[[ar bdiet issir realtà hekk kif fl-a[[ar jiem beda x-xog[ol me[tie; u di;à tlestiet il-ba]i tag[ha.

Din tal-gallarija kienet t[abbret minn il-mument fis-17 ta’ Ottubru 2010 u kienet [asdet anke lil membri tal-E]ekuttiv Nazzjonali tal-Labour li ma kinux intalbu jag[tu l-fehma tag[hom dwar dan it-tibdil strutturali.

L-applikazzjoni g[al permess quddiem ilMEPA kienet saret mill-Perit Charles Buhagiar li, barra l-gallarija, kien talab ukoll permess biex jinbnew uffi//ji o[rajn fil-livell tal-penthouse.

L-idea tal-gallarija, skont l-istess Joseph Muscat, hi biex ikollu minn fejn jindirizza lfolol f’okka]jonijiet spe/jali li jkunu g[addejjin quddiem i/-?entru Nazzjonali Laburista. {afna kienu qalu li l-PL ried gallarija g[aliex fid-Dar ?entrali tal-PN — li hi tefg[a ta’ ;ebla bog[od mi/-?entru Laburista — dejjem kien hemm gallarija, kemm fil-bini l-antik, kif ukoll fid-Dar ?entrali l-;dida li nfet[et uffi/jalment tliet snin ilu.

}ag[]ug[ fil-periklu tal-mewt }ag[]ug[ ta’ 19-il sena mi]}urrieq jinsab fil-periklu talmewt wara li l-vettura li kien fiha kienet involuta f’in/ident.

L-in/ident se[[ g[all-[abta tat-tlieta tal-biera[ filg[odu fi Triq il-Belt Valletta fi]-}urrieq meta s-sewwieq tal-karozza Peugeot 306 g[al xi ra;uni tilef il-kontroll tal-vettura.

Fil-vettura, misjuqa mi]]ag[]ug[ ta’ 19-il sena, kien hemm tliet passi;;ieri o[ra – ]ag[]ug[ ta’ 22 sena u ie[or ta’ 17-il sena, li ;arrbu ;rie[i ta’ natura [afifa, u tfajla ta’ 16-il sena, li ;arrbet ;rie[i gravi. I]]g[a]ag[ huma lkoll mi]-}urrieq.

Bil-ka] kienet infurmata lMa;istrat tal-G[assa Gabrielle Vella, li [atret diversi esperti biex jassistuha fl-inkjesta.

Il-ba]i tal-gallarija li qed issir mal-fa//ata ta/?entru Nazzjonali Laburista

Il-pika laburista fir-Raba’ Distrett tkompli ti[rax

IL-PREMJU ANZJAN TAS-SENA: Margaret Mifsud hi r-rebbie[a tal-Premju Anzjan 2011 u kienet pre]entata dan nhar il-:img[a fil-Palazz Presidenzjali tal-Belt. G[al din l-edizzjoni kien hemm 21 nominazzjoni, kollha g[al persuni attivi fil-qasam tal-volontarjat. Is-Sinjorina Mifsud, li tattendi c-?entru ta’ Matul il-Jum f’{ad-Dingli, g[amlet diversi opri ta’ volontarjat.

Il-Premju hu organizzat mis-Segretarjat Parlamentari g[all-Anzjani.

FOCUS 101 Il-lum mid-9.30 a.m. sal-11.00 a.m.

— Anali]i tal-gazzetti tal-{add Imexxi> Mistednin>

AÓBARIJIET LOKALI

il-Óadd, 9 ta’ Ottubru, 2011

Victor Scerri Malcolm Mifsud Edwin Vassallo

Ferut gravi ■ Somalu ta’ 28 sena, residenti {al Balzan, ;arrab ;rie[i gravi i]da ma jinsabx fil-periklu tal-mewt wara li safa ferut bi strument li jaqta’ u bil-ponta.

Il-ka] se[[ nhar il-:img[a filg[axija fi Triq il-Kbira San :u]epp, il-{amrun.

Il-;img[a li g[addiet din il-gazzetta rrappurtat ittug-of-war li kienet g[addejja bejn An;lu Farrugia, id-Deputy Leader Laburista u s-Sindku Laburista f’Ra[al :did dwar zebra crossing fi triq f’dik il-lokalità.

Is-Sindku hu kunsidrat b[ala qrib [afna tadDeputat Laburista Silvio Parnis li [afna min-nies tieg[u qed jg[idu li An;lu Farrugia, li se jkun qed jikkontesta fir-Raba’ Distrett g[all-ewwel darba, qabad u da[lilhom flg[alqa.

Silvio Parnis, min-na[a tieg[u, mhux qieg[ed b’idejh fuq ]aqqu u fla[[ar jiem bag[at ittra lil numru kbir ta’ kostitwenti biex jinfurmahom li nhar il-{amis li ;ej se ssir laqg[a “g[al dawk li kienu ta’ g[ajnuna fl-a[[ar elezzjoni kif ukoll g[al

dawk il-persuni li jixtiequ jg[inuni fil-[idma tieg[i g[all-kampanja elettorali li jmiss”.

G[al din il-laqg[a li se ssir f’sala f’{al Tarxien, Silvio Parnis sa[ansitra organizza trasport biex jin;abru n-nies mill-Gudja, {al G[axaq, Santa Lu/ija, il-Marsa, Ra[al :did u {al Tarxien.

Fi tmiem l-ittra tieg[u lill-kostitwenti, Silvio Parnis [e;;i;hom jing[aqdu “mal-akbar tim

politiku fir-raba’ distrett”.

Mhemmx dubju li Silvio Parnis a//etta l-‘isfida’ ta’ An;lu Farrugia li, minna[a tieg[u, biex i[ajjar lin-nies tad-distrett, kemmil darba semma l-[biberija u l-ammirazzjoni li kellu g[al Lorry Sant li g[al [afna snin kien Deputat Laburista ewlieni f’dak iddistrett.

AÓBARIJIET LOKALI

il-Óadd, 9 ta’ Ottubru, 2011

3

Il-GWU> mhux biss ma ti;;eddidx talli tmur lura g[all-istess passat tag[ha Meta nhar l-Erbg[a li g[adda, Tony Zarb, is-Segretarju :enerali tal-General Workers’ Union kien qed jag[mel iddiskors ewlieni fi tmiem ilKonferenza :enerali tal-union tieg[u, hu tkellem b’sa[na kbira kontra l-Gvern Nazzjonalista li, qal, hu b[al dawk ilgvernijiet ta’ qablu li kienu ostili kontra l-GWU tul it-68 sena tag[ha.

Fl-istess diskors hu attakka lil din il-gazzetta li b[al-lum ;img[a kienet l-ewwel wa[da f’dan il-pajji] li irreferiet g[all-kontradizzjoni li qed tg[ix il-GWU meta filwaqt li g[al din il-Konferenza g[a]let is-slogan IS-SA{{A FITTI:DID hi l-unika union mittlieta l-kbar f’pajji]na li se tibqa’ ikkakkmata b’mexxej li ilu ’l fuq minn 13-il sena jmexxiha.

Tony Zarb qal li dak li ma qalitx din il-gazzetta firrapport tag[ha kien li :or; Borg Olivier dan imexxi lillPN g[al 27 sena u Eddie Fenech Adami dam 26 sena.

Kien jibqa’ kieku...

I]da lil Tony Zarb, li qal

ukoll li mhux se jdum imexxi lill-GWU daqs dawn i]-]ew; mexxejja, ng[idulu li dan lanqas jekk irid ma jista’ jag[mlu g[aliex skont l-istatut tal-istess GWU hu jista’ jdum fil-kariga sa ma jag[laq il-61 sena, li ja[btu erba’ snin o[ra.

M’g[andna l-ebda dubju li minn dak li wera s’issa filkarriera tieg[u hu kien jipprova jibqa’ fit-tmexxija anke aktar mi]-]ew; leaders politi/i li semma, kieku ]]mien kien jippermetti.

U la Tony Zarb g[a]el li jqabbel lilu nnifsu ma’ ]ew; leaders politi/i ‘;ganti’ flistorja ta’ pajji]na, irridu

Min ji;;edded… u min jista;na

Gejtu Tanti (U{M)

Gejtu Vella (U{M)

Tony Zarb (GWU)

■ Filwaqt li fil-jiem li ;ejjin, Gejtu Vella, is-Segretarju :enerali u Gejtu Tanti, il-President tal-Union {addiema Mag[qudin (U{M) se jkunu qed i[allu l-karigi tag[hom biex l-union tag[hom ikollha l-ispazju kollu biex ti;;edded, il-GWU se tibqa’ mmexxija minn Tony Zarb li g[adu jemmen li je[tie; ikun militanti fi kliemu… u f’g[emilu

nag[mlu daqsxejn ta’ paragun bejnu u bejnhom.

:OR: BORG OLIVIER, b’diplomazija fina

u b’tena/ità, irnexxielu JDA{{AL lil Malta fejn kien jixirqilha fil-komunità internazzjonali permezz talIndipendenza li akkwista g[al Malta.

EDDIE FENECH ADAMI, b’g[aqal u ippjanar

irnexxielu JDA{{AL lil Malta fl-Unjoni Ewropea minkejja l-oppo]izzjoni fero/i tal-Partit Laburista u tal-istess GWU. TONY ZARB irnexxielu JDA{{AL lill-union tieg[u f’[ajt meta wettaq kampanja li kien swiet lill-GWU mijiet ta’ eluf ta’ liri biex jipprova jwaqqaf il-mixja tal-Maltin lejn l-UE u minkejja li kellu rapporti f’idejh kummissjonati minnu stess li kienu juru li Malta jaqblilha li tissie[eb flUnjoni Ewropea.

Wara dik it-telfa kbira personali u g[all-istess GWU, Tony Zarb, minkejja li kien sfidu/jat ukoll mill-ma;;or-

anza tas-Segretarji tatTaqsimiet tal-GWU xorta baqa’ ggranfat mal-poter.

B[ala ri]ultat ta’ dak ittaqlib li Tony Zarb g[adda lill-union tieg[u minnu, filGWU se[[ew ;rajjiet bla pre/edent fl-istess union.

Numru ta’ Segretarji ta’ Taqsimiet irri]enjaw min[abba l-mod kif kien qed imexxi u mijiet ta’ membri [allew l-union biex iffurmaw union g[alihom.

Militanti

Barra minn hekk, i]da b’ri]ultat dirett tat-tmexxija politika ta’ Tony Zarb, ilGWU kellha tg[addi minn battalja kbira deskritta b[ala ‘taqbida g[ar-ru[ tal-GWU’ — taqbida li ;abet f’konfront l-elementi moderati malelementi militanti. F’dik il;lieda kien sa[ansitra da[al fin-nofs il-Partit Laburista biex, finalment, kienu lmilitanti, immexxijin millistess Tony Zarb, li [atfu darba g[al dejjem ‘ir-ru[’ ta’ din l-akbar union f’pajji]na.

Minn dak i]-]mien sal-lum, il-GWU ]iedet fid-do]a talantagoni]mu tag[ha filkonfront tal-Gvern Nazzjonalista u dan l-aktar li jista’ jidher bil-miftu[ hu filmod kif qed tintu]a l-gazzetta tal-union.

Minn jum g[al jum, din qed i]]id fl-attakki ma jaqtg[u xejn kontra l-Gvern Nazzjonalista u b’editorjali miktubin bl-aktar mod sfa//at g[al dak kollu li jag[mel ilgvern. Gazzetta li saret tadotta politika parti;;jana li sa[ansitra tmur lil hinn millistess media tal-Partit Laburista.

Ma’ dak li qalet din ilgazzetta l-{add li g[adda dwar Tony Zarb u elementi o[rajn li ilhom fit-tmexxija tal-union g[al [afna ]mien, nhar il-{amis ing[aqdet ukoll il-gazzetta indipendenti ta’ kuljum The Times. Fl-editorjal tag[ha dik il-gazzetta stqarret /ar u tond: The GWU too cries out for a change at the top.

Dik il-kelma too qed tirreferi g[all-fatt li l-og[la ]ew;

mexxejja tal-U{M — union kbira o[ra f’pajji]na — se j[allu l-kariga tag[hom wara numru ta’ snin g[aliex jemmnu li kien wasal i]-]mien li jag[mlu l-wisa g[al [addie[or. :ejtu Vella, is-Segretarju :enerali, u Gejtu Tanti, ilPresident, se jkunu qed i[allu posthom — minkejja li huma i]g[ar minn Tony Zarb — propju meta l-union li fiha [admu fl-a[[ar snin, tinsab g[addejja minn ]minijiet relattivament po]ittivi.

I]da Tony Zarb, li mhux lest li jag[raf is-sinjali ta]]minijiet, minflok ma [a lokka]joni biex jg[id kelma ta’ apprezzament lil dawk i]]ew; kollegi mexxejja ta’ union g[as-sehem kbir li taw b’risq il-[addiema, g[a]el li jattakkahom anke f’din lokka]joni. Imbag[ad fl-istess [in jg[id li l-unions g[andhom jikkollaboraw aktar flimkien!

Konferma Id-diskors li g[amel Tony Zarb nhar l-Erbg[a li g[adda ikkonferma li mhux biss il-

GWU ma ;;eddidtx talli qed jer;a’ jintu]a l-lingwa;; u latte;;jament li ikkaratterizza lil din l-union g[al tant snin: militanza bla kantunieri filkonfront tal-Gvern Nazzjonalista.

L-attendenza ta’ Joseph Muscat g[al attivitajiet talGWU u l-attendenza ta’ Tony Zarb u s[abu f’attivitajiet talLabour huma biss l-iskor/a ta’ barra. Jekk f’Malta jer;a’ jkun hawn Gvern Laburista, ilGWU minn issa qed turi li ter;a’ tkun ‘il-kelb tal-but’ ta’ dak il-partit… u addio linteressi tal-[addiema li, suppost, g[al kull union g[andhom ji;u l-ewwel u qabel kollox.

4

tag˙rif Wirja ta’ karozzi antiki. Illum il-{add l-Old Motors Club qed jag[mel wirja ta’ karozzi antiki fil:nien tal-Istazzjon, Birkirkara. Ilwirja qed issir b’appo;; g[asservizzi li l-Caritas Malta tipprovdi b’xejn lil nies f’diffikultà, u g[alhekk jintlaqg[u donazzjonijiet g[all-Caritas Malta mad-d[ul fil;nien. Il-karozzi f’din il-wirja huma ta’ manifattura ta’ bejn 30 u 65 sena ilu, u jin]ammu f’kundizzjoni e//ellenti mis-sidien tag[hom kemm mil-lat ta’ dehra kif ukoll minn dak mekkaniku. Il-wirja hi wa[da minn sensiela li l-Old Motors Club torganizza g[al skopijiet filantropici. Il-wirja tkun miftuha bejn id-9 a.m. u n-12.30 p.m.

AÓBARIJIET LOKALI

il-Óadd, 9 ta’ Ottubru, 2011

ssir fl-iskola ta’ Santa Monika, Birkirkara, u tibda fis-7 p.m.

Lejla ta’ Poe]ija. L-G[aqda Filantropika Talent Mosti, flimkien mal-G[aqda Poeti Maltin, se tippre]enta Lejla ta’ Poe]ija f’;ie[ il-Poeta Nazzjonali Dun Karm Psaila f’g[eluq il-50 sena mill-mewt tieg[u, bis-sehem ta’ diversi kriti/i dwar il-poe]ija tieg[u, qari ta’ poe]iji mill-pinna tieg[u stess u o[rajn dwaru miktubin minn poeti differenti flimkien ma’ innijiet mu]ikali fuq il-versi ta’ Dun Karm. L-attività se ssir nhar is-Sibt 15 ta’ Ottubru fis6.30 p.m. fir-Razzett tal-Marki] Mallia Tabone, Triq Wied ilG[asel, il-Mosta. Din l-attività hi miftu[a g[al kul[add. G[al aktar tag[rif ara www.talentmosti.org.

Conversion Narratives. Dan hu l-isem ta’ ta[dita li se ssir minn Dr Frans Ciappara nhar l-Erbg[a 12 ta’ Ottubru fis-Sala tal-Ambaxxaturi, il-Ber;a ta’ Kastilja, il-Belt. Din itta[dita pubblika, li hi organizzata mill-Malta Historical Society, tibda fis-6 p.m. Dr Ciappara hu lecturer tal-Istorja fl-Università ta’ Malta. Lispe/jalizzazzjoni tieg[u hi fisseklu 18. Awtur ta’ bosta artikli spe/jalizzati u kotba, fosthom Marriage in Malta, The Roman Inquisition in Enlightened Malta, Society and the Inquisition in Early Modern Malta u Reform and Enlightenment in Malta.

L-Imqabba. Il-Junior Club fi [dan is-So/jetà Mu]ikali Madonna tal-:ilju se jorganizza Treasure Hunt g[at-tfal kollha tal-Imqabba u l-[bieb tag[hom nhar is-Sibt 15 ta’ Ottubru fil-:onna ta’ San Anton. Ittfal li se jattendu jkunu mqassma skont l-età u jing[ataw xorb ming[ajr [las. L-attività tinkludi ]jara bil-gwida fil-Kitchen Garden.

Ikun hemm trasport provdut li jitlaq mill-Pjazza tal-Imqabba fid-9 a.m.

Bookings fuq 99275037 u aktar tag[rif fuq www.talgilju.com.

Birkirkara. Nhar il-:img[a 14 ta’ Ottubru se sssir laqg[a bittema ‘Henry u Inez Casolani: Qaddejja ta’ Alla fi]-}wie; u filFamilja’. Il-kelliem ewlieni se jkun Fr Paul Chetcuti SJ. Se jkun hemm ukoll esperjenzi mill-Perit Vincent Cassar u l-kardjologu Dr Robert Xuereb. Din il-laqg[a se

Donazzjoni ta’ demm. Illum il{add se jsir ;bir ta’ demm bilMobile Blood Donation Unit minn [dejn il-ground tal-futbol ta’ {al G[axaq, qrib il-knisja parrokkjali, mit-8.30 a.m. sas-1 p.m. Jekk t[ossok f’sa[[tek u tixtieq tag[ti d-demm, ;entilment mitlub tie[u mieg[ek il-karta tal-identità.

it-temp illum

It-temp ;eneralment imsa[[ab, b’[albiet tax-xita, li jistg[u jkunu birrag[ad kultant. Vi]ibbiltà ;eneralment tajba, li ssir [a]ina f’xi [albiet tax-xita. Ir-ri[ qawwi mill-Majjistral. Ba[ar qawwi. Imbatt ftit li xejn, li jsir baxx mill-Punent. L-og[la temperatura 22˚C. Xita f’dawn la[[ar 24 sieg[a f’Malta u f’G[awdex 0.7mm. Xita mill-1 ta’ Settembru 24.1mm. Ix-xemx titla’ fis-07.02 u tin]el fis-18.37.

In-numri tal-lottu li telg˙u lbiera˙ 7 — 72 — 80 — 74 — 63

spiΩeriji li jift˙u llum VALLETTA: Empire Pharmacy, 77 Triq it-Teatru l-Antik; {AMRUN: Thomas’ Pharmacy 796, Triq il-Kbira San :u]epp; {AL QORMI: Tal-{las Pharmacy, Triq il-{elsien; BIRKIRKARA: Herba Pharmacy, 183 Triq il-Kbira; TA’ XBIEX: Remedies Chemists Marina Court, 49A Triq Abate Rigord; ST ANDREW: Krypton Chemists, Triq l-Ibra;;, Ta’ l-Ibra;;; TAS-SLIEMA: Harley Pharmacy, 1 Triq Nathalie Poutiatin Tabone; {’ATTARD: St. Mary Pharmacy, 2 Triq Antonio Schembri; G{ARG{UR: St. Albert Pharmacy, Triq l-Oratorju; QAWRA: Qawra Pharmacy, Earl’s Court#1, Triq l-Im arr; PAOLA: Distinction Pharmacy, 32 Pjazza Antoine de Paule; BORMLA: Verdala Pharmacy, 57 Triq il-Gendus; MARSASKALA: St. Anne Pharmacy, Triq il-Qaliet; BIR}EBBU:A: Brittania Pharmacy, 5 Triq il-Bajja sSabi[a; {AL KIRKOP: Kirkop Pharmacy, 9 Triq il-Parro//a; {A}}EBBU:: Tal-Grazzja Pharmacy, Triq Fran;isk Farrugia; MTARFA: Mtarfa Pharmacy, St. David Road; VICTORIA: Azzopardi Pharmacy, Triq il-Kapu//ini; XEWKIJA: St. John’s Pharmacy, 85 Triq l-Indipendenza.

Servizz ta’ tobba fi/-?entri tas-Sa[[a fil-{dud u l-Festi Pubbli/i I/-?entri tas-Sa[[a tal-Mosta, Ra[al :did u l-Furjana huma miftu[in 24 sieg[a g[al emer;enzi biss sat-8 tal-g[ada filg[odu.

Il-pubbliku jrid jattendi /-/entru tas-sa[[a tad-distrett tieg[u.

Persuni ming[ajr karta ta’ identità ma ji;ux moqdija.

Toni Abela jag[mel pressjoni dwar sleeping policeman fis-Swatar Ind[il u pressjoni ]ejda mid-Deputat Mexxej tal-Partit Laburista Toni Abela fuq it-tne[[ija ta’ sleeping policeman minn triq fis-Swatar, wasslet biex inqalg[u argumenti s[an bejn residenti li jg[ixu fl-istess triq.

Din il-gazzetta tinsab infurmata li Toni Abela ilu xhur i/empel personalment u jag[mel pressjoni fuq membri laburisti talKumitat Amministrattiv tas-Swatar biex jitlob it-tne[[ija ta’ sleeping policeman minn quddiem residenza partikulari fi Triq Indri Grima.

Triq Indri Grima hi triq kemmxejn wiesg[a u twila. Is-sleeping policeman saret mill-Kunsill Lokali tal-Imsida madwar sena ilu biex ma t[allix vetturi jg[addu b’velo/ità qawwija u b’hekk ikun evitat xi in/ident serju fi triq li fiha jg[ixu [afna familji.

Il-Kunsill Lokali tal-Imsida g[amel issleeping policeman fuq talba ta’ w[ud mirresidenti u tal-Kumitat Amministrattiv tasSwatar.

Din is-sleeping policeman, i]da, jidher li dejqet lil xi resident vi/in [afna tad-Deputat Mexxej tal-Partit Laburista Toni Abela tant li nifhmu li dan da[al g[alih u beda jag[mel pressjoni biex din titne[[a. Toni Abela g[amel telefonati lil membri tal-Kumitat Amminisrattiv tas-Swatar.

Hu talabhom biex jaqdu lil dan ir-resident

Paroli biss fejn jid[lu l-wardens Filwaqt li Joseph Muscat issa qed jag[ti l-impressjoni li jrid li l-attività tal-gwardjani lokali — il-wardens — titra]]an biex ma tibqax tkun iebsa filkonfront tal-poplu, kunsillieri tieg[u qed ja[dmu f’direzzjoni opposta.

Dan jo[ro; minn dak li ;ara fil-Kunsill Lokali tal-{amrun fejn hemm ma;;oranza laburista.

F’Settembru tas-sena l-o[ra, wie[ed mill-kunsillieri talPartit Nazzjonalista kien ippre]enta mozzjoni fil-kunsill lokali biex ikun hemm kontroll a[jar fuq il-[idma tal-wardens fil-{amrun.

Din il-mozzjoni kienet titlob biex ikun hemm perijodu ta’ prova li fih l-u]u tal-wardens ikun sospi] jew li l-[in tal-u]u tag[hom fil-{amrun jitnaqqas g[all-ammont minimu possibbli fil-[inijiet u lpostijiet de/i]i u regolati millkunsill.

Meta l-mozzjoni kienet tressqet g[all-vot, l-erba’ kunsillieri tal-PN kienu ivvutaw favur filwaqt li l[ames kunsillieri tal-PN ivvutaw kontra.

Issa, g[ax ;ejjin lelezzjonijiet tal-kunsilli lokali s-sena d-die[la, il-Partit Laburista qed jipprova juri — bil-kliem — li f’din ilkwistjoni jinsab fuq in-na[a tal-poplu. Meta, i]da, kellu //ans jag[mel xi [a;a — dan il-ka] fil-{amrun — irrifjuta li ja;ixxi.

billi jne[[ulu s-sleeping policeman minn quddiem il-bieb.

Nhar it-Tnejn 26 ta’ Settembru li g[adda, erba’ membri tal-Kumitat Amminisrattiv tasSwatar dehru fi Triq Indri Grima ji;bru l-firem tar-residenti biex ikunu jistg[u j/aqilqu ssleeping policeman minn quddiem il-bieb tarresident li ilmenta dwarha ma’ Toni Abela.

Madankollu, hekk kif u[ud mir-residenti ma ridux jiffirmaw biex is-sleeping policeman ti//aqlaq, is-sitwazzjoni idde;enerat b’argumenti u tg[ajjir kemm bejn ir-residenti kif ukoll fil-konfront tal-membri tal-Kumitat Amministrattiv tas-Swatar.

Mhux mag[ruf kemm in;abru firem u jekk is-sleeping policeman hux se ti//aqlaq kif irid id-Deputat Mexxej tal-PL jew inkella hux se titne[[a g[al kollox biex taqdi lil xi [add.

Residenti fi Triq Indri Grima sostnew ma’ din il-gazzetta li jinsabu m[assbin [afna g[aliex jekk is-sleeping policeman titne[[a minn fejn qieg[da, jispi//aw fis-sitwazzjoni li kienu sa ftit aktar minn sena ilu b’karozzi telg[in u ne]lin ji;ru u jaqtg[u l-kantunieri b’/ans kbir li jse[[ xi in/ident.

Dan il-ka] ma jawgura xejn tajjeb g[all-mod ‘;did’ li bih Joseph Muscat irid li jitmexxew ilKunsilli Lokali, kif dikjarat minnu stess f’artikli f’gazzetti u f’diskorsi pubbli/i fil-jiem li g[addew.

Kunsillier laburista jwie;eb email b’mod baxx u vulgari Membru tal-Kumitat Amministrattiv tal-Kappara li bag[at email, ‘pulita u prudenti’ lil kunsillier laburista tal-Kunsill Lokali ta’ San :wann, ir/ieva twe;iba li kien fiha “lingwa;; vulgari u baxx”.

Il-ka] inqala’ wara li Alfred Mangion tal-Kumitat talKappara bag[at din l-email f’isem il-Kumitat, lil Anthony Mifsud Bonnici, kunsillier u editur ta’ Il-{u;;ie;a — ilmagazin tal-Kunsill Lokali ta’ San :wann — biex ji;bidlu lattenzjoni dwar tag[rif mhux pre/I] fil-[ar;a ta’ Settembru — Di/embru 2011.

Il-kunsillier laburista bag[at twe;iba b’lingwa;; mhux xieraq u b’attitudni li la kienet kostruttiva u wisq anqas rikon/iljatorja. L-email li bag[at

Mifsud Bonnici hi mi]g[uda bi sfidi, kliem baxx u tag[jir.

Alfred Mangion, il-membru tal-Kumitat Amministrattiv tal-Kappara wie;eb din l-ittra bl-avukat u fiha ntalab biex immedjatament jirtira dak kollu li insinwa fil-konfront tieg[u u jekk ma jag[milx dan jittie[du passi skont il-li;i.

Barra minn hekk, Alfred Mangion ressaq il-ka] quddiem il-Bord tal-Gvernanza Lokali u sostna li Mifsud Bonnici u]a lingwa;; mhux xieraq fil-konfront tieg[u u li ta informazzjoni [a]ina filmagazin pubblikat minnu.

Hu mag[ruf li Anthony Mifsud Bonnici kien approvat mill-Partit Laburista biex jikkontesta l-Elezzjoni :enerali li jmiss.

RINGRAZZJAMENT Il-familja Formosa, Edwin, Tony, Mario, Sunny, Rose u Carmen, tirringrazzja lil dawk kollha li qasmu mag[hom in-niket u wrew sog[ba g[at telfa tal-g[aziza Dorothy minn Gwardaman;a li marret lejn il-{allieq nhar it-28 ta’ Settembru wara marda li sofriet b’sabar u kura;;.

Ringrazzjamenti spe/jali jmorru g[all-impjegati kollha tal-Isptar Boffa, g[all-professjonalità u ddedikazzjoni l-[in kollu fosthom Dr Stephen Brincat u Dr Donna Metaraku; lit-tabib tal-familja Dr Joe Azzopardi; lil Fr Michael Camilleri, il-Kappillan tasSantwarju ta’ Fatima, u lil [afna qraba u [bieb, lil dawk kollha li attendew g[all-funeral, fosthom il-Prim Ministru Lawrence Gonzi.

Grazzi wkoll lil dawk kollha li bag[tu messa;;i ta’ kondoljanzi, fjuri u li kienu solidali mal-familja f’dan i]]mien diffi/li.

AÓBARIJIET LOKALI

il-Óadd, 9 ta’ Ottubru, 2011

5

Il-PN jemmen fil-pajji] u fil-[idma tal-kunsilli lokali Il-PN dejjem emmen filkunsillieri lokali u kif dawn jistg[u jag[mlu l-a[jar xog[ol b’risq il-lokalitajiet tag[hom.

Illum jin[ass /ar li anki lkunsilli lokali mmexxija minn ma;;oranzi nazzjonalisti jemmnu f’pajji]na, tant li fit18-il sena kemm ilhom ja[dmu, il-kunsilli lokali llum issarrfu f’tant [idma g[allokalitajiet.

Barra minn hekk, sena wara l-o[ra, il-kunsilli lokali f’G[awdex u f’Malta gawdew minn benefi//ji dejjem akbar, grazzi g[all-fondi mill-Gvern ?entrali. L-impenn tal-Gvern Nazzjonalista dejjem kien li jirba[ il-pajji].

Dan qalu Lawrence Gonzi, il-Prim Ministru u Kap tal-PN waqt li nhar il-:img[a kien qed jindirizza Assemblea g[all-kunsillieri lokali f’isem il-PN f’G[awdex.

Hu appella lill-kunsillieri pre]enti u anki lil dawk futuri biex fil-[idma tag[hom dejjem jaraw li jibqg[u qrib ir-residenti tal-lokalità, g[ax b’hekk biss ikunu jistg[u ji]irg[u l-a[jar frott possibbli g[al pajji]na.

Billi dejjem kien kburi b’pajji]na u bir-ri]orsa umana li joffri, il-PN dejjem esprima

Fit-tieni jum ta’ [idma politika f’G[awdex, Lawrence Gonzi, il-Prim Ministru u Kap tal-Partit Nazzjonalista, ]ar numru ta’ [wienet fir-Rabat, fejn iltaqa’ ma’ sidien u impjegati f’negozji ]g[ar u medji.

Akkumpanjat minn xi uffi/jali tal-PN, il-Prim Ministru ]ar ukoll g[aqdiet tal-volontarjat.

I]-]jara tal-PM f’G[awdex tintemm illum b’laqg[a ta’ djalogu fix-Xag[ra.

fidu/ja fil-kunsillieri lokali tieg[u g[ax jemmen li dawn se jag[mlu dak kollu possibbli biex pajji]na jkompli miexi ’l quddiem. * * * ■ Fil-jiem li g[addew, intla[aq ftehim biex il-kunsilli lokali ta’ Malta u G[awdex

igawdu minn ]ew; miljuni ewro, grazzi g[al ftehim li ntla[aq mal-Gvern Norve;i] (ara pa;na 10).

Dawn il-fondi se jkunu qed jintu]aw biex il-kunsillieri lokali u l-impjegati talkunsilli lokali jkunu jistg[u jit[arr;u aktar.

Dan [abbru Chris Said, isSegretarju Parlamentari responsabbli mill-kunsilli

lokali, waqt li kien qed jindirizza din l-Assemblea.

Chris Said qal li r-riforma tal-kunsilli lokali kienet ba]ata fuq it-ti;did me[tie;.

Qal li llum qed naraw il-frott ta’ din il-[idma. Il-Partit Laburista dejjem kien assenti mit-ti;did, fakkar isSegretarju Parlamentari.

Il-kunsilli lokali tajbin f’G[awdex kienu kapa/i jgawdu aktar mill-fondi talUE, sa[ansitra aktar millkunsilli lokali f’Malta.

Min-na[a tieg[u, Paul Borg Olivier, is-Segretarju :enerali tal-PN qal li l-kunsilli lokali taw l-g[odda biex il-poplu jkun jista’ jag[mel iddifferenza fil-komunità.

Konsultazzjoni s[i[a fl-edukazzjoni minn pa;na 1

Il-Professur Carmel Borg qal li l-idea li jidda[[al lelement vokazzjonali fissistema edukattiva hi pass ’il quddiem. Hu ppropona li lelement vokazzjonali jkun parti mill-mainstream u mhux wa[da mill-g[a]liet.

Dan biex l-istudenti fil-livell sekondarju jkunu esposti g[al [iliet differenti u wara l-livell sekondarju, jag[]lu lispe/jalizzazzjoni.

Pajji]na g[adda minn sistema li biha kienu jintilfu [afna tfal g[al sistema li t[ares lejn il-[iliet tat-tfal kollha. Hu qal li hu tajjeb li l-iskejjel ji]viluppaw b’mod intellettwali, kemm fit-teorija kif ukoll fir-ri/erka.

Il-Professur Carmel Borg qal li f’pajji]na llum wasalna fi stat li fil-qasam tal-edukazzjoni qed nifhmu aktar lil xulxin – g[alliema, ;enituri u studenti.

G[alkemm fl-edukazzjoni g[addejja [afna ri/erka b’mod individwali, je[tie; li din tkun aktar koordinata. Carmel Borg qal li kul[add jaqbel marriforma, imma g[ad mhemmx ownership tal-vi]joni min[abba xi problemi fil-formazzjoni.

Il-Professur Grace Grima qalet li b[alissa g[addej ixxog[ol tal-konsultazzjoni fuq il-Kurrikulu Nazzjonali l-;did, u d-Direttorat iltaqa’ ma’ aktar minn 60 entità. Il-pro/ess talkonsultazzjoni tnieda f’Mejju li g[adda wara li kien pubblikat dokument, u sa Lulju dDirettorat iltaqa’ ma’ dawk

kollha involuti. B[alissa g[addej [afna xog[ol maliskejjel, mal-;enituri u anki mat-tfal.

Fid-19 ta’ Novembru se ssir Konferenza Nazzjonali g[attfal b’rappre]entanza taliskejjel, u fit-2 u t-3 ta’ Di/embru ssir Konferenza Nazzjonali ta’ Konsultazzjoni g[all-istakeholders kollha.

Il-pro/ess tal-konsultazzjoni jag[laq fl-a[[ar ta’ din is-sena u l-proposti u l-kummenti kollha se jkunu ppubblikati f’dokument online. Il-[sieb hu li s-sena d-die[la jkun pubblikat il-Kurriklu Nazzjonali l;did.

Grace Grima qalet li filwaqt li jrid jin]amm ir-ritmu tarriforma fis-sistema edukattiva, wie[ed irid jag[ti kas ukoll ilkonsultazzjoni. Hi spjegat li g[alkemm hemm qbil dwar iddirezzjoni li qed jag[ti ddokument, dan ipprova jkun aktar prattiku dwar x’se jkun ifisser fil-livell primarju u sekondarju.

Dwar is-sistema talbenchmarking fil-Year 6 in[oloq mudell li jkun hemm ]ew; g[alliema – wie[ed jag[mel l-assessjar u l-ie[or jag[ti l-marki. Permezz tag[ha, l-g[alliema qed jie[du ssodisfazzjon u j[ossuhom empowered.

Kevin Bonello qal li wasal i]-]mien li jkun hemm organizzazzjoni g[all-;enituri biex il-proposti kollha li jolqtu lill-;enituri u lit-tfal ikunu analizzati. L-MUT taqbel mas-

sistema ta’ edukazzjoni inklusiva, anki g[at-tfal bi b]onnijiet spe/jali.

Ir-realtà hi li biex twettaq itteorija fil-prattika trid ir-ri]orsi umani. Kevin Bonello qal li ledukazzjoni m’g[andhiex tkun ballun politiku u kull [ames snin, meta toqrob l-elezzjoni ;enerali, it-tfal jispi//aw b[ala esperiment.

Dwar id-daqs tal-iskejjel, ilPresident tal-MUT qal li permezz tas-sistema talKulle;;i, l-iskejjel se jkunu i]g[ar u se jkollhom bejn 400 u 800 student u studenta.

Mario Mallia qal li hu importanti li r-riforma fissistema edukattiva inkorporat ukoll lill-iskejjel tal-Knisja, u lkonsultazzjoni dwar ir-riforma tal-Kurrikulu hi pro/ess po]ittiv, g[alkemm wie[ed m’g[andux jg[a;;el i]]ejjed g[aliex jista’ jkun hemm sitwazzjonijiet fejn jitwassal messa;; konfli;;enti.

Hu qal li ma jaqbilx massistema li jing[ataw il-punti lill-istudenti g[al attivitajiet li jag[mlu ’l barra mill-[in taliskola. Dawk it-tfal li jg[inu lill-;enituri tag[hom fix-xog[ol tal-g[alqa ma humiex qed ikunu inklu]i fi/-/ertifikat talmertu min[abba li dawn ma jkunux qed jattendu f’xi attività ta’ xi g[aqda partikulari li tista’ ti//ertifika x-xog[ol tag[hom.

Dwar dan, Grace Grima qalet li jista’ jsir e]er/izzju biex issistema tkun irfinuta u kul[add jitg[allem i[addem is-sistema dejjem a[jar.

Il-vi]joni li kellna fil-passat g[andha tkompli tkun riflessa wkoll fil-;ejjieni tal-pajjiz, sostna Paul Borg Olivier, li fakkar kif il-PN dejjem emmen b’mod konsistenti fil-

kunsilli lokali, filwaqt li meta kien hemm b]onn ne[[a “ilfrotta l-[a]ina” li setg[et dakkret lit-tajba.

I]da din il-politika fl-ebda waqt ma ntu]at mill-PL. Fil-ftu[ tal-Assemblea, Edwin Vassallo, id-Direttur tal-Kunsilli Lokali tal-PN appella lill-kunsillieri lokali biex isarrfu l-programm elettorali g[all-;id tal-lokalità.

Min-na[a l-o[ra, il-PL jib]a’ jippre]enta programm elettorali g[ax ming[alih lest ipo;;i g[all-e]ami ming[ajr ma jipprepara ru[u g[alih.

Edwin Vassallo qal li fi//okon ta’ pajji]na jmissna jkollna komunità li fiha nag[tu kas tal-b]onnijiet ta’ xulxin.

6

il-Óadd, 9 ta’ Ottubru, 2011

AÓBARIJIET LOKALI

EKU DWAR IL-KA} TAL-QTIL TA’ NARDU DEBONO

Danni g[al eks Sur;ent G[awdxi wara ‘gidba’ li kienet dehret f’It-Tor/a minn Ray Abdilla

George Sciberras, eks Sur;ent tal-Pulizija G[awdxi reba[ kaw]a ta’ libell g[ad-danni kontra ex-uffi/jal g[oli filKorp tal-Pulizija u l-gazzetta It-Tor/a b’rabta ma’ pro/eduri li kienu g[addejjin mal-ka] ta’ qtil ta’ Nardu Debono.

L-Assistent Kummissarju Nikol Cutajar kien /a[ad li hu kien iltaqa’ baxx baxx maleks Kummissarju tal-Pulizija Lawrence Pullicino li dak i]]mien kien mixli bil-qtil ta’ Nardu Debono, meta l-istess Lawrence Pullicino kien billibertà provi]orja fuq il-ka].

Nikol Cutajar kien /a[ad mal-Pulizija li hu kien iltaqa’ ma’ Pullicino u, biex jiskolpa ru[u, kien qal li dak inhar hu kien mar ir-Rabat, G[awdex flimkien mas-Sur;ent George Sciberras, u g[alhekk ma setax ikun li kien filkumpanija ta’ Lawrence Pullicino.

Pullicino kien se jitlef illibertà provi]orja peress li ma setax ikellem persuni li kienu se jixhdu fil-ka] tieg[u stess dwar il-qtil ta’ Nardu Debono.

Dan kollu kien qed ise[[ lejn tmiem l-1992.

L-eks Kummissarju talPulizija Lawrence Pullicino kien kundannat 15-il sena [abs, wara li nstab hati ta’ komplicità fil-qtil ta’ Nardu Debono, fidDepot tal-Pulizija .

Nikol Cutajar kien ipprova jikkonvin/i lil George Sciberras biex dan jg[id li kien mieg[u [alli jkollu alibi, xi [a;a li l-eks Sur;ent talPulizija, ma riedx jag[mel.

Dak inhar tal-laqg[a bejn Pullicino u Cutajar, Sciberras inzerta xog[ol. Il-pressjoni minn Nikol Cutajar saret wara li dan kien qed ji;i akku]at li [a ;urament falz.

Il-kaw]a g[ad-danni li g[amel l-eks Sur;ent G[awdxi nstemg[et fil-Prim Awla tal-Qorti ?ivili millIm[allef Joseph R. Micallef.

F’din il-kaw]a, l-eks Sur;ent George Sciberras fittex g[ad-danni lil Nikol Cutajar u lil it-tor/a li kienet ippubblikat intervista ma’ Nikol Cutajar li kienet dehret fit-28 ta’ Marzu, 1999, bittitlu: “Kif u g[ala g[amluli [ajti infern”.

Mill-provi [are; li sSur;ent George Sciberras kien temm is-servizz tieg[u

f’:unju tal-1993, L-im[arrek Cutajar ukoll kien uffi/jal filKorp, li kien temm is-servizz tieg[u xi ]mien wara li kien la[aq fil-kariga ta’ Assistent Kummissarju; Nikol Cutajar kien qal li hu kien iltaqa’ ma’ Sciberras fit2 ta’ Jannar, 1993 filg[axija u li dan kien ;abru minn [dejn [anut fil-Furjana.

Il-ka] tal-laqg[a bejn Nikol Cutajar u Lawrence Pullicino nkixef meta fl-20 ta’ Novembru, 1992, xi [add kien irrapporta lill-Ministru talIntern li kien ra lil Nikol Cutajar f’karozza jitkellem mal-eks Kummissarju talPulizija Lawrence Pullicino tard filg[axija fl-in[awi tasSi;;iewi.

Milll-provi rri]ulta li fil-31 ta’ Di/embru, 1992, wara li spi//a mix-xog[ol, Cutajar mar G[awdex bil-[sieb li, flimkien mal-familja tieg[u, iqattà tmiem is-sena fil-post li huma kellhom hemmhekk.

Dak inhar filg[axija, xi nies, fosthom uffi/jal e]ekuttiv tal-Qorti Kriminali, mar id-dar ta’ Nikol Cutajar fejn sabu lil martu u g[arrfuha li l-g[ada (ji;ifieri l-Ewwel

tas-Sena) kellu jidher quddiem il-Qorti Kriminali biex jixhed.

L-istess tlieta min-nies re;g[u marru d-dar tieg[u, g[all-[abta tas-sieg[a neqsin kwart ta’ filg[odu, b’avvi] biex jitla’ jixhed.

Fit-2 ta’ Jannar, 1993, Cutajar deher quddiem ilQorti Kriminali fil-pro/eduri li ttie[du dwar il-ksur ta’ kundizzjonijiet tal-[elsien mill-arrest ta’ Lawrence Pullicino. Dakinhar wara nofsinhar, Cutajar kien re;a’ tela’ G[awdex u ltaqa’ ma’ George Sciberras.

Fis-7 ta’ Jannar, 1993, ilPulizija [ar;et akku]i kontra Nikol Cutajar u tressaq ta[t arrest. F’dawn il-proceduri, Sciberras, kuntrarju g[al dak li kien xehed Cutajar fit- 2 ta’ Jannar, 1993, qal li hu qatt ma wassal lil Cutajar millFurjana sa G[awdex bilkarozza, anzi sa[aq li l-a[[ar li kien iltaqa’ ma’ Cutajar kien fil-;img[a tal-Milied (tal-1992) f’G[awdex stess u li kien ilu ]mien ma jin]el Malta.

Sciberras qal li fit-2 ta’ Jannar, 1993, wara nofsinhar,

Nikol Cutajar kien mar g[andu d-dar wara li kienet /emplitlu mart Cutajar, u wara li kien di;a’ /empillu lKummissarju tal-Pulizija ta’ dak i]-]mien George Grech biex jg[idlu x’kien xehed dwaru dakinhar filg[odu Nikol Cutajar.

Sciberras qal li Cutajar kien mar g[andu biex ikellmu dwar dik ix-xhieda u dwar x’kellu jixhed i]da hu ma riedx jaf.

Il-Qorti qalet li ma g[andha l-ebda dubju li meta xi [add jixli lil [addie[or bit-te[id ta’ ;urament falz jew l-g[oti ta’ xhieda [a]ina, xilja b[al dik hi malafamanti. Dik ix-xilja, tie[u xejra aktar qawwija jekk ilpersuna mixlija tkun membru ta’ korp dixxiplinat. Tkun mi]juda b’qawwa akbar meta jing[ad li x-xhieda ng[atat [a]in g[aliex tkun saret pressjoni fuq il-persuna li tkun.

Il-Qorti, g[aldaqstant, ikkundannat lil Nikol Cutajar u lil it-tor/a i[allsu f’danni bejniethom is-somma ta’ €2,100 lil George Sciberras.

G[al Sciberras dehret lAvukat Georgina Scicluna Bajada.

Il-weekend li ;ej f’ Ta’ Qali Intrapri]a Malta… l-appuntament tieg[ek man-negozju Il-:img[a 14, is-Sibt 15 u l{add 16 ta’ Ottubru se jkunu tlett ijiem ta’ attività kontinwa g[all-familja, organizzati blinizjattiva tal-Ministeru talFinanzi, l-Ekonomija u Investiment.

Se jkunu tlett ijiem s[a[,

mill-10.00 ta’ filg[odu sal10.00 ta’ filg[axija , fejn il-

familji Maltin qed ikunu mistiedna jattendu ta[t it-tinda tal-MFCC f’Ta’ Qali biex jipparte/ipaw f’/elebrazzjoni unika.

Bil-pre]enza ta’ ’l fuq minn

60 esibitur ta[t saqaf wie[ed, kull min jattendi se jkollu xalata ta’ espo]izzjoni ta’ prodotti u servizzi lokali, u fejn se tkun qed ting[ata informazzjoni dwar su//essi li nkisbu minn g[exieren ta’ imprendituri Maltin li g[amlu

u]u minn diversi g[ajnuniet li kienu offruti mill-Gvern Malti permezz ta’ fondi lokali u o[rajn li ;ew mill Unjoni Ewropea.

L-esibituri kollha pre]enti f’din l-attività ntg[a]lu g[ax iddistingwew ru[hom fil-qasam tal-kreattività u innovazzjoni u g[arfu jinvestu fi pro;etti ambizzju]i li permezz tag[hom kienu ;enerati mijiet ta postijiet tax-xog[ol.

Se jkun hemm pre]enti wkoll numru ta’ entitajiet talgvern li b[alissa qed joffru skemi ta’ g[ajnuna u benefi//ji o[ra, li g[andhom jinteressaw kemm lil min g[adu se jibda negozju, kif ukoll lil dawk li qed ifittxu g[ajnuna biex isostnu u jinvestu aktar finnegozju tag[hom.

Attività li barra li se tkun opportunità unika fejn wie[ed jista’ jsib l-informazzjoni, g[andha tkun ukoll wa[da rikreattiva. Fuq palk li se jintrama apposta ta[t l-istess tinda, u bil-parte/ipazzjoni ta’ kantanti stabbiliti u gruppi mu]ikali, kull filg[axija se jkun qed jittella’ spettaklu mill-aqwa.

Se jkun hemm ukoll diversi stands tal ikel, xorb u prodotti o[ra arti;janali.

G[all-ewwel darba wkoll, hemm l-intenzjoni li jkun

hemm zona g[at-tfal b’differenza, fejn animaturi apposta, u bl-g[ajnuna talYoung Enterprise, se jkunu qed jistiednu lit-tfal jipparte/ipaw f’log[ob edukattiv u interattiv, esperjenza sabi[a li ]gur [add ma g[andu jtellifha lit-tfal tieg[u.

Waqt Intrapri]a Malta, mhux se jonqsu l-mumenti komi/i bil-parte/ipazzjoni attiva ta’ atturi televi]ivi b[al dawk li b[alissa nsibu jie[du sehem, fis-sensieliet popolari “De/eduti” u “Min imissu”.

G[ad-dilettanti tal-isport se jkun hemm screens kbar li permezz ta’ servizz minn kumpanija lokali se juru llog[ob tal futboll dirett , kemm is-Sibt waranofsinhar kif ukoll fil-jum tal-{add.

F’kelma wa[da din l-attività, li hi l-ewwel wa[da tax-xorta tag[ha li qed tkun organizzata mill-gvern, hu mistenni li tkun attività li g[andha tattira eluf ta’ vi]itaturi. Barra li se tkun /elebrazzjoni ta’ su//ess fissettur tan-negozju f’pajji]na, dan se jkun appuntament uniku ie[or g[al familja kollha, fejn kul[add hu m[e;;e; jattendi u jiddeverti.

Ara wkoll l-artiklu ta’ Jason Azzopardi f’pa;na 13

MALTA–LIBJA

7

il-Óadd, 9 ta’ Ottubru, 2011

Jitkellem EVARIST SALIBA, l-eks kap tad-diplomazija Maltija

Il-Labour u]a flus Gaddafi biex jattakka lill-PN Ir-re;im Libjan ta’ Muammar Gaddafi kompla jappo;;a finanzjarjament lill-Partit Laburista sa[ansitra anki wara l-1987 meta f’Mejju ta’ dik issena kien elett fil-gvern demokratikament il-Partit Nazzjonalista mmexxi minn Eddie Fenech Adami.

L-g[ajnuna finanzjarja li rre;im ta’ Gaddafi kien jg[addi lill-Partit Laburista kienet tintu]a biex, fost l-o[rajn, ikun attakkat il-Partit Nazzjonalista.

F’dawk i]-]minijiet fil-mira kien hemm ukoll il-Kap Eddie Fenech Adami u l-Vi/i Kap Guido de Marco.

Dan kien ]velat nhar il{amis li g[adda fil-programm Anali]i tal-A[bar li jixxandar fuq NET Television bi pre]entazzjoni u produzzjoni ta’ Roderick Agius.

F’intervista ma’ Evarist Saliba, eks kap tad-diplomazija Maltija u eks Ambaxxatur Malti g[al-Libja, [ar;et informazzjoni dwar ka] kif irre;im Libjan kien jg[addi flus lill-Partit Laburista.

Dawn il-flus intu]aw, fost o[rajn, biex tkun pubblikata gazzetta li g[al xi ]mien leditur tag[ha kien Dennis Sammut, eks Deputat Laburista. Fi]-]mien li Dennis Sammut kien editur ta’ din ilpubblikazzjoni, saru attakki diretti fil-konfront tal-Partit Nazzjonalista fil-Gvern tant li dak i]-]mien in;ibdet lattenzjoni tal-Ambaxxatur Libjan g[al Malta.

Evarist Saliba spjega li “il-

Libja kienet waqqfet lorganizzazzjoni POPEM li l[sieb warajha suppost kien biex issir [idma favur il-pa/i fil-Mediterran. Il-Libja kienet tag[ti flus lil din lorganizzazzjoni mmexxija minn Dennis Sammut li qabel kien f’po]izzjonijiet importanti fi gvernijiet So/jalisti. Dennis Sammut kien ju]a dawn il-flus f’pubblikazzjoni ta’ gazzetta li tattakka lill-Gvern Malti.”

L-eks Ambaxxatur Malti g[al-Libja kompla li dak i]]mien kien bag[at g[allAmbaxxatur Libjan biex jg[idlu li ma kienx a//ettabbli li fi ]mien qasir li Dennis Sammut kien editur ta’ din ilgazzetta, kien di;a’ we[el ]ew; libelli fuq tag[jir personali filkonfront ta’ Eddie Fenech Adami u Guido de Marco.

“Il-fatt li l-Libjani waqqfu din l-organizzazzjoni POPEM kien, /arissimu, [las lill-Partit Laburista biex jattakka lill-Gvern Nazzjon-

Evarist Saliba

Mintoff u Gaddafi jiffirmaw, f’Kastilja, it-Trattat infami bejn Malta u l-Libja f’Novembru 1984.

Jidher ukoll Alex Sceberras Trigona, dak i]-]mien Ministru tal-Affarijiet Barranin u llum Segretarju Internazzjonali tal-partit ta’ Joseph Muscat

...li bniedem fil-familja ta’ Gaddafi jkollu kontijiet bankariji f’Malta u j[allihom f’idejn persuna li kienet it-te]orier tal-PL mhix [a;a trasparenti... alista li kien ;ie elett demokratikament,” qal

Evarist Saliba waqt li fisser dik is-sitwazzjoni b[ala “viljak-

erija mill-kbar nett.”

Hu ]ied li “din g[amluha bilmiftu[ fejn kul[add seta’ jaraha. Min jaf x’sar bilmo[bi!”

Evarist Saliba tkellem dwar dak li kien ]velat fl-a[[ar xhur kif Joe Sammut, eks te]orier tal-Partit Laburista u qrib [afna tal-Partit Laburista [a [sieb kontijiet bankarji f’Malta f’isem il-familja Gaddafi.

“Issa bdiet to[ro; evidenza li ma kienx hemm dik ittrasparenza li wie[ed jixtieq.

Pere]empju, bniedem li filfamilja ta’ Gaddafi jkollu kontijiet bankariji f’Malta u j[allihom f’idejn persuna li kien it-te]orier tal-Partit Laburista ma jidhirlix li hi xi [a;a trasparenti.”

L-eks diplomatiku Malti jitkellem dwar id-differenza ‘sostanzjali’ li jara bejn kif ]viluppaw ir-relazzjonijiet malLibja fi ]mien Gvernijiet Laburisti u dawk immexxija mill-Partit Nazzjonalista.

Hu qal li d-differenza filpolitika barranija mal-Libja hi ba]ata fuq fatt wie[ed — kif bdiet u kompliet ir-relazzjoni ta’ [biberija ta[t Gvern Laburista.

“Hu /ar li meta Mintoff kellu l-kwistjoni mal-Ingilterra u

Dennis Sammut, l-eks Deputat Laburista li kien jippubblika gazzetta f’Malta bil-flus tal-Libjani u li fiha kienu jsiru attakki kontra esponenti ewlenin tal-PN

indirettament man-NATO fuq il-ba]i militari, Mintoff, biex jag[mel pressjoni, ma [alliex lill-Ingli]i ju]aw il-ba]i kif xtaqu huma.

“L-Ingli]i kienu rritaljaw u qalulu li la darba ma setg[ux ju]aw il-ba]i kif jixtiequ huma, il-flus li kienu mwieg[da se jin]ammu u b’hekk Mintoff sab ru[u f’po]izzjoni fejn ma kellux flus biex i[allas lill-impjegati tieg[u fi/-/ivil.

F’dak il-mument, Muammar Gaddafi offra l-flus, u b’hekk Mintoff po;;a ru[u f’po]izzjoni li kien imdejjen mal-Gvern Libjan, u allura spi//a wkoll f’po]izzjoni dg[ajfa.”

Evarist Saliba ]ied kif Mintoff kien spi//a jara kif se jiddobba l-flus min[abba li l-

politika tieg[u kienet qed tgerrex l-investiment barrani billi l-pajji]i tal-Punent kienu irritati b’din il-politika Laburista.

L-eks Ambaxxatur Malti g[al-Libja rrefera wkoll g[allftehim militari li Mintoff kien iffirma mal-Libja, fl-1984, fejn anki f’dan il-ka] [ar;et iddifferenza fil-politika barranija mmexxija minn Gvern Laburista u minn Gvern Nazzjonalista.

Hu spjega li meta l-Gvern Nazzjonalista qal li mhux lest jag[mel ftehim militari malLibja wera indipendenza, wera li l-interessi ta’ Malta u tal-Libja ma kinux l-istess, u jista’ jkun li ma jkunux l-istess.

Evarist Saliba ]ied li “meta Mintoff g[amel dak il-ftehim ta’ [biberija mal-Libja, fih kien hemm /ar u tond li jkun hemm kooperazzjoni bejn i]-]ew; gvernijiet f’oqsma militari.

“Din il-fra]i fil-ftehim kienet kompletament barra minn lokha, u Mintoff qatt ma kellu jag[mel lilu nnifsu miftu[ u vulnerabbli g[all-pressjoni Libjana.”

Hu ]ied li meta l-Partit Nazzjonalista tela’ fil-gvern fi ]mien il-Prim Ministru Eddie Fenech Adami, din il-fra]i twarrbet fuq talba tal-Gvern Nazzjonalista u l-Libjani a//ettaw li titwarrab kompletament.

Mintoff po;;a ru[u f’po]izzjoni li kien imdejjen mal-Gvern Libjan “Kontra l-politika Laburista, meta l-Partit Nazzjonalista tela’ fil-Gvern din ma kienet a//ettata qatt, u l-Gvern Nazzjonalista ma talabx flus ming[and il-Libja, ma talabx pja/iri ming[and il-Libja birrelazzjonijiet xorta jkunu tajbin, il-kummer/ ]died, kumpaniji Maltin fet[u uffi/ini ...imma kollox sar fuq ba]i kummer/jali g[ax kien jaqbel kemm lillkumpaniji Maltin u lillkumpaniji Libjani, imma ma kienx hemm kwistjoni ta’ dejn.”

Evarist Saliba rrefera wkoll meta fi ]mien Gvern Nazzjonalista, ir-re;im Libjan kien g[amel talba g[al ftehim li jkopri l-qasam militari min[abba li kien im[asseb li Malta bil-forzi Inglizi li kien hawn setg[u ju]aw influwenza fil-Libja. Dan minbarra li kienu anki jib]g[u li xi Ingli]i li ;ew joqog[du Malta kienu fil-fatt Lhud u allura kienu jib]g[u li Malta tintu]a kontra l-g[arab.

“Jien tal-fehma li l-idea talPrim Ministru Libjan Bakoush kienet li jsir ftehim li l-ba]ijiet barranin fosthom f’Malta ma jit[allewx jintu]aw kontra pajji] ie[or. Id-domanda saret quddiemi, u niftakar li kont g[edt /ar u tond, le ma nag[mlux ftehim b[al dan g[al ra;uni li r-re;im fil-Libja fi ]mien ir-Re Idris ma kienx solidu daqs kemm wie[ed kien jissuspetta.”

MALTA–LIBJA

9

il-Óadd, 9 ta’ Ottubru, 2011

■ IL-FINANZJAMENT TAR-RE:IM TA’ GADDAFI LILL-PARTIT LABURISTA

KARMENU MIFSUD BONNICI

ALFRED SANT Is-CIA tinforma lill-President Reagan bil-possibbiltà li l-Partit Laburista kien qed jinnegozja mar-re;im ta’ Gaddafi l-finanzjament tal-kampanja elettorali 1987

MARIE LOUISE COLEIRO

LEO BRINCAT

Dokument tas-CIA li jistqarr li attivitajiet tal-PL waqt is-Summit Bush-Gorbachev f’Dicembru 1989 kienu finanzjati mir-re;im Libjan

Jafu bil-finanzjament u ma qalu xejn Fil-[ar;iet ta’ din il-gazzetta tat-28 ta’ Awwissu u tal-4 ta’ Settembru li g[adda, din il-gazzetta ippubblikat ]ew; dokumenti li jimplikaw li l-Partit Laburista matul is-snin kien ji;i finanzjat mir-re;im ta’ Gaddafi.

L-ewwel dokument kien jikkonsisti f’memo intern tas-Central Intelligence Agency (CIA) tal-Gvern Amerikan li juri li attività li l-Partit Laburista kien g[amel waqt li f’Malta kien g[addej is-Summit bejn Bush u Gorbachev f’Di/embru 1989, kienet finanzjata mir-re;im Libjan talKurunell Gaddafi.

It-tieni dokument kien jikkonsisti f’parti minn brief li s-CIA kienet g[addiet lill-President Ronald Reagan waqt li f’Malta kien qed ji]vol;i l-hi-jacking ta’ ajruplan tal-Egyptair f’Novembru 1985 u li fih tissemma lpossibbiltà li l-Partit Laburista kien qed jiddiskuti l-finanzjament tal-kampanja

elettorali tal-1987 mar-re;im ta’ Gaddafi.

G[addew aktar minn [ames ;img[at minn meta dawn id-dokumenti xxandru f’Malta g[all-ewwel darba u {ADD mill-Partit Laburista ma tniffes dwarhom. Qed jarawhom qishom pesta u ma jridux imissu mag[hom g[alkemm kelliem g[al Joseph Muscat, f’referenza vaga f’kumment f’gazzetta lokali bl-Ingli] qal li ma setax jitkellem g[al dak li ;ara fil-passat.

I}DA fil-Partit Laburista pre]enti g[ad hemm nies li mhux biss jafu b’dan il-finanzjament i]da possibbilment setg[u kienu mda[[lin b’mod prominenti fin-negozjati g[aliex meta se[[ew kienu jiffurmaw parti mill-og[la tmexxija tatl-Labour.

Erbg[a minn dawn il-persuni li g[adhom attivi [afna fil-politika sallum huma Karmenu Mifsud Bonnici, Alfred Sant, Marie Louise Coleiro Preca u Leo Brincat.

KARMENU MIFSUD BONNICI, eks Mexxej tal-PL, g[adu

sal-lum delegat g[al g[omru talKonferenza :enerali tal-Partit Laburista. Hu mexxa lill-PL fis-snin ta’ bejn l-1984-1992, snin li fihom ilpartit kien sistematikament ji;i finanzjat mir-re;im ta’ Gaddafi. Kien il-protagonist ewlieni fil-kampanja elettorali tal-1987 u wkoll fl-attivitajiet li saru mill-partit tieg[u waqt li f’Malta kien g[addej is-Summit bejn George Bush u Mikhail Gorbachev.

ALFRED SANT kien President tal-Partit Laburista bejn l-1984 u l1988 u allura hu wkoll kien jaf x’inhu g[addej bejn il-Labour u r-re;im ta’ Gaddafi qabel l-Elezzjoni tal-1987.

MARIE LOUISE COLEIRO

kienet Segretarja :enerali tal-Partit Laburista bejn l-1982 u l-1991 u allura hi wkoll kellha ‘idejha fil-borma’ ta’ dak li kien qed jin[ema f’dawk is-snin

fejn l-ind[il Libjan fil-politika Maltija kien fl-aqwa tieg[u.

LEO BRINCAT kien isSegretarju Internazzjonali tal-Labour g[al 15-il sena s[a[, bejn l-1982 u l1997. Kien mid[la sew tal-Libjani u kien ikun jaf sal-inqas dettall birrelazzjonijiet bejn il-Labour u r-re;im ta’ Gaddafi.

Dawn l-erba’ persuna;;i g[adhom attivi [afna fil-partit tag[hom u jitkellmu fuq kollox i]da fuq din ilkwistjoni ta[raq tal-finanzjament ta’ Gaddafi lill-partit tag[hom g[adhom b’[alqhom mag[luq g[al kollox.

X’qed idejjaqhom? X’qed jinkwetahom? Il-poplu g[andu dritt ikun jaf min, minn wara dahru, g[al snin s[a[ kien jiffinanzja lil-Labour u x’talab u x’[a lura ta’ dan il-finanzjament.

Jekk jibqg[u ma jitkellmux ma tag[tix tort lill-poplu li jasal hu g[allkonklu]jonijiet tieg[u.

{addie[or ammetta u irri]enja

Fl-Ingilterra, aktar kmieni din is-sena, kienet qamet polemika kbira dwar ilfinanzjament tar-re;im ta’ Gaddafi lill-famu]a London School of Economics (LSE).

Din l-università talekonomija, mag[rufa madwar id-dinja g[al-livelli tag[ha kienet da[let f’[afna konnessjonijiet mill-qrib malLibja mindu fiha kien da[al b[ala student Saif al-Islam, iben Gaddafi.

Il-Gaddafi Foundation kienet intrabtet li tag[mel donazzjonijiet mill-qrib malfamilja li jil[qu l-1.5 miljun sterlina mifruxa fuq [ames snin lil-LSE Global Governance — /entru tar-ri/erka–waqt li kien sar kuntratt ie[or ta’ 2.2 miljun sterlina li permezz tieg[u lLSE intrabtet li t[arre; 400 uffi/jal Libjani.

Fl-2008, il-LSE tat il-grad ta’ PhD lil Said al-Islam g[at-te]i li g[amel u li wara instab li kienet inkitbet g[alih minn [addie[or.

F’Di/embru tal-2010, Muammar Gaddafi kellem lil studenti tal-LSE permez ta’ video-conference. F’din lokka]joni, Gaddafi kien indirizzat b[ala Brother Leader u r/ieva l-LSE Cap li qabel kienet ing[atat ukoll lil Nelson Mandela.

Appena fi Frar li g[adda beda l-inkwiet fil-Libja kienu [afna dawk li bdew ipo;;u f’dubju ikrah ir-relazzjonijiet daqstant mill-qrib bejn ilLondon School of Economics u l-finanzjament li kien sarilha mir-re;im ta’ Gaddafi.

B[ala ri]ultat ta’ dan kollu, Sir Howard Davies,

Sir Howard Davies

id-direttur tal-LSE, kien issottometta r-ri]enja tieg[u fit-3 ta’ Marzu, 2011 g[al dak li hu nnifsu sejja[ ‘]balji ta’ ;udizzju’.

Davies ikkummenta li ]]ew; ;udizzji []iena li g[amel kienu li jag[ti parir li ma kien hemm xejn [a]in li tkun a//ettata donazzjoni ming[and Saif Gaddafi u d-

de/i]joni tieg[u li jag[milha ta’ konsulent finanzjarju g[all-Gvern Libjan.

Fl-ittra tieg[u ta’ ri]enja Davies irrikonoxxa li hu sew li hu jirri]enja mill-kariga tieg[u mqar jekk kien jaf li din id-de/i]joni kienet se taqla’ problemi lil istituzzjoni (LSE) li hu tant kien i[obb u jistma.

“Il-punt kollu hu li jien responsabbli g[ar-reputazzjoni g[olja li tgawdi din listituzzjoni (LSE) u din sofriet b[ala ri]ultat talazzjonijiet li [adt”.

Fi stqarrija ma[ru;a fil-21 ta’ Frar 2011, il-LSE stqarret li kienet qatg[et kull kuntatt mar-re;im Libjan wara dak li kien qed ise[[ u ddikjarat li ma kienet se tie[u l-ebda finanzjament li kien g[ad fadlilha tie[u.

Dwar flus li kienu da[lu ming[and il-Libjani u li ma kinux g[adhom intefqu, ilLSE stqarret li kienet se tisma’ x’inhuma x-xewqat tal-istudenti dwar dan.

Fit-3 ta’ Marzu, 2011, ilLSE [abbret li kienet waqqfet bord ta’ inkjesta estern biex jist[arre; ir-relazzjonijiet taliskola mar-re;im Libjan. Din l-inkjesta qed issir mill-Prim Im[allef Harry Woolf.

L-inkjesta g[andha tid[ol fl-isfond ta’ dak li se[[ u tirrakkomanda x’g[andhom ikunu l-prin/ipji fejn jid[lu donazzjonijiet futuri lil-LSE. Dan hu l-mod serju kif isiru l-affarijiet meta fin-nofs ikunu mda[[lin nies tat-tip tar-re;im ta’ Gaddafi i]da, f’Malta, il-Partit Laburista jibqa’ b’[alqu mag[luq minkejja li din hi materja li tolqot lill-pajji] kollu.

8

MALTA–LIBJA

il-Óadd, 9 ta’ Ottubru, 2011

■ Is-silta fir-rapport tas-servizzi sigrieti Taljani li kienet issemmi lil Malta dwar dissidenti Libjani li nqatlu

Il-Libja kienet tu]a lil Malta b[ala /entru tat-terrori]mu …minn Malta kienu jitilqu t-terroristi biex joqtlu dissidenti Libjani madwar l-Ewropa — Dokument tas-Servizzi Sigrieti Taljani Fil-bidu tas-snin tmenin, il-President Amerikan Ronald Reagan kien iddikjara lil-Libja b[ala l-pajji] ewlieni fid-dinja li kien jappo;;ja b’kull mezz lit-terrori]mu ta[t kull forma kull fejn dan kien je]isti.

Ronald Reagan, f’ittra li kien kiteb fit-12 ta’ Frar 1986 kien po;;a lil Malta ta[t is-sorveljanza tas-CIA propju min[abba l-bi]a’ u s-suspett li Malta tintu]a, direttament jew indirettament, biex tag[ti g[ajnuna litterrori]mu internazzjonali.

Naturalment, meta potenza mondjali b[alma hi l-Istati Uniti tasal g[al din il-konklu]joni dan ikun ba]at fuq ;bir ta’ informazzjoni matul is-snin li tkun tindika fatti u mhux [rejjef.

Kemm kellu ra;un Reagan fl-1986 jo[ro; minn dokument li il-mument g[andu f’idejh u li kien pre]entat filQorti Taljana mis-Servizzi Sigrieti Taljani fil-ka] tal-ajruplan DC9 tal-

Itavia li kien twaqqa’ f’Ustica f’:unju tal-1980.

Is-Servizzi Sigrieti Taljan, g[al dan il-pro/ess kienu ippre]entaw rapport ta’ eluf ta’ pa;ni li parti sostanzjali minnu kienet tid[ol f’dettall enormi dwar is-sehem tal-Libja f’dawk is-snin li kienu karatterizzati minn terorri]mu internazzjonali ming[ajr pre/edent.

Fost l-o[rajn il-Libja kienet suspettata bil-kbir dwar it-twaqqig[ ta’ dan l-ajruplan f’Ustica kif ukoll flisplu]joni di]astru]a fl-istazzjon talferrovija ta’ Bolonja li kienet se[[et ftit ;img[at wara.

Id-dokument tas-Servizzi Sigrieti Taljan je]amina l-involviment talLibja f’[afna aspetti u /irkustanzi.

F’wie[ed mill-kapitli — twil u dettaljat [afna — ting[ata deskrizzjoni qawwija ta’ kif ir-re;im ta’ Gaddafi kien qed joqtol sistematikament lil dawk il-Libjani li jkunu telqu mill-

pajji] g[aliex ma jaqblux mal-politika tieg[u.

F’dan il-kapitlu jing[ataw dettalji ta’ numru sostanzjali ta’ dissidenti Libjani li nqatlu fl-Italja fil-perijodu ta’ bejn is-snin sebg[in u tmenin.

Hu proprju f’dan il-kuntest li sServizzi Sigrieti Taljani jda[[lu lfattur ta’ Malta.

F’din il-parti t-Taljani jg[idu li Malta kienet saret /entru importanti g[at-terrori]mu Libjan kontra ddissidenti g[ar-re;im ta’ Gaddafi.

Id-dokument jg[id li sehem kbir f’din il-[idma tal-Libjani kienu jag[tuh ir-rappre]entanzi diplomati/i tag[hom barra l-pajji] u dan billi jimlewhom b’a;enti sigrieti tag[hom u o[rajn li jintbag[tu g[al ]mien qasir, biex iwettqu l-att kriminali tag[hom u mbag[ad jirritornaw lura f’pajji]hom.

“F’dan il-kuntest”, jg[id iddokument tas-Servizzi Sigrieti Taljani,

“kienet a//ertata l-e]istenza f’Malta ta’ /entru g[al terroristi m[arr;in

Libjani biex iwettqu attentati kontra dissidenti tar-re;im barra mill-pajji]”.

L-ironija hi li dan kollu kien qed ise[[ f’Malta propju fi]-]mien li lGvern Laburista Malti kien g[adu kemm iddikjara li pajji]na minn dak i]-]mien ’il quddiem kien ne[[a lba]ijiet barranin biex [add aktar ma jkun jista’ ju]a lil Malta kontra [add.

Kien ]mien ukoll meta pajji]na kien iddikjara ru[u newtrali u li QATT aktar ma kien se jid[ol fil-gwerer ta’ [addie[or.

Naturalment dan ma kienx japplika g[al-Libja ta’ Gaddafi li matul is-snin [asset li tista’ tu]a lil Malta g[allg[anijiet djaboli/i tag[ha.

Hekk kienu irrendew lil Malta dawk li llum g[adhom tant attivi fil-qasam tal-politika barranija tal-Partit Laburista.

Jippjanaw attentati terroristi/i minn pajji]na F ’ :unju 1 984 , ir - rivista Executive Intelligence Review (ER) li to[ro; flIstati Uniti, kienet [abbret li bejn il-15 u t-18 ta’ Marzu tal-istess sena kienet saret konferenza f’Malta finanzjata mill-Gvern Libjan.

G[al din il-konferenza kienu attendew 260 mexxej ta’ movimenti separatisti u

‘ tal - pa/i ’

biex jippjanaw u jikkordinaw attentati terroristi/i g[ar-rebbieg[a u s-sajf ta’ dik is-sena.

Dawn l - attentati kienu jinkludu attakki fuq ba]ijiet militari Amerikani fl Ewropa tal - Punent .

Hekk kien jissemma isem pajji]na f ’ dawk i] - ]mini jiet !

10

il-Óadd, 9 ta’ Ottubru, 2011

A{BARIJIET LOKALI

Il-Labour jist[i minn kliem Joseph Muscat …ji//ensurawlu dak li qal dwar l-isptar tal-kan/er Il-Partit Laburista, permezz tal-mezzi tieg[u u ta’ o[rajn qrib tieg[u u li jikkontrolla, i//ensura dak li qal Joseph Muscat nhar il-{add li g[adda f’parti mid-diskors tieg[u fejn tkellem dwar i/-/entru talonkolo;ija — l-isptar talkan/er — li b[alissa qed jinbena biswit l-Isptar Mater Dei. F’dik il-konferenza, ilMexxej Laburista g[amel stqarrija qawwija [afna fissens li f’dan il-pro;ett tant importanti g[all-futur talkura tal-kan/er f’pajji]na “ g[adu ma tpo;;iex lanqas kantun wie[ed”.

Il-gvern [a passi millewwel biex ji/[ad din ilqlajja sfa//ata u barra li [are; stqarrija uffi/jali biex juri l-ingann ta’ Joseph Muscat, xandar ritratti, me[udin nhar il-{add stess, li juru li x-xog[ol kien miexi ;mielu.

Konxju mill-[sara li kienet se ssir lil Joseph Muscat u lill-Partit Laburista b’din il-gidba, ilmezzi tax-xandir tal-PL u dawk kontrollati minnu ng[ataw struzzjonijiet biex

Il-prova tal-verità tal-fatti u tal-gidba sfa//ata ta’ Joseph Muscat b[al-lum ;img[a. Dan ir-ritratt (u dak li qed jidher fil-pa;na ta’ fa//ata) juri x-xog[ol miexi ;mielu fuq l-isptar tal-onkolo;ija biswit l-Isptar Mater Dei

din il-gidba ma tkunx inklu]a fir-rapport tag[hom.

La l-websajt uffi/jali talPL, la l-gazzetta online talpartit u lanqas l-orizzont ma rrepetew din il-[rafa g[aliex irrealizzaw li dak li kien g[adu kif qal Muscat kien se jwaqqag[hom g[a/-

/ajt meta jo[or;u l-fatti.

Dan l-isptar il-;did talkan/er, li g[andu jitlesta sal-bidu tal-2013, se jkun jista’ jakkomoda 96 pazjent f’[in wie[ed meta llum, flIsptar Boffa jistg[u jkunu akkomodati biss 27 pazjent fl-istess [in.

Il-verità li Joseph Muscat ma qalx hi li l-gvern qed jinvesti b’mod qawwi fil;lieda kontra l-kan/er: bilftu[ ta’ /entru g[all-breast screening, b’aktar medi/ini ta’ kwalità g[all-kura, u b’apparat ;did u modern.

Qed isiru wkoll PET scans

fil-privat u li jit[allsu millgvern waqt li beda kors biex ji]diedu l-[addiema li ja[dmu fil-kura tal-kan/er.

Ara wkoll l-editorjal f’pa;na 11 u Joe Cassar f’pa;na 48

Ftehim finanzjarju man-Norve;ja, l-I]landa u l-Liechtenstein Malta r/eviet 4.5 miljun ewro ming[and Liechtenstein, inNorve;ja u l-I]landa. Dan kien possibbli permezz tal-iffirmar ta’ Memoranda of Understanding (MoU) bejn il-pajji]i donaturi u Malta bl-Implimentazzjoni talMekkani]mu Finanzjarju tal-EEA u tal-Mekkani]mu Finanzjarju Norve;i] g[as-snin 2009-2014.

Malta r/eviet 2.9 miljun ewro mill-Mekkani]mu Finanzjarju talQasam Ekonomiku Ewropew (EEA) u 1.6 miljun ewro mill-Mekkani]mu Finanzjarju Nove;i].

Il-MoU g[andu ]ew; skopijiet: li jidenfitika l-oqsma ta’ priorità u lprogrammi li jikkon/ernawhom, kif

ukoll iwaqqaf qafas ta’ kooperazzjoni li jassigura li ]-]ew; mekkani]mi finanzjarji jkunu implimentati b’mod effettiv.

John Paul Grech, is-Segretarju Permanenti fil-Ministeru talAffarijiet Barranin iffirma l-MoU f’isem il-Gvern Malti, filwaqt li lAmbaxxatri/i Ingrid Schulerud, koordinatri/i tal-MoU, iffirmat f’isem il-pajji]i donaturi.

Id-delegazzjoni mill-pajji]i donaturi kienet iffurmata minn Tord Tukun, Ministru Kunsillier flAmbaxxata Norve;i]a g[al Malta u l-Italja f’Ruma u Stine Anderson, Direttri/i tal-Uffi//ju talMekkani]mu Finanzjarju fi Brussell.

L-EEA u l-Mekkani]mu Finanzjarju Norve;i] twaqqfu wara li sar ftehim bejn l-Unjoni Ewropea, l-I]landa, Liechtenstein u nNorve;ja.

Dan il-ftehim jara li dawn it-tliet pajji]i jag[tu g[ajnuna finanzjarja biex titnaqqas id-diskrepanza so/joekonomika bejn il-pajji]i donaturi u l-pajji]i benefi/jarji (fosthom Malta) fl-EEA. Dawn i]-]ew; mekkani]mi finanzjarji g[andhom b[ala g[an ittis[i[ tal-kooperazzjoni bejn ilpajji]i donaturi u l-pajji]i benefi/jarji li twassal g[al Ewropa iktar stabbli, pa/ifika u prospera, li tibba]a fuq tmexxija g[aqlija,

istituzzjonijiet demokrati/i, il-li;i, u rispett lejn id-drittijiet umani u ]vilupp sostenibbli.

Il-fondi li r/iviet Malta mill-EEA g[all-perjodu 2009-2014 se jintu]a, fost l-o[rajn, fl-oqsma tal-ener;ija innovabbli, b’risq NGOs, ilpatrimonju nazzjonali u g[al fa/ilitajiet korrettivi.

Barra mill-iffirmar tal-MoU, iddelegazzjoni ]aret tnejn mis-seba’ pro;etti li kienu bbenefikaw millassistenza finanzjarja tal-EEA u talMekkani]mu Finanzjarju Norve;i] 2004-2009: fosthom il-Park Naturali fi Xrobb l-G[a;in, i/-?entru g[allI]vilupp Sostenibbli f’Marsaxlokk u l-Ipo;ew f’{al Saflieni, Ra[al :did.

il-Óadd, 9 ta’ Ottubru, 2011

Fil-pa;ni l-o[ra:

12 Kunsill lokali ta[t il-lenti

13 B’risq il-persuni fil-komunità

15 B’;ie[ ir-Repubblika

19

Ittri lill-Editur:

Malta l-ewwel fl-Ewropa

EDITORJAL il•mument

11

Stamperija Indipendenza Triq Herbert Ganado, il-Pietà - PO Box 37 Tel: 2596 5333 • Fax: 2596 5525 e-mail: mument@media.link.com.mt advertising@media.link.com.mt Editur: Victor Camilleri

Il-;enesi ta’ gidba [oxna Waqt li b[al-lum ;img[a l-Kap tal-Oppo]izzjoni kien qed jitkellem fil-{amrun qal gidba [oxna li ma tridx to[odha b[ala xi ]elqa sfortunata i]da li g[andha l-g[erq tag[ha f’aspetti o[rajn li jikkaratterizzaw tajjeb lil min qalha u lil min jirrappre]enta.

Joseph Muscat, bl-aktar mod irresponsabbli, qal li fil-pro/ess biex jinbena /-?entru tal-Onkolo;ija — ji;ifieri sptar fejn ikunu kkurati pazjenti bil-kan/er — g[adu ma tpo;;a “lanqas kantun wie[ed”.

In-Nazzjon tal-g[ada mill-ewwel faqg[et din il-bu]]ieqa u flewwel pa;na tag[ha ippubblikat ritratt ta’ kwa]i blokk s[i[ li di;à lest. Kieku dan ix-xog[ol jinsab g[addej f’xi post imbieg[ed u mag[luq wie[ed jista’ jasal biex ja[seb li Joseph Muscat g[amel din l-istqarrija tieg[u g[aliex [add ma kien qed jara xejn. I]da meta tiftakar li dan ix-xog[ol g[addej biswit lIsptar Mater Dei fejn minn quddiemu ta’ kuljum jg[addu eluf ta’ Maltin, allura tibda ta[seb fuq diversi ra;unijiet x’setg[u wasslu g[al din il-paperissima tal-Mexxej Laburista.

Mill-anqas hemm ]ew; ‘ra;unijiet’ g[aliex Muscat wasal biex jg[id dak li qal: (i) Jew xi [add bellag[hielu u hu, kif suppost jag[mel, ma vverifikax l-informazzjoni li tawh; (ii) Jew addirittura ivvintaha hu dak il-[in biex ji;;ustifika lpunt li kien qed jag[mel.

F’kull ka] l-a;ir ta’ Muscat kien irresponsabbli u /ertament mhux denju ta’ persuna li jokkupa l-karigi li g[andu.

Wie[ed, i]da, ma jridx jinsa li din il-qlajja ntqalet fil-kuntest ta’ attakk li Muscat kien qed jag[mel f’dak l-istess diskors dwar il-kwalità tal-kura tas-sa[[a f’pajji]na.

Irid jing[ad mill-ewwel li filwaqt li [add qatt ma jista’ jg[id li f’dan il-qasam sar kollox u mhemmx lok g[al aktar titjib, kejl mondjali li sar mill-awtoritajiet tas-sa[[a dinjin kien sab li lkura tas-sa[[a li jipprovdi pajji]na tinsab fil-[ames post fiddinja. Dan il-fatt innifsu, madankollu, mhuwiex xi /ertifikat

miftu[ li jiggarantixxi li kollox se jibqa’ hekk kif inhu. Dan hu qasam li jekk ma tibqax tinvesti fih taqa’ lura u b’hekk ibatu lpazjenti Maltin.

Il-fissazzjoni tal-Partit Laburista li jikkritika u jattakka kull [a;a li jag[mel il-Gvern Nazzjonalista issa qed idda[[al lillOppo]izzjoni f’inkwiet serju g[aliex b’gidba b[alma qal Muscat nhar il-{add mhemmx dubju li l-kredibbiltà tieg[u tkun [adet daqqa ta’ [arta o[ra.

L-inkwiet tal-Maltin ta’ rieda tajba g[andu jkun li l-Kap talOppo]izzjoni wasal biex jg[id gidba sfa//ata b[al din fuq [a;a li kul[add jista’ jivverifikaha u jara b’g[ajnejh u allura lkonklu]joni lo;ika hi kemm jistg[u jg[idu aktar qerq f’affarijiet li l-poplu la jkun jista’ jara u kultant lanqas ikun jifhem dwarhom.

Meta tqis li din l-istqarrija qarrieqa ta’ Joseph Muscat ;iet ftit jiem biss wara li l-gazzetta laburista tal-GWU kienet ivvintat gidba o[ra kolossali meta ppubblikat dak li suppost ing[ad u sar f’laqg[a tal-Kabinett meta din lanqas biss saret, allura kul[add g[andu dritt u ra;un ja[seb li din mhix xi koin/idenza i]da hi biss strate;ija. Li fejn ma tistax tasal bil-verità… tasal bil-gideb u l-qerq.

L-Ingli]i g[andhom proverbju li tassew jifta[ l-im[u[.

Jg[idu: one lie makes many, ji;ifieri gidba wa[da to[loq [afna o[rajn.

Il-Labour ilu snin jigdeb fuq il-qasam tas-sa[[a bl-aktar wa[da spissa tkun dik li Gvern Nazzjonalista se jag[mel issa[[a bil-[las. Dik hi gidba li l-fatti urew kemm din hi biss [lieqa tal-Labour biex jipprova jasal fejn bis-sewwa u l-verità ma jistax. Gidba ;;ib o[ra u hekk issa wasalna biex Joseph Muscat jipprova jmeri s-sewwa mag[ruf.

I]da l-Malti g[andu proverbju xejn inqas f’waqtu minn dak tal-Ingli]i. Ng[idu li l-giddieb g[omru qasir. U hekk ;ralu l{add li g[adda Joseph Muscat. Fil-11 ta’ filg[odu qal din ilgidba [oxna… u sa wara nofsinhar kien di;à nqabad!

12

OPINJONI

il-Óadd, 9 ta’ Ottubru, 2011

IL-{ADD MA’ DUN PAWL

Mela darba…

R

a[al fl-Olanda kellu l-[ajja tieg[u tiddependi mis-sajd. G[al ka]i ta’ emer;enza kien je]isti grupp ta’ voluntieri g[as-salvata;;. Lejla minnhom ta’ /par assolut, inqalg[et emer;enza, g[ax ir-ri[ qawwi qaleb dg[ajsa tas-sajd.

In-nies involuti, imwerwrin bil-bi]a’, bag[tu S.O.S. Ilvoluntieri kienu pronti jsalpaw f’ba[ar salva;;, biex isalvaw lil s[abhom. Ir-ra[[ala l-o[ra qag[du jistennew fil-port. Sieg[a wara ;ew lura, fost i/-/ap/ip ta’ kul[add. Imma kellhom i[allu wie[ed fil-ba[ar, g[ax ma setax joqg[od fid-dg[ajsa tas-salvata;;. {ar;u voluntieri o[ra, fosthom Hans ta’ 16-il sena. Ommu ppruvat i]]ommu g[ax missieru kien g[ereq 10 snin qabel u [uh Paul kien ilu tliet ;img[at mitluf fil-ba[ar.

“G[ax ma jmurx xi [addie[or, ibni^” Imma hu biesha u telaq. Kien bil-lejl.

Sieg[a o[ra, g[al omm Hans, kienet eternità. Imma wara xi sieg[a, id-dg[ajsa tas-salvata;; dehret die[la fil-port, b’Hans wieqaf fuq quddiem. Il-Kaptan, jog[rok idejh, mill-bog[od, g[ajjat lin-nies ta’ fuq ixxatt> “Fejn hi omm Hans^” U omm Hans bdiet ixxejjer> “Mà,” qalilha Hans,” sibnih lill-ie[or. Aqta’ min kien^ …[ija l-kbir… Paul”.

Int u jien :ieli jg[idulek tmur tag[ti d-demm, g[ax forsi xi darba

ti;i b]onn int jew xi [add minn niesek. Argument veru, u jista’ anke jqanqlek tmur.

Imma ng[iduha kif inhi: mhux l-iktar argument kristjan u ;eneru].

Anzi hu argument egoist.

Allura kieku kellu xi [add ja//ertani li la jien u lanqas niesi m’a[na se ni;u b]onn iddemm, mg[andix in[oss ilb]onn li nkun ;eneru]?

Veru li San Fran;isk kien qal li meta nag[tu a[na naqilg[u. Imma mg[amlux biex nu]aw argumenti egoisti/i fl-im[abba tag[na lejn l-o[rajn. Sempli/imentt

g[ax mal-;enero]ità murija mal-o[rajn, il-Mulej jorbot sodisfazzjon intern, avolja ma nfittxux lilu direttament, u ma nag[mluhx kundizzjoni g[allkarità tag[na.

I]da hu fatt ukoll, li blg[ajnuna li nag[tu lill-o[rajn, [afna drabi nkunu qed nag[mlu pja/ir anke lilna nfusna jew lil niesna, g[ax inkunu g[enna g[all-;id tasso/jetà in ;enerali.

Kif spiss inkunu solidali fli]balji tas-so/jetà, li minnhom ibati kul[add, inklu]i a[na, hekk imissna nkunu ferm iktar solidali fit-ti;did tas-so/jetà, li minnu jiggwadanja kul[add, inklu]i a[na.

minn Dun Pawl Camilleri ................................................ pawlcam@gmail.com

Meta na[dmu g[as-so/jetà, ma nafux min se jiggwadanja, mill-[idma tag[na. Imma ]gur li spiss inkunu qed nag[tu kontribut anke lil nies qrib tag[na. Na[dmu bla riservi g[all-;id ta’ kul[add, [a nibnu so/jetà isba[.

Nerfg[u qlubna ’l fuq Mulej, t[allinix inkun egoist fl-im[abba tieg[i. T[allinix inqis biss x’se niggwadanja jien, x’jaqbel lili, kif sa jibbenefikaw niesi.

Imma kabbarli m[abbti biex tfittex linteressi tal-o[rajn.

Meta ng[in biex niggwadanja jien inkun ninqeda bl-o[rajn, Mulej, mhux naqdihom.

G[allimni nag[ti bla ma nistenna pja/ir, na[dem bla ma nistenna [las, ng[in bla motivi ulterjuri.

Kunsilli lokali ta[t il-lenti

Il-kunsilli lokali ilhom mag[na g[al dawn l-a[[ar tmintax-il sena. Wara re]istenza qawwija mill-Partit Laburista li damet numru ta’ snin, il-kun/ett tal-kunsilli tista’ tg[id li issa ndara u kien a//ettat. Illum il-kunsilli g[andhom pre]enza fissa flamministrazzjoni ta’ kuljum tas-69 belt u ra[al f’Malta u G[awdex.

Jaqdu funzjonijiet mhux biss amministrattivi u /ivili imma saru /entri ta’ ta[ri;, punt ta’ focus g[at-titjib tallokal u xprun ta’ bi]ibilju ta’ pro;etti ambjentali u kulturali.

Ir-riforma li se[[et sentejn ilu kompliet sa[[et il-kunsilli lokali waqt li tat linji-gwida iktar /ari fejn jid[lu ddrittijiet u l-obbligi tas-Sindki u l-kunsillieri rispettivi.

Dan it-ti;did assigura li tkompli ti]died l-effi/jenza tal-kunsilli tag[na filwaqt li jitwessg[u r-responsabbiltajiet tag[hom. Riforma li kopriet diversi oqsma fosthom lambjent, l-ener;ija, il-kultura, l-inklu]joni so/jali u lkonservazzjoni u ri;enerazzjoni urbana.

Indubjament dan it-ti;did hu wie[ed li xehed dawl fuq loperat tal-gvernijiet lokali tag[na. Ix-xog[ol ta’ g[add ta’ kunsilli hu wie[ed impenjattiv g[aliex imiss loeprat tar-ra[al fil-la[am il[aj u kuntrarju g[allamministrazzjoni /entrali, irresidenti tar-ra[al g[andhom kuntatt, tista’ tg[id ta’ kuljum, mal-Kunsill u g[alhekk i]id il-pressjoni fuq l-istess kunsillieri biex in-nies tinqeda

minn Caroline Galea info@carolinegalea.com

{afna kunsilli wettqu xog[ol tajjeb u sodisfa/enti

kemm jista’ jkun malajr.

Ftit tax-xhur o[ra, erbg[a u tletin kunsill lokali f’Malta u G[awdex jer;g[u jersqu g[all-elezzjonijiet.

G[alkemm il-kampanja elettorali g[al dawn lelezzjonijiet g[adha pjuttost lura, jidher /ar li bdew lewwel [sejjes spe/jalment filkamp Laburista. {mistax ilu l-Mexxej Laburista kiteb artiklu filgazzetta tal-GWU, l-orizzont li fih ta x’jifhem be[siebu jag[mel xi taqlib intern u li b’dan kien idde/ieda li jwarrab u[ud mis-Sindki u lkunsillieri tieg[u jekk dawn ma kinux lesti jimxu mal-linji ;odda li kien qed jipproponi.

Nistqarr li sibt il-kontenut talartiklu xi ftit stramb.

Qabel xejn ma stajtx nifhem e]attament x’inhuma dawn issistemi ;odda li kien qed jipproponi g[aliex baqa’ ma qalx e]attament x’inhuma.

S’hemmhekk nistqarr li ma kontx skantata g[aliex issa drajnieh lil Joseph Muscat li jkun vag u eva]iv meta ji;i g[ad-dettalji l-iktar importanti ta’ kif jit[addmu sistemi jew policies alternattivi.

Iktar stramba kienet ilweg[da li se ja[dem BISS g[al dawk il-kunsilliera li kienu lesti j/aqalqu laffarijiet. Din tal-a[[ar kienet ukoll stqarrija qisha [a;a mu[;a;a. Xi jrid jg[id biha Joseph Muscat, ‘i/aqalqu laffarijiet’? G[al darba o[ra ma kienx /ar u re;a’ bag[at messa;; pjuttost konfu].

Ma ninsewx li iktar minn nofs il-kunsilli lokali huma ta[t tmexxija Laburista.

Nistqarr li f’parti sostanzjali minnhom ix-xog[ol li sar f’dawn is-snin kien wie[ed pjuttost tajjeb u sodisfa/enti.

Hemm o[rajn li f’dan i]]mien ma tantx g[amlu opra u kemm-il darba kienu g[amlu xi paprata jew tnejn.

Ji;uni f’rasi l-kwistjonijiet f’postijiet b[all-Mosta u Pembroke li fl-a[[ar snin ma [adux ir-ru[ u t-taqlib intern wassal g[al rigress evidenti f’dawn il-lokalitajiet.

Ma nistax nifhem g[aliex illeader Laburista kellu g[alfejn jistenna sal-elezzjoni li ;ejja biex isewwi fejn kien hemm b]onn.

Kont na[seb li b[ala

‘Mexxej ;did’ (u li issa ilu aktar minn tliet snin) kellu bi]]ejjed ]mien biex jirran;a.

I]da, milli jidher, se jippreferi jqa//at u jwarrab lil min ma jog[;bux billi ja[dem BISS g[al dawk il-kandidati u kunsillieri li ‘lesti j/aqalqu laffarijiet’.

Jidher evidenti li l-artiklu ta’ l-orizzont feta[ mhux uffi/jalment il-kampanja elettorali Laburista g[allelezzjonijiet tal-kunsilli lokali ta’ Marzu li ;ej. S’issa kellna biss dawn l-istqarrijiet — ikollna nistennew ftit ie[or biex insiru nafu aktar dwar listrate;ija laburista g[al dawn l-elezzjonijiet.

Nispera li Joseph Muscat ma jag[milx wa[da minn tieg[u u jer;a’ jg[idilna li bi[siebu j[alli kollox g[al lejliet lelezzjonijiet! Ma no[odhiex bi kbira!

OPINJONI

il-Óadd, 9 ta’ Ottubru, 2011

13

L-appuntament tieg[ek man-negozju 1. Ix-xog[ol g[al dan il-

Gvern hu l-pilastru ewlieni tal-politika tieg[u g[ax fuqu jistrie[u l-valuri koll[a l-o[ra li jag[tuna l-[ajja li ng[ixu.

Mix-xog[ol jiddependi lkumplament u g[alhekk jo[ro; naturali li, g[al dan ilGvern, l-imprenditur u min ji;;enera l-impjiegi, hu meqjus b[ala key player importanti fi/-/irku ekonomiku.

2. G[alhekk, il-Gvern irid ji//elebra l-imprenditur Malti, u jag[mel festa dedikata minn dak kollu li jag[mel l-intrapri]a Maltija su//ess. Fil-fatt nhar l-14, 15 u 16 ta’ Ottubru, il-Gvern se jkun qed imexxi /elebrazzjoni nazzjonali tal-imprenditur Malti u l-intrapri]a Maltija.

F’din il-festa tal-[ila talMaltin irridu nirrikonoxxu limprenditur li jag[raf l-

opportunità, jo[loq ix-xog[ol, ji;;enera l-impjiegi, u b’hekk jag[mel su//ess.

3. L-imprenditur Malti hu marbut mas-su//essi talekonomija tag[na. Ix-xog[ol tieg[u, u l-valur mi]jud li jag[ti, jikkontribwixxu sewwa g[all-kompetittività ta’ pajji]na. Fil-[ajja ta’ kuljum niltaqg[u ma’ prodotti, nu]aw servizzi, li qajla nirrealizzaw li dawn warajhom hemm Maltin b[alna. Prodotti u servizzi li jgawdu l-fidu/ja tag[na, bla ebda dubju, u li tant ikunu ta’ su//ess li na[sbuhom prodotti barranin. Wara [afna minn dawn, spiss hemm Maltin li [ar;u bl-idea ori;inali jew li jmexxu lpro/ess tal-produzzjoni tag[hom, inkella li j[addmu s-servizz li jwassalhom g[andna.

4. Dan is-su//ess talimprenditur Malti hu spiss mg[ejjun minn g[ajnuna u sostenn tal-Gvern permezz ta’ skemi, fondi u in/entivi, li jg[inuhom jid[lu g[al pro;etti i]jed innovattivi, jiskopru swieq ;odda, u ji;;eneraw i]jed xog[ol. IlGvern jipprovdi lil dawn limprendituri skemi ta’ finanzjament, fondi talUnjoni Ewropea, kreditu fittaxxa, u g[ajnuniet varji o[ra, biex jg[inuhom jinvestu u ji;;eneraw ixxog[ol.

5. Intrapri]a Malta — l-Appuntament tieg[ek man-Negozju se tkun

vetrina biex int u l-familja tieg[ek tiltaqà ma’ tant stejjer ta’ su//ess u ssir taf dak il-prodott jew servizz li tant hu g[al qalbna minn fejn tassew ;ej. Hi wkoll

opportunità biex titg[allem dwar l-g[ajnuna li l-Gvern joffri lil dawn limprendituri li finalment jag[tu servizz lill-istess pubbliku.

6. G[alhekk nistiednek ti;i mal-familja tieg[ek flMFCC f’Ta’ Qali, nhar il:img[a 14, is-Sibt 15 u l{add 16 ta’ Ottubru u ti//elebra mag[na limprenditur Malti u l-[ila tieg[u li jilqa’ g[all-isfidi u jirnexxi. Nistiednek ti;i u ti//elebra mag[na, u tiddeverti. Se jkun hemm serati ta’ mu]ika u divertiment bilparte/ipazzjoni ta’ diversi kantanti kif ukoll stand ta’ log[ob g[at-tfal u stands talikel u xorb. L-attivitajiet jibdew mill-g[axra ta’ filg[odu u jibqg[u g[addejjin sal-g[axra ta’ filg[axija

minn Jason Azzopardi jason.azzopardi@gov.mt

b’attivitajiet fuq il-palk prin/ipali.

7. In[e;;ek g[alhekk, I]]omm dan l-appuntament tieg[ek man-negozju biex flimkien ni//elebraw il-[ila tan-negozjant Malti.

L-ELEZZJONIJIET TAL-KUNSILLI LOKALI 2011

{idma ta’ ;id b’risq il-persuni fil-komunità “G[all-Partit Nazzjonalista lpolitika tfisser servizz”.

Dan hu kliem li issa ilna nisimg[uh i]da jien perswa] li jkun hawn min jistaqsi u jg[id: “Tg[id dan il-kliem jag[mel differenza fir-realtà tal-[ajja ta’ kuljum^” Il-Prim Ministru Lawrence Gonzi, fid-diskors tieg[u Fuq il-Fosos lejlet il-festa talIndipendenza niftakar li qal “…a[na l-valuri li nemmnu fihom ng[ixu g[alihom filmod ta’ kif nidde/edu.”

Il-partiti politi/i jinsabu lejliet l-elezzjonijiet talkunsilli lokali u qed i[ejju biex joffru l-a[jar kandidati u jag[mlu minn kollox biex jag[tu prova tal-akbar serjetà li b[ala partiti politi/i jemmnu fiha.

Il-manifest elettorali Il-valuri li nemmnu fihom a[na ng[ixu g[alihom. Dan

hu kliem li joqg[od tajjeb g[all-e]er/izzju li qed isir b[alissa bejn il-kunsillieri pre]enti u l-kumitati sezzjonali u l-kandidati prospettivi.

Hu manifest elettorali li minnu mbag[ad irid jo[ro; il-programm elettorali g[al kull komunità. Dan se jkun e]er/izzju interessanti li se jsir fl-uffi//ji tal-Partit Nazzjonalista biex ikunu diskussi l-ideat li fuq kollox se jkunu qed i;ibu wkoll fisse[[ il-vi]joni politika talPartit Nazzjonalista dwar

Identità, Innovazzjoni, Inklu]joni.

Il-Partit Nazzjonalista g[andu l-ideat, g[andu lpolitika tieg[u friska g[all[ti;iet tal-lum.

Dak li qed jitkellem dwaru dan il-manifest hu propju dwar kif fil-kunsilli lokali se ssir [idma ta’ ;id b’risq ilpersuna fil-komunità.

L-g[a]la tal-kandidati Hawn nag[mel l-ewwel

rimarki tieg[i dwar dak li qal Dr Joseph Muscat, il-Mexxej tal-Partit Laburista rigward il-kunsilli lokali.

Dak li qal s’issa jag[tini x’nifhem li fuq in-na[a talkunsilli lokali tieg[u jidher li g[andu l-problemi. Qal hu stess li g[andu xi persuni li ma jridx li jer;g[u jikkontestaw b[ala kandidati.

Jekk din id-de/i]joni qed issir f’;ie[ is-serjetà jien naqbel mieg[u i]da dak li ma naqbilx mieg[u hu li meta a[na, b[ala partit, konna qeg[din ng[idu li xi [add temporanjament irid iwarrab, hu b[ala mexxej ipprova jag[mel kapital politiku minnu biex jirba[ minn fuq is-serjetà li l-Partit Nazzjonalista kien qed ja[dem biha.

Issa li ninsabu lejliet lelezzjonijiet, il-Partit Nazzjonalista m’g[andux ilproblema ta’ Joseph Muscat g[aliex i]-]abra g[amilha f’[inha u f’waqtha u dak ma

minn Edwin Vassallo Direttur g[all-Kunsilli Lokali PN edwin.vassallo@gov.mt

kienx e]er/izzju fa/li.

Kien, anzi, e]er/izzju li minnu [are; id-demm u kien hemm min we;;a’ i]da sserjetà hekk kienet titlob.

Joseph Muscat dan kien jafu i]da f’dak il-[in, b[alma jag[mel dejjem, mo[[u kien li jirba[ lammirazzjoni.

Ara a[na, b[ala Partit Nazzjonalista, i]-]mien diffi/li li issa qieg[ed fih Joseph Muscat g[addejnieh.

Jien mhux se nid[ak u nipprova nirba[ lammirazzjoni b[alma dakinhar kien ipprova jag[mel hu. Kull ma rrid jien hu li lil min hu serju nurih li meta l-Partit Nazzjonalista kien qed jidher li qed jie[u de/i]jonijiet iebsa, il-PN kellu ra;un u kien qed jag[mel is-sewwa.

Min ipprova jid[ak bil-PN kien qed jag[mel [a]in u dan kien Dr. Joseph Muscat.

Lil Dr. Joseph Muscat nit[assru g[aliex issa jrid jag[mel operazzjoni kbira u nawgura li jirnexxilu g[ax dak li hu ;ust f’;ie[ is-serjetà hu dejjem tajjeb — i]da lparir tieg[i hu illi kieku g[amel b[all-Partit Nazzjonalista li fejn kien hemm id-dubju dan iwarrbu mill-ewwel, illum kien ikun f’po]izzjoni a[jar. Ma kienx ikollu g[alfejn jirrikorri g[al artiklu f’l-orizzont biex iwassal il-kelma tieg[u. “{add m’g[andu postu garantit fil-kunsilli lokali”

B[ala Partit Nazzjonalista, il-messa;; li [add m’g[andu postu garantit b[ala kandidat ilna li g[addejnieh u wettaqnieh tul it-triq tal-[ajja.

Il-PN jag[mel minn kollox biex iwettaq is-serjetà hekk kif jinteba[ li hemm xi [a;a li m’hix sejra tajjeb.

Rispett lejn il-persuna

Nixtieq hawn nag[mel rimarka g[aliex nemmen li jekk ma nag[milhiex inkun qed nonqos mir-rispett lejn persuni li nemmen li xorta jixirqilhom kull rispett minkejja kull esperjenza li setg[u g[addew minnha.

Dan ifisser li jien m’g[andi xejn kontra persuni involuti.

Dak li ma naqbilx mieg[u hu

l-esperjenza li jkunu g[addew minnha u ner;a’ ng[id, g[andna kunsillieri li irri]enjaw mill-partit sakemm jg[addu mill-pro/ess tal-qorti u g[andna o[rajn li irri]enjaw jew tke//ew g[aliex ma kellhom l-ebda umiltà fil-mod kif ittrattaw ilka] tag[hom.

G[andna kandidati tajbin

B[ala Partit Nazzjonalista qed nag[mlu minn kollox biex nuru li tg[allimna minn dak li ;ara fil-passat. Irridu nies tajbin, serji llum u li possibbilment jibqg[u serji tul i]-]mien.

Irridu nies li ma jkunux galantomi bi flus in-nies; fittixna nies li l-partit jemmen li huma tajbin u li kapa/i jg[ixu g[all-valuri talPartit Nazzjonalista.

Nemmen li l-qofol talpolitika hu l-valuri li jkun jemmen fihom il-partit politiku rispettiv. Imbag[ad tasal il-lealtà lejn dawk ilvaluri. L-ag[ar susa u velenu fil-politika huma l-individwali]mu u l-egoi]mu i]da a[na nies ta’ din id-dinja u jista’ jkun li hawn min ikun b’sa[[tu llum u jimrad g[ada.

I]da jekk ji;ri hekk irid ikollna s-serjetà u l-kura;; li nie[du l-azzjoni li filmument tkun xierqa u ;usta ukoll jekk f’dak il-waqt ma tkunx l-aktar de/i]joni popolari.

14

OPINJONI

il-Óadd, 9 ta’ Ottubru, 2011

APPREZZAMENT

Philip Saliba minn Michael Bonnici

Ili ]mien ninnota li meta jmut xi [abib tieg[i jew li kont nafu tajjeb, isegwu warajh xi ]ewg [bieb o[ra.

Hekk ;ara nhar it-Tnejn 26 ta’ Settembru 2011. Miet [abib tassew, ;entlom ma’ kul[add, politiku sin/ier u onest, li qeda l-professjoni nutarili tieg[u bl-aktar mod rett u b’serjetà liema b[alha.

In-Nutar Philip Saliba kien l-ewwel persuna mwielda {a]-}ebbug li da[let g[allpolitika mal-Partit Nazzjonalista.

Dan kien fl-1953 meta {a]}ebbug kien jag[mel mal{ames Distrett elettorali ji;ifieri: l-Imdina, {’Attard, {al Balzan, {ad- Dingli, {al Lija, ir-Rabat u s-Siggiewi.

Ma kienx distrett fa/li u min hu mid[la ta’ kampanji elettorali jaf x’ji;ifieri biex issegwi kostitwenza s[i[a.

Kien elett b’ammont sostanzjali ta’ voti b’kompetizzjoni qawwija minn kandidati di;a stabbiliti u mag[rufa sewwa.

Sfortunatament din illegislatura damet biss sentejn, sas-sena 1955.

F’kampanja elettorali qalila li fiha kien hemm il-kwistjoni politiko-reli;juza, in-Nutar Saliba re;a’ kien elett flelezzjoni tal-1962 mill-{ames Distrett bl-akbar numru ta’ voti fost il-kandidati kollha li kkontestaw mal-partiti politi/i bl-ammont ta’ 1,914 vot.

Hawnhekk kellu l-akbar sodisfazzjon u unur filkarriera politika tieg[u meta irrappre]enta lill-kostitwenza tieg[u fl-g[oti tal-Indipendenza ta’ Malta fl-1964.

Mid-deputati li kien hemm dak i]-]mien f’isem il-PN, sa nhar it-Tnejn 26 ta’ Settembru 2011, kien fost l-a[[ar erba’ deputati li g[adhom xhieda tal-akbar ;rajja politika u storika ta’ pajji]na.

Fl-1966 re;a’ kien elett g[at-tielet darba fl-ewwel Parlament Malti wara lIndipendenza.

Kien jokkupa l-kariga ta’ Deputy Speaker u kien bosta drabi kap ta’ delegazzjonijiet li rrappre]entaw lil Malta.

Kien ukoll jag[mel parti minn delegazzjonijiet tal-Commonwealth Parliamentary Association li Malta g[adha asso/jata mag[ha sal-llum.

Xi snin ilu kien ukoll ng[ata tifkira ta’ apprezzament millKunsill Lokali ta’ {a]}ebbu;.

Fi]-]mien li kien ilu deputat, partikularment fil-kostitwenza ta’ {a]-}ebbu;, in-Nutar Saliba ma naqasx li jikkontribwixxi g[at-tisbi[ talistess ra[al. Kienu twettqu diversi pro;etti, l-aktar b’risq il-bdiewa, li kienu jiffurmaw parti minn industrija li dak i]-

Il-futbol fuq it-televi]joni g[andu jsir aktar a//essibbli g[all-poplu wara d-de/i]joni tal-Qorti Ewropea tal-:ustizzja Philip Saliba

]mien kienet l-g[ixien ta’ aktar minn nofs il-popolazjoni lokali.

G[adni niftakar li meta kont avvi/inat mill-Kap tal-PN, illum l-E//ellenza Emeritu Eddie Fenech Adami, biex nikkontesta l-elezzjoni f’isem il-PN fl-1986, qabel tajt ilkelma tieg[i kont mort g[and in-Nutar Saliba biex nara jekk hu kienx se jikkontesta wkoll.

L-ir;ulija li dejjem [addant kienet titlob li ma jkun qatt li nikkontesta [abib. Kien qalli li d-de/izjoni tieg[u kienet li jirtira mill-[ajja politika g[alkemm baqa’ attiv g[al kull avveniment tal-PN. Wara din l-assigurazzjoni jien tajt kelma lill-Kap talPartit li na//etta l-istedina tieg[u. Philip kien irre/iproka l-istess appo;; li tajtu jien meta kien fil-politika.

Bqajna [bieb sal-a[[ar u dejjem konna ta’ g[ajnuna lil xulxin. Nibqa’ n]omm u ng[o]] l-a[[ar tifkira tieg[u meta ftit ;imghat ilu tani manuskritt rilevanti g[al ri/erka li qed nag[mel. {a;a li kienet tiskantani fih kienet il-memorja lu/ida talkunjomijiet u l-laqmijiet tannies ta’ {a]-}ebbu;. Xhieda bi]]ejjed tal-fidu/ja li kien igawdi bi klijentela tal-lokal u lil hinn.

Il-[ajja politika mhix fa/li.

Fiha l-glorja u l-in]ul taghha – aktar tal-a[[ar milli talewwel. I]da dejjem jibqa’ lfatt li l-politiku li jirnexxilu jag[milha sas-si;;u filParlament ikollu l-akbar sodisfazzjon ta’ [ajtu li minn fost il-poplu kollu kien jag[mel parti minn dawk il-ftit mag[zulin mill-istess poplu biex jirrappre]entah fl-og[la istituzzjoni tal-pajji].

Xejn anqas ta’ sodisfazzjon hi l-familja rispettabbli kollha tieg[u. G[andhom g[ax ikunu kburin martu Marie Louise u t-tfal taghhom li kellhom persuna li [abbithom, onorathom bil-professjoni u lkarigi li okkupat u xejn anqas bl-onestà, is-sin/erità permezz ta’ prin/ipji sodi li dejjem [addmet b’e]empju g[al bosta.

Il-Mulej jag[tih il-mistrie[ ta’ dejjem

Suq aktar miftu[ Id-de/i]joni me[uda nhar itTlieta li g[adda mill-Qorti Ewropea tal-:ustizzja li xandir esklusiv ta’ futbol fuq ba]i territorjali jmur kontra lli;i Ewropea, mistennija t[alli effetti kbar u po]ittivi fuq ilkonsumatur.

F’dawn l-a[[ar xhur kienu [afna dawk li semg[u b’dak li kien ;ralha Karen Murphy, sid ta’ pub f’Portsmouth li we[let multa ta’ 8,000 lira Sterlina g[aliex uriet log[ob tal-Premier League Ingli] permezz ta’ decoder card Griega.

Dan l-att wassal biex ittie[du passi kontra Murphy i]da nhar it-Tlieta li g[adda dde/i]joni me[uda mill-Qorti Ewropea tal-:ustizzja sa[qet li l-li;ijiet nazzjonali li jipprojbixxu l-bejg[ jew l-u]u ta’ decoder cards barranin imur kontra l-[elsien li wie[ed jipprovdi servizzi u g[aldaqstant ma jista’ qatt ikun ;ustifikat.

F’dan ir-rigward idde/i]joni me[uda mill-Qorti fil-Lussemburgu tfisser li ssistema ta’ li/enzja g[axxandir ta’ log[ob tal-futbol fuq ba]i territorjali b’mod esklusiv imur kontra l-li;i Ewropea u g[alhekk Murphy ing[atat ir-ra;un kollu fuq din il-kwistjoni.

G[aldaqstant, id-de/i]joni me[uda mill-Qorti tal:ustizzja Ewropea se tkun qed tirritorna quddiem il-Qorti G[olja tar-Renju Unit wara li Qorti f’dak il-pajji] kienet irreferiet il-ka] lill-UE g[al kjarifika tal-li;i.

Jekk id-de/i]joni me[uda mill-Qorti Ewropea tal:ustizzja tkun sostnuta millQorti fir-Renju Unit, se jkun hemm effetti kbar fuq illi/enzja tal-prodott talPremier League Ingli] u talkampjonati l-o[rajn tal-futbol fl-Ewropa li normalment jixxandru b’mod dirett fuq ittelevi]joni.

Fl-isfond ta’ dan kollu, jidher bi/-/ar li l-konsumatur se jkun qed igawdi l-aktar minn din id-de/i]joni filwaqt

minn David Casa david.casa@europarl.europa.eu

li dawk li g[andhom illi/enzja biex ixandru jew ibieg[u d-drittijiet ta’ dawn ilkampjonati tal-futbol se jkollhom ibiddlu l-mod ta’ kif qed jimponu restrizzjonijiet fuq il-li/enzja tag[hom.

Din id-de/i]joni kif se tolqot is-suq Malti^ In[oss li f’Malta g[andna n[arsu lejn din id-de/i]joni

minn perspettiva po]ittiva u qed ng[id hekk mhux biss filka] tal-konsumatur i]da anke fir-rigward ta]-]ew; kumpaniji kummer/jali li jipprovdu dan it-tip ta’ servizz, Go u Melita.

M’hemm l-ebda dubju li grazzi g[as-Sinjura Murphy ta’ Portsmouth, il-prezzijiet f’dan it-tip ta’ suq se jkollhom jor[su b’mod konsiderevoli mhux biss f’Malta i]da wkoll fil-bqija tal-pajji]i l-o[rajn talEwropa.

Sintendi mal-ewwel daqqa t’g[ajn il-konsumatur se jkun qed igawdi aktar g[aliex issa se jgawdi minn kompetizzjoni ferm aktar wiesg[a li tippermetti li wie[ed ikollu servizz a[jar b’inqas flus biex isegwi lit-tim favorit tieg[u.

Fl-istess waqt il-kumpaniji lokali li jipprovdu dan isservizz g[andhom i[arsu lejn din is-sitwazzjoni b[ala opportunità tad-deheb li jkomplu jtejbu s-servizz tag[hom b’/ans tajjeb li jippenetraw swieq o[ra li sal-

lum ma kinux a//essibbli g[alihom.

Il-kompetizzjoni fuq ba]i kummer/jali g[andha twassal biex min jipprovdi s-servizz jo[ro; bl-a[jar offerti waqt li ttejjeb is-servizz tieg[u. Meta qed ng[id dan irrid infisser li kull kumpanija li tinsab fissuq se tkun qed tara kif se ttejjeb il-kwalità li qed toffri b’aktar programmi (mhux biss sportivi) u innovazzjonijiet li jwasslu biex wie[ed jag[]el kumpanija minn o[ra [alli jsegwi t-televi]joni millkumdità tad-dar tieg[u.

Dawn l-istess kumpaniji jridu j]ommu f’mo[[hom li llum id-dinja qed tkompli ti/kien u g[al kull g[adma hawn mitt kelb. G[aldaqstant wie[ed g[andu jkun aktar proattiv u kreattiv kif jirriklama u jbig[ il-prodott tieg[u. {add m’g[andu jib]a’ millkompetizzjoni, la min ibig[ u wisq aktar min qed jixtri, dejjem jekk din l-istess kompetizzjoni tkun wa[da ;usta.

G[aldaqstant din idde/i]joni tal-Qorti tal:ustizzja Ewropea g[andha tifta[ orizzonti ;odda biex ilprezzijiet mitluba g[as-servizz ming[and dawn il-kumpaniji jkun aktar ra;jonevoli, mhux biss f’Malta i]da wkoll filbqija tal-Ewropa.

Din g[andha tkun era ;dida biex dawn l-istess kumpaniji jirrevedu l-prezzijiet tag[hom waqt li jfittxu li jibqg[u rilevanti u kompetittivi fissuq. Tassew ka] li lkonsumatur jixraqlu a[jar u li dan it-tip ta’ servizz g[andu jkun a//essibbli g[al kul[add, wisq aktar g[al dawk li m’humiex sinjuri u, sfortunatament, ma jaffordjawx imorru fi]ikament fi grounds barra minn Malta biex isegwu lit-tim favorit tag[hom.

G[alhekk hu importanti li l[las g[al dan it-tip ta’ servizz ikun rivedut minn kul[add u ma jkun hemm l-ebda [las ie[or mo[bi g[all-konsumatur.

OPINJONI

15

il-Óadd, 9 ta’ Ottubru, 2011

F’;ie[ ir-Repubblika!

Din il-;img[a l-Parlament approva tibdil fl-Att dwar :ie[ ir-Repubblika. B’dan ittibdil fil-ligi issa nistg[u nirtiraw l-unuri li konna tajna lil Muammar Gaddafi, l-awtur ta’ massakru s[i[ fuq il-poplu tieg[u stess.

Issa nistg[u wkoll nonoraw wara mewthom anki lil persuni barranin g[all-qlubija li jkunu urew f’xi att kura;;u]. Dan kien pass importanti biex forsi nwettqu ;ustizzja u ma nippersistux fli]balji.

Bla tlaqliq ng[id li xtaqt li lil Gaddafi ne[[ejnilu dawn lunuri [afna qabel. Il-[nizrijiet li qed iwettaq kienu hemm biex jarahom kul[add. Imma, kif jg[idu, better late than never.

Imma minn dan l-episodju je[tie; li nitg[allmu xi [a;a.

M’g[andna qatt nag[tu log[la unuri tal-pajji] liddittaturi u lit-tiranni anki jekk jid[kulna u jwieg[duna ddinja. Nies b[al dawn, anki jekk ;ejjin mill-aktar pajji]i sinjuri tad-dinja, g[andna nuruhom il-bieb ta’ barra u mhux nifirxulhom it-tapit la[mar.

L-og[la unuri ta’ pajji]na g[andhom imorru g[and min ikun jist[oqqhom. Jekk barra lil Gaddafi tajnihom ukoll lil nies o[ra li issa jidhrilna li ma kienx [aqqhom ejjew nag[mlu l-kura;; u nne[[uhomlhom.

Fl-istess [in ejjew ma nsibuhiex bi tqila biex nonoraw lil min veru [aqqu anki jekk ma jkunx je//ella fil-propaganda g[alih innifsu.

Jekk nonoraw lil dawn innies inkunu qed in[e;;uhom ikomplu jag[mlu l-;id.

Jekk nonoraw lil min [aqqu inqas imma tajjeb [afna biex ‘ibig[’ lilu nnifsu x’aktarx inkunu qed ng[inu biss biex inkabbrulu l-ego tieg[u.

Dan ]gur mhux l-iskop ta’ dan l-unur.

Kastig g[al minn [aqqu Din il-;img[a l-Qorti

re;g[et uriet snienha kontra min wettaq mo[qrija fuq lannimali. Prosit! Prosit g[al min /empel lill-Pulizija meta sab il-kelb nofsu mejjet fi skip qalb i]-]ibel. Seta’ fa/ilment baqa’ g[addej u qisu ma sema’ xejn; fuq kollox f’dan il-pajji] ne//ellaw fl-omertà. Imma ssens /iviku ta’ dil-persuna ddettalha mod ie[or.

Is-sentenza [arxa tal-qorti g[andha tibg[at messa;; qawwi lil dawk li ma kinux ja[sbuha darbtejn biex iwettqu atti b[al dawn. Na[seb li ikla [abs u multa ta’ g[exieren ta’ ewro g[andhom ipo;;u lil kul[add f’postu.

Imma anki hawn g[andna nu]aw l-istess kejl f’setturi o[rajn, mhux inqas importanti.

G[andna, pere]empju, inkunu [orox sew ma’ min jinstab [ati ta’ korruzzjoni u anki min i[allas biex jikseb favur. Jekk irridu neliminaw il-korruzzjoni bl-g[eruq u x-xniexel misso/jetà tag[na rridu nkunu skjetti u ma naqtg[u l-ebda kantuniera.

F’ka]i b[al dawn m’g[andux ikun hawn sentenzi sospi]i anki jekk bniedem ikun instab [ati g[all-ewwel darba.

Il-[sara li jag[mlu lis-socjetà nies b[al dawn hi enormi. Jekk xejn itellfu kull sens ta’ fidu/ja tan-nies fl-istrutturi u s-sistemi tal-pajji]. U dik il-fidu/ja ma ter;ax tibniha kif ;ieb u la[aq.

Irridu nkunu [orox ukoll g[al min jabbu]a mis-servizzi so/jali u anki mit-taxxi. Kull ewro mislu[ hemmhekk jitnaqqas minn [alq uliedna, minn [alq l-anzjani tag[na, minn [alq il-marid. Kull ewro mislu[ minn dawn it-talin jitfa’ lil pajji]na fil-periklu ta’ defi/it inkontrollabbli li jimmina t-tkabbir ekonomiku tal-pajji] u jtellef l-impjiegi.

Jekk g[andna ninvestu flistrutturi u fir-ri]orsi umani tajjeb li nsa[[u lil min xog[lu

minn Charlò Bonnici

Fi g]ira ]g[ira b[al tag[na fa/li ssir taf g[ala persuna li qed tirre;istra g[ax-xog[ol ikollha karozza li tiswa l-eluf.

Jew il-persuna tkun qieg[da tag[mel xog[ol li ma jidhirx g[at-taxxa u l-VAT jew tkun qed tag[mel flus b’mod ille/itu – dnub ikbar millie[or.

Jalla jkollna l-kura;; nag[mlu dak li hu sewwa, irrispettivament mill-kallu li nkunu qed nirfsu.

charlo.bonnici@gov.mt

hu li jara li [add ma jipprova jsir sinjur bi flus il-poplu filwaqt li jippo]a tal-mi]erabbli.

I]-]ejt qed jitla’ f’wi// l-ilma^ Din il-;img[a t[abbar li lVatikan waqqa’ l-akku]i

kollha fil-konfront ta’ sa/erdot tal-MSSP li kien issemma b’rabta ma’ ka]i ta’ pedofilja.

Fl-istess waqt, fl-a[[ar ;img[at ]viluppat kontroversja marbuta mal-ka]i ta’ sa/erdoti li kienu kundannati l-[abs wara li nstabu [atja ta’ akku]i simili.

Wie[ed mix-xhieda kien mixli minn persuni li g[al ]mien twil servewh ta’ spalla, b’gideb kontra tag[hom.

Nistaqsi: tg[id dan li]vilupp se jkollu effett fuq lappell li ]-]ew; sa/erdoti g[andhom quddiem il-Qorti dwar l-istess ka]?

Nistennew u naraw.

16

il-Óadd, 9 ta’ Ottubru, 2011

ANNIVERSARJU

Ritratt li kellu effett fuq l-istorja minn Joe M. Zahra

Ir-ritratt ‘famu]’ li juri lill-Prim Ministru :or; Borg Olivier malAr/isqof Mikiel Gonzi li ttie[ed b[al dan i]-]mien 50 sena ilu fil-Ka]in tal-Banda Beland fi]-}ejtun

F’dawn il-jiem l-G[aqda Mu]ikali Beland, fi]-}ejtun, i//elebrat il-150 anniversarju mit-twaqqif tag[ha. Xtaqt kieku mmur g[al dawn i/-/elebrazzjonijiet i]da ma stajtx.

Biss 50 sena ilu kont pre]enti meta l-istess G[aqda Mu]ikali //elebrat il-100 anniversarju mit-twaqqif tag[ha. Kienu lewwel impenji tat-Tabib Alexander Cachia Zammit b[ala President tal-G[aqda. Ma ninsewx li ftit tax-xhur ilu tfakkar il-50 anniversarju mill[atra tat-Tabib Cachia Zammit b[ala President tal-G[aqda Mu]ikali Beland! {amsin sena ilu fil-Ka]in talG[aqda Mu]ikali Beland kien sar ri/eviment. Jien kont hemm.

Kienu mistiedna diversi personalitajiet distinti mill-pajji] kollu. Fosthom kien hemm Dott :or; Borg Olivier, Kap talPartit Nazzjonalista, u li f’inqas minn sena wara sar Prim Ministru ta’ Malta, u l-Ar/isqof Mikiel Gonzi. {in minnhom dawn bdew jitkellmu flimkien. John Vella, fotografu mi]-}ejtun, qabadhom

jitkellmu f’ritratt li ;ibdilhom.

Meta ]viluppah u urihulna – dak i]-]mien jien kont fil-Kumitat Sezzjonali tal-PN ta]-}ejtun u President tal-M}PN tal-istess sezzjoni – idde/idejna li nag[mlu wie[ed kbir minnu.

Biss f’daqqa wa[da bdew de[lin ordnijiet g[al dan ir-ritratt minn Malta kollha. U minnu saru kopji bil-mijiet.

X’kellu straordinarju dan irritratt? Xejn spe/jali [lief g[allfatt li fih dehru Borg Olivier u lAr/isqof Gonzi flimkien.

Dak i]-]mien f’pajji]na kellna sitt partiti. Il-Partit Laburista mmexxi minn Dom Mintoff, li kien fi ;lieda mal-Knisja, u [ames partiti o[ra: il-Partit Nazzjonalista mmexxi minn :or; Borg Olivier; il-Partit Demokratiku Nazzjonalista mmexxi minn Herbert Ganado; li il-Partit tal-{addiema Nsara mmexxi minn Toni Pellegrini; il-Partit Kostituzzjonali Progressiv immexxi minn Mabel Strickland u l-Partit Demokratiku Nisrani ta’ George Ransley. Dawn il-[ames partiti ma kellhom l-ebda ;lieda malKnisja. Kienu jissej[u ta’ ‘ta[t lumbrella’ g[ax kienu juru lealtà lejn il-Knisja. :org Borg Olivier, anke jekk lealissimu lejn il-Knisja, ma riedx li jitqies li kien qed jinqeda bil-Knisja g[al skopijiet politi/i.

Dan kien anki parti mir-ra;uni li kien imbuttat fl-arena politika Herbert Ganado. U g[all-istess ra;uni ;ie wkoll imbuttat flarena politika Toni Pellegrini li [are; mill-Partit Laburista.

Lil :org Borg Olivier, biex jag[mlulu l-[sara bdew jakku]awh li kien [a;a wa[da ma’ Mintoff. Li kien ftiehem ma’ Mintoff. Anke baqg[u jsemmulu r-ri]oluzzjoni li kien ivvota fil-Parlament flimkien mal-Gvern Laburista, ’l hekk imsej[a Break with Britain Resolution.

F’dak i]-]mien kienet to[ro; It-Tarka, gazzetta tal-Partit tal{addiema Nsara (P{N). Fil[ar;a tal-14 ta’ Settembru 1961, fuq quddiem, kien hemm storja b’titlu kbir u grass li kien jg[id “Mintoff u Borg Olivier ftiehmu”. Ta[t it-titlu kien hemm ‘Mil-Leader Tag[na’, li jfisser li dan l-artiklu kien inkiteb mill-istess Toni Pellegrini.

F’dan l-artiklu ma kien hemm xejn ;did i]da rrefera g[allftehim li kien sar firRi]oluzzjoni tal-Parlament Malti dwar id-Dockyard jew, kif imsej[a, il-Break with Britain Resolution.

I]da min ra dak it-titlu u lkartellun tal-gazzetta li kien i;ib l-istess kliem, mill-ewwel [aseb li kien sar xi ftehim bejn Mintoff u Borg Olivier. G[ax ma kienx biss dan it-titlu i]da anke kienu qed isiru referenzi f’kampanja qarrieqa li kienet tg[id li llaburisti se jkomplu fuq innazzjonalisti fil-vot tag[hom.

Toni Pellegrini anke kien

wasal biex kiteb dikjarazzjoni li ried li jag[milha :or; Borg Olivier. Din kienet tg[id: “Jien, Kap tal-Partit Nazzjonalista niddikjara li ta[t l-ebda /irkustanza ma ng[in, nappo;;ja jew ning[aqad, direttament jew indirettament, fid-deher jew minn ta[t, bilmiktub jew fis-skiet, mal-Partit Mintoffjan, u lanqas na//etta ssupport tieg[u direttament jew indirettament, fid-deher jew minn ta[t, bil-miktub jew fisskiet, la qabel, la matul u lanqas wara l-elezzjoni.”

L-ebda politiku tal-affari tieg[u ma jag[mel dikarazzjoni b[al din. U Borg Olivier kul[add jaf li kien politiku serju u tal-affari tieg[u.

F’diskors li g[amel minn fuq ir-Redifussion f’nofs Settembru 1961, Borg Olivier [abbar li kien g[amel libell lill-gazzetta It-Tarka wara li din [ar;et bilkartellun ‘Mintoff u Borg Olivier ftiehmu’.

Niftakar lil Borg Olivier jistaqsini x’kienet ir-reazzjoni tieg[i meta rajt dak il-kartellun.

Jien we;ibt li kont [sibt li hu u Mintoff kienu ftehmu fuq xi [a;a ri/enti u g[alhekk qrajt ilgazzetta It-Tarka biex nara x’kien dan il-ftehim.

G[edtlu wkoll li [abib tieg[i li kien sostenitur qawwi tal-partit ta’ Pellegrini kien ;ie jg[idli, kuntent u bid-da[ka, li Mintoff u Borg Olivier kienu ftiehmu.

Niftakar li dan il-[abib tieg[i kienu tellg[uh biex jixhed dwar x’kienet l-impressjoni tieg[u meta ra dan il-kartellun.

F’Di/embru l-Qorti qatg[etha favur Borg Olivier u It-Tarka tal-14 ta’ Di/embru 1961 [ar;et bi storja bit-titlu: “Borg Olivier u Mintoff ftiehmu: li Borg Olivier u Mintoff ftiehmu dwar il-Break with Britain Resolution ammettieh Borg Olivier stess fillibel kontra tag[na f’Novembru li g[adda”. Is-soltu log[ob tattfal minn min ma jkollux argumenti!

Dan ir-ritratt ittie[ed fl-isfond ta’ dan kollu. G[alhekk, meta dan ir-ritratt beda jid[ol fil-ka]ini tal-Partit Nazzjonalista u fid-djar tal-partitarji nazzjonalisti, u nies mhux daqshekk partitarji, f’dawk i]-]minijiet dan kellu impatt qawwi u po]ittiv fuq [afna nies li forsi kienu jiddubitaw millPartit Nazzjonalista u l-Kap tieg[u.

G[al dawn in-nies, il-fatt li Borg Olivier deher mal-Ar/isqof Gonzi kien sinjal qawwi li dak li kienu qed jg[idu fuqu l-partiti lo[rajn ta’ ‘ta[t l-umbrella’ ma kienx il-verità i]da biss tentattiv biex jisirqulu l-voti.

Jien inqis li l-impatt ta’ dan irritratt kien wie[ed kbir.

Nemmen, li anke jekk mhux wa[du, me[ud ma’ /irkustanzi o[rajn, dan ir-ritratt biddel listorja ta’ pajji]na g[aliex ikkontribwixxa biex kien elett ilPN fil-Gvern li, immexxi minn :or; Borg Olivier, ;ab lIndipendenza g[al Malta.

ITTRI LIL-EDITUR

De/i]joni ]baljata … g[aliex^ Sur Editur, Fl-a[[ar ;ranet ta’ Awwissu kelli b]onn isservizz tal-Maltapost u g[alhekk mort il-ferg[a li g[andna fi/-?entru ?iviku tan-Naxxar.

Kont fil-kju u peress li kien hemm ra;el wie[ed biss wara l-counter biex jaqdi n-nies domt daqxejn mhux [a]in wara min kien imissni. Sakemm domt filkju, fost it-tgergir tan-nies g[ax kienu qabli g[al [afna [in, innotajt il-logo artistiku u sabi[ tal-Maltapost li ddendel mal-[ajt prin/ipali ta’ wara l-counter.

Dan mhux biss sebba[ il[ajt imma wkoll kompla ]ejjen din il-kamra kbira, spazju]a u komda.

Innotajt li biex dendlu din il-logo ne[[ew tliet gwarni/i li kienu mdendla mal-[itan l-o[rajn ta’ din ilkamra i]da skantajt mhux ftit meta nnotajt kif ilKur/ifiss li kien imdendel ma’ dan il-[ajt prin/ipali

17

il-Óadd, 9 ta’ Ottubru, 2011

tne[[a u twarrab. Qed ng[id tne[[a u twarrab g[ax ma rajtu mdendel ma’ ebda [ajt ie[or ta’ din listess kamra (g[allanqas sa meta qed nikteb fl-24 ta’ Settembru).

In[oss li hi responsabbiltà ta’ min imexxi biex jara g[aliex din hi t-tieni darba f’erba’ snin li dan ilKur/ifiss tne[[a u twarrab.

Fil-fatt, propju wara li kienet dehret ittra f’il-mument tal-{add 4 ta’ Novembru 2007 li dan ilKur/ifiss kien re;a’ tpo;;a f’postu wara li kien tne[[a biex idendlu sitt gwarni/i.

Jalla li wara li tinqara din l-ittra, dan il-Kur/ifiss jer;a’ jiddendel fejn kien u fejn jixraq li jkun ma’ dan il-[ajt prin/ipali b[alma ddendel erba’ snin ilu.

Wie[ed jispera li din iddarba ma jitne[[a u jitwarrab qatt i]jed!

PRIOR CREDIDI

In-Naxxar

Kul[add hu dg[ajjef u jista’ ji]balja

Sur Editur, Nirreferi g[all-kitba ta’ J. Agius minn {al Qormi li dehret f’pa;na 15 ta’ il-mument tal-11 ta’ Settembru, 2011 bit-titlu ‘Min ma ja[firx Alla ma ja[firlux’.

Veru dak li kiteb fl-ittra qasira tieg[u. F’din l-ittra g[amel referenza g[assa/erdoti tas-So/jetà Missjunarja ta’ San Pawl akku]ati b’abbu] sesswali fuq minorenni.

Jien nikkundanna ]balji b[al dawn, jag[milhom min jag[milhom, i]da niftakru li a[na lkoll umani u fa/li ni]baljaw. }gur li Alla biss hu perfett u ma jistax ji]balja g[ax hu l-istess qdusija.

Il-Papa, kif ukoll l-Ar/isqof tag[na, talbu sku]a aktar minn darba. Kemm il-Papa kif ukoll l-Ar/isqof iltaqg[u mal-vittmi u kellhom kliem ta’ inkora;;iment u appo;; g[alihom.

Na[seb li l-vittmi kellhom ikunu sodisfatti b’dak li [are; u ;ara min-na[a tal-Knisja. Ilka]i ilhom li saru snin u na[seb li l-akku]ati nidmu u [allsu ta’ g[emilhom. }gur li Alla mhux biss ja[fer [tijietna, talli j[assarhom, jinsihom u ma jiftakarhomx aktar. Ara x’im[abba kbira

L-ilsien tag[na

g[andu g[alina; l-importanti li nag[mlu [ilitna u noqog[du aktar attenti.

Jiddispja/ini g[al dak li ;ara.

Il-[a]in jibqa’ [a]in u j;orr [tija differenti skont il-persuna li tag[mlu. Jibqa’ l-fatt li a[na umani, dg[ajfin u fa/li ni]baljaw.

Jiddispja/ini g[all-Knisja li g[addejja minn dan l-inkwiet kollu. }gur li l-ma;;oranza tas-sa/erdoti jag[mlu [afna ;id.

Il-ma[fra tfejjaq u m’g[andekx b]onn kura ta’ tobba. Il-media g[andha responsabbiltà kbira f’dak li twassal. Xi drabi n[obbu nrew[u flok inberrdu u flok ;id nag[mlu aktar deni u [sara.

Alla biss jaf l-i]balji mo[bija tag[na. Kemm ]balji jsiru minn kull kategorija ta’ nies fisso/jetà^ }balji jag[mluhom ;enituri, a[wa, familjari, g[alliema e//. Kollha jibqg[u []iena. :esù g[allimna talba sabi[a [afna, il-Missierna. Missierna li inti fis-smewwiet, a[frilna dnubietna b[alma a[na na[fru lil min hu [ati g[alina. Kieku veru nag[mlu dak li qalilna :esù, hawn aktar pa/i fostna u bejnietna.

Sur Editur, Mort nixtri minn supermarket kbir u meta tlabt lil dik li kienet qed isservi x’kelli b]onn, b’sorpri]a kbira, din qaltli: “Speak in English please”. {assejtni vera umiljata meta jiena Maltija u f’pajji]i jkolli nu]a lingwa barranija.

Il-;img[a l-o[ra r-ra;el kellu b]onn i/empel f’uffi//ju tal-Airmalta. Meta ]ew;i beda jitkellem, limpjegat ukoll qallu: “Speak in English please”.

Din [a;a li ma nistax nifhimha. Tg[id ma]-]mien se nitilfu l-identità tag[na b[ala poplu Malti^ Kif se nipprote;u lsien pajji]na^ Se jasal ]mien fejn ftit ikunu l-Maltin li ju]aw illingwa Maltija^ Fuq kollox, meta tmur barra minn xtutna, in-nies tal-lokalità kollha jitkellmu bl-ilsien tan-nazzjon tag[hom.

Na[seb li wasal i]-]mien li jsir obbligatorju li dawk il-barranin li jixtiequ ja[dmu f’Malta g[andhom jitg[allmu l-lingwa tag[na.

Birkirkara

Il-Fgura

J.P.T.

D. AQUILINA

Lis-sitt vittmi G[awdxin Sur Editur, Kien il-{add, 5 ta’ Settembru 2010, meta fi n]ul ix-xemx, l-art f’Ta’ Birbuba, limiti tal-G[arb, G[awdex, trieg[det bi splu]joni li /ajpret is-sema bid-d[a[en li telg[u minn dik li ftit qabel kienet il-kamra tan-nar ta’ Ninu Farrugia.

Mal-isplu]joni, Malta u G[awdex xeg[lu x’[in [ar;et l-a[bar li f’din ittra;edja kienu mda[[lin sitta min-nies.

Meta lili, fi ftit minuti, waslitli din ilbxara, mill-ewwel /empilt lil Ninu i]da ma we;ibnix. Tajt /ans ie[or u /empilt lil Raymond, imma dan, b[al missieru, [allieni bla twe;iba.

Imma meta smajt li tnejn millmidruba kellhom jin;iebu l-isptar ta’ Malta, mort ni;ri lejn l-isptar fejn iltqajt mal-familjari ta’ Pawlu u malmara ta’ Raymond. X’[in rajthom, kellmuni u jien dlonk mort f’rokna wa[di.

Niftakar qisu lbiera[, id-dmug[ f’g[ajnejja, meta mort G[awdex g[all-

funeral ta’ Cilia, ta’ Kappuna u ta’ Dirjanu. G[alkemm g[adda ]-]mien, g[adhom pin;uti quddiem g[ajnejja.

It-tra;edja tal-G[arb ma ninsiha qatt.

Fil-g]ira G[awdxija l-kelma ;emella;; tismag[ha kwa]i f’kull ra[al, i]da g[alija, dawn in-nies kienu g[al qalbi, xi [a;a aktar minn hekk.

Niftakar sewwa dik it-tbissima li Ninu kellu dejjem fuq wi//u u lmanjieri ta’ ;entlom li bih kien jimxi mieg[i Raymond meta kien i/empilli biex insiblu minn Malta xi karti, kanni, spag jew kartun. G[ad li Noel, Antoinette, Pawlu u Jean Pierre kienu [bieb tieg[i wkoll, l-ikbar kuntatt li kelli dejjem kienu ma’ Raymond u Ninu.

Niftakar ukoll li l-a[[ar xog[ol li qabbadni Raymond kien meta tellajtilhom il-kanni li kienu u]aw filfesta ta’ San Lawrenz ta’ Malta. Ma ninsa qatt l-g[ajnuna li taw lil s[abi tal-G[aqda tan-Nar San Mikiel ta’ {al Lija, meta fil-festa ta’ Santa Marija,

wara li spi//aw ja[arqu n-nar tag[hom, baqg[u jg[inuna biex na[arqu x-xog[ol tag[na.

Nistg[u ng[idu li ma’ din ittra;edja, G[awdex tilef familja ta’ nies li kienu jaqilg[u [ob]hom mix-xog[ol tan-nar. Minkejja dan, l-ewwel ma kienu jqisu dawn in-nies, ma kienx x’se jaqilg[u, imma li f’kull festa jag[tu wirja spettakolari tax-xog[ol tan-nar li fiha juru l-[ila tag[hom f’din l-arti.

Issa g[addiet aktar minn sena minn din it-tra;edja u jien issa, mhux b[al qabel, in/empel u mmur [dejhom ilkamra tan-nar. F’Settembru tas-sena lo[ra, il-{allieq Divin sejja[ u [a mieg[u lil dawn is-sitt ambaxxaturi denji, lejn pajji]hom u pajji]na, issema.

Jean Pierre illum mhux iltaqa’ u ra listatwa ta’ San :wann Battista firRotunda tax-Xewkija, kif kien jag[mel sikwit, imma fis-sema.

Ninu, Raymond, Antoinette, Noel u

Pawlu mhux se jitpaxxew i[arsu lejn listatwa titulari, xog[ol l-istatwarju G[awdxi Wistin Camilleri Cauchi, filknisja tal-Fontana, imma llum qeg[din [dejH. G[e]ie] [bieb, illum niltaqa’ mag[kom mhux biex insaqsikom g[all-festa li jmiss, meta se ta[arqu!

Dak i]-]mien spi//a! Illum [a;a wa[da nag[mel, li meta nkun G[awdex mal-mara u t-tifla ]-]g[ira tieg[i, ni;u n]urukom fi/-/imiterju fejn intom midfuna u quddiem l-oqbra li jilqg[u l-fdalijiet g[e]ie] tag[kom ng[idu talba qasira imma siewja: “Ag[tihom O Mulej il-mistrie[ ta’ dejjem”.

G[e]ie] [bieb, mil-lenti ta’ din iddinja, b[ala bniedem, kelma wa[da nista’ ng[idilkom: ‘Addio’. Imma ttwemmin nisrani jimlini bil-kura;; u ttama ta’ [ajja o[ra li ma tintemmx u g[alhekk ng[idilkom: ‘Arrivederci’.

JOSEPH MARY MANGION {al Lija

18

ITTRI LILL-EDITUR

il-Óadd, 9 ta’ Ottubru, 2011

Il-programm ‘Vi/in il-poplu’ Sur Editur, Nirreferi g[all-programm ta’ nhar it-Tlieta 30 ta’ Awwissu 2011 imxandar fuq l-istazzjon nazzjonali (TVM) fit-8.30pm.

Il-programmi ta’ informazzjoni u edukazzjoni huma kollha sbie[. Huma parti millistorja ta’ pajji]na.

Niftakar il-ma;;oranza tal-;rajjiet li jissemmew f’dawn il-programmi.

Fil-programm tat-30 ta’ Awwissu, 2011 kien mistieden Richard Muscat, karkari] b[ali. Lil Richard Muscat nafu tajjeb; hu taletà tieg[i u konna l-iskola primarja flimkien fl-istess klassi. Niftakru tajjeb u kien wie[ed mill-a[jar tal-klassi.

Richard hu ra;el talfamilja, intelli;enti, prudenti u edukat.

Sin/erament [adt pja/ir nisimg[u jirrakkonta.

G[adda minn ;rajjiet kbar u xi w[ud minnhom xejn pja/evoli. {abb lill-partit u lil pajji]na. Kellu sodisfazzjon u ri]ultati kbar fil-[ajja tieg[u.

Kellu diversi karigi talog[la livell. Kien xandar tajjeb li g[amel [afna ;id u rriskja [afna fil-[ajja tieg[u.

Kien Membru Parlamentari u anki Segretarju Parlamentari.

Kien Ambaxxatur ta’ Malta fl-Irlanda. Impossibbli li noqg[od insemmi xxog[lijiet u l-karigi li kien jokkupa. }gur li mhux kollha nafhom. Li hu ]gur hu li dejjem wettaq dmiru sewwa u bl-a[jar mod li seta’.

Mertu kbir imur g[al martu u l-familja tieg[u li qasmu mieg[u s-sabi[ u likrah. Prosit Richard tassu//essi li kellek.

Grazzi tal-[idma tieg[ek u nawguralek aktar [ajja sabi[a u li tgawdi lillfamilja. }gur li pajji]na obbligat lejk u lejn nies o[rajn b[alek.

Nie[u l-okka]joni biex ning[aqad mieg[ek u malfamilja tieg[ek fit-telfa talg[a]i]a ommok Mary li ;rat ftit tal-;img[at ilu.

Il-Mulej jag[tiha lmistrie[ ta’ dejjem.

JOSEPH PAUL TONNA Birkirkara

IL-BANDA NICOLÒ ISOUARD TAL-MOSTA>

140 sena ta’ kultura mu]ikali

Sur Editur, F’kull belt u ra[al madwar Malta u G[awdex insibu diversi so/jetajiet u g[aqdiet kemm reli;ju]i, so/jali, politi/i u sportivi. }gur li fost l-aktar so/jetajiet li taw u g[adhom jag[tu servizz fil-lokalitajiet tag[na, hemm il-ka]ini tal-baned.

Kien lejn nofs is-seklu 19, li f’diversi bliet u r[ula bdew jitwaqqfu l-ewwel so/jetajiet mu]ikali.

Din is-sena s-So/jetà Filarmonika Nicolò Isouard tal-Mosta qed tfakkar il-140 sena mit-twaqqif tag[ha. Kien fl-1869, li :anni Azzopardi li kien Bandist man-Navy Ingli]a, beda jg[allem il-mu]ika lil numru ta’ ]g[a]ag[ u r;iel Mostin. Wara sentejn ta’ t[ejjija wasal il-jum mistenni meta lbanda tal-Mosta semmg[et l-ewwel noti mu]ikali tag[ha.

Kien nhar il-15 ta’ Ottubru tal-1871, li flokka]joni tal- Konsagrazzjoni tal-Knisja Rotunda, il-Banda tal-Mosta, esegwiet programm mu]ikali fil-pjazza.

L-ewwel surmast kien il-Kavallier Giuseppe De Majo u l-ewwel President kien il-Profs. Napuljun Tagliaferro. Kien fl1879, li fuq su;;eriment tal-Profs.

Tagliaferro, il-Banda tal-Mosta ing[atat l-

isem ta’ So/jetà Filarmonika Nicolò Isouard, b’tifkira ta’ dan il-kompo]itur.

Il-Banda tag[na hi l-unika wa[da filg]ejjer Maltin li hi msemmija g[al persuna;; Malti.

Matul dawn is-snin kollha, il-Banda Nicolò Isouard, [adet sehem f’diversi ;rajjiet li sawru l-istorja tal-parro//a tag[na, fosthom fil-Kungress Ewakaristiku Internazzjonali fl-1913 u fil-festi li saru f’Awwisu 1975, fl-okka]joni talInkurunazzjoni tal-Kwadru Titulari talAssunta meqjum fil-Knisja Ar/ipretali u Santwarju tal-Mosta.

Kienu diversi s-surmastijiet li mexxew b’tant [ila l-Banda tag[na, fosthom Anton Miruzzi, Ferdinando Camilleri, Salvatore Mifsud, :anni Vella, Anthony Sammut, Victor Zammit u s-Surmast pre]enti Emmanuel Spagnol. Il-Banda tag[na, barra li tie[u sehem fil-festi tal-:img[a l-Kbira u ta’ Santa Marija tie[u sehem ukoll f’diversi festi.

Il-Banda Nicolò Isouard daqqet ukoll barra minn xtutna fosthom f’Siraku]a, f’:inevra, f’Detroit, f’San Francisco u f’Milbrae fl-Amerika u f’ Toronto.

Esegwiet ukoll diversi kun/erti kbar

fosthom fil-Konkatidral ta’ San :wann, fitTeatru Manoel, fl-Università ta’ Malta u flIstitut Kattoliku.

Illum, g[alkemm g[addew dawn is-snin kollha, il-Banda Nicolò Isouard g[adha attiva fil-[idma tag[ha. Dan grazzi g[al surmastijiet, Presidenti, bandisti u membri tal-kumitati, li matul is-snin [admu bla heda.

Biex jitfakkar dan l-anniversarju matul din is-sena kienu organizzati diversi attivitajiet spe/jali fosthom tliet kun/erti kbar.

In[ar;et ukoll diska kompatta li tinkludi sett ta’ mar/i klassi/i mill-pinna tal[mistax-il Surmast li mexxew il-Banda Nicolò Isouard.

Attività o[ra importanti biex tfakkar dan l-anniversarju se ssir nhar is-Sibt 22 ta’ Ottubru, fl-auditorium tal-Istitut Kattoliku, fejn il-Banda Nicolò Isouard ta[t iddirezzjoni tas-Surmast Direttur tag[ha Emmanuel Spagnol, se tesegwixxi kun/ert mu]ikali biex, kif inhu xieraq, infakkru g[eluq il-140 sena mit-twaqqif tal-Banda.

IVAN SCERRI

PRO Banda Nicolò Isouard, Mosta

IL-QORMI WINE FESTIVAL 2011

Ta[lita ta’ mu]ika, arti u kultura

Sur Editur, Nhar il-{add 28 ta’ Awwissu 2011, b[ala parti millattivitajiet marbuta mas-seba’ edizzjoni tal-festival tal-inbid, fil-Belt Pinto, sewwa sew filma[]en /entrali tal-Kumitat Festi Esterni fi Triq il-Blata, biswit il-knisja Ar/ipretali ta’ San :or; kellna l-ftu[ ta’wirja mill-aktar interessanti.

Fiha wie[ed seta’ jilma[ g[odod antiki li llum ftit li xejn g[adhom jidhru, b[al ;arar kbar tal-inbid, fliexken, pressa u l-bqija, ilkoll marbutin ma’ frott id-dielja u dmug[ il-g[enba.

Biex l-imma;inazzjoni ting[ata aktar [ajja, ma setax jonqos li ssir replika ta’ [anut antik imsejja[ ‘Ta’ Kurun’ b’persuna;;i life size imdawrin mal-imwejjed. {anut li kien kantuniera bog[od mill-istess ma[]en u nibet ismu fil-folklor Malti permezz tal-istejjer ta’ ‘Wenzu u Ro]i’ miktuba mill-Avukat :or; Zammit, Qormi wkoll.

Din l-attività kellha l-bidu tag[ha billi l-{add filg[odu fuq iz-zuntier tal-knisja saret /erimonja simbolika li fiha tfakkret l-okka]joni meta lGran Mastru Pinto g[olla lil {al Qormi g[al belt bit-titlu li j;ib ismu. Malli ntemmet, saret pur/issjoni ma’ xi toroq Qormin, li [a [siebha s-Sur Philip Mizzi.

{adu sehem g[add ta’ nies libsin il-kostum ta’ ra[[ala jakkumpanjaw lill-Gran Mastru Pinto li mexa ta[t ilbaldakkin fost id-daqq tattnabar. Mal-wasla tal-Gran Mastru quddiem il-ma[]en, inqara l-bandu u saru diskorsi mis-Sindku u mis-Segretarji tas-Sezzjoni }g[a]ag[,talKumitat Festi Esterni.

G[amel kelmtejn ukoll lAr/isqof Mons. Pawlu Cremona li feta[ u bierek ukoll din il-wirja.

Fil-jiem tal-:img[a u s-Sibt 2 u 3 ta’ Settembru, {al Qormi mlibbes bil-libsa festiva partikulari g[as-seba’ edizzjoni tal-Wine Festival, laqa’ fih eluf ta’ Maltin u barranin. Il-membri [awtiela tal-Kumitat Festi Esterni ma naqsux li j]ejnu b’bandalori u jarmaw it-toroq bi stalls tradizzjonali tal-ikel u x-xorb biex jag[tu dehra tipika talfesta ta’ dari, ta[t id-dell talknisja parrokkjali ta’ San :or; Martri.

Mexxew is-serati Joe Farrugia u Julie Bonnici u dejjem fet[u bl-innu miktub g[all-okka]joni ‘‘{lewwet lG[enba’’, versi ta’ :or; Bianchi u mu]ika ta’ Augusto Cardinale. Tkanta b[al dejjem mid-duo Joe Farrugia u Rebekka Bonnici.

Dan il-festival sar bilprodotti tal-kumpanija lokali

Marsovin li pprovdiet g[a]la kbira ta’ nbejjed [omor, bojod u rosé, ilkoll mag[mula minn varjetajiet ta’ g[eneb. Dan lavveniment annwali da[al sew fil-kalendarju ta’ attivitajiet li jsiru fil-parro//a :o;jana. Kif xehdu l-eluf ta’ nies, Maltin u turisti li [onqu t-toroq imserrpin tal-Belt Pinto f’dawn il-jiem.

Wie[ed seta’ jimla ]aqqu b’ diversi tipi ta’ ikel tipikament Malti. Dawk pre]enti setg[u jixtru tazza tal-inbid bil-logo tal-Qormi Wine Festival u biha daqu l-inbejjed kollha offruti.

F’postijiet differenti flin[awi tal-qalba ta’ beltna kienu g[addejjin diversi attivitajiet fosthom l-g[ana, bis-sehem ta’ bosta g[annejja u kitarristi mag[rufa, gruppi mu]ikali u folk ta’ fama f’pajji]na. {adna gost naraw lit-turisti jaqsmu l-fer[ mal-Maltin ji]fnu sat-tmiem, donnhom ma ridux li d-daqq jieqaf. Kien hemm atmosfera ta’ [biberija u armonija e//ellenti.

F’dawn il-jumejn, biex ji]diedu mal-attivitajiet li semmejt, barra lkompetizzjonijiet g[all-g[a]la tal-a[jar inbejjed prodotti taddjar, mal-arran;amenti talfjuri, wie[ed seta’ jara [wejje; o[ra.

Din l-esebizzjoni tal-fjuri

setg[et titgawda billi lbukketti tpo;;ew fuq l-artali fil-knisja ar/ipretali.

Fl-isqaqien saru wirjiet talfotografija u l-pittura u fi n[awi o[ra kien hemm wirjiet ta’ xejra o[ra, ilkoll ma[dumin b’seng[a kbira li tassew laqtu l-g[ajn.

Fit-toroq rajna diversi mwejjed b’arti;janat li juru l[ila ta’ [utna Maltin. Kien hemm kliem ta’ tif[ir lejn lartisti kollha li [admu floqsma partikulari tag[hom.

G[al dawk li kien jinteressahom, in]amm miftu[ il-mu]ew tal-knisja parrokkjali.

Fil-ma[]en tal-armar kienu apprezzati ferm, l-g[odod antiki li dari kienu jintu]aw fit-tag[sir tal-g[eneb u mag[hom xi snajjiet antiki.

Tajjeb insemmu wkoll li nfeta[ xelter ta’ ]mien ilgwerra u bosta kienu li ni]lu jittawlulu.

Dan il-Festival tal-Inbid kien verament su//ess li ]ied jg[olli l-isem ta’ {al Qormi u kompla jseddaq il-kultura u ttradizzjoni marbuta mattag[sir tal-g[eneb.

Ming[ajr l-g[ajnuna ta’ diversi nies, dan il-festival ma kienx ikun jista’ jitwassal lilna.

:OR: BIANCHI {al Qormi

ITTRI LIL-EDITUR

Mew;a materjalista Sur Editur, Ma kienx ili sitt sig[at li impustajt ittra dwar ittka]bir li qed isir mill-[ajja umana li ma smajtx li nqala’ in/ident ta’ din ix-xorta.

It-televi]joni kien qed i[abbar li ajruplan akrobatiku f’West Virginia, sferra waqt spettaklu u kkraxxja, b’konsegwenza li miet il-pilota tieg[u.

Ka] li jin]el fil-lista talmaterjali]mu li qed ikompli jinfirex fost [afna pajji]i.

F’dan il-kuntest niftakar fil-fatalità ta’ Regensburg (:ermanja) meta ajruplan f’wirja, ]vija u da[al flispettaturi. Ftit wara ttra;edja, l-awtoritajiet [ar;u [afna avvi]i jg[idu li se jaraw jekk din il-kwalità ta’ spettaklu g[andhiex tinqata’. G[adda ]-]mien u qisu qatt ma ;ara xejn!

Issa (18 ta’ Settembru) ilgazzetti tal-{add qeg[din i[abbru li ajruplan Amerikan, qrib Reno (Nevada) ;ralu xi [a;a waqt li kien qed itir f’tellieqa talajru u ;;arraf fuq zona iffullata bi spettaturi. Mietu tlieta u kien hemm [afna midruba.

Tg[id, b[alma ;ara filka] ta’ Regensburg, kollox imut fuq ommu^ Hawn min jg[id li dixxorta ta’ in/identi, inklu]a dik tal-boxing u lalpini]mu, hi sempli/iment food for the newspapers.

Alla fis-sema jag[ti lillbniedem il-[ajja, u lbniedem (f’so/jetà bierda) jivvinta kif jiddistru;;iha.

N. TABONE

Il-Fgura

IVA g[all-[ajja LE g[ad-droga

19

il-Óadd, 9 ta’ Ottubru, 2011

Malta l-ewwel fl-Ewropa Sur Editur, Nhar il-:img[a 16 ta’ Settembru 2011, ilEurostat ippubblikat i/-/ifri dwar lesportazzjoni fost is-27 pajji] membru talUnjoni Ewropea.

Malta kienet il-pajji] bl-akbar ]ieda flesportazzjoni. }ieda fenomenali ta’ 54 filmija fl-ewwel sitt xhur ta’ din is-sena, ji;ifieri minn Jannar sa :unju meta mqabbla mal-ewwel sitt xhur tal-2010, Malta esportat b’500 miljun ewro aktar fi prodotti g[al total ta’ 1.4 biljun ewro!

Din kienet it-tieni darba din is-sena li Malta ;iet l-ewwel fl-Ewropa fejn tid[ol statistika ta’ natura ekonomika.

Il-problema tal-manteniment

Fil-fatt Malta kellha wkoll tkabbir ta’ 2.8 fil-mija fil-Prodott Gross Domestiku tag[ha fit-tieni kwart ta’ din is-sena.

Dan kollu qed ise[[ meta a[na ‘makku’ u fi ]mien l-ag[ar taqlib finanzjarju u ekonomiku li qatt rat id-dinja u meta pajji]i kbar qed jog[tru u jie[du mi]uri [orox ta’ awsterità.

Is-su//ess ta’ Malta qed ise[[ bis-sa[[a tal-[idma tal-par idejn sodi ta’ Lawrence Gonzi li qed jurina bil-fatti xi tfisser l-g[ajta ‘Flimkien Kollox Possibbli’.

F. MUSCAT {al Tarxien

Varist, Owen Bonnici u l-klassifiki mondjali Sur Editur, F’Awwissu li g[adda, Evarist Bartolo u Owen Bonnici g[amlu konferenza dwar ledukazzjoni f’Malta. B[allkelliema s[abhom l-o[ra laburisti kienu distruttivi, superfi/jali u qarrqu.

Taw /ifri mhux veri dwar in-numru ta’ studenti li jkomplu jistudjaw wara ssekondarja, dwar is-su//ess fl-e]amijiet tax-xjenzi kif ukoll dwar in-numru ta’ studenti li jistudjaw il-lingwi

u kemm minnhom g[addew mill-e]amijiet tag[hom.

Spi//aw anke taw parir [a]in lill-istudenti li ;abu gradi 6 u 7 fis-SEC liema parir jista’ jtellifhom milli jkomplu jistudjaw. :ara i]da li ftit wara lkritika ta’ Bartolo u ta’ Bonnici, il-World Economic Forum [are; ir-rapport annwali tieg[u dwar Global Competitiveness.

Minkejja dak li qalu Bartolo u Bonnici, Malta avanzat tliet

postijiet f’dik il-klassifika fejn tid[ol is-sistema edukattiva u spi//at telg[et fid-disa’ post fid-dinja.

Na[seb illi kieku kellha to[ro; klassifika mondjali talaktar nies negattivi u distruttivi fid-dinja il-kelliema tal-Partit Laburista ]gur li kienu jikklassfiikaw fl-aqwa postijiet jekk mhux addirittura l-ewwel!

M. PISANI {’Attard

Sur Editur, G[al dawk li jsegwu x’qed jintqal minn membri talli;i, hemm dubju kemm tista’ tkun effika/i ssezzjoni dwar ilmanteniment tat-tfal fil-li;i tad-divorzju.

Fil-fatt, qabel irReferendum tat-28 ta’ Mejju, kien hemm ]mien meta nies ta’ /erta responsabbiltà sa[qu kemm fel[u li, bid-divorzju, it-tfal se jit[axknu u jbatu.

Kienet kwistjoni ta’ ‘meta l-ferg[a tinqasam’.

Bi]]ejjed wie[ed isemmi li missier divorzjat, b’tifel wie[ed, ikun obbligat billi;i li jmantnih sakemm jag[laq 23 sena u j[allaslu l-ispejje] g[alledukazzjoni. U jekk ikun hemm a[wa o[ra^ Xorta jrid i[allas g[al kull wie[ed jew wa[da minnhom^ {oll xag[rek u ;ib i]-]ejt!

Mal-firda bid-divorzju, it-tfal jirtu. Iva, jirtu rovina.

Il-manteniment tag[hom b[al bi//a drapp tixxejjer mar-ri[. Tempesta… u tg[ib!

Il-pi] jaqa’ fuq min approva d-divorzju, g[ax it-twiddiba hemm kienet u g[adha: “Dak li g[aqqad Alla, m’g[andux jifirdu lbniedem”. (S. Mattew Kap. 19 vers 6) In[oss li l-qag[da hawn Malta titlob revi]joni.

KFH

L-Imsida

Alfred Sant, Gaddafi u An;lu Farrugia Sur Editur, Dak li darba kien g[ajjar lilna nnazzjonalisti, g[o;;ieba u sriep, lili baqa’ jg[a;;ibni g[al dak li jg[id.

G[alkemm illum Sant hu sempli/i back bencher ma jitlifx okka]joni biex regolarment i/aqlaq u jbandal id-dg[ajsa tal-partit b[al meta dan l-a[[ar qal li s[ubija fil-Patnership for Peace definittivament tikser il-kostituzzjoni ta’ Malta. I]da llum nixtieq nikkummenta fuq meta qal li “jidher li fondi Libjani kienu investiti f’kampanja enormi biex Malta ssir membru tal-Unjoni Ewropea.”

Na[seb li aktar konna nkunu vi/in irrealtà kieku ntqal li: “Jidher li fondi Libjani kienu investiti f’kampanja enormi biex Malta ma ssirx membru tal-Unjoni Ewropea”.

Forsi Sant qal dak li qal biex jilqa’ g[ax di;à kien hawn min staqsa jekk ilfondi biex inbena /-?entru Nazzjonali Laburista fil-{amrun kinux ;ew ming[and Gaddafi.

Forsi wkoll li Sant qal dak li qal biex jilqa’ g[al dak li ppubblika il-mument f’dawn l-a[[ar ;img[at dwar ir-rabta intima bejn il-PL u r-re;im ta’ Gaddafi.

I]da Sant minn dejjem kien rasu iebsa u qatt ma sema’ minn [add.

Lanqas ma sema’ minn dak li kien qal id-deputat mexxej tal-PL An;lu Farrugia meta f’intervista f’The Times kien qal, “Mexxej m’g[andux jag[mel allegazzjonijiet jekk dawn ma jkunux sostanzjati”. Biex niftiehmu meta An;lu Farrugia qal dak id-diskors kien qed jirreferi g[all-kap ‘fallut’ tieg[u Alfred Sant.

MARIO BORG Il-{amrun

20

Twieled ta[t stilla [a]ina Sur Editur, F’il-mument tal-31 ta’ Lulju, 2011 kienu dehru ]ew; ittri dwar il-pittura tal-lunetti filknisja ta’ San :or; Martri u llum xtaqt ning[aqad mag[hom.

Tabil[aqq li kienet ‘fer[a bla temma’ g[alina l-Qriema li n[obbu l-knisja parrokkjali tag[na. Dan g[all-fatt li dak li konna ilna nistennew li jsir, [sibna li sar realtà, i]da tqarraqna.

Nixtieq [afna li l-knisja tag[na, mudell ta’ bosta knejjes o[ra, tikseb lura ftit mis-sbu[ija li darba kellha.

I]da [tija ta’ xi misteru li jafuh biss wa[diet, lawtoritajiet qed i/a[[duna milli nkomplu nsebb[u lil dan it-tempju.

Jing[ad li darba, waqt vista pastorali f’beltna, l-Ar/isqof Gonzi kien stqarr li “{al Qormi kien twieled ta[t stilla [a]ina”. Ma nafx x’kellu f’mo[[u dan ir-Rag[aj Spiritwali meta qal hekk.

Imma b’dak li se[[ fostna tul is-snin, narah li ]-]mien qed jag[tih ra;un.

Kif wie[ed jinnota, bosta drabi beltna tintlaqat [a]in [tija ta’ xi de/i]joni ]baljata sija jekk tkun fuq skala nazzjonali kif ukoll tal-lokal.

Probabbilment lill-Ar/isqof Gonzi kienu rrakkuntawlu minn xiex g[addiet il-knisja tag[na meta f’waqt ta’ bluha, minn tempju jg[axxqek, mimli bi skultura barokka, irridu/ewh f’ma[]en u l-bqija.

Nistaqsi jien: Fejn kienet ilKurja dakinhar meta t[alla jsir dak il-frakass kollu? Jixhed dan it-tkissir hemm dak il-fdal li baqa’ ma ntremiex u llum jinsab fis-sagristija l-qadima.

Qalbi tkun trid tinqasam kif narah Illum ukoll. G[ax dawn la[[ar snin sibna min irid i]ejjen kif jixraq id-dehra tag[ha u jdewwi l-;er[a li g[adha tnixxi sal-lum, qed insibu kull xkiel mill-Kurja.

Dejjem kif qed jing[ad f’{al Qormi.

Nittama li l-Kurja to[ro; stqarrija f’dan ir-rigward g[ax il-poplu :or;jan imxebba’ sal-ponta ta’ mnie[ru.

Kullimkien i]an]nu xi [a;a — a[na biss le. F’kollox hemm il-limitazzjoni. Jew g[ad hemm min ja[seb ‘li g[al {al Qormi kollox jg[addi’ kif instemg[et darba tg[id persuna g[olja?

It-tmien pitturi li saru g[allunetti tal-korsija ;ew verament sbie[.

ITTRI LILL-EDITUR

il-Óadd, 9 ta’ Ottubru, 2011

G[assa ;dida f’G[ajnsielem

Jirrappre]entaw tmien qaddisin ta’ ]mienna.

Nammetti li jien ma qbiltx dwar is-su;;ett mag[]ul g[ax nippreferi li jkunu b’rabta malqaddis patrun tag[na San :or;. Imma s-sabi[ ma tistax tg[idlu ikrah.Verament imlew u n-nies li attendew bi [;arhom biex jarawhom kellhom kliem ta’ tif[ir g[alihom. Jalla dawk li qed jopponu g[al dan il-pro;ett ibiddlu fehmithom.

Kif jien fi]-]ifna xtaqt ni;bed l-attenzjoni dwar dawk l-armi tal-kappillani#ar/iprieti li kien hemm fis-sagristija.

Illum dawn inqalg[u kollha g[ax hemm il-[sieb li jsiru i/ken fid-daqs biex jintreba[ aktar spazju u ji]diedu filg[add. Ma kinitx idea [a]ina fil-fehma tieg[i i]da je[tie; li jsiru mill-;did immedjatament.

Dawk, barra li huma parti mill-istorja kienu jservu biex listori/i jirrikorru lejhom. Anzi n]id nissu;;erixxi li jitwa[[lu ]ew; ir[amiet wa[da fuq kull na[a tal-kwadru ta’ San :or;, fl-istess sagristija, bl-ismijiet tal-parro//i li [ar;u minn {al Qormi. Naf xi spejje] g[andha l-knisja imma tajjeb li dan ilpro;ett ma jitwarrabx jew jit[alla jmut fuq ommu.

Inkella nkunu qed nag[mlu b[al ta’ qabilna.

Ma rridx in[alli lopportunità ta[rabli u ma nifra[x lil Dun Ewkaristu Zammit li g[adu kif in[atar Kappillan g[al {ad-Dingli. Hu g[amel it-ta[ri; tieg[u b[ala Vi/i-Parroku fil-parro//a tag[na.

Dun Karist wettaq dmiru blakbar g[aqal u impenn li kisiblu l-fidu/ja tal-poplu :or;jan. Da[al fil-qlub talQormin sew, spe/jalment i]]g[a]ag[. Sa/erdot e]emplari, b’kari]ma kbira u tassew ideali biex imexxi parro//a.

Im]ejjen b’dak kollu li wie[ed je[tie; biex ikun rag[aj spiritwali e//ellenti, predikatur tajjeb b’kelma li ti;bdek u jaf jag[ti pariri siewja wkoll, Ad Multos Annos. Inroddlu [ajr g[as-servizz li ta.

Na[taf l-okka]joni biex inrodd [ajr ukoll lill-Ar/ipriet, il-Kanonku Dun Anton Cassar u l-bqija tal-kleru Qormi li minkejja li s-sa/erdoti kollha huma anzjani g[adhom qed jag[tu servizz utli fil-parro//a tag[na. Bin-nuqqas ta’ qassis ]ag[]ug[ u [abrieki b[alma hu Dun Karist, il-parro//a tista’ tie[u majnata ’l isfel.

PATRIJOTT :OR:JAN

{al Qormi

Sur Editur, Dalwaqt fir-ra[al ta’ G[ajnsielem se jkollna ?entru ?iviku ;did. Dan il-bini se jinkorpora fih il-Kunsill Lokali, il-Ber;a, il-Librerija u G[assa tal-Pulizija.

Nispera li issa din l-g[assa tibda tkun miftu[a kuljum u mhux kwa]i dejjem mag[luqa b[alma kienet l-g[assa l-qadima.

Hemm b]onn li fiha jkun hemm sur;ent u kuntistabbli [alli jag[mlu r-ronda kontinwament u biex il-poplu jinqeda a[jar.

Qed ng[id dan ukoll biex jinqatg[u /erti abbu]i ta’ sewqan bl-addo// u bi [sejjes kbar li jsiru minn xi ftit ;uvintur li g[andna fir-ra[al. Dan qed isir spe/jalment l-aktar fit-triq ta’ [dejn il-knisja li fiha hemm ]ew; ka]ini, l-iskola u anke /-/entru tadduttrina, li dejjem ikunu mimlija bit-tfal u nies o[ra.

Anke /erti abbu]i li jkun hemm filplaying field minn ;uvintur u tfajliet, spe/jalment fil-weekend, g[andhom jitra]]nu, [alli ma jkomplix isir tkissir u [mie; bl-addo//. Il-playing field qieg[da hemm g[at-tfal u mhux g[all-;uvintur.

Nispera li l-Kummissarju tal-Pulizija jaqra din l-ittra u malli tinfeta[ l-g[assa l;dida tkun fornuta b’sur;ent u kuntistabbli u tibqa’ miftu[a lejl u nhar, g[ax x’[in issir xi di]grazzja, spe/jalment bis-sewqan, ikun tard wisq.

G[ajnsielem kiber [afna u dalwaqt ikun ir-raba’ l-ikbar ra[al f’G[awdex. Biex ninqdew mill-g[assa m’g[andniex g[alfejn immorru x-Xatt. {afna snin ilu konna iktar moqdijin mil-lum u l-g[assa dejjem kienet tkun miftu[a lejl u nhar.

XEMXI

Serata pja/evoli f’{ad-Dingli

Sur Editur, F’isem il-pubbliku numeru] li attenda g[allokka]joni organizzata verament tajjeb millKunsill Lokali ta’ {ad-Dingli, nhar il-{add, 18 ta’ Settembru (fil-jum dedikat lill-istess ra[al) nixtieq nuri l-apprezzament tieg[i lejn isSindku u l-kunsillieri kollha li offrew serata tassew pja/evoli fil-bit[a tal-Iskola Primarja flistess lokalità.

F’din is-serata kul[add seta’ jgawdi mittalent verament g[oli tal-Banda Santa Marija ta’ {ad-Dingli li tatna programm varjat.

Stajna ngawdu wkoll il-pro]a waqt il-qari tan-novella bl-isem ’Salvu tal-Pasturi’ (miktuba mill-mag[ruf kittieb u drammaturgu Francis Ebejer, iben {ad-Dingli) li nqrat g[all-ewwel darba fil-pubbliku bil-permess ;entili ta’ ibnu .

Ammirajt lis-Sindku li fid-diskors prin/ipali tal-okka]joni, wera l-apprezzament tieg[u mhux biss lejn il-kunsillieri kollha i]da wkoll lejn il-Kappillan li flimkien mal-g[aqdiet lo[ra fl-istess ra[al, dejjem [admu id f’id biex dan il-lokal jitgawda kemm mid-Dinglin kif ukoll mill-[afna turisti li jmorru j]uruh.

Wara li spjega l-pro;etti li twettqu matul la[[ar sena, l-istess Sindku ta spjega tal-pro;etti li bi[siebu jwettaq matul din is-sena fosthom il[idma me[tie;a biex {ad-Dingli jkollu servizz xieraq fit-trasport pubbliku.

Interessanti kien il-fatt li n-nominazzjonijiet g[al dawk li ntg[a]lu biex ikunu ppremjati g[all-inizjattivi rispettivi tag[hom, kif ukoll innominazzjoni tal-persuna ppremjata b’:ie[ {ad-Dingli, kollha kellhom skop wie[ed: dak nobbli tal-volontarjat ba]at fuq l-im[abba ming[ajr stenniija ta’ rikompens.

Is-serata ;iet fi tmiemha wara li l-banda esegwiet l-innu tag[ha u l-Innu Malti.

Ir-ri/eviment ta’ wara sar fl-istess bit[a taliskola li kienet im]ejna u mdawla verament sabi[ g[al din l-okka]joni ta’ Jum {ad-Dingli.

G[ajnsielem, G[awdex

PAUL ABELA

Il-Mosta

Il-Kunsill Lokali ta’ {a]-}abbar

Sur Editur, B’referenza g[all-ittra li dehret nhar il-{add 28 ta’ Awwissu 2011, bit-titlu ‘Praspura mill-Kunsill Lokali ta’ {a]-}abbar’, f’isem ilKunsill Lokali ta’ {a]-}abbar nixtieq nag[mel dawn losservazzjonijiet: (1) Il-wirja li tkellem fuqha l-kittieb kienet ilha tliet snin esebita fis-sala prin/ipali talKunsill. Kieku l-Kunsill, kif qieg[ed jargumenta l-awtur, ma japprezzax it-talenti ta]}abbarin, kieku ]gur li din ma kinitx tag[mel tliet snin s[a[ esebita. Dan il-fatt wa[du juri li dak li qal il-kittieb mhuwiex minnu.

Il-Kunsill, wara li kkunsidra li din il-wirja kienet ilha tliet snin esebita, u kull min ikkontribwixxa fiha ]gur li [a l-exposure li kien jist[oqqlu, idde/ieda li jag[ti dehra differenti lis-sala prin/ipali, anke in vista tax-xog[ol ta’ titjib u manutenzzjoni li qed isir fi/-?entru ?iviku.

(2) L-awtur semma wkoll li ra l-Kur/ifiss imdendel filk/ina ftit ’il fuq mis-sink. Qal

li kien jinsab urtat kemm min[abba li raha offensiva li l-Kur/ifiss kien imdendel ftit ’il fuq mis-sink, kif ukoll g[ax ma kienx qieg[ed fis-sala.

Il-Kur/ifiss iddendel filk/ina (miniex se nid[ol filmertu ta’ kemm e]attament kellu jkun ’il fuq mis-sink, g[ax frankament, jidher li hu kumment banali intenzjonat biss biex jitfa’ dell ikrah fuq il-kunsill) min[abba li fis-sala prin/ipali kien qieg[ed isir xog[ol ta’ tibjid. Fil-fatt ilKur/ifiss re;a’ tqieg[ed f’postu.

(3) L-awtur qal ukoll li filkunsill hemm “min qieg[ed jivvinta affarijiet li lilna linsara jwe;;g[ulna ssentimenti reli;ju]i tag[na”.

Filwaqt li nirrimarka li lkunsill hu fundamentalment organu politiku u amminstrattiv, u g[alhekk di natura hu distint missentimenti reli;ju]i, il-kunsill, u l-membri li jikkompunuh, g[andhom rispett kbir lejn kull reli;jon, inklu], ovvjament, dik Kattolika Rumana.

(4) L-awtur jag[laq b’din irrimarka: “Kull min jifforma parti mill-Kunsill Lokali ta’ {a]-}abbar u ja//etta li jsiru affarijiet b[al dawn talmist[ija, ma jixraqlux jg[id li hu }abbari.”

Din ir-rimarka di;à kienet imwie;ba; dawk li f’g[ajnejn l-awtur jidhru affarijiet talmist[ija, meta ji;u skrutinati b’mod razzjonali u kalm, isiru kummenti fierg[a u neqsin minn kull sens komun.

Il-kritika hi importanti, anzi essenzjali, biex ikun hemm progress; kull organizzazjoni timxi ’l quddiem biss jekk tag[raf tirran;a l-i]balji tag[ha, li [afna drabi, ikunu nnutati mill-kriti/i.

Min-na[a l-o[ra, kritika tattip li rajna f’dik l-ittra, li jidher li kienet intenzjonata biss biex t[amme; lill-kunsill, ]gur li ma tag[milx ;id lillkunsill lokali u lanqas ;ie[ lil min kitibha.

KEITH PISANI

Kunsillier g[arRelazzjonijiet Pubbli/i Kunsill Lokali {a]-}abbar

ITTRI LILL-EDITUR

Prosit u grazzi lill-Prim Ministru

Sur Editur, Kburin b’pajji]na g[ax nemmnu f’pajji]na.

Din kienet it-tema li l-Partit Nazzjonalista g[a]el g[a//elebrazzjonijiet tas-46 anniversarju mill-kisba talIndipendenza.

Kien propju 47 sena ilu meta l-Prim Ministru :or; Borg Olivier, permezz talvi]joni ta’ fidu/ja li kellu f’pajji]na u fil-poplu tag[na, b’kura;; u b’determinazzjoni g[amel dan l-ewwel pass fittriq li kellha tifta[ bera[ ilbibien biex pajji]na seta’ jqum fuq saqajh u jissa[[a[, ikollu vu/i b’sa[[itha u jilqa’ opportunitajiet ;odda.

Is-snin li ;ew wara kienu snin ta’ sfida imma, fi kliem il-Prim Ministru u l-Kap talPN Lawrence Gonzi stess, kienu wkoll snin ta’ storja, ta’ spirtu u ta’ ispirazzjoni talPN. Snin ta’ [afna akkwisti kbar o[ra li fuqhom hemm minqux b’ittri kbar tad-deheb isem il-PN. Dan g[aliex il-PN dejjem emmen fil-potenzjal qawwi ta’ pajji]na u dejjem mexa fuq il-prin/ipji li jekk na[dmu bilg[aqal bla ma naqtg[u qalbna, nistg[u nil[qu laspirazzjonijiet tag[na.

Waqt id-diskors tieg[u filmass meeting ta’ lejlet lIndipendenza Fuq il-Fosos talFurjana, il-Prim Ministru g[amlilna stedina meta qal: “Fta[ru, nixtieqkom tifta[ru u tkunu kburin bl-akkwisti kbar li g[amilna…”

Muscat u l-MEPA li jixtieq

Hu fisser kif lIndipendenza fissret il-bidu ta’ mixja twila u glorju]a li matulha l-PN [adem, stinka u [are; g[onqu fl-a[jar interessi tal-poplu Malti u G[awdxi kollu.

Min-na[a tag[na, lill-Prim Ministru ng[idulu li a[na mhux biss nifta[ru u nkunu kburin bil-kisbiet u bissu//essi li pajji]na rnexxielu jag[mel matul is-snin imma anke lilu personali ng[idulu prosit u grazzi tal-[idma u tal-isforz ;enwin li qed jag[mel biex ikun politiku u mexxej responsabbli, serju u b’vi]joni /ara.

B’mod spe/jali ng[idulu prosit u grazzi talli l-istil ta’ tmexxija tieg[u hu ba]at fuq dak li hu sewwa u mhux fuq dak li jaqbel lilu u lill-partit.

Ng[idulu prosit u grazzi talli hu determinat li ma jieqaf qatt jiddefendi lprin/ipji u l-valuri.

Prosit u grazzi Prim Ministru talli m’intix tibdel listabbiltà ta’ pajji]na malvoti li ji;u u jmorru. A[na mieg[ek u b[alek kburin bilpassat glorju], bil-pre]ent li qed infasslu u bil-futur li qed nippreparaw.

Prim Ministru, int [e;;i;tna biex ma naqtg[u qalbna qatt u a[na dan lappell intennuh lilek ukoll.

A[na fidu/ju]i li tista’ tkompli twettaq [afna ;id!

ALISON TONNA Il-Mosta

Daqqa o[ra fuq ras l-assaltaturi Sur Editur, :ieli ktibtlek dwar lorkestrazzjoni li g[andna b[alissa bejn /erti ;urnalisti u opinjonisti fejn in[oss li qed isir assalt biex jixxejnu ssu//essi tal-gvern fl-ekonomija, fil-finanzi, flinvestiment, fl-impjiegi u f’oqsma o[rajn.

Mill-banda l-o[ra regolarment qed to[ro; statistika komparattiva kemm fuq livell Ewropew kif ukoll fuq livell mondjali li jikkonfermaw il-progress sorprendenti ta’ Malta f’diversi oqsma.

Dan qed i;ib fix-xejn l-isforzi mqan][a ta’ dawk flf-alleanza ta’ kontra Gonzi u l-PN. L-a[[ar daqqa fuq ras l-

21

il-Óadd, 9 ta’ Ottubru, 2011

assaltaturi [ar;et fil-bidu taxxahar ta’ Settembru bilpubblikazzjoni tar-rapport annwali Global Competitiveness (2011-2012) ma[ru; mill-World Economic Forum.

Skont dak ir-rapport ilBanek Maltin issa ;ew klassifikati fir-raba’ post fiddinja fejn tid[ol is-sodizza tag[hom filwaqt li ledukazzjoni f’Malta da[let g[all-ewwel darba mal-aqwa g[axar sistemi edukattivi fiddinja u kklassifikat fid-disa’ post. {allihom [a jpe/ilqu lillassaltaturi, fuq kollox na[qa ta’ [mar qatt ma telg[et issema.

CH. MUSCAT Il-Mosta

Sur Editur, Dan l-a[[ar Joseph Muscat kien qed jitkellem fuq Radju Super 1 u fost [afna affarijiet o[ra qal li l-MEPA tag[mel dak li jrid il-Gvern u li hu m’g[andu l-ebda fidu/ja fiha.

Forsi Joseph Muscat nostal;iku g[all-MEPA li jaf hu meta fil-Gvern kien hemm sie[bu Alfred Sant.

Dak i]-]mien, lejlet lelezzjoni tal-1988, Joseph

Muscat kien applika biex i[ott bini e]istenti u jibni floku bini ie[or bil-pool b’kollox.

Dakinhar il-MEPA fejn li/-/ittadin komuni kienet iddum il-;img[at u x-xhur biex taqdih, lil Joseph Muscat [ar;itlu l-permessi fi ]mien tlett ijiem.

Dakinhar il-MEPA kisret ir-regolamenti tag[ha stess meta ma [allietx jg[addu l[mistax-il ;urnata obbliga-

torji biex dak li jkun ikun jista’ jag[mel kummenti jew o;;ezzjonijiet!

Ma nafx jekk dakinhar ilMEPA mxietx hekk g[ax hekk ried il-gvern laburista!

Imma kif dan Joseph Muscat ma jafx ma jifta[x [alqu! Tassew li l-boloh jid[lu ji;ru hemm fejn lan;li jib]g[u jirfsu.

J. BORG

Santa Venera

Malta m’hix g[all-[ruq!

Sur Editur, Jekk jog[;bok ag[tini spazju biex nirrakkonta fuq li rajt, smajt u [assejt din is-sena, tul is-47 anniversarsju tal-kisba tal-Indipendenza g[allg[a]i] pajji]na.

L-ewwel nett — jien u nistenna biex nisma’ l-Prim Ministru jag[mel id-diskors tieg[u filpjazza vasta tal-fosos tal-Furjana — mo[[i ;era lejn l-avvenimenti insoliti li se[[ew f’pajji]na mill-ewwel tas-sena.

Fi Frar beda spiss iberraq fuq id-divorzju. Sar referendum li ssorprendieni g[ax kien ming[alija li l-komunità nisranija fil-g]ejjer Maltin kienet se twie;eb mod ie[or lillpromoturi tad-divorzju. G[arrali.

Momentanjament [arist madwari u f’qalbi g[edt: “Tg[id slice minn dil-kotra — inklu]i trabi, tfal ]g[ar u ]g[a]ag[ — g[ad taqa’ finnassa tad-divorzju”^ Il-fatta kif l-Irlanda mbarmet mad-daqqa tad-divorzju, t[assbek. ***

Imbag[ad ;ew quddiem g[ajnejja l-mijiet ta’ immigranti irregolari li ;ew isibu l-kenn f’pajji]na. G[araft il-preokkupazzjoni, kemm tal-Gvern kif ukoll tal-poplu u mmeraviljajt ru[i kif l-amministrazzjoni iffa//jat ilproblema.

Kien hemm sinsla wara l-kontroll ta’ dawn in-nies li, minn /ertu lat, jistg[u jkunu ta’ u;ig[ ta’ ras g[alina f’dil-loqma ta’ g]ira.

Ikkunslajt meta ftakart li l-UE tag[dirna u qed tg[inna biex ma nid[lux fi kri]i ekonomika gwappa. ***

Fl-isfond tal-pjazza kollha dwal u kuluri, kienet tidher il - fa//ata tal - Knisja ta ’ San Publju, u ftakart fit-taqbida li nqalg[et fl-Italja biex il-Kur/ifiss ma jkunx esklu] mill-iskejjel statali.

Il-Qorti Ewropea tad-Drittijiet Umani kienet ordnat li l-Kur/ifiss jitne[[a (g[ax hekk riedet Finlandi]a li kienet tibg[at lil uliedha fi skejjel Taljani).

Il-Gvern Taljan appella u reba[ il-kaw]a. {assejt li kienet grazzja g[all-Italja, g[allEwropa (li //ivilizzat ru[ha bl-g[ajnuna ta’ [afna reli;ju]i nsara) u g[alina wkoll g[ax issorpri]i fid-dinja tal-lum saru abbundanti!

Fit-toroq tal-Belt f’jum Santu Kru/

***

Il-kumbinazzjoni riedet li tlett ijiem qabel, fil-belt Valletta, kienet /elebrata l-festa talE]altazzjoni tas-Salib Imqaddes. Kienet kommemorazzjoni organizzata tajjeb u devota.

Seb[et l-g[odwa tal-{add (18 ta’ Settembru).

Wara r-Relikwija, fil-pur/issjoni, kien hemm g[add ta’ nies jakkumpanjaw. Is-Salib fil-vara donnu kompla jixg[el it-toroq mnejn g[adda.

Is-Salib li sabet u qiemet Sant’Elena biswit ilKalvarju, kien is - seb[ g[all - insara wara umiljazzjonijiet, swat u qtil li sofrew ta[t kapurjuni pagani. ***

U ;ejna g[ad-diskors mistenni, introdott blInnu Malti. Il-Prim Ministru elenka l-g[add kbir ta’ titjib li sar s’issa ta[t amministrazzjoni nazzjonalista… u dan [add ma jista’ ji/[du.

Qalilna biex nikkoperaw. G[ala le, galadarba a[na Maltin u n[obbu lil art twelidna^

H.W.

Gwardaman;a

22

il-Óadd, 9 ta’ Ottubru, 2011

INTERNAZZJONALI

Fl-isfond tidher da[na kbira wara splu]joni ta’ bomba waqt l-assalt g[all-kontroll ta’ Sirte mill-forzi tal-Kunsill (Ritratt> Reuters)

IL-LIBJA

Lejn l-assalt a[[ari tal-belt ta’ Sirte Matul il-;urnata tas-Sibt, Sirte treg[det bil-bumbardamenti, kemm mill-forzi tal-Kunsill Transitorju Nazzjonali kif ukoll minn dawk li g[adhom leali lejn Muammar Gaddafi, kif ukoll mill-attakki mill-ajru tal-ajruplani tan-NATO. Il-forzi ta’ kontra Gaddafi irnexxielhom jid[lu sew ;ewwa l-belt u issa din tinsab imdawra g[al kollox millforzi tal-Gvern temporanju.

Imma minkejja dan, il-forzi ta’ Gaddafi g[adhom jirre]istu bil-qawwa u r-ribelli qed isofru diversi telfiet fost il;ellieda tag[hom.

Il-;lied g[all-kontroll ta’ Sirte mill-forzi tal-Kunsill qed isir triq triq.

Il-forzi ta’ kontra Gaddafi xahrejn ilu [adu l-kontroll ta’, wie[ed jista’ jg[id, il-Libja kollha, bl-e//ezzjoni ta’ Sirte, il-post fejn twieled Gaddafi, u Bani Walid. Il-kontroll ta’ Sirte hu importanti kemm g[al ra;uni strate;ika – peress li din hi tul it-triq ewlenija li tg[aqqad il-Punent mal-Lvant tal-Libja – kif ukoll simbolikament peress li hi lbelt ta’ Gaddafi.

Fil-ka] ta’ Bani Walid, din tinsab imdawra kompletament min-nies tal-Kunsill u ma hix meqjusa daqshekk importanti strate;ikament g[all-pjani talKunsill daqs Sirte.

Il-Kunsill Transitorju qed jis[aq li sakemm ma jkollux il-kontroll ta’ Sirte, il-Libja ma tistax timxi ’l quddiem u tibni l-era l-;dida ta’ wara Gaddafi.

Il-;ellieda ta’ Gaddafi qed jirre]istu l-aktar fi tliet postijiet f’Sirte. Dawn huma madwar il-kumpless talkonferenzi ta’ Ouagadougou, li sservi wkoll ta’ ba]i militari, iz-zona tal-università

:ellied ta’ kontra Gaddafi j[ares lejn missila sparata fid-direzzjoni ta’ Sirte (Ritratt> Reuters)

u madwar dak mag[ruf b[ala d-Distrett tal-Mawritanja.

It-truppi tal-Kunsill in;abru fuq Sirte minn Misrata filPunent u Benga]i, fil-Lvant.

I]da l-;ellieda ta’ Gaddafi ;ewwa l-belt huma armati sew, inklu] b’tankijiet talgwerra kif ukoll bir-rocket launchers.

Matul il-lejl bejn il-:img[a u s-Sibt saru wkoll attakki kontra l-forzi ta’ Gaddafi f’Sirte permezz tal-helicopters tan-NATO. Ian Martin, il-mibg[ut tanNazzjonijiet Uniti g[al-Libja, qed i[e;;e; li]-]ew; na[at

biex jirrispettaw id-drittijiet tal-bniedem u l-popolazzjoni /ivili.

G[alkemm [afna nies irnexxielhom ja[arbu minn Sirte, g[ad hemm eluf kbar li huma maqbudin fil-belt u hemm t[assib kbir g[allkundizzjoni tag[hom. Dan, fost rapporti li xi w[ud minnhom qed jintu]aw b[ala tarka umana min-nies ta’ Gaddafi.

Fost il-;lied kollu, ilKunsill kompla bl-isforzi biex jipprova jinnegozja tmiem pa/ifiku g[all-kontroll ta’ Sirte; i]da dan ma rnexxiex.

INTERNAZZJONALI

il-Óadd, 9 ta’ Ottubru, 2011

23

IL-GRECJA

L-IMF tg[id li g[andha b]onn aktar flus Il-Fond Monetarju Internazzjonali qal li lb]onnijiet tas-self g[all-Gre/ja se jkunu aktar minn dawk imbassra sa issa, u l-Gvernijiet u dawk li g[andhom il-bonds se jkollhom i[allsu g[al dan.

Dan qalu Panagiotos Roumeliotis, ir-rappre]entant Grieg fl-IMF. F’Lulju, il-mexxejja tal-UE qablu biex jipprovdu lillGre/ja bit-tieni pakkett ta’ g[ajnuna finanzjarja ta’ aktar minn 109 biljuni ewro biex ig[inha t[allas id-dejn sal2020.

Dawk li g[andhom il-bonds tal-Gvern Grieg intalbu jie[du sehem billi ja//ettaw telf ta’ 21 fil-mija fuq l-investiment tag[hom.

I]da l-b]onnijiet finanzjarji Griegi se jkunu akbar, skont Roumeliotis. Dan qal li hu [tija li r-ri/essjoni hi akbar milli kien mistenni.

Hu qal li din id-differenza issa trid tkun koperta jew billi ti]died l-g[ajnuna ta’ 109 biljun ewro, jew inkella billi jer;a’ jitnaqqas id-dejn privat.

L-IMF hi favur it-tieni g[a]la.

Sadattant, re;a’ hemm spekulazzjoni fil-Gre/ja li lPrim Ministru So/jalista, George Papandreou g[andu mnejn jipproponi li jkun

hemm Gvern ta’ g[aqda nazzjonali biex jo[ro; lillpajji] mill-kri]i tad-dejn, li qed taffettwa l-ekonomija dinjija.

Fil-passat di;à kienet tqanqlet din il-possibbiltà, i]da l-Oppo]izzjoni ma riditx ting[aqad g[aliex hi kontra lmi]uri tal-awsterità li qed ikunu introdotti biex il-Gre/ja ting[ata l-g[ajnuna finanzjarja.

Skont il-;urnal finanzjarju Grieg Imerisia, Papandreou kien lest jirri]enja jekk dan jg[in biex ikun hemm qbil politiku g[all-koalizzjoni talGvern b’ma;;oranza Parlamentari b’sa[[itha.

Min-na[a l-o[ra, kelliem g[all-Gvern sostna li dan irrapport ma kienx minnu.

F’:unju, Papandreou qal lil Antonis Samaras, il-Kap talOppo]izzjoni, li hu kien lest jirri]enja u jing[aqad Gvern ta’ g[aqda nazzjonali biex ikun hemm appo;; akbar g[all-mi]uri tal-awsterità; i]da Samaras ma a//ettax.

Is-So/jalisti ta’ Papandreou g[andhom ma;;oranza ta’ erba’ si;;ijiet fil-Parlament, i]da qed jikber id-dissens filpartit min[abba s-sitwazzjoni li jinsab fiha u l-mi]uri ta’ awsterità li qed ikunu introdotti.

IL-PORTUGALL

Jitnaqqas il-credit rating ta’ disa’ banek Il-Moody’s naqqset il-credit rating ta’ disa’ banek filPortugall. Dan min[abba dak li hi qalet li kien riskju kbir g[addejn li g[andhom tal-Gvern ta’ pajji]hom u min[abba li lpajji] kellu jing[ata l-g[ajnuna finanzjarja f’Lulju.

Il-Moody’s qalet li kienet qed tistenna li l-affarijiet g[allbanek Portugi]i jkomplu jmorru [a]in hekk kif l-indikazzjonijiet dwar l-ekonomija Portugi]a xejn mhuma tajbin, kif ukoll g[aliex hemm problema ta’ likwidità.

Il-Portugall qed ikollu jwettaq mi]uri ta’ awsterità iebsa min[abba l-pakkett tal-g[ajnuna finanzjarja ta’ 78 biljun ewro bl-

iskop li jissa[[u l-finanzi pubbli/i u l-investituri jer;a’ jkollhom il-fidu/ja fil-pajji].

Il-Moody’s qalet li kien hemm banek li kellhom il-credit rating imnaqqsa g[aliex kienu esposti [afna g[ad-dejn Grieg u g[aliex ma tantx kienu qed jag[mlu profitt.

Il-Portugi]i huma m[assbin li jekk teskala l-kri]i Griega, din kienet se tkaxkar lilhom mag[ha, b’konsegwenzi serji [afna.

Il-Gvern Portugi] ftit ;ranet ilu wissa li l-;ejjieni kien wie[ed in/ert [afna u li ma kienx esklu] li l-pajji] kien se jkollu jag[mel aktar sagrifi//ji biex isalva.

RUMA> Mument mill-protesta mill-istudenti kontra l-qtug[ fil-qasam tal-edukazzjoni, li saret nhar il-:img[a. (Ritratt> Reuters)

IL-KRI}I TAD-DEJN

Jer;a’ jitnaqqas il-credit rating tal-Italja u anki ta’ Spanja Il-Fitch, a;enzija o[ra ewlenija li tag[ti l-pariri dwar l-investimenti, naqqset il-credit rating – il-marka tal-fidu/ja – kemm tal-Italja kif ukoll ta’ Spanja.

Dan min[abba t-t[assib dwar il-kri]i tad-dejn li qed tolqot iz-Zona-Ewro.

Il-Fitch ]ammet kemm l-Italja kif ukoll lil Spanja – it-tielet u raba’ l-akbar ekonomiji fizZona-Ewro – fuq il-lista negattiva g[all;ejjieni. Din hi indikazzjoni li aktarx jer;a’ jkun hemm downgrade o[ra, ji;ifieri tnaqqis tal-credit rating.

L-Italja u Spanja nqabdu fil-paniku li hawn min[abba l-kri]i tad-dejn, li fe;;et mill-Gre/ja, u qed jiddependu fuq il-Bank ?entrali Ewropew biex jinxtraw il-bonds tal-Gvernijiet tag[hom biex ikun evitat li l-ispi]a tas-self til[aq livelli g[oljin [afna.

Fi spjegazzjoni tad-downgrade, il-Fitch qalet li soluzzjoni kredibbli u komprensiva g[allkri]i fiz-Zona-Ewro kienet politikament u teknikament kumplessa, u kien se jg[addi ]]mien qabel l-affarijiet jid[lu fis-se[[.

Il-Fitch hi t-tielet a;enzija tax-xorta tag[ha li

naqqset il-credit rating tal-Italja f’dawn l-a[[ar ;img[at wara s-Standard & Poor’s u lMoody’s. Il-Fitch qalet li l-fidu/ja tas-swieq flItalja kienet tmermret min[abba r-reazzjoni xejn soda tal-Gvern meta bdiet ti]died l-ispi]a g[as-self.

Il-Gvern tal-Prim Ministru Silvio Berlusconi aktar tard dan ix-xahar qed jippjana li jippre]enta sensiela ta’ mi]uri biex jg[in lekonomija; i]da hemm firda fil-koalizzjoni talGvern u ftit hemm tama li jirnexxilu jadotta rriformi kbar li hemm b]onn.

Ilbiera[, f’Ruma saret protesta kbira minn wa[da mill-unions ewlenin Taljani kontra lmi]uri tal-awsterità li jrid jintrodu/i l-Gvern.

Il-:img[a kien hemm protesta mill-istudenti fil-kapitali Taljana kontra dan ukoll, partikularment peress li se jitnaqqas l-infiq filqasam tal-edukazzjoni.

Fil-ka] ta’ Spanja, il-Gvern So/jalista di;à introdu/a sensiela ta’ mi]uri ta’ awsterità, g[alkemm [afna mid-dejn tal-pajji] jinsab firre;juni awtonomi li g[adhom qed jimplimentaw il-mi]uri.

24

LOKALI

il-Óadd, 9 ta’ Ottubru, 2011

L-HSBC iniedi l-ewwel [las dirett fil-munita ?ini]a L-HSBC hu l-ewwel u l-uniku bank f’Malta li qed jag[ti lopportunità lill-klijenti kummer/jali li jift[u kont firRenminbi (RMB) ?ini] biex jag[mlu [las dirett fir-RMB fuq kummer/ ma/-?ina.

Permezz ta’ din il-fa/ilità, negozji Maltin u ?ini]i jiffa//jaw inqas spejje] fuq ittransazzjonijiet u inqas riskji ta’ tibdil fil-kambju, u g[aldaqstant ikunu jistg[u jinnegozjaw termini a[jar g[all-kummer/.

It-tnedija uffi/jali tal-HSBC Bank Malta biex isir [las bejn il-pajji]i fir-RMB saret nhar il-:img[a li g[adda waqt ri/eviment g[all-klijenti u membri tal-istampa indirizzat mill-Ministru tal-Finanzi

Tonio Fenech, l-Ambaxxatur ?ini] Zhang Keyuan u l-Kap E]ekuttiv tal-HSBC Alan Richards.

Din l-inizjattiva tippermetti kumpaniji Maltin li jag[mlu kummer/ ma’ msie[ba fi/?ina l-opportunità li jift[u kontijiet fir-RMB biex jag[mlu [las dirett fuq transazzjonijiet kummer/jali f’din il-munita permezz ta’ trasferimenti kif ukoll firxa ta’ strumenti ta’ trade finance, fosthom ittri ta’ kreditu u garanziji.

Il-Ministru tal-Finanzi Tonio Fenech laqa’ din linizjattiva li se tiffa/ilita lkummer/ ma/-?ina u ddeskriviha b[ala a[bar tajba g[an-negozjanti Maltin.

L-Ambaxxatur ?ini] Zhang Keyuan, il-Ministru tal-Finanzi Tonio Fenech u l-Kap E]ekuttiv tal-HSBC Alan Richards

G[ada jitfakkar il-Jum Dinji tas-Sa[[a Mentali

Il-folla kbira li [onqot il-pjazza ewlenija tal-Mellie[a waqt il-kun/ert mit-tribute band tal-Beatles fil-jum tal-ftu[ tal-Iljieli Melle[in

Folol rekord jattendu g[all-Iljieli Melle[in Matul ix-xahar ta’ Settembru l-Kunsill Lokali tal-Mellie[a re;a’ organizza b’su//ess ir-raba’ edizzjoni tal-Iljieli Melle[in.

L-edizzjoni ta’ din is-sena fissret influss qawwi ta’ Maltin u turisti lejn il-Mellie[a fejn kien ;enerat kummer/ qawwi.

L-iljieli Melle[in re;g[u offrew spettaklu ta’ kwalità fejn tid[ol mu]ika, arti, kultura, ikel u sport.

F’kumment lil il-mument, is-Sindku tal-Mellie[a Robert Cutajar xtaq jirringrazzja li dawk kollha li b’xi mod attendew jew ikkontribwew g[as-su//ess ta’ din l-attività, partikolarment lill-g[aqdiet tal-lokal.

Cutajar ikkonferma li l-edizzjoni ta’ din is-sena kienet laktar attività popolari f’dawn l-a[[ar snin, l-aktar wa[da li attirat nies lejn il-Mellie[a.

G[al din l-edizzjoni attendew fost l-o[rajn il-Prim Ministru Lawrence Gonzi flimkien mas-sinjura tieg[u kif ukoll is-Segretarju Parlamentari Chris Said.

APAN Seminar: ‘L-Anzjani f’So/jetà b’Sa[[itha’ Il-:img[a 14 ta’ Ottubru bejn is-6 p.m. u s-7.30 p.m.

U s-Sibt 15 ta’ Ottubru bejn id-9 a.m. u n-12.30 p.m. f’Dar l-Ewropa, 254, Triq San Pawl, il-Belt Valletta.

Biex tirri]ervaw post tistg[u //emplu 25965313#4 jew 21662792.

G[ada t-Tnejn, l-G[aqda talIstudenti tal-Medi/ina ta’ Malta (MMSA) se tfakkar ilJum Dinji tas-Sa[[a Mentali b’kampanja ta’ informazzjoni fuq il-kampus tal-Università.

L-g[an prin/ipali ta’ din ilkampanja hu li tg[arraf linnies dwar il-problemi tassa[[a mentali u li tnaqqas listigma asso/jata ma’ dawn ilkundizzjonijiet, li sfortunatament g[adha komuni fis-so/jetà tag[na.

Minbarra t-tqassim ta’ fuljetti b’informazzjoni dwar is-su;;ett, se jsiru wkoll sensiela ta’ ta[ditiet minn mistednin spe/jali fil-common room tal-KSU. It-ta[ditiet se

jittrattaw diversi su;;etti: lansjetà u s-sens ta’ benesseri, id-dipressjoni, it-tensjoni u kif tista’ tkun kontrollata, u listigma asso/jata ma’ problemi tas-sa[[a mentali.

Iktar tard matul is-sena akkademika, b[ala kontinwazzjoni ta’ din ilkampanja, l-istudenti millMMSA se j]uru studenti tasSixth Form biex ikellmuhom dwar problemi tas-sa[[a mentali.

I]-]igarella l-[adra titqies b[ala simbolu tas-Sa[[a Mentali u g[aldaqstant lMMSA t[e;;e; lil kul[add biex jilbes xi [a;a [adra f’din il-;urnata kommemorattiva.

Ro[s fil-prezzijiet tal-Wellbutrin ta’ GSK Il-prezz tal-antidepressant Wellbutrin, li hu prodott ta’ GlaxoSmithKline (GSK), ra[as b’mod sinjifikanti.

L-ispi]eriji qed ikunu rimbor]ati mill-GSK [alli l-pazjenti li jag[mlu u]u minn dan il-prodott jibdew jibbenefikaw millewwel mill-prezzijiet imra[[sa.

L-antidepressant Wellbutrin (150mg x 30 pillola) ra[as bi €15.81.

Minn €35 issa qed jinbieg[ g[all-prezz ta’ €19.19.

Hemm ukoll lantidepressant Wellbutrin ta’ 300mg (x 30 pillola) li issa qed jinbieg[ g[allprezz ta’ €38.38. Dan ra[as bi €23.76. Il-prezz ta’ qabel kien €62.14 L-antidepressant Wellbutrin jinxtara biss fuq ri/etta ming[and tabib.

Kant ta’ ]mien il-Gwerra fil-Belt Il-Barocco Cultural Events se jifta[ l-ista;un il-;did ta’ kun/erti nhar il-:img[a li ;ej bil-kun/ert The War Time Songs: the Songs they used to Sing. Dan se jsir fis-Sagrestia Vault fis-7.30 p.m. F’dan ilkun/ert l-udjenza se tisma’ kant li tant kien popolari bejn i]-]ew; gwerer dinjinji, ji;ifieri bejn l-1910-1940.

Il-mu]ika u l-kant kienu importanti [afna f’dak i]]mien tant diffi/li g[aliex g[enu lin-nies u lis-suldati biex ma jaqtg[ux qalbhom u jag[mlu kura;;. Dawn ilkanzunetti tant huma ferrie[a li [afna minnhom huma sing alongs, li jitkantaw flimkien.

Fost il-kanzunetti f’din isserata hemm Long way to Tipperary, We’ll gather lilacs, Keep the home fires burning, Moonlig[t becomes you, Kiss Me Goodnig[t Sergeant Major, Long ago and far

away,You made me love you u tant kanzunetti o[rajn.

Il-kantanti li ser jie[du sehem huma s-soprano Marita Bezzina, it-tenur Frans Mangion u l-pjanista Ramona Zammit Formosa. Se jie[du sehem ukoll l-artista Jeni Caruana u ]-]effiena ta’

Alison White. Wara l-kun/ert ji;i offrut l-inbid.

Min jixtieq jattendi g[al dan il-kun/ert jista’ j/empel lil Barocco Cultural Events fuq in-numru 79680952 jew jibg[at email lil: bookings@baroccomalta.com g[al i]jed informazzjoni.

APAN Coffee Morning nhar

l-Erbg[a 12 ta’ Ottubru fid-9 a.m.

Fil-Lukanda Canifor (il-Qawra) – San Pawl il-Ba[ar.

Biex tirri]ervaw post tistg[u //emplu 25965313#4 jew 21662792.

il-Óadd, 9 ta’ Ottubru, 2011

Collage

25

Koordinazzjoni: Joe Cassar – mument@media.link.com.mt

Aktar u aktar FourPlay Erba’ rappre]entazzjonijiet ta’ ‘Even More FourPlay’ fis-Sala Sir Temi Zammit, l-Università Wara s-su//ess ta’FourPlay u More FourPlay, DnA Theatre Productions se jippre]entaw fis-Sala Sir Temi Zammit, l-Università ta’ Malta, bejn l-14 u s-16 u l-21 u t-23 ta’ Ottubru fit-8 p.m.

Deskritt b[ala “l-aktar spettaklu divertenti tas-sena” fl-2008, kellhom isiru rappre]entazzjonijiet addizzjonali biex tkun akkomodata d-domanda qawwija g[all-biljetti. Filwaqt li jg[addi passata b’dawk il-personalitajiet u kwistjonijiet li jikkostitwixxu l-a[barijiet f’Malta – politika, sess, mu]ika jew trasport pubbliku,–Even More FourPlay jer;a’ jlaqqag[na ma’ karattri ferm ma[bubin mill-edizzjonijiet ta’ qabel, flimkien ma’ xi tnejn ;odda. Ifakkarna li hu sew li nid[qu bina nfusna u bl-e//entri/itajiet u n-nuqqasijiet tag[na l-Maltin.

Din il-;abra ta’ vinjetti umoristi/i u mu]ikali se tittella’ b’pass img[a;;el minn erba’ atturi biss. Imma dawn mhumiex atturi tas-soltu!

DnA Theatre Productions qed jer;g[u jlaqqg[u flimkien erbg[a millatturi komi/i ewlenin tal-g]ira biex jag[tuna dan il-festival ta’ da[q: Alan Montanaro, Alan Paris, Louiselle Vassallo u Isabel Warrington.

Il-vinjetti ;ew miktuba u ]viluppati minn Alan Montanaro, li kien [are; ukoll bl-idea or;inali g[al din is-sensiela, u minn James Calvert, Malcolm Galea u Denise Mulholland. Id-direzzjoni hi f’idejn Wesley Ellul, Herman Grech, Chiara Hyzler u Denise Mulholland.

Even More FourPlay g[andha rating ta’ 16.

Il-biljetti qed jinbieg[u g[al €17 u €15 u jistg[u jinkisbu: Online: www.ticketline.com.mt, kif ukoll minn: Cabouxon, Bajja ta’ Spinola, San :iljan, mit-Tnejn sal-:img[a mid-9 a.m. – sas-1 p.m. u mill-4 p.m. – sas-7 p.m. kif ukoll is-Sibt mid-9 a.m. – sas-1 p.m.

Ticket Info Line: 99604500.

Even More FourPlay

L-erba’ atturi f’‘Even More FourPlay’> Alan Montanaro, Alan Paris, Isabel Warrington u Louiselle Vassallo (Ritratt> Alexandra Pace)

Aktar attivitajiet teatrali f’pa;na 27

26 Versi t[ares lejn il-;ejjieni tal-Poe]ija Maltija L-aktar [ar;a ri/enti tarrivista Versi (Le[en lG[aqda Poeti Maltin) filwaqt li t[ares lejn ilpassat tal-Poe]ija Maltija, turi t-t[assib tag[ha dwar il;ejjieni ta’ din il-ferg[a letterarja; b’mod partikolari f’pajji]na.

Ir-rivista tag[mel mistoqsijiet u tikkonkludi li pre]entement il-poeta lokali xejn ma j[ossu kuntent.

Fost affarijiet o[ra, leditorjal ta’ Versi jinnota li l-akbar problema g[all-poeti fi ]minijietna hi dik finanzjarja. Ir-rivista g[alhekk t[e;;e; biex filPremju Nazzjonali tal-Ktieb jer;a’ jibda jing[ata sussidju almenu lill-kotba tal-poe]ija peress li [dejn kotba o[ra dawn l-inqas li g[andhom suq.

Versi ssellem lill-Prof. :u]è Aquilina u lin-nutar Vincenzo Maria Pellegrini li dis-sena ja[bat i/-/entinarju ta’ twelidhom. Ta’ min jg[id li dawn i]-]ew; poeti kienu Membri Onorarji ad vitam tal-G[.P.M. u l-istess G[aqda kienet onorathom ukoll bl-g[oti tal-Premju Internazzjonali Premio Città di Valletta.

Barra numru ta’ poe]iji b’lingwi differenti r-rivista t[addan is-soliti rubriki: re/ensjonijiet ta’ ]ew; kotba tal-poe]ija, a[barijiet mid-Dinja Poetika, kritika letterarja u ]ew; esejs g[allistudenti tal-MATSEC u g[al dawk li se jag[mlu le]ami intermedju#avvanzat tal-Malti. Il-pa;na Poeti Maltin Kontemporanji tiffoka fuq il-poeta G[awdxi Dun Geoffrey G. Attard.

Fl-a[[ar nett, il-qarrej isib il-Messa;; g[al Jum ilPoe]ija 2011 mill-President attwali tal-G[.P.M., Alfred Massa.

Dis-sena Massa jikkummenta dwar il-50 sena millmewt tal-Poeta Nazzjonali Dun Karm Psaila.

il-Óadd, 9 ta’ Ottubru, 2011

C O L L A G E KOTBA

‘IL-MISTERU TAL-EWKARISTIJA’

Ktieb mill-Isqof Nikol Cauchi sena minn mewtu minn Joe M. Attard – emarjos@hotmail.com

G[eluq l-ewwel sena millmewt tal-Isqof Emeritu Mons Nikol :. Cauchi, g[adu kemm [are; dan il-ktieb interessanti, Il-Misteru tal-Ewkaristija, li nistg[u ng[idu kien l-a[[ar xog[ol li [are; mill-pinna ta’ dan l-awtur prolifiku li mexxa d-Djo/esi G[awdxija g[al tmienja u tletin sena s[a[.

Matul [ajtu ma waqafx jikteb u jippubblika g[ax kien jemmen li l-kitba g[andha [afna sa[[a fil-formazzjoni u li]vilupp tal-persuna umana.

Din il-pubblikazzjoni [ar;et fuq ix-xewqa tad-Djaknu John Meilak, illum sa/erdot, li kien talab lil Mons Cauchi biex jiktiblu xi [a;a biex ikun jista’ jqassamha fl-okka]joni tal-festa tal-Prima Messa tieg[u.

Mons Cauchi kellu g[add ta’ artikli dwar l-Ewkaristija li kienu dehru fir-rivista Il-{ajja f’G[awdex, u billi sa[[tu dan la[[ar kienet sejra g[all-ag[ar, kien talab lis-Segretarju tieg[u, Dun Renato Borg (illum Monsinjur), biex ji;borhom u jg[addihom lid-Djaknu biex dan ikun jista’ jo[ro;hom fi ktieb, kif fil-fatt sar.

L-Isqof Cauchi ma la[aqx ra din l-opra tieg[u mitmuma billi l-Mulej sejja[lu g[al g[andu fil-15 ta’ Novembru, 2010.

Il-produzzjoni u l-qari talprovi kienu fdati f’idejn Francesco Pio Attard, waqt li lktieb kien mitbug[ g[and ilBCD Printing Ltd tal-Belt Victoria fuq karta tassew fina u tipa /ara ferm. Fuq il-qoxra ta’ quddiem tidher l-isfera Ewkaristika tal-fidda, li tintu]a fil-litur;iji solenni ta’ matul issena fil-Katidral ta’ G[awdex (ritratt: Daniel Cilia; disinn: Dun Krystof Buttigieg).

Dwar il-kontenut hemm [afna xi tg[id u x’titg[allem.

L-Isqof Cauchi jie[u sittax-il kapitlu biex iwassal il-messa;; u t-tag[lim tieg[u dwar dan ilMisteru hekk kbir, u jibda billi jfisser il-kelma ‘Ewkaristija’ u jispjega kif je]istu ismijiet o[ra li jing[ataw lil dan il-Misteru,

b[al ng[idu a[na, l-Ikla talMulej, il-Qsim tal-{ob], il:emg[a Ewkaristika, ilQuddiesa jew is-Sagrifi//ju Qaddis, it-Tqarbin, isSantissmu Sagrament, inkella, il-Litur;ija Divina.

L-awtur jissokta jg[idilna li lfidi tag[na fil-Misteru talEwkaristija tinbena fuq irrivelazzjoni li tag[ha g[andna xhieda kemm fil-Bibbja kif ukoll fit-Tradizzjoni tal-Knisja.

Jitkellem imbag[ad dwar listituzzjoni tag[ha, li tmur lura lejn l-A[[ar ?ena li lImg[allem Divin kien g[amel mal-Appostli tieg[u qabel ma beda l-Passjoni [arxa tieg[u.

Bla dubju, l-Isqof jitkellem dwar is-Sagrifi//ju talQuddiesa, g[ax kif tista’ tifred l-Ewkaristija mill-Quddiesa?

Il-Quddiesa tissejja[ sagrifi//ju latrewtiku, ji;ifieri li bih naduraw lill-{allieq u s-Sid tag[na; hi wkoll sagrifi//ju Ewkaristiku, fi kliem ie[or mag[mul bil-[sieb li ni]]u [ajr

lill-Mulej g[all-;id kollu li jag[tina. Bis-sagrifi//ju talQuddiesa npattu g[al dnubietna.

Mons Cauchi jissokta jg[allimna li l-membri kollha tal-Knisja jgawdu mill-‘frott’ jew il-;id spiritwali ta’ kull Quddiesa li titqaddes; b’mod spe/jali jie[du mill-frott tassagrifi//ju Ewkaristiku lpersuni li g[alihom tkun offruta l-Quddiesa u dawk kollha li jkollhom sehem attiv fiha, allura s-sa/erdot li jqaddes u dawk li jkunu pre]enti.

F’Kapitlu ie[or, l-awtur jg[idilna kif l-Ewkaristija hi likbar Sagrament, g[aliex filwaqt li s-sagramenti l-o[ra fihom il-qawwa li jipprodu/u lgrazzja, fit-Tqarbin mhux hekk biss, imma hemm realment Kristu nnifsu, l-awtur ta’ kull grazzja, u li minnu ;ejja kull qdusija.

Xi w[ud mis-Sagramenti nir/evuhom darba biss f’[ajjitna, i]da l-Ewkaristija hi

mag[mula biex nir/evuha ta’ spiss, u anki kuljum.

Is-Sagramenti l-o[ra g[andhom l-Ewkaristija b[ala /-/entru tag[hom g[ax kif jg[allem San Tumas t’Aquino, xi w[ud minnhom i[ejju g[aliha, b[alma huma lMag[mudija, il-Gri]ma talIsqof, l-Ordni Sagri u l-Qrar, u s-sagramenti kollha jie[du lqawwa tag[hom missagrifi//ju ta’ Kristu li jinsab flEwkaristija.

Il-kittieb ma jonqosx li jg[idilna x’inhuma ddispo]izzjonijiet spiritwali u korporali li n-nisrani jrid ikollu qabel ma jersaq biex jir/ievi lEwkaristija. Biex ma ntawwalx bla b]onn, m’iniex se noqg[od nelenkahom hawnhekk, imma nissu;;erilkom tiksbu kopja tal-ktieb ming[and il-librara ewlenin, inkella ming[and ilLumen Christi Media Bookshop ta’ Triq Fortunato Mizzi, Victoria.

L-Isqof jitkellem ukoll dwar ‘Il-Ministru tal-Ewkatistija u tTqarbin’, kif ukoll dwar ‘LElementi Kostituttivi tasSagrament tal-Ewkaristija’.

L-a[[ar ]ew; kapitli tal-ktieb jittrattaw l-Adorazzjoni quddiem :esù fit-Tabernaklu, u fl-a[[ar i]da mhux l-inqas, ‘Il-Barka Sagramentali’, ‘IlPur/issjonijiet’, u ‘Il-Kungressi Ewkatisti/i’.

Il-ktieb jag[laq bi profil dwar l-Isqof Emeritu Mons. Nikol :.

Cauchi, im[ejji mir-Rev. Dr Mons Joseph Bezzina.

Naqbel perfettament ma’ dak li qal fi tmiem il-profil tieg[u Mons Bezzina li l-Isqof Cauchi mhux se jintesa malajr millmemorja u mill-affett talG[awdxin kollha, b’mod ;enerali l-iktar minn min kellu x-xorti li jsir jafu mill-qrib (lili g[allimni t-Taljan sal-livell avvanzat, g[arrasni u ]ewwi;ni, u lil ibni tan-nofs ordnah sa/erdot), g[aliex ismu se jibqa’ marbut intimament mal-;rajja glorju]a ta’ pajji]na g[al dejjem.

C O L L A G E TEATRU

il-Óadd, 9 ta’ Ottubru, 2011

27

Tarzan – mal-erbat irjie[ Il-pantomima li jmiss f’g[eluq l-20 sena mit-twaqqif tal-kumpanija Teatru Rjal

Il-pre]entaturi u w[ud mill-kantanti li se jie[du sehem fittieni edizzjoni ta’ kun/ert ‘live’ b’kanzunetti Maltin tal-img[oddi

‘Maltin Ori;inali’ Kun/ert ie[or ‘live’ fl-Istitut Kattoliku G[at-tieni sena konsekuttiva fl-Istitut Kattoliku se jittella’ lispettaklu mu]ikali Maltin Ori;inali, kun/ert live bis-sehem ta’ numru kbir ta’ kantanti stabbiliti Maltin, [afna minnhom tal-img[oddi.

Il-kun/ert se jsir nhar is-Sibt u l-{add, 29 u 30 ta’ Ottubru, fis-6.30 p.m.

Se jie[du sehem f’din l-edizzjoni: Enzo Gusman u Carmen Schembri, Mary Spiteri, Joe Cutajar, Greenfields, Bartolo Sisters, Mariella Pace Asciak u Kyle Scerri De Carlo, David Azzopardi, Tony Camilleri l-G[annej, Carmen Scerri, Mike Spiteri, Tony Cassar (The Followers), Joe George Micallef u Freddie Portelli.

Arran;amenti mu]ikali u direzzjoni: Mro Joe Brown.

Jippre]entaw Norman Hamilton u Josette Hamilton Grech.

Booking miftu[ mill-bar tal-Istitut Kattoliku, ming[and Pawlu Testa Travel (21223340 jew 21223299) jew minn www.istitutkattoliku.com. Ticket hotline: 99473620 jew 99461489.

G[all-okkazjoni tal-20 sena anniversarju minn meta twaqqfet, il-kumpanija Teatru Rjal g[adha kif [abbret ilprogramm ta’ produzzjonijiet g[all-ista;un teatrali ;did.

Matul l-a[[ar snin, l-akbar avveniment li g[amlet ilkumpanija dejjem kienet ilpantomima bil-Malti ta’ ]mien il-Milied, li dejjem kibret minn sena g[all-o[ra u ;ibdet udjenzi kbar.

Din id-darba mhix se tkun e//ezzjoni. Il-pantomima ta’ din is-sena jisimha TARZAN MAL-ERBAT IRJIE{, garanzija ta’ avveniment ie[or mill-aktar divertenti u spettakolari b’kitba ta’ Joe Julian Farrugia.

Hector Bruno se ja[dem ilparti tad-Dama, xi [a;a li ilu jag[mel g[al dawn l-a[[ar 11il sena. Ma’ Hector se jie[du sehem ukoll Mario Snits Spiteri, Fabian Scerri de Carlo, Toni Busuttil, Ina Robinich, Brian Farrugia, Mark Tonna, Laura Bruno, Ronald Briffa, Eileen Micallef, Alan Falzon, Mario Camilleri, Franky Borg, Clifford Galea u Dominic Cini, fost o[rajn.

Id-direzzjoni se tkun f’idejn Augusto Cardinali waqt li se jie[du sehem ukoll i]-]effiena tal-Yada Dance Company b’koreografija ta’ Felix Busuttil.

B[al dejjem il-produzzjoni hi ta’ Pawlu Testa.

Dettall mill-poster ta’ din is-sena> karikatura tas-Snits u Ina Robinich, ]ew; protagonisti fil-pantomima ‘Tarzan – mal-erbat irjie[’

Il-booking g[all-pantomima hu miftu[ mill-Booking Office u Bar tal-Istitut Kattoliku, Carmen Azzopardi, Tereza Bazaar u Pawlu Testa Travel (21223340 # 27223340). Min ju]a l-online booking sal-31 ta’ Ottubru jing[atalu 10% skont fuq ilprezz.

Biex wie[ed jibbukkja online jista’ jid[ol fuq

www.istitutkattoliku.com jew www.kumpanijateatrurjal.com.

Il-programm tal-kumpanija jkompli b’kummiedja fit-3 u 4 ta’ Marzu u ;img[a wara jsir il-kun/ert Just Musicals 5.... edizzjoni spe/jali talanniversarju, li did-darba se jkun jinkludi siltiet minn musicals li saru millkumpanija matul l-g[oxrin sena li ilha mwaqqfa.

‘Babilonja’ fl-Istitut Kattoliku Il-kumpanija teatrali All In Act Entertainment ilbiera[ fet[et lista;un teatrali ;did bil-kummiedja Babilonja, fit-teatru talIstitut Kattoliku, il-Furjana.

F’din il-produzzjoni mill-aktar komika qed jie[du sehem latturi Renzo Bonello, Snits, Toni Busuttil, Guido Fenech, Brian Farrugia, Frederick Camilleri, Ray Sammut, Vanessa Cassar u Stephanie Calleja.

L-a[[ar rappre]entazzjoni se ssir illum il-{add 9 ta’ Ottubru, fil-5.00 p.m. Il-booking jinsab miftu[ online: www.istitutkattoliku.com, Hotline 79555514, jew millBooking Office u Bar tal-Isitut Kattoliku (21238429, 21242551).

C O L L A G E TAG{RIF

il-Óadd, 9 ta’ Ottubru, 2011

ESKLUSIVAMENT FUQ GO STARS FL-ISTA:UN IL-:DID

Episodji ;odda mis-sensiela ‘Two and a Half Men’ Telespettaturi ta’ GO tv issa g[andhom opportunità li jaraw l-episodji l-;odda tasserje popolari tal-kummiedja Two and A Half Men. L-ewwel ]ew; episodji talista;un intwerew nhar il:img[a 7 ta’ Ottubru b’ripetizzjoni llum fit-7.45 p.m.

Klijenti ta’ GO tv li huma abbonati ma’ wie[ed millpakketti, Gold jew Silver, jistg[u jaraw l-episodji divertenti g[all-a[[ar ta’ Two and A Half Men esklusivament fuq GO Stars – stazzjon 150 fuq ilpjattaforma tad-DTTV jew stazzjon 140 tal-GO tv interattiv.

Abbonati ta’ GO li huma interessati jippruvaw lesperjenza ta’ GO Stars issa jistg[u jag[mlu dan billi listazzjon b[alissa qed ji;i offrut bir-rata mnaqqsa spe/jali ta’ €3.99 fix-xahar g[al perjodu massimu ta’ 6 xhur.

Ir-rata ta’ €3.99 fix-xahar hi applikabbli fuq l-outlet ewlieni tat-tv, filwaqt li kull outlet addizzjonali jista’ ji;i attivat bl-istazzjon ta’ GO Stars g[al €2.99 fix-xahar biss.

Id-disa’ sta;un tas-sitcom Two and a Half Men anki f’dan l-istadju bikri di;à qed juri li se jkun su//ess u

Is-sensiela ‘Two and a Half Men’ se tid[ol fid-disa’ sta;un tag[ha… esklusivament fuq Go Stars

j]omm il-popolarità talista;un li g[adda. It-ta[lita e//ezzjonali ta’ karattri tkompli ]]id fil-livell g[oli ta’ din is-sensiela, rebbie[a ta’ bosta premji Emmy.

Telespettaturi li huma abbonati ma’ GO Stars g[andhom [afna x’jistennew b’entu]ja]mu. Sensiliet ;odda

Vodafone tifta[ ferg[a ;dida f’Tas-Sliema

L-a[[ar [anut ta’ Vodafone infeta[ fil-qalba taz-zona tax-xiri fi Triq Bisazza, f’Tas-Sliema.

Dan il-[anut il-;did hu parti minn pjan ikbar fejn Vodafone qed toffri ambjent modern u informali fejn individwus jkun jista’ jieqaf u jipprova l-a[[ar smartphones, tablets u a//essorji filkumdità, bl-g[ajnuna ta’ tim espert.

Il-[sieb ta’ Vodafone hu li dejjem tkun qrib il-klijenti tag[ha.

Mezz wie[ed kif tag[mel dan hu li tinvesti f’numru ta’ [wienet f’postijiet strate;i/i. Il-pro;ett tmexxa minn ArchiTACT flimkien ma’ Saviour Camilleri Design li [adu [sieb ukoll it-tfassil tatdisinn u l-elementi arkitettoni/i.

Il-klijenti tal-Vodafone mistiedna j]uru l-[anut il-;did f’TasSliema waqt il-[inijiet tal-ftu[ mit-Tnejn sas-Sibt mid-9 a.m. sas7 p.m.

li jibdew matul dan ix-xahar jinkludu Lassie, The Office u Monk.

Programmi o[ra fl-iskeda ;dida jinkludu Mad Men, Damages u Weeds. Films li se jixxandru f’Ottubru jinkludu, fost o[rajn: The Town, Charlie St Cloud u Sex and the City 2.

29

Konferenza mill-Fondazzjoni g[all-I]vilupp tar-Ri]orsi Umani Il-Fondazzjoni g[allI]vilupp tar-Ri]orsi Umani (FHRD) se torganizza Konferenza Nazzjonali Annwali u fiera dwar irri]ors uman u t-ta[ri; nhar il-:img[a 14 ta’ Ottubru filLukanda Intercontinental.

Il-Konferenza ta’ din issena se tindirizza r-rwol indispensabbli tal-funzjoni HR fuq livell ta’ bord, funzjoni li qed tkun kunsidrata b[ala l-katalista ta’ kull organizzazzjoni.

Il-professjoni HR hi indispenssabli f’kull organizzazzjoni g[aliex toffri soluzzjonijiet prammati/i li jg[inu nnegozju jimxu ’l quddiem, fil-wi// ta’ kompetizzjoni dejjem ti]died kif ukoll filwi// ta’ xenarju ekonomiku in/ert u movimentat.

Il-parte/ipanti ta’ din ilkonferenza se jibbenefikaw minn programm l-aktar b’sa[[tu u divers li qatt organizzat l-FHRD. Il-konferenza ta’ din issena se tara lparte/ipazzjoni ta’ ]ew; kelliema ferm imfittxija flEwropa: Robert Conlon minn DC Gardner u Jill Miller minn Chartered Institute for Personnel Development.

Dawn il-kelliema se jikkumplimentaw lil xulxin u flimkien se jkunu qed

jaraw jekk dawn il-managers humiex verament abbord.

Il-parte/ipanti se jkollhom ukoll g[a]la ta’ disa’ workshops flimkien ma’ diskussjoni ta’ imprendituri ewlenin u professjonisti.

Il-workshops se jiffukaw fuq oqsma partikolari li ;ew mitluba mill-parte/ipanti, kif ukoll fuq kwistjonijiet ;odda u emer;enti, u xxejriet differenti li se jkollhom effett fuq innegozji.

Il-grupp ta’ diskussjoni hu ma[sub biex joffri opportunità lill-parte/ipanti biex jisimg[u direttament minn dawk li qed imexxu in-negozji u li qed jaffa//jaw l-isfidi talkompetizzjoni kuljum.

Wara s-su//ess tas-sena lo[ra l-FHRD se ter;a’ torganizza fiera fuq l-HR u t-Ta[ri; matul ilkonferenza, li permezz tag[ha 20 stand se jkunu qeg[din jesebixxu l-prodotti u s-servizzi tag[hom b’enfasi fuq ir-ri]ors uman.

Il-parte/ipanti se jkollhom [in bi]]ejjed biex i]uru dawn l-istands kif ukoll biex jiltaqg[u ma’ kollegi taxxog[ol tag[hom.

G[all-booking wie[ed jista’ j/empel fuq 21370685 jew jibg[at email fuq jgatt@fhrd.org. www.fhrd.org.

28

il-Óadd, 9 ta’ Ottubru, 2011

C O L L A G E TAG{RIF

Il-Kummissjoni Ewropea t[e;;e; liz-]g[a]ag[ jieqfu jpejpu Kampanja kontra t-tipjip imnedija mill-Kummissarju Ewropew John Dalli John Dalli, il-Kummissarju Ewropew g[as-Sa[[a, g[adu kemm nieda t-tieni fa]i talkampanja tal-Kummissjoni Ewropea kontra t-Tipjip.

Hu [abbar li ’l fuq minn 500,000 Ewropew sal-lum taw l-appo;; tag[hom b’risq din il-kampanja – Ex-smokers are Unstoppable (Dawk li Waqfu Jpejpu ma Jwaqqafhom {add) – billi ]aru l-pa;ni tas-social media marbuta ma’ din il-kampanja.

Il-kampanja Dawk li Waqfu Jpejpu ma Jwaqqafhom {add, li rat il-bidu tag[ha f’:unju tas-sena l-o[ra, g[andha lg[an li tg[in lil dawk i]]g[a]ag[ ta’ bejn il-25 u l-34 sena biex jieqfu jpejpu jew jekk di;à waqfu, biex jibqg[u j]ommu ’l bog[od mit-tabakk u biex “ma jwaqqafhom [add” milli jibqg[u jg[ixu [ajjithom ming[ajr it-tabakk.

Il-kampanja fil-fatt tippromwovi l-vanta;;i u laspetti po]ittivi ta’ [ajja ming[ajr tabakk, fosthom sa[[a a[jar, [ajja so/jali

mtejba, i]jed flus u ovvjament kwalità ta’ [ajja a[jar.

Il-Kummissarju Ewropew John Dalli esprima ru[u kuntent [afna bir-rispons li din il-kampanja rat s’issa.

“Ninsab partikolarment kuntent g[al dawk il-500,000 persuna minn madwar lEwropa kollha li a//essaw ilpa;ni ta’ social media marbuta ma’ din il-kampanja u li fi ]mien tliet xhur, i]jed minn 20,000 persuna li kienu jpejpu, b[alissa di;à qed jag[mlu u]u s[i[ mill-fa/ilità iCoach, g[odda interattiva li [loqna apposta biex ng[inu lil dawk li jixtiequ jieqfu jpejpu.” iCoach hi applikazzjoni li toffri g[ajnuna permezz ta’ ideat pratti/i u pariri dwar kif wie[ed jimxi pass pass u jieqaf ipejjep. Din hi l-ewwel darba li te]isti kampanja talUE li toffri g[ajnuna prattika.”

“L-UE wettqet ri/erka estensiva f’din l-aktar kampanja re/enti,” kompla

jg[id il-Kummissarju Dalli.

“Persenta;; mill-aktar g[oli ta’ 77% minn dawk intervistati qablu li l-messa;; li qed nippruvaw inwasslu, qed ja[dem. A[na g[alhekk se nkomplu na[dmu fuq ilmessa;;i tag[na biex ni]guraw li dawn il-messa;;i

jibqg[u b’sa[[ithom, ikollhom l-impatt mistenni u jkunu konformi malaspettattivi ta]-]g[a]ag[ tag[na.”

It-tieni fa]i ta’ din ilkampanja tikkonsisti f’kampanja estensiva ta’ reklamar dwar il-benefi//ji li

jitgawdew minn min jieqaf ipejjep, kampanja li hi mifruxa madwar il-pajji]i kollha tal-UE, sehem f’attivitajiet sportivi, kummer/jali u attivitajiet marbuta mas-sa[[a u rabtiet ma’ min i[addem biex dawn jippromwovu l-waqfien tattipjip fil-post tax-xog[ol.

Dawn l-attivitajiet g[andhom jippermettu li]]g[a]ag[ Ewropej jiksbu lg[odda, il-pariri u linformazzjoni huma stess.

“Jien stess waqaft inpejjep ftit tas-snin ilu,” qal ilKummissarju Dalli, “u naf kemm hu diffi/li li tieqaf.

Nemmen li permezz ta’ din ilkampanja u l-g[odda li qed inpo;;u g[ad-dispo]izzjoni ta’ kul[add, se nkunu ;enwinament nistg[u nag[mlu differenza fil-[ajja ta’ [afna i]jed nies u ng[inuhom isiru nies li tassew ma jwaqqafhom [add.”

G[al aktar informazzjoni, ]ur: www.exsmokers.eu.

il-Óadd, 9 ta’ Ottubru, 2011

1

Koordinazzjoni: Doris Azzopardi — doris.azzopardi@media.link.com.mt

-

’ ;ewwa:

Fil pa;ni ta

2

Films ;odda fis-swali ta/-/inema

7-9

Is-sapport fil-kura tal-kan/er tas-sider

15 Su//ess ie[or g[al Adie

2

?INEMA

il-Óadd, 9 ta’ Ottubru, 2011

Crazy, Stupid, Love

(KRS – 14)

Kummiedja romantika divertenti m[awra daqsxejn aktar mis-soltu u g[alhekk interessanti, anki grazzi g[al interpretazzjonijiet naturali mill-cast kollu mill-artisti kbar sal-i]g[ar fosthom, Jonah Bobo minkejja li g[ad g[andu 14il sena.

L-ikbar huwa Steve Carell b[ala Cal, ta’ madwar 40 sena , b’impjieg sod, mi]]ewwe; u missier ta’ tlett ulied, li ma jidher jonqsu xejn, sakemm martu Emily (Julianne Moore) tg[idlu li se tiddivorzjah.

Ma jkollux triq o[ra g[ajr jipprova jibda jg[ix [ajja ta’ single, li ma tantx jirnexxielu, sakemm f’bar fejn kien imur, il-playboy Jacob (Ryan Gosling) jibda j[arr;u biex jag[mlu b[alu, u jidher li rnexxielu g[ax jibda jikseb su//ess mannisa, l-ewwel wa[da tkun Kate (Marisa Tomei), li ming[ajr ma jaf kienet wa[da mill-g[alliema ta’ ibnu (Bobo) Naturalment il-kumplikazzjonijiet f’kummiedji b[al dawn ma jonqsux, kultant b’ri]ultati farseski.

Forsi l-film sata’ kien iqsar mill-kwa]i sag[tejn li jtul, filwaqt li t-tmiem li fa/li tipprevedih sata’ kien aktar ori;inali fi script komplikat i]da li j]ommok b[alma g[andu.

Imma min kitbu, jew il-producers, riedu l-happy ending, u anki tmiem b’’messa;;’, fejn kul[add jispi//a jitg[allem lezzjoni dwar il-[ajja.

Johnny English L-ewwel Johnny English kien su//ess kbir tmien snin ilu filbox office anki f’pajji]na meta kien l-aktar film li mar tajjeb f’dik is-sena, l-2003.

Dan is-sequel m’g[andux ikun inqas, anki jekk ilkarattru li ja[dem Rowan Atkinson forsi mhux l-aktar wie[ed qawwi.

Hawn niltaqg[u mal-a;ent tas-servizz sigriet Ingli] M17 irtirat fit-Tibet qalb il-patrijiet Shaolin – wara missjoni di]astru]a fil-Mo]ambik – biex isa[[a[ l-ispirtu apparti l-;isem.

Ma jdumx, però, ma jissejja[ lura fis-servizz u lmissjoni, xog[lu jkun li jsib min kien qed jippjana li joqtol lill-Prim Ministru /ini] li kien se jag[mel ]jara f’Londra.

Naturalment, b[as-soltu, English iba]war kemm jifla[, g[alkemm, ming[ajr ma jaf hu stess kif, ji;uh xi affarijiet ]ew;.

Kul[add jaf li Atkinson kapa/i jinterpreta l-parti ta’ buffu u kretin aktar minn [addie[or, g[alkemm hawn min i[oss li dan aktar jirnexxielu fuq it-televi]joni

Warrior (KRS – 14) Jekk Johnny English jikkopja l films ta James Bond u o[rajn dwar a;enti -

’

sigrieti, dan Warrior mi]g[ud b’riferenzi g[all-films tal-boxing, i]da g[allinqas hawn mhux biex ji]]ufjetta bihom b[alma jag[mel Atkinson.

Dan sempli/iment jipprova jnissel daqsxejn aktar ta’ tqanqil u emozzjoni milli kien irnexxielu Stallone b[ala Rocky; [a;a mhux daqstant fa/li fejn jid[ol dan l-isport goff li nfatti hawn min ma jqisu xejn sportiv.

Fil-fatt hawn li-sport mhuwiex e]attament il-boxing, jew g[allinqas mhux boxing wa[da, i]d dak li jissejja[ Mixed Martial Arts (MMA), ta[lita ta’ boxing, kickboxing ma’ appuntu l-arti marzjali.

Minflok lil Rocky hawn insibu lil Tommy (Tom Hardy) u lil [uh Brendan (Joel Edgerton), li jkun ilhom snin ’il bog[od minn missierhom Paddy (Nick Nolte) min[abba li l-vizzju tieg[u tax-xorb sfratta l-familja.

Issa ]-]g[ir fosthom, Tommy, eks-suldat fl-Iraq, jmur lura f’dar – li issa jkun irnexxielu jo[ro; mill-vizzju – biex jikkonvin/ih jg[inu jit[arre; g[al tournament tal-MMA bi premju ta’ $5 Miljuni.

Sadattant [uh, eks-;ellied i]da issa g[alliem tal-fi]ika u g[andu familja, ukoll jidde/iedi li jikkompeti fl-istess turnament meta jsib ru[u f’diffikultajiet finanzjarji.

Ta[t direzzjoni kapa/i ta’ Gavin O’Connor it-tlett atturi jikkonvin/u, mhux biss fis-sekwenzi tal-;lied – Hardy u Edgerton g[amlu ta[ri; veru f’dawn l-arti marzjali bix ikunu konvin/enti.

(KRS – PG)

b[ala Bean jew il-Black Adder milli fuq li-screen kbir.

Johnny English, imbag[ad, jin[ass b[ala sensiela ta’ sketches im;antin flimkien, b’sitwazzjonijiet komi/i li jirnexxu aktar minn o[rajn, fosthom parodija tat-tellieqa famu]a f’Casino Royale, u Atkinson jipprova ja[rab lilla;enti sigrieti s[abu (li ja[sbuh traditur) u lill-pulizija permezz ta’ wheelchair spe/jali.

Fost films o[ra li jikkopja hemm Goldfinger, On Her Majesty’s Secret Service u anki Kung Fu.

?INEMA

il-Óadd, 9 ta’ Ottubru, 2011

3

Film Premiere g[al g[ajnuna umanitarja fil-Kenja {mistax-il sena ilu, fl-1996 fl-eqqel tal-Gwerra /ivili Al;erina nqatlu seba’ patrijiet Fran/i]i wara li kienu n[atfu minn terroristi Islami/i. Dawn kienu g[a]lu li jibqg[u flAl;erija, minkejja l-pariri talawtoritajiet, biex jibqg[u jg[inu lill-popolazzjoni.

Wie[ed mill-patrijiet meta xamm li setg[u jispi//aw

[a]in beda jikteb it-testment tieg[u fejn fih beda jirrakkonta dak li kienu g[addejjin minnu, u minn dan kollu n[adem film Fran/i] li spi//a reba[ g[add ta’ premjijiet presti;ju]i, fosthom il-Grand Prix fil-Festival ta’ Cannes tal-2010.

Il-film, Of Gods and Men (Des Hommes ed des Dieux)

se jintwera waqt premiere nhar il-[amis 20 ta’ Ottubru fl-Eden Century fis-7.15 p.m. ta[t il-patro/inju tal-President tar-Repubblika, li d-d[ul minnu se jmur g[all-pro;ett umanitarju Kisumu li qed twettaq l-komunitá ta’ qassisin u sorijiet Agostinjani fil-Kenja, u qed jintwera fuq inizjattiva tal-Kappella

Millenju, bil-kollaborazzjoni tal-Artificial Eye Film Company, l-KRS Film Distributors u l-Eden Cinemas.

Fil-film, dirett minn Xavier Beauvois ja[dmu Lambert Wilson u Michael Lonsdale fost o[rajn u ;ie ffilmjat fil-Marokk, il-bi//a l-kbira fil-Monasteru Tioumliline, f’Azrou.

Il-film iwassal r-realtà tal[ajja tal-patrijiet u jwassal messa;; qawwi tal-impenn lejn il-missjoni ta’ pa/i, karità u r-rabta tag[hom man-nies tar-ra[al, bla ebda distinzjoni gta’ reli;jon u razza.

Il-biljetti jinkisbu b’donazzjoni ta’ k10 u g[al aktar tag[rif /emplu 2135 4464 u 2138 1172.

4

TELEVIÛJONI

il-Óadd, 9 ta’ Ottubru, 2011

cable#digital tv televiΩjoni Favourite Ch.

melita 31#108, GO Plus 106

07.00 KMK • 09.05 Kont taf? • 09.10 Link • 09.15 Favourite News • 09.30 ECO • 10:30 Int u Darek • 12.00 Link • 12.05 Kont taf? • 12.15 Favourite News • 12.30 Musbie[ g[al Ri;lejja • 13.00 Mitqlu Deheb • 15.00 Sibtkuntatt • 18.05 Link • 18.10 Kont taf? • 18.15 Favourite News • 18.30 Sejja[tli • 20.00 Link • 20.05 Muftie[ • 20.10 Kont taf? • 20.15 Favourite News • 21.00 Live Sports • 22.00 Kaw]a Bonarja • 23.00 Link • 23.05 Kont Taf? • 23.15 Favourite News.

Calypso Music TV

GO Plus 107

07.00 Total Request • 09.00 80s Classics • 10.00 90s Classics • 11.00 2000s-2009s Classics • 11.30 Teleshopping • 13.30 2010 Onwards • 14.30 Drama Bronks • 15.00 Wasal il-{in g[all-Maltin • 15.30 Bell’Italia • 16.00 Romantica (Love Songs) • 17.00 Teleshopping • 18.00 Total Request • 20.00 Bingo 75 • 20.30 Kontra r-Ri[ (r).

Eurosport

melita 600, GO Plus 801

08.30 UEFA European Football Champ. • 09.15 UEFA European Football Champ. • 10.15 UEFA European Football Champ. • 11.00 Euro 2012 Qual.: All Access • 12.00 Intercontinental Challenge Rally. Scotland. Day 2 (live) • 13.00 WTA Tennis • 13.30 WTA Tennis. Beijing. Final (live) • 15.15 Paris-Tours Cycling (live) • 17.15 UEFA European Football Champ.

• 18.00 UEFA European Football Champ. • 19.00 UEFA European Football Champ. • 19.45 Euro 2012 Qual.: All Access • 20.45 International Contest Boxing • 22.15 World Series by Renault Motor Racing • 22.45 Intercontinental Challenge Rally • 23.30 Motorsports Weekend • 23.45 Paris-Tours Cycling.

BBC Entertainment

melita 300, GO Plus 301

07.00 Charlie and Lola • 07.10 Buzz and Tell • 07.15 Buzz and Tell • 07.20 Balamory • 07.40 Gigglebiz • 07.55 Me Too! • 08.15 Charlie and Lola • 08.30 Buzz and Tell • 08.45 As Time Goes By • 09.15 One Foot in the Grave • 09.50 Robin Hood • 10.35 The Weakest Link • 11.20 Casualty • 12.10 Incredible Journeys with Steve Leonard • 13.00 The Weakest Link • 14.35 Doctors • 17.05 Robin Hood • 17.50 As Time Goes By • 18.20 One Foot in the Grave • 18.55 Life on Air. David Attenborough’s 50 Years in Television • 19.50 Incredible Journeys with Steve Leonard • 20.40 Lark Rise to Candleford • 21.35 The Fixer • 22.20 Dalziel and Pascoe • 23.15 As Time Goes By • 23.45 The Weakest Link.

TCM

melita 310, GO Plus 701

08.00 Cousins. Film ’89 (15) • 10.10 One Crazy Summer. Film ’86 (PG) • 12.00 Hairspray. Film ’88 (PG) • 13.45 The Thorn Birds • 16.00 Buffalo Bill. Film ’44 • 17.50 Murder Ahoy. Film ’64 (U) • 19.40 Innerspace. Film ’87 (PG) • 22.00 Rome.

MGM Movies

melita 312, GO Plus 702

08.30 Sibling Rivalry. Film ’90 (12) • 09.55 Kings of the Sun. Film ’63 • 11.40 Article 99. Film ’92 (15) • 13.19 Across 110th Street. Film ’72 (18) • 15.00 MGM’s Big Screen • 15.15 Taras Bulba. Film ’62 (U) • 17.15 Cherry 2000. Film ’88 (12) • 18.50 The Pride and the Passion. Film ’57 (PG) • 21.00 The Spree. Film ’98 • 22.35 One Summer Love. Film ’76 (15).

Discovery Channel

melita 400, GO Plus 501

07.15 Brainiac • 08.10 Mythbusters. Tablecloth Chaos: Brain Power • 09.05 Destroyed in Seconds • 10.00 Extreme Engineering. Tunneling Under the Alps • 10.55 License to Drill • 11.50 Dirty Jobs. Bell Maker • 12.45 Deadliest Catch. Lobstermen. Storm of the Season • 13.40 Mythbusters.

Tablecloth Chaos; Brain Power • 14.35 American Chopper. Senior vs Junior. PJD Bike Part 2, Geico Bike Part 1 and FBI Bike • 15.30 Rides.

Heavy Metal • 16.25 Taking on Tyson • 17.20 Worst-Case Scenario. Toxic Gas Leak#Man on Fire • 17.50 Worst-Case Scenario. Home Break in#Terror Threat • 18.15 River Monsters. Killer Snakehead • 19.10 Extreme Fishing with Robson Green. Kenya • 20.05 Danger Coast • 20.35 Border Security • 21.00 Nothing Personal. Green Widow • 21.55 Ross Kemp. Extreme World. Congo • 22.50 Moments of Terror • 23.45 Kidnap and Rescue.

Hostage Terrorism.

Melita Movies

melita 801

10.00 The Princess and the Frog. Film 2009 • 11.35 Diary of a Wimpy Kid. Film 2010 • 13.05 Wall Street. Film 2010 • 15.07 Hollywood Buzz • 15.30 Unstoppable. Film 2010 • 17.10 Post Grad. Film 2009 • 18.40 The Longest Yard. Film 2005 • 20.33 Hollywood Buzz • 21.00 Dan In Real Life. Film 2007 • 22.45 Phone Booth. Film 2002 • 00.05 Chicago Overcoat. Film 2009.

Melita More

melita 802

08.00 Hollywood Buzz • 08.30 Full House • 09.00 The West Wing • 09.50 ER • 10.40 Top Gear • 11.45 Brothers and Sisters • 12.30 Amazing Race • 13.20 Glee • 14.05 Glee • 14.50 Glee • 15.35 Glee • 16.20 Glee • 17.05 Glee • 17.55 Glee • 18.40 Glee • 19.30 How I Met Your Mother • 20.00 Mike & Molly • 20.30 Desperate Housewives • 21.15 Brothers and Sisters • 22.00 Game of Thrones • 23.05 Boardwalk Empire • 00.10 The Mentalist.

Biography Channel

melita 411

07.00 Hardcore Pawn. Gold at Gunpoint • 07.30 Hardcore Pawn. Father vs Son • 08.00 Hardcore Pawn. Trouble Inside • 08.30 Hardcore Pawn. Les’ Big Gamble • 09.00 Meat Loaf • 10.00 Metallica • 11.00 Motley Crue • 12.00 Pawn Stars. Gold Diggers • 12.30 Pawn Stars. License To Pawn • 13.00 Hardcore Pawn. Gold at Gunpoint • 13.30 Hardcore Pawn. Father vs Son • 14.00 Hardcore Pawn. Trouble Inside • 14.30 Hardcore Pawn. Les’ Big Gamble • 15.00 Barry Sheene • 16.00 Metallica • 17.00 Motley Crue • 18.00 Pawn Stars. Gold Diggers • 18.30 Pawn Stars. License To Pawn • 19.00 Thintervention with Jackie Warner. Uphill Battle • 20.00 The Real Housewives of Miami. Optical Delusion • 21.00 Robert De Niro • 22.00 Al Pacino • 23.00 Andy Garcia

NET Television melita 102, GO Plus 102

07.00 08.45 10.30 12.00 13.00 13.05 14.05 14.20 15.00 15.05 16.00 17.00 18.00 18.10 18.40 18.55 19.45 20.30 21.30 21.32 23.15

NET News Teleshopping U/u[ Teleshopping NET News Simpati/i (r) Teleshopping Wheelspin (r) NET News Animal Diaries (r) Newsroom (r) Sport Extra NET News Flusek (r) G[alik fl-Ewropa Wheelspin NET News, NET Sports, NET Meteo Déjà vu NET News Replay NET News.

TVM melita 101, GO Plus 101

07.00 08.00 08.30 09.00 09.50 11.30 12.00 12.05 14.00 14.05 15.00 15.30 16.00 16.10 16.40 17.15 17.45 18.00 18.10 18.40 19.15 20.00 20.40 21.45 21.50 23.15 23.30

L-G[odwa t-Tajba Faxxikli Yep Il-Quddiesa tal-{add Malta u Lil Hinn Minnha {add G[alik A[barijiet fil-Qosor (ikompli) {add G[alik A[barijiet {add G[alik Gadgets (r) Teleshopping A[barijiet Teleshopping Mixage (r) Venere (r) Wirt, Arti u Kultura A[barijiet Modern Lifestyles Style Watch Keeping Up Appearances A[barijiet Min Imissu A[barijiet Kontrattakk A[barijiet Malta u lil Hinn Minnha (r). melita 103, GO Plus 103

Uni/i Pink Panther Folji Aroma Kitchen Better Living Teleshoping Kwalità Malta Minuta Wa[da La Morna Morna ONE News X’{add Mag[na Showbiz ONE News L-Argument ONE News Klassi G[alina Arani issa ONE News Bla A;enda.

Raiuno melita 150, GO Plus 201

06.30 07.15 07.55 09.50 09.55 12.25 13.30 14.00 16.30 16.35 18.50 20.00 20.35 20.40 21.30

23.35 Speciale Tg 1 00.40 Tg 1 notte 01.05 Applausi.

Raidue melita 151, GO Plus 202

07.00 09.50 10.50 11.30 13.00 13.30 13.45

Cartoons GP F1 :appun Ragazzi c’è voyager Mezzogiorno in famiglia Tg 2 giorno Tg 2 motori Orizzonte infinto. Film 2005 16.55 Tg 2 L.I.S. 17.00 F1 GP :appun 17.55 La complicata vita di Christine (TF) 18:15 - McBride - Sinfonia di un delitto. Film 2008 19.35 Squadra Speciale Cobra 11

20.30 Tg 2 notizie 21.05 NCIS - unità anticrimine (TF) 21.50 Hawaii Five O (TF) 22.40 Cold Case 23.30 - La domenica sportiva 00.40 Tg 2 notizie 01.00 Sorgente di vita 01.30 ER - medici in prima linea (TF)

Raitre

ONE 06.45 07.00 08.00 09.30 11.00 11.45 12.00 12.35 12.40 13.30 13.40 16.00 17.30 17.40 19.30 20.05 20.35 23.15 23.45

HUGH LAURIE, MIRANDA OTTO u DENNIS QUAID huma fost l-atturi fil-film tal-2004 IL VOLO DELLA FENICE (Rete 4 23.20).

Unomattina in famiglia Pole Position F1 - GP :appun TG1 L.I.S. Santa Messa presieduta da Sua Santità Benedetto XVI e recita dell’Angelus da Lamezia Terme Linea verde TG 1 Domenica in Tg 1 Domenica in L’eredità Tg 1 Rai Tg Sport Soliti ignoti Il Generale della Rovere

melita 11#152, GO Plus 203

07.40 La grande vallata (TF) 08.30 La domeica della buona gente. Film ’55 10.05 Agente Pepper (TF) 10.55 Tgr Estovest 11.15 Tgr Mediteraneo 11.40 Tgr Regioneuropa 12.00 Tg 3 sport 12.25 Telecamere salute 12.55 Prima della prima Guillaume Tell 13.25 Passepartout 14.00 Tg regione 14.15 Tg 3 14.30 In 1#2 h 15.00 Tg 3 L.I.S. 15.05 Alle falde del Kilimangiaro 18.10 90˚ minuto - Serie B 19.00 Tg 3 19.30 Tg regione 20.00 Blob 20.10 Che tempo che fa 21.30 Presadiretta 23.35 Tg 3 23.45 Tg regione 23.50 Sostiene Bollani 00.50 Tg 3 01.00 Telecamere salute.

Canale 5 melita 16#154, GO Plus 205

08.00 Tg 5 mattina 08.50 Le frontiere dello spirito (attwalità) 10.00 La lettera d’amore. Film ’99 12.00 Forum 13.00 Tg 5

13.40 18.50 20.00 20.40 01.15

Domenica cinque Avanti un altro!

Tg 5 Paperissima Sprint Arriva la bufera. Film ’93.

Rete 4 melita 14#153, GO Plus 206

07.15 07.45 08.20 09.20 10.00 11.00 11.30 12.00 13.20 14.00 14.55 16.45 18.55 19.35 21.30 23.20

01.30 01.55

Mediashopping Delta padano (dok.)

Caraibi selvaggi Magnifica Italia. Puglia.

Lecce e il Saliento Santa Messa Pianeta mare Tg 4 Melaverde (attwalità) Pianeta mare Donnavventura Lassie. Film ’94 I giorni dell’IRA. Film ’67 Tg 4 Colombo (TF) Tempesta d’amore Il volo della Fenice. Film 2004 Tg 4 Gli invincibili tre. Film ’64.

Italia 1 melita 20#155, GO Plus 204

07.00 Baywatch (TF) 07.45 Cartoons 10.25 Power Rangers Samurai (TF) 10.55 Cartoons 11.50 Grand Prix 12.25 Studio aperto 13.00 Asterix & Obelix contro Cesare. Film cartoon ’99 15.15 One Piece - L’Isola segreta del Barone Omatsuri. Film 2005 17.15 Superman - Batman: nemici pubblici. Film cartoon 2009 18.30 Studio aperto 19.00 Bau Boys (attwalità) 19.30 Colpo grosso al drago rosso. Film 2001 21.25 Mistero 00.25 Confessione Reporter Speciale Somalia 01.15 Perfect Strangers. Film 2004.

La 7 melita 23#156, GO Plus 207

07.00 07.30 10.00 10.40 11.40 13.30 14.05 16.10 17.15 20.00 20.30 21.30 23.40 23.50

Omnibus Tg La 7 M.O.D.A. L’Ispettore Tibbs (TF) Ultime dal cielo (TF) Tg La 7 Da grande. Film ’87 Cuore d’Africa Piccolo Buddha. Film ’93 Tg La 7 In onda (attwalità) Mr Jones. Film ’93 Tg La 7 Giordano Bruno. Film ’73.

TV#RADJU

il-Óadd, 9 ta’ Ottubru, 2011

DÉJÀ VU

{afna juru interess f’Hazel Josie (Eileen Montesin) instabtet fl-art u allura ma setg[etx iddawwar lil Hazel (Clare Agius) mal-iskola.

Minflok jintriga Wayne (Ronald Briffa), wie[ed millg[alliema. Il-headmistress (Mary Spiteri) tinduna li dan f’daqqa wa[da jibda juri interess partikulari f’Hazel. Li ma tkunx g[adha taf ilheadmistress hu li anki Aleandro juri l-istess interess f’daqqa wa[da.

U :anni (Xandru Grech) ukoll i[ares lejha darba darbtejn. I]da dak il-purtinar tal-iskola, u Hazel mhix se tag[ti kas tal-purtinar.

Il-mara tas-Sindku ]]id issuspetti tag[ha f’]ew;ha li skont hi jista’ jkollu interess f’xi mara o[ra. Filwaqt li binthom Sally (Tania Bonnici). biex tikkuntenta lil ommha, tibda turi interess

radju Radio 101

NET Television 20.30

5

101 FM

06.00 Fidi u {ajja - Noel Bartolo • 08.15 Mar/i u Bandolari - Joe Chetcuti • 09.30 Focus 101 • 11.00 Djalogu • 11.55 Avvi]i talMejtin • 12.15 Mid-Dinja tal-Mar/i - Nenu Aquilina • 12.45 Skor • 17.55 Avvi]i tal-Mejtun • 18.15 Slowdown - Mark Garrett • 20.30 Allegro Andante - Joe Fenech • 22.30 Djalogu (r) • 23,30 80s Corner - George Galea.

Bulettini s[a[ tal-a[barijiet: 08.00, 12.00, 18.00.

A;;ornamenti ta’ l-a[barijiet: 10.00, 15.00, 17.00, 18.00.

Eileen Montesin u Mary Spiteri

f’Luke (Francesco Catania).

Mill-banda l-o[ra, Beth (Christine Haber) tag[mel minn kollox biex Luke jag[ti

kasha u tag[mel sforz biex tinfilsa fil-klikka tieg[u, i]da l-affarijiet mhumiex daqshekk fa/li.

WHEELSPIN (NET Television 18.55) Naraw aktar servizzi mtellg[a mill-Fiera talKarozzi ta’ Frankfurt. Fost o[rajn se jkun hemm dwar il-karozza elettrika Opel e Rak Concept (firritratt fuq ix-xellug), kif ukoll mudell ;did talHonda Civic u l-508 RXH tal-Peugeot. Pierre Vella jintervista lil Benny Oeyen, li jmexxi t-taqsima tal-‘Marketing & Product Planning’ tal-KIA Motors.

Tippre]enta Fleur Balzan.

Radju Malta

93.7 FM

ONE Radio

92.7 FM

RTK

103 FM

Bay Radio

89.7 FM

07.05 Infittxu dak li Jg[aqqadna • 07.30 Frott Artna • 08.00 Quddiesa • 08.45 Mill-Gazzetti tal-{add • 09.15 Mar/ifest • 11.00 Int u Jien • 11.50 Mwiet u Angelus • 11.58 Xi Qrajt Xi Smajt • 12.10 Relax • 15.05 Mu]ika u Sport • 18.15 Soul, Rhtyhm & Blues • 19.15 Solidarjetà • 19:50 Avvi]i tal-Mewt u r-Ru]arju 20.05 Ri]ultati Sportivi • 20.30 Biex Hekk Jibqg[u Mag[na • 21.00 Minn Nashville • 22.05 Xi Qrajt, Xi Smajt • 22.10 Ru]arju • 22.30 L-Operetta • 23.30 Ripetizzjoni ta’ programmi.

Bulettini s[a[ tal-a[barijiet: 07.00, 12.00 u 18.00. A;;ornamenti tal-a[barijiet: 10.00, 14.00, 17.00, 20.00 u 22.00. BBC News 15.00 u 21.00.

06.05 ONE Breakfast • 08.00 Ingawdu l-{ajja ta’ Dejjem • 08.25 ONE Club • 08.50 Mill-:urnali • 10.30 Moviment :did g[al Pajji] A[jar • 14.00 Il-{add fuq ONE • 16.00 Familja ONE • 18.00 Italo Super Hits • 19.30 Sunday ONE • 20.45 Memorji u Nostal;ija • 22.00 Stetoskopju • 00.00 Music Box. Bulletin tal-A[barijiet fis-06.45, 11.45, 17.45, 21.45 u 02.45. A[barijiet fil-qosor 08.45, 09.45, 14.45.

06.30 Tmiem il-:img[a 103 FM • 08.30 Quddiesa tal-{add • 09.15 Hello Maks! • 10.05 G[aqqad il-Kelma • 11.55 Fi {dan il-Mulej • 12.15 L-G[a]la Tieg[i u Tieg[ek • 19.00 Fi {dan il-Mulej • 19.05 Ru]arju • 22.00 Qaddis tal-Jum • 22.05 Ru]arju • 22.25 Nisimg[ek!

A[barijiet: fis-06.00, 07.00, 08.00, 11.00, 12.00, 13.00, 15.00, 17.00 u s-18.00.

BBC: 10.00, 14.00, 16.00.

U?U{

06.30 Bay Breakfast • 10.30 Bay’s Top 40 • 13.30 Ben Glover • 16.30 Weekend Drive • 18.35 RnB Top 20 • 20.30 Hed Kandi • 22.30 Bimbo Jones • 23.30 Noctural Sunshine.

A[barijiet: 6.30 p.m.

{idmiet f’Malta u barra minn xtutna

Campus FM

103.7 FM

XFM

100.2 FM

Calypso Radio

101.8 FM

NET Television 10.30

Marthese Brincat tintervista lil Charles Mifsud u lil Patri Franco Fenech dwar Dar Patri Leopoldo li tag[ti kenn lil ir;iel li g[al xi ra;uni jew o[ra ma jkunux jg[ixu mal-familja tag[hom.

Fit-tieni parti mbag[ad tlaqqag[na ma’ ]g[a]ag[ li g[amlu esperjenza f’Napli u f’Tune] mas-sorijiet ta’ Mother Theresa.

Ikun hemm ukoll tliet kanzunetti mill-grupp Malti Footprints (ritratt fuq il-lemin).

Patri Marcello Ghirlando jkollu rokna regolari dwar il-Bibbja.

09.00 BBC World Service • 10.00 Arabesque#Gregorian Chant • 11.00 Classic FM • 13.00 Innovaturi tas-Seklu G[oxrin • 14.00 BBC World Service.

07.00 The Weekend Breakfast • The XFM Official Countdown • 13.00 The Xfm Chillout Zone • 18.00 The Weekend Special.

06.00 Calypso Breakfast • 10.00 Dak Kien }mien • 13.00 Golden Mix 16.00 Mal-Melodija Maltija • 19.00 Let’s Go • 22.00 Night Shift.

Radju Marija

LA LETTERA D’AMORE (Canale 5 10.00) - Film Amerikan tal-1999 li hu bba]at fuq rumanz ta’ Cathleen Schine.

Mara ta’ mezz’età (Kate Capshaw) tkun g[adha kif iddivorzjat minn ma’ ]ew;ha u tixtieq li tibda pa;na ;dida fil-[ajja tag[ha.

Jum wie[ed issib ittra ta’ m[abba anonima li ladarba tkun fil-[anut fejn ta[dem to[odha li kienet g[aliha. Tipprova titkixxef min seta’ kien l-awtur tal-ittra. U minn hemm x’se ji;ri^ Ir-re;ija hi ta’ Peter Ho-Sun Chan.

•

102.3 FM

07.00 Quddiesa • 08.00 Angelus u Kuntatt • 12.00 Angelus u Ru]arju • 12.30 Ru]arju ta’ l-Erwie[ • 13.00 Lil hinn minn darna (r) • 14.00 Il-{add Kumpanija • 15.00 Kurunella {niena Divina • 15.30 ikompli Il-{add Kumpanija • 17.00 Kuntatt • 17.30 A[barijiet Reli;ju]i • 17.50 G[asar • 18.00 Angelus u Ru]arju • 18.30 ikompli Kuntatt • 20.00 Tag[lim u Twemmin Nisrani (r) • 21.00 Magazine (r) • 23.00 Il-Muftie[ tal-G[erf • 23.30 A[barijiet Reli;ju]i • 23.50 Kompjeta.

Smash Radio

104.6 FM

Bastjani]i FM

95.0 FM

07.00 Salvinu Lanzon Magic Moments • 11.00 DJ Frank • 14.00 Non-stop Music.

06.50 {sieb tal-:urnata • 08.15 Quddiesa tal-{add • 09.15 All Time Favourites • 12.00 Minn Wara l-Istandard • 14.00All Time Favourites • 15.00 Realtajiet Siekta (r) • 17.00 All Time Favourites.

6

RADJU

il-Óadd, 9 ta’ Ottubru, 2011

L-ambjent tag[na lkoll Karl Agius jintervista lil Alan Deidun Isem Alan Deidun hu sinonimu mal-ambjent u l-[arsien tieg[u. Dr Deidun g[andu 33 sena, hu missier ta’ ]ew;t itfal u eks g[alliem fil-Kulle;; ta’ San Alwi;i. Illum hu senior lecturer u ri/erkatur fl-Università ta’ Malta. Fl-2007 l-JCI (Junior Chamber International) Malta g[a]let lil Alan Deidun b[ala l-Young Outstanding Person of the Year for Environmental and#or Moral Leadership. Fl-istess sena Din L-Art {elwa onoratu bil-premju Prize for Natural Heritage Journalism. Alan hu wkoll president tal-kumitat g[all-ener;ija li ti;i ;;enerata mir-ri[, imwaqqaf mill-Ministeru g[arRi]orsi u l-Affarijiet Rurali. Serva wkoll b[ala president tal-kumitat imwaqqaf millPartit Nazzjonalista biex jiddiskuti l-bidla fil-klima. Iltqajt ma’ Alan u staqsejtu g[add ta’ mistoqsijiet li jikkon/ernaw l-attivi]mu tieg[u fil-qasam tal-ambjent, ir-ri/erka u pro;etti o[ra fil-qasam tal-ambjent.

Sa minn età ]g[ira int kont ;a t[abrek favur l-ambjent.

X’nibbet fik dawn il-valuri hekk sbie[^ Interessajt ru[i f’issues

ambjentali minn età ]g[ira, ma kienx hemm xi [a;a spe/ifika li nibbtet fija din il[a;a i]da meta kont immur fil-kampanja mal-;enituri kont noqg[od nosserva u minn dakinhar sal-lum nammetti li wkoll nara bidla fil-kampanja Maltija. Postijiet li kont in]ur qabel illum lanqas biss g[adhom a//essibbli. Hawn dibattitu s[un fuq hekk. Namur titwieled bih jew ji]viluppa fik bi]-]mien. Jien iktar nemmen li titwieled blinteress i]da tul is-snin linteress kompla ji]died u lambjent sa[ansitra spi//a sar anke parti mix-xog[ol tieg[i.

Min ikun iddedikat favur l-ambjent mhux darba jew tnejn ikollu jiffa//ja xi argument ja[raq ma’ individwi li g[andhom opinjonijiet u interessi differenti. Qatt iltqajt ma’ dawn i/-/irkustanzi^

Jien in[obb l-ambjent u m’iniex xi armchair critic u minn dejjem [adt po]izzjoni fuq il-front line. Illum il;urnata naqasli l-[in disponibbli min[abba bosta impenji i]da jien dejjem kont involut fl-NGOs fosthom inNature Trust u kemm-il darba, anke permezz ta’ kitbiet, ;ejt f’kuntatt ma’ nies li ma jaqblux mieg[i. Ikun hemm min jinfurmak li ma jaqbilx

mieg[ek b’mod a//ettabbli g[ax jiktiblek lura i]da hemm ftit ka]i ta’ individwi li ma ju]awx metodi kostruttivi biex juruk li ma jaqblux mieg[ek. Nazzarda ng[id li ;ieli kien hemm min wasal g[at-theddid. I]da dawn huma biss ka]i ]g[ar u g[alhekk jien ma narahomx b[ala xi [a;a li g[andha taqta’ qalb dawk li jridu jkunu attivi f’dan il-qasam.

Illum il-;urnata int ri/erkatur ewlieni flUniversità ta’ Malta u tippubblika bosta ri/erka regolari. X’inhuma ssu;;etti favoriti tieg[ek u g[aliex^

Ma tistax tkun tg[ix Malta, fuq g]ira, u ma tkunx t[obb il-ba[ar. Tinteressani kull [a;a li g[andha x’taqsam mal-ba[ar u kull [a;a li g[andha x’taqsam mal-[ajja.

Jiena bijologu u nemmen li fost is-su;;etti kollha m’hemm xejn i]jed nobbli mill-istudju tal-bijolo;ija g[ax wie[ed ikun qed jistudja l-[ajja u g[alhekk m’hemm xejn i]jed perfett x’wie[ed jista’ jistudja. Ir-ri/erka tieg[i hija bba]ata [afna fuq ilba[ar. Malta g[andna zona tal-ba[ar 18-il darba daqs izzona li tkopri l-art, qed nirreferi g[all-ib[ra territorjali, mag[rufa b[ala t12-il mil nawtiku. Nemmen li hemm b]onn inkunu iktar interessati fil-ba[ar ta’ madwarna.

Int kont protagonist fi studji intensivi li saru

lokalment fuq il-bajjiet imrammla. G[adu kemm spi//a s-sajf li matulu rajna l-ammont ta’ turisti ji]died spe/jalment fuq dawn ilbajjiet. Ta[seb li nistg[u nsibu bilan/ bejn it-turi]mu u l-ambjent spe/jalment f’dawn iz-zoni li huma ri]orsi importanti [afna g[at-turi]mu^

Malta g[andna persenta;; baxx ta’ zona mrammla (2.4% tal-kosta), Sqallija 50% talkosta hija ramel, ji;ifieri f’Malta ftit li xejn g[andna ramel meta mqabbla ma’ pajji]i o[ra. Barra minn hekk, g[andna [afna turi]mu li 2#3 minnu ji;i fis-sajf. Dan ukoll ifisser li [afna minn dawn itturisti jmorru l-ba[ar.

G[alhekk din to[loq pressjoni kbira fuq il-bajjiet. Dan forsi ma jolqot lil [add i]da tajjeb li ng[idu li fir-ramel hemm ukoll il-[ajja. Bosta annimali ]g[ar jo[or;u filg[axija.

Hemm ukoll l-g[arem tarramel, zoni fuq wara talbajjiet imrammla fejn jikbru pjanti spe/jali li jirre]istu bosta pressjonijiet tan-natura.

Illum il-;urnata ftit bajjiet fadal b’dawn l-g[arem. Tajjeb li meta mmorru fuq il-bajjiet noqog[du attenti biex ma nag[mlux [sara f’dawn izzoni. Malta qed ji]diedu anke l-bajjiet bil-blue flag u dan hu wkoll importanti g[allambjent. Dan hu tajjeb i]da hemm ukoll b]onn li nkomplu bil-kampanji edukattivi permezz ta’ tabelli biex ng[allmu i]jed lill-pubbliku kif i[ares il-bajjiet. Nemmen li bilan/ jista’ jinstab.

Ri/entement kont ukoll involut f’bosta studji u programmi informattivi fuq il-bram. X’wassal g[al din linflazzjoni kbira ta’ bram fl-ib[ra Maltin u hemm xi forma ta’ rimedju^ Issitwazzjoni tista’ ti;i lura g[an-normal^

Din L-Art {elwa onorat lil Alan Deidun bil-premju ‘Prize for Natural Heritage Journalism’

Dan il-fenomenu tal-bram mhux xi [a;a li qieg[ed f’Malta biss imma dan laqat lill-Mediterran kollu. Barra minn hekk, pajji]i o[ra sa[ansitra kellhom jag[lqu power station g[ax il-bram saddew il-makkinarju li minnu kien jittie[ed l-ilma.

I]rael u l-Libanu g[andhom problemi [afna ikbar minn tag[na.

Il-bram ukoll effettwa [a]in lis-sajjieda li ;ieli jkollhom jarmu kulma jaqbdu min[abba ammont kbir ta’ bram fil-qabda. Xi jwassal g[al din l-inflazzjoni hu su;;ettiv g[ax dan is-su;;ett g[adu qed jevolvi. IlMediterran qed jis[on, dan huwa fattur wie[ed. Fattur ie[or hu li qed jonqsu ilfkieren li jieklu l-bram. Qed ji]diedu wkoll /erti sustanzi kimi/i fl-ib[ra li jwasslu biex il-bram jirriprodu/i malajr.

Ra;uni o[ra g[al din i]-]ieda hi l-fatt li l-Mediterran hu kkundizzjonat minn [afna sajd li fejn isir il-bram jimmultiplika malajr. Ilmollijiet u l-[itan tal-konkos mal-kosta jistg[u jkunu wkoll ra;uni g[al dan g[ax jipprovdu post ma’ fejn ilbram jista’ ji]viluppa.

Ftit xhur ilu l-Gvern [atar numru ta’ esperti, fosthom lilek, biex jag[mlu studju fuq il-windfarms b[ala mezz ta’ ener;ija alternattiva. Ta[seb li dan il-pro;ett hu vijabbli.

Ta[seb li tassew jista’ jag[mel [sara jekk ikun implimentat^

F’ka] b[al dan isir dak li jg[idulu Environment Impact Assessment (EIA), studju li jara x’impatt pro;ett jista’ jkollu fuq l-ambjent. Fil-ka] tas-Sikka l-Bajda dan sar ukoll. Dan xi impatt fuq lambjent se jkollu g[ax ilpedamenti jridu jitpo;;ew fuq post li hemm il-[ajja. I]da permezz ta’ dan il-pro;ett se ni;;eneraw ener;ija nadifa.

Fil-fatt se ni;;eneraw sa 4% ta’ dak li nikkunsmaw b[alissa. Sal-2020 Malta trid ti;;enera 10% tal-ener;ija li

qed nikkunsmaw b[alissa.

Dan irid isir mix-xemx, mirri[ u sa[ansitra mill-iskart li wkoll jista’ jkun sors ta’ ener;ija. Xi ftit bijodiversità taf tinqered min[abba dan ilpro;ett i]da studji li saru fidDanimarka wrew kif ftit wara li jsir dan il-pro;ett iz-zoni jimtlew bil-[ut u bl-im[ar.

G[alhekk dak li forsi se neqirdu se niggwadanjawh f’ener;ija nadifa i]da tajjeb li ng[idu li l-forma talpedamenti jistg[u jsiru b’mod li jnaqqas [afna l-impatt fuq lambjent.

Finalment kieku kellek tag[mel xi rakkomandazzjonijiet fejn jid[ol lambjent, xi jkunu^

Nemmen li l-partiti politi/i g[andhom jinvolvu nies li jkollhom interess fl-ambjent.

Ma nemminx li min ikun attiv fl-ambjent ma jistax ikun attiv fil-politika, dan ladarba jkollu l-valuri tajbin u jibqa’ jg[o]]hom anke meta jid[ol fil-qasam tal-politika. Hemm b]onn inkomplu nsa[[u lkampanji ta’ informazzjoni.

L-edukazzjoni hi l-;ebla taxxewka sabiex ikollna ambjent a[jar. Il-Gvern g[andu jkun ukoll kura;;u] b[alma kien fir-riforma tal-MEPA minkejja li jista’ jkun hemm pressjoni ]ejda kontra dan. Li]jed importanti i]da hu li nirrispettaw l-ODZ (outside development zones). Ma nistg[ux nippermettu li jkompli jsir ]vilupp f’zoni li mhumiex immarkati g[allbini sabiex uliedna jkollhom fejn jimir[u u fejn josservaw il-bijodiversità hekk rikka tag[na. Barra minn hekk, ma jag[milx sens li neqirdu postijiet hekk sbie[ li g[andna

Filwaqt li nirringrazzja lil Alan Deidun talli qasam mag[na dawn il-[sibijiet, nag[mel appuntament mas-semmieg[a ta’ Radio 101 it-Tlieta li ;ej fil-kwarta g[al programm ie[or ‘L-Ambjent Tag[na Lkoll’. Nie[u din l-opportunità biex nirringrazzja lil Charles Saliba u lit-tekniku John Bruno.

SA{{A

7

il-Óadd, 9 ta’ Ottubru, 2011

Sapport fil-mument tal-b]onn minn Doris Azzopardi –doris.azzopardi@media.link.com.mt

Gertrude Abela, li hi delegata ta’ Europa Donna, membru tal-Bord u l-President tal-Breast Care Support Group, sabet [in biex titkellem mieg[i dwar l-attivitajiet organizzati din is-sena b’risq l-g[arfien dwar is-sa[[a tas-sider kif ukoll dwar fatturi essenzjali konnessi ma’ dan il-kan/er li bosta g[adhom i]ommu lura milli jaqraw jew jisimg[u dwaru. Dan l-atte;;jament ipo;;ihom f’riskju akbar g[ax kif jg[id il-Malti, bniedem av]at nofsu armat, u billi persuna dda[[al rasha fir-ramel mhi se tkun qed tikseb ebda benefi//ju.

Il-[ames mixja annwali li ssir f’Marzu mill-Furjana sa Tas-Sliema

Il-mixja fil-jum dedikat lis-sa[[a tas-sider Nhar is-Sibt 15 ta’ Ottubru se ssir mixja bil-g[an li ji]died l-g[arfien dwar l-kan/er tas-sider. Il-mixja tibda fil-5 p.m. minn [dejn il-Lukanda Phoenicia, il-Furjana, u tispi//a fi Pjazza San :or;. Int g[addejt minn esperjenza ta’ kan/er tas-sider^ G[andek li xi [add qrib tieg[ek li kellu kan/er tas-sider^ Jew sempli/ement tixtieq tg[in biex jinxtered l-g[arfien^ “Flimkien nistg[u nag[mlu d-differenza. Il-

mixja se tkun wa[da silenzju]a u fiha se jin;arru silhouettes simboli/i ro]a, bojod u blu. Ir-ro]a jissimbolizzaw in-nisa li g[addew jew li g[addejjin minn esperjenza ta’ kan/er tas-sider. Il-bojod jirrappre]entaw lil dawk li tilfu l-battalja tag[hom kontra dan il-kan/er u l-blu lill-ir;iel li wkoll jistg[u jintlaqtu minnu.”

Kul[add hu mistieden g[al din il-mixja. Se jitqassmu t-shirts u min jixtieq jista’ jibbukkja post, b’mod partikulari jekk ikun rappre]entant ta’ xi azjenda jew kumpanija.

Il-parte/ipazzjoni hi b’xejn i]da donazzjoni

Is-Support Group “A[na a//essibbli u minn ]mien g[al ]mien ikollna reklami li fihom nag[tu nnumru fejn persuna tista’ tikkuntattjana. Il-kelma ti;ri u persuna li tkun ;iet f’kuntatt mag[na sikwit tag[ti n-numru tag[na lil persuna o[ra li ti;i b]onna.

A[na ma nikkuntattjaw lil [add g[ax in[allu lillpazjenti biex jag[mluh huma l-ewwel pass. Ma nimponux is-sapport tag[ha u n[allu lil kul[add fillibertà tieg[u.

“Hemm min isibna fuq ilwebsite jew jibag[tilna email. Min ikun irid, niltaqg[u mieg[u qabel u wara l-operazzjoni jew ilkura me[tie;a. Mara tie[u gost titkellem ma’ mara o[ra li tkun g[addiet minn esperjenza simili g[al tag[ha. T[ossha komda.

“Irrid ng[id li linfermiera li ja[dmu fittaqsima tal-kura tas-sider huma fantasti/i. Jafu xog[olhom sewwa u jag[tu lill-pazjenti [afna attenzjoni. Biss g[andhom [afna xog[ol u fil-fatt, persuna li tkun g[addiet minn esperjenza tal-kan/er tas-sider biss tista’ tifhem xi jkun g[addej minn mo[[ pazjenta o[ra.”

tkun apprezzata.

Il-jum dedikat lis-sa[[a tas-sider tnieda tliet snin ilu minn Europa Donna. F’dan iljum kull forum, li minnhom hemm 46, jorganizza attività differenti li biha ji;bed lattenzjoni tal-media biex ji]died l-g[arfien dwar l-imporanza li wie[ed jie[u [sieb issa[[a ta’ sidru g[ax jekk il-kan/er jinqabad fil-bidu u l-kura tibda kmieni, jista’ ma jkunx hemm b]onn kura inva]iva.

Getrude tis[aq li dan l-g[arfien mhux immirat biss g[an-nisa i]da wkoll g[allir;iel.

“Il-mixja se tkun qasira i]da simbolika. Issilhouettes jindikaw l-in/idenza tal-kan/er tas-sider. Kollox jispi//a fi ]mien sieg[a u qed nippruvaw li fi Pjazza San :or;, il-Belt, fejn tispi//a l-mixja, mill-funtani ta’ mal-art jo[ro; ilma ro]a. F’pajji]i o[ra kien hemm okka]jonijiet meta postijiet promineti nxteg[lu bi dwal ro]a. Darba minnhom xeg[lu l-Parlament Ewropew ro]a fix-xahar ta’ Ottubru. Meta morna Stokkolma xeg[lu lArena Sportiva.”

Staqsi lill-im;arrab Hekk jg[id il-Malti, u jg[id sewwa. G[al Gertrude din saret [ajjitha. Xog[ol ibes i]da meta tisma’ pazjenta tg[idilha, grazzi ta’ kemm g[entni, kemm tajtni informazzjoni, t[oss sodisfazzjon kbir.

“Jien g[addejt millesperjenza tal-kan/er tassider tnax-il sena ilu.

Niftakar li fi Frar mort g[al smear test u g[amilt ultra sound. F’Mejju g[amilt ilmammogram u kien kollox sewwa u f’Awwissu sibt ilbo//a jien stess. Kieku ma kontx ni//ekkja regolarment kont nistenna sentejn o[ra qabel nag[mel mammogram o[ra u kien ikun tard wisq. Fi ]mien g[axart ijiem g[addejt minn mastektomija. Lanqas kelli /ans na[seb i]da issa g[adda kollox.

“Dak i]-]mien ma kont naf xejn. :iet fuqi [abta u sabta u qg[adt g[al dak li qalli ttabib li hu tajjeb i]da kieku kelli ftit sapport morali kont napprezzah. Fil-kwistjoni talkan/er tas-sider hemm aktar mill-kura.”

Gertrude ssostni li hu importanti li wie[ed ikun jaf x’inhi l-kimoterapija. Fi

]mienha kienet ting[ata permezz ta’ injezzjoni. Illum l-affarijiet inbidlu. I]da x’inhi, g[aliex, x’effetti g[andha?

Meta tkun fis-sitwazzjoni ma tistaqsix g[ax mo[[ok ma jkunx iffukat g[ajr fuq il-fatt li g[andek kan/er. Illum hawn l-informazzjoni u tajjeb li wie[ed ikun ippreparat dwar x’se ji;ri, kif se j[ossu u x’jistg[u jkunu lkonsegwenzi.

“A[na nag[tu s-sapport tag[na u nitkellmu dwar lesperjenza tag[na li mhux bilfors tkun b[al ta’ [addie[or i]da dejjem toffri wens. E]empju a[na nippreparawhom li se jitilfu xag[arhom. In[e;;uhom biex iqaxxruh minn qabel biex ma jg[addux mittrawma li jaraw xag[arhom nie]el troffa troffa.

In[e;;uhom ukoll biex jippreparaw parrokka li tkun tixirqilhom u naturali biex iddehra tag[hom ma tinbidilx.

Jien lanqas it-tabib tieg[i ma kien induna li kelli parokka g[ax g[a]iltha qabel ma beda jaqag[li xag[ri u qabbiltha e]att mal-kulur u l-istil tieg[i.”

Il-fatt stess li hawn persuni

b[al Gertrude, li issa g[addew 12-il sena minn mindu g[amlet l-operazzjoni f’sidirha, ukoll hu ta’ inkora;;iment biex wie[ed jissielet g[al [ajtu.

“Mhux qed ng[id li ma mitux persuni li kont naf g[ax inkun qed nigdeb jekk ng[id hekk. Naf ukoll min g[adda mill-esperjenza u issa re;a’ jinsab fiha. I]da jekk insalva mara wa[da, jekk jirnexxili nag[tiha sapport biex it-trawma tkun anqas kiefra, allura bi]]ejjed.”

Lil Gertrude intervistajtha t-Tnejn filg[odu kmieni, qabel marret l-isptar b[ala voluntiera. Kull nhar ta’ Tnejn filg[odu tkun fil-Breast Clinic fejn l-infermiera jirreferu lill-pazjenti g[andha u jekk iridu, javvi/inawha.

O[rajn, billi wi//ha ;ieli deher fil-media, jag[rfuha u jmorru fuqha jkellmuha.

“Il-kan/er tas-sider hu delikat [afna anke g[aliex jista’ jibdillek id-dehra tieg[ek jekk ikollok b]onn mastektomija u jitne[[ielek sider. Illum ix-xjenza mxiet [afna ’l quddiem u jekk jista’ jkun is-sider ikun salvat. Biss fl-isptar stess joffru

operazzjonijiet ta’ rikostruzzjoni tas-sider. Din l-operazzjoni ssir wara tliet snin u l-mara tkun tista’ takkwista lura d-dehra normali tag[ha. Din ma tistax titqies b[ala operazzjoni kosmetika. Sakemm hemm ilprotesi (prosthesis).”

Gertrude tis[aq fuq issapport tal-familjari u l-[bieb li hu fundamentali g[allfejqan. Biss jista’ ji;ri li /erti nisa ma jkunux iridu jg[abbu aktar lill-familja tag[hom u g[alhekk jippreferu jift[u qalbhom ma’ persuna barranija. Mara tista’ tkun xi ftit imdejqa u tippreferi //empel lis-Support Group u ti//ara l-preokkupazzjonijiet tag[ha. U[ud wara li jkunu g[addew minn esperjenza ta’ kan/er tas-sider jibqg[u jib]g[u. Kif jg[id il-qawl, ilkelb il-mismut kull ilma ja[sbu mis[un. Kull u;ig[ ta’ ras ja[sbuh xi [a;a serja.

Sempli/i telefonata tista’ tg[inhom, ovvjament a[na ma nissostitwux lit-tobba li g[andhom ikunu konsultati minnufih jekk persuna t[oss xi [a;a differenti f’sa[[itha.

Ara wkoll pa;ni 8, 9 u 10

10

il-Óadd, 9 ta’ Ottubru, 2011

SA{{A

Il-[abel li jorbot Sfida fuq il-Muntanja Breithorn fl-I]vizzera Saret g[all-ewwel darba sentejn ilu u fiha [adu sehem 85 mara.

Kienu kollha persuni li b’xi mod jew ie[or esperjenzaw il-kan/er tas-sider. Huma telg[u l-Muntanja Breithorn f’mixja ta’ solidarjetà li hi g[olja 4,065 metru. Kienet lattività organizzata biex tfakkar ilJum Dinji tas-Sa[[a tas-Sider min-na[a ta’ Europa Donna talI]vizzera.

Meta la[qet il-president il-;dida tal-Europa Donna, Bettina Borisch, li hi mill-I]vizzera, g[amlet appell g[all-ferg[at kollha tal-Europa Donna madwar id-dinja u wriet ix-xewqa li tixtieq parte/ipanti minnhom kollha.

“Fis-17 ta’ Settembru saret g[at-tieni darba u minkejja li f’Malta m’g[andniex muntanji dde/idejna li mmorru jien u membru o[ra. Jien g[amilt ftit ta[ri; qabel mort. Kont immur nitla’ t-telg[a tal-Iklin. Mort il-

Bel;ju g[al [ames ;img[at g[ax it-tifla tieg[i li tg[ix hemm kellha t-tieni tarbija wkoll u sibt art /atta ming[ajr tlajja’ i]da sibt wa[da [dejn /imiterju u kont nitla’ lilha.

“I]da bl-ebda mod ma kont preparata g[all-g[oli. Zermatt li hu villa;; ]g[ir [dejn il-muntanja ukoll jinsab fil-g[oli. Villa;; fejn in-nies ma g[andhomx karozzi u jid[lu biss karozzi elettri/i u taxis.

Wasalna ;urnata qabel. Tajlna lewwel tliet cable cars g[aliex irraba’ wa[da ma kinitx qed ta[dem u bdejna nimxu fi/-/att g[al madwar sieg[a.

“Ma kienx bard esa;erat g[ax kellna l-[wejje; apposta. Qabel ma bdejna telg[in, il-persuna lo[ra li ;iet mieg[i beda j[ossha [a]in u kellu ji;i l-[elikopter g[aliha. Hawn ridt nidde/iedi nkomplix jew inkella mmur mag[ha. Komplejt u meta bdejt in[ares ’il fuq u nara lin-nies

/kejkna /kejkna [sibt li se naqta’ qalbi.

“Waslat bla nifs i]da rnexxieli.

It-triq ’l isfel kienet iebsa g[ax ittemp beda jitqalleb u kien hemm [afna /par. Konna marbutin u mnalla g[ax tista’ tintilef. Biss jekk ti]loq, ti;bed lil [addie[or mieg[ek. Proprju dan kien issinifikat tal-[abel li jorbotna. Il[abel jirrappre]enta s-solidarjetà li tant hi ne/essarja u li ming[ajrha xejn mhu possibbli.

“Biex in]ilna [adna erba’ sig[at u nofs. Fil-verità, meta titla’ muntanja mhix xi [a;a fa/li. Ilkan/er ukoll mhux fa/li u biex tasal sal-qu//ata tal-muntanja jew sa tmien il-vja;; tal-kan/er trid issapport u s-solidarjetà ta’ nies o[ra. G[alhekk il-[abel. Kienet esperjenza unika u sal-lum g[adni ng[id, ‘jien, possibbli, tlajt?!’.

Konna ’l fuq minn 100 parte/ipant minn 19-il nazzjon differenti.”

Lecture importanti

Kull sena ssir lecture importanti b’tifkira ta’ Hilda Schembri li kienet wa[da mill-ewwel nisa f’pajji]na li [ar;u fil-miftu[ dwar l-esperjenza tag[hom tal-kan/er tas-sider. Kienet ukoll wa[da mill-membri fundaturi tal-Cancer Support Group fl-1987. Illecture se ssir fit-13 ta’ Ottubru – metaesthetic day (meta l-kan/er tas-sider jer;a’ jitfa//a).

Din se tkun l-14-il sena li qed ti;i organizzata din il-lecture li se ssir fil-Lukanda Phoenicia fis-7.30 p.m. G[aliha kul[add hu mistieden, mhux tobba biss. Din is-sena se jkun hemm tliet kelliema: Dr Claude Magri – onkolo;ista, Dr Marylyn Cashia mill-Pain Clinic u Doris Fenech li hi wa[da mill-membri, il-Vi/i President tas-Support Group u r-rappre]entanta ta’ Europa Donna f’Malta.

L-10 edizzjoni tal-PAN European Conference

Din is-sena Malta se tospita l-g[axar Konferenza Ewropea tal-PAN li fiha se jipparte/ipaw delegati minn 46 pajji] differenti. Il-konferenza se ssir bejn it-22 u l-24 ta’ Ottubru fil-Lukanda Excelsior li g[al okka]joni se tkun mixg[ula bil-bozoz ro]a, il-lewn sinonimu mal-kan/er tas-sider. Il-konferenza ssir kull sentejn.

“A[na b[ala Support Group affiljati ma’ Europa Donna. Il-konferenza tlaqqa’ flimkien tobba, pazjenti u eks pazjenti, u kelliema li jippromwovu l-g[arfien biex jiddiskutu l-a[[ar trattament. Minn pajji] g[al ie[or hemm differenza dwar kif ikunu trattati l-ka]i. Kul[add g[alhekk jag[ti mill-esperjenza tieg[u. It-tema g[al din is-sena se tkun – Sfidi g[ad-de/ennju li ;ej.”

Id-delegati jammontaw g[al madwar 250,300.

Gertrude qalet li l-konferenza li se ssir Malta se ssir g[ax g[aliha jsir spe/i ta’ rkant fejn min jipproponi l-a[jar offerta jirba[ id-dirtt li jorganizzaha f’pajji]u. Qalet ukoll li hemm entu]ja]mu min-na[a taddelegati g[ax [afna minnhom huma entu]jasti li min[abba fiha se j]uru g]iritna u w[ud tawlu l-perjodu f’Malta biex jil[quha. Fil-fatt min ;ej qabel u min se jibqa’ aktar wara.

MU}IKA

il-Óadd, 9 ta’ Ottubru, 2011

11

minn Noel d’Anastas

Nomad Son

Forsaken

Forsaken u Nomad Son fil-Hammer of Doom Forsaken u Nomad Son, ]ew; bands lokali fix-xenarju Doom Metal se jdoqqu fis-sitt edizzjoni tal-Hammer of Doom li fih mistenni jie[du sehem diversi bands mag[rufa internazzjonalment. Dan se jin]amm fit-28 u d-29 ta’ Ottubru f’Posthalle, f’Wurzburg fil-Germanja.

Maghhom se jkun hemm Manilla Road. Orchid, doomsword, Blood Ceremony, The Devil’s

Maria Lewis to[ro; l-g[eruq tag[ha Matul dawn l-a[[ar tliet xhur tas-sajf, Maria Lewis kienet qed ta[dem fitt[ejjijiet g[all-[ru; tassingle il-;dida Ave Maria ta’ Caccini li bla dubju ta’ xejn se tpaxxi l-widna ta’ kull min jismag[ha bil-vu/i an;elika u emozzjonanti tag[ha.

Din il-kompo]izzjoni ng[atat interpretazzjoni Keltika-klassika li biha Maria Lewis to[ro; lg[eruq Welsh u Mediterranji tag[ha. Dan is-CD se jkun g[all-bejg[ kemm fil-[wienet ewlenin kif ukoll online.

Maria Lewis tinsab [erqana g[all-[ru; ta’ dan is-CD u g[all-website il;dida li se tinkludi lbiografija tal-karriera mu]ikali tag[ha, video links u ritratti.

Blood, Revelation, 11th Hour, Lord Vicar, Battleroar, Serpent Venom, Devil, u Mountain Throne.

Bla dubju, Forsaken illum g[andu storja epika fejn ilu g[al aktar minn g[oxrin sena u stabbilixxa ru[u fost ilgruppi mhux biss lokalment, wie[ed mill-aktar gruppi attivi u konsistenti f’Malta i]da g[amel isem g[allpajji]na fl-Ewropa f’dan il;eneru.

Jikkonsisti minn Leo Stivala (vocals), Albert Bell (bass), Sean Vukovic (kitarra), u Simeon Gatt (drums).

Matul dawn is-snin, Forsaken [are; diversi demos, EPs u albums fosthom ‘Evermore’ (1997), ‘Anima Mundi’ (2004), ‘Dominaeon’ (2005) u ‘After the Fall’ (2009), liema materjal kellu kritika po]ittiva f’magazines u siti internazzjonali.

Propju wkoll din is-sena, f’Jannar li g[adda kien lg[axar anniversarju millmewt tal-kitarrista Daniel Magri.

Nomad Son m’g[andux storja daqshekk twila izda fil[ames snin li ilu mwelled di;à sab postu fil-kamp internazzjonali, [ajr g[a]]ewg albums ‘First Light’ (2008) u ‘The Eternal Return’ (2010) li qalg[u kritika tajba.

Iffurmat fl-2006 minn

Jordan Cutajar (vocals), Chris Grech (kitarra), Julian Grech (keyboards) u Edward Magri (drums) kollha membri ta’ Frenzy Mono, flimkien ma’ Albert Bell (bass) talForsaken. B[al Forsaken, Nomad Son daqqew f’venues u doom festivals barra fosthom id-Doom Shall Rose Festival fi Goppingen fil:ermanja. Minn hawn nawguraw lill-Forsaken u Nomad Son aktar su//ess.

12 PROPRJETÀ Birkirkara (Triq l-Imrie[el) –

Appartament bi tliet kmamar tassodda komplut bi k/ina u salott open plan, kamra tal-banju, kamra tas-sodda bil-gallarija fuq wara u o[ra quddiem. Lift.

Garaxx jekk trid. ?emplu lil sid 99898196. Prezz €125,000.

Birkirkara (Triq Francesco Buhagiar) – Penthouse b’]ew; kmamar tas-sodda b’veduti bellezza tal-Imdina u tar-Rabat.

Lest minn kollox, jikkonsisti fi k/ina, salott, kamra tal-ikel u kamra tal-banju. Inklu]a l-arja.

Lift. Freehold. ?emplu lis-sid 99898196. Prezz €88,500.

Birkirkara

GARAXX [dejn il-playing field, fih bit[a, ilma, dawl u toilet, 21x4m x 3.2m g[oli. ?emplu 99471942.

Bu;ibba

APPARTAMENT fit-tielet sular lest minn kollox, kbir [afna u spazju]. Open plan living u dining, k/ina fitted, box room, ]ew; kmamar tal-banju, tliet kmamar tas-sodda doppji,

KLASSIFIKATI

il-Óadd, 9 ta’ Ottubru, 2011

terrazzin quddiem u ie[or wara.

Parti mill-bejt u bl-u]u tal-lift.

Prezz €129,000. ?emplu 79808405 jew 79957951.

Bu;ibba (Triq il-{alel) –

Appartament f’kantuniera komplut b’]ew; kmamar tassodda. K/ina u salott open plan.

Imdawwal u vi/in i/-/entru ta’ Bu;ibba. ?emplu lis-sid 99898196. Prezz €93,000.

Bu;ibba (Triq J. Quintinus) –

Garaxx kbir, livell mat-triq. 135 ft twil, qrib Triq it-Turisti.

Terrazzin fuq wara. ?emplu lil sid 99898196. Prezz €128,500.

Bu;ibba (Triq is-Sajjieda) –

Garaxx livell mat-triq. 65ft. ?emplu lil sid 99898196. Prezz €140,000.

Burmarrad (Triq ir-Rumani)

– Penthouse b’]ew; kmamar tas-sodda bil-veduti talkampanja u tal-ba[ar. Komplut b’kamra tal-banju, k/ina u salott open plan. B’terrazzin quddiem u gallarija wara.

Blokk ta’ erba’ appartamenti, b’lift. F’post kwiet. ?emplu lissid 99898196. Prezz €138,000

Burmarrad (Triq Mag[sar) –

Appartament f’kantuniera bi tliet kmamar tas-sodda.

Jikkonsisti fi k/ina bl-apparat domestiku. B’veduta talkampanja. Lift, garaxx jekk trid.

Blokk ta’ [amsa. ?emplu lis-sid 99898196. Prezz €125,500.

Burmarrad (Triq ir-Rumani) –

Appartament bi tliet kmamar tassodda f’post kwiet. Jikkonsisti fi k/ina kompluta, kmamar tassodda, salott u kamra tal-banju. gallarija quddiem u o[ra wara. ?emplu lis-sid 99898196. Prezz €140,000.

{al Luqa

APPARTAMENTI u penthouses 225 metru kwadru, tliet kmamar tas-sodda, k/ina/living/sitting, utility.

Prezz jibda minn €104,821 (Lm45,000). ?emplu 99803659 jew 79498824.

Il-Fgura

APPARTAMENT bi tliet kmamar tas-sodda lest minn kollox f’area sabi[a, bla /ens.

Prezz €105,000. ?emplu 99493371.

Il-Fgura (Triq St. Francis) – Garaxx semi-basement g[al karozza wa[da. g[all-kiri jew bejg[. ?emplu lis-sid 99898196. Prezz €11,700.

Il-Mosta (Triq Fort) –

Appartament imdawwal f’kantuniera komplut bi tliet kmamar tas-sodda. Jikkonsisti fi k/ina u salott open plan, gallarija fuq quddiem. Komplut bl-aqwa kmamar tal-banju, bibien u madum. Freehold. ?emplu lis-sid 99898196.

Prezz €130,000.

Il-Mosta (Triq Wied ilG[asel) – }ew; penthouses

b’]ew; kmamar tas-sodda.

Kompluti bi kmamar tal-banju, bibien u jikkonsistu fi k/ina u salott open plan, ensuite. Lift, terrazzin kbir. Veduti tal-knisja u tal-wied. ?emplu lis-sid 99898196. Prezz €130,000 ilwie[ed.

Il-Qala (Triq Papa Piju IX) –

}ew; appartamenti ;ebel u saqaf b’]ew; kmamar tassodda, k/ina u salott combined.

Kamra tas-sodda b’]ew; ;allariji (quddiem u wara). Ilkomun lest minn kollox. ?emplu lis-sid 99898196.

Prezz €60,500 il-wie[ed.

Il-Qawra (Triq il-Mulett) –

Appartament b’]ew; kmamar tas-sodda, k/ina u salott open plan, ensuite. Lift u gallarija. ?emplu lis-sid 99898196.

Prezz €118,000.

Il-Qawra (Triq il-Mulett) –

Appartament kantuniera mdawwal bi tliet kmamar tassodda, jikkonsisti fi k/ina u salott open plan, kamra talbanju u ensuite. }ew; gallariji.

Lift. ?emplu lis-sid 99898196.

Prezz €128,000.

Il-Qrendi

TOWNHOUSE bi tliet kmamar tas-sodda, bit[a, garaxx fi//entru tal-Qrendi. ?emplu 79656568.

Is-Si;;iewi

GARAXX bil-front garden jesa’ ]ew; karozzi bil-permessi g[al [anut. ?emplu 99425809 jew 79441283.

Is-Swatar

FLAT kbir u arju] bi tliet kmamar tas-sodda, ]ew; kmamar tal-banju, sitting#dining room, kuritur kbir u wiesa’, vi/in l-Isptar#lUniversità, bla a;ent. Prezz €128,000. ?emplu 21370423, 99891821

Ix-Xemxija (Triq Piscopo Macedonia) – Penthouse

spazju] b’]ew; kmamar tassodda, fl-og[la parti ta’ Xemxija Heights. Jikkonsisti f’terrazzin quddiem u wara, veduti sbie[, k/ina kompluta b’kollox, salott, fire place, kamra tas-sodda b’ensuite u kamra tal-banju kbira. Lest biex tid[ol fih. Lift. Garaxx jekk trid. ?emplu lis-sid 99898196.

Prezz €257,000 jew g[all-kiri: €500.00 fix-xahar.

I]-}urrieq, Bubaqra

TERRACED house kbira, erba’ kmamar tas-sodda, ]ew; kmamar tal-banju, k/ina, washroom, ]ew; terraces, ]ew; kmamar tal-istudju, kompluta b’garaxx ta’ 10 karozzi u ;nien ta’ 30 pied bil-bir. Prezz €338,000. ?emplu 99422082.

I]-}urrieq (Triq San Mikiel)

– Opportunità unika. Palazzo, f’post kwiet fi]-}urrieq.

Jikkonsisti fi tliet kmamar tassodda bi ;nien kbir, k/ina, salott u kamra tal-pranzu.

Unconverted. :nien sabi[ b’features ori;inali. ?emplu lissid 99898196. Prezz €420,000.

L-Imsida (Triq l-Isqof Caruana) – Appartament bi

tliet kmamar tas-sodda, k/ina kbira u salott, kamra tal-banju u gallarija fuq quddiem. Komplut bil-madum u bibien solidi. ?emplu lis-sid 99898196.

Prezz €135,000.

Marsaxlokk

FLATS kbar quddiem il-ba[ar, b’veduti u bi tliet kmamar tassodda. ?emplu 79843698.

Paola (Triq il-Bjar) –

Appartament komplut bi tliet kmamar tas-sodda vi/in l-A3 Towers. K/ina u salott combined, komplut bil-kmamar tal-banju, madum u bibien. gallarija quddiem u o[ra wara. ?emplu lis-sid 99898196.

Prezz €105,000.

Proprjetà

U artijiet g[all-i]vilupp. ?emplu 99473354 jew 21387082.

San :wann (Triq Ewkaliptus) – Appartament

imdawwal f’kantuniera bi tliet kmamar tas-sodda fi blokk ;did ta’ tlieta. Jikkonsisti f’salott#kamra tal-pranzu, kamra tas-sodda b’ensuite, k/ina u kamra tal-banju. U]u tal-bejt. Freehold. ?emplu lissid 99898196. Prezz €130,000.

Santa Venera (Triq i]}onqor) – G[a]la ta’ ]ew;

appartamenti spazju]i bi tliet kmamar tas-sodda kompluti bil-bibien, madum u kmamar tal-banju. K/ina u salott open plan kbira [afna b’]ew; gallariji. Kamra tal-banju u kamra tas-sodda b’ensuite. ?emplu lis-sid 99898196.

Prezz €128,000 il-wie[ed.

Tignè Seafront

APPARTAMENT kbir fuq

medda ta’ 125sqm, b’veduta impekkabbli, bil-lift, tliet kmamar tas-sodda, u spazju ta’ karozza wa[da. ?emplu 99422082.

G{ALL-BEJG{ JEW KIRI {al Qormi

MA{}EN/garaxx ta’ 12-il karozza, 16-il filata g[oli.

Appartamenti u garaxxijiet shell form. I]-}ejtun appartamenti u garaxxijiet semi-finished. Is-Swatar uffi/ini bl-istores mag[hom lesti minn kollox u Santa Venera maisonette lest minn kollox. ?emplu 99477271.

Skips-on-Wheels

FUQ erba’ roti u bins ta’ 120 litru u 240 litru fuq ]ew; roti, kollha ;odda, prezzijiet moderati. ?emplu lil Green For Ever 79221700.

G{ALL-KIRI Bu;ibba

{ANUT bil-permess fi Triq Santa Marija, po]izzjoni /entrali, ftit metri minn Islets Promenade. ?emplu 99425809 jew 79441283.

Garaxx

KUMMER?JALI bl-ilma, dawl u toilet fi Triq Wignacourt Birkirkara. ?emplu 21441992 jew 79441992.

Il-{amrun

{ANUT, bla rigal, f’kantuniera fejn il-knisja u tliet skejjel, f’zona kummer/jali u bi klijentela tajba. ?emplu 99009630 jew 79235286

Spazju

KBIR biex jinkera g[addg[ajjes u karavans. Tkun qed taqsam l-ispazju ma’ o[rajn. ?emplu lil Mark 79490585.

Tal-Pietà/Gwardaman;a

APPARTAMENT b’]ew; kmamar tas-sodda, k/ina, kamra tal-ikel, salott u kamra tal-banju e//, kera baxxa [afna, mhux ta’ min jitilfu. ?emplu 21220593 jew 99593863.

Poala

GARAXX fi Triq Ninu Cremona, fih 9.5 piedi wisa’ b’21 pied tul. ?emplu 21237303 jew 79211882.

KLASSIFIKATI NIXTRI Is-Si;;iewi

NIXTIEQ nixtri villa jew bungalow. ?emplu 79656568.

Vann

TOYOTA jew Isuzu double cab mill-baxxi f’kundizzjoni tajba. ?emplu 79961192 mit8.00 ’l quddiem.

VETTURI Mutur

KYMCO 125. ?emplu 99847770.

Range Rover

CLASSIC, 3 door V8 3.9 EFI, ;ewwa mibdul – soft dash.

Prezz €5000 negozjabbli. ?emplu 79456174.

Renault Megane Dynomique

SILVER metallic 5 door hatchback, 1.5 diesel, 106BHP, data tal-manifattura Di/embru 2006, 58,000 mili, full extras f’kundizzjoni perfetta. Bargain €8,500. ?emplu fuq 99879792.

Renault Scenic

PETROL 1.6 16v 2002 b’mileage baxx, f’kundizzjoni perfetta, dejjem servisjata g[and Kinds, full extras u dejjem iggaraxxjata. Prezz mitlub €7500 negozjabbli. ?emplu 99527477.

AVVI}I Accounts

VAT, taxxa, pagi. Xog[ol effi/jenti g[all-b]onnijiet tieg[ek. Rati moderati [afna. ?emplu jew ibag[tu sms fuq 79283252.

Ftu[ tad-drena;;

BIL-powerjet service (bilbowser), prezz minn €25. ?emplu 99282014.

G[al kull xog[ol

TA’ coving, gypsum, suffetti, partition, kisi bil-;ibs, tibjid, ;ebel dekorattiv u restawr fuq l-antik. Stimi fuq il-post b’xejn. ?emplu 21423648 jew 99899102.

13

il-Óadd, 9 ta’ Ottubru, 2011

G[al kull xog[ol

TA’ kisi bil-;ibs, fuq il-fil, frakass, graffiato, silicato, tibjid, tik[il, boards tal-;ibs u partitions, aluminju u tqeg[id ta’ madum. ?emplu 79960934 jew 77354586.

G[al kull xog[ol

TA’ kostruzzjoni ta’ bini, alterazzjonijiet ta’ bini ta’ front gardens, ftu[ ta’ [itan bi travi tal-[adid, ftu[ ta’ bibien u twieqi, [nejjiet, bdil ta’ soqfa tal-konkos u xorok, u nikkavraw travi tal-[adid bl-injam, qlug[ ta’ madum tal-art u tal-[ajt.

Nag[mlu fa//ati ;ewwa u barra, fuq il-fil, bis-sejjie[, bil-qoxra, xog[ol ta’ invjar, tik[il u tibjid u rran;ar, u nraqqg[u soqfa talkonkos e//. Xog[ol ta’ ilma.

Xog[ol b’esperjenza kbira u attenzjoni ta’ xog[ol.

B’garanzija ta’ xog[ol fil-pront. ?emplu 79803496.

Nixtri

AFFARIJIET antiki, fajjenza antika, g[amara antika u affarijiet ta’ xi kollezzjoni. ?emplu 21675703, 21822703 jew 79451871.

Nixtri

GARAXX in-na[a tal-iskola tal-Gvern, San Pawl il-Ba[ar. ?emplu 99887233.

Nixtri

SCRAP tal-[adid, trakkijiet, karozzi u magni, stainless steel, aluminju, bibien, twieqi, ram isfar u a[mar, cable, bron] u aluminuim sheets tal-istampar. ?emplu 99469467, 79430366, 27430366, in[allsu cash.

Ni]barazza

NI}BARAZZA djar u garaxxijiet, in;orr kull tip ta’ materjal, prezz ra;onevoli u Atlas highup sa 5 sulari bi truck 6 wheeler g[all-bejg[. ?emplu 21433352, 79081719 jew 99499619.

Nutara

INFITTEX xog[ol ta’ nutara ma’ nutar jew ditta legali. ?emplu 79737974.

Tiswijiet fil-pront u fil-post

TA’ fridges, freezers, washing machines, tumble-dryers, dishwashers, dehumidifiers u microwaves. Nag[tu, stimi b’xejn minn qabel bla [las u sitt xhur garanzija fuq kollox.

Servizz il-;urnata kollha, blir[as prezzijiet. ?emplu 21447763, 21499183, 99478634 jew 99447763.

Tiswijiet fil-pront u fil-post

FRIDGES, freezers, washing machines, tumble dryers u dehumidifiers e//. B’sitt xhur garanzija fuq il-parts u labour.

Bl-ir[as prezzijiet. Stima b’xejn minn qabel. Spare parts g[al kull tip ta’ appliances. ?emplu 21371559, 27371559, 21493285, 79884497 jew 99472570. Servizz fil-pront.

Tiswijiet

MAGNI tal-[jata. G[al service u tiswijiet fil-pront ta’ magni tal-[jata /emplu 99422268 jew 21416705.

G{ALL-BEJG{ Combination machine

SINGLE PHASE radial armsaw, chiselmorters. ?emplu 21388856 jew 99195464.

Generator

40 KVA-VM 100 feet cable#changeover stabiliser u cash counter left handed. ?emplu 99990808.

Joinwell G-Plan

SUFAN three seater u ]ew; pultruni [odor, €400, San :iljan. ?emplu 79272583.

Mejda tonda

TAL-a[mar mastizz. Dijametru ta’ metru, [xuna ta’ 3cm u b’erba’ saqajn. Kundizzjoni perfetta. Prezz €250. ?emplu 21246324 jew 99808522.

Mejda tal-pranzu

Kompluta b’sitt si;;ijiet, gi]er tal-ilma tal-elettriku, one seater sofa, ]ew; si;;ijiet tal-injam b’cushions bojod tal-;ilda, tliet si;;ijiet tal-injam, tapit kbir a[dar bil-kannella, monitor talkompjuter, libsa tal-bridesmaid, pitturi ori;inali mpittrin g[allgosti tag[kom, kostum talKarnival g[all-kbar f’kundizzjoni tajba u elaborat, kien mixtri g[al show. ?emplu 79883916.

Mudell

TAT-TEATRU Rjal tal-;ebel mag[mul bl-idejn. Daqs ]ew; metri b’metru. ?emplu 79312397.

Salotti ;odda

TA’ kull stil. Prezzijiet moderati. Tpartit a//ettat anke g[all-bejg[, salotti second hand. ?emplu 21374823 jew 99824139.

Tombla sheets

B’numri kbar u kuluri differenti, u kalendarji. Free delivery g[al G[awdex ukoll. Morru g[and BONNICI’S PRINTING PRESS (Pawlu Bonnici) – 3

Triq Melita, il-Belt Valletta.

Kif issibuna – min-na[a talBarrakka ta’ Fuq g[al Triq Sant’Ursula. G[al xog[ol ta’ digital printing u offset, inviti tattie; etc u xog[ol ta’ embossing. ?emplu 21244627 jew 79373700 jew ibag[tu email fuq pbonnici@bonniciprintingpress. com

KOMPJUTERS Tlift

ID-DATA tal-kompjuter tieg[ek? Qed tinkwieta g[ax ma tafx kif se ;;ib lura d-data li hi ferm importanti g[alik?

Mela /empel malajr 99422082.

PRIVAT Mathematics

PURE ( Advanced u Intermediate) , gruppi ]g[ar . Attenzjoni individwali . G[alliem bl esperjenza , l - Imsida ( fa//ata tal - Junior College) jew Ra[al :did . ?emplu 27675627 jew 9945 1 552 .

JIN{TIE:U Delivery Person

FULL time, Complete Supplies Ltd l-Imrie[el. Minn 21 sena ‘l fuq. Ibag[tu CV fuq stores@completesupplies.com. mt

Electricians

B’ESPERJENZA g[al impjieg immedjat. ?emplu lil

Electrofix, {al Qormi 21675353 jew ibag[tu CV fuq info@electrofixenergy.com

Nies

BIEX jarmaw xatters u xufiera fuq xog[ol ta’ kostruzzjoni. ?emplu 99820145 jew 99407214.

Persuna

BL-ESPERJENZA biex tag[mel xog[ol fuq dawl u ilma g[al impjieg immedjat. ?emplu 21241718 jew 99470289.

Xufiera

FULL-TIME li jsuqu t-tow trucks biex ja[dmu malkumpanija UNITED MOTORS CO. LTD li tirrappre]enta s-CAA. Applikanti jridu jkunu filpussess ta’ li/enzja nadifa tassewqan C1+E g[al dawn la[[ar seba’ snin. Applikanti b’esperjenza f’dan ix-xog[ol ikunu ppreferuti. G[al appuntament /emplu 23316666 mit-Tnejn sal:img[a bejn id-9 a.m. u l-4 p.m.

14

TAGÓRIF

il-Óadd, 9 ta’ Ottubru, 2011

{amsin sena g[all-Mu]ew tas-Subien fix-Xag[ra Matul din is-sena, il-ferg[a tal-Mu]ew tas-Subien fixXag[ra qed tikkommemora

b’g[o]]a kbira l-:ublew tadDeheb mill-inawgurazzjoni tag[ha. Kien f’:unju tal-1961

li fix-Xag[ra bdew jing[ataw l-ewwel lezzjonijiet talKateki]mu Nisrani mis-

So/jetà tal-MUSEUM imwaqqfa f’Malta nhar is-7 ta’ Marzu 1907 mill-fundatur San :or; Preca. G[al din lokka]joni importanti, isSo/jetà tal-Mu]ew fix-Xag[ra nediet programm ta’ attivitajiet biex ifakkar dan lanniversarju. :ie stampat ukoll ktejjeb bil-kulur dwar listorja ta’ din is-So/jetà u linvolviment tag[ha f’diversi aspetti spiritwali u so/jali taxXag[rin matul i]-]mien.

Dan il-ktejjeb tqassam millmembri tal-Mu]ew stess lillfamilji kollha tax-Xag[ra.

Skont l-ispirtu mitlub millfundatur tas-So/jetà, il-ktieb jinkludi wkoll messa;;i ta’ tag[lim li jg[inu filformazzjoni tal-[ajja Nisranija kif ukoll talb li kien jg[id San :or; Preca nnifsu bil-g[an li a[na nimitaw l-e]empji qaddisa tieg[u.

Il-Parro//a tax-Xag[ra se torganizza ?elebrazzjoni ta’ Radd il-{ajr lil Alla f’g[eluq

dan l-anniversarju sinifikattiv fl-istorja tal-Mu]ew fillokalità tag[na. Din se ssir illum il-{add 2 ta’ Ottubru, festa devota tal-Madonna tarRu]arju. Fil-5 p.m. se ssir Kon/elebrazzjoni Solenni mmexxija minn Mons.

Ar/ipriet Carmelo Refalo flimkien mal-Kapitlu u lKleru tal-Kolle;;jata ta’ Marija Bambina fil-pjazza ta’ quddiem il-bini tal-Mu]ew tas-Subien. Dritt wara li tintemm il-quddiesa, g[all[abta tas-6 p.m. ssir ilpur/issjoni bl-istatwa devota tal-Madonna tar-Ru]arju matul Triq San :or; Preca, Triq Parisot, Triq :nien Xibla, Triq it-Ti;rija u Misra[ il-Vitorja. Mad-d[ul talpur/issjoni fil-Ba]ilika, ting[ata l-Barka Sagramentali.

Il-membri tas-So/jetà talMUSEUM qed jistiednu lixXag[rin kollha biex jattendu g[al din i/-/elebrazzjoni.

Wirja Filatelika XII Maltex 2011 Il-Wirja Filatelika Maltex, lakbar avveniment filateliku f’pajji]na, se ter;a’ ti;i organizzata mill-Malta Philatelic Society f’The Green Lounges, fil-Lukanda Phoenicia, il-Furjana.

Is-slogan mag[]ul g[al din is-sena huwa ‘Celebrating the 45th Anniversary of the Malta Philatelic Society’. F’din ittnax-il edizzjoni, il-Membri tasSo/jetà se jesibixxu bolol tradizzjonali, o;;etti li g[andhom x’jaqsmu mal-istorja postali, kartolini antiki Maltin kif ukoll kollezzjonijiet b’temi varji.

L-inawgurazzjoni uffi/jali tal-wirja se ssir nhar il-{amis 20 ta’ Ottubru fis-6 p.m. Se tkun miftu[a g[all-pubbliku nhar il-:img[a, is-Sibt u l{add 21, 22 u 23 ta’ Ottubru rispettivament.

-

:

{inijiet tal ftu[

Il-:img[a, 20 ta’ Ottubru: mid-9 a.m. sas-6 p.m.

Is-Sibt, 21 ta’ Ottubru: mid-9 a.m. sas-6 p.m.

Il-{add, 22 ta’ Ottubru: mid9 a.m. sa 12 p.m.

MaltaPost plc. se tipprovdi servizzi postali permezz ta’ Uffi/ju tal-Posta Temporanju li se jkun hemm fil-post waqt ilwirja.

Jattendu wkoll numru sabi[ ta’ bejjieg[a ta’ materjal filateliku, kemm barranin kif ukoll Maltin, sabiex jaqdu l-[ti;iet filateli/i ta’ dawk interessati kif ukoll joffru pariri professjonali. Id-d[ul hu bla [las.

G[al aktar dettalji dwar isSo/jetà u l-attivitajiet tag[ha wie[ed jista’ jikteb lisSegretarju, c#o 91 Triq Manwel Dimech, Tas-Sliema SLM 1055 jew i]ur is-sit www.SliemaStampShop.com.m t#MaltaPhilatelicSociety

MUÛIKA

il-Óadd, 9 ta’ Ottubru, 2011

minn Noel d’Anastas

Su//ess ripetut g[al Adie barra minn xtutna Il-kantawtri/i stabbilita Adie re;g[et ikklassifikat b[ala semifinalista g[at-tieni sena konsekuttiva fil-konkors presti;ju] UK Songwriting Contest, fejn i]jed minn madwar 50,000 awtur u kompo]itur internazzjonali jikkompetu bid-diski tag[hom li jvarjaw fl-istil. Din id-darba, Adie [adet sehem b’]ew; kanzunetti miktubin minnha stess, wa[da minnhom f’kollaborazzjoni malHooligan Tug of War, u o[ra li g[adha ma [ar;itx filpubbliku.

Il-klassifikazzjoni fissemifinali g[at-tieni sena konsekuttiva tifta[ [afna bibien g[all-kantawtri/i Adie.

Hi tikkonferma dan: “Ninsab verament kuntenta u fer[ana b’dawn ir-ri]ultati li qed jirnexxili nikseb barra minn

pajji]i g[alkemm il-pro/ess ikun wie[ed daqsxejn bilmod.” Adie tg[idilna wkoll li dawn ir-ri]ultati jistg[u wkoll ji;bdu l-attenzjoni ta’ kumpaniji tad-diski stabbiliti.

L-a[[ar li smajna b’Adie kien meta [ar;et id-diska millalbum il-;did tag[ha ‘Reaction’, miktuba minn Bryan Steele mill-Amerika b’video relatat ma’ din l-istess kanzunetta li tistg[u tarawh fuq YouTube. F’Awwissu Adie kellha l-opportunità tiltaqa’ ma’ Bryan min[abba li ;ie g[al btala qasira f’Malta bil-g[an li jag[mel xi workshop lokalment kif ukoll biex jiltaqa’ mal-kantanta Adie.

Reaction ni]let tajjeb spe/jalment mas-semmieg[a ta’ Bay Radio u XFM kif ukoll indaqqet fl-Amerika, fir-

Renju Unit u f’pajji]i o[ra.

Din is-sena wkoll Adie kkollaborat mad-dj popolari Toby fuq diska li qed tippjana li to[ro; fl-a[[ar ta’ din issena, kif ukoll kienet supporting act singer tad-duo internazzjonali The Cheeky Girls bil-kollaborazzjoni ta’ Aiming4Fame u ICAD f’Marzu li g[adda.

B[alissa Adie g[addejja b’kompetizzjoni l-Kanada fejn jista’ jkollha l-opportunità li to[ro; diska ta[t il-kumpanija tad-diski EMI, u qed tipprepara biex ner;g[u narawha tispikka filprogramm popolari malfamilja kollha – {add G[alik fuq TVM filwaqt li ilha ta[dem ma’ din l-istess kumpanija g[al dawn l-a[[ar sentejn. Ara wkoll http:##www.adie.com.mt.

■ Cruz g[adu kemm [are; single ;dida Stalk Hawk http:##www.youtube.com#watch?v=b_DK5dBsUy4 ■ Fl-14 ta’ Ottubru Lumiere jirritornaw b’kun/ert uniku fil-V-Gen. Ukoll fl-istess jum, fil-ka]in

tal-Banda La Stella Levantina f’{’Attard se jdoqq il-grupp Chasing Pandora bil-g[an li jin;abru flus biex dan il-ka]in ikun jista’ jixtri xi strumenti u jkun ta’ opportunità g[at-tag[lim tal-mu]ika.

Chasing Pandora se jwasslu kun/ert s[i[ b’songs me[uda mill-albums ‘Mocking The Mockingbird’ u ‘The Driver and The Dancer’. Il-biljetti jiswew €6. Wie[ed jista’ j/empel 99493652.

15

30

il-Óadd, 9 ta’ Ottubru, 2011

C O L L A G E FEATURE

Idejn ;odda g[al Anne minn Doris Azzopardi – doris.azzopardi@media.link.com.mt

Mhux fa/li t[ares lejn idejk li tant huma me[tie;a biex tag[mel l-affarijiet ba]i/i ta’ kuljum u tarhom ftit ftit jiddeformaw sa ma tasal biex titlef kwa]i l-u]u tag[hom kompletament. Hekk ;ralha Anne Buhagiar, mara li min[abba l-kundizzjoni ereditarja tag[ha konnessa mal-artrite u r-rewmati]mu bdiet ftit ftit titlef l-u]u ta’ jdejha sakemm fl-Isptar Mater Dei sarulha ]ew; operazzjonijiet biex kisbet lura l-u]u s[i[ ta’ jdejha.

Din kienet l-ewwel darba li saru dawn l-operazzjonijiet f’Malta u g[alhekk huma re;istrati fir-rekords medi/i.

Attività f’Malta g[all-Jum Dinji tal-Artrite

Nhar l-Erbg[a 12 ta’ Ottubru ja[bat il-Jum Dinji tal-Artrite, jum li fih madwar id-dinja jsiru diversi attivitajiet biex titqajjem aktar kuxjenza dwar din il-kundizzjoni kif ukoll jinfirex lg[arfien dwar kif wie[ed jista’ jg[ix [ajja a[jar u, fejn jista’, jipprevjeni l-kumplikazzjonijiet.

It-tema mag[]ula g[al din is-sena hi ‘Move to Improve – I//aqlaq biex Titjieb’.

Persuni effettwati mill-artrite u#jew rewmati]mu, importanti [afna li j]ommu ru[hom attivi fi]ikament. Anke jekk g[al ftit minuti kuljum. Kuntrarjament g[al dak li wie[ed jista’ ja[seb, l-e]er/izzju jg[in lil dawk li jsofru minn din il-kundizzjoni biex itejbu b’mod ;enerali sa[[ithom u j]ommu l-;ogi flessibbli.

G[aldaqstant, l-e]er/izzju regolari g[andu jkun inklu] fir-rutina ta’ kuljum.

L-Asso/jazzjoni Maltija g[all-Artrite u r-Rewmati]mu se ti//elebra dan il-Jum fil-15 ta’ Ottubru. Se ti;i organizzata attività ta’ nofstanhar fl-Isptar Mater Dei. Kollox jibda b’Quddiesa fid-9 a.m. li matulha se jkanta l-Kor Collegium Musicum akkumpanjat mill-Mro Dion Buhagiar.

Wara ssir konferenza mmexxija mill-Prof. Carmel Mallia li hu l-President Onorarju tal-Asso/jazzjoni. Il-Ministru tas-Sa[[a Joe Cassar se jifta[ il-konferenza. Se jsir diskors minn Dr J.P. Cassar, konsulent tar-rewmatolo;ija, dwar l-importanza tale]er/izzju u Margaret Muscat, Kap tad-Dipartiment tarrewmatolo;ija, se titkellem dwar il-fi]joterapija u rrewmatolo;ija.

Fil-konferenza Eular li saret f’Londra f’Mejju li g[adda ng[atat [afna importanza lill-benefi//ju li jie[du l-pazjenti li jbatu bl-artrite jew ir-rewmati]mu mill-Pilates. G[alhekk lasso/jazzjoni [asbet biex tintrodu/i lill-membri g[al dan it-tip ta’ e]er/izzju. L-udjenza tal-konferenza se jkollha l-opportunità tipparte/ipa f’e]er/izzji sempli/i tal-pilates immexxija minn fi]joterapisti kwalifikati li jispe/jalizzaw fl-isport u x-xjenza tal-e]er/izzju. Se tkun organizzata wkoll sessjoni ta’ pilates g[all-membri u g[al dawk kollha interessati b[ala ‘followup’ g[all-Jum Dinji tal-Artrite.

Waqt il-konferenza se ting[ata xhieda minn pazjent li lkundizzjoni tieg[u tjiebet wara li beda jag[mel e]er/izzju regolari.

Il-konferenza tag[laq b’diskors minn Mary Vella, il-President tal-Asso/jazzjoni.

Anne fuq l-isteering wara li re;g[et bdet issuq il-karozza

Anne, li g[andha 62 sena, qatt ma kellha problema b’idejha sa madwar g[axar snin ilu.

Bdiet t[oss [afna u;ig[ u f’dawn l-a[[ar sitt snin idejha bdew jiddeformaw ru[hom.

“Sa sitt snin ilu kont g[adni na[dem. G[all-u;ig[ kont nie[u l-pilloli. Il-problema kienet kaw]ata minn rheumatoid arthritis li hi ereditarja fil-familja tieg[i g[aliex il-mummy wkoll kellha.

“Il-pilloli g[amilt sena u nofs ne[odhom i]da kelli nwaqqafhom g[ax ma qablux mieg[i u bdilthom. Il-pilloli jservu biex iwaqqfu l-pro/ess ta’ deterjorament. Li kont nie[u qabel kienu ja[dmu aktar i]da kelli nie[u o[rajn. Nie[u sitt pilloli kull nhar ta’ {add f’daqqa u tnejn o[ra tassustanza t-Tnejn biex jg[inuni.

“Biss, dak li tlift ma stajtx in;ibu lura bil-pilloli. L-u;ig[ beda jittaffa xi ftit i]da bl-ebda mod ma stajt nirkupra l-u]u ta’ jdejja.

“Kont naf fejn se twassalni lkundizzjoni tieg[i g[aliex ommi kellha l-istess problemi.

Idejha bdew imorru dejjem g[all-ag[ar. Il-pro/ess beda jg[a;;el aktar sakemm idejja ddeformaw ru[hom b’mod li tlift parti mill-u]u tag[hom barra li l-u;ig[ ma kien jieqaf

xejn lejl u nhar.”

Anne lanqas ma setg[et tkompli bix-xog[ol tad-dar tant li kellha tirrikorri g[allg[ajnuna. La setg[et tifta[ flixkun ilma, la taqbad xkupa u lanqas tifta[ landa. G[al Anne dan kien deterrent kbir meta tqis li xog[ol Anne kien fil-[jata tal-purtieri u kienet ukoll sales person f’[anut fejn ovvjament sikwit kienet terfa’ affarijiet tqal. Minn sitt snin ’l hawn kellha tieqaf g[alkollox.

Intant, Anne kienet tmur b’mod regolari l-isptar g[allvi]ti. Hemm kull tliet xhur je[dulha d-demm li jindikaw il-gravità tal-kundizzjoni.

Kien proprju waqt wa[da minn dawn il-vi]ti ta’ Anne li ltaqg[et ma’ Elizabeth Ben Ruhissa, l-NO tal-ward. Kien Marzu tal-2010.

‘Idejn b[al tal-pupi’ “Elizabeth rat il-kundizzjoni ta’ jdejja u qaltli li kienet taf

persuna li kellha jdejha ju;g[uha bl-artrite u wara li operaha Mr Jason Zammit, ilkundizzjoni tag[ha tjiebet [afna. Qaltli li ;abilha jdejha b[al tal-pupi. Skont Elizabeth idejja kienu aktar gravi minn ta’ din il-mara u ssu;;erietli biex nara lil Mr Zammit. {aditni u rani wara li lesta

minn mal-pazjenti li kellu.

“Staqsieni jekk nissaportix ftit sakemm ji;i tabib millIngiltera li qieg[ed apposta fuq ka]i simili tal-pala tal-idejn.”

G[al Anne fe;; ra;; ta’ tama u ovvjament a//ettat li tistenna. Wara ftit ir/eviet telefonata. Qalulha biex tmur l-g[ada l-isptar biex issirilha operazzjoni.

“Qaluli li se jibdluli lg[adam ta’ jdejja. {adt fer[a.

Biss, kelli nistenna ftit ie[or g[ax ma kinux waslu xi parts li kellhom jie[du post lg[adam. Ta’ min jg[id li lg[adam ta’ jdejja ;ew sostitwiti minn g[adam tassilicone.

“Operajt ru[i fil-25 ta’ Ottubru. Da[[luni fit-8 ta’ filg[odu u g[amlu 5 sig[at u nofs fuqi. Operani Mr H. Giele li hu spe/jalista Awstraljan i]da ja[dem f’Oxford, l-Ingilterra. Hu kien assistit minn Mr Jason Zammit li wkoll g[amel ]mien ja[dem l-Ingilterra, u Dr Stephanie Azzopardi.”

Anne kellha jdejha deformati, b’g[adam spor;ut. Dan ovvjament ried jitne[[a filwaqt li g[adam ie[or deformat li kien qed ifixkel lil Anne milli tifta[ u tag[laq il-pala ta’ jdejha ried ikun sostitwit. g[al pa;na 31

C O L L A G E FEATURE

31

il-Óadd, 9 ta’ Ottubru, 2011

Idejha x-xellugija qabel u wara li ;iet operata

Kisbet lura l-indipendenza minn pa;na 30

Saritilha molla f’wie[ed mis-swaba’ li ma kinitx i//aqlaq, u xi xog[ol ie[or. Fi ftit kliem, il-pala ta’ jdejha riedet tkun mibnija mill-;did. “{sibt li se ndum aktar lisptar. G[amluli jdejja fil-;ibs u [adida, u kelli s-swaba’ barra.

“Meta rajt subg[ajja ji//aqalqu, lir-ra;el, biex ni//ajta g[edtlu, ‘ara lg[asafar qed ji//aqalqu’.

Kont kuntenta [afna. L-g[ada filg[odu ;iet it-tabiba u qaltli li Mr Giele qal li l-operazzjoni rnexxiet mija fil-mija u se jiktbuha fil-medical records g[ax kienet l-ewwel darba li saret operazzjoni simili hawn Malta.

“Qaltli wkoll li nista’ n/empel lir-ra;el biex ji;i g[alija [alli mmur id-dar.

“Qabel tlaqt staqsejt x’nag[mel jekk inkun mu;ug[a g[aliex kelli fi [siebi l-lejl. Qaltli li nista’ nie[u ]ew; pilloli li jittie[du g[al u;ig[ ta’ ras komuni. {adthom b[ala prekawzjoni g[ax u;ig[ qatt ma kelli.”

Wara [mistax, lil Anne ne[[ewlha l-;ibs. Punti ma kellhiex g[aliex minflok intu]at kolla apposta. Raha Mr Zammit u staqsieha jekk kinitx kuntenta. Ovvjament Anne ma setg[etx ma turix issodisfazzjon tag[ha.

“Attendejt g[al sessjonijiet ta’ fi]joterapija. Kont nilbes b[al ingwanta tal-lastiku u g[amluli sapport tal-plastik biex nag[mel xahrejn bih.

Kont norqod bih ukoll.

“Wara ftit qaluli li lispe/jalista Giele se jer;a’ ji;i din is-sena. Hekk g[amel.

Kellu ji;i f’Marzu i]da ;ie f’:unju. Rani u kkonfermali li fl-ewwel operazzjoni kollox mar sewwa u rani nibki g[ax g[andi g[adma mqabb]a i]da dik ma taqax ta[t ilkompetenza tieg[u i]da ’l quddiem g[andu jara x’jista’ jsir. Imbag[ad rali idi l-o[ra, tal-lemin, u tani appuntament biex joperawli lilha wkoll.”

Anne ;iet operata f’idejha l-o[ra, f’operazzjoni li damet mal-erba’ sig[at u nofs. Ilpro/ess kien l-istess i]da meta marret lura d-dar wara t-tieni operazzjoni u qieg[det idejha

flimkien skopriet li huma daqs xulxin, meta qabel kellha id iqsar mill-o[ra.

“Stag[;ibt i]da rajt tben;ila fuq spallti fejn qabel kelli qisha [ofra. Staqsejt u qaluli li kelli xi nervituri mibrumin fi spallti li mhux biss kienu qed jikkaw]awli u;ig[ i]da wkoll ;ieg[lu lil idi tin;ibed ’il fuq.

Waqt l-operazzjoni ran;awli dak id-difett ukoll. Wara g[amluli t-testijiet tad-demm u sabu li n-nervituri huma mija fil-mija b’sa[[ithom.”

U]u s[i[ ta’ jdejha

Anne issa akkwistat l-u]u s[i[ ta’ jdejha. Re;g[et bdiet issuq il-karozza, [a;a li kienet waqfet tag[mel snin ilu. Issa g[adha tie[u l-pilloli tal-artite g[ax ovvjament ilkundizzjoni hemm g[adha u tista’ tattakkalha xi parti o[ra ta’ ;isimha. Il-pilloli iservu b[ala prekawzjoni.

G[adha ta[t idejn Mr Jason Zammit li jaf e]attament x’interventi saru fuq idejha kif ukoll tattendi g[al sessjonijiet ta’ fi]joterapija ma’ Eleanor Grech, Senior Occupational Therapist M.D.M.

“Irrid ng[id li sibt appo;; u g[ajnuna kbira middipartiment kollu tal-artitite u rewmatolo;ija fl-Isptar Mater Dei. Grata lejn it-tim mediku kollu g[ax mhux biss tawni lura d-dehra sabi[a f’idejja i]da tawni lura l-u]u tag[hom u ne[[ewli l-u;ig[ li kien ikolli.

“Nirringrazzja lil Alla li lu;ig[ li kont in[oss, b’mod partikulari fis-sajf meta kien ikolli fjammazzjoni u kienu jintef[uli jdejja, spi//a.

Lanqas i/-/urkett ma kont g[adni nista’ nilbes. Infatti issa /-/urkett tat-tie; ikolli nilbes ie[or fuqu g[ax inkella jo[ro;li peress li subg[ajja issa huma rqaq u dritti, mhux kif kienu qabel.”

Anne tirrakkonta li l-ewwel darba li fid-dar re;g[et qabdet l-isqueezer b’idejha biex tnaddaf l-art u re;g[et biex tag[sar il-[wejje; qab]ilha ddmug[.

Waqt li qed tg[idli dan kollu, Anne kienet emozzjonata [afna u kwa]i lanqas trid temmen li jdejha re;g[u lura g[an-normal wara li kienet qatg[et qalbha minnhom.

“Lanqas kont nobsor. Tant kont ili mu;ug[a u tant tlift lindipendenza min[abba lkundizzjoni tag[hom li kont kwa]i tlift kull tama.”

Il-medi/ina g[amlet passi ta’ g;ant u pajji]na ]amm ilpass g[ax l-Isptar Mater Dei, li ta’ min wie[ed ifakkar li joffri s-servizz kollu ming[ajr [las g[alina l-Maltin, qieg[ed dejjem aktar jikseb is-servizz ta’ spe/jalisti Maltin u barranin f’oqsma spe/ifi/i.

Dawn is-servizzi qed iwasslu biex f’pajji]na jsiru operazzjonijiet u interventi delikati. L-operazzjonijiet li saru fuq idejn Anne kienu lewwel fix-xorta tag[hom f’Malta u kif qalet hi stess, huma mni]]lin fir-rekords medi/i ta’ pajji]na. Dawn huma biss tnejn mid-diversi operazzjonijiet b’xejn li jsiru ta’ kuljum fl-isptar.

Forsi wie[ed irid ipo;;i dan quddiem g[ajnejh meta jdum jistenna fl-emer;enza jew g[al xi appuntament.

Forsi rridu nkunu aktar konxji ta’ dak li qed joffri l-Isptar Mater Dei lill-poplu Malti kollu ming[ajr distinzjoni.

32

C O L L A G E KULTURA

il-Óadd, 9 ta’ Ottubru, 2011

{al Tarxien se jer;a’ jg[ix l-istorja ta’ 250 sena ilu

minn George Maggi

Se titfakkar il-;rajja storika tal-muzzetta, ir-rukkett u l-lampieri Ir-ra[al storiku u antik ta’ {al Tarxien hu mi]g[ud bi ;rajjiet li juru kif kienu ja[sbu u x’kienu jag[mlu kemm l-antenati tag[na lMaltin kif ukoll dawk li kienu jmexxu lil Malta, fosthom lOrdni tal-Kavallieri ta’ San :wann u l-membri tal-Knisja Maltija. :rajjiet kemm ta’ xe[ta so/jali, ta’ taqbid malg[adu, kif ukoll reli;ju]i.

Wa[da minn dawn il;rajjiet li baqg[et tissemma f’dan ir-ra[al imdaqqas li minnu [ar;u parro//i o[ra, hi dik reli;ju]a, mag[rufa b[ala tal-lampieri jew tal-muzzetta u r-rukkett.

Fil-;rajja jidher /ar daqs ilkristall kemm l-o;;etti sagri kienu jfissru g[an-nies fil;erarkija wiesa’ tal-Knisja.

Dawn l-abiti sagri tant kellhom importanza g[al dawn ilkjeri/i, spe/jalment f’/erti gradi, li wasslu w[ud

minnhom jersqu g[all-;udizzju ekkle]jali.

Il-;rajja, li l-Grupp mag[ruf In Guardia tal-Awtorità Maltija tat-Turi]mu se jag[mel rikostruzzjoni storika tag[ha nhar is-Sibt 15 ta’ Ottubru fis7.15 p.m., hi dwar il-Kappillan Dun Tumas Cirillu Formosa.

Dan kien tne[[a minn Kappillan fid-29 ta’ Jannar 1760 mill-Isqof ta’ Malta ta’ dak i]-]mien Bartholomeo Rull dwar il-kwistjoni jekk ilkappillani g[andhomx jilbsu lmuzzetta vjola u r-rukkett.

Madankollu Dun Tumas ma’ qatax qalbu g[ax ressaq il-ka] Palermu quddiem l-Ar/isqof Agatinu Marija kontra l-Isqof ta’ Malta Bartholomeo Rull.

Fil-31 ta’ Marzu 1762 inqatg[et is-sentenza favur Dun Tumas u hu rega’ lura Malta u ng[ata l-pussess b[ala Kappillan ta’ {al Tarxien fit13 ta’ :unju 1762.

Il-poplu Tarxini] tg[idx kemm fera[ bih u g[amillu laqgha kbira. Sa[ansitra, ilGran Mastru Emanuel Pinto de Fonseca wkoll [a gost li lIsqof Bartholomeo Rull tilef ilkaw]a u g[aldaqstant bag[at b[ala Uditur tieg[u, ilMibg[ut tieg[u, lil wie[ed mill-Kappillani tal-Ordni. Dan kien Dun Karlu Farrugia.

Meta Dun Karlu mar biex jifra[ lill-Kappillan Dun Tumas Cirillu, ippre]enta wkoll f’isem il-Gran Mastru Pinto, ]ew; lampieri tal-fidda b[ala rigal lill-Knisja Parrokkjali tal-Annunzjata.

■ :rajja [elwa li g[andha titfakkar biex hekk {al Tarxien u l-ir[ula ta’ madwar kif ukoll dawk kollha li se jattendu g[ar-re-enactment ikunu jafu kif kienu jsiru dawn i/-/erimonji impressjonanti kemm f’dik li hi pompa kif ukoll pre/i]joni.

Il-koppla tal-knisja parrokkjali ta’ {al Tarxien, dedikata lil-Lunzjata

Il-;rajja se titfakkar bis-sehem tal-In Guardia Re-enactment Group tal-Awtorità Maltija tat-Turi]mu Din il-;rajja sabi[a Tarxini]a li tnissel fer[ fl-istess ra[al, se ting[ata l-[ajja b’inizjattiva tal-Kunsill Lokali Tarxien, lG[aqdiet tar-Ra[al, isSegretarjat Parlamentari g[all-Kunsilli Lokali u lMTA, matul l-attività fuq tlett ijiem imsej[a Epoka.

Ir-rikostruzzjoni storika tibda billi l-Kappillan Dun Tumas Cirillu, l-akkoltu u labbatini jistennew fid-dar talKappillan.

Il-kumplament talpersuna;;i jin;abru f’tarf Triq il-Kbira. L-Uditur, il-Mibg[ut tal-Gran Mastru, ikun milqug[ minn kontin;ent tadDejma ta’ {al Tarxien, fejn isir l-ewwel salut imsejja[ feu de joie.

Id-Dejma, bit-tnabar, trumbetti, bnadar u muskettieri, timxi quddiem.

Warajha jimxu l-Kavallieri Gran Croce, l-Uditur ta[t ilbaldakkin u ]-]ewg gwardji.

Meta jaslu [dejn id-dar talKappillan jieqfu u l-Kappillan jo[ro; jilqa’ lill-Uditur u jid[lu g[al ftit sekondi fiddar. Jo[or;u flimkien malakkoltu u l-abbatini.

Il-Kappillan jid[ol ta[t ilbaldakkin mal-Uditur. Lakkoltu u l-abbatini jsibu posthom quddiem ilKavallieri Gran Croce.

Il-korteo#parata jkompli fi triqtu lejn il-knisja parrokkjali.

Meta jaslu kul[add isib postu fuq iz-zuntier u jin[ar;u llampieri mill-knisja g[all-wiri tal-poplu. Ikun sparat feu de joie ie[or fost i/-/ap/ip tal-

L-Isqof Bartholomeo Rull

poplu u g[ajjat ta’ Viva Dun Tumas, Viva l-Gran Mastru,Viva s-Sultan.

L-Uditur jersaq f’tarf izzuntier u jaqra diskors qasir ta’ mer[ba lill-Kappillan u jitolbu biex ibierek il-lampieri. Dun Tumas jifta[ il-brevjar u jaqra l-barka bil-Latin. Il-poplu jer;a’ j/ap/ap u jg[ajjat. U jindaqqu l-qniepen.

Il-Kappillan, l-Uditur u lKavallieri Gran Croce jid[lu fil-knisja g[al ftit minuti. Ilmuskettieri jer;g[u jikkargaw u meta l-Kappillan u l-o[rajn jo[or;u mill-knisja jkun sparat l-a[[ar feu de joie.

Kul[add jin]el minn fuq izzuntier u l-parata tibda miexja biex issib ru[ha mill-;did f’tarf Triq il-Kbira. Bosta toroq ikunu m]ejna bi fjakkoli.

■ Kollox juri li din se tkun rikostruzzjoni storika tipikament Maltija li kull min jg[o]] l-istorja ta’ art twelidna m’g[andux jitlef.

C O L L A G E MEDIA

il-Óadd, 9 ta’ Ottubru, 2011

33

MEDIAFORUM Cyberspace

minn Mario Azzopardi -

marpardi@maltanet.net

Festival tal-Letteratura Wie[ed mill-bosta festivals li saru jkunu organizzati f’Malta, anki mill-Kunsilli Lokali, jaf il-;enesi tieg[u lill-poetessa Maria Grech Ganado, li

mbag[ad g[addietu lil Inizjamed, formazzjoni mwaqqfa minn Adrian Grima g[at-tixrid tal-letteratura u intrapri]i kross-kulturali filMediterran.

L-Inizjamed uriet li taf tisfrutta r-ri]orsi mhux biss lokali i]da anki dawk Ewropej, b[all-programm Literature Across Frontiers. Issa, dan ilgrupp ilu jorganizza l-Festival tal-Letteratura g[al dawn la[[ar snin, u din is-sena lkonvenju laqqa’ flimkien poeti u awturi minn disa’ pajji]i talMediterran, li lkoll ikkon/entraw fuq it-tema propizja tar-Rebbieg[a G[arbija.

Il-media awdjovi]iva b[assoltu tat pubbli/ità limitata lillFestival, i]da dan pattiet g[alih l-istampa, b’intervisti estensivi ma’ awturi mill-Mag[reb u mil-Lvant Nofsani, b[atTune]in Mahamed-Salah Omri (illum akkademiku ba]at f’Oxford) u Robin Yassin Kassab, imwieled f’Londra imma ta’ dixxendenza Tune]ina. Kassab kien intervistat anki live waqt la[[ar ;urnata tal-Festival.

L-intervisti li saru g[allistampa, minbarra l-valur letterarju intrinsiku, jitfg[u [afna dawl fuq il-kultura G[arbija u m’hemmx dubju li messhom ing[ataw attenzjoni medjatika partikulari.

Anzi, ng[id li wasal i]]mien biex il-Festival Annwali tal-Letteratura Mediterranja jkun trasmess kemm millkanal nazzjonali kif ukoll minn in[awi b[all-università. ?ertament, g[andu jsib post, ng[idu a[na, fuq Channel 22.

Fost argumenti o[rajn, Kassab mess il-metodi tattortura fis-Sirja, il-funzjoni talkarikatura b[ala arma politika, l-oppressjoni mentali u fi]ika b[ala ‘pornografija tal-poter’, u jekk ja[sibx (kif kien sostna Salman Rushdie) li l-letteratura g[andha tie[u post ir-reli;jon.

Mistoqsi jekk l-awtur g[andux jitqies ukoll b[ala profeta, ir-rumanzier Yassin Kassab qal li llum l-awturi ma g[adhomx jg[idu li jistg[u joffru l-verità, u b’ton provokattiv insista: “Illum m’g[adx baqa’ profeti i]da m;ienen.”

Intervista o[ra xxandret flistampa mat-Tune]in Mohamed-Salah Omri, li qal, inter alia, li l-mudell taddemokrazija jista’ jkun vi]ibbli fl-Ewropa, i]da kun/etti b[assekulari]mu mhumiex se jnisslu xi g[ira universali.

Il-poetessa Maria Grech Ganado

L-awtur g[amel ukoll referenza spe/ifika g[ar-rwol tal-letteratura fil-qawmien Tune]in, li ne[[a mill-poter lil Ben Ali (Omri Qera li fil-fatt, aktar milli Rivoluzzjonijiet tarRebbieg[a G[arbija, fitTune]ija kienu ppreferuti deskrizzjonijiet b[al “Rivoluzzjoni tal-Libertà u dDinjità” jew “Rivoluzzjoni tadDinjità u d-Demokra]ija”), u identifika tliet ‘tipi’ ta’ letteratura kurrenti waqt irrivoluzzjoni: il-poe]ija tarre]istenza, letteratura alternattiva popolari, u anki xi ftit poe]ija Rap. Taw sehem ukoll it-teatru u l-mu]ika.

Fil-fatt, stazzjonijiet b[allBBC, is-CNN, l-Al Jazeera, jew il-France 24, ilkoll kellhom servizzi dwar ilkanzunetta ‘liberatorja’ waqt il-qawmien fil-Libja, jew leffett tal-karikaturi u l-graffiti mal-[itan f’diversi pajji]i talMag[reb.

PBS> Bejn l-intenzjoni u l-fatt L-istazzjon nazzjonali qed iwieg[ed li mill-iskeda l-;dida, it-telespettaturi se jkunu

jistg[u josservaw identità ;dida g[all-kanal li l-aktar li jsegwuh Maltin u G[awdxin, /ertament fejn jid[lu la[barijiet.

L-aktar tibdil pronunzjat sa issa deher fil-logo tal-istazzjon, grafika mnebb[a mis-Salib ta’ Malta u li ter;a’ tfakkar flewwel logo li qatt kellu TVM. Il-‘;did’ g[ad irid jidher u jkun evalwat, g[ax ilpromozzjoni taf tkun qed te]alta materjal li effettivament ma jkun ‘;did’ xejn. Ng[idu a[na, di;à hemm programmi li jidhru li qag[du sew g[allkonvenjenza ta’ min jipprodu/ihom, u li ma tantx jistg[u joffru ri/etti alternattivi. Hemm ukoll im[abbrin programmi (u pre]entaturi) li se jer;g[u jirritornaw lejn l-istazzjon wara snin ta’ assenza u li minnhom ma tistax tistenna wisq.

Hemm imbag[ad mi]uri li listazzjon jista’ jie[u (imma li

ma [ax) biex tassew ikun beda riesaq lejn /erta professjonalità. {alli nie[du l-il[na li jinstemg[u, l-aktar fejn jid[lu la[barijiet (inklu]i l-voice overs). Ktibt diversi drabi dwar il-faqar u sa[anistra ‘l-offi]a’ ta’ tant il[na li qatt ma messhom jit[allew jinstemg[u fuq ixxandir ;enerali, u wisq inqas fuq ix-xandir nazzjonali. Imma dwar dan, dawk li jmexxu lPBS jibqg[u friski b[al [assa.

Ir-ra;unijiet jistg[u jkunu diversi, inklu] li fit-taqsima tal-a[barijiet m’hemmx iffiltrar tal-le[en, la jekk ikun ma[nuq u lanqas jekk ikun wer]ieqi b’tali mod li jkollok taqleb il-kanal g[ax ma tissaportix l-assedju fuq widnejk.

Min ikun assessja dawn lil[na qabel l-inga;;? Min qed i[arri;hom teknikament? Min hu responsabbli g[al din ilperversità vokali? Dwar liema kwalità u professjonalità qed nitkellmu, sku]i?

Lobbying g[al-Libja Fost in-‘nies professjonali’ li kienu m[allsin mil-Libja tarre;im tal-Kurunell Gaddafi, kien hemm ukoll lista s[i[a ta’ akkademi/i, im[allsin b[ala

ghost writers biex jg[ollu internazzjonalment l-imma;ni tal-Kurunell, ta’ familtu u lmetodi singulari tieg[u “fiddemokrazija popolari diretta”, kif imfissra ideolo;ikament fil-Ktieb l-A[dar.

Skont dik l-ideolo;ija, ilLibja kienet dikjarata b[ala ‘stat tal-mases’ (:ema[irija) fejn kienu l-Kunsilli Popolari mxerrdin mal-pajji] kollu li kellhom jidde/iedu l-politika ekonomika, so/jali u kulturali tal-pajji].

L-akkademi/i, il-bi//a lkbira tag[hom Amerikani u Ingli]i, kellhom l-inkarigu li “jbig[u lil Gaddafi globalment”, permezz ta’ profil e]altanti, f’pubblikazzjonijiet kbar b[al The Washington Post, The New York Times jew ilVogue.

Dan kien ]velat minn programm apposta li xxandar fuq l-Al Jazeera, li jxandar mill-kapitali tal-Qatar u minn Londra.

Fost l-a;enziji li ng[ataw kuntratti s[a[ biex jg[ollu lpresti;ju politiku u personali ta’ Gaddafi kien hemm u[ud b[all-Bell Pottinger ta’ Londra, il-Monitor Group ta’ Boston u o[rajn ba]ati f’Washin;ton DC. Sorsi diversi tal-media globali issa qed i[abbru li anki l-Kunsill Nazzjonali Transitorju fil-Libja di;à beda jimpjega l-esperti fil-lobbying mill-Punent.

Kummenti dwar websajts li Ωort G[axar snin ‘Mediterranea’

G[addew g[axar snin minn mindu sar l-ewwel Festival Mediterranea f’G[awdex, u l-programm ta’ din is-sena juri li lorganizzaturi ma tilfu xejn mill-entu]ja]mu tag[hom li joffru programm imballat b’esperjenzi kulturali u attivitajiet tipikament G[awdxin.

Fil-websajt www.mediterranea.com.mt issib il-programm kollu minn Salvu Felice Pace pre]entat b’mod tassew sfelicep@go.net.mt attraenti. Il-festival jifta[ nhar is-27 ta’ Ottubru u jinkludi ]ew; pre]entazzjonijiet tal-opra Norma fit-Teatru Astra. Jie[du sehem l-Orkestra Filarmonika Maltija u l-Kor Operatiku tat-Teatru Astra.

Il-programm jinkludi ta[ditiet stori/i dwar l-Ordni ta’ San :wann, dwar l-Era Bron], dwar l-istili barokk u romantiku f’G[awdex, ]jajjar im]ewqa b[al dik fil-Ba]ilka ta’ San :or;, id-dwieli ta’ San Mitri, pro;ett organiku fl-G[arb, issalini u l-produzzjoni tal-;bejniet u l-faqqieg[.

Il-mu]ika tibqa’ l-fibra prin/ipali ta’ dan il-festival uniku u populari, u hawn ma nistax ma nurix l-apprezzament tieg[i g[al dawk kollha f’G[awdex li jag[tu kontribut fit-tag[lim tal-mu]ika ta’ kull g[amla li]-]g[a]ag[.

Nirrikmanda lill-qarrejja l-introduzzjoni li ssibu filbrochure online. Tassew fiha ;abra ta’ [sibijiet li jippro;ettaw lil G[awdex b[ala destinazzjoni storika u kulturali unika. Min irid jag[mel kuntatt dwar dan il-festival jista’ j/empel 2155985 jew 79256897, jew b’email: info@mediterranea.com.mt.

Filmati tal-festi tag[na Dilettant tal-festi Maltin u G[awdxin wassalli numru sabi[ ta’ ritratti u filmati ta’ diversi festi. L-impressjoni tieg[i hi li min ;ibed dawn il-filmati hu wkoll dilettant ta’ dawn il-festi.

L-isem tal-websajt fejn issib dan kollu hu www.rizzagiovanni.com.

Il-festi re/enti Maltin li ssibu f’dan is-sit huma dawk ta’ San Gejtanu fil-{amrun fis-7 ta’ Awwissu, il-festa ta’ San Lawrenz fil-Birgu fl-10 ta’ Awwissu, il-festa ta’ Santa Liena f’Birkirkara fil-21 ta’ Awwissu, u l-festa ta’ Santa Marija f’G[awdex nhar il-15 ta’ Awwissu, dejjem f’din is-sena, l2011. Meta tara dawn ir-ritratti u l-filmati tapprezza x-xog[ol kbir li jsir biex il-festi tag[na jibqg[u ji;bdu tant attenzjoni mill-poplu tag[na u mit-turisti. It-ti]jin fit-toroq, il-knejjes imlibbsa b’mod artistiku, ir-rikkezzi li huma xhieda ta’ poplu li wera l-Fidi tieg[u kif kien jaf jag[mel, il-baned u ttradizzjonijiet varji. Id-dettalji li taraw f’dawn il-filmati huma xhieda tal-kapa/ità tal-artisti Maltin, G[awdxin u barranin fix-xog[ol tal-fidda u l-injam.

Punt interessanti hu li l-awtur ta’ dan ix-xog[ol online, li qed nassumi li hu Taljan, juri l-festa ta’ San :akbu f’Caprizzi f’Lulju li g[adda. Hemm xebh kbir bejn it-tradizzjonijiet Sqallin u dawk tag[na. Din il-websajt hi /elebrazzjoni kulturali, reli;ju]a u so/jali.

Justyne riedet tag[mel [oss Justyne Caruana, il-Membru Parlamentari Laburista f’G[awdex, tqis li l-G[awdxin mhumiex rispettati bi]]ejjed.

Kitbet f’The Times fid-29 ta’ Settembru. B’taqsima talUniversità, ]ew; /entri tal-MCAST, Sixth Form attrezzata, skola ;dida, toroq ;odda, ilma nadif, ib[ra nodfa, biedja b’attrezzaturi ;odda, vapuri effi/jenti, sussidji fuq trasport minn u lejn G[awdex, sptar b’servizzi li ma ssibhom imkien fid-dinja fi g]ejjer daqs G[awdex...

Tg[id xi [add da[lilha fl-g[alqa tag[[a u hi riedet tag[mel [oss?

34

il-Óadd, 9 ta’ Ottubru, 2011

C O L L A G E RELIÌJON

1.8 miljun 1.8 miljun persuna! Kien

rekord li qatt ma kien hawn b[alu meta l-folol marru f’US Capitol Ground g[allinawgurazzjoni tal-President Amerikan Barack Obama.

Dan in-numru jirrappre]enta wkoll innumru ta’ tag[fis il-qalb, ta’ orfni li jirnexxilhom isalvaw f’Uganda, pajji] ]g[ir filLvant tal-Afrika..

Ta’ kuljum tfal orfni jikkumbattu mal-[ajja biex forsi jg[ixu sal-g[ada. Ftit minnhom jittallbu. O[rajn ji;u sfurzati ja[dmu. Tfal o[rajn jitilqu l-iskola biex iduru bi qraba li jkunu waslu biex imutu. Xi w[ud mit-tfal jittie[du f’orfanatrofju.

O[rajn, sa mill-età tenera

ta’ [ames snin, ji;u traffikati u jda[[luhom g[ax-xog[ol fil-prostituzzjoni.

Illum, ag[mel differenza g[al miljuni ta’ tfal orfni mad-dinja kollha: Itlob li dawk li bi[siebhom ju]aw dawn ittfal inno/enti jfallu: f’E]odu 22:21-22 insibu: “La ta[qrux l-armla jew l-iltim, g[ax jekk ta[qruhom, u huma jsej[uli, jien ]gur nisma’ l-g[ajta tag[hom.”

Itlob g[an-nies tal-Mulej li qeg[din ifittxu li ssir ;ustizzja ma’ dawn it-tfal madwar id-dinja kollha.

Staqsi lil Alla kif int tista’ tg[in lil dawn i/-/kejknin.

“Ag[mlu l-[aqq mal-miskin u l-iltim; mal-mag[kus u l-

fqir ag[mlu s-sewwa. E[ilsu d-dg[ajjef u l-fqajjar, minn id il-[]iena salvawhom.”

(Salm 82.3-4).

Staqsi lil Alla kif int tista’ tkun ta’ g[ajnuna lil orfni li jinsabu f’pajji]ek.

“Meta tkun ta[sad il-[sad firraba’ tieg[ek, u tinsa warajk xi qatta fl-g[alqa, ter;ax lura biex ti;borha, imma [alliha g[all-barrani u l-iltim u larmla, biex ibierkek il-Mulej, Alla tieg[ek, f’kull ma jag[mlu jdejk” (Dew 24:19).

Ftakar li “Quddiem Alla u Missierna r-reli;jon ;enwina u bla tebg[a hi din: I]]ur liltiema u r-romol fil-hemm tag[hom u ]]omm ru[ek bla tin;is ’il bog[od mid-dinja.” (:akbu 1:27).

It-28 {add Matul is-Sena

Fortizza qawwija ta’ protezzjoni Inti jista’ jkun taf lil Martitn Luteru b[ala l-missier talKnisja Protestanta u li hu qaleb il-Bibbja kollha g[allingwa :ermani]a.

I]da li hu inqas mag[ruf dwar Luteru hu li kien kompo]itur ta’ 37 g[anjiet.

L-iktar wa[da mag[rufa minhom hi A Mighty Fortress is Our God, imsej[a wkoll The Battle hymn of the Reformation. Hemm tal-inqas sebg[in traduzzjoni differenti bl-Ingli] ta’ dan l-innu.

L-iktar ver]joni popolari, tradotta fl-1853, fiha dawn ilkliem: “A mighty fortress is our God, a bulwark never failing,” ji;ifieri “Fortizza qawwija hu l-Mulej tag[na, sur ta’ difi]a g[al dejjem” (a bulwark never failing).

Dan l-innu ta’ Luteru hu ba]at fuq is-Salm 46. F’dan is-salm l-awtur kiteb fuq ilkenn u l-protezzjoni li Alla joffri fi ]mien ta’ inkwiet.

Di]astri naturali huma realtà tal-[ajja. Id-dinja [afna drabi g[addiet mid-di]astri ta’ qerda kbira ka;unati minn terremoti, trombi u tifuni (uragani tropikali vjolenti flib[ra).

U :esù wissiena li fil-futur se ng[addu minn katastrofijiet kbar (Lq 21:25-26, Mt 24:2930, Apok16:18-21). I]da ji;ri x’ji;ri, Alla dejjem hu l-kenn u l-qawwa ta’ dawk li jafdaw fih (Salm 46:1-3).

A[na ng[ixu f’dinja ta’ konflitti fejn gwerer u ostilità huma komuni bejn innazzjonijiet. F’dawn l-a[[ar snin kien hawn mijiet ta’ gwerer fostna. I]da :esù tkellem fuq gwerer ferm ikbar

Ir-rifjut ta’ stedina Isaija 25>6-10< Salm 23< Filipppin 4, 12-14,19-20< Mattew 22>1-14 Il-{sieb “I]da dawk ma tawx kas”. Hi fra]i iebsa li tidher fil-Van;elu tal-lum u tintu]a biex tiddeskrivi r-rifjut tal-mistednin uffi/jali g[all-istedina li g[amel is-Sultan. Hu rifjut kategoriku g[allmument ta’ ikel u fer[. Il-[sieb tal-lum hu fuq ir-rifjut tag[na g[all-grazzja ta’ Alla. Kemm-il darba ngergru fil-[ajja tag[na? Ingergru kontra affarijiet li ma naqblux mag[hom u li ;ejjin kontra tag[na. I]da kemm-il darba ndunajna li hu a[na li kontinwament qed nirrifjutaw l-istediniet li qed jag[mlilna l-Mulej g[all-fer[ u s-ser[an? L-istediniet li jag[mlilna lMulej huma okka]jonijiet biex a[na nikbru fl-im[abba lejh.

Huma stediniet li lilna jsa[[una u li r-rifjut tag[hom hu ddisperazzjoni tag[na.

Kemm-il darba na//ettaw li nixorbu mill-g[ajn taddisperazzjonijiet li toffrilna d-dinja bil-kompromessi tag[ha u ma na//ettawx li nixorbu mill-g[ajn li tag[ti l-[ajja li hu :esù Kristu nnifsu? Kemm-il darba rrifjutajna li nixorbu millg[ejjun tas-salvazzjoni, spe/jalment fl-Ewkaristija Mqaddsa?

Hu wkoll importanti li meta na//ettaw li mmorru g[all-ikla tat-tie; immorru lebsin tajjeb u xieraq, ji;ifieri li nkunu konvinti mit-twettiq tar-rieda ta’ Alla fil-pro;etti ta’ [ajjitna.

(Lq21:9-10, Mt. 24; 6-7) u fuq l-a[[ar gwerra dinjija — Armageddon (Zak 14: 2-3, Apok 16:12-16, 19:11-21).

Ir-ri]ultat ta’ din il-gwerra apokalitika se tkun ir-reb[a tal-poplu t’Alla. (Salm 46:5) u l-pa/i g[ad-dinja (v9).

Darbtejn a[na assigurati li “il-Mulej tal-e]er/ti mag[na,

fortizza g[alina Alla ta’ :akobb!” (Salm 46:12). (vv7,11) Huma x’inhuma //irkustanzi, Alla j[e;;i;na, Bi]]ejjed! Kunu afu li jien Alla!” (v11). Bit-tama fih inkantaw “Fortizza qawwija Alla tag[na, sur ta’ difi]a tag[na g[al dejjem.”

ÓSIEB

Poplu ming[ajr reli;jon ma tistax tiggvernah jekk mhux bl-ixkubetti – Napuljun

Il-Kelma Fl-Ewwel Qari, me[ud mill-Ktieb ta’ Isaija l-profeta, lAwtur, f’isem il-poplu, ifa[[ar lil Alla tal-[elsien li ta lillpoplu Lhudi. Is-salvazzjoni ti;i mxebbha ma’ pranzu kbir li wie[ed jipprepara b’kull xorta ta’ ikel.

Is-Salm Responsorjali minn Salm 22 hu innu ta’ tif[ir u talba g[all-kenn li wie[ed isib meta jg[ammar f’Dar il-Mulej.

Fit-Tieni Qari tal-lum, mill-Ittra lill-Filippin, San Pawl itenni li hu ma jrid ikun pi] fuq [add u jirringrazzja lill-Insara ta’ Filippu li kienu g[enuh. Fil-Van;elu ta’ San Mattew g[andna l-parabbola fejn is-Saltna tas-Smewwiet ;iet imxebbha ma’ stedina g[at-tie;.

Il-{ajja 1. Qatt indunajt kemm-il stedina ta’ :esù rrifjutajt f’[ajtek?

2. Fejn u kif qed tfittex il-fer[ fil-[ajja tieg[ek?

3. Kemm qed tersaq mal-mejda tal-Mulej fl-Ewkaristija?

Id-Djalogu Mulej, ag[mel li qatt ma ng[id le g[as-sej[a tieg[ek.

Fr Charles Fenech, OP

C O L L A G E PASTORALI

il-Óadd, 9 ta’ Ottubru, 2011

35

IL-KWALITÀ TAL-{AJJA NISRANIJA Qeg[din niktbu din l-ittra tag[na wara mumenti ta’ skiet u riflessjoni. Xtaqna li dan il-kliem ng[iduh f’mument ta’ kalma, bit-tama li jid[ol fil-qalb ta’ kull wie[ed u wa[da minna.

In[ossu li hemm b]onn jittie[du de/i]jonijiet importanti fuq il-kwalità tal-[ajja nisranija ta’ kull wie[ed u wa[da minna. Dawn id-de/i]jonijiet jg[inuna biex ikollna Knisja li tkun [mira g[as-so/jetà tal-lum. Qeg[din ng[aqqdu din l-Ittra Pastorali maxxahar ta’ Ottubru, biex ng[aqqduha max-xahar tar-Ru]arju, [alli tkun imsa[[a minn din it-talba lil Marija Santissima.

Ir-realtà tal-lum Dawn id-de/i]jonijiet irridu ne[duhom fil-kuntest ta’ tliet realtajiet kbar li jag[mlu aktar diffi/li l-g[a]la tag[na g[al iktar twemmin fil-Mulej u g[al iktar impenn biex nibnu l-Knisja fuq it-tag[lim ta’ :esù.

L-ewwel realtà hi l-bidla qawwija u mg[a;;la tas-so/jetà u l-kultura ta’ madwarna. In-nisrani hu diffi/li jidentifika lilu nnifsu f’kollox ma’ din il-kultura. Hi kultura li g[enitna ng[ixu a[jar xi valuri b[all-ambjent, la//ettazzjoni tal-persuni bi sfond kulturali differenti, il-ftu[ g[ar-realtà globali bl-opportunitajiet u r-riskji tag[ha.

I]da min-na[a l-o[ra saret iktar diffi/li li tg[ix il-valuri nsara b[alma huma r-rispett tal-individwu mit-tnissil sal-a[[ar mument tal-[ajja, ta]-]wie; dejjiemi u ta’ familja stabbli fejn it-tfal jistg[u jitrabbew f’sigurtà, talesperjenza ta’ Alla li permezz tat-talb twassal g[al impenn fil-Knisja u impenn kristjan fis-so/jetà.

It-tieni realtà hi li min[abba d-d[ul tad-divorzju f’pajji]na, issa g[andna so/jetà li iktar fa/li tindarab fil-kuntest ta]-]wie; u l-familja. Dawn g[andhom parti importanti [afna fil-qafas tasso/jetà u tal-Knisja. G[ax id-d[ul taddivorzju jferi kull ]wie;, kemm dak /ivili, kif ukoll i]-]wie; sagrament.

It-tielet realtà hi l-ka] ta’ abbu]i ta’ minorenni minn xi sa/erdoti. Kull tip ta’ abbu] i;ib tbatija enormi. In[ossuna umiljati quddiem il-vittmi tal-abbu], kif ukoll quddiem il-Knisja u quddiem is-

so/jetà li g[aliha ;ejna mibg[uta biex inkunu xhieda.

De/i]jonijiet

Quddiem dan kollu, kull wie[ed u wa[da minna f’dawn il-;ranet irid jie[u de/i]joni importanti: li jg[ix ta’ nisrani f’dawn i/-/irkustanzi. U din mhijiex de/i]joni fa/li. Tista’ tittie[ed biss jekk il-fidi tag[na fi Kristu, u l-im[abba tag[na g[alih u g[all-Knisja jkunu iktar

Ittra Pastorali mill-Ar/isqof Pawlu Cremona O.P. u l-Isqof ta’ G[awdex Mario Grech qawwija minn dawn il-;rajjiet g[ax huma ba]ati fuq il-weg[da ta’ Kristu li jibqa’ mal-Knisja sal-a[[ar ta]-]mien.

Nafu li dan hu possibbli g[aliex g[exuha l-ewwel dixxipli tal-Mulej – li naqraw fuqhom fl-Atti tal-Appostli – f’/irkustanzi ibsin u rnexxielhom jg[addu t-tag[lim ta’ :esù lil ta’ warajhom.

Il-Knisja bdiet madwar Kristu mejjet fuq is-Salib u l-bi]a’ li dan il-fatt ;ab fuq id-dixxipli g[ax [asbu li kien intemm kollox; l-eperjenza tad-dg[ufija tal-membri – :uda li ttradih, Pietru li /a[du tliet darbiet, l-appostli l-o[ra, [lief :wanni, li telquh wa[du fuq isSalib. Ma’ din kien hemm ukoll ilpersekuzzjoni minn parti kbira talKomunità Lhudija li :esù kien tant i[obb u mill-Imperu Ruman.

Bil-qawmien tieg[u Kristu ta lillKnisja l-qawwa li teg[leb id-dg[ufija fi [danha u tibdel kull persekuzzjoni f’opportunità ta’ m[abba akbar.

Se jkun hemm min jie[u d-de/i]joni li jibqa’ bog[od jew jo[ro; mill-Knisja.

A[na lil dawn l-a[wa m’g[andniex ni;;udikawhom. L-im[abba ta’ Alla lMissier lejn kull persuna, hi min hi, ma t[alliniex ni;;udikaw, i]da biss in[obbu, u n[obbu kif [abb Alla lMissier li bag[at lil Ibnu biex jurina lVerità fl-Im[abba li hi l-qofol tal-Fidi tag[na.

L-istorja tal-Knisja f’pajji]na Il-Knisja, anki dik f’Malta, irnexxielha tg[ix f’kull /irkustanza. Flistorja tag[ha hi g[addiet mill-ewwel ]minijiet, meta San Pawl [alla l-ewwel komunità kristjana f’Malta. Il-;rajjiet ta’ dik il-komunità huma mistura flistorja, i]da ma nistg[ux ma ng[aqqduhomx mal-persekuzzjoni li g[addiet minnha l-Knisja fl-Imperu Ruman. Anki fil-mument tal-[akma mill-G[arab, mill-istudji li saru jirri]ulta li kien hemm ‘;emg[a ]g[ira’ li rnexxielha ]]omm il-fidi.

Kien hemm sekli meta l-istorja talKnisja f’pajji]na kienet imdawra minn appo;; kulturali u numeriku tal-

membri tag[ha. Dawn i]-]minijiet taw lil pajji]na wirt kulturali u reli;ju] li g[adu qawwi sal-lum, u dan issarraf f’[afna ;id.

I]da nag[mlu ]ball jekk na[sbu li dawn il-kundizzjonijiet huma ta’ importanza /entrali. Meta na[sbu hekk, jista’ ji;rilna li meta jitne[[ew jew jinbidlu dawn il-kundizzjonijiet, jaqa’ kollox.

Infatti, meta nag[rfu li l-appo;; kulturali u politiku hu biss il-qoxra talKnisja u tal-Fidi tag[na, allura g[andna nfittxu li nintrabtu ma’ dak li hu /entrali fil-fidi tag[na, Sidna :esù Kristu, u nibnu realtà ;dida fi/-/irkustanzi tallum.

Hi l-isfida tal-evan;elizzazzjoni l;dida li l-Knisja qed tfittex illum. Din tista’ sse[[ biss jekk mal-bini tal-Knisja b[ala komunità fl-aspetti esterni tag[ha jkun hemm ukoll il-bini minn ;ewwa tar-rabta ta’ kull wie[ed u wa[da minna mal-Mulej :esù. Fuq kollox il-Knisja tag[mel ‘su//ess’ biss jekk hi tkun mezz ta’ salvazzjoni g[all-bnedmin kollha.

Il-Knisja tista’ tg[addi ming[ajr appo;; kulturali u politiku g[ax g[andha l-qawwa spiritwali ;ewwa fiha. Il-Knisja kontinwament tfittex tisfija minn dak li hu appo;; estern g[al dik li hi s-sa[[a tal-konvinzjoni tal-Fidi u tal-Ispirtu s-Santu.

Huma mumenti qawwijin ta’ qawmien meta min jag[ti s-sehem tieg[u fil-Knisja ma jkollux l-appo;; ta’ privile;;i so/jali, u allura j[oss il[tie;a li jintelaq f’idejn il-qawwa ta’ Alla.

G[a]liet L-g[a]la li rridu nag[mlu hi [afna iktar profonda minn dik li xi drabi ttradizzjoni u l-kultura jimbuttawna biex nibqg[u marbutin mal-Knisja. L-g[a]la

trid tkun jekk nag[]lux li nkun parti mill-Knisja li trid twassal lil Kristu.

L-g[a]la tieg[i personali, l-g[a]la tal-familja tieg[i, trid tibda minn ;ewwa u ti;i msa[[a bit-talb u bissolidarjetà tal-Komunità tal-Fidili.

Inkella wie[ed ma jsibx sa[[a bi]]ejjed biex jg[ixha fi/-/irkustanzi tal-lum. Hi din l-esperjenza li a[na qeg[din nipproponu lilkom illum.

Irridu nirra;unaw b[al San Pawl meta kien imtaqqal minn ‘xewka’: li jrid jiddependi iktar fuq is-sa[[a talMulej milli fuq il-qawwa tieg[u biss.

Dawn kienu l-kliem li qallu l-Mulej: “Bi]]ejjed g[alik il-grazzja tieg[ek; g[ax il-qawwa tieg[i tidher fl-aqwa tag[ha fejn hemm id-dg[ajjef” u lkonklu]joni ta’ Pawlu: “g[ax meta nkun dg[ajjef, inkun qawwi” (2 Kor 12, 9.10).

Is-sej[a tal-Papa Benedittu XVI Nixtiequ nag[lqu din l-ittra billi ning[aqdu mal-Papa Benedittu XVI li jg[idilna fuq ir-realtà tal-Knisja llum: “Fil-klima l-kbira kulturali ta’ [afna pajji]i tal-Punent, l-g[eruq tal-

Kristjane]mu g[andhom posthom hemm. Imma qeg[din dejjem aktar nersqu lejn Kristjane]mu ta’ de/i]joni personali... Ikolli ng[id, min-na[a lwa[da llum je[tie; li nissudaw dan ilKristjane]mu tal-konvinzjoni, ner;g[u nag[tuh [ajja mill-;did u nferrxuh, biex aktar bnedmin jer;g[u jag[rfu jg[ixu l-fidi tag[hom.

Min-na[a l-o[ra rridu nag[rfu li a[na sempli/ement m’a[niex identi/i mal-kultura u man-nazzjon – imma li g[andna s-sa[[a li nag[tu lill-pajji] valuri li ta//etta li tie[u u nsa[[uhom, ukoll jekk il-ma;;oranza mhumiex Insara li jemmnu” (Dawl id-Dinja, 2011, 169).

Hu fid-dawl ta’ dan kollu li l-Knisja f’pajji]na trid ter;a’ tifli u tara lmissjoni li [allielna l-Qdusija Tieg[u l-Papa Benedittu qabel ma [alla Malta: “{alluni n[e;;i;kom g[al darb’o[ra biex trawmu g[arfien profond tal-identità tag[kom u t[addnu r-responsabbiltajiet li jo[or;u minnha, l-aktar billi tmexxu ’l quddiem il-valuri tal-Evan;elju li jag[tikom vi]joni /ara tad-dinjità umana u tal-ori;ini u d-destin komuni tal-umanità. Kunu ta’ e]empju f’artkom u barra minn artkom ta’ [ajja nisranija dinamika. Kunu kburin bissej[a nisranija tag[kom. G[o]]u lwirt reli;ju] u kulturali tag[kom.”

Ommna Marija li kienet f’nofs lappostli titlob lil Alla l-Missier biex jibg[at l-Ispirtu s-Santu fuq il-Knisja, takkumpanjana fit-talb tag[na fixxewqa ta’ qawwa ;dida fil-Missjoni tag[na li nag[mlu lil Binha [aj u pre]enti fostna permezz tal-Komunità tal-Knisja. Nitolbukom li din lintenzjoni tag[mluha wkoll firRu]arju li n[e;;ukom tg[idu kuljum.

36

il-Óadd, 9 ta’ Ottubru, 2011

C O L L A G E KURÛITAJIET

INTERVALL PAWSA QASIRA TA’ MISTRIEÓ :i]irani mix-xag[ar Mara Ingli]a qed tqatta’ mijiet ta’ sig[at to[loq ;i]irani mag[mula mix-xag[ar.

Kerry Howley, ta’ 23 sena, bdiet il-kollezzjoni tag[ha ta’ [ames ;i]irani waqt li kienet fit-tieni sena tag[ha fluniversità meta rat kemm kien hemm nies li wara li jaqtg[u jew jaqg[alhom xag[arhom jaqbdu u jarmuh.

Il-mara ;abet l-aktar xag[ar minn mara :appuni]a, [abiba ta’ ommha, li kellha xag[ar jaslilha sa qaddha u kienet

taqta’ biss ftit minnu [ames darbiet fis-sena.

Howley, li ggradwat milluniversità ta’ Middlesex, qalet li l-:appuni]a bdiet tag[tiha 30 /entimetru ta’ xag[ar kull darba li kienet taqtg[u. Bissa[[a ta’ hekk hi bdiet tag[mel ;i]irani tax-xag[ar b’disinji astratti mnebb[a minn dak li kienet tara filwallpapers.

Ix-xog[ol isir b’reqqa kbira u kull ;i]irana tie[u madwar 60 sieg[a biex issir.

L-i]g[ar kamera fid-dinja {ar;et g[all-bejg[ l-i]g[ar digital camera fid-dinja li tiswa biss $99.95. Il-kamera qed tinbieg[ mill-kumpanija Amerikana Hammacher Schlemmer li ssostni li lapparat kapa/i jie[u ritratti u videos tajbin daqs dawk kbar.

Il-kamera hi kbira pulzier u ti]en madwar 14-il gramma. G[alkemm tidher tant ]g[ira u delikata tie[u ritratti b’tag[fisa ]g[ira u

jkollok l-isba[ ri]ultat.

Fred Berns, id-direttur ;enerali tal-kumpanija, qal li g[alkemm il-kamera fiha biss daqs bo//a tallog[ob, dawk li u]awha baqg[u mistg[a;ba bilkwalità tar-ritratti u lfilmati li [adu.

Il-kamera tista’ titqabbad ma’ kompjuter b[as-soltu b[al kull kamera o[ra.

Id[lu fis-sit http:##tinyurl. com#3pzxwdw

Mara tg[ix f’basket tal-qasab Mara ta’ 27 sena minn Changzhi fi/-?ina ilha tg[ix f’basket tal-qasab g[al dawn l-a[[ar 16-il sena. Mo Hongping tinsab komda f’basket li hu 1.2m twil u 0.5m wiesa’ minn mindu kellha 11il sena.

Wang Xiuhua, omm il-mara, tg[id li meta bintha kellha 20 ;urnata mardet serjament b’deni qawwi fix-xitwa. Imma ma setg[ux imorru l-isptar g[ax it-toroq kienu mblukkati bil-borra. Meta rnexxielhom je[duha l-isptar instab li t-tifla kienet qed tbati minn menin;ite.

G[alkemm Mo salvat mill-marda, minn hemm ’il quddiem bdiet tbati minn puplesija u ma bdietx ti]viluppa sew. :urnata minnhom ommha fettlilha tpo;;iha f’baskett tal-qasab u t-tifla mill-ewwel dehret li [adet ir-ru[.

Instab li l-mod ta’ kif kien mag[mul il-basket kien qed iserra[ ;isem it-tifla u b’hekk kien jonqsilha l-u;ig[. Minn dakinhar Mo baqg[et tg[ix fil-basket li wara g[amlulu r-roti biex ikun jista’ jin;arr minn post g[all-ie[or.

Il-kamera ta’ pulzier

Kamra mortwarja Torka spe/jali ... fil-ka] li l-mejtin jirxuxtaw!

Kunsill lokali fit-Turkija bena kamra mortwarja spe/jali b’sistema li ddoqq l-allarm jekk xi mejjet jer;a’ jqum.

Il-muni/ipiltà ta’ Malatya meta bniet din il-kamra [adet [sieb li tag[mel fihom fridges sensittivi li jistg[u jaqbdu kull moviment li jse[[ fihom.

Il - kap ta/ - /imiterji Akif Kayadurmus qal li l - fridges jaqbdu sal - inqas /aqliqa u dan iwassal biex ting[ata twissija lil dawk li jkunu fil - post . Barra hekk , l - istess fridges g[andhom apparat li appena jintmess , il - bieba ta ’ fejn ikun hemm il katavru tinfeta[

awtomatikament .

Ir-ra;el qal li huma jikkunsidraw kull possibbiltà inklu]a dik li l-pazjent, g[ad li jkun dikjarat mejjet mit-tabib tieg[u, iqum meta jkun mitluf minn sensih.

Il-post il-;did infeta[ il;img[a l-o[ra u se jilqa’ fih 36 katavru.

C O L L A G E PASSATEMP Mimdudin> 1. Arseniku (6) 3. Mintag[na [afna kemm f’eg[milu u kemm f’diskorsu (6) 7. Ikkontrollajt (7) 8. Nies [omor! (5) 9. Trid [afna minnu biex tibni dar (5) 10. Mentri l-kor jaf ukoll jag[mel abort! (9) 11. Re/ipjent g[all-ilma (5) 13. Tin[asel b’wa[da tfu[ (6) 15. Il-Palazz ta’ ……, jinsab i[ares lejn id-da[la ta’ San Pawl ilBa[ar (6) 17. Katina tad-deheb ta’ ra;el bl-arlo;; tal-but mag[ha (5) 21. Ji;;errew mat-toroq fit-tlett ijiem tal-Karnival (9) 23. Dik li minnha jg[addi l-ilma tal-vit (5) 24. T[ares minnha tara kbir (5) 25. Din hi re;ina li tmur ma]-]bib u l-passolina! (7) 26. {uta fil-kavetta jew f’mazz karti tal-log[ob (6) 27. B[al donnu tah mejt (6) Weqfin 1. L-ar/ier jisparaha bil-qaws (6) 2. Ma baqax minfu[ b[alma kien (5) 3. Dan g[ad irid ji;I (5) 4. Ittaqqab biha (7) 5. Tarf mnejn taqbad o;;ett (5) 6. Post pittoresk fid-da[la ta’ San Pawl il-Ba[ar (6) 7. Bi//a la[am mdendla ma’ gan/ g[and il-bejjieg[ tal-la[am (5) 12. “… u imxi”, hekk kien qal :esù f’wie[ed mill-mirakli (3) 14. Suf jew lan]it fuq l-annimali (3) 15. Li qishom l-istess g[ax jixxieb[u (6) 16. Qalb rumani ta’ [ila kbira ssib l-im;ieba ta’ bniedem li jixtieq jg[in? (7) 18. Semma le[nu mad-daqq tal-mu]ika (5) 19. }ur]ieqa (5) 20. Fuqha, t-tfal, tg[idx kemm jie[du pja/ir jog[lew u jin]lu (6) 22. Ba[ba[ int b’[afna ilma (5) 23. Ir-raba’ parti (5) Soluzzjoni tat-Tisliba li dehret nhar il-{add li g[adda Mimdudin> 1. Nokkli; 3. Beland; 7. Namrati; 8. Valur; 9.

O[xon; 10. Astinenza; 11. Offi]; 13. Qastni; 15. Tursin; 17.

Darba; 21. Affidavit; 23. {er]a; 24. Lema[; 25. Lan;asa; 26.

Ma[lul; 27. Fa//ol.

Weqfin>1. Nelson; 2. Lemin; 3. Bdilt; 4. Lavanda; 5. Xalar; 6.

Armati; 7. Nixef; 12. Fus; 14. Sur; 15. Tfajla; 16. Inda[al; 18.

Bor]a; 19. Ateni; 20. Barmil; 22. Vilel; 23. {jara.

37

il-Óadd, 9 ta’ Ottubru, 2011

3

2

1

4

5

6 8

7

10

9

11

13

12

15

16

pin PUBLICATIONS

14

18

17

20

19

21

22

24

25

26

pin PUBLICATIONS

Triq Herbert Ganado, Tal-Pietà Tel> 25965412

23

27 IRBAÓ… voucher ta’ €20 li jissarraf f’g[a]la ta’ kotba tal-PIN (Pubblikazzjonijiet Indipendenza), Triq Herbert Ganado, Tal-Pietà (Tel. 25965463). Indirizzaw is-soluzzjoni, flimkien mal-indirizz u n-numru tat-telefon tag[kom, hekk: TISLIBA il-mument, Stamperija Indipendenza, Triq Herbert Ganado, Pietà PTA1450. G[andkom ]mien sa nhar is-Sibt li ;ej.

Ir-rebbie[ ikun mitlub iwie;eb mistoqsija sempli/i fuq it-telefon. Ir-rebbie[a tat-Tisliba tal-{add 18 ta’ Settembru hi: Miriam Gauci, Casa John, ‘Mir’, Triq Bug[arbiel, }ejtun.

Soluzzjonijiet Il-karattru hu ta’ CALIBAN

Mill-‘plays’ ta’ Shakespeare

Meta dawn is-seba’ karattri li jinsabu f’ordni m[allta ssibilhom posthom korrettament fir-ringieli mimdudin, l-ittri fid-djagonal jag[tuk l-isem ta’ karattru ie[or.

Esperjenza ta’ g[awwiem

G[andu ra;un dan l-g[awwiem i[oss xi [a;a stramba. Imla kull spazju fejn hawn tikka sewda u tkun taf g[aliex.

Nilag[bu bin-numri

Mill-plays ta’ Shakespeare

L-g[awwiem

Imla l-kaxxi vojta billi tu]a n-numri mill-1 sad-9 biex tag[mel dawn is-sitt ekwazzjonijiet korretti bir-ri]ultat li jinsab fuq barra n-na[a tal-lemin u isfelnett. Kull numru u]ah darba biss.

Minn xiex qed jib]a’^

G[aqqad it-tikek bin-numri mill-1 sas-36 u tkun taf minn xiex qed jib]a’ dan il-kok.

Minn xiex qed jib]a’^

Nilag[bu bin-numri

AVVIÛI PN

il-Óadd, 9 ta’ Ottubru, 2011

39

KUMITATI SEZZJONALI PN 1981-1987. Bi preparazzjoni g[all-attivitajiet li se jsiru fix-xhur li ;ejjin, il-Partit Nazzjonalista qed ji;bor informazzjoni dwar persuni li kienu membri tal-Kumitati Sezzjonali bejn l-1981 u l-1987.

Min kien membru ta’ Kumitat Sezzjonali f’dawn i]-]minijiet hu mitlub i/empel 25965314 jew 99424945.

44

SPORT

il-Óadd, 9 ta’ Ottubru, 2011

RUGBY TAZZA TAD-DINJA

Franza u Wales fis-semi-finali b’wirjiet kbar

Il-Fran/i]i Aurelien Rougerie (xellug) u Imanol Harinordoquy jippruvaw iwaqqfu lill-Ingli] Manu Tuilagi waqt il-kwarti tal-finali fl-Eden Park f’Auckland

Franza taw wirja mill-aqwa biex g[elbu lill-Ingilterra, 1912 f’Eden Park u g[addew g[as-semi-finali tat-Tazza tadDinja tar-Rugby fejn issa jiltaqg[u kontra Wales, li g[elbu lill-Irlanda, 22-10 fissemi-finali l-o[ra li ntlag[bet f’Wellington.

Franza ma kinux jintg[arfu mit-tim li tilef ]ew; partiti filfa]i tal-gruppi u li qabel din ilpartita kien qed jissemma li se ji;i eliminat. Madankollu, huma fet[u bera[ lill-Ingli]i sa mill-bidu u sal-mistrie[ kienu 16-0 minn fuq, bi tries ta’ Vincent Clerc u Maxime Medard u ]ew; penalties ta’ Dimitri Yachvili.

Ben Foden ta ftit tama lillIngilterra fil-55 minuta meta g[amel try, u Jonny Wilkinson skorja lconversion, imma Francois Trinh-Duc kisebdrop goal tmien minuti mit-tmiem biex po;;a lil Franza 19-7 minn fuq.

Sat-tmiem, Mark Cueto skorja g[all-Ingilterra, 19-12; imma Toby Flood falla lconversion u Franza ]ammew sat-tmiem.

“Ninsabu kuntenti [afna.

Hu [afna aktar fa/li g[alina li nilag[bu meta nkunu ta[t pressjoni, u g[alhekk prosit lil kul[add,” qal l-iscrumhalf Dimitri Yachvili.

“Din qisna pattejniha lilna nfusna. Illum urejna spirtu ta’ g[aqda qawwi g[aliex ma stajniex naffordjaw li nilag[bu kif lg[abna l-;img[a l-o[ra kontra Tonga.”

L-Ingli]i, Champions fl2003 u runners-up fl-a[[ar edizzjoni tat-Tazza tad-Dinja, fasslu l-eliminazzjoni

tag[hom stess b’nuqqas ta’ dixxiplina fost l-attakkanti u numru kbir ta’ ]balji, li swewlhom qares.

“Ninsabu ddi]appuntati [afna. Ippruvajna nag[mlu reazzjoni fit-tieni taqsima u kellna xi /ansijiet, imma ma konniex tajbin bi]]ejjed illum.

Di]appunt enormi g[alliskwadra u l-partitarji, imma mertu wkoll lil Franza g[aliex taw wirja kbira,” qal il-captain Ingli], Lewis Moody.

Il-Fran/i]i issa se jirritornaw Eden Park is-Sibt biex jilag[bu kontra Wales.

L-Irlanda, li kienu leaders tal-grupp wara li g[elbu liddarbtejn Champions, lAwstralja, naqsu milli japprofittaw mir-ri[ favurihom fl-ewwel taqsima u kienu 10-3 wara try fit-tieni minuta mill-winger ta’ Wales, Shane Williams. Il-winger Keith Earls irrisponda g[allIrlanda bi try, erba’ minuti fittieni taqsima.

Il-log[ba nbidlet bi try millaqwa ta’ Mike Phillips fil-50 minuta u b’Wales jippressaw fuq l-Irlanda, l-iscrumhalf dar fil-qosor u g[amel try ming[ajr problemi.

Jonathan Davies ]ied ie[or kontra tim li kien sofra biss tliet tries fi tliet partiti talgrupp meta [arab lil Gordon D’Arvy kwarta wara.

Ir-reb[a ta’ Wales kienet tkun akbar li kieku l-flyhalf, Rhys Priestland, ma laqatx darbtejn il-lasta minn penalties.

Illum jintlag[bu ]-]ew; kwarti tal-finali l-o[ra bejn lAfrika ta’ Isfel u l-Awstralja, u New Zealand kontra lAr;entina.

TENNIS

Nadal u Murray fil-final Rafa Nadal issupera lillAmerikan Mardy Fish, 7-5, 6-1 biex g[adda g[all-final talOpen tal-:appun.

I/-Champion renjanti ta’ Tokjo, fil-final se jiltaqa’ kontra l-Britanniku Andy Murray, illum wara li s-seed nru 2 g[eleb lil sie[eb Nadal fit-Tazza Davis, David Ferrer, 6-2, 6-3.

Nadal, li qabel u wara llog[ba deher jiekol in-noodles, insista li d-dieta tieg[u kienet wa[da aktar b’sa[[itha minn dan.

Fit-tieni set, l-Ispanjol g[amel litteralment dak li ried b’Fish, u wara li mar 4-0 minn fuq, Fish deher tant irrabjat li sabbat il-pala fil-court meta mar 5-1 minn ta[t.

Murray, li ;ej mit-tielet titlu tieg[u dan l-ista;un, f’Bangkok il-;img[a l-o[ra deher f’forma tajba u pre/i] biex g[eleb lil Ferrer u [oloq il-final tal-[olma

g[all-organizzaturi. “Lg[abt tajjeb u bdejt nolqot kull ballun fejn xtaqt. Na[seb li g[andha tkun final e//itanti,” qal Murray.

Intant, Marijn Cilic ibba]a fuq is-service qawwi tieg[u biex g[eleb lill-konnazjonal Kroat, Ivan Ljubicic, 6-1, 6-3, u g[adda g[all-final tal-Open ta/-?ina.

Cilic, li kien finalista tellief sentejn ilu, qal li qabad ir-ritmu tal-log[ba meta g[amel lewwel break.

Cilic issa jilg[ab kontra Tomas Berdych fil-final ta//entru nazzjonali tat-tennis f’Beijing wara li dan elimina lil Jo-Wilfried Tsonga.

Fis-semi-finali tan-nisa, irRumena Monica Niculescu tilg[ab kontra l-:ermani]a Andrea Petkovic u t-Taljana Flavia Pennetta kontra lPollakka Agnieskzka Radwanska.

40

il-Óadd, 9 ta’ Ottubru, 2011

SPORT

Rooney ta[t kritika qawwija 47 Ara pa;na

GFA II Div.

Ri]ultati

Ker/em A. v St. Lawrence Munxar v G[arb R.

2-1 4-0

Vassallo Grp. V Toly P. De la Rue v Actavis

4-9 2-2

Dingli AMG v Versity K. Marsa SM v Tarxien AFC

5-0 3-0

Lija#Iklin v G[arg[ur AB }ejtun W. v Fleur de Lys

7-0 2-2

La Salle T. v Phoenix SC Luxol G4S v Aloysians }.

18-14 17-24

ISA Catania Cup K#F SWAN I Div. II Div.

HANDBALL MHA Cup Nisa

MHA Cup Ir;iel

Luxol LW v Kavallieri RS2 27-20 La Salle ZT v Pheonix M. 28-10

BASKETBALL MBA Shield Nisa Luxol v Qormi

88-27

Athleta AZ v Si;;iewi

46-49

Qormi v Mellie[a Floriana v Mtarfa

41-39 24-56

MBA Shield Ir;iel I Div. MBA Shield Ir;iel II Div. Euro 2012 Grupp I

Liechtenstein v Skozja

0-1

Wales v Montenegro Turkija v Ungerija

1-0 2-1

U#21 Wayne Rooney (nofs) imke//i mir-referee Wolfgang Stark (lemin) waqt il-log[ba minn Grupp G tal-Euro 2012 kontra Montenegro, f’Podgorica.

TAZZA AFRIKANA

Il-Libja ji//elebraw punt storiku Il-Libja //elebraw bil-kbir dik li probabbilment tista’ tkun ilkwalifikazzjoni g[all-fianli tat-Tazza tanNazzjonijiet Afrikani li se ssir is-sena ddie[la, wara wirja kbira fid-difi]a li matulha [adu draw, 0-0 kontra Zambja.

Il-Libja lag[bu l-partiti tag[hom home kollha barra minn darhom, g[ajr log[ba wa[da min[abba l-inkwiet li hemm filpajji], u ]ew; partiti minnhom intlag[bu fi ground newtrali.

Is-su//ess tag[hom ifisser akbar meta wie[ed jikkunsidra li l-kampjonat domestiku ilu sospi] sa minn Marzu u

/a[[ad diversi players tat-tim nazzjonali milli jilag[bu football regolari.

Id-draw f’Chingola a//erta wkoll li Zambja jispi//aw fl-ewwel post ta’ Grupp C b’punt vanta;; fuq il-Libja, li baqg[u bla telfa u li mistennija jikkwalifikaw b[ala wie[ed mill-a[jar tliet runners-up meta jintemmu l-partiti kollha fi tmiem il;img[a.

“Ma lg[abniex tajjeb [afna, imma dan ma jimpurtax. Dan hu jum storiku g[alina,” qal il-kow/ tal-Libja, il-Bra]iljan Marcos Paqueta, li baqa’ jag[ti s-servizz tieg[u minkejja li ilu sitt xhur ma jit[allas.

Hu u l-players ]ifnu fil-pitch biex ji//elebraw id-draw, [afna minnhom biddmug[ f’g[ajnejhom wara li [adu l-punt prezzju].

Il-goalkeeper, Samir Aboud, li g[andu 39 sena, wettaq ]ew; saves kru/jali flewwel taqsima. “Dan hu kollu g[alLibjani u g[ar-rivoluzzjoni tag[na,” qal Aboud, li s-saves tieg[u ;eg[luh jidher qisu player ta’ 21 sena.

“Kuntent g[alihom g[aliex huma tim qalbieni u wrew kura;; kbir meta wie[ed iqis minn xiex g[addew,” qal il-kow/ ta’ }ambja, it-Taljan Dario Bonetti.

Football Ingli]

League One

Bournemouth v Rochdale Bury v Exeter Carlisle v Brentford Charlton A. v Tranmere Colchester v Yeovil Huddersfield v Stevenage Scunthorpe v Leyton O. Sheff Wed v Chesterfield Wycombe v Walsall

1-1

2-0 2-2 1-1

2-2 2-1 2-3 3-1 1-1

FORMULA 1

Vettel mistenni jkun inkurunat Champion illum Pa;na 45

SPORT

il-Óadd, 9 ta’ Ottubru, 2011

41

DOPING

Atleti [atja ta’ doping se jit[allew jie[du sehem fl-Olimpjadi Numru kbir ta’ atleti li nstabu [atja li g[amlu u]u minn sustanzi pprojbiti se jit[allew jie[du sehem fl-Olimpjadi ta’ sena o[ra f’Londra. Dan ;ie de/i] mill-Qorti Arbitrarja talIsport (CAS).

Il-Kumitat Olimpiku Internazzjonali (IOC) kellu regola li tg[id li dawk l-atleti li ;ew sospi]i g[al aktar minn sitt xhur min[abba u]u ta’ sustanzi pprojbiti, ma jkunux jistg[u jie[du sehem fl-Olimpjadi, kemm dawk tas-sajf kif ukoll dawk tax-xitwa.

B’hekk, id-de/i]joni tal-CAS tfisser li r-regola tal-IOC, li kienet introdotta fl-2008, mhux se ti;i aktar irrispettata.

Dan ifisser li atleti b[alma huma LaShawn Merritt se jkunu jistg[u jie[du sehem fl-aktar kompetizzjoni sportiva presti;ju]a. Merritt issa jista’ jiddefendi t-titlu tal-400m, li hu kien reba[ fl-Olimpjadi ta’ Beijing. Hu kien ;ie sospi] 21 xahar wara li fl-2009 u fl-2010 instab [ati ta’ u]u ta’ sustanza pprojbita.

Is-sospensjoni ta’ Merritt intemmet f’Lulju li g[adda u filfatt dan [a sehem fil-kampjonati mondjali li saru f’Awwissu filKorea ta’ Isfel. Waqt dawn ilkampjonati, Merritt reba[ ilmidalja tal-fidda fil-kategorija tal-4x400m relay.

Hekk kif t[abbret id-de/i]joni li r-regola numru 45 se ti;i

mwarrba, l-avukat ta’ dan latleta qal li Merritt jinsab ferm kuntent u e//itat biex issa jibda j[ejji g[all-Olimpjadi.

Intant, il-Kumitat Olimpiku Internazzjonali fi stqarrija esprima d-di]appunt tieg[u u qal li se jevalwa l-possibbiltà li jintrodu/i regoli ;odda biex irreputazzjoni tal-isport tibqa’ nadifa.

Fl-istqarrija, l-IOC qal li ji;ri x’ji;ri, il-Kumitat jibqa’ ji;;ieled kontra d-doping flisport. “Ir-regola 45 kienet introdotta biex ji;u rrispettati lvaluri li dejjem sa[aq fuqhom dan il-Kumitat. L-IOC minn dejjem ried li l-atleti li jikkompetu ming[ajr ma jie[du sustanzi pprojbiti jkunu protetti.

“Ftit xhur o[ra, il-Kodi/i talA;enzija ta’ Kontra d-Doping (WADA) se ji;u riveduti u lIOC se jag[mel pressjoni biex ir-regoli ji;u aktar stretti.”

Dan il-verdett jippermetti lil diversi atleti o[ra li jie[du sehem fl-Olimpjadi, mhux biss tas-sajf li ;ej f’Londra, i]da wkoll f’dawk tax-xitwa, li se jsiru fl-2014, f’Sochi.

Skont l-Asso/jazzjoni Internazzjonali tal-Atletika (IAAF), madwar 50 atleta tattrack and field se jkunu affettwati b’din id-de/i]joni.

Fost l-aktar ritorn mistenni se jkun dak tal-iskater :ermani]a, Claudia Pechstein, li fl-2009 kienet ;iet sospi]a sentejn u issa

L-Amerikan LaShawn Merritt se jkun jista’ jie[u sehem fl-Olimpjadi

Programm ta’ sport lokali g[al-lum IASC Tarxien Grd – 8.30 p.m. II

Div. G]ira Utd v B’Kara SJ, 9.45 a.m. II Div. Rovers Utd v M;arr F., 11 a.m. II Div. Luqa J. v }ejtun L.

BASKETBALL Ta’ Qali – MBA Shield Nisa:

1.00 p.m Alyssa Ashley LBC v McDonalds Depiro, 2.45 p.m. Hibernians v Athleta; MBA Shield Ir;iel: 4.30 p.m.

BUPA Luxol v Depiro Mtarfa

SPARAR Qormi – 10 a.m. Sparatura

Trap g[at-Trofew Jimmy Bugeja

Bidnija – 10 a.m. Sparatura Skeet g[all-Belsun Trophy TI:RIJIET TA}-}WIEMEL Marsa – 2 p.m. It-43 laqg[a

fuq tmien ti;rijiet

L-iskater :ermani]a, Claudia Pechstein, li f’Londra se tie[u sehem fi/-/ikli]mu

lesta biex f’Londra tie[u sehem fid-dixxiplina ta/-/ikli]mu.

“Ninsab immensament kuntenta. Il-verdett ma setax ikun a[jar g[alija. Saret ;ustizzja u issa lesta biex nirba[ l-g[axar midalja tieg[i fl-Olimpjadi,” qalet Pechstein hekk kif saret taf bl-a[bar. ?iklist ie[or li kien ;ie sospi] hu David Millar; i]da dan g[alissa, xorta ma jistax jie[u sehem fl-Olimpjadi. Dan g[aliex, min[abba li hu jag[mel parti mill-Kumitat

Olimpiku tar-Renju Unit, mhuwiex affettwat bidde/i]jonijiet tal-IOC. Mhux kull pajji] g[andu x’jaqsam mal-IOC, u r-Renju Unit hu wie[ed minn dawn.

Dwar dan, Millar qal li din irregola hi ta’ ;id g[all-futur talisport, i]da hu jittama li jasal i]]mien meta kull pajji] jirrispetta r-regoli tal-Kodi/i tal-WADA. Fil-fatt, il-Kumitat Olimpiku tar-Renju Unit kellu laqg[a li matulha ;ie diskuss l-impatt li

dan il-verdett se jkollu fuq issospensjonijiet li dan il-Kumitat ta lil diversi atleti fir-Renju Unit.

Kienu l-IOC u l-Kumitat Olimpiku Amerikan (USOC) li ori;inarjament talbu lill-CAS biex tevalwa r-regola 45. Hekk kif t[abbret id-de/i]joni, isCEO tal-USOC, Scott Blackmun esprima ssodifazzjon tieg[u kif ukoll fa[[ar il-mod professjonali li bih ;iet studjata din ilpossibbiltà li issa saret realtà.

SPORT

42

il-Óadd, 9 ta’ Ottubru, 2011

SPORT EXTRA ILLEJLA FIL-5PM FUQ NET TV

REPLAY ILLEJLA FID-9.30 P.M.

L-ewwel programm tal-ista;un Wara t-telfa fil-Latvja, l-attenzjoni fuq I]rael

“ Sport Extra jibqa’ lprogramm g[all-isportivi

Maltin g[aliex ji;bor fih dak kollu li jkun qed ise[[ fixxena tal-isport lokali. Huwa l-programm qrib min jipprattika u qrib min imexxi l-isport b’mod li jibqa’ uniku fix-xorta tieg[u u spazju g[al g[aqdiet nazzjonali talisport” – hekk ikkummenta lpre]entatur u produttur talprogramm ‘Sport Extra’ – Charles Camenzuli.

Fl-edizzjoni g[as-sena 2011-12, ‘Sport Extra’ ser jipprovdi aktar tag[rif u servizzi fl-appuntament ta’ kull nhar ta’ {add bejn il-5 u s-6 ta’ filg[axija. Din is-sena wkoll Sport Extra ser ikollu sett ;did iddisinjat minn David Chircop .

Filwaqt li matul sena ta’ sport fil-programm ikunu intervistati medja ta’ 250 sportiv u sportiva minn 45 g[aqda nazzjonali tal-isport f’pajji]na, il-programm jibqa’ l-uniku wie[ed li kull ;img[a jkollu intervista ma’ personalita’ ta’ fama internazzjonali .

Fl-ewwel programm g[al din is-sena b’esklussiva intervista mal-ex-atleta ta’

dixxendenza Maltija Tamnya Blake, li wara s-su//essi li kellha g[al Malta flEdizzjoni tal-2003 talLog[ob tal-Istati }g[ar talEwropa, idde/idiet li tirtira wara l-Olimpijadi tal-2004 f’Ateni.

Din hi l-ewwel intervista ta’ Blake minn meta irtirat mill-atletika.

Sport Extra, kull nhar ta’ {add ser ikollu wkoll b’mod vi]iv id-Djarju tal-Isport Malti li ji;bor fih dak li jkun se[[ minn ;urnata g[all-o;ra f’pajjizna. Taqsima gdida filprogramm ser tkun dik marbuta ma’ atleti ]g[azag[ fejn fl-ewwel program ser ikun mistieden it-tiratur ]ag[zug[ Nathan Lee Xuereb.

L-attwalita’ tibqa’ ingredjent important fejn flewwel programm mistiedna Joe Cassar, Segretarju :eneral ial-Kumitat

Olimpiku Malti dwar ilprogramm ta’ attivitajiet talKOM g[al din is-sena, Paul Sultana, President tal-Malta Basketball Association dwar l-ewwel mitt ;urnata minn meta ;ie elett President kif wkoll it-triatleta Dermot Galea li g[all-g[axar darba fil-karriera reba[ ilKampjonati Nazzjonali tattriathlon.

B’rabta mat-30 Edizzjoni tal-Olimpijadi ta’ Londra 2012, f’kull program ser jintwera servizz b’filmati uni/i dwar l-istorja talOlimpjadi, edizzjoni wara edizzjoni mill-1896 sa llum.

Sport Extra bi pre]entazzjoni ta’ Charles Camenzuli ser ikollu direzzjoni ta’ ?ensu Arrigo bi grafika ta’ Simon Borda u Lawrence Cuschieri filwaqt li munta;; tas-servizzi ser isir minn Julie Zammit u Vanessa Mizzi.

Live fuq Net Television fid-21.30p.m. bi pre]entazzjoni ta’ Christian Micallef u Sarah Agius illejla waqt il-programm Replay fi/-/entru talattenzjoni se jkun l-a]]ar konfront tat-tim Nazzjonali Malti minn Grupp F, kontra I]rael f’Ta’ Qali.

Replay se jag]ti ]arsa estensiva lejn il-konfronti kollha li ntlag[bu fil-passat bejn i]-]ew; nazzjonijiet.

Malta qatt ma reb]et lillI]rael, u l-uniku ri]ultat po]ittiv ta’ draw inkiseb f’Ottubru ta’ 1987.

F’servizz dettaljat Replay [a l-kummenti ta’ w[ud mill-protagonisti fosthom David Carabott li lag[ab [amsa mis-seba’ konfronti u skorja darbtejn kif ukoll intervisti esklussivi ma’ Jamie Pace, Michael Mifsud u Brian Said. Waqt il-programm ukoll se jsiru kollegamenti diretti millukanda fejn jinsabu allo;;jati l-plejers Maltin propju 48 sieg[a qabel dan

il-konfront li jista’ jtina xi punt ie[or.

Ma tonqosx ukoll anali]i tat-telfa li Malta ;arrbet kontra l-Latvja f’Riga nhar il-:img[a tul il-programm li fih flimkien malmistiedna residenti se jkollu pre]enti wkoll lexecutive producer talprogramm George Micallef, il-kow/ ta’ B’Kara Paul Zammit.

Partijiet o[ra tal-programm jinkludu r-rubrika Rajna u Smajna.

It-telespettaturi talprogramm huma m[e;;a j]ommu kuntatt mat-tim tal-produzzjoni permezz tal-SMS fuq 50617092, jew permezz tal-facebook ‘Replay On Net’.

Replay g[andu produzzjoni ta’ Christian Micallef u Matthew Paris, mg[ejjuna minn Gorg Micallef waqt li Kris Scicluna, Roderick Vella u Simon Borda jiffurmaw parti mit-tim talproduzzjoni.

SPORT

il-Óadd, 9 ta’ Ottubru, 2011

43

TI:RIJIET TA}-}WIEMEL

Danedream tissorprendi fil-Prix de l’Arc de Triomphe Minn Kenneth Vella

Nhar it-Tnejn fl-artiklu tieg[i fil-;urnal In-Nazzjon [abbart li l-edizzjoni ta’ din is-sena tat-ti;rija famu]a Prix de l’Arc de Triomphe intreb[et mid-debba :ermani]a Danedream.

Din it-ti;rija tal-galopp saret fil-korsa ta’ Longchamp fuq distanza ta’ 2400m u ilha ti;i organizzata sa mill-1920.

Danedream kienet misjuqa mill-:ermani] Andrasch Starke.

Din id-debba bdiet b[ala outsider, kwotata 20-1, u rnexxielha tag[mel iddistanza f’[in ukoll rekord tatti;rija.

Danedream, ta’ tliet snin, irnexxielha taqsam il-linja finali l-ewwel b’vanta;; ta’ [ames tulijiet minn Shareta u Snow Fairy misjuqa millpopolari Frankie Dettori.

B’hekk fl-ewwel tliet po]izzjonijiet spi//aw tliet idwieb.

Min-na[a l-o[ra, il-favorit Workforce, ir-rebbie[ tas-sena li g[addiet, iddi]appunta mhux ftit meta seta’ biss itemm fit-12-il post filwaqt li l-favorita Sarafina, propjetà tal-istalel Aga Khan temmet

fis-seba’ po]izzjoni.

Danedream irnexxilha tag[mel [in ta’ ]ew; minuti 24.49 sekondi biex kisret irrekord ta’ qabel imwaqqaf minn Peintre Celebre, li kien ittrijonfa lura fl-1997. Din iddebba :ermani]a hi m[arrga minn Peter Schiergen li hu wkoll sid ewlieni fil:ermanja.

Ta’ min wie[ed jinnota li la[[ar reb[a ta’ ]iemel im[arre; il-:ermanja tmur lura sal-1975 meta dakinhar kien reba[ Star Appeal misjuq minn Greville Starkey.

Mitlub jikkummenta dwar dan is-su//ess, Schiergen qal li dan kien l-isba[ mument filkarriera tieg[u f’dan l-isport u qatt ma stenna li d-debba kienet se tirba[ b’mod daqstant fa/li.

“Danedream hija debba ta’ statura ]g[ira i]da b’qalb kbira, debba fantastika,” ikkonkluda jg[id Schiergen.

Is-su//ess ta’ Danedream ikompli jikber meta wie[ed iqis li din id-debba ftit hi rikonoxxuta fix-xena internazzjonali u kienet inxtrat mis-sidien tag[ha g[al /ifra ]g[ira ta’ €9,000.

Starke u s-sidien ta’ Danedream kuntenti wara s-su//ess f’Pari;i (Ritratt Mark Vella)

Il-500 reb[a ta’ Dettori Waqt l-istess programm, il-

jockey Frankie Dettori rnexxilu jirba[ il-500 ti;rija tieg[u fil-livell mag[ruf b[ala ta’ grupp. Dan meta temm lewwel permezz ta’ Dabirsim fil-finali tal-Qatar Prix Jean Luc Lagardere. Dan hu ]iemel li g[ad g[andu biss sentejn.

Danedream (Andrasch Starke) jirba[ l-edizzjoni 2011 tal-Prix de l’Arc de Triomphe

TROTT

Wirja o[ra po]ittiva minn San Pail Fl-Istati Uniti, dan l-a[[ar San Pail kompla g[addej bis-su//ess tieg[u fl-Amerika ta’ Fuq. Dan meta dan i]-]iemel reba[ fl-Istati Uniti itti;rija The Allerage Farms li saret fil-korsa mag[rufa The Red Mile.

Misjuq minn Randall Waples u m[arre; minn Ridney Hughes, San Pail g[amel medja ta’ 1.09.7” fuq distanza ta’ mil. F’din it-ti;rija, bi premju sabi[ ta’ 145 elf dollaru Amerikan, kien

Hot Shot Blue Chip li spi//a t-tieni quddiem ilkwotat Arch Madness. B’hekk il-Kanadi] San Pail irnexxielu jie[u it-12-il reb[a tieg[u minn 14-il ti;rija.

Issa fl-a[[ar tax-xahar San Pail mistenni jie[u sehem f’ti;rija o[ra importanti li fiha jkun sfidat fost l-o[rajn minn ]ew; ]wiemel Ewropej stabbiliti, il-Fran/i] Rapide Lebel u lI]vedi] Commander Crowe.

LOKALI

Programm fuq tmien ti;rijiet Fil-korsa tal-Marsa, illum wara nofsinhar issir it-43 laqg[a tal-ista;un fuq tmien ti;rijiet. Sebg[a minn dawn ikunu riservati g[al ]wiemel tat-trott filwaqt li ssir ukoll ti;rija o[ra g[al ]wiemel talgalopp. Barra t-ti;rija talgalopp jispikkaw ukoll ]ew; ti;rijiet tal-klassi Premier li b[all-kumplament tat-trott isiru fuq distanza qasira ta’ 2140m.

L-ewwel ti;rija tal-Klassi Premier se tkun il-[ames wa[da u tibda fit-3.35pm.

Hawn se jibdew 13-il ]iemel li huma Lion Crown, Alf Eme, Ker Pellois, Uncle Sund, Energy As, L’As de Seuilly, Arifant, Bonus Kall, True Q, Major Chaleonnais, Master Perrine, Skip Dimanche u Arnie Sensation. Din g[andha tkun ti;rija ferm bilan/jata fejn attenzjoni spe/jali se ting[ata lil Major Chaleonnais (Charlò Debono), Master Perrine (Rodney Gatt) u Arnie Sensation (Carmelo Farrugia).

12-il ]iemel ie[or se jipparte/ipaw fit-tieni ti;rija tal-klassi Premier li tkun isseba’ wa[da u tibda fl4.25pm. Dawn ikunu Count of Life, Affe Fager, Dialect Af Prinfo, Enjoy Kronos, Or Noir Mabon, Niky du Donjon, debuttant Fran/i] ta’ g[axar snin Norton Journeau, Noble d’Ete, Dream Leader, Natif de l’Hommee, Kain Poifond u Energy Launcher.

Attenzjoni spe/jali se ting[ata lil Niky du Donjon (James Carabott) li jfittex ittielet reb[a tas-sena.

L-unika ti;rija tal-galopp se tin;era fuq distanza twila ta’ 1750m u tibda fit-3.10pm.

Hawn se nsibu lil Joliminoi, Mayfair Princess, Ollie Fliptrik, Rougemont, Virginia Med u Genievre. Hanwhekk Mayfair Princess (Ramon Grima), Virginia Med (Trafford Vella) u Genievre (Charles Pace) g[andhom jibdew kwotati ftit aktar millo[rajn.

Il-kumplament tat-ti;rijiet tat-trott se jkunu riservati g[al ]wiemel mill-klassijiet Gold, Silver, Bronze u Copper b’numru ta’ ]wiemel minn kull ti;rija jg[addu g[al sensiela ta’ finali ta’ Condition Races organizzati bl-g[ajnuna ta’ Cassar Fuels.

L-ewwel ti;rija tibda fis-2 pm.

Tbassir

I Ti;rija. Klassi Copper. Win – Nashville Victory. Place – Lorrain d’Oliverie, Lotus.

II Ti;rija. Klassi Bronze. Win – Dandy. Place – Dollar As, Above Roland.

III Ti;rija. Klassi Silver. Win – Must du Buisson. Place – Charlie Smitt, Newton du Pic. IV Ti;rija. Klassi Galopp. Win – Mayfair Princess. Place – Virginia Med, Genievre.

V Ti;rija. Klassi Premier. Win – Major Chaleonnais. Place – Master Perrine, Arnie Sensation.

VI Ti;rija. Klassi Gold. Win – Lacoste IT. Place – Lys des Etroits, No Comprendo.

VII Ti;rija. Klassi Premier. Win – Niky du Donjon. Place – Enjoy Kronos, Energy Launcher.

VIII Ti;rija. Klassi Silver. Win – Navaroso de Khepri. Place – Odelvio, Izor Rick.

SPORT

45

il-Óadd, 9 ta’ Ottubru, 2011

FORMULA 1

Vettel jissupera lil Button g[all-Pole fil-:appun Sebastien Vettel po;;a lilu nnifsu fil-pole-position g[at-tieni titlu mondjali konsekuttiv filFormula 1 wara li r-Red Bull reb[u t-ti;rija kontra l-[in biex lestewlu l-karozza bil-velo/ità li kellu b]onn g[all-Grand Prix tal:appun.

Is-sewwieq ta’ 24 sena – li jrid biss punt illum biex isir l-i]g[ar sewwieq darbtejn Champion tad-Dinja meta fadal erba’ ti;rijiet o[ra g[at-tmiem – issupera lil Jenson Button talMcLaren b’anqas minn frazzjoni ta’ sekonda, f’sessjoni talkwalifika mill-aktar e//itanti.

Il-pole miksuba f’xemx tisre; f’Suzuka, kienet it-12-il wa[da g[al Vettel minn 15-il ti;rija dan l-ista;un u l-[ames wa[da konsekuttiva. Barra dan, din kienet ukoll is-16-il darba konsekuttiva li karozza Red Bull se tibda mill-ewwel filliera sa minn tmiem is-sena l-o[ra.

“Irnexxielna nag[mlu l-wing ta’ quddiem fil-[in. Ma kenitx fa/li, imma fortunatament la[[aqna. Wara s-sessjoni talprattika ta’ filg[odu, tkellimna u konna kapa/i nie[du kull mument tajjeb mill-karozza waqt il-kwalifika,” qal il:ermani], li l-:img[a g[amel xi [sara fuq quddiem tal-karozza wara in/ident.

Il-kap tat-tim, Christian Horner, qal li fil-:appun [adu mag[hom biss ]ew; wings b[al dik li Vettel kisser il-:img[a, u l-:ermani] kien saq it-tieni u ttielet sessjoni ta’ provi liberi b’wing antika. Hu qal li l-wing il-;dida waslet madwar 20 minuta qabel il-kwalifiki.

Button, li kien l-aktar velo/i fit-tliet sessjonijiet tal-prattika, hu l-uniku sewwieq li jista’ j/a[[ad lil Vettel milli ji//elebra t-titlu f’Suzuka, imma biex jag[mel dan irid jirba[ u jittama li l-:ermani] jonqos milli jikseb il-punt li g[andu b]onn biex i]omm il-kampjonat inde/i] g[al ;img[a o[ra.

Vettel reba[ mill-pole fl-a[[ar ]ew; ti;rijiet f’Suzuka u spi//a l-a[[ar 16-il ti;rija bil-punti, birraba’ post tkun l-ag[ar po]izzjoni tieg[u sa issa dan lista;un.

“Il-frazzjoni ta’ sekonda ma kenitx bi]]ejjed,” qal Button, li aktar kmieni matul il-;img[a

xebba[ l-isfida tieg[u lil Vettel ma’ dik ta’ tifel ta’ erba’ snin li jkun se jtellaq ma’ adult fil100m.

I/-Champion tal-2008, Lewis Hamilton tal-McLaren, ikkwalifika bit-tielet post u [dejh se jkollu lill-Bra]iljan Felipe Massa tal-Ferrari, li mieg[u hu kellu argument f’Singapore ixxahar l-ie[or.

Hamilton kien l-aktar velo/i wara li s-sewwieqa kienu rre;istraw dawra kull wie[ed fla[[ar fa]i tal-kwalifikazzjoni, imma mbag[ad naqas milli jaqsam il-linja finali fil-[in biex jer;a’ jibda dawra o[ra wara li rRed Bull ta’ Mark Webber u lMercedes ta’ Michael Schumacher g[alqulu t-triq.

Hamilton xejn ma [a gost b’dan u ddeskriva l-in/ident b[ala l-aktar wie[ed redikolu li qatt kellu fil-kwalifiki.

“Ma kontx be[siebni naqb]u, imma t-tim beda jg[idli biex ng[addi [alli nibda dawra o[ra,” qal Webber, li se jkollu [dejh lil Fernando Alonso tal-Ferrari fittielet filliera.

Nico Rosberg tal-Mercedes se jkun qed jibda mill-a[[ar post fuq il-grid wara problemi filhydraulic, li ]ammewh barra milli jie[u sehem fil-kwalifika.

Lotus iridu jistennew

Intant, it-talba tat-tim talFormula 1 Team Lotus u rRenault, li huma appo;;ati milLotus biex jibdlu malajr isimhom g[all-ista;un 2012, re;g[et ittawlet wara li xi msie[ba fl-isport esprimew itt[assib tag[hom.

Team Lotus, li hu proprjetà tan-negozjant tal-avjazzjoni Asjatiku, Tony Fernandez, hu mistenni li jaqilbu isimhom g[al Caterham fl-ista;un li ;ej wara li l-karozza Britannika nxtrat.

Renault, li huma appo;;ati mill-Malaysa Group Lotus u m’g[adhomx aktar tad-ditta Fran/i]a, huma [erqana li jkunu mag[rufa b[ala Lotus biss, u la[qu ftehim ma’ Team Lotus wara battalja legali.

Jekk Team Lotus jing[ata lapprovazzjoni, allura tkun ittielet darba f’daqstant snin sa minn meta da[al fl-isport fl2010 b[ala Lotus Racing li se jkun qed jibdel ismu.

Ir-Red Bull ta’ Sebastien Vettel bil-wing ta’ quddiem ;dida qed tidda[[al fil-pits

PARTITA TA’ {BIBERIJA

MUTURI

Neymar irebba[ lill-Bra]il

Cudlin flok Barbera fl-Awstralja L-Awstraljan Damian Cudlin mistenni jie[u post l-Ispanjol tal-MotoGP, Hector Barbera, fil-GP li se jsir f’Phillip Island, il-;img[a d-die[la.

Barbera sofra minn ksur varju fl-g[adma ta’ g[onqu wara li waqa’ waqt il-GP tal-:appun f’Motegi u kien operat f’Bar/ellona, l-Erbg[a.

Il-website uffi/jali talmotogp.com qalet li l-Ispanjol se jkun jista’ jer;a’ jibda attività fi]ika [afifa fi ]mien [amest ijiem.

Cudlin, li kien iddebutta filMotoGP f’Motegi minflok itTaljan Loris Capirossi ta’ Pramac Ducati, kien ikkwotat li qal li ng[ata permess biex isuq flok Barbera.

“Dan hu /ans ie[or sabi[ g[alija. Lanqas irrid nemmen. :img[a ilu soqt g[all-ewwel darba fil-MotoGP u di;à kienet [asda. Qatt ma soqt f’Motegi qabel u ridt nitg[allem [afna affarijiet fi ]mien qasir. Wara dik l-esperjenza ninsab /ert li f’Phillip Island se nibda fuq livell og[la.”

Neymar salva lill-organizzaturi tat-Tazza tad-Dinja tal-2014, ilBra]il, minn ri]ultat di]appuntanti f’partita ta’ [biberija kontra Costa Rica, li rri]ultat ferm aktar diffi/li milli kien mistenni.

L-attakkant ta’ 19-il sena skorja t-tmien goal tieg[u f’14-il partita mal-Bra]il b’xutt mill-vi/in wara cross tas-sostitut Dani Alves fis60 minuta. L-istess Neymar laqat ukoll il-lasta b’xutt minn barra lkaxxa fit-72 minuta, ftit qabel ma ;ie mibdul ma’ Hulk.

Costa Rica spi//aw il-partita b’g[axar players wara li Heiner Mora kien muri mal-ewwel il-karta l-[amra, sitt minuti mit-tmiem, g[al foul fuq is-sostitut Jonas.

Id-difensur ta’ Manchester United, Fabio, g[amel id-debutt tieg[u mal-Bra]il b[ala difensur fuq il-lemin, imma [are; wara 10 minuti fit-tieni taqsima min[abba li we;;a’, u floku da[al Alves.

It-Tlieta, il-Bra]il jilg[ab partita o[ra ta’ [biberija kontra lMessiku.

TI:RIJIET TA}-}WIEMEL

Black Caviar til[aq rekord Black Caviar reb[et l-14-il ti;rija konsekuttiva tag[ha fi Schillaci Stakes, fil-korsa ta Caulfield, f’Melbourne, biex la[qet ir-rekord imwaqqaf 18-il sena ilu mi]-]iemel ikoniku Awstraljan, Phar Lap. Id-debba ta’ [ames snin, li hi meqjusa fost l-aqwa sprinters fiddinja, kisbet reb[a b’aktar minn erba’ tulijiet fi sprint ta’ 1,000m quddiem eluf ta’ spettaturi.

Black Caviar, li hi m[arr;a minn Peter Moody, reb[et l-ewwel ti;rija tag[ha ta’ sentejn f’Melbourne, u minn dakinhar g[adha mhux meg[luba.

46

SPORT

il-Óadd, 9 ta’ Ottubru, 2011

Gareth Sciberras ja[rab il-markatura ta’ Laizans

Andrei Agius jog[la fuq Artjoms Rudnevs tal-Latvja

EURO 2012

Malta t[ejji g[all-a[[ar log[ba kontra I]rael Wara t-telfa, 2-0 f’Riga, nhar il:img[a, f’log[ba talkwalifikazzjoni g[all-Euro 2012, ittim nazzjonali Malti issa jinsab iffukat fuq l-a[[ar partita minn Grupp F, li se tkun kontra I]rael f’Ta’ Qali, nhar it-Tlieta.

G[al din il-partita, it-tim Malti qed jittama li jag[ti prestazzjoni tajba u li forsi jkun xi ftit aktar iffortunat biex i]id mal-punt wie[ed biss li g[adu kiseb f’dan il-grupp u jag[laq l-impenji fuq nota po]ittiva.

Il-:img[a, f’Riga, it-tim Malti kellu partita b’]ew; u/uh. Fl-ewwel taqsima deher li wera wisq rispett lejn l-avversarji u [alla l-inizjattiva f’idejn il-Latvja, imma wara lmistrie[, it-tim deher ittrasformat u bla dubju kkontrolla l-log[ba u kien jimmeritah jikseb id-draw.

Madankollu, kif ji;ri dejjem filfootball, minflok id-draw, lejn ittmiem wasal it-tieni goal tal-Latvja, li kienu qed jiksbu l-ewwel reb[a f’darhom f’dan il-grupp.

Andrè Schembri, li kontra l-Latvja kien i]olat wisq fl-attakk u [afna drabi kellu jin]el hu stess g[all-ballun, partikularment fl-ewwel taqsima

Steve Borg, li fin-nuqqas ta’ Caruana kien qed jiddebutta bil-flokk nazzjonali, fejn kellu prestazzjoni po]ittiva

EURO 2012

Rekord g[al Bento f’festa ta’ goals g[all-Portugall Il-winger ta’ Manchester United, Nani, skorja ]ew; goals hekk kif il-Portugall reb[u festa ta’ goals, 5-3 kontra lI]landa f’partita tal-kwalifikazzjoni minn Grupp H tal-Euro 2012.

Il-Portugall issa jrid biss draw milla[[ar log[ba kontra d-Danimarka nhar it-Tlieta biex javvanza g[all-finali.

Ir-reb[a fissret ukoll li Bento, li [a ttmexxija tat-tim f’Settembru tal-2010, sar l-ewwel kow/ Portugi] li reba[

[ames partiti kompetittivi fuq xulxin.

Il-Portugall feta[ l-iskor fl-ewwel /ans li [oloq meta Nani bir-ras g[eleb lil Stefan Magnusson fit-13-il minuta, wara cross ta’ Eliseu.

Nani malajr ]ied ie[or wara li kien pront [ataf backpass [a]in tal-captain tal-I]landa, Solvi Geir Jonsson, u skorja mit-12-il metru.

Il-Portugi]i marru 3-0 minn fuq e]att qabel il-mistrie[, meta l-attakkant

Helder Postiga ikkonkluda cross ta’ Bruno Alves.

L-I]landa, li kienu ming[ajr lattakkant Eidur Gudjohnsen, wettqu rimonta fit-tieni taqsima u naqqsu liskor minn daqqa ta’ ras ta’ Hallgrimur Jonasson.

Il-player ta’ 25 sena Jonasson, imbag[ad skorja t-tieni goal bittakkuna fit-68 minuta; imma fl-a[[ar g[axar minuti, il-Portugall ]iedu l-pass

u skorjaw minn Joao Moutinho qabel Eliseu – li jilg[ab ma’ Malaga u lag[ab flok Fabio Coentrao – skorja l-[ames goal.

Penalty lejn it-tmiem minn Gylfi Sigurdsson g[amel l-iskor aktar rispettabbli g[all-I]landa.

Il-Portugall issa jinsab fl-ewwel post tal-Grupp b’16-il punt, daqs idDanimarka, imma b’konfront dirett a[jar.

SPORT

47

il-Óadd, 9 ta’ Ottubru, 2011

KUMMENTI WARA L-PARTITI MILL-EURO 2012

Rooney kkritikat u Capello jiddefendi l-g[a]la Wayne Rooney spi//a attakkat b’mod a[rax mill-;urnali Ingli]i wara li fil-partita kontra l-Montenegro wettaq att vjolenti fil-konfront ta’ Miodrag Dzudovic, meta kien fadal 20 minuta log[ob. L-iskor kien g[adu 2-1 favur l-Ingli]i u Delibasic ;ab id-draw e]att fl-a[[ar minuta. Ilbiera[, numru ta’ ;urnali attakkaw lill-attakkant ta’ Man Utd g[all-im;iba tieg[u.

Rooney se jitlef minn tal-anqas partita mill-fa]i finali tal-edizzjoni tal-Euro 2012.

L-Ingilterra kellha b]onn punt biex tikkwalifika g[al din il-fa]i finali.

Intant, il-kow/ nazzjonali, Fabio Capello, iddefenda l-g[a]la tieg[u li beda b’Rooney, wara l-a[barijiet li kien hemm rigward il-familjari ta’ Rooney matul il;img[a.

Missier l-eks player ta’ Everton u zijuh ;ew arrestati min[abba li kienu involuti f’ka] ta’ m[atri illegali. “Ma kienx ]ball il-fatt li g[a]ilt lil Rooney. Tkellimt mieg[u qabel il-partita u rajtu kalm u kkon/entrat. Sfortunatament, fil-grawnd wettaq ]ball,” qal Capello.

Min-na[a l-o[ra, il-captain tat-tim, John Terry, [ares lejn dan il-ka] b’mod po]ittiv u qal, “A[jar in[arsu lejn din il-kampanja u nkunu kuntenti bil-mod kif

ikkwalifikajna, u spe/jalment ir-reazzjoni li [loqna wara ddi]appunt tat-Tazza tad-Dinja tal-2010. G[andna [afna players ;odda fit-tim, players ]g[ar li ssieltu g[al posthom.”

Il-kow/ tal-Montenegro, Branko Brnovic, kien sorpri] bil-fatt li t-tim tieg[u kiseb post fil-play-offs wara li spi//a fit-tieni post ta’ Grupp G. Mistoqsi dwar Rooney, Brnovic qal li wara li sema’ bil-ka] tal-familja tieg[u [aseb li ma kienx se jilg[ab. “Mhux sorpri]a l-fatt li tke//a wara dak li se[[ matul il-;img[a g[ax is-sitwazzjoni li jinsab fiha Rooney mhi fa/li g[all-ebda player,” qal Brnovic.

Din il-partita kienet l-ewwel darba li Brnovic kien qed imexxi lill-Montenegro wara li [a post Zlatko Kranjcar matul ixxahar li g[adda. Dan tal-a[[ar kien tke//a wara t-telfa kontra Wales.

-

Telg[u l ewwel

Intant, mill-Grupp li qed tilg[ab fih Malta, Grupp F, il-Gre/ja g[elbet 2-0 lilleaders, il-Kroazja. B’din ir-reb[a, il-

Gre/ja telg[et fl-ewwel post b’21 punt. “G[andna nilag[bu ]ew; partiti li nista’ nqishom ]ew; finali. Lewwel wa[da rba[nieha. Issa jmiss li nirb[u kontra lGeorgia. G[adna ma ksibna xejn s’issa. Dan it-tim mhu se jkollu xejn x’jitlef kontrina, u b’hekk irridu noqog[du attenti minnu,” qal il-kow/ tal-Griegi, Fernando Santos.

Il-kow/ tal-Kroazja, Slaven Bilic qal li t-tim g[amel ]ew; ]balji, li tag[hom patta qares. “Diffi/li tbiddel l-andament talpartita kontra l-Griegi g[ax hu tim li jiddefendi tajjeb. Ma approfittajniex mi//ansijiet li [loqna. Hu veru li fadal partita, imma l-Griegi jibqg[u favoriti li jirb[u lgrupp,” temm Bilic.

It-tamiet tar-Rumanija li tikkwalifika g[all-fa]i finali tal-Euro sfaxxaw fix-xejn hekk kif dawn ;ew mi]muma fi draw, 2-2 f’darhom stess kontra l-Belarus.

Dwar dan, l-awtur ta]-]ew; goals Rumeni, Adrian Mutu, qal, “M’g[andniex g[alfejn nilmentaw. Irridu nibdew in[ejju g[all-kampanja tal-kwalifikazzjoni li jmiss.”

Tim ie[or li [a daqqa ta’ [arta fittamiet li jikkwalifika g[all-fa]i finali hu r-Repubblika ?eka, li tilfu 2-0 kontra Spanja.

Il-kow/ ta’ Spanja, Del Bosque, fa[[ar il-prestazzjoni, i]da rrimarka li t-tim naqqas ir-ritmu ladarba mar fil-vanta;;.

“Lg[abna tajjeb u d[alna fil-partita mal-ewwel. Aktard tard naqqasna r-ritmu, i]da l-prestazzjoni tal-ewwel taqsima ippermettiet li nag[mlu dan,” qal Del Bosque.

Is-Serbja ]ammet it-tamiet tag[ha [ajjin bi draw ta’ 1-1 kontra l-Italja, u dwar dan, il-kow/ tas-Serbja, Vladimir Petrovic qal li t-tim jinsab f’sitwazzjoni diffi/li g[ax iridu jirb[u bilfors kontra sSlovenja.

“Kuntent bir-ri]ultat kontra t-Taljani, spe/jalment bil-grinta li wrew il-players kontra avversarji b’sa[[ithom. Stennejt prestazzjoni a[jar minn Krasic u Tosic, imma t-Taljani ddefendew tajjeb.”

Il-kow/ Taljan, Cesare Prandelli, ukoll fa[[ar l-attitudni li lag[bu biha l-players.

“Urejna karattru sod fi ground diffi/li.

Madankollu, nafu li rridu nitjiebu f’diversi dipartimenti jekk irridu nissieltu g[all-unur finali.”

TAZZA TAD-DINJA 2014

Bidu qawwi g[all-Urugwaj u l-Ar;entina L-Ar;entina nessew xi ftit il-wirjiet fqar li taw filCopa America billi g[elbu li/-?ile, 4-1 fl-ewwel log[ba tal-kwalifikazzjoni g[at-Tazza tad-Dinja tal-2014, waqt li l-Urugwaj ukoll skorjaw erbg[a, biex kellhom bidu qawwi.

Gonzalo Higuain skorja hat-trick u Lionel Messi temm 30 xahar ming[ajr goal man-nazzjonal f’partiti kompetittivi internazzjonali, waqt li lcaptain tal-Urugwaj, Diego Lugano, skorja darbtejn fir-reb[a 4-2 fuq il-Bolivja.

L-attakkant Paulo Guerrero skorja doppjetta firreb[a 2-0 tal-Perù fuq il-Paragwaj, f’Lima, waqt li l-Ekwador g[eleb lill-Venezwela bl-istess skor f’Quito. Il-Kolombja kienu bye fl-ewwel ;urnata u l-Bra]il hu e]entat mill-kwalifiki b[ala organizzatur tat-Tazza tad-Dinja.

L-Ar;entina kellhom bidu qawwi meta d-difi]a ikklerjat free kick [a]in ta’ Waldo Ponce, u Angel Di Maria [arab wa[du u xe[et lejn Higuain, li feta[ l-iskor.

Fil-25 minuta, Higuain xe[et lejn Messi, li skorja l-ewwel goal tieg[u f’log[ba kompetittiva g[allAr;entina sa minn meta kien skorja kontra lVenezwela fi Buenos Aires, f’Marzu tal-2009, perijodu ta’ 30 xahar li matulhom ma skorjax goal f’[ames partiti mit-Tazza tad-Dinja u erbg[a millCopa America.

Higuain ]ied tnejn o[ra fit-tieni taqsima g[allhat-trick, u l-midfielder Matias Fernandez naqqas liskor g[a/-?ile mas-sieg[a log[ob.

L-Ar;entin Lionel Messi (lemin) jissielet ma’ Arturo Vidal ta/-?ile, fil-partita fi Buenos Aires

“Konna organizzati u qawwija fid-difi]a, fejn kellna qawwa mill-midfielders offensivi u kkonkludejna tajjeb. It-tim urieni sigurtà,” qal ilkow/, Alejandro Sabella.

I/-Champions tal-Amerika ta’ Isfel, l-Urugwaj, li kienu qed jilag[bu fis-Centenario Stadium li kien nofsu vojt f’serata kies[a u bix-xita, kienu 3-1 minn

fuq sal-mistrie[ wara li kienu fet[u l-iskor fit-tielet minuta minn Luis Suarez.

“L-Urugwaj illum u]aw tajjeb wa[da mill-armi tag[hom, il-blalen fl-ajru, u reb[u l-log[ba,” qal il-kow/ tal-Bolivja, Gustavo Quinteros.

Rudy Cardozo [asad lill-Urugwaj fis-17-il minuta meta kiseb id-draw, imma Lugano bir-ras re;a’ po;;iehom fil-vanta;; minn free kick ta’ Forlan.

Edison Cavani skorja bir-ras it-tielet goal minn cross ta’ Maxi Pereira, u Lugana skorja r-raba’ goal fil-71 minuta meta l-goalkeeper Carlos Arias ma ]ammx xutt ta’ Forlan.

L-attakkant tal-Bolivja, Marcelo Martins, naqqas l-iskor minn penalty lejn it-tmiem.

Guerrero, l-aqwa skorer tal-Copa America, li fiha l-Perù spi//aw it-tielet, skorja fis-47 u t-73 minuta, wara azzjoni ma[duma tajjeb ma’ Claudio Pizarro.

Bil-winger tal-Ekwador, Antonio Valencia f’forma mill-aqwa, l-attakkanti Jaime Ayovi u Cristian Benitez skorjaw fl-ewwel nofs sieg[a kontra Venezwela, f’Atahualpa, kwa]i 3,000m fuq il-livell tal-ba[ar.

48

LOKALI

il-Óadd, 9 ta’ Ottubru, 2011

BL-G{AMAD QUDDIEM G{AJNEJH BILFORS MA JISTAX JARA

Ma nag[tihx tort Ilna ]mien twil naraw li lPartit Laburista fil-fatt ma jafx x’inhu g[addej f’pajji]na. Forsi n-nies li semg[una nitkellmu dwar dan Fuq il-Fosos, jew f’diversi programmi, jistg[u ma jemmnuniex bi]]ejjed.

Biss il-{add li g[adda kien Joseph Muscat innifsu li ikkonferma dan kollu.

Waqt li kien g[addej biddiskussjoni politika tieg[u, Muscat fettillu jg[id li minkejja li nifta[ru bi//entru l-;did tal-onkolo;ija, fil-fatt, g[adna ma qeg[dniex kantun wie[ed.

X’[in sirt naf x’kien qal Joseph Muscat, ixxukkjajt ru[i. Possibbli li [add ma qal lill-Kap tal-Oppo]izzjoni li x-xog[ol kien g[addej?

Possibbli li [add minn dawk li rnexxielhom jibqg[u [ajjin mit-terremot politiku ta’ Joseph Muscat ma g[arraf lill-mexxej tieg[u li fil-fatt tqieg[ed [afna aktar minn kantun wie[ed?

Iva possibbli li lanqas Joseph Muscat stess ma nduna li e]att ma;enb it-triq minn fejn jg[addu eluf kuljum kien tiela’ dan i/-/entru?

Naturalment kien bi]]ejjed ritratt li ttie[ed ftit minuti wara li tkellem Muscat biex iwaqqa’ g[al kollox l-argument tal-Kap tal-Oppo]izzjoni.

Ma nixtieqx nag[ti limpressjoni li Joseph Muscat ried iqarraq jew jigdeb, g[ax ma na[sibx li kien il-ka].

Biss xorta [assejtni xxukkjat meta smajt li l-bniedem li qieg[ed jaspira li jmexxi lil pajji]na jitkellem ming[ajr ma jivverifika dak li jkun se jg[id.

Sa /ertu punt ma nag[tihx tort. Bl-inizjattivi kollha li g[addejjin fil-qasam tassa[[a, wie[ed irid i]omm ru[u a;;ornat kontinwament.

Matul dawn l-a[[ar ;img[at, fost affarijiet o[rajn, iffirmajna ftehim storiku ma’ wa[da mill-aqwa skejjel medi/i fid-dinja li permezz tieg[u aktar tobba Maltin qed jag[]lu li jibqg[u jistudjaw f’pajji]na stess; bdejna pro/ess li se jwassal biex fi ftit jiem o[ra tkompli tinfirex l-iskema talispi]erija tal-g[a]la tieg[ek; sa[[a[na s-servizzi talonkolo;ija b’aktar investiment fl-Isptar Boffa

permezz ta’ linear accelerator ;did; ]idna nnumru ta’ operazzjonijiet flIsptar Mater Dei; ]idna wkoll l-operazzjonijiet talkataretti.

U dan fil-ministeru tieg[i biss. A[seb u ara jekk tg[odd dak kollu li jsir millMinisteri kollha. Ma nag[tihx tort. Il-kariga ta’ Kap tal-Oppo]izzjoni ;;ib mag[ha [afna xog[ol u [sibijiet.

I]da, waqt li Joseph Muscat kien qieg[ed ja[seb, a[na konna wkoll impenjati b’[idma umanitarja ma’ pazjenti mil-Libja.

U filwaqt li l-G[aqda Dinjija tas-Sa[[a, waqt laqg[a ministerjali flAzerbaijan, irrikonoxxiet b’mod b’sa[[tu, l-g[ajnuna li pajji]na wassal lill-poplu Libjan... u filwaqt li sSegretarju tal-Istat Amerikan Hilary Clinton irringrazzjat lill-poplu Malti... u filwaqt li s-Senatur Amerikan John McCain sa[ansitra sab [in biex ji;i personalment f’pajji]na u wkoll jirringrazzja lill-poplu Malti, fil-frattemp, Joseph Muscat

media•link COMMUNICATIONS

donnu kien g[adu qieg[ed ja[seb, g[ax sa x[in qed nikteb dan l-artiklu, il-Partit Laburista kien g[adu j]omm fommu sieket dwar din lg[ajnuna li qed nag[tu lillpazjenti Libjani.

Forsi kellu x’jag[mel.

Forsi kien qieg[ed jg[odd in-numri ta’ pro;etti li g[addejjin. I]da sab [in jitkellem dwar kantun… g[alkemm ma sabx [in biex imur jg[oddhom. {bieb tieg[i, apparti minn dan kollu, il-punt hu li filpolitika jrid ikollok vi]joni.

Trid tkun taf fejn sejjer qabel ma titlaq. Trid tkun taf fejn trid tmur biex imbag[ad tippjana kif se tasal, u anke meta. Ming[ajr vi]joni tkun qed tissogra li tispi//a ddur fil-vojt, propju g[ax ma tkunx taf fejn sejjer.

Jien sin/erament nittama li dawk kollha li jid[lu g[allpolitika japprezzaw limportanza ta’ dan kollu. Sa issa g[adna ma nafux x’inhuma l-pjani tal-Partit Laburista. G[adna ma nafux fejn iridu jmorru.

Sfortunatament kollox jindika li ma hemmx vi]joni.

minn Joe Cassar joe.cassar@gov.mt

Sadattant a[na qed inkomplu na[dmu bi pjani ambizzju]i g[al pajji]na, g[ax tassew nemmnu filkapa/itajiet tal-[addiema Maltin u li pajji]na jist[oqqlu l-a[jar. U g[alhekk illum ma nitkellmux fuq kantun i]da nitkellmu fuq pro;ett wara lie[or, nitkellmu fuq pajji] membru tal-Unjoni Ewropea.

Nitkellmu dwar [ajja a[jar, mhux biss g[alina, imma fuq kollox, g[al uliedna.